Aandacht op je incident

In het artikel over de brand van een cacaoloods in de Haven van Antwerpen haalde kapt. Dimi Vercammen (Brandweer Zone Antwerpen) het belang van ‘situational awareness’ al aan. Een handige tool daarbij is het gebruik van een whiteboard. Deze eenvoudige toepassing geeft niet alleen een duidelijk beeld van het incident maar vergroot ook de betrokkenheid van alle bevelvoerders. Brandweer is immers een teamsport!

ACCEPT YOUR 30 MINUTES OF CHAOS

Brandweerinterventies gaan steeds gepaard met chaos, werkdruk en (te) weinig informatie. Opleidingen en ervaring geven de leidinggevenden een belangrijke bagage mee. Helaas verliezen we soms de menselijke kant uit het oog. De human factors spelen een belangrijke invloed bij brandweermensen. Ieder heeft zijn eigen perceptie, met name de waarnemingen die men ter plaatse doet en als waarheid aanneemt. Op basis van je eigen mentale model ga je deze perceptie proberen te begrijpen en koppelen aan de actuele situatie. Niettemin word je overstelpt door zeer veel informatie terwijl de stroom van gebeurtenissen die op je afkomt, het gevoel van chaos vergroot. Deze chaos zorgt ervoor dat je als het ware opgeslorpt wordt door het incident. Hierdoor is het vaak onmogelijk om er afstand van te nemen. Dit heeft een belangrijke invloed op je beeldvorming én de aansturing van je ploegen. De incidenten die we meemaken, zijn dynamisch waardoor we te maken krijgen met veel kleine en wijzigende gebeurtenissen. Deze gebeurtenissen zijn vaak interdependent, waardoor ze

elkaar sterk kunnen beïnvloeden. Het zal voor jezelf moeilijk worden om het incident op te volgen, laat staan te anticiperen op de dynamiek en nog de nodige ruimte te hebben om aan commandovoering te doen. Weet dat deze chaos er altijd is, aanvaard dit en gebruik je energie om je interventie gestructureerd aan te pakken. Om meer grip te krijgen op de interventie kan een whiteboard op de commandowagen ondersteuning bieden aan de leidinggevenden.

BEELDVORMING

Niet enkel grootschalige en complexe incidenten vereisen een duidelijke beeldvorming. Door routinematig te werken aan ‘situational awareness’ zal je hier beter in worden en kan je hier op terugvallen bij grootschalige tussenkomsten.

Het gebruik van een whiteboard heeft als doel je commandovoering scherp te stellen door gebruik te maken van een eenduidig beeld van het incident. Het zal in de eerste plaats ‘thought provoking’ zijn: het stuurt je om na te denken. Elk whiteboard is eigenlijk een onbeschreven blad dat je de vrijheid geeft om evolutief te denken. Wat zijn de escalatiemogelijkheden, hoe strookt de stroming van de rook met dit gebouw, hoe organiseer ik aflossingen voor de vele eenheden die op het terrein actief zijn, …

Het maken van een situatieschets zet je aan om verder te denken en reflecties te maken waarin je anders moeilijker zou slagen. Door tussentijds verschillende leidinggevenden samen te roepen rond het bord, kan je je beeldvorming scherpstellen en je eenheden op dezelfde lijn krijgen. Laat hen actief deelnemen en wijzigingen aanbrengen op het bord.

OPERATIONEEL WHITEBOARD: INDELING

Het operationele whiteboard is ingedeeld volgens de gekende FAN-structuur (Feiten, Acties, Noden). Dit maakt het voor de leidinggevende eenvoudig om gestandaardiseerde sitreps te formuleren en eenheden aan te sturen. Daarom vullen we dit zeer tactisch/operationeel in. Dat gebeurt gericht op het brongebied en de onmiddellijke omgeving. Het beheer van de impact op het effectgebied besteden we optimaal uit aan de strategische coördinatie. Je kan dit wel opnemen in de inventaris van je noden als overweging om op te schalen.

Afbeelding 1: Opbouw whiteboard

SITUATIE (FEITEN)

Dit veld heeft als doel een duidelijk beeld te krijgen van de gegeven situatie. Je vertrekt van een basisschets die organisch aangevuld zal worden met bijkomende nuttige informatie. Je start bijvoorbeeld van een loodsbrand die je indeelt volgens de A, B, C en D- methodiek. Dat is je zogeheten basisschets. Van zodra er bijkomende informatie gekend is of bijkomende eenheden ingezet worden, wordt je schets rijker. Hoofdzakelijk worden hier de meest essentiële zaken op gedeeld. Het object, de voertuigen, herkenningspunten of cruciale locaties (brandhaard, hoogspanningscabine, waterwinplaats, toegangen, locatie CP-BW of CP-OPS, …)

GEVAREN (FEITEN)

In dit veld geef je de belangrijkste aandachtspunten weer. Zoals eerder vermeld moet de informatie verrijkend zijn om de commandovoering te ondersteunen. Zorg ervoor dat je de juiste prioriteiten stelt. In dit veld kan je bijvoorbeeld UN-nummers van gevaarlijke stoffen weergeven en de voornaamste stofeigenschappen. Ook typerende eigenschappen van het gebouw waar je moet tussenkomen die een gevaar kunnen inhouden. Misschien is het gebouw een complexe structuur, leegstaand of in aanbouw. Allemaal belangrijke informatie die een grote invloed kan hebben op het nemen van beslissingen en het formuleren van opdrachten.

LOG/ADM (FEITEN)

Noteer hier alle belangrijke gegevens die je verder kunnen helpen tijdens het beheer van deze interventie. Contactgegevens van de gebouwbeheerder of een specialist van een bedrijf, getuigen, collega’s van andere disciplines. Je kan hier zelfs aangeven dat er een Whatsappgroep wordt aangemaakt als alternatief om informatie te delen. Als je besloten hebt om voertuigen ter plaatse te vragen op een PEB, kan je dit even goed hierop weergeven.

ACTIES

Alle ingezette eenheden hebben een opdracht gekregen of opgenomen. Het is cruciaal dat je de positie van de eenheden snel kan terugvinden op de situatieschets, maar ook voor welke opdrachten ze verantwoordelijk zijn. Houd dit beknopt en duidelijk, gebruik de afgesproken benaming of afkorting van je voertuigen en/of eenheden.

GESPREKSGROEPEN (ACTIES)

Ook al kan je de toewijzing van gespreksgroepen als een feit aangeven, het heeft een invloed op de acties. Bij grootschalige incidenten werk je niet enkel met geografische flanken (sectorisatie) maar evenzeer met functionele en logistieke flanken (vb. grootwatertransport). Deze functionele flanken beschikken vaak over een specifieke gespreksgroep.

NODEN

Het gebruik van een standaarduitruk voor specifieke interventietypes is een gekende methodiek. Toch vragen grote of bijzondere incidenten een aanpak op maat en zullen er in die gevallen bijkomende middelen moeten opgevraagd worden. Deze bijkomende noden (eenheden, expertise, …) kan je hier noteren en aanduiden als ze aangevraagd werden of ter plaatse zijn.

OMGEZET IN PRAKTIJK - BRAND GEBOUW

Brand gebouw: Antwerpen (2019, Ken Meeuwssen, Dimi Vercammen)

Op basis van dit operationeel whiteboard geef je volgende sitrep: Feiten: Uitslaande brand 5e verdieping - gebouw met 5 bouwlagen - 2 personen in het gebouw - instorting thv BCzijde, gevel B-zijde instabiel Acties: Blussing, complexe afleg door PC (Post Centrum)- Transitional Attack door AL PC - Evacuatie gebouw nr. 44 met Franse ladder door PZ (Post Zuid) - Command Support door SIW (Snelle Interventie Wagen) Noden: Communicatie over rook in de stad Tramverkeer stilleggen/opstarten

OMGEZET IN PRAKTIJK - BRAND LOODS

Industriebrand, tijdens overdracht, Antwerpen (2020, Hans De Bondt, Dimi Vercammen)

Op basis van dit operationeel whiteboard geef je volgende sitrep: Feiten: Loodsbrand onder controle, nablussing gestart - inhoud betreft cacao in bulkgoed - nog belangrijke rookontwikkeling Acties: Nablussing cel 1 en 2 via A-zijde door eenheid 2PB, voeding via open water - nablussing cel 5 en 6 via C-zijde door eenheid 2PN, voeding via hydrant - Ventilatie via C-zijde met overdrukventilator - uitwassen rook door sleepboot Noden: Meetploegen Zone Rand (actief) - Ventilatie loods(Actief) - uitwassen rook (actief)

GEBRUIK ALS TOOL

“Een beeld zegt meer dan 1000 woorden” is hier de perfecte uitdrukking. Iedereen kan zijn deel uitwerken en de schets verrijken met informatie. Tijdens de inzet verzamelt iedereen vanuit zijn geografische dan wel functionele positie bijkomende gegevens als puzzelstukjes. De moeilijkheid bij de brandweer zit hem nog steeds in het samenbrengen van deze afzonderlijke puzzelstukjes tot een gezamenlijk beeld. Als Leider van de Operaties (LVO) breng je je bevelvoerders periodiek samen om dit gezamenlijke beeld aan te scherpen en je bevelen te structureren. Aangezien elke bevelvoerder zijn puzzelstukjes kan en mag aanbrengen, vergroot hun betrokkenheid bij het incident en krijg je er meer grip op. Ook voor D5 heeft het whiteboard een groot voordeel. Een foto van het whiteboard gestuurd naar de woordvoerder zorgt ervoor dat hij/zij in één oogopslag mee is met de situatie ter plaatse.

Vanuit mijn persoonlijke ervaring weet ik dat het gebruik van een whiteboard zoals aangebracht niet altijd van een leien dakje loopt en kan rekenen op de nodige weerstand. Nadat ik dit tijdens enkele incidenten heb toegepast, merkte ik steeds een grotere interesse bij de aanwezige eenheden. In de beginfase gebruikte ik de schetsen vooral om zelf te oefenen. Later werd het de rode draad van debriefings of After Action Reviews (AAR) en zelfs uitgebreidere evaluaties van incidenten.

Commandovoering doe je niet alleen! Het is belangrijk om alle bevelvoerders te betrekken. Dit verhoogt de kwaliteit en de veiligheid tijdens het incidentbeheer. Hoe we de situatieschets effectief vorm kunnen geven, vereist een bijkomend artikel. Daarin zal ik meer in detail gaan over de symboliek, de werkwijze en de hoe we de schetsen kunnen gebruiken om anticiperend incidenten te beheren.

Kapt. Dimi Vercammen Brandweer Zone Antwerpen