Afhverju fastfashion?
Viðerumaðtakaþáttíþróunarverkefniogerumöllá 2.ÁriíVerzlunarskólaÍslands.Verkefniðfólísérað takaaðséreitthvaðvandamálíheiminumogsafna styrkjumfyrirþaðogsetjapeninginnsíðanáöruggan staðþarsemþeirfaraíaðhjálpavandamálinu.Við vorumímiklumdeilumumhvaðviðættumaðtakaað okkurogenduðumá“fastfashion”,ástæðanfyrirþví erhversumikiláhrifþaðhefuráheiminnoghversu margiríkringumokkureruómeðvitandiaðsetja peninginnsinníþað.Íþessublaðierumviðaðopna umræðuefniðogsýnahvaðerhægtaðgeraístaðfast fashion,kostioggallaviðþaðoghversumikiláhrifþað hefurraunverlegaáheiminn.Þásegjumviðbara njóttuaðlesaþessaafurðokkarogefaðþútengirvið eitthvaðafþessum“fastfashion”trendumvonumvið innilegaaðþettahjálpaþéráeitthvernhátt.
Góðaskemmtun
Afnot.
SagaMaría ÞórdísErla Iðunn BrekiSteinn KlaraSchweitz Nefndin Markaðsstjóri Umbrotoghönnun Samfélagsmiðlastjóri Ljósmyndiroglist Yfirumsjón
DAGUROG MARTIN
Viðnáðumtaliaftveimurnemendumáöðruárií VerzlunarskólanumenþaðvoruþeirDagurOrriPatreksson ogMartinHalldórsson.Þeirerubáðiráviðskiptabrautá stafrænnilínu.Undanfarinárhafaþeirveriðaðhannafötí frítímanumsínum.Viðspurðumþáaðeinsútítískuna,fast fashionogþeirraframtíð.
StrákarnirvoruísamaníGarðaskólaenþaðvarekkifyrren Dagurtókhönnunaráfangaívaliaðáhuginnaðfötumog saumikviknaði.HannsmitaðiMartinafáhugamálinuog samanhafaþeirbrallaðýmsarflottarflíkursaman.Þeir vinnafötinsínmikiðmeðaðtakagömulnotuðfötsemhafa safnaðrykiískápnumogendurnýtaþauínýjarflíkurmeð margfaltmeiranotagildi.
Þeireruekkiásamamálivarðandiþaðhvortaðframtíðin þeirramunieinkennastaffötum.Dagurvillkafasérífötog tískuámeðanMartinlangaraðlæramarkaðssálfræðien hannviðurkenniraðþaðværigamanaðverameðannan fótinníiðnaðinum.
Þeirsegjaúrelttískutrendhjástrákumvera;aðklæðast Jordans,fötumfráHugobossogfótboltatreyjum.
Martinráðleggurþeimsemviljaaðprófaaðhannafötað barakýlaáþað.Dagurnefnireinnigaðþolinmæðiséeitt helstavopniðþarsemmikiðferliliggurábakviðhverja einustuflík.
“Efþúertmeðeinhvergömulfötsemþúertekkiaðnota lengurþámyndiégallavegannareynaaðbreytaþeim,þú taparekkertáþví.“segirMartinsvoaðlokum.
JóiPéXDagur ogMartin
TÖLFRÆÐI
Fatatískahefurgríðarlegáhrifáfólkogjörðinaídag ogstórogvaxandihlutivandamálsinserfastfashion eðahraðtíska.Fyrirtækisemhagnastáhraðtískufá gjarnanáhrifavaldatilaðýtaundirkaupátískustýrðum flíkumáfáranlegaláguverðiogframleiðanýjan tískufatnaðjafnveleinsoftogátveggjaviknafresti. Þessiódýratímabundnatískakostarlífmannfólkssem eríþrælahaldiaðsaumafötinokkar.Oftarenekkieru þettabörnogkonur.Hraðtískuverslanirhafaskapað nafnsittmeðþvíaðgefaokkurtækifæritilaðkaupa ódýrarflíkursemlíkjasthönnunarfötumfyrirlítinn pening.Ensölutækninþeirrahefurróttækáhrifá neytendurumallanheim.Sérílagibrenglarhúnmat okkarááendingartímaflíkannaogreyniraðsannfæra okkurumaðendurnýtingáfatnaðisévandræðaleg, þegaraðviðvitumaðendurnýtingersjálfbærog nauðsynleg.
SamkvæmtFashionCheckergreiða93%af311 hraðtískufyrirtækjumverkafólkiekkiframfærslulaun. Framfærslulaun,semSameinuðuþjóðirnarviðurkenna semmannréttindi,erulaunsemnægjatilaðtryggja mannsæmandilífskjörfyrirverkamannogfjölskyldu hans.Jafnframteru96%afþessumfyrirtækjumsem birtahvorkiupplýsingarumfjöldastarfsmannasemfá greiddframfærslulaunnégefauppafhverjuflíkurnar séusvonaódýrarogupplýsaþvíekkihvortkostnaðar viðvinnulaunsésérgreindurviðákvörðunum verðlagningu.
Þaðeralmenntvitaðaðhraðtískuframleiðslafer langoftastframílöndumsemeruskilgreindsem nýmarkaðs-eðaþróunarmarkaðir.
HraðtískuframleiðendurnotafólkfráBangladess,Kína, Indlandi,Indónesíuogöðrumþróunarlöndumsem ódýruvinnuafli.Mannréttindalögsegjaaðvinnutími eigisjaldanaðveramikiðyfir8klstádag,samkvæmt þvíþábrýturþessibransiþaulögáhverjumdegi. Verkafólkhraðtískubransanserneytttilþessaðvinna 12-20klstádagogfærvarlapásueðaalmennanmat. Svofáþauekkinæglauntilþessaðtryggjaframfærslu. (FashionChecker:WagesandTransparencyinthe GarmentIndustry,2020)
Hraðtískaerafaróumhverfisvæn.Áeftirbíla-og tækniiðnaðinumerfataframleiðslaþriðjistærsti framleiðsluiðnaðurinn.Textílframleiðslastuðlarað meiriloftslagsbreytingumenalþjóðlegtflugogsiglingar samanlagt.Helstamarkmiðhraðtískuframleiðendaer aðhafaframleiðslukostnaðeinsláganogmögulegter.Í þvískyninotaþeiróumhverfisvænaraðgerðirog vanrækjasjálfbærniþáttframleiðslunar.Þeirnotat.d. ólífbrjótanlegefnisemerufullunninmeðeiturefnumog losasíðanframleiðsluúrgangívötnoghöf.(Houseof CommonEnvironmentalAuditCommittee,2019)
Hvaðgerirþúífrítíimaþínum? -A-Fermeðvinummínumaðfá,mérkokteilaogtakamyndir -B-KláraToDolistannminn -C-ÉgværiaðlæraTikTokdansa -D-Pantamérfötánetinu Uppáhaldsskemmtistaður? -A-Prikið -B-Englishpub -C-BankastrætiClub -D-LÚX Uppáhaldsmaturinnþinn? -A-Sushi -B-Veganborgari -C-Pizza -D-Kjötogbernaise Hvaðahlutgetruðuekkilifaðán? -A-Leðurjakkinnminn -B-Súrefnis -C-Tónlistar -D-Síminn Uppáhaldsflík? -A-kúrekastígvélinmín -B-Jakkinnhennarömmu -C-Katrínuloðhárbandiðmitt -D-Partýbolurinnminn Uppáhaldsferðamáti? -A-Fæalltaffar -B-Hjóla -C-Strætó -D-Bíl Hvarsérðþúþigeftir10ár? -A-ÍNewYorkstarfandisemmódel -B-VinnaáAlþingi -C-TannlækniríGarðabænum -D-Starfandi“Tiktokari” fataverslun ert Hvaða þú?
FlestA
ÞúertSpúútnik
Þúertopinoglistræntýpaoghefurmikinnáhugaá tísku.Þúreyniraðendurnýtaogkaupanotaðarflíkur einsoftogþúgeturenstundumkaupirþú óumhverfisvænföteðafötsemeruítískuísmástundtil aðfullkomnaoutfittiðþittfyrirkvöldið.
FlestB
ÞúertExtraloppan
Þúertklárogskynsömtýpa.Þúseturnáttúrunaalltafí fyrstasætiogþérdetturekkiíhugaðfórnaframtíðinni fyrireitthverjaóumhverfisvænaflík.
FlestC
ÞúertH&M
Þúertmeðalljón.Þúpælirekkimikiðífataburðiog klæðirþigoftastbaraífyrstasemþúsérðámorgnanna. Þittgotolookergallabuxuroghvíturstuttermabolur. Ástæðansemdregurþigífatabúðirerþegarfötineru orðingötótt.ÞáhendirðuþéríH&Moggrípur stuttermabolognýjarbuxur.
FlestD
ÞúertSHEIN
Jæja,jæja.Þúþarftaðfaraaðrífaþigígang.Viðlíðum ekkihraðatískuogfullanfataskápafdraslisemþú notarbaraeinusinnioghendirsvoaftastískápinn.Þú ertkannskiíflottumfötumafogtilenþaðerekkitöff aðpantaafsíðumsemnotastáviðhraðatísku.
Þórunnartún2 Áttþúendalaustaffötumen ekkerttilaðfaraí? viðgerumendursölunaauðvelda ogskemmtilegafyrirþig bókaniráhringekjan.is 105Reykjavík
Afhverjuergottaðendurnýtaföt?
SagaMaríaSæþórsdóttir
Þaðeralgengtaðmannivantifötfyrirákveðintilefniog oftastáseinustustundu.Þáerleiðinniheitiðútínæstubúð aðkaupaþaðsemmannivantar.Éghefoftareneinusinni falliðíþessagryfjuogáégmikiðaffötumseméghefbara notaðeinusinnifyrireittákveðiðtilefni.Éghefreyntað seljafötinenþegarégermeðþauásöluþáeruþaudottin úrtískuogenginnkaupirþau.Þaðgeturlíkaveriðerfittað endurnýtaþessifötþarsemþaueruoftléleggæðiogdettur flíkinnánastísundureftirnokkrarnotkanir.Éghef tileinkaðmérþannhugsunarháttaðefégmyndinota flíkinaoftarenþrisvarsinnumþáerþessvirðiaðkaupa hana.Þannigforðastégaðeyðaóþarfapeningnumog einnigforðastégveseniðsemþaðeraðlosasigviðflíkur semsafnaeinungisrykiífataskápnum.
Égverslanánastbaraviðbúðirsemseljanotaðanfatnað. Þærflíkurseméghefverslaðþarhafalifaðmjöglengi vegnaþessaðefniðíþeimervandaðásamtsaumnumog hönnunni.Fötsemkomaþaðangetaeinnigendaðáað safnaðeinungisrykienþáerlíkagottaðþekkjasinnstílog vitahvaðafötþaðerusemmannivantar.Mörglítilskref geraeittstórtogþaðerþreyttogósönnklisjaaðnotuðföt séuekkiflottognothæf.
Patagonia
Patagoniaereittfyrstafatavörumerkiðsemnotaði umhverfisvænaraðferðirogleiðirtilaðframleiðafötin sín.EinnigvarPatagoniaeittafþeimfyrstutilaðnota endurunniðefniogskiptayfirílífrænanbómull. Patagoniahelduráframaðaukaskuldbindingusínatil vinnusiðferðisogvinnurmeðbandarískum verksmiðjumeinsoftogþaðgetur,þarámeðalíTexas ogNorður-Karólínu.Patagoniahefurjákvæðáhrifá umhverfiðogframleiðirsjálfbæranfatnaðfyriralla. YvonChouinarderstofnandiPatagonia.Hannásamt makasínumogbörnumtveimgáfuuppeignarhaldsittá PatagoniasemYvonstofnaðifyrir50árum.Verðmæti fatamerkisinsernálægt3milljörðumdollaraoggerir YvonþákröfuaðallurhagnaðurPatagoniasemerekki endurfjárfestursénýtturíviðskiptitilaðberjastgegn loftslagsbreytingum.ÞaðsýnirveláherslunasemYvon villsetjaáumhverfismál.
Reformation
3bestufatakeðjurnartilað verslavið
FatamerkiðReformationsérhæfirsigí umhverfisvænumflíkum.Fyrirsjálfbæratískumanninn býðurReformationuppátískuhlutisemverðaenn stílhreinlöngueftiraðtímabilinuerlokið.Þetta vörumerkiíLosAngelesbýreingöngutilvörurúr sjálfbærumogendurnýttumefnumísanngjörnu launaumhverfi.Áherslasiðbótarinnarásjálfbærri framleiðsluerítarlegaútskýrðávefsíðuhennarídjörf ogóvægnumstíl.Aukþessfylgirlýsingá umhverfisfótsporihverrarvörusemReformation framleiðirávefíðunniþeirra.Merkiðerueittaf uppáhaldsvörumerkjunumokkarfyrirsjálfbærar gallabuxurogtilefniskjóla,ogviðelskumþegar loftslagshlutlaustvörumerkistefniraðþvíaðverða loftslagsjákvættárið2025!
Levi’s
Levi's erþekktfyriraðveraandlitgallaefnisoger starfandiímeiraen100löndum.Teymiðhjá fyrirtækinuhefuralltafveriðduglegtíaðbreytaog framfæra:Vörumerkiðbýðuruppávistvænaog sjálfbærastarfshættieinsogendurvinnanlegtgallaefni, siðferðilegaupprunnabómullognýjungartilaðdraga úrvatnsnotkun.Mikilvægteraðgallaefnisfyrirtæki leggisittafmörkumþegarkemuraðumhverfinuþar semmeginmengunúrfataiðnaðinumkemurfrá gallaefnisframleiðslu.AukþesserLevi’söflugíaðgefa tilbakatilstarfsmannasinnaoglíkatilsamfélagsins. Eðalgallabuxursemklikkaaldreiogmaðurgeturnotað ímargaáratugiíröð!
3verstufatakeðjurnartilað verslavið
Shein
heinerklárlegastærstaástæðamikillarhraðtísku nútildags.Þettaerörtvaxandikínverskhraðtískusala ánetinuogvinsældirþessfaraekkibaravaxandií KanadaeðaBandaríkjunum,heldurumallanheim. ReyndarereinnstærstiviðskiptavinurþessSuðurAmeríka,þarsemgríðarlegurfjöldimannakaupafötá vefsíðuþessogendurseljaþausíðanáhærraverði. Ástæðanafhverjuþettaersvonaslæmtervegnaþess aðflíkurnarþeirraerunánasteinnota.Efninsemþau eruunninúrerumjögódýr,lágígæðumogoftfá kaupendurekkieinusinniþaðsamaogþeirpöntuðu. Þettagefurtilkynnaaðmargarafflíkunumsemþeir framleiðamuniáendanumstuðlaaðrisastórummassa textílúrgangssemfinnastáurðunarstöðumídag.Svo ersiðleysiþeirragagnvartstarfsmönnumþeirra hræðilegt.Þaufágreiddhræðileglaunogsvonotast Sheinlíkaviðbarnavinnu.Tilaðbætaviðþetta framleiðaþaulíkamóðgandihannarnir,tilaðnefna hakakrossahálsmenin.
Boohoo
ettabreskavörumerkihefurveriðímiðjualþjóðlegu hneykslismálisíðanífyrraeftiraðrannsóknSunday Timesleiddiíljósalvarlegavinnuaflsmisnotkuníeinni afverksmiðjumþessíLeicester.Þaðsemþeirsáuvar vægastsagtátakanlegt:verkamennfengugreittlangt undirlágmarkslaunum,um3,50pund(590kr)á klukkustund,ogvarekkiútvegaðurneinn hlífðarbúnaðurþráttfyriraðáþeimtímavarborginí miðriCovid19bylgju.Boohoohefurveriðíhópimest mengandihraðtískufyrirtækjaíEvrópuvegnaafar lélegsárangursíumhverfisvernd.Fyrirtækiðgefur
ZARA
iðvíðfrægafatamerkiðZarasiturofarlegaísæti þegarkemuraðhraðtískubransanum.Zarastuðlarekki aðeinsaðmengandiframleiðsluþáttumheldurframleiða þauum450milljónirvaraoggefaút500nýjar hannaniríhverriviku.Langflestarafþessumnýju fatalínumendastekkilengiogrennaúrtísku,semþýðir aðmörgtonnafefnifaratilspillisogendaíurðun. Þegarkemuraðvinnuumhverfi,eruZarasíðurað standasig.MeginframleiðslaZöruásérstaðíKínaog hafavinnuaðstæðurveriðgagnrýndarmeðalannars skorturáréttindumfyrirstarfsmennZöru.Þvílíktrugl!
Efaðþúvilltstyrkja.
