Natuur.ruimte 01/2013

Natuur.ruimte Natuurgebied zkt school

Cursus

Natuurbeheer

Brandpunt

Lepelaars

driemaandelijks verenigingsblad van Natuurpunt Antwerpen Noord vzw maart 2013 • jaargang 20 - nummer 1 verschijnt in maart, juni, september en december

Inhoud

ZEKER LEZEN Natuurgebied: Bospolder

2 4

Tien jaar natuurinrichting in Bospolder, maar wat zijn de resultaten?

Brandpunt: Lepelaars

7

Over en uit? Niet helemaal, we willen deze toch wel heel bijzondere soort een alternatieve plek aanbieden.

Studie: Huiszwaluwen

8

Binnenkort is het weer zover, rond half april zijn de huiszwaluwen weer in het land.

In gesprek met: Dirk Swaenen

Boomblauwtje 10

Of hoe een praktische Belg zijn stempel drukt op de wereldpopulatie vleermuizen en dan nog vooral op de met uitsterven bedreigde ingekorven vleermuis.

Beleid: nieuwe plannen voor Kwartier Noord - Klein Schietveld

13

Als we instemmen met deze plannen is op termijn de ganse zone vogelvrij.

Soort in de kijker: boomblauwtje

14

Onze waarnemingen bevestigen de Belgische trend: het was geen goed jaar voor het boomblauwtje.

Beweging: Natuurgebied zkt school

De pen van JNM Waarom mosbeertjes cooler zijn dan jij.

20

Op stap met Snor

22

Vroege bloeiers onder de loep.

Actief met Eikeldop

24

Doetjes en datjes, niet voor watjes!

26

Niet alleen wordt de natuur een handje geholpen, ook de jeugd heeft er baat bij...

OM VAN TE LEREN Cursus: Natuurbeheer

16

Natuurbeheer is meer dan alleen maar maaien of koeien laten grazen.

EN VERDER Edito

KEICOOL

3

Winkelhoekje

33

Colofon

34

12

Cursus: Natuur in je tuin

17

Je kan genieten van prachtige natuur in en rond allerlei reservaten. En waarom niet in eigen tuin?

Info-avond: Vlindervriendelijke tuinen 29 Wat is het toch fijn om vlinders te hebben in de tuin!

AAN DE SLAG Agenda

18

Handen uit de mouwen

27

Beheerwerken, steek een handje toe

Dirk Swaenen in actie

Vergeet niet te genieten Doe eens iets leuks

28

EDITO

Laat je strikken!

Neen, ik ben geen fan van Elio Di Rupo. Strikken behoren evenmin tot mijn vestiaire outfit. Al moet ik bekennen dat in mijn nachtkastje twee vlinders - een rode zijden en een zwarte fluwelen - huizen.

Voor het geval dat ik er eens echt toonbaar moet uitzien.

‘Laat je strikken’ heeft niets te maken met vlinderdassen, niets met schoenen en veters. Nog minder met stropen van konijnen of het verdelgen van vossen (gelukkig maar). ‘Laat je strikken !’ staat voor…

We gaan even terug naar juni 2012. De bijna voltallige raad van bestuur en de kern- en werkgroepvoorzitters zitten in Kalmthout bij elkaar in conclaaf. Om creatief na te denken over de toekomst van Natuurpunt Antwerpen Noord. Hoe zorgen we ervoor dat onze vereniging boeiend blijft voor leden en voor vrijwilligers ? Al vlug blijkt dat wij niet enkel inhoudelijk moeten bijsturen. In een snel veranderende samenleving moeten wij eveneens aan onze structuren sleutelen om succesvol te blijven.

Meer autonomie voor de kernen rond beleid, verenigingswerking en ledenactiviteiten. Meer bundeling van kennis en inzicht via werkgroepen rond natuurbeheer, natuurstudie en natuureducatie. Meer vorming en opleiding van vrijwilligers via cursussen en excursies. Meer betrekken en begeleiden van nog meer vrijwilligers.

Welke structuren wij ook uitdenken, welke operationele en strategische doelstellingen wij ook vastleggen, alles draait rond betrokkenheid en engagement van vrijwilligers. Als penningmeester, als kernvoorzitter, als begeleider van workshops voor jongeren, als voorloper op geleide wandelingen, als werkverdeler bij educatief natuurbeheer voor scholen, als klusser op het secretariaat of aan de werkloods , als ‘gerant’ in de Natuur.winkel, als tuinier in de vlindertuin, als snoeier, harker, trekker, zager, kapper, graver, hooier, teller … in onze natuurgebieden.

Iris, Kathleen en Melina - onze medewerkers op het secretariaat - vormen het bindmiddel tussen al dat vrijwilligerswerk. Hun taak: ondersteunen, stimuleren en coachen … en permanent op zoek gaan naar nieuwe mannen en vrouwen die hun talenten willen inzetten voor de natuur en voor Natuurpunt.

Mijn goede raad als ze jou aanspreken voor één van de vele taken en functies als vrijwilliger bij Natuurpunt: ‘Laat je strikken !’

Willy Ibens

Voorzitter ad interim

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

3

NATUURGEBIED

NATUURGEBIED

Tien jaar natuurinrichting in Bospolder, maar wat zijn de resultaten?

Tekst: Bram Vogels Foto: Frank Goossens 4

Bospolder, het eerste natuurinrichtingsproject in Vlaanderen, blaast dit jaar tien kaarsjes uit na de oplevering van de werken in 2003.

Hoog tijd om terug te blikken op tien jaar beheer en monitoring, want na de inrichtingswerken is het niet gedaan. Integendeel!

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

Ongewervelden

Natuurinrichting is ongetwijfeld een belangrijk instrument om de natuurwaarde van heel wat gebieden sterk op te drijven of om gedeeltelijk te herstellen wat verloren is gegaan.

De vlinderwereld is relatief goed in kaart gebracht. In het verleden zijn er 24 dagvlinder­ soorten vastgesteld en recent werden er ook vlinderroutes uitgezet om het gebied nog beter te kunnen monitoren.

In Bospolder werden waterpartijen hersteld en wielen opnieuw opengegraven. De plannen zagen er goed uit, er werden doelen opgesteld voor de te creëren habitats en de machines werden in gang gezet om dit in orde te maken.

Het werk van de machines is belangrijk, maar een natuurinrichting staat of valt met het beheer. Zeker indien er uiterst productieve biotopen worden geschapen zoals moerassen.

Al gauw bleek de afrastering voor de galloways niet te volstaan om ze uit het centrale rietland te houden, wilgen gingen en gaan nog steeds de concurrentie aan met het riet, de sluis bleek niet vandalismebestendig, …

Kortom, na de inrichting komen de vrijwilligers om alles in goede banen te leiden.

Kortom, na de inrichting is het de beurt aan de vrijwilligers om alles in goede banen te leiden.

Er mag met enige fierheid gezegd worden dat het niet enkel dankzij de technische inrichting is, maar ook en vooral door de onaflatende inzet van vrijwilligers dat Bospolder er grotendeels uitziet zoals het er momenteel uitziet: een gevarieerd landschap, grote rietpartijen, een voldoende hoog waterpeil, bos, open grasland.

NATUURGEBIED

Natuurinrichting en basta

De dagvlindersoort waar de meeste aandacht naar uit gaat is het bruin blauwtje, een relatief onopvallende vlinder die zich goed thuis voelt op de schralere graslanden. Deze graslanden worden opengehouden door handmatig maaien, kappen van de boomopslag en de inzet van zowel Galloways als schapen. ’s Nachts wordt soms de kwikdamplamp (lichtval) aangestoken om te kijken welke nachtvlinders aanwezig zijn in het gebied.

Een indrukwekkende 500 soorten werden al genoteerd. Dit kunnen er in de komende jaren vermoedelijk nog veel meer worden.

Voor libellen is Bospolder eveneens een zeer geschikte plek. De structuurrijke vegetatie en de verschillende waterpartijen maken dat heel wat soorten zich thuisvoelen in het gebied. In de voorbije tien jaar werden 29 soorten geteld. De meest opvallende hierin is de zuidelijke heidelibel. Deze werd voor de provincie Antwerpen het eerst waargenomen in Bospolder maar is ondertussen in de omgeving nog op een paar andere locaties gezien.

Het lijkt allemaal vanzelfsprekend maar dat is het niet, hier zijn vele honderden uren vrijwilligers­w erk in gestoken. Iemand die hier zeker een speciale vermelding mag en zelfs moet krijgen is Marc Smolders. Als co-conservator is hij voortdurend bezig om het gebied optimaal te beheren en te monitoren.

Gelukkig krijgt hij steun van verschillende andere vrijwilligers, het beheerteam, de sociale werkplaats en honderden jongeren van scholen uit de regio.

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

Foto: Rafaël Delaedt 5

NATUURGEBIED

Vogels Van de meeste soortgroepen hebben we enkel gegevens van na de inrichting. Van vogels hebben we een onafgebroken dataset van de periode 2000 - 2013. Hieruit kunnen een aantal belangrijke evoluties gedistilleerd worden.

Grondeleenden zoals de krakeend kenden vooral de eerste jaren na de werken een toename. Sinds 2008 nemen de grondeleenden af, maar is er een opvallende toename van duikeenden. Ondertussen broeden zowel tafeleend als kuifeend in toenemend aantal en zijn er ook jaarlijks broedgevallen van fuut.

Een belangrijk aandeel van Bospolder bestaat uit riet en de inrichtingswerken focussen zich dan ook voor een deel op rietvogels.

Op gebied van broedvogels is het verhaal divers, sommige soorten nemen af zoals de blauwborst, andere soorten blijven ondanks de inrichtingswerken stabiel op een laag niveau waaronder de rietzanger en de rietgors en weer andere soorten hebben een aanzienlijke toename gekend zoals kleine karekiet.

Foto’s: Rafaël Delaedt

6

Dankzij het herstel van het binnenraster dat al vele jaren kapot was, kan het riet herstellen van de begrazing en wordt er een verdere toename van rietvogels verwacht.

Toch zijn het vooral de zeldzamere rietvogels die de show stelen. Bospolder is één van de gebieden bij uitstek die zowel in het voor- als najaar wordt aangedaan door pleisterende purperreigers. Daarnaast vertoeven er in de winter steeds één of meerdere roerdompen in het gebied, hoewel het jammer genoeg nog niet tot een broedgeval is gekomen. Daarnaast zijn er de voorbije jaren vermoedelijke broedgevallen van woudaapje en baardmannetje geweest en was er ook een territorium van grote karekiet.

Dit is op zijn minst een lijstje van zeldzame tot zeer zeldzame rietvogels die hoge eisen stellen.

Om u tegen te zeggen!

De inrichtingswerken hebben een belangrijke bijdrage geleverd om deze tot de verbeelding sprekende soorten aan te trekken in dit gebied.

n otte ... z n ijn ‘t Z werke die

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

Ons Nancy e toch wer een goei soepke gemoakt

NATUUR.BRANDPUNT

Broedende lepelaars in De Kuifeend?

In de Verrebroekse plassen in het havengebied op Linkerscheldeoever, vestigde zich enkele jaren geleden een kolonie lepelaars.

Helaas, op termijn verdwijnt dit natuur­gebied voor de uitbreiding van het Verrebroekdok.

Over en uit?

Over en uit dus voor de lepelaar? Niet helemaal, we willen een alternatieve plek aan deze toch wel heel bijzondere soort aanbieden. Bij de aanleg van de natuurkerngebieden in het havengebied wordt er met de lepelaar rekening gehouden. We willen, in het kader van het project ‘De Antwerpse Haven Natuurlijker’, ook ons steentje bijdragen. De meest aangewezen plek hiervoor leek ons het natuurgebied De Kuifeend en de Grote Kreek. De conservator van het gebied, Ludo Benoy, zag dit wel zitten.

Concrete plannen werden gesmeed!

Samenwerking Het was niet zo’n eenvoudige klus om op het eiland te geraken. Een stevige boot was noodzakelijk om de arbeiders van Natuur- en Landschapszorg en hun materiaal te vervoeren.

Maar het zijn ervaren mannen en vrouwen.

Zeker wat werken in de natuur betreft. Ook de aanleg van deze broedlocatie was voor hen geen probleem. Op 1, 2, 3 werd een geschikte locatie aangelegd. Het laatste “woord” is aan de lepelaars zelf: het is wachten op de eerste broedvogels. Hopelijk kunnen we snel positief nieuws brengen.

Tekst: Kathleen Quick Foto boven: lepelaar

Wim Dekelver

Bootje varen Als locatie werd het broedeiland van de Kuifeendplas gekozen. Dit heeft een oppervlakte van 2 hectaren. In de bomen rondom dit eiland huist al sinds begin deze eeuw, een kolonie aalscholvers. Aalscholvers en lepelaars zijn bovendien goede maatjes en verkiezen elkaars aanwezigheid in hun kolonies. Om de broedplaats optimaal te maken voor de lepelaars moesten er eerst enkele breed uitgegroeide wilgen gekapt worden. De vrijgekomen boomstammen en het fijne takkenmateriaal werden vakkundig hergebruikt en vormen nu een geschikte en broedklare onderlaag.

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

7

NATUUR.STUDIE

Eén zwaluw maakt de lente niet

Tekst: Kathleen Quick

Binnenkort is het weer zover, rond half april zijn de huiszwaluwen weer in het land.

Voor de vogelkijkers onder ons is het bang afwachten of de nesten van vorig jaar terug bezet geraken, want het aantal huiszwaluwen neemt jaar na jaar af.

Foto: detorenvalk.be 8

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

NATUUR.STUDIE

Overwinteringsgebieden Huiszwaluwen maken elk jaar een reis van zo’n 8ooo km naar hun overwinterings­gebieden in Afrika. Die tocht is uiteraard niet zonder gevaren. Klimaats­ veranderingen in de Afrikaanse overwinteringsgebieden en de trekroutes hebben een negatief effect op de vogels. Bovendien moeten ze op hun tocht ook de barre Sahara (weinig voedsel, weinig water en bloedheet) oversteken. Een hachelijke onderneming voor een vogel.

Broedgebieden Ook in hun broedgebieden gaat het niet goed.

Huiszwaluwen, de naam zegt het zelf, maken hun nesten meestal onder de dakrand van een huis. Steeds minder huizen zijn hiervoor geschikt, onder andere vanwege veranderingen in de bouwcultuur. Bovendien broedt de huiszwaluw aan de rand van steden, zelden in het centrum. Waarschijnlijk zijn er alleen op het platteland geschikte foerageergebieden.

De verstedelijking van Vlaanderen heeft ongetwijfeld een invloed op het broedbestand.

Maar ook vanwege de overlast door uitwerpselen (indien het nest zich boven een deur of raam bevindt) zien sommigen liever geen nesten aan hun gevel.

Voedselaanbod Bovendien krijgen deze insecteneters te maken met een afnemend voedselaanbod. Heel warme zomers zorgen voor problemen: vijvers en andere waterplasjes drogen uit zodat het aantal insecten vermindert.

Tijd om het tij te keren Wat kunnen wij doen? Eerst en vooral is het belangrijk om te weten waar er op dit moment nog kolonies aanwezig zijn. Huiszwaluwen zijn zeer honkvast en eens een kolonie verdwenen is, is het zeer moeilijk om een nieuwe te krijgen.

Kunstmatige nestgelegenheid Wanneer er in de omgeving van de broedplaats geen of slechte modder voorhanden is, kunnen huiszwaluwen geen nest bouwen. Bovendien zijn ze vaak uitgeput van hun lange trektocht.

Als we aan de gevel kunstnesten voorzien, dan hoeven ze alvast geen extra energie meer te steken in het bouwen van een nest. Zo kan een kleine kolonie misschien snel uitbreiden.

Heuse huiszwaluwtillen In onze buurlanden wordt er bovendien al verschillende jaren geëxperimenteerd met zogenaamde huiszwaluwtillen. Vooralsnog met wisselend succes. Maar misschien kunnen we leren van hun ervaringen en ziet de toekomst voor de huiszwaluw er iets rooskleuriger uit?

Wil je graag je steentje bijdragen en de huiszwaluwen in onze regio mee in kaart brengen? Laat dan iets weten aan het Natuur.huis. Onze vrijwillige vogelaars staan klaar om je te vertellen hoe je dit het beste aanpakt.

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

Foto: natuurpunt.be 9

IN GESPREK MET

Dirk Swaenen, bezeten van vleermuizen

Of hoe een praktische Belg zijn stempel drukt op de wereldpopulatie vleermuizen en dan nog vooral op de met uitsterven bedreigde ingekorven vleermuis.

Een gelukkig toeval! Ik tref Dirk tussen twee buitenlandse opdrachten in, want zoals zoveel natuurliefhebbers heeft hij naast zijn vrijwilligers­werk ook nog een drukke, veeleisende baan. Hij is conservator van het fort van Schoten en is verder ook in heel Antwerpen actief. Overal waar vleermuizen te vinden zijn kent hij zijn weg.

Hoe geraak je nu bezeten van vleermuizen?

Tekst: Rina Peys Foto’s: Dirk Swaenen 10

Dirk vertelt: “De natuur heeft me steeds aangetrokken. Reeds als jonge knaap vergezelde ik mijn vader op zoek naar mineralen. Ik keek rond en ontdekte naast de bodemschatten een hele wereld van boeiende dieren. Zo kwam ik terecht in de Zoogdierenwerkgroep, die toen juist opgericht werd. Van daar was de stap niet zo groot om me te concentreren op die kleine vliegende zoogdieren. Waar nog maar bitter weinig van geweten was en die zelfs voor velen helemaal niet aantrekkelijk waren. Zoals zo vaak: onbekend maakt onbemind.”

Wat maakt het fort van Schoten nu juist zo interessant?

“Het fort is nog steeds militair gebied en eigendom van de NATO. Daarom is het niet vrij toegankelijk. Dat heeft zo zijn voordelen: geen vandalisme en de minst mogelijke verstoring terwijl de vleermuizen in winterslaap zijn.

De werkgroep kreeg toelating om enkele belangrijke ingrepen uit te voeren om het de dieren comfortabel te maken. Geen tocht, een constante temperatuur en luchtvochtigheid zijn namelijk erg belangrijk. Daarna kon er jaarlijks geteld worden. Dit is reeds sinds 2001 aan de gang en de cijfers liegen er niet om. Neem nu de franjestaart, een kleine bedreigde vleermuis: in 2001 werden er minder dan 40 exemplaren geteld en nu zijn dat er meer dan 80. Voor de sterk bedreigde ingekorven vleermuis werden er maar enkelen gevonden in 2001. Nu is dat aantal naar 9 exemplaren gestegen. De baardvleermuis steeg van 34 stuks naar 58.”

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

Tellen van vleermuizen, hoe begin je er aan?

“Momenteel zijn er onderhandelingen bezig om de overwinteringsplaatsen in het fort nog uit te breiden. Het budget is zo goed als rond.

Dan kunnen we opnieuw aan de slag.”

“De meesten onder ons zijn wel bekend met vogels tellen of vlinders tellen. Maar vleermuizen tellen? Dat is toch wat anders. Je telt ze in de winter, tijdens hun winterslaap. In de zomer verblijven ze op heel andere plaatsen.

Ze hangen op vaak moeilijk bereikbare plekken of zitten verstopt in kieren en holtes. En vooral, het is er donker. Het is dus zeker geen amateurswerk waar je zo maar eventjes op eigen houtje mee begint. Je gaat best niet met een hele groep tellen: hoe minder mensen, hoe beter, en praten gebeurt al fluisterend.

De kast van Dirk “Ik had gemerkt dat er in het fort van Kessel enkele nissen in het plafond waren van ongeveer 30 bij 30 cm. Daar overwinterden ingekorven vleermuizen. Ik kwam op het idee om deze tochtvrije plaatsen na te bootsen en ontwierp een eenvoudige bak van 20 bij 20 cm met nog een kruisvormige onderverdeling. Op de bodem bevestigde ik een vierkant kleinmazig, gecoat kippengaas. De bak kon zo met de opening naar beneden tegen de zoldering bevestigd worden. Het werd een succes, zodanig zelfs dat ik werd uitgenodigd om hierover te vertellen op een symposium over ingekorven vleermuizen dat plaatsvond in Antwerpen. De Europese organisatie Eurobats plaatste het artikel op hun website. Zo kwam het de Amerikaanse Susan Barnard onder ogen. Zij was toen bezig om een boek te schrijven: ‘Bats in captivity’ en wilde graag het artikel en het plan in haar boek verwerken. “ Zo zie je maar, hoe dit eenvoudige maar belangrijke hulpmiddel voor de ingekorven vleermuis de wereld veroverde. Prachtig toch!

IN GESPREK MET

Van een doorslaand succes gesproken!

Om te tellen en te determineren is er een minimum aan licht nodig. Wij zijn als mens nu eenmaal beperkt in ons kunnen. Het belichten van de vleermuizen met een zaklantaarn duurt liefst maar 30 seconden.

Onze ademhaling en onze lichaams­temperatuur zorgen al voor een stijging van de temperatuur in de omgeving. Zoals gezegd, zijn de luchtvochtigheid en een constante temperatuur erg belangrijk. Daarom adem je nooit uit in de richting van de vleermuizen, maar naar de andere kant.

Dan is het nog zaak om de verschillende soorten zo goed mogelijk te herkennen. Ook dat is niet gemakkelijk. De diertjes zijn erg klein, ze hangen kort bij elkaar of zitten verstopt in spleten.”

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

11

IN GESPREK MET

“In die 30 seconden moet je dus goed letten op bepaalde kenmerken. Een eerste indicatie is de plaats waar ze zich bevinden. De omgeving op zich sluit vaak al enkele soorten uit. Belangrijk zijn de oren en de vorm van de tragus, de kleur van de vacht of de neus en de grootte van het dier. Zoekkaarten voor vleermuizen ben ik nog niet tegengekomen. Je ziet, dit is specialistenwerk!”

Zomerwerk “Naast het telwerk in de winter kan er ook in de zomer nog van alles gebeuren om het de vleermuizen wat gemakkelijker te

maken. Zomerverblijven in oude gebouwen, kerken of kloosters vragen soms ook enkele aanpassingen. Invliegopeningen worden aangepast, de overlast voor de eigenaars of bewoners wordt beperkt, duiven worden geweerd en aanbrengen van ruwe platen wil ook wel helpen.”

Er wordt tegenwoordig vaker raad ingewonnen bij vleermuisspecialisten zoals Dirk om bij geplande renovaties van kerken en oude gebouwen rekening te houden met woon­ gelegenheid voor vleermuizen. Dat is een gunstige ontwikkeling voor het in stand houden of uitbreiden van de populaties. We zijn op de goede weg!

En tot slot: Deze nuttige diertjes veroorzaken geen overlast.

Ze maken geen kabaal, ze nemen weinig plaats in, ze maken geen nesten, ze knagen niet aan kabels of houtwerk en …ze zijn erg nuttig. Zo staan er op het menu van de vleermuis vooral insecten waar wij niet zo vrolijk van worden.

Niet alleen muggen worden verorberd, maar ook mestvliegen, kevers en spinnen. De grootoorvleermuis plukt zelfs kevers van de grond of van een blad.

Ik weet het nu zeker: binnenkort hangt er ook in onze tuin een vleermuizenkast.

12

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

NATUUR.BELEID

Nieuwe plannen voor Kwartier Noord in het Klein Schietveld Net een jaar geleden (januari 2012) liet het gemeente­ bestuur van Brasschaat haar plannen inkijken voor de bouw van een nieuw crematorium in het Klein Schietveld. Deze plannen werden omwille van de impact op de omgeving, de moeilijke bereikbaarheid van de site en goed onderbouwde bezwaren grondig bijgestuurd.

Begin december 2012 werd een nieuw RUP (ruimtelijk uitvoeringsplan) ‘Kwartier Noord’ voorgesteld en een openbaar onderzoek gestart.

Het crematorium werd terecht geschrapt. De centrale zone van het voormalige kamp wordt evenwel nog steeds omgevormd tot een ‘Zone voor openbaar nut’. Er komt hier ruimte voor sociale economie en opslagplaatsen voor het Agentschap voor Natuur en Bos, PIDPA en HidroRio. De verkeerstoren krijgt een recreatieve functie en wordt het eindpunt voor een railbike die over de oude militaire spoorlijn van het Fort van Kapellen naar het Klein Schietveld zou rijden.

Het bos rond de bebouwde zone en de bunkers blijven behouden.

De ontsluiting voor het vrachtverkeer loopt via de betonbaan naast het vliegveld naar de N117 - Essensteenweg. Het vervoer van personeel en bezoekers komt via de Bondgenotenlei. De dichtstbijzijnde bushalte - niet onbelangrijk voor sociale tewerkstelling - ligt wel kilometers verwijderd.

Wij betwijfelen de noodzaak niet van een goed uitgebouwde sociale economie in onze regio.

Maar niet op deze plaats. Het opnieuw in gebruik nemen van deze door de krijgsmacht verlaten site is een heel slecht idee. Iedere nieuwe activiteit brengt onvermijdelijk verdere versnippering, verstoring en vervuiling mee.

Natuurpunt had verwacht dat bij het afbouwen van de militaire activiteiten de gemeente de

kans zou grijpen om deze open ruimte te vrijwaren voor de toekomst. De bestaande, verouderde bebouwing verwijderen en de vrijgekomen gronden teruggeven aan de natuur is veel waardevoller en zinvoller dan eender welk vervangingsproject. In het Ruimtelijk Structuurplan van Brasschaat staat letterlijk dat voor het Klein Schietveld de natuurwaarden moeten primeren boven andere functies!

Het Klein Schietveld is samen met het Groot Schietveld een essentieel onderdeel van het Natura 2000 netwerk.

Als we instemmen met deze plannen is op termijn de ganse zone tussen het Fort van Brasschaat, de Bontgenotenlei en Mishagen vogelvrij. Ook hier staan her en der militaire gebouwen die al lang hun functie hebben verloren. De natuur herstellen en uitbreiden moet het eerste uitgangspunt zijn voor dit militair domein.

Voor sociale tewerkstelling en opslagplaatsen zijn er veel interessantere plekken te bedenken dan midden in een natuurgebied. Alleen al in Brasschaat is er de nabije KMO - zone Campus Coppens, dicht bij de E19 en prima bereikbaar via het openbaar vervoer.

Het openbaar onderzoek is bij het verschijnen van dit artikel afgesloten. Natuurpunt heeft een bezwaarschrift ingediend waarin dit standpunt wordt verdedigd.

Wordt gevolgd!

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

Tekst: Johan Neegers 13

SOORT IN DE KIJKER

Waar is het boomblauwtje?

Iedereen van onze Vlinderwerkgroep Atalanta was het er over eens - en ik veronderstel niet alleen de Vlinderwerkgroep - de zomer van 2012 was een kwakkelzomer!

Tekst Guid0 Segerink Foto’s: Chris Bal Els Roos Foto Boven:

Er werd gesakkerd in de wandelgangen dat 2012 een slecht vlinderjaar was. Te koud, te nat en vooral te weinig vlinders. De minst dapperen onder ons hadden België verlaten en warmere streken opgezocht om daar vlinders te spotten.

Anderen bleven op post en telden zelfs tijdens de mindere dagen vlinders. Nu de zomer voorbij is, de zachte herfst lang genoeg getalmd heeft en het eindelijk stevig vriest, is het moment gekomen om ons in een hoekje terug te trekken, de koppen bij elkaar te steken en de resultaten van onze waarnemingen te bekijken.

En resultaten waren er, genoeg om het boomblauwtje in de kijker te zetten.

Wie is onze speciale gast?

Op een wandeling in onze Antwerpse natuurgebieden of in je tuin kom je vaak kleine blauwe vlinders tegen. Dit is bijna zeker het boomblauwtje of icarusblauwtje. Het zijn kleine blauwe vlinders ter grootte van een 2­ eurostuk. Je hoeft geen vlinderexpert te zijn om ze uit elkaar te houden. Het boomblauwtje heeft een zilverwitte onderkant met fijne, zwarte vlekjes, zonder oranje vlekken, terwijl het icarusblauwtje een bruinige onderkant heeft, opgesmukt met oranje vlekken. Er zijn nog andere blauwtjes, maar die ga je hier niet zo vaak tegenkomen.

boomblauwtje 14

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

Het boomblauwtje zal je zelden rustend vinden op een bloem. Vaker zal hij door de toppen van struiken en bomen fladderen of zit hij tussen de klimop in je tuin. Het icarusblauwtje pakt het wat rustiger aan en hem (of haar) kan je gemakkelijk terugvinden op bloemen.

De kwakkelzomer van 2012 Zoals elk jaar (nu toch al het tweede jaar) trekt de Vlinderwerkgroep van Natuurpunt Antwerpen Noord, Atalanta, er op uit om vlinders te tellen in de Antwerpse natuur­ gebieden. 2012 was voor onze speciale gast niet zo’n geweldig jaar. In Bospolder hebben we bijna 20 keer intensief gezocht naar blauwtjes.

Helaas hebben we er geen enkel boomblauwtje gezien, terwijl we vorig jaar op die plek toch een tiental boomblauwtjes hebben waargenomen.

Ook in onze andere natuurgebieden dezelfde tendens. Het boomblauwtje werd wel gespot, maar was beduidend minder aanwezig.

Onze gegevens bevestigen de Belgische trend: 2012 was geen goed jaar voor het boomblauwtje.

Hoe kan dit nu?

Zelfs al leggen we de vlinders in de watten in onze natuurgebieden door aangepast en gefaseerd maaibeheer, door bloemenweiden in te zaaien, door open plekken in de bossen te creëren, het leven van een rups en vlinder gaat niet over een leien dakje. Er zijn vele gevaren die om de hoek loeren.

SOORT IN DE KIJKER

Onze gegevens bevestigen de Belgische trend: 2012 was geen goed jaar voor het boomblauwtje

Vogels en muizen zien rupsen als een heerlijke snack en als uitstekend krachtvoer voor hun steeds hongerige kroost. Net zoals wij worden rupsen en vlinders ook belaagd door virussen, soms met fatale afloop. Als daar dan nog een te natte zomer bijkomt, waardoor schimmel­ infecties de kop op steken of een te droge zomer met te weinig nectarbloemen, kunnen de rupsen en vlinders massaal het loodje leggen.

Er wordt geschat dat van de 100 gelegde eitjes er maar een paar volwaardige vlinders zullen uitkomen.

Voor je hier een traan wegpinkt, vergeet niet dat rupsen vraatzuchtige ‘monsters’ zijn, die in staat zijn om een struik in korte tijd tot op de kale takken leeg te vreten.

Wat er precies aan de hand was tijdens deze zomer, weten we niet zeker, maar de overvloedige regen heeft zeker geen deugd gedaan aan de populatie boomblauwtjes.

Andere vlindersoorten, zoals de bruine- en oranje zandoogjes, hadden daar geen last van en hebben het dit jaar zelfs bijzonder goed gedaan.

Duimen voor een volgende zonnige zomer Om met een positieve noot te eindigen, we kijken alvast uit naar een volgende warme zomer. Zodat we opnieuw van een zonnig terrasje kunnen genieten en op de gezondheid kunnen drinken van deze prachtige vlinder.

We duimen voor een voorspoedig herstel van het boomblauwtje!

Wil je meer weten over de Vlinderwerkgroep van Natuurpunt Antwerpen Noord?

Stuur dan een mailtje naar Hugo Wouters: hugo.wouters@telenet.be

Foto links: oranje zandoogje

Foto rechts klein koolwitje

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

15

NATUUR.EDUCATIE

Cursus Natuurbeheer Natuurbeheer is meer dan alleen maar maaien of koeien laten grazen. Natuurbeheer gaat ook over begrijpen waarom een landschap er nu zus of zo uitziet. Natuurbeheer gaat ook over keuzes maken en vooral waarom bepaalde keuzes worden gemaakt door beheerders.

Om je hier wegwijs in te maken, organiseren wij een basiscursus natuurbeheer. Zo leer je omgaan met de diverse ecologische principes die aan de basis liggen van het hedendaagse natuurbehoud en natuurbeheer. Deze ecologische basiskennis wordt vervolgens gebruikt om inzicht te krijgen in het hoe en waarom bepaalde biotopen en soorten voorkomen of juist niet voorkomen. Met de verworven kennis en vaardigheden kan je actief aan de slag als beheerder van een gebied.

De cursus wordt zoveel mogelijk toegespitst op concrete gebieden uit de regio.

Donderdag 2 mei om 19.30 u: Natuurbehoud en algemene ecologie Donderdag 16 mei om 19.30 u: Abiotiek, soorten en natuurtypes Dinsdag 21 mei om 19.30 u: Bossen en hun beheer Dinsdag 28 mei om 19.30 u: Moerassen en hun beheer Dinsdag 4 juni om 19.30 u: Hooilanden en hun beheer Dinsdag 11 juni om 19.30 u: Beheerteams aan het woord Zaterdag 15 juni om 10 u: Excursie in natuurgebied Oude Landen

We organiseren 10 theoretische lessen, 2 excursies waar de theorie bevattelijker wordt en 2 workshops waarbij de beheerteams hun praktijkervaringen delen.

Donderdag 5 september om 19.30 u: Heiden en vennen, hun beheer en herstel

Inschrijven is noodzakelijk en kan via het Natuur.huis, tel. 03-541.58.25, of per e-mail: antwerpennoord@natuurpunt.be.

Donderdag 19 september om 19.30 u: Slikken en schorren en hun beheer

Opgelet, je inschrijving is pas definitief na storting van het cursusgeld. De kostprijs voor de volledige cursus bedraagt € 50 voor leden en € 75 voor niet-leden, te storten op rekeningnummer BE77 2200 3405 7342 van Natuurpunt Antwerpen Noord met vermelding van je lidnummer (voor leden), je naam en ‘cursus natuurbeheer’.

Dinsdag 1 oktober om 19.30 u: Beheerplan, monitoring, communicatie en recreatie

Donderdag 12 september om 19.30 u: Natte graslanden en hun beheer

Woensdag 25 september om 19.30 u: Landschapsecologie en basis van ecohydrologie

Dinsdag 8 oktober om 19.30 u: Beheerteams aan het woord Zaterdag 19 oktober om 10 u: Excursie in natuurgebied De Kuifeend en de Grote Kreek Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Ekeren.

16 16

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

NATUUR.EDUCATIE

Cursus: Natuur in je tuin

Verre ontdekkingsreizen naar tropische regenwouden of Afrikaanse savannes zijn niet voor iedereen weggelegd.

Gelukkig valt er ook dicht bij huis heel wat te beleven. Je kan er genieten van de prachtige natuur in en rond allerlei gebieden. En waarom niet in eigen tuin? Tuinen en parken maken een flink deel uit van de groene ruimte in Vlaanderen en met een beetje kennis van zaken kunnen deze uitgroeien tot kleine stukjes paradijs voor plant, mens en dier.

Wil je te weten komen waarom roodborstjes aan het raam komen tikken? Vraag je je wel eens af wat die vleermuis bij die lantaarn te zoeken heeft? Of ben je razend benieuwd welke bijzondere vlinders rond de vlinderstruik fladderen? Dit alles en nog veel meer kom je te weten tijdens de cursus “Natuur in de tuin”.

We laten je kennismaken met de bijzondere planten en dieren die we zo dicht bij huis kunnen aantreffen en wat we kunnen doen om het hen naar hun zin te maken. Bovendien krijg je vanuit VELT een onmisbare inleiding tot de basisprincipes van ecologische siertuinen.

Afspraak voor theorielessen in de kinder­ boerderij Park De Mik –Mikhof 25, Brasschaat.

Inschrijven doe je per mail of telefonisch bij het Natuur.huis in Ekeren, ten laatste op 10 april.

Kostprijs voor deze cursus is € 30 voor leden en € 40 voor niet-leden, te storten op het rekeningnummer van Natuurpunt Brasschaat: BE89 7000 1619 3485.

Dinsdag 16 april om 19.30 u: Inleiding + Vogels in de tuin Dinsdag 23 april om 19.30 u: Ecologische siertuin – de juiste plant op de juiste plaats Dinsdag 30 april om 19.30 u: Insecten in de tuin Dinsdag 7 mei om 19.30 u: Zoogdieren en amfibieën in de tuin Zondag 2 juni om 9.30 u: Tuinbezoek, Ecotuin van Gilbert Van Looveren, Wiezelo 61, Wuustwezel.

Foto: Koen Vanagtmael Natuur.ruimte • maart – mei 2013

17

Agenda

MAART

vr 1

19.15 u, Algemene Vergadering NAN, zie Vorig nr Trefpunt: Materiaalloods Natuurpunt, Einde van de Lindenlei, Antwerpen - Ekeren

za 2

Week van de Vrijwilliger

zo 3

10 u, Op zoek naar het verleden, zie p. 28 Trefpunt: e-paviljoen BASF (Scheldelaan tegenover ingang 6), Antwerpen - Zandvliet

zo 10

9.30 u, Watervogels en ander fraais, zie p. 28 Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Ekeren

APRIL za 6

9.30 u, Werkdag in Het Rood, zie p. 27 Trefpunt: Ingang Het Rood Centrale Dreef, Streepstraat, Kapellen

zo 7

9 u, Vogelwandeling in de Maatjes, zie p. 29 Trefpunt: Parking visclub, Hanneke Wiewauweg, Kalmthout

zo 7

9.45 u, Oversteek naar Doel, zie p. 29 Trefpunt: Parking Lillo-fort, Scheldelaan, Antwerpen

zo 14

9 u, Plantendag, zie p. 30 Trefpunt: Kerkplein Gooreind, Wuustwezel

zo 14

14 u, Amfibieën in de Kooldries, zie p. 30 Trefpunt: Ingang reservaat De Kooldries, Boudewijnstraat (ingang langs de Paepestraat achter de Cuvee Hoeve), Brecht

zo 14

10 u, 15 jaar ‘t Asbroek, zie p. 30 Trefpunt: Ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan, Schoten 19.30 u, Cursus Natuur in de tuin (theorie), zie p. 17 Trefpunt: Kinderboerdij Mikerf, Mikhof 25, Brasschaat

do 14 19.30 u, Milieukwis, zie p. 28 Trefpunt: Jeugdcentrum Den Biz, Eikendreef 3, Kapellen za 16

9.30 u, Werkdag Schans Van Smoutakker, zie p. 27 Trefpunt: Schans van Smoutakker, Hoogeind, tegenover pand 160, Stabroek

za 16

9.30 u, Familiewerkdag in ‘t Asbroek, zie p. 27 Trefpunt: Ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan, Schoten

di 16

za 16

10 u, Aanplant groen eilandje, zie p. 28 Trefpunt: Biesheuvellaan, kant brug, Veltwijcklaan, Ekeren

za 20 9 u, Werkdag in De Kooldries, zie p. 27 Trefpunt: Ingang reservaat De Kooldries, Boudewijnstraat (ingang langs de Paepestraat achter de Cuveehoeve), Brecht

vr 22

19.30 u, Vlindervriendelijk tuinieren, zie p. 29 Trefpunt: Witvenlokaal, Witvenstraat 57, Stabroek

vr 22

Wereldwaterdag

za 23 Algemene Vergadering Mechelen, meer info Natuur.huis do 28 19.30 u, Raad van Bestuur, meer info Natuur.huis Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen - Ekeren za 30 9.30 u, Werkdag in Het Rood, zie p. 27 Trefpunt: Ingang Het Rood Centrale Dreef, Streepstraat, Kapellen zo 31

18

Earth Hour

za 20 6.30 u, Ochtendwandeling met Ontbijt, zie p. 31 Trefpunt: Ingang Gemeentepark, Parkweg (Streepstraat), Kapellen za 20 9.30 u, Werkdag in Het Rood, zie p. 27 Trefpunt: Ingang Het Rood Centrale Dreef, Streepstraat, Kapellen zo 21

14 u, Waterfauna en -flora in Bospolder, zie p. 31 Trefpunt: Voetgangersbrug over de A12 (kant Vierkerkenstraat) op het einde van de Vierkerkenstraat, Antwerpen - Oorderen

ma 22 Dag van de Aarde di 23

19.30 u, Cursus Natuur in de tuin (theorie), zie p. 17 Trefpunt: Kinderboerdij Mikerf, Mikhof 25, Brasschaat

do 25 19.30 u, Raad van Bestuur, meer info Natuur.huis Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen - Ekeren

di 21

di 30

zo 26 9.30 u, Ecologisch gezond tuinieren, zie p. 32 Trefpunt: Tuin Wiezelo 61, Wuustwezel

19.30 u, Cursus Natuur in de tuin (theorie), zie p. 17 Trefpunt: Kinderboerdij Mikerf, Mikhof 25, Brasschaat

MEI

zo 26 9 u, Dag van het Park, meer info Natuur.huis Trefpunt: Cogelspark, Deuzeldlaan, Schoten di 28

do 2

19.30 u, Cursus Natuurbeheer, zie p. 16 Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen - Ekeren

za 4

9.30 u, Werkdag in Het Rood, zie p. 27 Trefpunt: Ingang Het Rood Centrale Dreef, Streepstraat, Kapellen

zo 5

7 u, Vroegevogelwandeling met ontbijt, zie p. 31 Trefpunt: e-paviljoen BASF (Scheldelaan tegenover ingang 6), Antwerpen - Zandvliet

JUNI

zo 2

9.30 u, Cursus Natuur in de tuin (praktijk), zie p. 17 Trefpunt: Tuin Wiezelo 61, Wuustwezel

zo 2

19.30 u, Cursus Natuur in de tuin (theorie), zie p. 17 Trefpunt: Kinderboerdij Mikerf, Mikhof 25, Brasschaat

14 u, OrchideeĂŤn in Oude Landen, meer info Natuur.huis Trefpunt: Kasteel Veltwijck, Veltwijcklaan 27, Antwerpen - Ekeren

di 4

14 u, Vlinderwandeling in Het Wijtschot, zie p. 32 Trefpunt: Parking Vier Notelaars, Wijtschotbaan, Schoten

19.30 u, Cursus Natuurbeheer, zie p. 16 Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen - Ekeren

za 8

21 u, Nachtvlindertelling Grote Kreek, meer info Natuur.huis Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen - Ekeren

za 8

9 u, Werkdag in De Kooldries, zie p. 27 Trefpunt: Ingang reservaat De Kooldries, Boudewijnstraat (ingang langs de Paepestraat achter de Cuvee Hoeve), Brecht

zo 5

10 u, Lentewandeling in Het Wijtschot, zie p. 31 Trefpunt: Parking Vier Notelaars, Wijtschotbaan, Schoten

do 16 19.30 u, Cursus Natuurbeheer, zie p. 16 Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen - Ekeren zo 19

do 30 19.30 u, Raad van Bestuur, meer info Natuur.huis Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen - Ekeren

10 u, Scheldeboordwandeling van Lillo tot Verlegde Schijns, meer info Natuur.huis Trefpunt: Parking Lillo-fort, Scheldelaan, Antwerpen

14 u, Bloemenwandeling in Bospolder, Zie p. 31 Trefpunt: Voetgangersbrug over de A12 (kant Vierkerkenstraat) op het einde van de Vierkerkenstraat, Antwerpen - Oorderen

zo 12

19.30 u, Cursus Natuurbeheer, zie p. 17 Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen - Ekeren

zo 2

zo 5

di 7

19.30 u, Cursus Natuurbeheer, zie p. 17 Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen - Ekeren

14 u, Wandeling in Hoekse Beemden, zie p. 32 Trefpunt: Aan CafĂŠ De Witte, Mortelstraat, Brecht

19

DE PEN VAN JNM

JNM Akerland www.jnm.be/akerland Thijs Nouws e-mail: thijs@jnm.be tel: 0477-60.24.67

Beestenboel (voor piepers van 7 tot 12) Al ooit eens heel hard een vogel tegen het raam horen vliegen? Of heb je ooit al eens een gewond egeltje langs de weg zien liggen? In Brasschaat is er een huis waar al deze zieke beestjes naartoe kunnen: het vogelopvangcentrum (VOC). Elk jaar komen daar zo’n 3000 dieren naartoe, die achteraf allemaal weer vrij gelaten worden.

Met Taxandria naar het Eksergoor (voor piepers van 7 tot 12) Hip hoi hoera, de lente is weer in het land! Alles wordt eindelijk terug wakker en begint weer te bloeien, te zoemen en te fluiten: de bloemen, de insecten, de vogels en ... de JNM’ers! Kortom, het ideale moment om eens een natuurgebiedje te bezoeken waar we niet al te vaak komen.

Naast het VOC gaan we ook helpen op de biologische zorgboerderij. Dit is een boerderij die werkt met mensen met een mentale handicap. Zij zorgen ervoor dat de tomaten groeien en de paarden geborsteld worden. Heb jij zin om mee de handen uit de mouwen te steken?

Vandaag vliegen we net als de eerste zwerm zwaluwen van dit voorjaar richting Beerse en strijken er neer in het Ekstergoor. Maar één zwerm zwaluwen maakt nog geen lente, daarom doen we vandaag een combi­activiteit met onze sympathieke buur, afdeling Taxandria.

Afspraak op zaterdag 2 maart van 10 u tot 14 u aan Holleweg 43, Kapellen (onze vlag zal aan de straat wapperen).

Afspraak op zondag 24 maart van 14 u tot 17 u aan het einde van de Vaartstraat te Beerse

Meenemen : schoenen en kleren die vuil mogen worden, een volle drinkfles.

Meenemen: kledij en schoeisel aangepast aan het weer, eventueel wat excursiemateriaal zoals een verrekijker en plantenboek en een pak vrienden!

Kreekraksluizentocht (voor patsers tussen 16 en 26) De Kreekkraksluizentocht is de meest legendarische tocht die er bestaat! Deze wordt al decennia-lang getrapt in putje winter, maar deze keer komt de zon al even piepen en gaat de thermometer de hoogte in. Zet je stalen ros al maar klaar en smeer je benen in. Deze tocht brengt ons langs de voormalige polderdorpen Wilmarsdonk, Oorderen en Lillo; we steken de grens over naar de kreekraksluizen en keren daarna terug via Zandvliet, Berendrecht en Stabroek. Een dag vol vertier op zoek naar watervogels en ander schoon.

20

Afspraak op zaterdag 16 maart van 8 u tot 19 u aan NMBS Station Kapellen.

Meenemen: fiets in orde met licht, eten en (warm) drinken voor drie dagen , heel warme en waterdichte kledij, een verrekijker.

Durf jij de tocht aan en word jij een levende legende?

Schrijf dan snel in bij thijs@jnm.be.

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

Watisda?

Voor diegenen die nog niet weten wat een mosbeertje is, volgt hier een korte beschrijving.

De mosbeertjes vormen een groep van iets meer dan 1 000 soorten van minuscule diertjes, meestal een pak kleiner dan 1 mm. Ze worden ook wel beerdiertjes, waterbeertjes of Tardigrada genoemd. Ze hebben allemaal 4 paar stompe pootjes, waarmee ze proberen vooruit te komen. Deze nogal klungelige bewegingen zijn, samen met hun gelijkenis op beren (of toch beertjes, met 8 poten), de reden dat het zowat de meest schattige dieren op aarde moeten zijn.

Zoals hun naam al doet vermoeden, kan je de dieren voornamelijk vinden in mos en op ander vochtige plaatsen zoals bosbodems. Ze komen ook voor in vijvers, op waterplanten of op de bodem. Er bestaan zelfs soorten die op de zeebodem tussen het zand leven. Ze komen niet alleen zowat overal op aarde voor, maar ze zijn ook nog eens met heel veel. Volgens sommige schattingen vinden we tot 2 miljoen mosbeertjes per vierkante meter in mos. Dat is vergelijkbaar met het aantal mensen in de provincie Antwerpen

DE PEN VAN JNM

Tardigrada

Hoe kunnen deze dieren deze extreme omstandigheden aan? Simpel: als de omgeving een beetje onaangenaam begint te worden, kunnen mosbeertjes in een soort van schijndood, cryptobiose genaamd, overgaan. Ze stoten al hun water uit en verschrompelen tot een klein hoopje frut. Deze toestand kunnen ze zelfs eeuwen volhouden. Er zijn zelfs levende mosbeertjes gevonden in een herbarium van Linnaeus (een Zweedse bioloog die vooral actief was in de jaren 1750). De dieren moeten al die tijd volledig uitgedroogd hebben liggen ‘slapen’ om na meer dan 250 jaar op een tiental minuten tijd weer actief te worden en vrolijk te beginnen rondkruipen.

Dus...

Na deze inleiding over wat ongetwijfeld de boeiendste en meest onverwoestbare, maar ook de meest onderschatte dieren op aarde zijn, hoop ik een beetje de bekendheid van mosbeertjes te hebben gepromoot en misschien zelfs mensen enthousiast te hebben gemaakt om er zelf eens naar op zoek te gaan (met de microscoop, anders zal je weinig vinden). Hoe dan ook, besef, wanneer je nog eens een rustige wandeling door het bos maakt, dat je omsingeld bent door duizenden kleine, onverwoestbare diertjes die hun dag doorbrengen met rondkruipen op mos, plantencellen leegzuigen en superieur zijn.

Waarom mosbeertjes cooler zijn dan jij Nu denkt de gemiddelde lezer: ‘Oké, een klein beestje dat op een beer lijkt en dat blijkbaar wel grappig is om naar te kijken, is dat nu zo boeiend?’. Het antwoord: ‘ja, dat is zeker boeiend!’ Mosbeertjes hebben nog veel meer te bieden dan uitstraling en klasse. Ze zijn namelijk min of meer onsterfelijk. Om deze uitspraak even te verduidelijken: deze beesten overleven ALLES. Om een paar voorbeelden te geven: mosbeertjes overleefden in het labo een koude van-273°C, een warmte van 150°C, een druk variërend tussen vacuüm en 6000 atmosfeer, een radioactieve straling die 1000 keer hoger is dan onze dodelijke dosis en zware gifstoffen. Resultaat van deze pogingen tot massamoord: perfect gezonde dieren die waarschijnlijk niet eens iets merkten van de snode plannen van deze kwaadaardige biologen.

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

Tekst: Willem Proesmans Foto: Myriam Muller

21

MET SNOR OP STAP

Vroege bloeiers onder de loep Snor, onze bosmuis, voelt het kriebelen want… als de padden op pad gaan, breekt stilaan de lente door en komen de voorjaarsbloemen te voorschijn.

Slimme bloemen die voorjaars­­­bloemen!

In maart en april staan er nog geen bladeren aan de bomen. In het bos kan je dan mooie bloemtapijten bewonderen. Veel plaatsen zijn gekleurd met bosanemonen of speenkruid. Ook de gele slanke sleutelbloem en wat later de witte klaverzuring zijn er vlug bij. Zij moeten vroeg op het jaar hun bloemen openplooien. Als die planten zouden wachten met bloeien tot de bomen bladeren hebben, dan kunnen ze niet genieten van de zon. De bloemen zouden helemaal niet opvallen en dan komen er ook geen insecten om voor de bestuiving te zorgen.

Planten met een kelder vol eten Tekst Mart Pauwels Tekening Pascale Vantieghem 22

De stengel van de bosanemoon groeit niet naar boven. In plaats daarvan gaat hij horizontaal, juist onder het aardoppervlak.

Hij is niet langer de drager van bladeren en bloemen; zijn rol is nu veranderd. De stengel is nu een voorraadkelder. Het is een hele dikke knol geworden, die vol zit met reservevoedsel. Alweer een slimme truc

om snel bloemen te laten groeien in het voorjaar. Half april zijn ze weer uitgebloeid.

Het blad heeft dan nog ruim een maand de tijd om te profiteren van het licht.

Voordat het afsterft, maakt het eerst nog zoveel mogelijk voedsel dat ondergronds wordt opgeslagen. Je kan bosanemonen bewonderen in Hof de Bist in Ekeren.

Speenkruid Ook het speenkruid heeft een voorraad voedsel opgebouwd, deze keer in de wortelknolletjes.

De plant heeft zijn naam te danken aan de vorm van de knolletjes. Het zijn net fopspenen voor baby’s. De bloemen worden bestoven door bijen en vliegen. Voor de verspreiding van het zaad zorgen de mieren.

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

Andere vroege bloeiers in onze bossen Ga eens een kijkje nemen in ’t Asbroek in Schoten. Daar groeit de slanke sleutelbloem.

Vochtige loofbossen vormen de uitgelezen plaats voor die voorjaarsbloem. Je kan ze herkennen aan de vrij grote, lichtgele bloemen, die in schermen groeien op een lange steel. De bladeren zijn rimpelig en getand.

Een voorjaarsbloeier met speciale vangtechnieken Een voorjaarsbloem die we niet direct in onze buurt aantreffen, is de gevlekte aronskelk. De knotsvormige bloeiwijze van de plant is omgeven door een groot schutblad. Het is net een opgerold puntzakje en het vormt onderaan een buikige holte.

De bloem verspreidt een lucht van rottend vlees, waar vliegjes op afkomen. Wanneer ze op het blad van de bloem komen zitten, glijden ze naar binnen. Ze kunnen de bloem niet verlaten. De volgende dag is het blad minder glad waardoor ze kunnen ontsnappen en het stuifmeel mee naar buiten nemen.

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

MET SNOR OP STAP

Er bestaat ook een andere manier van voortplanten. In de bladoksels groeien kleine ronde broedknollen. Ze vallen af, krijgen wortels en zo ontstaan er nieuwe planten.

23

ACTIEF MET EIKELDOP

Doetjes en datjes, niet voor watjes !!!

We dagen jullie uit om de wereld eens op een andere manier te bekijken.

Al knutselend en puzzelend ontdek je de wondere wereld van de natuur.

Hoe zaadjes worden verspreid Planten gebruiken verschillende manieren om hun zaadjes in de natuur te verspreiden en een goede plaats te vinden om te groeien. Probeer uit te zoeken hoe elk van deze zaden zich vespreidt.

Tekst: Iris Buermans 24

1

A

2

B

3

C

4

D

5

E

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

ACTIEF MET EIKELDOP

Kleur je eigen mosbeertje Eencelligen zoals dit mosbeertje hebben eigenlijk geen kleur. Straffer nog, je kunt er bijna doorheen kijken, zoals water. Op foto’s worden ze vaak met de computer ingekleurd. Kleur hier je eigen mosbeertje.

Experiment: nachtvlinders lokken Snavelspel Meestal zie je overdag vlinders vliegen.

Maar wist je dat er ook een heleboel vlinders zijn die ‘s nachts vliegen? Dit noemen we nachtvlinders.

Als je ze van dichtbij wilt bekijken, hoef je niet ver weg te gaan. Ze zitten bij jou in de tuin. Je moet ze alleen even lokken. Dat doe je door een heerlijk zoet en vaak alcoholisch mengsel op bomen te smeren.

wijn) tot een plakkerig mengsel. Je kunt er ook overrijp fruit (appels of bananen vinden ze lekker) door mengen.

Meng de ingrediënten zo door elkaar dat er een goed smeerbaar, plakkerig mengsel ontstaat. Laat het mengsel enkele dagen staan, zodat het gaat gisten. Het mag niet te dun zijn, dan druipt het allemaal van de boom, maar wel ‘smeerbaar’.

Als het buiten begint te schemeren ga je op stap.

Smeer de stroop met een kwast op een boom en zet de zaklamp klaar.

Maak een paar dagen op voorhand het mengsel klaar.

Nodig: 150 gr appelstroop 1 schep suiker alcohol (likeur, bier of wijn) Meng de inhoud van de stroop met de suiker en een flinke scheut alcohol (likeur, bier of

Schijn als het donker is rustig met een zaklamp op de boom. Wie weet zitten daar wel nachtvlinders te drinken!

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

25

NATUUR.BEWEGING

Natuurgebied zkt school

Enige jaren geleden startten we bij Natuurpunt Antwerpen Noord met het project ‘Educatief Natuurbeheer’.

Een kans voor de toekomstige generatie om kennis te maken met natuur en met Natuurpunt, een kans voor ons om meer helpende handen te betrekken bij het beheer van onze natuurgebieden.

Hoezo?

Voor natuurgebieden in Vlaanderen moeten beheerplannen worden opgesteld. Deze plannen geven aan welke soort natuur we in het gebied nastreven, bijvoorbeeld bos, rietmoeras, bloemrijk grasland, … Maar al deze natuurtypes vragen een aangepast beheer. Sommige van onze natuurgebieden laten we bijvoorbeeld begrazen door Gallowayrunderen of door schapen om verbossing tegen te gaan. Maar niet alles kan door dieren worden uitgevoerd.

De boom in?

Niet door dieren, maar hoe dan wel? Awel, met vrijwilligers. En het gaat als volgt: tijdens het weekend trekken vele van onze vrijwilligers gewapend met allerhande werktuigen een van onze natuurgebieden in. Daar verwijderen ze boomopslag, maaien ze riet of hooien ze orchideeënrijke velden.

Vele handen maken licht werk

Tekst Melina Kyametis 26

Natuurpunt Antwerpen Noord is een grote afdeling met maar liefst 18 natuurgebieden.

Bovendien zijn er maar een deel van de weekends geschikt om bepaalde werken uit

te voeren. Tijdens het broedseizoen gaan we bijvoorbeeld geen riet maaien.

Aangezien we meer dan 600 hectaren aan natuurgebied beheren, is er dus veel werk aan de winkel. Educatief natuurbeheer is daarvoor een geweldige oplossing. Niet alleen wordt de natuur een handje geholpen, ook de jeugd heeft er baat bij: jongeren leren bij over de natuur, ze leren praktisch werken en beleven tegelijkertijd een aangename teambuilding met hun klasgenoten.

Wie? Wat? Waar? Wanneer?

Concreet zijn we vanaf september tot en met februari op zoek naar scholen die een dagje willen meedoen aan natuurbeheer in een van onze natuurgebieden, bij voorkeur een middelbare school of een derde graad van een lagere school, zodat de jongeren fysiek het werk aankunnen.

Wat staat er zoal op het menu? Amerikaanse vogelkers bestrijden in de Ruige Heide (Zandvliet), wilgen onder water afknippen in Opstalvallei (Berendrecht), amfibieënpoelen vrijmaken en takken afvoeren in Bospolder (Ekeren), Japanse duizendknoop afknippen in Schans van Smoutakker (Stabroek)en hakhoutbeheer in de Oude Landen (Ekeren).

Is jouw school kandidaat? Fantastisch!

Neem gerust contact op met Melina Kyametis: melina.kyametis@natuurpunt.be of via telefoon op het nr. 03-541 58 25.

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

BEHEERWERKEN

Steek een handje toe Het Rood

‘t Asbroek

In Het Rood blijven we werken om de Amerikaanse vogelkers terug te dringen. De resultaten van die omvorming laten zich nu wel zien : op de afgewerkte stukken is een nieuwe, heel dichte ondergroei ontstaan. Er blijven maar enkele kleine stukken waar deze exotische jonge bomen nog dominant de kop opsteken, en die stukjes willen we nu aanpakken door de struikjes uit te graven. Ideaal dus voor wie graag in de lente een dagje buiten actief is. Wij garanderen een toffe werksfeer, en ’s middags genieten we van een kom soep.

We vieren feest in ‘t Asbroek, dus alles moet picobello in orde zijn. Kom daarom een handje toesteken.

Afspraak op zaterdagen 30 maart, 6 april, 20 april en 4 mei, telkens vanaf 9.30 u, ingang Centrale Dreef, Streepstraat in Kapellen. Wie later komt, vindt ons door de pijlen te volgen vanaf de ingang.

Kooldries - Hoofsweer Ons beheer in Kooldries-Hoofsweer bestaat uit het vrijhouden van sommige vijveroevers, het verwijderen van bosopslag in de heiderelicten, het hooien van de graslanden, het bestrijden van Amerikaanse vogelkers en het onderhouden van de wandelpaden. Wij nodigen je graag uit om mee te komen helpen tijdens één of meer werkdagen. Iedereen is van harte welkom, ook kinderen!

Afspraak op zaterdagen 20 april en 8 juni vanaf 9 u, ingang van De Kooldries, Boudewijnstraat (ingang langs de Paepestraat achter de Cuvee Hoeve), Brecht.

Wat staat er op het menu?

Het verwijderen van opkomende rododendron; streekeigen es en zwarte els moeten alle kansen krijgen. Daarnaast herstellen we verwaterde bruggetjes met extra zandzakjes en ruimen we afval op.

Voor de komende lentewandeling maken we het wandelpad vrij, want we verwachten veel volk.

Afspraak op zaterdag 16 maart om 9.30 u, ingang van ’t Asbroek, Asbroeklaan, Schoten.

Met genoeg medewerkers kan deze klus tegen 13 u geklaard zijn. Indien niet dan werken we gewoon verder.

Schans van Smoutakker Afhankelijk van de aannemer zal de gracht al dan niet gebaggerd zijn.

We ruimen exoten op, plaatsen een nieuwe afsluiting en maken het terrein klaar voor de lente.

Afspraak op zaterdag 16 maart om 9.30 u, Schans van Smoutakker, Hoogeind, tegenover pand 160, Stabroek.

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

27

VERGEET NIET TE GENIETEN

Watervogels en ander fraais De eerste lentekriebels? Dat valt af te wachten, maar wij trachten alleszins om de eerste voorjaars­ tekenen al op te sporen samen met de vele wintergasten die nog in De Kuifeend en de Grote Kreek aanwezig zijn.

Afspraak op zondag 10 maart om 9.30 u, Natuur.huis, Ekeren.

Warme en winddichte kledij is aan te raden. Einde voorzien rond 12 u.

Tijd om te ‘quizzen’ We verwachten weer heel wat gemotiveerde Natuurpunters rondom de tafels. Tracht groepjes van 6 personen te vormen en kom met ons een aangename avond doorbrengen.

Zoals steeds zijn de onderwerpen zeer gevarieerd. Naast natuur en milieu wordt je parate kennis over aardrijkskunde, geschiedenis, gezondheid en allerhande actuele onderwerpen getest.

Puzzelen en werken met tast, geur,

en smaakzintuigen brengt zoals steeds een welkome afwisseling.

Afspraak op donderdag 14 maart, Gemeentelijk jeugdcentrum Eikendreef 3, Kapellen om 20 u.

Deuren open vanaf 19.30 u.

Deelname in de onkosten: € 2 per persoon.

Inschrijven kan via mail naar milieudienst@kapellen.be of per telefoon 03-660.66.38

Op zoek naar het verleden In een gebied onderhevig aan erosie en aanslibbing verbergt de bodem heel wat getuigen uit het verleden.

Wij gaan in het slik van het Groot Buitenschoor op zoek naar deze bodemschatten.

Goed aanzittende rubberlaarzen en modderbestendige kleding zijn een must. Reservekleding is aanbevolen.

Afspraak op zondag 3 maart om 10 u, e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Antwerpen Zandvliet.

Natuurpunt en District Ekeren samen voor Buurt aan de Beurt Buurt aan de Beurt is een project van de Stad Antwerpen en maakt werk van propere, opgeknapte en veilige buurten.

Deze keer slaan het District Ekeren en Natuurpunt Antwerpen Noord de handen in elkaar om de buurt rond de Konijnenberg stevig te verfraaien.

Op een verloren plekje, tussen Donkweg en Kardelaan, staat nu een prachtig bijenhotel. In dit viersterrenhotel kunnen solitaire (wilde) bijen terecht voor nestplaatsen.

28

Het braakliggende terrein aan de Biesheuvelllaan wordt een groene stapsteen voor onze tuinvogels.

Natuurgebieden vormen steeds meer groene eilanden in een grotendeels bebouwde omgeving.

Om deze grenzen te doorbreken kunnen her en der groene eilandjes worden bijgecreëerd, zodat soorten zich toch min of meer vlot kunnen verplaatsen.

Vogels vertoeven maar al te graag in bessenrijke bosjes. Ze bieden hen voedsel, schuilmogelijkheid en nestgelegenheid.

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

Vandaar deze unieke aanplantactie.

Om 10 u steekt Districtsvoorzitter Koen Palinckx de spade plechtig in de grond om het eerste boompje te planten.

Kom mee een handje helpen bij het aanplanten van vogelvriendelijke planten en struiken!

Trefpunt op zaterdag 16 maart vanaf 10 u, Biesheuvellaan aan de kant van de brug van de Veltwijcklaan, Ekeren.

Wat is het toch fijn om vlinders te hebben in de tuin!

Maar wat is het bedroevend dat het er zo weinig zijn!

Krijg je vlinders in de buik wanneer je verneemt dat hiervoor oplossingen zijn, dan is deze avond zeker iets voor jou.

Spreker is Wim Veraghtert, educatief medewerker van Natuurpunt

Oversteek naar Doel We maken de oversteek naar Doel. Claude Baguet zal ons op de hoogte brengen van het laatste nieuws over het Deurganckdok, de bouw van de nieuwe sluis voor de Waaslandhaven en de toestand in Doel en in Prosperpolder.

Afspraak op zondag 7 april om 9.45 u, parking Lillo-Fort. Opvaart met de boot van 10 u, terugvaart met boot van 11.30 u.

Educatie. Wim is een ervaren vlinderexpert en weet iedereen te boeien met zijn betoog. Je krijgt info over hoe het momenteel gesteld is met het vlinderwereldje en hoe je zelf mee kan helpen hier iets aan te doen.

Deze info-avond wordt georganiseerd door de Vlinderwerkgroep van Natuurpunt Antwerpen Noord, Atalanta, in samenwerking met de

gemeente Stabroek, Natuurpunt Stabroek en de compostmeesters van Stabroek.

Afspraak op vrijdag 22 maart om 20 u in het Witvenlokaal, Witvenstraat 57 te Hoevenen.

De deuren gaan open om 19.30 u.

Het einde is voorzien rond 22.30 u.

VERGEET NIET TE GENIETEN

Info-avond: Vlindervriendelijk tuinieren

Vogelwandeling in de Maatjes Tijdens een wandeling in het Rietlandschap van De Maatjes, Nieuwmoer gaan we op zoek naar rietvogels en genieten we van het landschap.

Onder begeleiding van een plaatselijke gids zal je onderweg iets vernemen over de geschiedenis en de toekomst van dit voormalige turfwingebied. En uiteraard ook over de vele zeldzame vogels en planten die er nu nog voorkomen.

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

Afspraak op zondag 7 april om 9 u, parking van de visclub aan de Hanneke Wiewauweg, Nieuwmoer. Bij nat weer zijn stevige stapschoenen of laarzen aangeraden.

Voor meer info kan je terecht bij Marc Vanbrabant, tel: 03-669.88.07

29

VERGEET NIET TE GENIETEN

15 jaar ‘t Asbroek!! Dat moet gevierd worden!

Nog nooit tijdens de lente in ‘t Asbroek in Schoten geweest?

Neem dan als de bliksem je agenda en schrijf in ’zondag 14 april om 10­ uur, Asbroeklaan te Schoten’.

Je weet niet wat je ziet! Tussen het opkomend groen kleurt ‘t Asbroek geel, wit en paars. Onze voorjaarsbloemetjes tonen zich in vol ornaat.

En wij gaan jullie er alles over vertellen.

We vertellen over het kwelwater, de leemgrond in de bodem, het gevecht van de planten voor het licht, de strategie van deze bloemen tegen de opkomende ruigtekruiden. Zo veel om te weten, zo veel om te genieten.

En daarenboven hebben we iets te vieren. ‘t Asbroek wordt namelijk al 15 jaar beheerd door Natuurpunt.

Als vrijwilligers van Natuurpunt Schoten zijn we best fier om dit

kleine pareltje van de Voorkempen te tonen aan alle Schotenaren maar ook daarbuiten.

Ben je ooit al tijdens de lente in ‘t Asbroek geweest? Kom dan nog eens kijken.

Afspraak op zondag 14 april om 10 u, ingang van ’t Asbroek, Asbroeklaan in Schoten.

Plantendag in Wuustwezel

Amfibieënwandeling Kooldries - Hoofsweer in Brecht is als waterrijk natuurgebied een perfect biotoop voor allerlei amfibieën.

Naar jaarlijkse gewoonte biedt Natuurpunt weer een uitgebreid gamma aan wilde, vaste planten aan op de plantenbeurs. Alles draait om streekeigen doorlevende planten. Deze maken van jouw tuin een kleurrijk paradijs voor vlinders en bijen en zo help je tevens de biodiversiteit weer een stukje vooruit.

Weet je niet goed welke planten geschikt zijn voor jouw tuin? Het deskundig advies van onze tuinspecialisten is gratis!

Deze namiddag hebben we aandacht voor de heel aparte onderwaterwereld. Je kan dan van heel kortbij kennismaken met de meest algemene maar ook met zeer zeldzame amfibieën.

We hopen onder andere de kam­salamander, de alpenwatersalamander, de kleine watersalamander en de vinpootsalamander te zien.

Kom je onderdompelen in het rijke onderwaterleven.

Afspraak op zondag 14 april om 14 u aan de ingang langs het kanaal Boudewijnstraat/ Paepestraat naast de Cuvee Hoeve in Brecht.

30

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

Zeker een keertje komen kijken! Er zijn ook kruidplanten, kleinfruit en heesters te koop.

De opbrengst van de plantenverkoop wordt aangewend voor meer natuur in jouw omgeving.

Afspraak op zondag 14 april van 9 u tot 12 u op het Kerkplein van Gooreind (Wuustwezel).

Voor meer info kan je terecht bij Gilbert Van Looveren via het telefoonnr. 03-663.32.41.

Voor mensen die vroeg uit de veren kunnen, organiseren we een ochtendwandeling in Het Rood.

Natuurgidsen brengen ons langs plekjes waar we in de vroege uurtjes van de natuur kunnen genieten. ’s Morgensvroeg ervaren we de natuur heel anders dan overdag. Met wat geluk zien we grazende reeën.

Van een ochtendwandeling in de natuur krijgen we beslist honger.

Aansluitend is voor ons de tafel gedekt in de Chalet en kunnen we genieten van een heerlijk ontbijt

aan de prijs van € 10 per persoon.

Inschrijven (voor het ontbijt) kan door eerst te bellen voor 10 april naar 03-605.30.69 of te e-mailen naar hilde.jan@telenet.be en aansluitend het verschuldigde bedrag over te schrijven op rekeningnummer BE68 0013 0096 7434 met vermelding van naam en aantal wandelaars.

Afspraak op zaterdag 20 april om 6.30 u aan de ingang van het Gemeentepark in de Parkweg (Streepstraat), Kapellen.

Lentewandeling Wijtschot Het is dezer dagen druk in het Wijtschot. Onze zangvogels zijn al een tijdje terug in het land en hebben momenteel maar één bekommernis, het nageslacht.

Het is een druk komen en gaan, afbakenen van territorium, voedsel zoeken voor de nestbewoners.

Na tuu rp unt he eft afgelopen winter niet stil gezeten. Een ware metamorfose in het Wijtschot.

De plas werd verder uitgediept en

vergroot. Een mooie variatie van een waterpartij, rietkragen, zandheuvels voor bijen en ander tuig. Krijgen we terug wat rietzangers te horen?

We vertellen je alles over de natuurwaarden en de evolutie van dit pareltje ten zuiden van Schoten.

Kom er als eerste van genieten.

Afspraak op zondag 5 mei om 10 u, aan de Vier Notelaars, Wijtschotbaan 12 in Schoten.

Vroege vogelwandeling met ontbijt Vroeg in de ochtend zijn de broedvogels in onze schorren op hun best. Luidkeels laten zij horen dat ze wakker zijn en dat ze hier de baas zijn. Tijdens de wandeling genieten we van hun lied.

Vooraf aanmelden is noodzakelijk.

Bij jouw aanmelding krijg je de nodige info voor verdere afhandeling. Je aanmelding is pas definitief na ontvangst van je betaling.

Nadien is er mogelijkheid tot een ontbijt. Voor € 6 per persoon heb je de keuze tussen 2 pistolets met 1 koffiekoek of 2 pistolets met een potje yoghurt, koffie of thee inbegrepen.

Aanmelden kan je online via de website www.scheldeschorren.be.

Afspraak op zondag 5 mei om 7 u aan het e-paviljoen BASF (tegenover ingang 6) in Zandvliet.

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

Waterfauna en -flora in Bospolder We bekijken wat er leeft in en rond het water van Bospolder.

De afwisseling van bosjes, ruigten, open water, rietmoeras, droge en vochtige graslanden zorgt ervoor dat Bospolder een bijzonder goede plek vormt voor heel wat planten en dieren.

VERGEET NIET TE GENIETEN

De morgenstond heeft goud in de mond

Afspraak op zondag 21 april om 14 u, Voetgangersbrug over de A12 (kant Vierkerkenstraat) op het einde van de Vierkerkenstraat, 2030 Antwerpen.

Bloemenwandeling in Bospolder De natuur verandert steeds... ... En dat is net het leuke aan deze noordelijke contreien: kunnen zien hoe de zomer de lente opvolgt en er daarna weer herfst en winter komt. De prachtige bloemen, het jonge groen en de frisse look in het voorjaar zijn specifiek voor dit seizoen.

We bekijken wat er bloeit in Bospolder en nemen er foto’s van, zodat we ze later kunnen vergelijken met de herfst.

Afspraak op zondag 5 mei om 14 u, Voetgangersbrug over de A12 (kant Vierkerkenstraat) op het einde van de Vierkerkenstraat, 2030 Antwerpen.

31

VERGEET NIET TE GENIETEN

Wandeling in de Hoekse Beemden De Hoekse Beemden in Overbroek is gelegen in de prachtige beekvallei van de Weerrijsbeek of kleine Aa. In en rond het natuurgebied vinden we nog verschillende kleine landschaps­ elementen die ons terugvoeren in de tijd. De wegbermen, grachtkanten en hooiveldjes zijn bezaaid met voorjaarsbloeiers.

Afspraak op zondag 19 mei om 14 u aan Café De Witte in de Mortelstraat in Overbroek.

Vlinderwandeling in het Wijtschot Je kan samen met de Vlinderwerkgroep Atalanta op excursie in het Wijtschot.

Je ontdekt tijdens de wandelingen vlinders en je leert ze te benoemen.

Iedereen is welkom, voorkennis is niet nodig.

Als je een vlindergids, een verrekijker of een fototoestel hebt, vergeet die dan niet mee te brengen. Je trekt best ook degelijke wandelschoenen aan.

Afspraak op zondag 12 mei om 14 u aan de Vier Notelaars, Wijtschotbaan 12 in Schoten.

32

Kom jezelf overtuigen van de grote diversiteit van deze planten en stap mee in het boeiende verhaal over de voorjaarsbloeiers en de streek.

Ecologisch gezond tuinieren Natuurpunt Wuustwezel nodigt iedereen van harte uit op de jaarlijks weerkerende tuindagen in de ecotuin van Gilbert Van looveren.

Een bezoek aan de weelderige en gevarieerde tuin is op zich al de moeite waard. Hier fladderen nog tientallen soorten vlinders rond in de bloemenweiden en in de siertuin en zingt de nachtegaal al in april.

Maar ronduit boeiend wordt het wanneer Gilbert, met zijn jarenlange

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

expertise wat ecotuinieren betreft, je meeneemt op een rondleiding door zijn domein. Een aangename verteller, vragen staat vrij, leerzame tips en advies gratis!

Afspraak op zondag 26 mei van 9.30 u tot 12 u bij Gilbert Van Looveren, Wiezelo 61, Wuustwezel.

Graag vooraf inschrijven via tel. nr 03-663.32.41 of GSM 0476-34.23.83 bij Gilbert Van Looveren.

Weer een leuk nieuwtje in onze Natuur.winkel voor al jullie vogelaars! Het is een herwerking van de oorspronkelijke uitgave van de Britse vogelbescherming met de nadruk op de praktijk in België en Nederland. Het leert je kijken, luisteren en vogelgedrag begrijpen. Het boek behandelt in zes hoofdstukken stap voor stap alle aspecten van het vogelkijken. Met leuke achtergrondweetjes over anatomie, groepsgedrag, telescopen, habitattypes, … Je werkt je met deze gids via de vogels in de stad naar het bos, van het bos naar open landschappen, langs de kust om te eindigen in de bergen.

Kortom een pracht van een boek, rijk aan inhoud en prenten.

WINKELHOEKJE

Handboek Vogels kijken, stap voor stap op pad • Mike Unwin

PROMO - Prijs: € 12.50

Tuinieren voor (wilde) dieren: maak van je tuin een beestenboel • Barbara Rijpkema Op een vlotte manier leren tuinieren, het kan! Dit boek leert je hoe je jouw tuin diervriendelijk kan maken dankzij handige doe-het-zelf-projecten, instructies en illustraties.

Het boek bevat een schat aan informatie over veel voorkomende tuindieren, geschikte bomen en planten en hun functie voor dieren. Een leuk boekje om met het hele gezin van te genieten, zo kan je samen een egelhuis maken, een bijenflat of een paddenhotel.

Een hebbedingetje voor het maken van een echte natuurtuin. Gebruiks vriendelijk en diervriendelijk… meer moet dat niet zijn!

Prijs: € 12.00, ledenprijs: € 10.80

Dier & spoor • Lars-Henrik Olsen Tal van prachtige illustraties, kleurenfoto’s, tekeningen en schema’s maken het boek tot een aangenaam, inspirerend kijkboek. Het is een luchtige gids die zowel beginnende als gevorderde enthousiastelingen kan helpen bij het vinden van sporen. Deze praktische veldgids is handig in gebruik voor de determinatie van alle mogelijke dierensporen in de natuur: niet enkel voetsporen maar ook holen, nesten, veren, geweien, braakballen, uitwerpselen,… Leuk en leerrijk voor kinderen én volwassenen, plus een garantie op talloze uren speurwerk in de gezonde buitenlucht. Leuk toch?

Prijs: € 28.00, ledenprijs € 25.20

Tekst Hanneke Van Camp Natuur.ruimte • maart – mei 2013

33

COLOFON

Natuurpunt Antwerpen Noord is een regionale afdeling van Natuurpunt.

Lid worden Lidgeld per gezin: € 24/jaar. Storten op rekeningnr. BE77 2200 3405 7342 met vermelding van lidnummer of voor nieuwe leden met vermelding van naam en adres.

Je ontvangt dan zowel Natuur.blad als Natuur.ruimte. Bovendien krijg je korting bij aankopen in onze Natuur.winkel.

Leden van Natuurpunt uit een ander werkingsgebied kunnen voor € 7 een abonnement op Natuur.ruimte nemen. Te storten op rekeningnr. BE77 2200 3405 7342 met vermelding van je lidnummer, naam en adres.

Natuur.huis, Natuur.winkel en Natuur.documentatiecentrum Steenstraat 25, 2180 Ekeren tel. 03‑541.58.25, fax 03‑541.63.55 Open van maandag tot en met vrijdag van 10 tot 17 u e‑mail: antwerpennoord@natuurpunt.be website: www.antwerpennoord.be BTW‑nummer: BE 0429 415 832 Rekeningnr. BE77 2200 3405 7342

Giften Donateurs storten een extra bijdrage bovenop hun lidgeld. Vanaf € 40 per kalenderjaar krijg je een fiscaal attest. Storten op BE56 2930 2120 7588 met vermelding ‘project 3797 Antwerpen Noord’.

Natuurpunt Afdeling Antwerpen Stad: info Natuur.huis (03‑541.58.25) Werking Kerk- en Steenuilen: Frank Goossens (0487-46.82.69) Fons Vervoort (03‑647.18.70) Werking Kuifleeuwerik: Jean Vennekens (03-271.09.10) Werking Natuur- en Milieueducatie: info Natuur.huis (03‑541.58.25) Werking Vleermuizen: Filip Borms (0473‑91.90.51) Werking Vlinders: Hugo Wouters (03‑569.05.78) Werking Vogels: Bram Vogels (0496‑44.77.93) Werking Berendrecht, Zandvliet en Lillo: Guy Leys (03‑569.00.38) Werking Brasschaat: Johan Neegers (03‑653.22.03) Werking Brecht: Rudi Bosschaerts (03‑636.38.62) Werking Ekeren: info Natuur.huis (03‑541.58.25) Werking Kapellen: Marie-Paule Schelfout (03‑665.11.01) Werking Schoten: Dominique Put (0476‑77.32.29) Werking Stabroek: Harry Van der Horst (03‑568.15.78) Werking Wuustwezel: Marc Vanbrabant (03‑669.88.07) Opvangcentrum voor Vogels en Wilde Dieren Brasschaat vzw Floris Verbraekenlei 32 2930 Brasschaat tel. 0473‑48.48.97 e-mail: peeters.m@skynet.be

34

Natuur.ruimte • maart – mei 2013

Bospolder, Ekers Moeras & Muisbroekbos: Willy Ibens (0475-91.03.16) Marc Smolders (03‑542.05.71) Stefan Versweyveld (03‑645.94.10) De Kuifeend en de Grote Kreek: Ludo Benoy (03‑825.45.59) Fort van Brasschaat: Willy Ibens (0475-91.03.16) Filip Borms (0473‑91.90.51) Galgeschoor & Groot Buitenschoor: Eddy Rottiers (03‑775.00.22) Frank Wagemans (03‑651.44.67) Het Rood: Paul Osterrieth (03‑237.08.11) Het Wijtschot: Fonne Bruggemans (0498‑39.71.73) Leo Claessens (03‑646.94.81) Hoekse Beemden: Freddy Heye (03‑636.00.41) Huzarenberg: Harry Van der Horst (03‑568.15.78) Kooldries-Hoofsweer: Freddy Heye (03‑636.00.41) Opstalvallei: Guy Leys (03‑569.00.38) Gie Goris (03‑568.62.38) Frank Goossens (0487‑468.269) Oude Landen: Willy Ibens (0475-91.03.16) Guy Leys (03‑569.00.38) Fons Vervoort (03‑647.18.70) Ruige Heide: Guy Leys (03‑569.00.38) Schans van Smoutakker: André D’Hoine (03‑664.02.42) ‘t Asbroek: Kris Van den Eede (03‑685.63.55), (0476‑77.32.29)

Polderke - bio Eén Polderke (33 cl) kost € 1,50 + € 0,10 waarborg leeggoed.

Een bak (24 flesje) kost € 34.

Waarborg van € 4.50 voor leeggoed (flesjes en bak) niet inbegrepen.

De opbrengst gaat integraal naar het reservatenfonds.

Natuur.ruimte is het driemaandelijks ledenblad van Natuurpunt Antwerpen Noord.

Werkten mee aan dit nummer: Ludo Benoy, Iris Buermans, Annick Criekemans, Ivo De Belder, Ilse De Schutter, Frank Goossens, Willy Ibens, Melina Kyametis, Johan Neegers, Thijs Nouws, Mart Pauwels, Willem Proesmans, Rina Peys, Kathleen Quick, Guido Segerinck, Geert Steel, Dirk Swaenen, Hanneke Van Camp, Sofie Versweyveld, Bram Vogels.

Illustraties en foto’s: Chris Bal, Luc Crols, Wim Dekelver, de Torenvalk, Rafaël Delaedt, Frank Goossens, Myriam Muller, Willy Ibens, Els Roos, Dirk Swaenen, Pascale Vantieghem, foto-archief Natuurpunt Antwerpen Noord Foto voorpagina: Fort van Schoten Oplage: 4.200 exemplaren

Verantw. Uitg.: Willy Ibens, Steenstraat 25 - 2180 Ekeren

België - Belgique P.B. Antwerpen X 8/3573 Afgiftekantoor Antwerpen X p702 133 Retouradres: Natuurpunt Antwerpen Noord vzw Steenstraat 25 2180 Ekeren

Laat het beest in je los Communicator Ben je goed met woorden of hou je van schrijven?

Meewerken aan ons tijdschrift Natuur.ruimte, affiches maken, artikels schrijven voor onze nieuwsbrief Natuur.link of onze website: het kan allemaal.

Webmaster Zijn url, cms, newsfeeds en html voor jou geen onbekende?

Dan zie je het misschien zitten om de website van Natuurpunt Antwerpen Noord mee op poten te zetten of mee te onderhouden.

Je kan je digitale creativiteit helemaal botvieren, rekening houdend met de Natuur.huisstijl.

Boekenwurm Zijn boeken je beste vrienden en kan je minstens één vaste dag per week vrijmaken om de natuurbib in het Natuur.huis open te houden, zodat boekenliefhebbers bij jou terechtkunnen om een boek te ontlenen?

Dan is deze functie echt iets voor jou.

Bezige winkelbij Wil je graag helpen in het Natuur.huis met de verkoop van onze natuurvriendelijke producten of het geven van informatie?

Ben je niet vies van een inkomend telefoontje?

Dan ben jij de bezige winkelbij die we zoeken. Je krijgt de kans om leuke en sociale contacten te onderhouden met onze klanten en vrijwilligers en om bij te leren over onze verenigingswerking.

Ben je kandidaat voor één van deze vaca(na)tures of wens je meer info ?

Bel of mail naar Melina Kyametis: 03-541.58.25, melina.kyametis@natuurpunt.be