INDEX 32

1

INDEX_32

2

EDITORIAL

INDEX_ Μηνιαίο περιοδικό για το βιβλίο Τεύχος #32 IOYNIOΣ '09 ISSN: 1790-6741 ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ / ΕΚΔΟΣΗ ΕKΔOΣEIΣ OΞY Α.Ε. ΕΚΔΟΤΕΣ Τάσος Βογιατζής (editor@avopolis.gr), Νίκος Χατζόπουλος (nickh@oxy.gr) ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Χριστίνα Οικονομίδου (chrisoiko@gmail.com) Μάκης Τσίτας (mtsitas@otenet.gr) ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ Γιώτα Συκιώτη (yotsyk@yahoo.gr) ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Em Kei Studio ΔIOPΘΩΣH KEIMENΩN Σοφία Θεοδωρή ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Zέτα Eλισσαίου, Ζέφη Κόλια, Επιστήμη Μπινάζη, Γιώργος Τσακνιάς, Sabine von Traute, Γιώργος Φλωράκης ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ Γιώργος Βέης, Έλλη Eυαγγελίδου, Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, Kώστας Θ.

Kαλφόπουλος, Aνδρέας Kαρακίτσιος, Eλένη Kεχαγιόγλου, Mπέλλα Mελισσηνού, M.Γ.

Mερακλής, Mατούλα Kαστρησίου, Eλένη Mπιρμπίλη, Κωνσταντίνος Μπούρας, Xρήστος N. Nικολόπουλος, Kυριάκος Nτελόπουλος, Σιδέρης Nτιούδης, Mάκης Πανώριος, Χρίστος Παπαγεωργίου, Βάσω Παπαδοπούλου, Φίλιππος Φιλίππου, Nίκη Eideneier ΕΚΤΥΠΩΣΗ – ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ ΕΝΩΣΗ ΕΚΤΥΠΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Α.Ε.

TPIA XPONIA INDEX Πέρασαν κιόλας τρία χρόνια (και δυο μήνες, για να είμαστε ακριβείς) από το πρώτο τεύχος του περιοδικού. Τρία χρόνια που, με πολύ κέφι, επιμονή και υπομονή, υποστηρίζουμε μέσα από τις σελίδες του την υπόθεση του βιβλίου. Μέσα σ’ αυτά τα χρόνια νιώθουμε πως έχουμε καταφέρει πολλά: Να προβάλλουμε το βιβλίο και την ανάγνωση ως μια δυναμική έκφανση της ζωής, να προβάλλουμε ποιοτικά βιβλία όλων των ειδών (ακόμα και πολύ μικρών εκδοτικών οίκων, φορέων αλλά και αυτοεκδόσεις) που, πολλές φορές, θάβονται κάτω από τις στοίβες των bestsellers είτε κάτω από το βάρος του χρόνου, να δώσουμε ένα βήμα λόγου στους αναγνώστες πλάι σε δόκιμους συγγραφείς, βιβλιοκριτικούς και αρθρογράφους, να εντάξουμε στην ύλη τολμηρά αφιερώματα, πρωτότυπες στήλες… και τόσα πολλά ακόμη που αν συνέχιζα να τ’ απαριθμώ θα κατέληγε να μοιάζει με προεκλογικό λόγο αυτό το σημείωμα… Επιλέξαμε να γιορτάσουμε λίγο καθυστερημένα τα 3 χρόνια του περιοδικού, προκειμένου να συμπέσουν με τα εγκαίνια/αναβίωση του ιστορικού Floral, στο ισόγειο της Μπλε Πολυκατοικίας, στην πλατεία Εξαρχείων, για πολλούς λόγους. Η πολυκατοικία που αποτελεί ένα από τα καλύτερα παραδείγματα του μοντέρνου κινήματος της σύγχρονης ελληνικής –αλλά και ευρωπαϊκής– αρχιτεκτονικής, είναι το «σπίτι» μας, από τον περασμένο Οκτώβρη. Επιπλέον, το Floral ήταν πάντα ένα στέκι για τους «ανήσυχους» καλλιτέχνες και ανθρώπους του πνεύματος. Κι ακόμα, στη νέα αυτή «εκδοχή» του, το Floral θα λειτουργήσει ως βιβλιοπωλείο, καφέ και μπαρ όπου το index θα έχει ενεργή συμμετοχή διοργανώνοντας τακτικά παρουσιάσεις βιβλίων, εκθέσεις, πάρτι και πολλά άλλα… Θέλουμε να πιστεύουμε πως βρισκόμαστε στο ξεκίνημα μιας νέας, ακόμα πιο δημιουργικής και κεφάτης περιόδου, για εσάς και για εμάς!

INDEX_32

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Γεωργία Λαμπροπούλου ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Άννα Δουλγερίδου ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ – ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Δέσποινα Παντελίδου

Θεμιστοκλέους 80, 106 81 Αθήνα Τηλ. Κέντρο: 210 5226609 Fax: 210 5227768 e-mail: info@indexmag.gr www.indexmag.gr

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ Το δημιουργικό του εξωφύλλου σχεδιάστηκε από το Em Kei studio.

Tο εξώφυλλο του index φιλοξενεί την πρόταση μιας διαφορετικής κάθε φορά διαφημιστικής εταιρείας για την προβολή του βιβλίου. Για πληροφορίες απευθυνθείτε στη διεύθυνση του περιοδικού.

4

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ_ ΤΕΥΧΟΣ 32

26

συνδρομές Το index κυκλοφορεί σε 30.000 αντίτυπα. Θα το βρείτε σε 500 επιλεγμένα σημεία σε όλη την Ελλάδα. Μπορείτε να λαμβάνετε το index στο σπίτι σας, με τη σιγουριά ότι δεν θα χάσετε ούτε ένα τεύχος, επιλέγοντας μία από τις παρακάτω δυνατότητες συνδρομής:

1.

10€ το χρόνο + το μεθυσμένο ημερολόγιο του Hunter S. Thompson (εκδόσεις ΟΞΥ)

02

40

08

44

editorial βιβλία που μας άφησαν άφωνους

10

focus

Averil Cameron Peter Carey

14

flyers

Eιδήσεις, σχόλια, προσκλήσεις και προκλήσεις

18

ΓΝΩΡΙΜΙΕΣ

Γιάννης Αντιόχου Δημήτρης Παπαχρήστος Χρίστος Παπαγεωργίου Λουκία Δρούλια

28

ΦIΛOΣOΦIA

36

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΣΤΟ ΠΙΡΟΥΝΙ ΚΑΙ... ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΑ

Όλα για το τυρί

top 5 βιτρίνα

54

αυτοπαρουσιάσεις

Νίκος Κατσαλίδας Kώστας X. Xρυσογόνος Xρίστος Σ. Aλεξόπουλος Kωνσταντίνος Mπούρας

56

20€ το χρόνο + 1 βιβλίο των εκδόσεων ΟΞΥ: Hellraser

3.

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

66

ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙΑ

7€ το χρόνο και το index κάθε μήνα στο σπίτι σας.

Βυζαντινοί ύμνοι και δημοτικά τραγούδια

67

TO ΠAIXNIΔI TΩN HPΩΩN

Το διάβασμα είναι απόλαυση, όχι αγγαρεία

68

ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ...

Χοροθέατρο, παιχνίδι

68

Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΣΦΟΝΤΥΛΙ

Βιβλιόφιλες αστρολογικές προβλέψεις

INDEX_32

2.

ΤΑ ΕΞΟΔΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΔΙΚΑ ΜΑΣ! Στείλτε ταχυδρομική επιταγή με το ανάλογο ποσό στη διεύθυνση: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ index Θεμιστοκλέους 80, 106 81 Αθήνα με τα στοιχεία σας (όνομα, τηλέφωνο, διεύθυνση, e-mail) και θα λαμβάνετε το index κάθε μήνα για ένα χρόνο.

T: 210 5226609

INBOX

6

Αγαπητέ κύριε Άρη Αλεξάνδρου,

Αγαπητό index,

Διάβασα την επιστολή σας στο προηγούμενο τεύχος του index (30) και, καθώς κι εγώ ανήκω στη γενιά των 35άρηδων στην οποία αναφέρεστε, σπεύδω να υπερασπιστώ τον κύριο Φλωράκη για το σχόλιό του, με το οποίο συντάσσομαι. Λέτε πως «εμείς, η γενιά των 35άρηδων είχαμε ως ευαγγέλιο το μπεστ σέλερ του [Παπανούτσου] Το δίκαιο της πυγμής». Θα μου επιτρέψετε να διαφωνήσω. Τόσο εγώ όσο και πάρα πολλοί τέως συμμαθητές και συμμαθήτριές μου, απεχθάνονταν και απεχθάνονται τα πονήματα του κυρίου Παπανούτσου (αν τα γνωρίζουν καν), παρά το γεγονός ότι πιθανότατα κάποιοι εκτιμούσαμε, σε κάποιο βαθμό, τη συμβολή του σε ζητήματα παιδείας (στο ιστορικό της πλαίσιο). Μολαταύτα, το να φαντάζει και να προβάλλεται ο Παπανούτσος ως ο «μεταρρυθμιστής» στην αυγή της δεκαετίας του ’90 (τότε), για μεταρρυθμίσεις που έχουν γίνει 30 και 50 χρόνια πίσω (από τότε), είναι το λιγότερο αναχρονιστικό και –θα συμφωνήσω με τον κύριο Φλωράκη«ευνουχιστικό». Στο μόνο που θα συμφωνήσω μαζί σας, για την αντίδρασή σας στο συγκεκριμένο σχόλιο, είναι η φράση «Δεν έχει εμπνεύσει κανέναν», η οποία είναι προφανώς αδόκιμα αφοριστική αφού ενέπνευσε τουλάχιστον έναν, δηλαδή εσάς. Για να είμαι, όμως, απόλυτα ειλικρινής, εκείνο που με ώθησε να απαντήσω στην επιστολή σας είναι το συνολικό της ύφος, που αποτυπώνει τον αναχρονισμό στον οποίο αναφέρθηκα προηγουμένως. Είναι, για μένα, απογοητευτικό, ένας νέος άνθρωπος να φέρει μια τόσο συντηρητική και αναχρονιστική «εξάρτυση» όπως αυτή που διαφαίνεται μέσα από εκφράσεις σαν κι αυτές: «Αν είσθε της ίδιας γενιάς θα σας “χάλασε” (όπως λέει η νεολαία μας)...» ή «Μπορεί πραγματικά να απολαύσεις ένα βιβλίο στη ζούγκλα των ελληνικών δρόμων; Θα έχεις ηχητικά εφέ που ενοχλούν την “ανάγνωση”…» κ.λπ. Εύχομαι να αναθεωρήσετε τις απόψεις σας και τη στάση σας πριν ολοκληρώσετε το πρώτο σας μυθιστόρημα –που, όπως λέτε, επιχειρείτε να γράψετε-, γιατί ένα σύγχρονο κείμενο πρέπει να απηχεί την εποχή του για να έχει κάποιο νόημα η δημοσιοποίησή του.

Σε διαβάζω κάθε μήνα, από την αρχή ως το τέλος, με μεγάλο ενδιαφέρον. Νομίζω πως καλύπτεις μια μεγάλη γκάμα θεμάτων, παρουσιάζοντας διαφορετικών κατηγοριών βιβλία και αποτελείς για μένα τη σημαντικότερη πηγή ενημέρωσης για τα βιβλία που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά. Θα ήθελα όμως να αφιέρωνες περισσότερες σελίδες και σε άλλα θέματα, πέρα από τα βιβλία, όπως κάνεις, για παράδειγμα, στη στήλη/σελίδα «Ανάγνωση και…» ή στις σελίδες του αφιερώματος στη μαγειρική και στα ζώδια. Αν μπορούσα να ενημερώνομαι, συστηματικά, για κάποιες σημαντικές θεατρικές και μουσικές παραστάσεις, εκθέσεις, ταινίες, DVD, CD κ.λπ., το περιοδικό αυτό θα ήταν το ιδανικό για μένα. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν εκτιμώ την προσπάθεια που ήδη κάνεις, απλά εκφράζω μια δική μου επιθυμία που μπορεί να συμπίπτει και με την επιθυμία άλλων αναγνωστριών και αναγνωστών σου.

Ελπίζοντας να μην κούρασα τους αναγνώστες του περιοδικού, Φιλικά Κώστας Γιώτης

INDEX_32

Με εκτίμηση Χρύσα Διαβάτη

Mπορείτε να στείλετε τα κείµενά σας (max. 300 λέξεων) είτε στη διεύθυνση του περιοδικού για τη στήλη inbox είτε στο

info@indexmag.gr.

Σας ευχαριστούµε για το ενδιαφέρον και τις παρατηρήσεις σας.

8

ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΜΑΣ ΑΦΗΣΑΝ ΑΦΩΝΟΥΣ

Μπερτράν Πονταλίς Αδελφός του προηγουμένου

Δημήτρης Λαμπρέλλης Ελλάδα, γράφοντας τα πουλιά στο φως ΝΟΗΣΗ Το έχω πάντα στο γραφείο μου. Πρόκειται για μια στοχαστική, διακριτική περιδιάβαση του ποιητικού φακού στους βιότοπούς μας, στις πολύτιμες εστίες της οικολογικής αρμονίας. Απολαμβάνω τις χρωματικές κλίμακες, το σταματημένο πέταγμα των πουλιών, τα νεύματα και τις εκφράσεις της φύσης που ακόμη φαίνεται ότι μας καταδέχεται. Το απόλυτο Μερικό, η υπέρτατη Τυχαιότητα, η Ευκαιρία, η Συνάντηση, το Πραγματικό στην ενδελεχή έκφρασή του, ό,τι δηλαδή συνιστά η φωτογραφία για τον Ρολάν Μπαρτ βρίσκει εδώ υποδειγματικές εμπεδώσεις. Κόσμημα. Μην το χάσετε. Γιώργος Βέης

ΕΣΤΙΑ Δεν είναι κλασικό δοκίμιο αν και τιμήθηκε με το Βραβείο Medicis για το δοκίμιο 2006. Μια διερεύνηση του αδελφικού δεσμού στις θεμελιωτικές και καταστροφικές παραλλαγές του, όπως τις συναντάμε στη ζωή, στον μύθο, στη λογοτεχνία και την ιστορία. Ιστορίες με ζευγάρια αδελφών από μυθιστορήματα, βιογραφίες και διηγήσεις με πρωταρχική αναφορά τον Κάιν και τον Άβελ. Έριδες, άλυτες διαφορές και αδελφοκτόνες συγκρούσεις, μίση και πάθη διαπλέκονται με προσωπικές αναμνήσεις, αυτοβιογραφικά στοιχεία, στιγμές αυτοανάλυσης και στοχαστικές παρατηρήσεις. Όλα δοσμένα με απλότητα ύφους, αυθορμησία γραφής και βαθύτητα σκέψης. Γιώτα Συκιώτη

Τέος Ρόμβος Τρία φεγγάρια στην πλατεία

Χένρι Μίλερ Κλιματιζόμενος εφιάλτης

ΒΙΒΛΙΟΠΕΛΑΓΟΣ ...Και κάθε νύχτα καιγότανε η πλατεία με τα μεθύσια, τις ξέφρενες συζητήσεις, τις ασυναρτησίες, τους έρωτες, τις φωνές, τους τσακωμούς, τους ντενεκέδες των σκουπιδιών που κυλάγανε στη κατηφοριά, τα άδεια μπουκάλια που σπάγανε με εκκωφαντικό θόρυβο στους τοίχους των κοιμισμένων πολυκατοικιών, τα εκατό που φτάνανε και κάνανε απειλητικούς κύκλους σαν καρχαρίες γύρω στη πλατεία, κοιτάζοντας προκλητικά κι εκείνοι κι εμείς, ένα παιχνίδι με κλέφτες κι αστυνόμους. ...Και έτσι γίνηκε η μεγάλη μήτρα που τους μάζεψε όλους. Η παγίδα, η πλάνη, το όνειρο, η πλατεία, ο μύθος. Και γνωριστήκαμε. Και αγαπηθήκαμε. Και γίναμε κάτι πολύ όμορφο, δυνατό, απερίγραπτα σοφό, εκστασιασμένο, σπουδαίο, αδιάντροπο, ερωτικό και σαλέψαμε τα μυαλά των άλλων.... (Ο Τέος Ρόμβος είπε μια σημαδιακή φράση: «Αλίμονο στην πoλιτεία που θα βρεθεί χωρίς εξεγερμένους» - Ηλίας Πετρόπουλος, Παρίσι, 2001)

ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ «Είχα την ατυχία να τραφώ με τα όνειρα και τα οράματα μεγάλων Αμερικανών - των ποιητών και των προφητών. Αυτός ο κόσμος που οικοδομείται τώρα με γεμίζει τρόμο. Τον έχω δει να γεννιέται, μπορώ να τον διαβάσω σαν να ‘ναι σχεδιάγραμμα. Δεν είναι ο κόσμος στον οποίο θέλω να ζήσω». Ο Χένρι Μίλερ γράφει για την πατρίδα του Αμερική στο ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, επιστρέφοντας σ’ αυτήν μετά από δέκα χρόνια παραμονής στο Παρίσι. Χριστίνα Οικονομίδου

Κωνσταντίνος Τζούμας Complete unknown

Ζέφη Κόλια

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

Ζήσιμος Λορεντζάτος Collectanea

Το δεύτερο μέρος της αυτοβιογραφίας του Κωνσταντίνου Τζούμα, «ζουμερό» και απολαυστικό όσο κι ο ίδιος στις εκπομπές του, τις συναναστροφές του, τις παραστάσεις του…

ΔΟΜΟΣ Γραμμένο σε σημειώσεις και αριθμημένο από το 1 μέχρι το 1210 δείχνει ότι η γραφή των blogs δεν είναι τόσο πρωτότυπη όσο νομίζαμε. Επίσης, δείχνει τους τρόπους που θα μπορούσαν να κάνουν ένα blog βαθύ, σκεπτόμενο και ενδιαφέρον.

Sabine von Traute

Κάρολ Ντόναχιου Η ιστορία της γραφής

Γιώργος Φλωράκης

ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

Eσάµςας;την άποψή Γράψτε α αγαπηµέν σας για τα . σας βιβλία µε κείµενά Περιµένου σας στο r dexmag.g gnomi@in

INDEX_32

Βιβλίο που καταφέρνει να μας ταξιδέψει, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, στο συναρπαστικό κόσμο της γραφής. Με καλογραμμένα κείμενα, απλά και κατανοητά και ταιριαστή εικονογράφηση. Συστήνεται ανεπιφύλακτα σε μικρούς και μεγάλους. Μάκης Τσίτας

10

FOCUS_ΠOPTPAITA

ΑΠΟ ΤH ΓIΩTA ΣYKIΩTH

Averil Cameron

Οι Βυζαντινοί: Μια κοινωνία που, σαν τον Ιανό, είχε το βλέμμα της στραμμένο σε διαφορετικές κατευθύνσεις απ’ άκρη σ’ άκρη της Μεσογείου. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατέχει αβέβαιη θέση στην ευρωπαϊκή ιστορία. Αν και συχνά παρερμηνεύεται ως ο εκλιπών διάδοχος του κλασικού κόσμου, ανήκει στο κυρίως ρεύμα της ευρωπαϊκής και μεσογειακής ιστορίας. Είναι ουσιώδες να αντιληφθούμε το μεταβαλλόμενο μέγεθος και τη μορφή βυζαντινού κράτους κατά τη διάρκεια των έντεκα αιώνων της ύπαρξής του (αν δεχθούμε ως συμβατική αφετηριακή χρονολογία του Βυζαντίου το 330): εδάφη κατακτώνται για να χαθούν και πάλι, αυτοκρατορίες και δυναστείες αναδύονται και χάνονται, ενώ παράλληλα ο αρχαίος κόσμος παραχωρούσε τη θέση του στον μεσαιωνικό, το Ισλάμ αναδεικνυόταν σε μεγάλη δύναμη και οι μετέπειτα αιώνες έγιναν μάρτυρες της δυναμικής επέκτασης της δυτικής Ευρώπης. Για τα περίπλοκα ζητήματα της ιστορίας των εθνοτήτων και της ταυτότητας του Βυζαντινού Κράτους έχει συγγράψει και επιμεληθεί πολλά έργα η Dame Άβεριλ Κάμερον. Γεννημένη το 1940, είναι μία από τις σημαντικότερες σύγχρονες ιστορικούς της Μεγάλης Βρετανίας. Καταξιωμένη διεθνώς για τη συμβολή της στη μελέτη της Ύστερης Αρχαιότητας και της Βυζαντινής Ιστορίας, Καθηγήτρια στο King’s College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και συνιδρύτρια μαζί με τον ζωγράφο Nicholas Egon του Kέντρου Ελληνικών Σπουδών που διευθύνει η Judith Herrin. Έχει προαχθεί σε κοσμήτορα του Keble Oxford College και είναι Πρόεδρος του χρηματοδοτούμενου από τη Βρετανική Ακαδημία ιδρύματος Council for British Research in the Levant (CBRL) για την προώθηση της έρευνας στους τομείς των ανθρωπιστικών και κοινωνικών σπουδών στις χώρες της Εγγύς Ανατολής. Πρωτοστατεί στην ανάπτυξη και ανανέωση των βυζαντινών σπουδών διεθνώς. Πήρε μέρος στο Διεθνές Συμπόσιο «Μήτηρ Θεού, απεικονίσεις της Θεοτόκου στη Βυζαντινή Τέχνη» που διοργάνωσε το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (20 Οκτωβρίου 2000 - 14 Ιανουαρίου

INDEX_32

2001), στο οποίο συμμετείχαν ιστορικοί, ιστορικοί τέχνης, θεολόγοι, φιλόλογοι κλπ., με στόχο να αναδείξει όλες τις πτυχές που προσδιορίζουν την εξέχουσα θέση της Θεοτόκου στο Βυζάντιο. Με το έργο της υποστηρίζει πως δεν είναι δυνατόν να κατανοήσουμε τον σημερινό δυτικό κόσμο υποβαθμίζοντας ή αγνοώντας το Βυζάντιο που υπήρξε προέκταση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας με θαυμαστά επιτεύγματα στην τέχνη, στην επιστήμη και στην κοινωνική οργάνωση. Τιμήθηκε με το Διεθνές Βραβείο Ιωάννης Κρητικός (2006) -το Βραβείο Ιωάννης Δ. Κριτικός επιβραβεύει έργα που πραγματεύονται την ελληνική λογοτεχνία, φιλοσοφία, τέχνη, ιστορία και αρχαιολογία και είναι γραμμένα στην αγγλική γλώσσα από διακεκριμένους συγγραφείς διαφόρων εθνικοτήτωνγια το βιβλίο της Οι Βυζαντινοί, που ανήκει στη γνωστή σειρά με τίτλο Οι λαοί της Ευρώπης και κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Σε πρόσφατη συνέντευξή της στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ λέει «Θα πρέπει

να έχετε υπόψη σας ότι το βιβλίο αυτό (Οι Βυζαντινοί) γράφτηκε πρωτίστως για ένα μη ελληνικό κοινό. Γνωρίζετε ότι τον τελευταίο καιρό συζητείται έντονα το τέλος του αρχαίου κόσμου σε σχέση με τον χαρακτήρα της σημερινής Ευρώπης και με ό,τι συνεπάγεται. Το βιβλίο δεν είναι επομένως μέρος της ορθόδοξης παράδοσης, αλλά δεδομένου ότι ανήκει στη σειρά Οι λαοί της Ευρώπης προσπαθεί να συμβάλει στη σφαιρικότερη γνώση μας για την ήπειρό μας, δηλαδή για την παράδοση και τον κόσμο που κληρονομήσαμε, όπως και για το τι σημαίνει για μας». Το βιβλίο σηματοδοτεί μια νέα προσέγγιση σε σχέση με παλαιότερα συναφή έργα, τόσο ως προς την απεικόνιση όσο και ως προς την περιγραφή του βυζαντινού πολιτισμού. Εισάγει τον αναγνώστη στα άδυτα της περίπλοκης ιστορίας, εθνότητας και ταυτότητας, της ιδιοσυστασίας και των παραγόντων της ισχύος -και των αδυναμιών- του Βυζαντίου. Σηματοδοτεί μια νέα προσέγγιση, σε σχέση με παλαιότερα σχετικά συγγραφικά έργα, στην απεικόνιση και περιγραφή του Βυζαντινού πολιτισμού. Το βιβλίο επικεντρώνεται στους πολίτες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, τις πεποιθήσεις για τον λαό και τον πολιτισμό τους, καθώς και την εξέλιξη αυτών στον χρόνο. Αποτέλεσμα είναι μια γλαφυρή περιγραφή του ποιοι ήταν οι Βυζαντινοί, ενώ παράλληλα το βιβλίο αποκαθιστά το Βυζάντιο στην ιστορία θέτοντάς το στο επίκεντρο της Ιστορίας του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού.

oi βυζαντIνοι ψυχογιοσ

12

FOCUS_ΠOPTPAITA

ΑΠΟ τηΝ ΕΛΕΝΗ ΚΕΧΑΓΙΟΓΛΟΥ*

PETER CAREY

Mια ιερή διαδικασία που μοιάζει με εορτασμό

«Η ανάγνωση του βιβλίου Ο παράνομος εαυτός του μοιάζει με κλειδαρότρυπα που οδηγεί στα τρίσβαθα της ανθρώπινης καρδιάς. Κρυφοκοιτάζοντας, ο αναγνώστης ανακαλύπτει τον ίδιο τον κόσμο, αντικρίζοντας την πραγματικότητα μέσα από τον παραμορφωτικό και μεγεθυντικό καθρέπτη που κουβαλάει στην τσέπη του ένα οκτάχρονο αγόρι... Ο παράνομος εαυτός του είναι μια ιστορία που αποτυπώνει με ανεξίτηλο τρόπο τις περιπέτειες της βασανισμένης ψυχής του σύγχρονου ανθρώπου...»

(New York Review of Books). «Ο Κάρεϊ διαθέτει ένα απόλυτα σύγχρονο ύφος γραφής, καταλύοντας τα στεγανά των “στιλ”. Μετακινείται με μεγάλη άνεση από την πιο σπαρταριστή και αχαλίνωτη κωμωδία στην πιο συγκλονιστική τραγωδία...»

(Los Angeles Times Book Review). Πρόκειται για δύο από τις δεκάδες ενθουσιώδεις κριτικές αναφορικά με το τελευταίο βιβλίο ενός συγγραφέα του οποίου το κάθε καινούργιο βιβλίο αποτελεί διεθνές εκδοτικό γεγονός: του γεννημένου το 1943 Αυστραλού Πίτερ Κάρεϊ, ο οποίος μετά τις εκδοτικές απορρίψεις των πρώτων νεανικών του εγχειρημάτων, στα τέλη της δεκαετίας του ’60 ταξιδεύει στη Μέση Ανατολή και στην Ευρώπη, για να γευτεί ακολούθως την επιτυχία το 1974, ήδη με την πρώτη συλλογή διηγημάτων του, Ο Χοντρός στην Ιστορία (Γνώση 1993). Το 1976 μετακομίζει στο Κουίνσλαντ, σε μια «εναλλακτική κοινότητα» των χίπις, και εκεί, έως το 1990, αφιερώνεται ολοκληρωτικά στη συγγραφή. Το διάστημα αυτό εκδίδει σημαντικά του έργα [War Crimes, Bliss, Illywhacker (υποψήφιο για Βραβείο Μπούκερ), καθώς και το Όσκαρ και Λουσίντα (Aquarius 1991), που του απέφερε το πρώτο του Βραβείο Μπούκερ το 1988]. Έπειτα από χρόνια, το 2008, οι εμπειρίες του από το κοινόβιο θα αξιοποιηθούν μυθοπλαστικά στο μυθιστόρημά του Ο παράνομος εαυτός του (Ελληνικά Γράμματα 2009), με πρωταγωνιστή τον Τσε, ένα οκτάχρονο αγόρι που στις αρχές της δεκαετίας του ’70 φυγαδεύεται από τη Νέα Υόρκη και βρίσκεται να ζει σε μια χίπικη κοινότητα. Τo 1990, ο συγγραφέας μετακομίζει στη Νέα Υόρκη όπου αρχίζει να διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Νέας

Υόρκης. Το 1991 συνεργάζεται με τον διάσημο σκηνοθέτη Βιμ Βέντερς για το σενάριο της ταινίας Μέχρι το τέλος του κόσμου. Σημαντικά έργα του που εκδόθηκαν εκείνη την περίοδο είναι, μεταξύ άλλων, το Τζακ Μαγκς (Πόλις 2001) και το Η αληθινή ιστορία της Συμμορίας Κέλι (Ελληνικά Γράμματα 2002). Το τελευταίο μάλιστα του εξασφάλισε το δεύτερο Βραβείο Μπούκερ (2001) − μια τιμητική διάκριση την οποία μέχρι σήμερα, παρά την 33χρονη ιστορία του θεσμού, μόνο ο Πίτερ Κάρεϊ και ο Τζ. Μ. Κούτσι έχουν κατακτήσει δύο φορές. Ο Κάρεϊ, όπως σημειώνει η Μαργαρίτα Ζαχαριάδου στο επίμετρο του Ο παράνομος εαυτός του, «γράφει πάντα, χωρίς εξαίρεση, και μάλλον και χωρίς ενοχή, για την Αυστραλία. Διερευνά πάντοτε με εμμονή τα αγαπημένα του θέματα: την απάτη, το έγκλημα, τις μισές αλήθειες και την επίπλαστη πραγματικότητα. Κυρίως, όμως, τον απασχολεί το τι είναι η Αυστραλία και τι σημαίνει να είσαι Αυστραλός, θύτης και θύμα ταυτόχρονα της αποικιοκρατίας. … Το θέμα της εγκληματικής ιστορίας της Αυστραλίας, μιας χώρας που μπήκε στον παγκόσμιο χάρτη ως αποικία καταδίκων το 1788, φαίνεται να στοιχειώνει τον Κάρεϊ, που αρνείται να αποσείσει τη ντροπή για τη γενοκτονία των Αβοριγίνων, για την απροκάλυπτη επιδίωξη της «Λευκής Αυστραλίας» με τον αποκλεισμό μη λευκών μεταναστών, για τις υπερσυντηρητικές κυβερνήσεις μιας κατά παράδοση υπερσυντηρητικής κοινωνίας. Στον Παράνομο εαυτό του αγγίζει ξανά το θέμα με σκόρπιες αναφορές στην «αστυνομοκρατούμενη πολιτεία», που «διοικείται από ανθρώπους που δεν έχουν τελειώσει ούτε το γυμνάσιο». Κυρίως, όμως, χρησιμοποιώντας την εξουσία και τους εκπροσώπους της σαν μια μόνιμη, αόρατη ως επί το πλείστον απειλή, μια ακόμα πηγή ανησυχίας, η οποία ωστόσο τελικά αποδεικνύεται άκρως πραγματική και καταστροφική. …Στον Παράνομο εαυτό του, λοιπόν, ο Κάρεϊ αντιστρέφει τη συνηθισμένη του οπτική, και από παντογνώστης «ιστορικός» της χώρας, γίνεται κι εκείνος «ξένος», που ανακαλύπτει με μάτια ορθάνοιχτα από την έκπληξη την ίδια του την πατρίδα. Ταυτόχρονα, βέβαια, δεν χαρίζεται καθόλου ούτε στο επαναστατικό κίνημα των Αμερικανών φοιτητών ούτε στις απανταχού «Κρυστάλλινες Κοινότητες», που ποτέ δεν

κατάφεραν να καταργήσουν τη σημαντικότερη εγγενή ατέλεια του ανθρώπινου είδους − την ανοησία». Ο ίδιος ο Πίτερ Κάρεϊ έχει δηλώσει: «Ο συγγραφέας έχει την υποχρέωση να λέει την αλήθεια, και όχι να την αποκρύπτει ή να αποφεύγει να δει τον κόσμο όπως είναι. Ταυτόχρονα, ο συγγραφέας έχει την υποχρέωση και την ευθύνη να μεταδίδει παντού τη βαθύτερη πίστη στις δυνατότητες του ανθρώπινου πνεύματος. Πρόκειται για μια ιερή διαδικασία που μοιάζει με εορτασμό». *Η Ελένη Κεχαγιόγλου είναι υπεύθυνη του τμήματος Λογοτεχνίας των εκδόσεων Ελληνικά Γράμματα.

O ΠAPANOMOΣ EAYTOΣ TOY EΛΛHNIKA ΓPAMMATA

INDEX_32

FLYERS _ΕΙΔHΣΕΙΣ, ΣΧOΛΙΑ, ΠΡΟΣΚΛHΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛHΣΕΙΣ

14

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: SABINE VON TRAUTE

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΠΟΥ ΣΕ ΚΑΝΟΥΝ ΝΑ ΑΠΟΔΡΑΣΕΙΣ

ΙΖΑΜΠΕΛ ΕΜΠΕΡΧΑΡΤ

ΤΖΑΚ ΚΕΡΟΥΑΚ Ο ίδιος αλλά και η αισθητική του βρίσκονταν πάντα στον Δρόμο. Όσο περνάει ο καιρός θέλω όλο και περισσότερο να ακολουθήσω τα βήματά του. Γιώργος Φλωράκης

«Κανείς δεν έζησε περισσότερο από μένα την κάθε μέρα, κανείς δεν εξαρτιόταν τόσο από την τύχη, είναι η αναπόδραστη αλυσίδα των γεγονότων που μ’ έφερε σ’ αυτό το σημείο, παρά εγώ που προκάλεσα να συμβούν αυτά τα πράγματα». Παραδομένη στην απόδραση και αναζητώντας την ολοκληρωτική ελευθερία, η Έμπερχαρτ ταξίδεψε το σώμα και το νου της και έγραψε γι’ αυτά τα ταξίδια με μοναδικό τρόπο.

Sabine von Traute

TΟΜ ΡΟΜΠΙΝΣ Πάντα αυτός. Ο Σαίξπηρ της ψυχεδέλειας, ο Θερβάντες του rock and roll, o απρόβλεπτος, ασυγκράτητος, εξτρεμιστής, δολιοφθορέας, ρομαντικός, προκλητικός, διαυγής, οραματιστής, αθώος και εκμαυλιστής, ανερυθρίαστα ερωτικός, αστείος, σοβαρός, ορμητικός και ασυγκράτητος, ο φλύαρος και σιωπηλός αποδομητής λέξεων, ο συγγραφέας των κωμικοσοβαρών μυθιστορημάτων, ο Τομ Ρόμπινς, το «αδέσποτο σκυλί στις τραπεζαρίες της κουλτούρας», με τις λέξεις του που μοιάζουν με καρτούν σε εκτροχιασμένα παραμύθια με πυραμίδες και τσιγάρα κάμελ, κονσέρβες φασόλια που φιλοσοφούν, μελαγχολικές καουμπόισσες με υπερτροφικούς αντίχειρες, ανατολίτικα αρώματα και πέπλα και μανιτάρια και κουταλάκια του γλυκού και ιστορίες άγριες και σέξι και πιο πολιτικές κι από τους εκατό τόμους μαζί όλων μου των κομματικών βιβλίων...

ΠΑΤΡΙΤΣΙΑ ΧΑΪΣΜΙΘ Έγραψε, ίσως συγκλονιστικότερα από κάθε άλλον, για φονικά, για εγκλήματα κτηνώδη, για ανήκουστες βαναυσότητες, ψυχικές και σωματικές, μα όταν ήταν ερωτευμένη συνέθετε τρυφερά και συγκινητικά ποιήματα. Επανεφηύρε το αστυνομικό μυθιστόρημα ανάγοντάς το σε υψηλή τέχνη. Γιώτα Συκιώτη

Ζέφη Κόλια

BΙΒΛΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΘΕΛΕΙΣ ΝΑ ΑΠΟΔΡΑΣΕΙΣ

Franz Kafka Στη σωφρονιστική αποικία ΝΕΦΕΛΗ Από τις σελίδες του διηγήματος αυτού του Φραντς Κάφκα. Όταν το σώμα του καταδίκου κατατρυπιέται έως θανάτου από το μηχάνημα το οποίο εγγράφει πάνω του τον νόμο για τον οποίον τιμωρείται. Η σωφρονιστική αποικία: ένα Καφκικό κείμενο όπου η βαναυσότητα του φασισμού, οι αθλιότητες του ναζισμού και τα Γκουαντανάμο της «δημοκρατικής» εποχής μας είναι παρόντα για να διατρυπήσουν τις εφησυχασμένες συνειδήσεις μας. Ζέφη Κόλια

INDEX_32

Dan Millman Η σοφία του ειρηνικού πολεμιστή ΕΣΟΠΤΡΟΝ Παλιά (πολύ παλιά), αρνιόμουν να «αποδράσω από ένα βιβλίο». Προσπαθούσα να το τελειώσω με κάθε κόστος. Ύστερα, φαίνεται ότι συνειδητοποίησα ότι η ζωή είναι πολύ μικρή και δεν αξίζει να την περνάμε διαβάζοντας αηδίες. Το βιβλίο του Millman δεν είναι η μοναδική αηδία που κυκλοφορεί, είναι απλώς η πρώτη που ήρθε στο μυαλό μου. Γιώργος Φλωράκης

Ιλδεφόνσο Φαλκόνες Η Παναγιά της θάλασσας ΠΑΤΑΚΗΣ

Irvin Yalom Θα φωνάξω την αστυνομία ΑΓΡΑ

Ένα μυθιστόρημα που στην πλοκή του διασταυρώνονται η πίστη με την εκδίκηση, η προδοσία με τον έρωτα, ο πόλεμος με την πανούκλα, σε έναν κόσμο σημαδεμένο από την έλλειψη θρησκευτικής ανοχής, την υλική φιλοδοξία και την κοινωνική απομόνωση στη φεουδαρχική περίοδο!!!! Τι άλλο θέλει ο αναγνώστης για να πάρει των ομματίων του;

Το να ζεις μέσα από τις ζωές των άλλων επειδή δεν μπορείς να ζήσεις τη δική σου ζωή είναι μια μάλλον συνηθισμένη ψυχική ασθένεια. Το να εκμεταλλεύεσαι τις μνήμες και τις εξομολογήσεις των ασθενών σου, στην αρχή, και των φίλων σου, στη συνέχεια, για να κερδίσεις δόξα και χρήμα, ενώ -υποτίθεται- είσαι ο υγιής γιατρός τους, είναι τουλάχιστον χυδαίο…

Γιώτα Συκιώτη

Sabine von Traute

16

FLYERS _ΕΙΔHΣΕΙΣ, ΣΧOΛΙΑ, ΠΡΟΣΚΛHΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛHΣΕΙΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: SABINE VON TRAUTE

6Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Ο απολογισμός της 6ης ΔΕΒΘ είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικός για το μέλλον της διοργάνωσης. 38 χώρες και περισσότεροι από 500 εκδοτικοί οίκοι έδωσαν το παρόν τους στη φετινή διοργάνωση. Παρά τις δυσκολίες που είχε να αντιμετωπίσει το ΕΚΕΒΙ, ιδιαίτερα φέτος, η διοργάνωση ήταν επιτυχημένη. Το θεματικό περίπτερο/αφιέρωμα «Βιβλίο και ιστορία» έσφυζε, κυριολεκτικά, από ζωή, περισσότερες από 200 συζητήσεις και εκδηλώσεις προσέλκυσαν τους 65.000 περίπου επισκέπτες και οι τιμώμενοι Γερμανοί φιλοξενούμενοι (μεταξύ των οποίων και ο γενικός διευθυντής της ΔΕΒ Φρανκφούρτης κ. Jurgen Boos) παρακολούθησαν με περισσό ενδιαφέρον όλη τη διοργάνωση, αφήνοντας στην άκρη σημαντικές υποχρεώσεις και συμβάντα, όπως π.χ. τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Νέας Υόρκης. Το index ήταν και φέτος παρόν καθ’ όλη τη διάρκεια της διοργάνωσης παρατηρώντας, παρακολουθώντας και συζητώντας με εκθέτες και επισκέπτες. Θεωρούμε πως πρόκειται για μια υψηλού επιπέδου διοργάνωση για τα ελληνικά δεδομένα που αξίζει να την υποστηρίξουμε όλοι -εκδότες, συγγραφείς και αναγνώστεςχωρίς μεμψιμοιρίες, αν θέλουμε να μην καταντήσει το βιβλίο ένα προϊόν σαν αυτά που συνιστούν 29, 30 ή 100.000 κατασκευαστές συσκευών…

ΒΡΑΒΕΙΟ ΘΕΑΤΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ Στον Στρατή Πασχάλη απονεμήθηκε το Βραβείο Θεατρικής Μετάφρασης Μάριος Πλωρίτης 2009, από το Θεατρικό Εργαστήρι Νέας Ορεστιάδας Διόνυσος σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης (Ε.ΚΕ.ΜΕ.Λ.). Η σχετική εκδήλωση έγινε στο Από Μηχανής Θέατρο και ο Στρατής Πασχάλης βραβεύτηκε για τη μετάφραση του έργου Συρανό ντε Μπερζεράκ του Edmond Rostand, που ανέβηκε στο ΚΘΒΕ, σε σκηνοθεσία Εύης Γαβριηλίδη. Φέτος ήταν η δεύτερη χρονιά διοργάνωσης για το Βραβείο Θεατρικής Μετάφρασης και αφορούσε στη θεατρική περίοδο Σεπτέμβριος 2007 - Αύγουστος 2008. Υποψήφιοι, στη βραχεία λίστα, ήταν η Ελένη Βαροπούλου, ο Γιώργος Δεπάστας, η Μαρία Χατζηεμμανουήλ και ο Νίκος Χατζόπουλος. Το βραβείο συνοδεύεται από το χρηματικό ποσό των 3.000 ευρώ και η επιτροπή αποτελείται από τους: Σάββας Πατσαλίδης (πρόεδρος), Βίκτωρ Αρδίττης, Μαρία Ευσταθιάδη, Ξένια Καλογεροπούλου, Χριστόφορος Χαραλαμπάκης.

ΝΕΟ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ FNAC ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ Νέο κατάστημα ανοίγει η Fnac στο κέντρο της Αθήνας. Ο γενικός διευθυντής της Fnac Ελλάδος, κ. Jacques Brault δηλώνει: «Μετά από παρουσία 4 χρόνων στην ελληνική αγορά, η Fnac του κέντρου της Αθήνας είναι πλέον γεγονός. Αναζητήσαμε για αρκετό διάστημα το κατάλληλο κτίριο και το κατάλληλο σημείο που να συμβαδίζει με τη φιλοσοφία μας και να μπορεί να φιλοξενήσει μια Fnac. Το νέο μας κατάστημα στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας ανοίγει σε ένα σημείο κλειδί, μια περιοχή που συνεχώς αναβαθμίζεται και συνδυάζει την παραδοσιακή εμπορική δραστηριότητα με το νέο πνεύμα της πόλης, την πολυπολιτισμικότητα της Αθήνας με την ιστορία και με τα νεανικά στέκια. Φιλοδοξούμε να κάνουμε τη Fnac Μοναστηράκι το αγαπημένο κατάστημα όπου οι Αθηναίοι θα μπορούν να απολαύσουν μια σύγχρονη, μοντέρνα και άνετη αγοραστική εμπειρία, ένα σημείο αναφοράς για το κέντρο της Αθήνας, που θα βασίζεται στην ποιότητα των προσφερόμενων προϊόντων και υπηρεσιών πριν, μετά και κατά τη διάρκεια της αγοράς. Mια Fnac, για τους κατοίκους, τους εργαζόμενους, αλλά και τους τουρίστες της Αθήνας».

INDEX_32

18

ΓΝΩΡΙΜΙΑ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΤΙΟΧΟΥ Κι αλήθεια να μη γίνομαι/ Και ψέμα να μην είσαι

ΕΙΝΑΙ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΕΝΑΣ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ, ΑΦΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΙ ΜΕΤΑΓΡΑΦΕΙ Ο,ΤΙ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΖΕΙ ΤΗ ΛΥΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΕ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΑ; Έχοντας συζητήσει ώρες πολλές, φίλοι, γνωστοί κι άνθρωποι που έχουν ταχθεί να υπηρετούν τη γραφή τείνουν να πιστεύουν πως πρόκειται για μια λυτρωτική διαδικασία, από εκείνες που κανείς θα εξορύξει μέσα από τα βαθιά χαλάσματα του εαυτού για να τα φέρει στην επιφάνεια, στο φως. Ό,τι κι αν είναι αυτό που θα έλθει στην επιφάνεια, θραύσμα, χάλασμα ή ακόμα και φασματική οντότητα, πάντα θα προκαλεί –στη δική μου περίπτωση

INDEX_32

βέβαια– αντανάκλαση σ’ οξειδωμένους καθρέφτες. Για τούτο και δεν είναι αυθεντικό είδωλο της πραγματικότητας, αλλά μια κάποια παρεκτόπισή της. Όμως, δεν είναι αλήθεια πως η ποίηση είναι μια τέχνη που λυτρώνει, μια σανίδα σωτηρίας στο ναυάγιο της ζωής του καθενός ή η κιβωτός του κατακλυσμού που θα συμβεί κάποια στιγμή. Μάλιστα, έτσι όπως ο ποιητής ψάχνει μέσα του να βρει αυτό που εκείνος νομίζει αλήθεια, είναι σα να βοτανίζει σ’ έναν κήπο που πνίγεται από ζιζάνια με βαθιές ρίζες. Και γίνεται να απαντούμε τέτοια είδη ζιζανίων για πρώτη φορά, χωρίς να ξέρουμε αν είναι στ’

αλήθεια βλαπτικά ή όχι για τον ανθό που καλλιεργούμε. Μα ο ποιητής, όλη του τη ζωή ματώνει. Κι αυτό το αίμα το συλλέγει σε μικρά φιαλίδια, τα μικρά ποιητικά του βιβλιάρια που είναι καταθέσεις της ζωής και ταυτόχρονα οι συλλογές του ίδιου του τού είναι. Τέτοια βιβλιάρια μπορούν να μας κάνουν να αναρωτιόμαστε αν τάχα αυτό είναι αλήθεια ή όχι, και είτε καταλαβαίνουμε από την πρώτη ως την τελευταία του λέξη τον ποιητή, είτε κάνουμε πως καταλάβαμε γιατί μας αρέσει ο τρόπος που χαράχτηκε η γραφή και ο ήχος της γλώσσας που διαβάζει τα σημεία της.

19

ΓΝΩΡΙΜΙΑ

ΠΕΙΤΕ ΜΑΣ ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΑΣ, ΤΙΣ ΕΙΣΠΝΟΕΣ. Οι Εισπνοές ως παραγόμενο έργο ποίησης μπορεί να αναφερθεί σαν την αποσπασματική ποιητική αφήγηση ενός γεγονότος που είχα την τύχη να λάβω τη γεύση του και να το γνωρίσω. Οι εξαρτήσεις δεν αποτελούν επιχείρημα της αποσπασματικότητας του έργου των Εισπνοών, μάλλον το αντίθετο έχει συμβεί: οι εξαρτήσεις συνένωσαν τους μεγαλύτερους φόβους μου, αυτόν του θανάτου και αυτόν της μη αποδοχής ως ερωτικό αντικείμενο, της απόρριψης και κατέγραψαν μια σύγχρονη τραγωδία τοποθετημένη στην κρίση του παρηκμασμένου παγκοσμιοποιημένου πολιτισμού της εποχής της εικόνας και της πληροφορίας. Εξάλλου, ήθελα να παραστήσω ό,τι ακριβώς έβλεπα και αντιλαμβανόμουν πρωτογενώς, τα θραύσματα, τα ερείπια και τα συντρίμμια. Τα ποιητικά αυτά συντρίμμια δεν είναι τίποτα άλλο παρά απλές θεωρητικές προβολές για τον ποιητή που αναζητά την ιδανική μορφή, την αλήθεια, την αντικειμενική πραγματικότητα, την περιγραφή της αγωνίας του να συνδέσει το όνειρο και το όραμα με τον καθημερινό κόσμο. Ίσως να κατάφερα να συνενώσω το υποκείμενο ποιητής με το έργο και έτσι το παραγόμενο έργο είναι πια ό,τι πιο αντικειμενικό υπάρχει μέσα στα γραπτά μου με τη μορφή αυτού του βιβλιαρίου καταθέσεων, όπου εμπεριέχεται η τέχνη και ο βίος μου σε απόλυτη επικοινωνία. Λέω όμως, πως απέχει από το να γίνει ένας

βιβλία:

Εισπνοές ΙΚΑΡΟΣ

ακατάληπτος εξομολογητικός μονόλογος, αν και μπορεί να «ξεπληρώνει» υποσυνείδητα δάνεια ως προς τη μορφή με τους αγαπημένους ποιητές και ποιήτριες που μετέφρασα τα τελευταία τέσσερα χρόνια. ΤΙ ΘΑ ΔΙΑΒΑΣΕΙ Ο ΝΕΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΓΙΑ ΝΑ ΕΡΩΤΕΥΤΕΙ ΚΑΙ ΝΑ ΑΓΑΠΗΣΕΙ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΚΑΙ ΚΑΤ’ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ; ΠΩΣ ΘΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΕΙ; ΠΟΤΕ ΘΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΑΣ ΑΡΕΣΕΙ ΠΟΛΥ ΚΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΤΟΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΜΕ ΕΝΔΕΛΕΧΩΣ; Απλώνοντας σ’ αυτήν τη χώρα την ποίησή μου (μιλώ προσωπικά και δεν θέλω να γενικεύσω, αλλά έχω συμφωνήσει και με άλλους νέους ομότεχνούς μου) θέλω να είμαι σίγουρος πως θα σταματήσουν αυτοί οι ελάχιστοι κριτικοί για να δουν και να εξετάσουν ό,τι τους έχεις ετοιμάσει, όποιος είναι σοβαρός δημιουργός αυτό θα πρέπει να το παραδεχτεί. Η κριτική, όμως, παραμένει να συσκοτίζει και ο καθένας πρέπει να φανεί τυχερός και να διδαχθεί πως θα διαλέξει να διαβάσει, να ξεχωρίσει το καλλιτέχνημα και τους ταξιδιώτες του, που αυτοί με τη σειρά τους θα ανεβοκατεβούν από το φως στο σκότος και το αντίθετο, όπως και ο δημιουργός.

δύναμη που η γλώσσα έχει να περιγράφει. Χρειάζονται οι ποιητές να αφήσουν τη λέξη να πέφτει πυροδοτώντας νέες εικόνες, πολλές εικόνες, όπως αυτή που ένα νεαρό κορίτσι με κόκκινα μαλλιά κρατώντας μια ασημένια ψυχή τελειοποιούσε το φως χθες βράδυ στο όνειρό μου, ενώ εγώ παραμιλούσα επαναλαμβάνοντας στα αγγλικά τη φράση: «perfecting light… perfecting light….perfecting light…».

ΤΙ εγιναν ΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ; Οι μισοί υποκλίθηκαν στο σύστημα που υπηρετούν, ενώ άλλοτε το λοιδορούσαν και οι άλλοι μισοί σταμάτησαν πια να μιλούν, γιατί η φωνή τους δεν τους βγαίνει αν δεν υπάρχει δύναμη,

info: Ο Γιάννης Αντιόχου γεννήθηκε στον Πειραιά το 1969. Ασχολείται με τα Συστήματα Διαχείρισης Ποιότητας και ως Σύμβουλος σε μεγάλους οργανισμούς Υπηρεσιών Υγείας. Έχει μεταπτυχιακά στη Διοίκηση Μονάδων Υγείας και μεταπτυχιακό από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών στις ΜΕΘ. Έχει εκδώσει τα βιβλία ποίησης Ανήλικης νυκτός παρίστιον δέρμα, Romeo and Juliet, Στη γλώσσα του, Curriculum Vitae και Εισπνοές (Ίκαρος, 2009) και έχει μεταφράσει τα Γράμματα γενεθλίων του Τεντ Χιουζ, μια βιογραφία της Άννας Αχμάτοβα και επίσης έχει αποδώσει ποίηματά της σε μια νέα έκδοση τσέπης από τη Μικρή Άρκτο, όπως επίσης και μια επιλογή από επτά αυτόχειρες αμερικανούς ποιητές του 20ου αιώνα με τίτλο Η Θηριώδης Μούσα. Μέχρι το τέλος του έτους εκδίδεται στις ΗΠΑ ανθολογία η οποία περιλαμβάνει μεταφρασμένα ποίηματα από το Curriculum Vitae. Η ανθολογία έχει τον τίτλο: A Generation defing itself και αποτελεί ένα σημαντικό εκδοτικό εγχείρημα.

INDEX_32

20

ΓΝΩΡΙΜΙΑ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΣ Ο τόπος της ουτοπίας

ΓΙΟΥΧΑΝΑΝ... ΤΟ ΝΕΟ ΣΑΣ ΒΙΒΛΙΟ... ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ «ΓΙΟΥΧΑΝΑΝ»; Είναι ένα όνομα που το έφτιαξα εγώ, ένα βιβλίο που ξεκινάει από την Κεφαλονιά, με αληθινά γεγονότα, την περίοδο που καίγεται η Πελοπόννησος και η Πάρνηθα. Ο ήρωάς μου, ο Ίκαρος, καλείται να κάνει τα αποκαλυπτήρια ενός μνημείου στο όνομα 13 νεκρών στην πυρκαγιά που έγινε στην Ικαρία το 1993. Πέρα, όμως, από τις διηγήσεις, τους ήρωες, τις αφηγήσεις, την ιστορία που κουβαλάει, είναι μία αντιστροφή ενός επώδυνου και επικίνδυνου ταξιδιού. Διότι οι ήρωες του βιβλίου, ο Ίκαρος και η Πανωραία, μέσα από τον

INDEX_32

πόνο από τα μάτια των λαθρομεταναστών του νησιού επιλέγουν να κάνουν την αντίστροφη διαδρομή, την επικίνδυνη, να μπούνε σε νταλίκα, να περάσουνε σύνορα χωρίς διαβατήρια και να πάνε εκεί που οι άλλοι φεύγουν γιατί δεν μπορούν να ζήσουν. Είναι το ταξίδι που από μόνο του είναι κάτι παραπάνω από την Ιθάκη. Γιατί το Γιουχανάν είναι ο τόπος της ουτοπίας, αλλά για μένα και ο πραγματικός και ο αληθινός. Γι’ αυτό έγραψα και το βιβλίο, διότι το Γιουχανάν μπορούν να το δημιουργήσουν οι άνθρωποι όταν συνυπάρξουν με τα στοιχεία της φύσης, με τα ζώα, με τα φυτά, τη ζούγκλα που υποτίθε-

ται μεταφέρεται στην κοινωνία και να υποτάξουν τον ισχυρό, δείχνοντάς του την αδυναμία που έχει. Εκεί, αυτός ο τόπος είναι που φεύγεις από τον πολιτισμό της βαρβαρότητας και της επιτάχυνσης και οι άνθρωποι μπορούν να βγάλουν φτερά και να πετάξουν, όχι σαν αεροπλάνα με σιδερένια φτερά αλλά σαν φτερωτά άλογα. Και ταυτόχρονα, τα πουλιά μπορούν να γίνουν άνθρωποι μέσα σε μια συνύπαρξη που δεν έχει ως εμπόδιο τον φόβο και την τρομοκρατία. ΣΗΜΕΡΑ ΤΟΣΟ ΛΕΙΠΕΙ Η ΟΥΤΟΠΙΑ, Η ΧΑΡΑ ΝΑ ΟΝΕΙΡΕΥΟΜΑΣΤΕ, ΝΑ ΓΙ-

21

ΓΝΩΡΙΜΙΑ

ΝΟΥΜΕ ΠΙΟ ΡΟΜΑΝΤΙΚΟΙ... Ναι, πάνε να στερήσουνε από τους ανθρώπους τη δυνατότητα να κλαίνε, να συναισθάνονται, γιατί εγώ πιστεύω ότι το συναίσθημα είναι το όπλο που έχει ο άνθρωπος για να συντρίψει τη σκληρή πραγματικότητα και επειδή κάνουνε τον άνθρωπο κυνικό, φοβισμένο, τρομοκρατημένο, άρα υποταγμένο, τότε τον κάνουνε και αριθμό χωρίς πρόσωπο, χωρίς όνομα, χωρίς ψυχή. ΑΦΙΕΡΩΝΕΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΤΥΧΙΑ… ΠΩΣ ΘΑ ΦΤΑΣΟΥΜΕ ΣΕ ΑΥΤΗΝ; Η επανάσταση τελειώνει στην ευτυχία. Η επανάσταση δεν γίνεται παρά μόνο όταν τελειώνει στην Ευτυχία. Ό,τι κάνουμε, θα πρέπει να βοηθήσουμε τον άνθρωπο να γίνει καλύτερος και να ζει ευτυχισμένα. Η λέξη αυτή θεωρείται τώρα προσβολή, ντροπή. Έχουμε αποδεχτεί ότι δεν υπάρχει δυνατότητα να είμαστε έστω και μια στιγμή ευτυχισμένοι. Υπάρχει συνέχεια, τίποτα δεν έχει τελειώσει και δεν θα τελειώσει ποτέ, από τη στιγμή που έχει υπάρξει αληθινά, θα το βρουν οι επόμενοι μπροστά τους και θα γίνει σταθμός ανεφοδιασμού για τη συνέχεια του αγώνα.

ΟΠΛΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ; Είναι η νιότη, να αποδείξουν ότι είναι νέοι και αυτό είναι το υπέρτατο όπλο. Ναι, να αποδείξουν ότι είναι νέοι, μια φορά θα το κάνουν αυτό. Και εάν αποδείξουν, όταν πρέπει, ότι είναι νέοι ίσως πεθάνουν και με την αρρώστια της νιότης. ΕΑΝ ΕΙΧΑΤΕ ΕΝΑ ΜΙΚΡΟΦΩΝΟ, ΣΑΝ ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΜΙΛΟΥΣΑΤΕ ΣΤΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ, ΤΙ ΘΑ ΒΡΟΝΤΟΦΩΝΑΖΑΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ; Να βρει ο καθένας τον δικό του δρόμο. Και αυτός είναι ο δρόμος που θα ανοίξουνε μαζί με αυτούς που μοιάζουνε. Όταν ήμουν πιτσιρικάς, ένας Γάλλος ποιητής έλεγε ότι: «έχω ανάγκη από ανθρώπους που μου μοιάζουνε». Εγώ τον συμπληρώνω ότι έχω ανάγκη από ανθρώπους που μου μοιάζουνε όχι για να είμαστε ίδιοι, αλλά για να κάνουμε πράγματα μαζί.

ΉΣΑΣΤΑΝ Ο ΒΑΣΙΚΟΣ ΟΜΙΛΗΤΗΣ ΣΤΟ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟ ΣΤΑΘΜΟ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ... Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΥ ΒΡΟΝΤΟΦΩΝΑΞΕ: «Ο ΑΓΩΝΑΣ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΑ ΟΠΛΑ ΠΟΥ ΔΙΑΘΕΤΕΙ Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΜΑΣ». ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ

βιβλία:

info:

Γιουχανάν

Ο Δημήτρης Παπαχρήστος γεννήθηκε στις 31 Ιανουαρίου του 1950, στον Άγιο Γεώργιο Ιστιαίας Εύβοιας. Τελείωσε το γυμνάσιο το 1968 στην Ιστιαία. Σπούδασε οικονομικά στην ΑΣΟΕΕ. Αρθρογραφεί στην εφημερίδα ΕΘΝΟΣ, είναι διευθυντής του μηνιαίου περιοδικού ΠΟΛΙΤΕΣ (πόλις, πολίτης, πολιτική, πολιτισμός) και είναι παραγωγός και παρουσιαστής ραδιοφωνικών εκπομπών. Κείμενά του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και περιοδικά στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει κάνει εκπομπές στην τηλεόραση και έχει δημιουργήσει τρία ντοκιμαντέρ, πολιτικού, ιστορικού και οικολογικού περιεχομένου. Ζει στα Εξάρχεια.

ΕΜΠΕΙΡΙΑ

INDEX_32

22

ΓΝΩΡΙΜΙΑ

ΧΡΙΣΤΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Ειλικρινής, ηθικός, παρορμητικός, ανυπόμονος, αναχωρητικός, απορριπτικός

ΓΙΑΤΙ, ΤΟ ΓΗΠΕΔΟ ΓΕΡΝΕΙ; Κατ’ αρχάς πρέπει να διευκρινίσω πως η φράση είναι κλισέ και χρησιμοποιείται από τους ραδιοσχολιαστές του ποδοσφαίρου, όταν η μία ομάδα υπερέχει συντριπτικά έναντι της άλλης έτσι που ο αγωνιστικός χώρος να φαίνεται κατηφορικός. Τώρα τι σχέση έχει αυτό το σχήμα λόγου με την ποίηση; Ασφαλώς καταδεικνύει την αναγνωστική πίεση που ασκεί ο ποιητικός λόγος ιδίως αν κριτικάρει την πολιτική, κοινωνική, πολιτιστική, καλλιτεχνική ζωή του τόπου. ΠΟΙΑ Η ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ ΣΑΣ ΑΣΧΟΛΙΑ; Θα έλεγα πως ολόκληρη η ζωή μου

INDEX_32

κινείται γύρω από το διάβασμα και το γράψιμο ποιημάτων. Παρ’ όλα αυτά μου αρέσει να ακούω μουσική, να βλέπω ταινίες, να συναντιέμαι με φίλους, να συζητάω για τα τρέχοντα θέματα αλλά και για ζητήματα τέχνης. Ασχολούμαι επίσης με την περιποίηση των φυτών και τη φροντίδα της γάτας κάνοντας πράξη το σύνθημα: «υιοθετείστε ένα κατοικίδιο κι ένα λουλούδι». ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΣ ΣΑΣ ΠΟΙΗΤΗΣ; Εδώ θα ήθελα να πω το εξής: Έχοντας μελετήσει συστηματικά τη νεοελληνική ποίηση, το σίγουρο είναι πως η

δική μου δημιουργία επηρεάστηκε από πολλούς τεχνίτες του λόγου, έτσι ώστε η επιλογή κάποιου εξ αυτών να είναι δύσκολη. Πάντως, αγαπώ ιδιαιτέρως τους λεγόμενους «ποιητές της ήττας», δηλαδή της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, τον Αναγνωστάκη, τον Λειβαδίτη, τον Πατρίκιο, τον Χριστοδούλου. Και τούτο γιατί; Διότι παρότι αριστεροί, δεν ακούμπησαν τόσο στους φυσικούς προπάτορές τους Ρίτσο και Βρεττάκο, όπως θα ήταν αναμενόμενο, αλλά σε πολύ μεγάλο βαθμό στον Σεφέρη. Άρα αγαπώ και τον Σεφέρη. ΤΙ ΣΑΣ ΚΑΝΕΙ ΝΑ ΝΙΩΘΕΤΕ «ΦΥΛΑΚΙΣ-

23

ΓΝΩΡΙΜΙΑ

ΜΕΝΟΣ» ΚΑΙ ΤΙ ΣΑΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΝΕΙ; Με φυλακίζει η αχαριστία, η προδοσία, η αναλγησία, η ματαιοδοξία, η υποκρισία. Οτιδήποτε δηλαδή αρνητικό χαρακτηρίζει τους ανθρώπους με τους οποίους ίσως και να μην έρχομαι σε επαφή, όταν όμως αυτό συμβαίνει κρύβομαι στο καβούκι μου. Αντίθετα με απελευθερώνουν ιδέες, απόψεις, αντιλήψεις που προάγουν τη συναισθηματικότητα, την αξιοκρατία στην έκφραση, τη φιλία, τη συνεργασία, ιδίως σε άτομα που έχουν ανάγκη, ό,τι, τελικά όμορφο βοηθά τη ζωή μας να γίνει καλύτερη. Επίσης, η διαδικασία της γραφής κριτικών κειμένων είναι σύμμαχος μιας ψυχολογικής ευφορίας την οποία αισθάνομαι με το κλείσιμο και την περαίωση. ΕΙΣΑΣΤΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ Η ΜΟΝΑΧΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ; Είμαι κοινωνικός όσο πρέπει και μοναχικός επίσης όσο πρέπει, αν αυτό υπαινίσσεστε. Δηλαδή, μπορώ να αποφεύγω κάθε παράσταση που καταλήγει σε κοινωνική εκδήλωση ή μάζωξη για το θεαθήναι, απ’ την άλλη όμως θα πάω στο θέατρο, στον κινηματογράφο, σε ταβερνάκι, σε έκθεση ζωγραφικής, θα ψωνίσω και θα καταναλώσω, θα μοιράσω καλημέρες στη γειτονιά μου, τελικά αφήνοντας τη μοναχικότητά μου για όπου αυτή είναι απαραίτητη, θα μιλήσω με φίλους, γνωστούς, συναδέλφους. Όταν δεν συμμετέχω σε κάτι κοινό δεν είναι λόγω έλλειψης κοινωνικότητας, αλλά λόγω της ιδιομορφίας του που μπορεί να μη μου κάθεται ευχάριστα.

βιβλία:

ΠΕΡΙΓΡΑΨΤΕ ΜΕ ΠΕΝΤΕ ΕΠΙΘΕΤΑ ΤΑ ΠΡΟΤΕΡΗΜΑΤΑ ΣΑΣ ΚΑΙ ΜΕ ΑΛΛΑ ΠΕΝΤΕ ΤΑ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΑ ΣΑΣ. Σ’ αυτή την ερώτηση δεν είμαι κατάλληλος να απαντήσω -χωρίς να υπεκφεύγω- αλλά οι άνθρωποι που με γνωρίζουν. Ας πω όμως πως είμαι τίμιος, ειλικρινής, ευθύς, ηθικός, παρορμητικός. Από την άλλη, ανυπόμονος, αναχωρητικός, απορριπτικός, αθυρόστομος, αναβλητικός.

φάλαιο. Άρα η κριτική οφείλει να τους έχει στο απυρόβλητο. ΚΑΝΤΕ ΜΙΑN ΕΥΧΗ. Δεν με καθησυχάζουν οι ευχές. Πάντως εύχομαι να βρεθούν λύσεις ώστε οι πολιτικοί και οικονομικοί μετανάστες να μπορέσουν να ζήσουν αξιοπρεπώς.

ΤΙ ΔΙΑΒΑΖΕΤΕ… ΠΕΡΑΝ ΠΑΣΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ; Επειδή η σύνδεση διαβασμάτων και κριτικής ερμηνεύει τη στάση μου μέσα στα λογοτεχνικά δρώμενα της εποχής και επειδή το αντικείμενό μου είναι η ανάδειξη της μεταπολεμικής και μεταπολιτευτικής πεζογραφίας και ποίησης, εκεί βρίσκεται φυτεμένο το ποιητικό και κριτικό μου έργο. Άλλα διαβάσματα προηγήθηκαν της συγκεκριμένης εμμονής, μερικά δε εξακολουθούν ακόμα να υφίστανται. ΘΕΩΡΕΙΤΕ ΚΑΠΟΙΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΝΑ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΟ ΑΠΥΡΟΒΛΗΤΟ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ; Έχω την αίσθηση ότι όσοι συγγραφείς διαβάζονται τόσοι και κρίνονται. Εάν εννοείτε την αρνητική κρίση σας απαντώ, λοιπόν, πως υπάρχουν δημιουργοί για τους οποίους είναι απαγορευτικό ένα αρνητικό κείμενο. Αυτή η τακτική, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι πάντα λάθος, καθώς κάποιοι συγγραφείς με ογκώδες έργο, με ηθική στάση ζωής, με μεγάλη ηλικία, αποτελούν εθνικό κε-

info: Ο Χρίστος Παπαγεωργίου γεννήθηκε το 1954 στον Βόλο. Ποιητής, κριτικός της λογοτεχνίας και συνεκδότης του βραχύβιου περιοδικού Σχήμα λόγου, συνεργάζεται με τα εγκυρότερα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες. Ποιήματά του έχουν συμπεριληφθεί σε ανθολογίες και μεταφράστηκαν στα γερμανικά, αγγλικά, ισραηλινά και ιταλικά. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

Το γήπεδο γέρνει ΥΨΙΛΟΝ

INDEX_32

24

ΓΝΩΡΙΜΙΑ

Λουκία Δρούλια Να ξεπεραστούν οι αγκυλώσεις

ΑΚΟΥΤΕ ΜΟΥΣΙΚΗ ΟΤΑΝ ΔΙΑΒΑΖΕΤΕ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ; Ναι, πάντα. ΟΙ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ, ΤΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ, ΟΙ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ ΟΙ ΠΕΡΙΟΔΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΕΥΣΟΥΝ ΩΣ ΠΗΓΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ; Ναι, αλλά μόνο στην περίπτωση που γίνει πιο προσεκτικά η ορθή επεξεργασία των στοιχείων που προσφέρει ο έντυπος τύπος και η σωστή τεκμηρίωση, με διασταυρώσεις, επαληθεύσεις και κριτική προσέγγιση των προβλημάτων. ΤΙ ΣΚΟΠΟ ΕΞΥΠΗΡΕΤΕΙ Η ΕΓΚΥΚΛΟ-

INDEX_32

ΠΑΙΔΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ; Να προσφέρει ένα «πανόραμα» της έντυπης δημοσιογραφίας και των πρωτεργατών της και να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο για όλους εκείνους που ενδιαφέρονται για τη νεότερη ελληνική ιστορία γενικά και τον ρόλο του Τύπου ειδικότερα, προκαλώντας ταυτόχρονα νέους προβληματισμούς και δίνοντας εναύσματα για περαιτέρω έρευνες και μελέτες. Διαρθρωμένη σε τρία μέρη, περιλαμβάνει: α) ένα συνοπτικό κατατοπιστικό περίγραμμα της ιστορίας του Τύπου, από την Προεπαναστατική περίοδο ως τη Μεταπολίτευση του 1974 και ένα Επίμετρο. β)

τα αλφαβητικά καταχωρισμένα 2.300 λήμματα, από τα οποία 1.600 αντιστοιχούν σε εφημερίδες και περιοδικά και τα 700 σε άτομα που πρωτοστάτησαν στη γένεση, ανάπτυξη και λειτουργία του Τύπου, στις μεγάλες πόλεις, στη σταδιακά διευρυνόμενη ελληνική περιφέρεια και στο εξωτερικό. Τα λήμματα συνοδεύονται από 1.600 περίπου φωτογραφίες. Στόχος ήταν να αντιπροσωπευθεί δειγματοληπτικά όλο το εύρος του πολιτικού, κοινωνικού και πολιτιστικού φάσματος. Ιδιαίτερη μέριμνα καταβλήθηκε για να αντιπροσωπευθεί ικανοποιητικά ο Τύπος της περιφέρειας και ο εξωελλαδικός. γ)

25

ΓΝΩΡΙΜΙΑ

Το τρίτο μέρος απαρτίζεται από τρία Παραρτήματα -με τους ενδεικτικούς τίτλους Ενώσεις Τύπου, Περίγραμμα της ελληνικής νομοθεσίας περί Τύπου, Βιβλιογραφικό Περίγραμμα- έναν πίνακα των λημμάτων κατά γεωγραφική κατάταξη και ένα φωτογραφικό ένθετο, που όλα φιλοδοξούν να προσφέρουν πρόσθετη πληροφόρηση σχετικά με τη δημοσιογραφία και τους ανθρώπους της στους δύο περίπου αιώνες της λειτουργίας της. ΠΟΤΕ ΕΜΦΑΝΙΖΕΤΑΙ Η ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΥΠΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ; Εμφανίζεται πολύ πρώιμα. Ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα άρχισαν να συντάσσονται σε ελληνικά περιοδικά της προεπαναστατικής περιόδου ορισμένες προσπάθειες καταγραφής των περιοδικών εντύπων (Καλλιόπη, Βιέννη 1819) ή άρθρα για τη σημασία και αξία του Τύπου (Ερμής ο Λόγιος, Βιέννη 1819). Ο Ιωάννης Φιλήμων δημοσιεύει στην εφημερίδα του Ο Χρόνος (1833) την καταγραφή Ιστορική εξέτασις των πολιτικών εφημερίδων της Ελλάδος. Έκτοτε, ως το τέλος του αιώνα, πολλοί είναι οι λόγιοι Έλληνες (ανωνύμως και επωνύμως όπως οι Ιωάννης Γ. Γεννάδιος, Στ. Κουμανούδης, Δημ. Βικέλας κ.ά.) και ξένοι (Queux de Saint Hilaire, Fr. Wilberg) που ασχολούνται με την καταγραφή και την παρουσίαση της ελληνικής δημοσιογραφίας.

ΟΠΟΙΑ ΚΙΝΟΥΝΤΑΙ ΤΑ ΛΗΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ 1784 ΩΣ ΤΟ 1974. ΓΙΑΤΙ ΕΠΙΛΕΞΑΤΕ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ; Το 1784 είναι το έτος έκδοσης της πρώτης εβδομαδιαίας ελληνικής εφημερίδας στη Βιέννη, της οποίας όμως δεν έχει εντοπιστεί κανένα σωζόμενο φύλλο, ούτε μαρτυρείται ο τίτλος της. Ως καταληκτική χρονολογία της Εγκυκλοπαίδειας τέθηκε το 1974, τομή που στη συνείδηση πολλών αποτελεί πραγματική τομή στην ιστορία του Τύπου, ιδίως του ημερήσιου. ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ «ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΥ» ΛΕΞΙΚΟΥ; 1.Σπουδαιότητα για την πολιτική/πολιτιστική ζωή της κοινωνίας που παρήγαγε το φύλλο. 2. Μεγάλη διάρκεια.

3. Μεγάλη κυκλοφορία. 4.Γεωγραφική εξάπλωση. 5. Πρωτοπορεία/Διάνοιξη νέων δρόμων, νέας οπτικής. Τα πρόσωπα επιλέγονταν, κατά προτίμηση, αντίστοιχα με τα φύλλα στα οποία είχαν εργαστεί. Βέβαια, υπάρχουν και εξαιρέσεις στις οποίες οδηγηθήκαμε για να εξυπηρετήσουμε την επιδιωκόμενη αντιπροσωπευτικότητα. ΚΑΝΤΕ ΜΙΑΝ ΕΥΧΗ. Να ξεπεραστούν οι αγκυλώσεις και να σταματήσουν τα «αυτογκόλ», για να προχωρήσει μπροστά ο τόπος.

Η ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ

βιβλία:

info: Η Λουκία Δρούλια είναι ιστορικός δ.φ., ομότιμη διευθύντρια ερευνών του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών) και επιστημονική υπεύθυνη του προγράμματος Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου, 1784-1974.

Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού τύπου, 1784-1974 ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ

INDEX_32

INDEX_32

28

INDEX_32

29

θέμα

Φιλοσοφία

Φ

ιλοσοφία -από την ανάλυση των συνθετικών της λέξης, φιλείν και σοφία- σημαίνει την επιδίωξη της σοφίας, και το φιλοσοφείν υπονοεί, ειδικότερα, την προσπάθεια για ικανοποίηση της περιέργειας. Η φιλοσοφία ασχολείται με ερωτήματα ή απορίες που μπορούμε να αποκαλέσουμε «οριακά», «θεμελιώδη», ή «έσχατα». Η αναζήτηση απαντήσεων σε ερωτήματα που πιθανόν ξεπερνούν τις ανθρώπινες γνωστικές δυνατότητες, ακόμα κι αν αυτά παραμείνουν τελικά αναπάντητα, βοηθά στη διερεύνηση των ορίων της ανθρώπινης σκέψης. Λέγεται ότι ο Πυθαγόρας ήταν ο πρώτος που αποκάλεσε τον εαυτό του φιλόσοφο. Οι πρωιμότεροι από τους Έλληνες φιλοσόφους δεν αναγνώριζαν υποδιαιρέσεις της γνώσης. Οι αναφορές των λεγομένων τους περιέχουν κάθε είδους υλικό, από στοχασμούς για τη δημιουργία του κόσμου μέχρι στοχασμούς για τις μορφές διακυβέρνησης και από παρατηρήσεις για τις εκλείψεις μέχρι συμβουλές για την ανατροφή των παιδιών. Γενικώς, θα μπορούσε να πει κανείς ότι φιλοσοφική σκέψη είναι η διανοητική διερεύνηση βαθέων ερωτημάτων για τη σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο και τη θέση του σ’ αυτόν. Η φιλοσοφία, βέβαια, δεν αρκείται στην ανάλυση της πραγματικότητας του εμπειρικού κόσμου, αλλά διατυπώνει προτάσεις για την αλλαγή του. Παρ’ όλο το εύρος της έννοιας της Φιλοσοφίας, δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι πρόκειται για επιστήμη και μάλιστα τη «μητέρα» επιστήμη. Επομένως, η μέθοδος ενός στοχασμού ώστε αυτός να ονομασθεί φιλοσοφικός, πρέπει να τηρεί συγκεκριμένα επιστημονικά κριτήρια και στάδια: της παρατήρησης, της υπόθεσης, του πειράματος, της απόδειξης και της επανάληψης. Ο φιλοσοφικός στοχασμός απαραίτητα πρέπει να εγκολπώνεται την επιστημονική αποδεικτική διαδικασία. Η Φιλοσοφία διαιρείται σε κλάδους: Την Ηθική, που διερευνά το αν πρέπει ή όχι ο άνθρωπος να ενεργεί με κάποιους τρόπους ή να υιοθετήσει κάποιους γενικούς κανόνες που να καθορίζουν τις ενέργειές του. Την Αισθητική, που ασχολείται εκτεταμένα με την αντίληψη του καλού, του ωραίου και των αντίστροφών τους. Τη Γνωσιολογία, που διερευνά τα όρια, την προέλευση και την ποιότητα της ανθρώπινης γνώσης. Τη Μεταφυσική, που ασχολείται με το επέκεινα, με εκείνο που δεν αποκαλύπτεται με την εμπειρία. Όλοι οι παραπάνω κλάδοι διαιρούνται σε αρκετές υποενότητες, καλύπτοντας έτσι μια τεράστια θεματική που απλώνεται σε όλο το εύρος του σύγχρονου επιστημονικού κόσμου, είτε πρόκειται για θετικές, είτε για θεωρητικές, είτε για τεχνολογικές επιστήμες. Οι εκάστοτε φιλόσοφοι, σύμφωνα με το εννοιολογικό περιεχόμενο που προσάπτουν στη φιλοσοφία, δημιουργούν και το ανάλογο φιλοσοφικό ρεύμα ή σχολή.

INDEX_32

30 Από τα πιο γνωστά φιλοσοφικά ρεύματα είναι ο στωϊκισμός. Κατά τους στωϊκούς, η ανθρώπινη φύση είναι τμήμα της παγκόσμιας φύσης, η οποία καθοδηγείται και κυβερνάται από τον συμπαντικό νόμο της Λογικής. Ο άνθρωπος, ως έλλογο ον, συγγενεύει όχι μόνο με τα άλογα ζώα αλλά και με τους Θεούς και πέραν του ενστίκτου διαθέτει και ηθική αίσθηση. Κύριο ζητούμενο του βίου είναι συνεπώς το να ζει κάποιος σύμφωνα με τη φύση του, η οποία για τον άνθρωπο, μέσω της λογικότητάς του (στα λατινικά ratio), ωθεί προς την αρετή, άρα το «κατά φύσιν ζην» σημαίνει «κατ’ αρετήν ζην». Ο σχολαστικισμός είναι το φιλοσοφικό ρεύμα ή μαθησιακή μέθοδος που αποσκοπούσε στη συμφιλίωση της φιλοσοφίας που αναπτύχθηκε από τους αρχαίους κλασικούς φιλοσόφους, Πλάτωνα και Αριστοτέλη, με τη μεσαιωνική θεολογία και, γενικότερα, στην ερμηνεία των φυσικών φαινομένων με βάση τις χριστιανικές αρχές. Αυτή η φιλοσοφική μέθοδος αντίληψης των πραγμάτων διδασκόταν από καθηγητές των μεσαιωνικών πανεπιστημίων από τον 12ο ως τον 14ο αιώνα. Η μη ρεαλιστική αντιμετώπιση της πραγματικότητας οδήγησε τον σχολαστικισμό σε παρακμή. Η φαινομενολογία, το φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο βασίζεται στη διερεύνηση των φαινομένων, δηλαδή των πραγμάτων που γίνονται αντιληπτά ενσυνείδητα, έλκει την καταγωγή του από τη σχολή του Μπρεντανό και το έργο του φιλόσοφου του 20ού αιώνα Έντμουντ Χούσερλ. H φαινομενολογική σκέψη έπαιξε καθοριστική σημασία στην ανάπτυξη του υπαρξισμού στη Γαλλία και τη Γερμανία, με εκπροσώπους τους Ζαν-Πωλ Σαρτρ, Maurice Merleau-Ponty και Μάρτιν Χάιντεγκερ. Ο υπαρξισμός ήταν μια από τις φιλοσοφικές επαναστάσεις του εικοστού αιώνα. Ο όρος εισήχθη τον 20ό αιώνα από τον Γκαμπριέλ Μαρσέλ, φιλόσοφο, δραματουργό και μουσικοκριτικό, εκπρόσωπο του θεϊστικού υπαρξισμού (σε αντιδιαστολή προς τη φιλοσοφική τάση του Σαρτρ προς τον αθεϊστικό υπαρξισμό). Ωστόσο, ως τάση διαμορφώθηκε αρκετά νωρίτερα από τον Σαίρεν Κίρκεγκωρ που υπήρξε και ο κύριος εισηγητής της και απαίτησε να αντιμετωπίζεται ο άνθρωπος όχι ως απρόσωπη οντότητα αλλά ως υπάρχον πρόσωπο. Το ευρύτερο πλαίσιο του φιλοσοφικού στοχασμού των υπαρξιστών ήταν η θεώρηση ότι η φιλοσοφία είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την ανθρώπινη ύπαρξη. Επίκεντρο ενδιαφέροντος του υπαρξισμού δεν ήταν ιδέες ή έννοιες αλλά ο άνθρωπος ως μοναδική και ανεπανάληπτη ύπαρξη. Η ύπαρξη, ως μοναδικός τύπος κάθε ανθρώπου, δεν έχει στατικές έμφυτες ιδιότητες, όπως πιστευόταν ότι συμβαίνει με την ουσία του, αλλά διαμορφώνεται αέναα με την προσωπική του δράση, με αποτέλεσμα να ευθύνεται και γι’ αυτό στο οποίο θα καταλήξει. Ο εμπειρισμός είναι το δόγμα όπου κάθε γνώση αποδίδεται στην εμπειρία και κατά το οποίο επίσης δεν υπάρχει αυτόματη ή προϋπάρχουσα (a priori) σκέψη. Στηρίζεται στην a posteriori γνώση, δηλαδή στη γνώση την οποία μπορούμε να γνωρίζουμε μέσω της εμπειρίας των αισθήσεων. Οι εμπειριστές δεν θεωρούν τίποτε δεδομένο, πέρα από το άμεσα αντιληπτό και αυτό το οποίο προκύπτει από πειράματα. Κύριοι εκπρόσωποι του εμπειρισμού είναι ο Τόμας Χομπς, ο Τζων Λοκ και ο Ντενί Ντιντερό. Ο εμπειρισμός αντιπαραβάλλεται και με τον ρασιοναλισμό. Η λογικοκρατία (Logicismus ή Logismus) είναι η σχολή σκέψης στη φιλοσοφία των μαθηματικών, σύμφωνα με την οποία τα μαθηματικά αποτελούν επέκταση της λογικής και επομένως μπορούν να αναχθούν σε αυτή. Η αντίληψη ότι η λογική αποτελεί τη βάση κάθε φιλοσοφικής έρευνας έρχεται σε αντίθεση προς τον ψυχολογισμό (Psychologismus), φιλοσοφική σχολή που αποχωρίζει από του «ψυχικού» κάθε λογικό στοιχείο, αποδίδοντας σε αυτό υπόσταση ανάλογη προς εκείνη των Πλατωνικών ιδεών, γι’ αυτό και ονομάζεται Υπερβατική Σχολή. Οι πτυχές και οι διακρίσεις της φιλοσοφίας, ως «ακαδημαϊκής» επιστήμης αλλά και ως «κοινής» πρακτικής, είναι πάρα πολλές και δεν εξαντλούνται, ασφαλώς, στα λίγα που σας αναφέραμε παραπάνω. Για να εντρυφήσετε στο θέμα δεν έχετε παρά να ξεκινήσετε με τα βιβλία που επιλέξαμε και σας προτείνουμε στο παρόν αφιέρωμα και που θα σας δώσουν σίγουρα τη σκυτάλη για να συνεχίσετε τη μελέτη σας σε άλλα πολλά σχετικά μελετήματα.

INDEX_32

ΦIΛOΣOΦIA

ΡΟΖΕ-ΠΟΛ ΝΤΡΟΥΑ

ία βιβλ

101 εμπειρίες φιλοσοφίας της καθημερινής ζωής ΨΥΧΟΓΙΟΣ

«Τι είναι φιλοσοφία;» και «σε τι μπορεί να χρησιμεύει ακόμη η φιλοσοφία;». Ο ριζοσπαστικός τρόπος με τον οποίο έχει επιχειρηθεί η απάντηση, αλλά και η επιτακτικότητα να τεθούν τα ερωτήματα, δείχνουν ότι η φιλοσοφική σκέψη έχει εισέλθει σε έναν αμφίλογο χώρο μέσα στον οποίο η αναστοχαστικότητα αποτελεί τον εκ των ων ουκ άνευ όρο κάθε λόγου περί της φιλοσοφίας και των φιλοσοφικών εννοιών. Ο συγγραφέας επιχειρεί με επιτυχία μια σημειολογία της καθημερινότητάς μας, εισάγοντας σ’ αυτήν όρους και έννοιες του σύγχρονου φιλοσοφικού στοχασμού. Σκοπός του είναι να δείξει ότι οι όροι αυτοί και οι έννοιες αυτές όχι μόνο δεν είναι αποκομμένοι από την καθημερινή μας ζωή και πρακτική, αλλά αντίθετα αναδύονται μέσα από την καθημερινότητά μας, από τις εμπειρίες μας, από τον τρόπο με τον οποίο ζούμε και αντιδρούμε. Έτσι, ο Droit εμπλέκει φιλοσοφία και ζωή και αποκαλύπτει το βάθος των καθημερινών μας δραστηριοτήτων, δείχνοντας ταυτόχρονα ότι ζωή και φιλοσοφία δεν είναι δυο διαχωρισμένες έννοιες, αλλά η τέχνη του βίου προκύπτει μέσα από τον φιλοσοφικό στοχασμό και αντίστοιχα ο φιλοσοφικός στοχασμός διαμορφώνεται πάντα σύμφωνα με τις επιταγές και τις ανάγκες της τέχνης του βίου. Με τον τρόπο αυτό, η ζωή γίνεται φιλοσοφία και η φιλοσοφία γίνεται ζωή.

ΡΟΖΕ-ΠΟΛ ΝΤΡΟΥΑ

Φιλοσοφία για όλους ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Η λέξη «φιλοσοφία» συχνά προκαλεί φόβο. Αυτό γιατί πολλοί φαντάζονταν ότι κρύβει δυσνόητες έννοιες, πολύπλοκους στοχασμούς,

αναλύσεις κατανοητές μόνο από τους ειδικούς, τους «μυημένους» στη φιλοσοφία. Όμως, ο Ροζέ-Πολ Ντρουά αποδεικνύει ότι μπορεί ο καθένας να ασχοληθεί με τη φιλοσοφία αρκεί να ξεκινήσει σωστά, αποδεσμευμένος από προκαταλήψεις. Τοποθετώντας τη δεκαεξάχρονη κόρη του απέναντί του, την εμπλέκει σ’ ένα φανταστικό διάλογο ερωταποκρίσεων. Στη θέση της μπορεί να τοποθετηθεί οποιοσδήποτε άνθρωπος ενδιαφέρεται για τη φιλοσοφία μα και καθένας που προβληματίζεται σχετικά με την ηθική, τη δικαιοσύνη, τον θάνατο, την ελευθερία… Γιατί, σε τελική ανάλυση, η φιλοσοφία δεν είναι μια θεά που κατοικεί αλλού, έξω από μας, σε έναν κόσμο μακρινό και άγνωστο, αλλά μια δραστηριότητα άμεσα συνυφασμένη με τη ζωή, την καθημερινότητά μας.

STUART G. SHANKER

O Wittgenstein και το σημείο καμπής στη φιλοσοφία των μαθηματικών ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ

Παρά τις εμφανείς διαφορές τους, υπάρχει εντυπωσιακή ομοιότητα Πλάτωνα και Wittgenstein. Όπως και ο Πλάτων, ο Wittgenstein ήταν ένα είδος «δραματοποιού» ο οποίος επιζητούσε να προκαλέσει μόνιμη αλλαγή στις απόψεις του αναγνώστη του και όχι απλώς να τον πείσει σχετικά με ένα ζήτημα. Αντί να καταφεύγει σε ευθεία άμεση πρόζα, συνέθετε διαλόγους για τον σκοπό αυτό. Και όπως ο Πλάτων, επέλεγε εκείνα τα ζητήματα τα οποία πίστευε ότι θα συντάρασσαν το μυαλό του αναγνώστη του. Δεν υπάρχει καλύτερο παράδειγμα αυτής της στρατηγικής από τα γραπτά του στη φιλοσοφία των μαθηματικών. Το βιβλίο αυτό είναι ένα τολμηρό σύγγραμμα: αφ’ ενός, δεν διστάζει να καταπιαστεί με ένα τεράστιο πλέγμα προβλημάτων της φιλοσοφίας των μαθηματικών τα οποία άπτονται μεν των βιτγκενσταϊνικών απόψεων για τη θεμελίωση, ποτέ όμως δεν εθίγησαν από τον Wittgenstein (όπως, λ.χ., η θεωρία των γραφημάτων και οι πιθανολογικές «λύσεις» που προσφέρουν οι σημερινοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές). Αφ’ ετέρου, δίνει για πρώτη φορά ιδιαίτερη έμφαση στα κείμενα της μέσης περιόδου (Φιλοσοφικές παρατηρήσεις και Φιλοσοφική γραμματική) που δημοσιεύθηκαν μετά τις Παρατηρήσεις για τη θεμελίωση των μαθηματικών (ΠΘΜ) και τα οποία, ως γνωστόν, περιέχουν εκτενείς και εις βάθος αναλύσεις θεμάτων που στις ΠΘΜ θεωρούνται δεδομένες, οδηγώντας έτσι τους κριτικούς σε λανθασμένες εκτιμήσεις των ρηξικέλευθων ιδεών του Βιεννέζου φιλοσόφου για τη φιλοσοφία των μαθηματικών και στην αμαύρωση της εικόνας του ως φιλοσόφου των μαθηματικών. Ο συγγραφέας στοχεύει να διασαφηνίσει τις ιδέες του Wittgenstein και όχι να τις αντιπαρέλθει ως αποκυήματα ενός μεγάλου, κατά τα άλλα, φιλοσόφου, αλλά ανεπαρκούς φιλοσόφου των μαθηματικών.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Εισαγωγή στον Πλάτωνα ΕΣΤΙΑ

Όποιος θέλει να ερμηνεύσει την πλατωνική φιλοσοφία πρέπει να μάθει να χωρίζει αυστηρά τη λογική από την ποίηση της φιλοσοφίας αυτής. Από τ’ άλλο μέρος όμως, είναι ανάγκη κάποτε αυτός ο χωρισμός να υπερπηδηθεί, δηλαδή λογική και ποίηση στον Πλάτωνα να ερμηνευθούν όχι μόνο χωριστά, αλλά και στη βαθύτατη αμοιβαία σχέση πού έχει το ένα με το άλλο. Στο πρώτο κεφάλαιο αυτής της έκδοσης -η αρχαϊκή φιλοσοφία και η αρχή του λόγου- γίνεται σύνθετη ερμηνεία της προσωκρατικής φιλοσοφίας και της λυρικής. Τα επόμενα θέματα του βιβλίου βασίζονται στην προσωκρατική φιλοσοφία και έτσι φωτίζονται τα επόμενα κεφάλαια. Επίσης, γίνεται χρονολόγηση των πλατωνικών διαλόγων, πράγμα απαραίτητο για κάθε αναγνώστη και μελετητή του Πλάτωνα.

32

ΦIΛOΣOΦIA

ΙΩΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Πλάτωνος Φαίδρος ΕΣΤΙΑ

O I. N. Θεοδωρακόπουλος θεωρούσε αδιανόητη κάθε είδους σοβαρή ενασχόληση με τη φιλοσοφία χωρίς μια μόνιμη αναστροφή με τα αρχαία ελληνικά φιλοσοφικά κείμενα. Ήταν επομένως φυσικό να κατέχουν οι πλατωνικοί διάλογοι κεντρική θέση στο πρόγραμμα της διδασκαλίας του στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Aθηνών. O Φαίδρος, ο διάλογος για το κάλλος και τον έρωτα, συγκέντρωνε περισσότερο από όλους τους άλλους την προσοχή και την αγάπη του: τον δίδαξε και τον ξαναδίδαξε στους φοιτητές του και, μονιμότερα, χάρισε σε όλους μας μια εξαίρετη έκδοσή του (1948). Στην έκδοση του Φαίδρου παραθέτει πολλά σχόλια του φιλοσόφου Ερμείου, εξαίρετου ερμηνευτή, ο οποίος δουλεύει με μεγάλη ευλάβεια το Πλατωνικό κείμενο και έχει λεπτότατη γλώσσα. Έζησε τον 5ο μ. Χ. αιώνα και ερμηνεύει, βέβαια, τον Πλάτωνα με νοήματα νεοπλατωνικά, δηλαδή του Πλωτίνου και συναισθήματα του αιώνα του. Οι τετρακόσιες σελίδες της εισαγωγής, στις οποίες ο αναγνώστης θα διαβάσει μια λαμπρή, σημείο προς σημείο, ερμηνεία του Φαίδρου, σε συνδυασμό με το κλασικό πλέον έργο του Eισαγωγή στον Πλάτωνα (1941), αποτελούν το πολύτιμο δίπτυχο της πλατωνικής παρακαταθήκης του I. N. Θεοδωρακόπουλου στους νεότερους.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Π. ΑΚΡΙΒΟΣ

Η περιπέτεια του ερωτήματος στον Αριστοτέλη ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

Το φιλοσοφικό έργο του Αριστοτέλη τυπικά ξεκινάει με τη διατύπωση των ερωτημάτων. Ό,τι το ερώτημα αναζητεί, η απάντηση επιφορτίζεται να το παράσχει. Η απάντηση είναι η επιζητούμενη ικανοποίηση της έλλειψης που το ερώτημα φέρεται να εισάγει. Ο Αριστοτέλης αλλάζει τη διατύπωση του θεμελιώδους οντολογικού ερωτήματος «τι εστίν» και ρωτάει για τα όντα με το ερώτημα «τι ην είναι». Διατυπώνοντας διαφορετικά το οντολογικό ερώτημα καθιερώνει έναν αιτιολογικό τρόπο αντίληψης των όντων, εκτός του οποίου είναι δύσκολο να στοχαστούμε πλέον. Μέσα στη σιωπή της φιλοσοφικής απορίας κυοφορούνται τα φιλοσοφικά ερωτήματα. Τα ερωτήματα δεν είναι η αρχή του στοχασμού. Όταν το ερώτημα έχει διατυπωθεί, βρισκόμαστε ήδη βαθιά μέσα στο φιλοσοφικό έργο, περισσότερο από όσο έχουμε πιθανόν αντιληφθεί. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι κατά τη φάση που καταλήγει στην ερωτηματοθεσία έχουν ήδη αποφασιστεί η τροπή και το περιεχόμενο του φιλοσοφικού έργου. Εκτός της οντολογίας, το ερώτημα εξετάζεται και στην αριστοτελική διαλεκτική. Η διαλεκτική ερωτηματοθεσία είναι η τέχνη του ερωτάν.

DAVID HARVEY

Η κατάσταση της μετανεωτερικότητας ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

Ένα βιβλίο που ξεχωρίζει για την ξεκάθαρη και κριτική ανάλυση των επιχειρημάτων που στηρίζουν τις απόψεις για τη νεωτερικότητα και τη μετανεωτερικότητα, αλλά και για τη διορατική συμβολή του στην ιστορία των ιδεών και της σχέσης τους με την κοινωνική και πολιτική αλλαγή.

O Nτέιβιντ Xάρβεϊ, διακεκριμένος καθηγητής Aνθρωπολογίας στο Mεταπτυχιακό Kέντρο του Πανεπιστημίου της

INDEX_32

Nέας Yόρκης, επιδιώκει να ορίσει τι εννοούμε με τον όρο «μετανεωτερικότητα» στα διαφορετικά πλαίσια του και να διερευνήσει πόσο ακριβής και χρήσιμος είναι ως περιγραφή της σύγχρονης εμπειρίας. Ο συγγραφέας αναπτύσσει την κοινωνική και σημασιολογική ιστορία -από τον Διαφωτισμό μέχρι σήμερα- του μοντερνισμού και της έκφρασής του στις πολιτικές και κοινωνικές ιδέες και διεργασίες, καθώς και στην τέχνη, τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική. Εξετάζει ιδιαίτερα με ποιον τρόπο το νόημα και η αντίληψή μας για τον χρόνο και τον χώρο μεταβάλλονται στον χώρο και τον χρόνο και δείχνει πώς αυτή η μεταβολή επηρεάζει τις ατομικές αξίες και τις πιο θεμελιακές κοινωνικές διαδικασίες.

IMMANUEL KANT

Περί παιδαγωγικής ΑΦΟΙ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ

Η πραγματεία του Ιμμάνουελ Καντ Περί παιδαγωγικής έχει ως θεωρητικό υπόβαθρο μια σειρά παρατηρήσεων αναφερομένων στην αγωγή, οι οποίες ανάγονται στις αρχές της φιλοσοφίας του συγγραφέα. Περιέχει βασικά θέματα τα οποία αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης των μεγάλων, ευρέως γνωστών έργων του Καντ και βασικές έννοιες οι οποίες απαρτίζουν το οικοδόμημα της φιλοσοφίας του, συζητούνται σχεδόν στο σύνολό τους ακροθιγώς ή διεξοδικότερα στο μικρό αυτό σύγγραμμα: Ότι προορισμός του ανθρώπου του ιδίου, ως ελεύθερα δρώντος όντος, είναι υπόθεση, να οδηγηθεί στον ορθό προορισμό του· κατά πόσον ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως καλός ή κακός. Συζητούνται επίσης η έννοια του Θεού, ο ορισμός της Θρησκείας, η έννοια της ελευθερίας, η έννοια του αξιώματος, του καθήκοντος, της αρετής, των παθών, των γνωστικών δυνάμεων, της διάνοιας, του λόγου, της κριτικής δύναμης, της ευδαιμονίας. Δεν λείπει ακόμη και η αναφορά στο πάντα επίκαιρο θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

MARTIN HEIDEGGER

Επιστολή για τον ανθρωπισμό ΡΟΕΣ

Ένα από τα γνωστότερα και σημαντικότερα κείμενα του Γερμανού φιλοσόφου Martin Heidegger είναι η πραγματεία Επιστολή για τον

ανθρωπισμό. Με αφετηρία το ερώτημα για την ουσία του ανθρώπου και σε αντιπαράθεση με την παραδοσιακή, μεταφυσική αντίληψη ο Heidegger αναπτύσσει, με τρόπο βατό και κατανοητό, τις θεμελιώδεις αρχές της σκέψης του. Η έκδοση είναι δίγλωσση, εμπλουτισμένη με μία εκτενή εισαγωγή του μεταφραστή, Γιώργου Ξηροπαϊδη (αναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο γνωστικό αντικείμενο της φιλοσοφίας της γλώσσας και της θεωρίας της λογοτεχνίας), στο έργο του Heidegger, το χρονικό της γραφής του κειμένου, σύντομα ερμηνευτικά σχόλια και πλούσια βιβλιογραφική ενημέρωση.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ

Ηθικά Νικομάχεια ΖΗΤΡΟΣ

Ένα από τα πιο ώριμα και πιο σημαντικά έργα του Αριστοτέλη. Μαζί με τα Πολιτικά αποτελούν την «περί τα ανθρώπεια» φιλοσοφία του Σταγειρίτη φιλοσόφου, η οποία πραγματεύεται θέματα που σχετίζονται με την κοινωνική συμβίωση των ανθρώπων. Με το όνομα του Αριστοτέλη έφθασαν ως εμάς τρία έργα

με ηθικό περιεχόμενο: Τα Ηθικά Νικομάχεια, τα Ηθικά Ευδήμια και τα Ηθικά μεγάλα. Το βασικό ερώτημα στο οποίο ο Σταγειρίτης φιλόσοφος προσπαθεί να δώσει απάντηση στα τρία αυτά έργα του είναι «Τι είναι το αγαθό;» = «Τι είναι η αρετή;». Θέμα του έργου αυτού είναι οι αρετές, οι οποίες κατά τον Αριστοτέλη διακρίνονται σε ηθικές και διανοητικές «κατά την διαφοράν» που παρουσιάζουν μεταξύ τους τα μέρη της ψυχής και οι ανθρώπινες πράξεις, η συμπεριφορά δηλαδή του ατόμου, μέσα από τις οποίες οδηγείται στην ευδαιμονία, οι οποίες βρίσκονται σε άμεση σχέση με την αρετή, η οποία ορίζεται από τον Αριστοτέλη ως έξη που έχει στόχο της το μέσον (το σημείο ανάμεσα στην υπερβολή και την έλλειψη). Η κατάκτηση της αρετής δεν είναι εύκολη και προϋποθέτει ως βασικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων και των πράξεών τους την ακριβή γνώση, την επιλογή και προτίμηση, καθώς και τη σταθερότητα.

ΦΡΙΝΤΡΙΧ ΝΙΤΣΕ

Τα τελευταία σημειωματάρια ΚΕΔΡΟΣ

Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ως συγγραφέας ο Νίτσε κατέγραφε τις σκέψεις του σε σημειωματάρια ή σε φύλλα χαρτιού που είχε μαζί του. Μολονότι τα σημειωματάρια και τα χαρτιά του συμπεριλαμβάνουν και καταγραφές περιστασιακής φύσης, όπως ταξιδιωτικά έγγραφα, το μεγαλύτερο μέρος τους πραγματεύεται ουσιαστικά ζητήματα. Η παρούσα έκδοση είναι μια επιλογή από τις σημειώσεις που κρατούσε ο φιλόσοφος κατά τα τελευταία παραγωγικά χρόνια του, σε μια περίοδο αποξένωσής του από τη συγγραφή. Τα γραπτά που συγκεντρώνονται στον παρόντα τόμο σηματοδοτούν το όριό του: ο Νίτσε έφθασε μέχρις εδώ: «Η φιλοσοφία μου, αν δικαιούμαι να ονομάζω έτσι ό,τι με βασανίζει μέχρι τα τρίσβαθα της φύσης μου, δεν μπορεί πια να μεταδοθεί, τουλάχιστον όχι έντυπα», έγραφε το 1885. Η καταγραφή υπό μορφή σημειώσεων, αντίθετα, του φαινόταν ακόμα εφικτή. Τα σημειωματάρια παρέμεναν πρόσφορος χώρος, αν όχι για τη μετάδοση, τουλάχιστον για τη γραπτή έκφραση των ιδεών του. Πολλές από τις σημειώσεις αυτές βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας και δίνουν μια αντιπροσωπευτική εικόνα των όψιμων σκέψεων του φιλοσόφου για κεντρικά θέματα των τελευταίων μεγάλων κειμένων του: το καθήκον, τη θέληση για δύναμη, τη συνειδητοποίηση, το ευ ζην.

FRANZ BOAS

H σκέψη του πρωτόγονου ανθρώπου και η πρόοδος του πολιτισμού PRINTA

Για πρώτη φορά σε ελληνική μετάφραση το σημαντικότερο βιβλίο του Franz Boas. Είναι ένα από τα σημαντικότερα διαπιστευτήρια για την αξία και την αναγκαιότητα της δημιουργικής Ανθρωπολογίας και αποτελεί σταθμό στην ιστορία της ανθρώπινης σκέψης, όχι μόνο από στενά επιστημονική, αλλά και από νουνεχή πολιτική και κοσμοθεωρητική άποψη. Ριζοσπαστικό πνεύμα, θεμελιωτής της Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας, εξαίρετος διανοητής, ο συγγραφέας με επιστημονικά επιχειρήματα αντέκρουσε τις θεωρίες περί ανωτέρων και κατωτέρων φυλών, μιλώντας για πρόοδο του πολιτισμού, αντιπαραθέτει στην έννοια της εξέλιξης τα δεδομένα ενός ενιαίου πολιτισμού του ανθρώπου, εξετάζοντάς τον έτσι όπως αυτός ενυπάρχει στις διάφορες εξειδικεύσεις του στους επιμέρους πολιτισμούς. Πρόκειται για ένα βιβλίο που θεωρείται ένα από τα πλέον σημαντικά του αιώνα του, σπουδαίο όσο η Θεωρία της σχετικότητας του Α. Αϊνστάιν.

34

ΦIΛOΣOΦIA

ΕΛΕΝΗ ΜΕΡΚΕΝΙΔΟΥ

Σκεπτικοί

UNIVERSITY STUDIO PRESS

Σκεπτικό ανέκαθεν ήταν το φαινόμενο, η πρόσοψη είτε το προσωπείο των αδήλων. Το θέατρο των φαινομένων γέννησε την πιο έντεχνη ως υποκριτική φιλοσοφία (εμμέθοδον), τον σκεπτικισμό. Η ιδιαιτερότητα του σκεπτικισμού έγκειται στη χρήση τόσο του απεικονιστικού συστήματος, όσο και ενός ρητορικού που εγγίζει τα όρια της μανιέρας - το σκεπτικόν επίτηδες, η επιτήδευση των λόγων, δίνει την εντύπωση φιλοσοφικής «συνθηματολογίας» είτε ανακύκλωσης λογισμών. Η αντιρρητική δομή της Σκέψης έδωσε μια ιδιάζουσα υπόσταση στο άρρητο συ-ζητώντας την αρρεψία, την αοριστία, την αφασία τη στιγμή που η σκεπτική γλώσσα έθετε, εν είδει φιλοσοφικού συμβολισμού, τις εικόνες.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΛΑΓΓΕΣΗΣ

Νεότερη πολιτική και κοινωνική φιλοσοφία Από τον Machiavelli στον Marx UNIVERSITY STUDIO PRESS

Μια επισκόπηση της ιστορίας της νεότερης πολιτικής και κοινωνικής φιλοσοφίας από τον δέκατο έκτο έως τον δέκατο ένατο αιώνα. Εστιάζεται στο έργο των κυριότερων εκπροσώπων του νεότερου πολιτικού στοχασμού και παρακολουθεί τις βασικές κατευθύνσεις της προβληματικής που αναπτύσσεται σε ό,τι αφορά την προσέγγιση του πολιτικού φαινομένου στα νεότερα χρόνια. Ο πολιτικός στοχασμός της νεωτερικότητας αντιμετωπίζεται στη βάση μιας ορισμένης προσέγγισης της ιστορίας της φιλοσοφίας σύμφωνα με την οποία ο φιλοσοφικός στοχασμός, εκτός από τη διεξοδική μελέτη των κειμένων, για να κατανοηθεί αποτελεσματικά είναι απαραίτητο να ενταχθεί στο ευρύτερο διανοητικό, πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο διαμόρφωσής του. Η εργασία αυτή συνοδεύεται από μία περιεκτική βιβλιογραφία που αναφέρεται στους φιλοσόφους και περιλαμβάνει τόσο τα βασικά κείμενά τους όσο και μια σειρά από τις πιο αξιόλογες μελέτες για το έργο τους.

TED HONDERICH

Πόσο ελεύθερος είσαι; Το ζήτημα της αιτιοκρατίας ΙΩΛΚΟΣ

Ο κορυφαίος φιλόσοφος Τεντ Χόντεριχ τάσσεται υπέρ μιας ιδιαίτερης μορφής επίλυσης του αιτιοκρατικού ζητήματος και στην παρούσα συμπληρωμένη έκδοση του βιβλίου του Πόσο ελεύθερος είσαι; διατυπώνει ωριμότερες σκέψεις που αφορούν στο συγκεκριμένο ζήτημα - με τον τρόπο αυτό προάγει περαιτέρω την αντιπαράθεση στο νευραλγικό και δεσπόζοντα τομέα της φιλοσοφίας της ηθικής. Η δεύτερη αγγλική έκδοση (στην οποία στηρίχτηκε η παρούσα ελληνική) της περίφημης παγκοσμίως εισαγωγής στο μείζον φιλοσοφικό ζήτημα της αιτιοκρατίας και της ελευθερίας αναθεωρήθηκε πλήρως, ώστε να συνεκτιμήσει τις επιστημονικές αντιπαραθέσεις που προέκυψαν από τη δημοσίευση της πρώτης το 2002. Τώρα, συμπεριλαμβάνοντας ένα πρόσθετο κεφάλαιο ως συμπέρασμα κι έναν πλήρως αναθεωρημένο βιβλιογραφικό οδηγό για βαθύτερη έρευνα, αυτή η συνοπτική και εντυπωσιακή εισαγωγή στο θέμα της ελεύθερης βούλησης και στο ζήτημα της αιτιοκρατίας αποτελεί ανάγνωσμα «εκ των ων ουκ άνευ» για όσους ενδιαφέρονται για το εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα του τι σημαίνει να είσαι

INDEX_32

«ελεύθερος». Ένα ζήτημα που απασχολεί την πανανθρώπινη σκέψη από την εποχή του Αριστοτέλη εξετάζεται και αναλύεται με τον πλέον σύγχρονο τρόπο, ανοίγοντας νέες οδούς και καθιστώντας την προσέγγιση στην ουσία του ένα απολαυστικό ταξίδι.

ΝΟΑΜ ΤΣΟΜΣΚΙ

Περί αναρχισμού ΚΕΔΡΟΣ

Ο Αμερικανός πολιτικός στοχαστής Νόαμ Τσόμσκι δεν χρειάζεται συστάσεις. Πόσο επίκαιρη είναι σήμερα μια συζήτηση περί αναρχισμού; Μπορεί το αναρχικό κίνημα να προκαλέσει κοινωνικές αλλαγές; Ο Τσόμσκι διερωτάται, προκαλεί, θέτει σημαντικά ερωτήματα. Τονίζει αυτό που θεωρεί ως την ουσία του αναρχισμού: πρέπει να αποδειχθεί η αναγκαιότητα της εξουσίας. Σκιαγραφεί το όραμά του για μια ριζική ανασυγκρότηση της κοινωνίας χωρίς ιεραρχικές δομές, για έναν κόσμο όπου κάθε άτομο θα συμμετέχει άμεσα στις αποφάσεις που αφορούν στη ζωή του. Το βασικότερο: επιβεβαιώνει την αντίληψή του για τον τρόπο που πρέπει να οργανώσουμε τη ζωή μας ενόψει των δύσκολων αγώνων του σήμερα και του αύριο. Τα κείμενα που συγκεντρώνονται στον παρόντα τόμο αποκαλύπτουν μια άλλη διάσταση του έργου του: τη σχέση του με το αναρχικό κίνημα και πως αυτό επηρέασε τη σκέψη του.

DIDIER ERIBON

Μισέλ Φουκώ: Φιλόσοφος, δανδής και ταραξίας LECTOR

Στρατευμένος και φιλόσοφος, δανδής και αριστερός, δάσκαλος και μαχητής, καθηγητής και ταραξίας, αγαπούσε να επαναλαμβάνει μια φράση του ποιητή Rene Char: «Αναπτύξτε τη δική σας θεμιτή παραξενιά». Υπήρξε πρωταγωνιστής στις μάχες για την υπεράσπιση των πάσης φύσεως μειονοτήτων και των δικαιωμάτων τους. «Φορούσε πάντα μια μάσκα και την άλλαζε διαρκώς» έλεγε γι’ αυτόν ο Georges Dumezil, ιστορικός των θρησκειών, που γνώρισε καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο τον Michel Foucault. Υπήρξε μια μορφή της αντίφασης, σχεδόν έμβλημα της κριτικής απέναντι σε κάθε «ομαλοποίηση» της κοινωνίας και της σκέψης. Ο Didier Eribon, σε αυτήν την εκπληκτικής ακρίβειας βιογραφία-εργογραφία, έρχεται να απελευθερώσει την εικόνα του Foucault από τα πέπλα των μυθολογιών που συχνά έχουν φαλκιδεύσει την πολυπλοκότητα της σκέψης του και ακολουθεί όλη την εξέλιξή της, από τα παιδικά χρόνια στο επαρχιακό Poitiers έως τα θεαματικά μαθήματα στο College de France, από την τραυματική ανακάλυψη του Hegel έως την «στρουκτουραλιστική» περίοδο, από τις πολυποίκιλες εμπειρίες της μακροχρόνιας παραμονής του στο εξωτερικό έως τα έντονα διανοητικά πάθη, από τη συνάντηση με τον Althusser έως τις διαδηλώσεις στο πλάι του Yves Montand και του Sartre. Και η απεικόνιση του διανοητικού φόντου πάνω στο οποίο κινήθηκε ο Foucault ιχνογραφεί μια συλλογική ιστορία η οποία είναι ταυτόχρονα τόσο ιστορία της γαλλικής κουλτούρας εκείνων των χρόνων όσο και ιστορία της σύγχρονης σκέψης.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΛΟΗ ΜΠΑΛΛΑ

Φιλοσοφία και ρητορική στην κλασική Αθήνα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ

Πώς η φιλοσοφία οικειοποιείται και τελικά αξιοποιεί τη ρητορική;

35 Η ρητορική ως τέχνη συνιστά κομμάτι της φιλοσοφίας; Ποιος είναι ο ρόλος των φιλοσόφων στην κριτική θεμελίωση ηθικών αξιών που κυριαρχούν στους λόγους των αττικών ρητόρων, όπως η ανδρεία; Υπάρχει ένα γόνιμο πεδίο επαφής, διασταύρωσης ή ακόμα και επικάλυψης της φιλοσοφίας με τη ρητορική στην κλασική Αθήνα. Οι μελέτες που φιλοξενούνται σε αυτόν τον τόμο εξετάζουν την αλληλεπίδραση φιλοσοφίας και ρητορικής στην κλασική Αθήνα, αναλύοντας μια σειρά από σχετικά ερωτήματα, όπως: Γιατί ο «ρήτορας» Ισοκράτης περιγράφει το δικό του αντικείμενο ως «φιλοσοφία»; Πόσο μακριά από τους φιλοσόφους βρίσκεται ο ίδιος όταν μιλάει για ηθικές έννοιες; Πώς και γιατί ο Πλάτων αξιοποιεί τις τεχνικές της ρητορικής; Πόσο αποκομμένο είναι το ενδιαφέρον του Αριστοτέλη για τη δομή των επιστημονικών προτάσεων από την ενασχόλησή του με το τι συνιστά και πώς συγκροτείται ένα επιχείρημα; Ή ακόμα: πώς οριοθετούνται οι φιλόσοφοι απέναντι στους σοφιστές και τους ρήτορες, πώς διαφοροποιούνται οι παραδόσεις τους, ποιος αποφασίζει γι’ αυτό; Ποιος είναι ο ρόλος των δημοκρατικών θεσμών στην ανάπτυξη και τη διακίνηση των σχετικών ιδεών;

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΓΕΩΡΓΟΥΛΗΣ

Ιστορία της Ελληνικής φιλοσοφίας ΠΑΠΑΔΗΜΑ

KLOSSOWSKI PIERRE

Kείμενα για τον Nietzsche ΠΟΤΑΜΟΣ

Η καλύτερη παρουσίαση αυτού του βιβλίου δεν μπορεί παρά να είναι από το επίμετρο του επίκουρου καθηγητή φιλοσοφίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Διονύση Καββαθά. Γύρω από τον Nietzsche και το έργο του σωρεύεται βαθμιαία ανά τον κόσμο ένα μη εποπτεύσιμο πλήθος δημοσιεύσεων, διατριβών, μονογραφιών, βιογραφιών, οι οποίες πάνω απ’ όλα δείχνουν πως το νιτσεϊκό corpus ανθίσταται σθεναρά σε μια συνεκτική και ολιστική ερμηνεία. Αν ο πληθωριστικός σχολιασμός του έργου του ερμηνευτεί, όπως έχει ήδη προτείνει ο Foucault, μέσα από την «αναλυτική του λόγου», δηλαδή τη γενεαλογική του προοπτική ως θέλησης για δύναμη, μας δίνεται τότε η δυνατότητα να αντικρίσουμε στη χειρονομία του σχολίου τη συγκαλυμμένη αλλά βίαιη προσπάθεια που καταβάλλεται για να αποτραπεί η τυχαία, «απρόβλεπτη έκβαση του λόγου»: η δυνατότητά του να αποτελεί συμβάν ή ακόμη και να προκαλεί νέα συμβάντα που είναι αδύνατον να ενταχθούν σε έναν τελολογικό ορίζοντα και έτσι να ελεγχθούν. Τελικά, ο σχολιασμός είναι μια καταναγκαστική επανάληψη του ίδιου, δηλαδή επιστροφή σ’ ότι έχει ήδη λεχθεί ρητά ή σιωπηρά στο πρωτότυπο κείμενο, και το οποίο ο σχολιασμός έρχεται απλώς να επιβεβαιώσει ή να φανερώσει. [...]

Ο φιλοσοφικός στοχασμός γεννήθηκε και αναπτύχθηκε κατ’ εξοχήν στην αρχαία Ελλάδα, αλλά συνεχίστηκε και κατά τη βυζαντινή περίοδο, ακόμη και κατά τους χρόνους της δουλείας και κατά την μετά την απελευθέρωση περίοδο. Σε αυτόν τον τόμο εκτίθεται αναλυτικά η αρχαία ελληνική φιλοσοφική σκέψη, αλλά και η αναπτυχθείσα χριστιανική φιλοσοφία κατά τους βυζαντινούς χρόνους, με χαρακτηριστικά αποσπάσματα από έργα φιλοσόφων τα οποία ο συγγραφέας μεταφράζει και σχολιάζει. Επίσης, γίνεται συχνή αντιπαραβολή της ελληνικής φιλοσοφικής σκέψης προς αυτή των φιλοσόφων της Δύσης. Η ιστορία της φιλοσοφίας προκαλεί πάντα το ενδιαφέρον. Ο αναγνώστης παρακολουθεί τα προβλήματα τα οποία αντιμετώπιζαν οι φιλόσοφοι, τα ερωτήματα τα οποία έθεσαν, τις λύσεις που έδωσαν και τις ιδέες που ανέπτυξαν και δεν ικανοποιεί απλώς την περιέργεια και την επιθυμία του «ειδέναι», αλλά προβληματίζεται, αποκτά νέα ενδιαφέροντα, στοχάζεται και διευρύνει τη γνώση και την προοπτική θεώρησης του κόσμου.

A. LONG

Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι ΠΑΠΑΔΗΜΑ

Η δυτική παράδοση της φιλοσοφίας έχει τις απαρχές της στην αρχαία Ελλάδα και ειδικότερα στους Προσωκρατικούς φιλοσόφους. Ένας από τους βασικούς στόχους του βιβλίου αυτού είναι να διασκεδάσει τους δισταγμούς που συχνά νιώθουν οι αναγνώστες όταν έρχονται σε επαφή με τα έργα δυσερμήνευτων και προκλητικών στοχαστών, όπως είναι οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι. Ο παρών τόμος, καθώς δεν προαπαιτεί τη γνώση της αρχαίας ελληνικής ή την προκαταβολική εξοικείωση με τα σχετικά θέματα, θα εφοδιάσει τον σύγχρονο αναγνώστη με ένα εγχειρίδιο που θα του προσφέρει άνετη πρόσβαση στον χώρο της προσωκρατικής φιλοσοφίας ώστε να αποκομίσει μια περιεκτική εικόνα της σύγχρονης έρευνας πάνω σε ζητήματα ερμηνείας του προσωκρατικού στοχασμού. Η δε βιβλιογραφία που περιέχει μπορεί να χρησιμεύσει ως έργο αναφοράς τόσο για τον σπουδαστή όσο και για τον μη ειδικό.

INDEX_32

36

Απo την πένα στο πιρούνι και… αντiστροφα

INDEX_32

ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΟΥ ΚΑΙ ΤΗ ΓΙΩΤΑ ΣΥΚΙΩΤΗ

37

ΑΠO ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΣΤΟ ΠΙΡΟΥΝΙ ΚΑΙ… ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΑ

Όλα για το τυρί

Ο

ανθρώπινος πολιτισμός είναι άρρηκτα συνδεμένος με την εξέλιξη της διατροφής μας. Στην αρχή ήταν το αλεύρι που έγινε ψωμί, η ελιά που έγινε λάδι, το σταφύλι κρασί και το γάλα τυρί. Το γάλα αποτελεί την πρώτη τροφή των νεογνών, των θηλαστικών, τροφή ισορροπημένη, νόστιμη, θρεπτική. Έχει δηλαδή ό,τι χρειάζεται ο οργανισμός για να τραφεί, μόνο που ακόμη και με τις πιο άριστες συνθήκες συντήρησης η διάρκειά του είναι μόλις λίγων ημερών. Έτσι, ο άνθρωπος επινόησε διάφορες μεθόδους ώστε να διατηρείται καλύτερα μέσα στον χρόνο, να νοστιμεύει, να γίνεται πιο εύπεπτο και να μεταφέρεται ευκολότερα: το συμπύκνωσε, το ζύμωσε και το έκανε τυρί, γιαούρτι, βούτυρο, ξινόγαλο. Η ιστορία του τυριού αρχίζει το 8.000 π. Χ. στα οροπέδια του Ιράν, όταν για πρώτη φορά εξημερώθηκαν τα πρώτα μηρυκαστικά. Ένας μύθος λέει πως το τυρί ανακαλύφτηκε από άγνωστο Άραβα νομάδα ο οποίος είχε γεμίσει με γάλα τον σάκο της σέλας του αλόγου του έτσι ώστε να τον «κρατήσει» σε ένα ταξίδι του με άλογο στην έρημο. Μετά από αρκετές ώρες πάνω στο άλογο, σταμάτησε να πιει λίγο γάλα για να σβήσει τη δίψα του και παρατήρησε ότι το γάλα είχε μετατραπεί σε ένα χλωμό υγρό σαν νερό με άσπρους βόλους. Επειδή η σέλα ήταν φτιαγμένη από το στομάχι νεαρού ζώου και περιείχε ένα πηκτικό ένζυμο, το γάλα έγινε τυρόπηγμα από τον συνδυασμό του ενζύμου, του ζεστού ήλιου και των καλπασμών του αλόγου. Δεν είναι γνωστό από πού βγήκε ετυμολογικά η λέξη τυρί. Αναφέρεται ως «τυρός» από τον Όμηρο στην Ιλιάδα, από τον Ευριπίδη στον Κύκλωπα και από τον Αριστοφάνη στους Βάτραχους. Στην Ελληνική μυθολογία ο κύκλωπας Πολύφημος αναφέρεται ως ο πρώτος τυροκόμος. Ο Αριστοτέλης και ο Διοσκουρίδης έδωσαν τις πρώτες συνταγές για την παραγωγή τυριού. Στην αγορά της αρχαίας Αθήνας υπήρχε χώρος ειδικά αφιερωμένος στα τυριά. Στην αρχαία Σπάρτη υπήρχε τελετουργική γιορτή με επίκεντρο την κλοπή τυριών για να δείξουν το ταλέντο τους στον κλεφτοπόλεμο οι νεαροί Σπαρτιάτες. Οι Ρωμαίοι υπήρξαν σπουδαίοι τυροκόμοι. Είχαν καταφέρει επεμβαίνοντας με μυρωδικά στη διατροφή των γαλακτοπαραγωγών ζώων να αναπτύσσουν τα αρώματα του τυριού. Στην αρχαία Ρώμη υπήρχε πλούσια αγορά τυριών με αρώματα, μυρωδικά και ποικιλίες γεύσεων ενώ τα κείμενα της εποχής καταπλήσσουν με την ορθότητα των λεπτομερειών για την τυροκομία. Με την εξάπλωση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η τέχνη της τυροκομίας μεταδόθηκε στις κατεκτημένες φυλές της Ευρώπης. Κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας στον Ελληνικό χώρο η τυροκομία ήταν πολύ εκτεταμένη. Οι λίγες μαρτυρίες που έχουμε ομιλούν για το βλάχικο τυρί, τις μυζήθρες (απ’ όπου πήρε το όνομά του και ο Μυζηθράς - Μιστράς). Στον Μεσαίωνα, σε όλα σχεδόν τα μοναστήρια της Ευρώπης, οι μοναχοί -εκτός από κρασί- έφτιαχναν τυρί. Παράδειγμα η εκλεκτή παρμεζάνα που γεύονταν στο μοναστήρι της Πάρμας (από όπου προφανώς η ονομασία της). Οι δε περιοδεύοντες μοναχοί, οι οποί-

οι είχαν καταγράψει με μεγάλη λεπτομέρεια συνταγές, έμαθαν τον κόσμο να φτιάχνει και να τρώει τυρί. Την ίδια περίοδο παρατηρούνται και οι πρώτες κινήσεις για τη σύσταση τυροκομικών συνεταιρισμών, ενώ από τον 14o αιώνα η παρασκευή των τυριών έχει πάρει πλέον «βιομηχανική» μορφή. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας στα βουνά της Ηπειρωτικής Ελλάδας και των νησιών, οι κτηνοτροφικοί πληθυσμοί μετακινούνταν με ευχέρεια πάνω στα ψηλά οροπέδια και αντάλλασσαν μεταξύ τους τεχνικές κατασκευής, μυστικά της τέχνης της ωρίμανσης. Αυτοί ουσιαστικά έβαλαν τις βάσεις του ελληνικού τυριού. Στο τέλος του 19ου αιώνα έγιναν στην Ελλάδα οι πρώτες προσπάθειες συστηματοποίησης της τυροκομίας από τον Εμμανουήλ Μπενάκη. Τα βασικά χαρακτηριστικά κάθε τυριού -γεύση, άρωμα, περιεκτικότητα λιπαρών και υγρασίας, μάζα, ωρίμανση- καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό και τη χρήση τους. Εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, όλα τα τυριά τρώγονται ωμά. Ο συνδυασμός των γεύσεων -με φρούτα, κρασί, μυρωδικά κλπ.- και οι γαστρονομικές αναζητήσεις έχουν να παρουσιάσουν μια τεράστια ποικιλία γεύσεων, πιάτων και συνταγών με βάση το τυρί. Ορεκτικά, σαλάτες, σαγανάκια, μεζέδες, πλήθος πιάτων με κρέατα και πουλερικά ακόμα και γλυκίσματα. Φρέσκα ή ώριμα, μαλακά, ημίσκληρα ή σκληρά, γλυκά ή αλμυρά, ήπια ή με έντονη γεύση, τα τυριά μας ακολουθούν την ιστορία μας, είναι μέρος της παράδοσής μας και ουσιαστικό στοιχείο της διατροφής μας. Στην Ελλάδα παράγονται σε μικρές ή μεγαλύτερες ποσότητες περισσότερα από 300 είδη τυριών και η συνολική μας παραγωγή ξεπερνά τους 220.000 τόνους. Σήμερα, τα τυριά που φτάνουν μέχρι το τραπέζι μας αποτελούν καρπό ενός αριστοτεχνικού συνδυασμού τεχνολογίας αιχμής και αρχέγονης τεχνογνωσίας.

Φέτα

Η φέτα είναι είδος τυριού στην άλμη, τις ρίζες της οποίας βρίσκουμε στην Αρχαία Ελλάδα. Παρασκευάζεται αποκλειστικά από γάλα κατσίκας ή πρόβειο. Έχει γεύση αλμυρή και αποθηκεύεται σε υγρό άλμης ή ξινόγαλου. Έχει άσπρο χρώμα και αποθηκεύεται συνήθως σε μεγάλα τετράγωνα κομμάτια. Πιστεύεται ότι το βυζαντινό της όνομα ήταν «πρόσφατος» (δηλ. τυρός). Το όνομα φέτα είναι ιταλικής προέλευσης (<fetta) και προέρχεται από μια αναφορά του 17ου αιώνα στο είδος αυτού του τυριού που κοβόταν σε φέτες για να τοποθετηθεί στα βαρέλια. Στην Κύπρο συνηθίζεται να γράφεται με δύο ταυ, όπως άλλωστε προφέρεται και στην κυπριακή Διάλεκτο. Η ποικιλία αλλάζει ανάλογα και με τη σκληρότητα του τυριού. Το λίπος που περιέχεται κυμαίνεται από 30% έως 60%, ενώ ο μέσος όρος είναι γύρω στο 45%. Ευρέως γνωστή σε όλο τον κόσμο ως κύριο συστατικό της χωριάτικης σαλάτας, έχει κατοχυρωθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (Π.Ο.Π.), πράγμα που σημαίνει ότι το όνομα «φέτα» δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε τυριά παρόμοιας σύστασης που παρασκευάζονται εκτός Ελλάδος ή με άλλη διαδικασία από την παραδοσιακή.

INDEX_32

38

ΑΠO ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΣΤΟ ΠΙΡΟΥΝΙ ΚΑΙ… ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΑ

H ΓH ΣYNTA

TIPS για το σερβίρισμα των τυριών • Ποτέ δεν σερβίρουμε τα τυριά σε μικρά κομμάτια. Τοποθετούμε στον δίσκο ή στην πιατέλα μεγάλα κομμάτια τυριών ή ολόκληρα τα τυράκια, εφόσον αυτά είναι πολύ μικρά.

• Οι ξύλινοι δίσκοι είναι καλύτεροι επειδή συγκρατούν την υγρασία, ιδιαίτερα των φρέσκων τυριών.

• Φροντίστε να υπάρχουν στο τραπέζι σας τα κατάλληλα μαχαίρια και εργαλεία κοπής (μαχαίρι παρμεζάνας, μπαλτάς τυριού, μαχαίρι τυριού με διπλό δόντι, σύρμα τυριού για τυριά μαλακά με κρούστα).

• Διαλέξτε για κάθε πιατέλα τυριών τέσσερα - πέντε διαφορετικά είδη. Φροντίστε η πιατέλα να περιέχει ένα τυράκι αντιπροσωπευτικό της κάθε οικογένειας (κατσικίσιο, αγελαδινό, πρόβειο, μαλακό, σκληρό με κρούστα ή χωρίς κ.λπ.).

• Δεν βάζουμε ποτέ τα τυριά το ένα πολύ κοντά στο άλλο ούτε σε τυχαία θέση. Συνήθως τα τοποθετούμε κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού, αρχίζοντας από τα πιο απαλά και ντελικάτα και προχωρώντας προς τα πιο ώριμα και, τέλος, προς τα έντονα αρωματικά και πικάντικα.

Ηλίας Μαμαλάκης

Ελληνικό τυρί ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

Όλη η ιστορία των ελληνικών τυριών, περισσότερες από 60 συνταγές (και γλυκών) καθώς και πάνω από 70 είδη τυριού περιλαμβάνονται σ’ αυτό το βιβλίο. Ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι η σχέση του Έλληνα με το τυρί είναι «ερωτική» και μας βοηθά να ξεδιαλύνουμε πού βασίζεται αυτό. Αν αγαπάτε το τυρί και παθιάζεστε μαζί του, τότε πρόκειται για ένα βιβλίο που πρέπει απαραιτήτως να αποκτήσετε...

INDEX_32

1 Τυρί από γιαούρτι σε λάδι 900 γρ. γιαούρτι πρόβειο Ρίγανη, θυμάρι, δεντρολίβανο 3 κουταλάκια του γλυκού μαύρο πιπέρι χοντροκομμένο 3 κουταλάκια του γλυκού αλάτι 2 κόκκινες καυτερές πιπεριές αποξηραμένες Ελαιόλαδο Ανακατεύουμε το γιαούρτι με το αλάτι και το πιπέρι σε μια γαβάθα. Απλώνουμε ένα αποστειρωμένο τουλπάνι και τοποθετούμε το γιαούρτι στο κέντρο του. Το σφίγγουμε και το κρεμάμε πάνω από μια γαβάθα να στραγγίσει για δυο μέρες, σε δροσερό μέρος. Ανοίγουμε το τουλπάνι και πλάθουμε το γιαούρτι σε μπαλάκια. Μπορούμε να αφήσουμε τα μπαλάκια να στεγνώσουν σε ανοιχτή πιατέλα στο ψυγείο για μια νύχτα ή εναλλακτικά να τα «στεγνώσουμε» στον φούρνο, στους 150 βαθμούς, για 10-15 λεπτά. Πασπαλίζουμε τα μπαλάκια με τα μυρωδικά, τα βάζουμε με ολόκληρες ή τριμμένες τις πιπεριές σε βάζα και σκεπάζουμε με ελαιόλαδο. Κλείνουμε τα βάζα. Διατηρούνται στο ψυγείο για περισσότερο από δύο μήνες.

Σταλαγματιές ονείρων ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΙΩΤΗΣ Αθήνα, λίγες μέρες πριν μπει το καλοκαίρι. Κάπου κρυμμένη κάτω από τα δυνατά φώτα η Υβόννη. Εκεί κι ο Φίλιππος με τον Ηλία. Λίγες ώρες χρειάστηκαν για να αλλάξουν ολοκληρωτικά οι ζωές τους. Και πολλές σταλαγματιές ονείρων. Γιατί εκείνη η βροχή ήρθε λυτρωτικά. Και κανείς τους δεν άνοιξε ομπρέλα. Η μοναξιά μοιράστηκε και έτσι μονάχα μπόρεσαν να την αντέξουν.

Μπεμπάκο! ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ Ένα ημερολόγιο γραμμένο από ένα μέλλοντα πατέρα, κατά τη διάρκεια της κύησης έως και λίγες μέρες μετά τον τοκετό. Μέρα με τη μέρα και όσο περνά ο καιρός, εκτός από τις βιωματικές στιγμές της εγκυμοσύνης, γεννιούνται μικρές αναδρομές, διαπιστώσεις, ενοχές. Μικρά βότσαλα δηλαδή, από αυτά που χρειάζονται για να στρωθεί ο δρόμος της πατρότητας.

ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ • www.empiria.gr

40

top 5 βιτρίνα EΠIΛOΓEΣ KAI KPITIKEΣ BIBΛIΩN

επιμέλεια:

Xριστίνα Oικονομίδου Γιώτα Συκιώτη Mάκης Tσίτας

top 5

41

Ένας νέος κόσμος δεν φτιάχνεται απλώς με το να πασχίζεις να ξεχάσεις τον παλιό. Μια σειρά από χρονογραφήματα-ιστορίες που σκιαγραφούν τον εφιάλτη της Αμερικής των μεγάλων επιχειρήσεων, οι οποίες καταστρέφουν το περιβάλλον και εξουθενώνουν τους εργάτες τους βάζοντάς τους στον φαύλο κύκλο της κατανάλωσης. «Η χώρα των ευκαιριών έχει γίνει η χώρα του δίχως νόημα ιδρώτα και μόχθου». Κλιματιζόμενος εφιάλτης, ένας κλασικός τίτλος που ξαφνιάζει με την επικαιρότητα των προβληματισμών του συγγραφέα. Ο Χένρι Μίλερ, ύστερα από δέκα χρόνια παραμονής στο Παρίσι, το 1940 αποφασίζει να ξαναγυρίσει στην πατρίδα του, να την ανακαλύψει εκ νέου, να την εξερευνήσει σαν να ήταν άγνωστη ήπειρος, « Ήταν μια ανάγκη επιτακτική επειδή, αντίθετα από τους πιο πολλούς άσωτους υιούς, επέστρεφα όχι για να παραμείνω στης οικογένειας τον κόρφο αλλά για να περιπλανηθώ εδώ κι εκεί ξανά[…] Ήθελα να ρίξω μια τελευταία ματιά στη χώρα μου και να την παρατήσω μια και καλή». Παρέα με τον φίλο του, τον ζωγράφο Έιμπ Ράτνερ, ο Μίλερ ξεκινάει ένα ταξίδι στην αμερικανική ενδοχώρα. Στη διαδρομή γνώρισε τόπους και ανθρώπους, χάθηκε στον λαβύρινθο των μεγαλουπόλεων, χώθηκε στην έρημο, σεργιάνισε αμέριμνος σε πάρκα, συνάντησε ανθρώπους της βιοπάλης, πλούσιους, επώνυμους και ανώνυμους, που τους αντιμετώπιζε ανάλογα με τα ιδιαίτερα ταλέντα τους και όχι ανάλογα με την κοινωνική τους θέση. Σε αυτό το βιβλίο, ο Μίλερ δεν κάνει απλά μια καταγραφή των περιπετειών του, αλλά διαπιστώνει πως οι αξίες αιώνων, αξίες βασισμένες στον άνθρωπο, ολοένα και περισσότερο υποχωρούν, το είναι διολισθαίνει στο έχειν, οι ηγεμόνες των Ηνωμένων Πολιτειών βίαια, βάναυσα και με δολιότητα καταστρέφουν έναν τρόπο ζωής θεμελιωμένο στις ανθρώπινες σχέσεις, την παρέα, την ανεμελιά και τον αντικαθιστούν με το κυνήγι του κέρδους «το να αποκαλείς τέτοιο κατασκεύασμα κοινωνία ελεύθερων ανθρώπων είναι βλασφημία», γράφει, και απέναντι σε αυτόν τον κόσμο αντιπαραθέτει τον κόσμο των ανθρώπων, εγκωμιάζοντας τις προσωπικότητες που θαυμάζει για την ανιδιοτέλειά τους, το μεγαλείο της καθημερινότητάς τους, τον αυτόνομο τρόπο σκέψης τους και εξαπολύει ταυτόχρονα ένα δριμύ κατηγορώ για το αμερικάνικο όνειρο που μετατράπηκε σε κλιματιζόμενο εφιάλτη.

Χένρι Μίλερ Κλιματιζόμενος εφιάλτης ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

1

Το 5ο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης

Το Δευτερονόμιον είναι το πέμπτο και τελευταίο βιβλίο της Πεντατεύχου και ταυτόχρονα το 5ο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, ως συνέχεια των Αριθμών. Έλαβε το όνομά του από μία λάθος μετάφραση των Εβδομήκοντα (Ο´), όπου στο χωρίο Δευτ.17,18 η εβραϊκή φράση «ένα αντίγραφο του νόμου» μεταφράστηκε λάθος, ως «το δευτερονόμιον τούτο». Το μεταφραστικό αυτό λάθος δεν είναι σοβαρό, διότι στην πραγματικότητα το Δευτερονόμιο είναι μία επανάληψη του νόμου του Μωυσή. Ως τελευταίο βιβλίο της Πεντατεύχου αποτελεί τη φιλολογική γέφυρα, η οποία ενώνει τον Νόμο (δηλαδή την Πεντάτευχο) με τους Πρότερους Προφήτες. Στο βιβλίο αυτό περιλαμβάνονται οι τρεις μακρές ομιλίες του Μωυσή, λίγο πριν οι Ισραηλίτες εισέλθουν στη Γη της Επαγγελία και θέλει να υπενθυμίζει στον λαό του τη διαθήκη την οποία συνήψαν με τον Θεό στο όρος Σινά και να διδάξει στη νέα γενεά των Ισραηλιτών τον θείο νόμο, ανανεώνοντας και με αυτούς τη θεία διαθήκη. Ο πρώτος λόγος είναι μία ιστορική διαδρομή στη μέχρι τώρα σχέση του Θεού με τον Ισραήλ στο διάστημα των 40 ετών που παρήλθαν από την έξοδο και τελειώνει με μια έκκληση για πίστη και υπακοή στο θείο θέλημα. Ο δεύτερος λόγος αρχίζει υπενθυμίζοντας στους Ισραηλίτες τους όρους της Μωσαϊκής Διαθήκης, όπως εκτίθενται στις Δέκα Εντολές. Ο τρίτος λόγος συγκεφαλαιώνει την επιλογή την οποία αντιμετωπίζει ο Ισραήλ: υπακοή ή ανυπακοή, υπενθυμίζοντας στον λαό του ότι ακόμη κι αν τιμωρηθεί για παρακοή στον νόμο μπορεί να αποκατασταθεί δια της μετανοίας. Το Δευτερονόμιο αποτελεί ένα ιδιαίτερο έργο από φιλολογικής απόψεως. Οι νόμοι του παρουσιάζουν έντονο ανθρωπιστικό πνεύμα που σκοπό έχουν να προστατεύσουν τις αδύναμες κοινωνικά τάξεις. Ο παρών τόμος χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος (για τον λαό) υπάρχει το κείμενο, η μετάφραση και απλή ανάλυση και στο δεύτερο μέρος (για τους θεολογούντας) υπάρχει επιστημονικός ερμηνευτικός σχολιασμός και αναλυτική βιβλιογραφία του έργου.

Μετάφραση, ανάλυση και σχόλια του Σεβασμ. Μητροπολίτου Γόρτυνος κ´ Μεγαλοπόλεως κ. Ιερεμίου Φούντα Δευτερονόμιο

2

ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ

INDEX_32

TOP 5

42

Η μάταιη οδύσσεια μιας σταγόνας Ο Σέρζι Πάμιες κάνει την εμφάνισή του στα καταλανικά γράμματα στα μέσα της δεκαετίας του ’80, επιλέγοντας ως κύριο μέσο έκφρασης τα μικρής έκτασης αφηγήματα, τα οποία τα γράφει απευθείας στα καταλανικά - μια γλώσσα περιθωριοποιημένη για αιώνες και απαγορευμένη από το καθεστώς του Φράνκο μέχρι το 1975. Οι επιρροές στο έργο του είναι ποικίλες, από κλασικούς συγγραφείς όπως ο Τσέχωφ και από τον κινηματογράφο έως το ποδόσφαιρο. Στα είκοσι συντομότατα διηγήματα που περιλαμβάνονται σε αυτό το βιβλίο με τον σχοινοτενή τίτλο, κρύβονται στην πραγματικότητα τρεις χιλιάδες σελίδες επιπλέον. Ο αναγνώστης που αγοράζει το βιβλίο βλέποντας ότι αποτελείται από είκοσι συντομότατα διηγήματα πιστεύει ότι σε μια ωρίτσα θα το έχει διαβάσει. Μερικές μέρες όμως αργότερα, τη δωδέκατη φορά που διαβάζει το Μπορείς να φας λεμόνι και να μην ξινίσεις τα μούτρα σου; το βιβλίο είναι ατέλειωτο, απειρομεγέθες και θα μπορούσε να ονομάζεται Μπορείς να φας το άπειρο χωρίς αστέρια; Ο Πάμιες αγγίζει τα θέματά του με τρόπο ωμό που ενδεχομένως κάνει τον αναγνώστη να «ξινίσει» τα μούτρα του. Τα διηγήματά του περιγράφουν και ξορκίζουν κοινούς, καθημερινούς φόβους με εξαιρετικά σοβαρή αίσθηση του χιούμορ. Ανεκπλήρωτοι έρωτες, οικογενειακές εξαρτήσεις, όνειρα που διαψεύστηκαν ή που -ακόμα χειρότερα- πραγματοποιήθηκαν, ταξίδια στον άλλο κόσμο με επιστροφή ή χωρίς, η μάταιη οδύσσεια μιας σταγόνας και η πραγματική αξία της μυθοπλασίας... Υψηλή λογοτεχνία με την υπογραφή του σημαντικότερου σύγχρονου Καταλανού διηγηματογράφου.

Σέρζι Πάμιες Μπορείς να φας λεμόνι και να μην ξινίσεις τα μούτρα σου; ΠΑΠΥΡΟΣ

INDEX_32

3

Μια επισκόπηση του πολιτισμού στο πέρασμα των αιώνων Αν δεχθούμε ότι ο Πολιτισμός μας στηρίζεται κυρίως στις αφηγήσεις, ο Μετα-Πολιτισμός πού μπορεί να «ακουμπήσει»; Το γεγονός ότι σε όλες τις μετα-θεωρίες δεν υπάρχουν κανόνες, ιστορικές νομοτέλειες ή εφαρμογές πρέπει να μας προβληματίσει σε σχέση με τον Πολιτισμό. Το βιβλίο αυτό ασχολείται με την επισκόπηση του πολιτισμού στο πέρασμα των αιώνων, προσφέροντας μια νέα γνώση και ταυτόχρονα οδηγώντας τον αναγνώστη σε γόνιμο προβληματισμό. Εδώ επιχειρείται η διαχρονική παρουσίαση της ανθρωπότητας μέσα από τον τομέα του πολιτισμού και ταυτόχρονα μελετάται η στάση του ανθρώπου απέναντι στην κοινωνία. Επιδιώκεται να παρουσιαστεί η πορεία της ανθρωπότητας μέσα από την ανάγκη της να επικοινωνήσει και να υπερβεί τα όρια που τίθενται κάθε φορά. Σε αυτό το ταξίδι έχει πάντοτε σύμμαχο την τεχνολογία. Αυτό δεν της επιτρέπει πάντοτε να πετύχει τον στόχο της, αλλά πολλές φορές την οδηγεί σε κατηγοριοποιήσεις με αποτέλεσμα να οδηγηθεί από την εποχή των πολιτισμών -που έχουν ξεκάθαρα χαρακτηριστικά- σε ένα ενιαίο πλαίσιο (μετά-) πολιτισμού με πολλές απλουστεύσεις και επικίνδυνες γενικεύσεις. Αυτός ο μεταπολιτισμός είναι λιγότερο επικοινωνιακός και περισσότερο τεχνοκρατικός και λογιστικός, ενώ δεν εξυπηρετεί καθόλου τη βαθύτερη επικοινωνία των λαών και διευκολύνει απόλυτα την ομαδοποίηση για την κατανάλωση των πάσης φύσεως καταναλωτικών προϊόντων.

Δημήτριος Α. Δρογίδης Από τον πολιτισμό στον μεταπολιτισμό UNIVERSITY STUDIO PRESS

4

TOP 5

Μια σύνοψη της ιστορίας της ανθρωπότητας Πριν από έναν αιώνα, όσοι ήξεραν ανάγνωση ήξεραν και να τοποθετούνται στον χώρο και τον χρόνο. Κατά μια παράδοξη ειρωνεία, το ζήτημα του «καθήκοντος προς τη μνήμη» δεν ήταν ποτέ τόσο έντονο όσο στους σημερινούς καιρούς της λήθης, εφόσον ένα προτέρημα δεν εκθειάζεται παρά μόνο όταν έχει ξεχαστεί. Είναι ποτέ δυνατόν να αντιληφθούμε την επικαιρότητα χωρίς τις απαραίτητες ιστορικές αναφορές, από τη στιγμή που και οι πιο πρόσφατες εξελίξεις έχουν τις ρίζες τους στο παρελθόν;. Ο γνωστός συγγραφέας αρκετών δοκιμίων και μυθιστορημάτων Ζαν-Κλωντ Μπαρώ και ο νεαρός ιστορικός Γκιγιώμ Μπιγκό πραγματοποίησαν τη φιλόδοξη ιδέα να γράψουν ένα συνοπτικό βιβλίο ιστορίας -από τους προϊστορικούς χρόνους ως τη σημερινή εποχή- με χρονολογική αφήγηση, για όλους τους αναγνώστες που επιθυμούν να εντοπίσουν την προσωπική τους μοίρα στη μεγάλη συλλογική ιστορία, ηρωική και τραγική -λογική ή παράλογη- του ανθρώπινου γένους, μια και για να αντιληφθούμε την επικαιρότητα είναι απαραίτητες οι ιστορικές αναφορές, από τη στιγμή που και οι πιο πρόσφατες εξελίξεις έχουν τις ρίζες τους στο παρελθόν. Πού, παραδείγματος χάριν, να τοποθετήσουμε τους πολέμους του Ιράκ, αν δεν έχουμε ποτέ μιλήσει για τη Μεσοποταμία; Οι εικόνες μας σοκάρουν, αλλά δεν μας αφορούν. Βλέπουμε τα πάντα, σε απευθείας σύνδεση, αλλά δεν καταλαβαίνουμε τίποτα. Ιδού λοιπόν μια σύνοψη της ιστορίας της ανθρωπότητας που απευθύνεται σε όλους, εκτός από τους επαγγελματίες ιστορικούς. Μια αληθινή διήγηση όπου ο αναγνώστης θα μπορέσει να βρει ερμηνείες γεγονότων που φαντάζουν αναμφισβήτητα.

Ζαν-Κλωντ Μπαρώ – Γκιγιώμ Μπιγκό Η ιστορία του κόσμου ΕΣΤΙΑ

5

INDEX_32

βιτ44ρίνα

BITPINA Σοφία Βόικου Το κόκκινο σημάδι ΨΥΧΟΓΙΟΣ

δείξει […]».

«Όλο το βράδυ η Αργυρώ δεν μπόρεσε να κοιμηθεί. Σκεφτόταν τις κινήσεις της, τι θα του έλεγε, πώς θα τον κοιτούσε. Ή, μάλλον, δε θα τον κοιτούσε. Δεν θα του έκανε αυτή τη χάρη. Μάλιστα, ούτε που θα του μιλούσε. Δεν του άξιζε ούτε μία λέξη έπειτα από την απαξίωση που της είχε

Ένα μυθιστόρημα που ταξιδεύει τον αναγνώστη σε άλλες εποχές και σε άλλους τόπους. Με γλαφυρό τρόπο, η συγγραφέας δημιουργεί μια ηρωίδα, την Αργυρώ, η οποία από τη Σμύρνη θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη, θα ζήσει την προσφυγιά για να καταλήξει σε οίκο ανοχής στην Αθήνα, όπου εκεί θα γνωρίσει τον κόμη Φαμπιέν ντε Φοντέν, ο οποίος θα την οδηγήσει στο Παρίσι του Μεσοπολέμου όπου θα γίνει η μούσα όλων των μεγάλων καλλιτεχνών και προσωπικοτήτων που σημάδεψαν τον εικοστό αιώνα, όπως ο Πάμπλο Πικάσο, ο Σαλβαδόρ Νταλί, ο Αντρέ Μπρετόν, ο Χένρι Μίλερ, ακόμα και ο φλεγματικός Τζέιμς Τζόις. Το κόκκινο σημάδι που έχει η Αργυρώ στο κορμί της από γεννησιμιού της είναι ένας οιωνός που θα καθορίζει την πορεία της στη ζωή, προμηνύοντας τα βήματά της. Το κόκκινο σημάδι θα συνεχίσει να της στέλνει μηνύματα. Μια πρόσκληση εγκαινίων, μια χαμένη φωτογραφία, μια απρόσμενη συνάντηση και η Αργυρώ θα’ ρθει αντιμέτωπη με σπαράγματα της ύπαρξής της που και η ίδια αγνοούσε.

Μαρλένα Πολιτοπούλου Η μνήμη της Πολαρόιντ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ «Ας αρχίσω με τις φωτογραφίες που μου έδωσες. Η προέλευση της μιας είναι η αναμενόμενη. Από ένα περιοδικό της Διεθνούς Αμνηστίας για τα βασανιστήρια στην περίοδο της Χούντας. Διεθνές το ρεζιλίκι μας. Η άλλη είναι παράξενη. Υπέθεσα πως θα ήταν από το αρχείο της αστυνομίας για το φόνο στο τούνελ[…]». Το 1976 στο τούνελ της σιδηροδρομικής γραμμής Βόλου-Μηλέων είχε βρεθεί άγρια δολοφονημένος ο μάγειρας με το παράξενο όνομα, Αριστείδης Φάκας. Το έγκλημα έμεινε ανεξιχνίαστο. Πολλά χρόνια αργότερα, το 2006, ο αρχιτέκτονας και ειδικός ερευνητής της Αστυνομίας Παύλος Γ., ο οποίος έχει γίνει γνωστός από την υπογραφή του στα σκίτσα εγκληματιών και υποδίκων, ανακαλύπτει την υπόθεση στο αρχείο του πατέρα του, τέως διοικητή της Αστυνομίας, ο οποίος δολοφονήθηκε εν ώρα υπηρεσίας και αποφασίζει να ερευνήσει αυτή την πατρική κληρονομιά. Στην προσπάθειά του να βρει την αλήθεια θα οδηγηθεί στη Θεσσαλία του σήμερα και στο χτες του εμφύλιου πολέμου, στο τέλος της δεκαετίας του ‘40. Θα συνομιλήσει με εκείνους που πήραν μέρος στον πόλεμο, τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους. Θα γνωρίσει το Πήλιο, τα χωριά του Κισσάβου, τα τσιπουράδικα του Βόλου, θα βρεθεί στη Σκόπελο και θα καθίσει στα αρχαία μάρμαρα μπροστά στο ναό του Θησείου. Θα έρθει σε επαφή με ανθρώπους που πάλεψαν για τις ιδέες τους, που αφιέρωσαν τη ζωή τους για να βοηθήσουν τα παιδιά, που θυσιάστηκαν για τους αγαπημένους τους, που δεν μπόρεσαν να ξεχάσουν. Ανάμεσά τους θα βρει τον ένοχο, αλλά και θύματα που δεν γνώριζε κανείς έως τότε.

Αντρές Τραπιέγιο Όταν πέθανε ο Δον Κιχώτης ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ «[…] Αυτό το γεγονός τον μπέρδεψε. Δεν μπορούσε να φανταστεί τι είχε συμβεί ή τι θα συνέβαινε και, παρόλο που δεν ήθελε να το σκέφτεται ένιωσε μια αόριστη ανησυχία. Και, όσο και να ‘λεγε στον εαυτό του “Άντε Σαμψών, κουράγιο, οι πεθαμένοι δεν πηγαίνουν πουθενά με τα δικά τους πόδια”, δεν ήθελε να μείνει στο έλεος των φαντασμάτων, στην περίπτωση που υπήρχαν».

INDEX_32

Ο Αντρές Τραπιέγιο, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Ισπανούς συγγραφείς, τιμημένος με το Διεθνές Βραβείο Μυθιστορήματος Plaza & Janes και το Βραβείο Nadal, με αφετηρία τους ήρωες του μεγαλύτερου Ισπανού συγγραφέα όλων των εποχών, έγραψε αυτό το συναρπαστικό μυθιστόρημα που απευθύνεται σε όλους τους αναγνώστες που έχουν νιώσει το κάλεσμα της ελευθερίας και έχουν πολεμήσει την αδικία και αναγνωρίζουν τον εαυτό τους ως παιδί του περίφημου ιδαλγού από τη Μάντσα. Η σύντομη ιπποτική ζωή του Δον Κιχώτη δεν έληξε μια μέρα του Οκτώβρη του 1614, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι. Απεναντίας, τότε ακριβώς άρχισε να δίνει καρπούς. Οι χαρακτήρες του μυθιστορήματος που έμειναν σε δεύτερο πλάνο, η ανιψιά, η οικονόμος, ο κουρέας, ο παπάς, όταν χάνουν τον ήρωά τους, ανακαλύπτουν ότι η γνωριμία μαζί του τους έχει στιγματίσει. Έτσι, επιδιώκουν να κρατήσουν ζωντανά τα ιδανικά του Δον Κιχώτη ενεργώντας σε πολλές περιπτώσεις ακόμη πιο τρελά από τον ίδιο. Ορισμένες μάχες μπορούν να δοθούν μόνο από την πλευρά της τρέλας γιατί κανείς δεν είναι πιο ελεύθερος από έναν τρελό.

Διονύσιος Λαυράγκας Τ’ απομνημονεύματά μου ΓΚΟΒΟΣΤΗ «Την εποχή εκείνη έμαθα πως πωλείται στη Ζάκυνθο ένα πιάνο σε τιμή ευκαιρίας. Με 60-70 τάλιρα μπορούσαμε να το αποκτήσουμε. Είχα απόλυτη ανάγκη του πιάνου, πρώτον για να μελετώ τις ασκήσεις και τις Σπουδές που μάθαινα από τον μαέστρο Τζανή ταυτόχρονα με την αρμονία και έπειτα για να ακούω τα κομμάτια που συνέθετα […]». «Εγεννήθην ως Άγγλος, έζησα ως Έλλην και τώρα πεθαίνω ως Ιταλός...». Με αυτές τις λέξεις ο Διονύσιος Λαυράγκας (1864-1941), ο πρωτεργάτης της ελληνικής μελοδραματικής τέχνης που τόλμησε να παντρέψει τη δυτική μουσική με τη δημοτική μας παράδοση, συνόψισε τους τρεις «σταθμούς» του βίου του. Η μορφή του Διονυσίου Λαυράγκα (1860-1941) σφραγίζει με τη δράση της την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα και την περίοδο έως το 1941. Στα Απομνημονεύματά μου ο Διoνύσιος Λαυράγκας καταθέτει μία εξαιρετικά σημαντική μαρτυρία για την ιστορία της εγχώριας λόγιας μουσικής. Ακολουθώντας τη διαδρομή του από την Κεφαλλονιά στη Νάπολη και το Παρίσι, και από την Αθήνα στην Αλεξάνδρεια, τη Σμύρνη, το Βουκουρέστι και τη Βράιλα, αναβιώνει παράλληλα μία ολόκληρη εποχή. Η έκδοση κυκλοφορεί σε επιμέλεια της Νίκης Μολφέτα, ενώ τον πρόλογο υπογράφει ο Διευθυντής-Αρχιμουσικός Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, Βύρωνας Φιδετζής. Οι φωτογραφίες που εμπλουτίζουν την έκδοση προέρχονται από το αρχείο της οικογένειας.

Νταμιάν Ταμπαρόφσκι Ιατρική αυτοβιογραφία ΠΑΠΥΡΟΣ «Η εκδίκηση δεν είναι υπόθεση δεκαπέντε λεπτών, πόσο μάλλον αν κάποιος περνάει ολόκληρη τη μέρα του κάνοντας φυσιοθεραπεία και ασκήσεις για τη μέση. Έτσι περνούσε το χρόνο του ο Ντάμι, παραδομένος στις ασκήσεις αποκατάστασης. Αν και εδώ που τα λέμε, ο όρος "αποκατάσταση" δεν είναι ακριβής[…]». Μια από τις πιο ελπιδοφόρες φωνές της σύγχρονης αργεντίνικης λογοτεχνίας, ο Νταμιάν Ταμπαρόφσκι, ανατέμνει με μαύρο χιούμορ την κατάσταση του σύγχρονου ανθρώπου. Μέσα από μια νευρωτική αφήγηση με παρεκβάσεις, πλέκει μια μεταφορά της σύγχρονης εργασιακής παράνοιας, όπου η ανεργία, η ασθένεια και κάθε είδους αδράνεια γίνονται μορφές συμβολικού θανάτου. Η νουβέλα γράφτηκε στο Μπουένος Άιρες μετά την παταγώδη αποτυχία των σχεδίων του Νομισματικού Ταμείου που οδήγησαν την Αργεντινή στην κατάρρευση. Το μικρό, ευφυώς πολιτικό κείμενο του Ταμπαρόφσκι σήμερα μοιάζει σχεδόν προφητικό. Ο Ντάμι, ως κοινωνιολόγος της αγοράς, γνωρίζει καλά τις καταναλωτικές συνήθειες της μεσαίας τάξης που μπορούν να αποφέρουν

κέρδος. Αυτή τη γνώση εκμεταλλεύεται για να κάνει καριέρα. Όλα τα υπόλοιπα του φαίνονται αδιάφορα αν όχι θλιβερά. Όμως, τελευταία απειλείται από ένα παράξενο σύνδρομο: ένα βήμα πριν φτάσει στην επαγγελματική καταξίωση ένα πλήθος απίστευτων ασθενειών τον ακινητοποιεί. Το σώμα του αντιστέκεται πεισματικά σε κάθε φιλοδοξία. Η κατάστασή του μοιάζει μάλλον με κακόβουλο αστείο της μοίρας παρά με πραγματική ασθένεια. Γιατί, αν η καριέρα ισοδυναμεί με τη ζωή τότε απόλυση και θάνατος είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα.

Μαρία Γιαννακοπούλου Ο γιος της Κελιώτισσας ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ «Η ΘΟΛΟΣ» «Μετά το Πάσχα ξανάρχισαν οι έξω δουλειές κι η Φλωρού δεν μπορούσε να αφήνει μόνο του το Νικόλα. Να τον παίρνει μαζί της ήταν αδύνατο, όπως αδύνατο ήταν και να μη δουλεύει. Η Αϊσέ τότε προσφέρθηκε[…] Έτσι ο Νικόλας περνούσε τις μέρες του εκεί. Έτρωγε ό,τι έτρωγε ο Μεχμέτ, μπουσουλάγανε κι οι δυο από τη μια γωνιά στην άλλη γωνιά της κάμαρης, κι αφού αποκάμανε, τα έβαζε η Αϊσέ να κοιμηθούν πλάι πλάι». Οι γέροντες Αθηναίοι διηγούνται όσα πέρασαν οι γονείς τους από τους Ενετούς όταν κατέλαβαν την Αθήνα. Ο Παρθενώνας που έστεκε περήφανος επί είκοσι περίπου αιώνες κτυπήθηκε από τους «πολιτισμένους» Ευρωπαίους και καθώς τον είχαν οι Τούρκοι γεμίσει με πυρομαχικά, καταστράφηκε η οροφή του. Οι Ενετοί κατέλαβαν την Ακρόπολη και όσοι από τους Τούρκους σώθηκαν τράπηκαν σε φυγή, εγκαταλείποντας την Αθήνα. Το ίδιο έκαναν και οι Αθηναίοι. Άφησαν τα σπίτια τους κι έφυγαν στα κοντινά νησιά ή στην Πελοπόννησο, όπου ο κοινός ξεριζωμός συμφιλιώνει τους άλλοτε εχθρούς και ο κοινός εχθρός δημιουργεί φίλους-αδελφούς.

Ολιβιέ Μανιταρά Μαρία η Εσσαία παρθένος ΕΣΣΑΙΩΝ ΕΚΔΟΣΕΙΣ «[…] Όμως η Σοφία των μυστηρίων, η οποία από την αρχή της ανθρωπότητας έχει οδηγήσει τον άνθρωπο μέσα στο φως της μύησης και της ζωντανής γνώσης, θα μπορούσε στη συνέχεια να τον διασώσει».

Η εσωτερική προετοιμασία, η αυτογνωσία, η διάκριση και η βιωματική εμπειρία δεν παύουν να συνιστούν τη βαθύτερη ουσία της διαδρομής προς την ανύψωση και την απελευθέρωση του ανθρώπινου όντος. Με αφορμή τον εσωτερικό βίο της Παρθένου Μαρίας ο συγγραφέας διεισδύει στην αλήθεια, την ομορφιά και τη φυσική απλότητα της Εσσαϊκής φιλοσοφίας και μύησης, η οποία συνδέεται άμεσα με τη διδασκαλία του Αρχαγγέλου Γαβριήλ, του Πατέρα του νερού και των μυστηρίων του αιθερικού σώματος του ανθρώπου.

Aμφισβητώντας τα μέχρι τώρα δεδομένα των προκαταλήψεων, των φόβων και των συγκαλύψεων, ο συγγραφέας αποκαλύπτει με απλό τρόπο πως η αρχαία μυητική γνώση και η φώτιση στην οποία αυτή οδηγεί δεν είναι τόσο άπιαστη και μακρινή.

Αντόνιο Λόμπο Αντούνες Στου διαόλου τη μάνα ΠΑΠΥΡΟΣ «Ακούστε, κοιτάξτε με κι ακούστε, έχω τόση ανάγκη να με ακούσετε, να με ακούσετε με την ίδια αγωνιώδη προσοχή που ακούγαμε τις εκκλήσεις της φάλαγγας στον ασύρματο μέσα στη φωτιά, τη φωνή του υποδεκανέα διαβιβάσεων που καλούσε και ζητούσε, χαμένη φωνή ναυαγού, παραλείποντας τον κωδικό ασφαλείας […] ακούστε με έτσι όπως έσκυψα κι εγώ πάνω στην ανάσα του πρώτου νεκρού με την απελπισμένη ελπίδα πως θ’ ανέπνεε ακόμη […]». Ο Αντόνιο Λόμπο Αντούνες, μια από τις ισχυρότερες λογοτεχνικές φωνές της Ευρώπης, είναι ένας από τους σημαντικότερους

46

BITPINA συγγραφείς της Πορτογαλίας, επανειλημμένα υποψήφιος για το βραβείο Νόμπελ. Ο Πορτογάλος ψυχίατρος, το 1971, βρέθηκε στην Αγκόλα υπηρετώντας τη θητεία του ως στρατιωτικός γιατρός. Οι εμπειρίες που αποκόμισε στη διάρκεια του αποικιακού πολέμου αποτυπώνονται στα πρώτα μυθιστορήματα ενός πολύ πλούσιου έργου. Το Στου διαόλου τη μάνα είναι μια τολμηρή εξερεύνηση της ανθρώπινης ψυχής, ένας χειμαρρώδης «μεθυσμένος» μονόλογος, με αποδέκτη μια άγνωστη γυναίκα που ο αφηγητής συναντά σε κάποιο μπαρ και μοιράζεται μαζί της τον εφιάλτη της Αγκόλας. Καθώς η νύχτα προχωρά και τα δυνατά ποτά μπερδεύονται, η αφήγηση γίνεται ολοένα πιο βίαιη και ποιητική, καταργώντας τα όρια του χώρου και του χρόνου. Πρόκειται για ένα εικονοκλαστικό μυθιστόρημα, μια «κλινική» περιγραφή του πολέμου και μια σαρωτική σάτιρα που εξηγεί γιατί η Επανάσταση των Γαριφάλων ξεκίνησε μέσα από τη λάσπη της Αγκόλας.

Ανδρέας Ζάκας Αστέρια που χάθηκαν ΙΩΛΚΟΣ «Εδώ και δώδεκα χρόνια το αγροτικό ιατρείο αναγνωρίστηκε να γίνει κέντρο υγείας και μόλις πριν πέντε χρόνια έγιναν τα επίσημα εγκαίνια απ’ το νομάρχη […]το ακτινολογικό μηχάνημα, το μικροβιολογικό εργαστήριο και το μικρό χειρουργείο υπήρχαν πακεταρισμένα στους ειδικούς χώρους, αλλά εκεί έμπαινε μόνο η καθαρίστρια…».

Συλλογικό έργο Έλβις από τους Πρίσλεϊ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ

«Η Γκρέισλαντ αποτελούσε την απόλυτη αναπαράσταση του κόσμου του Έλβις, επειδή βρισκόταν κοντά στις ρίζες του. Ο Έλβις ήταν χωρίς αμφιβολία ο βασιλιάς του σπιτιού». Ίσως το καλύτερο βιβλίο για την άγνωστη ζωή του Έλβις Πρίσλεϊ, από τους Πρίσλεϊ - την Πρισίλα Πρίσλεϊ, τη Λίζα Μαρί Πρίσλεϊ, την Πάτσι, την Ανν, τη Μισέλ, τον Πολ και άλλα μέλη της οικογένειας. Έξι πρόσωπα που σημάδεψαν την προσωπική και καλλιτεχνική του πορεία, από τους ανθρώπους που γνώριζαν τα προβλήματά του, καταλάβαιναν ότι η ψυχή του ήταν ανήσυχη κι αναζητούσε πνευματικές απαντήσεις που δεν μπορούσε να βρει, που υπέμεναν τις απότομες αλλαγές στη διάθεσή του, που ήξεραν τις στεναχώριες που αφορούσαν τη δουλειά του, που τον λάτρεψαν και έμειναν μαζί του μέχρι τον θάνατό του. Αυτοί που «παρέμειναν για πάντα μέρος της οικογένειάς του, έτσι κι αλλιώς!». Ένα βιβλίο-άλμπουμ με οικογενειακές φωτογραφίες -οι περισσότερες ανέκδοτες- και άγνωστα περιστατικά για τη ζωή του όσο και αναμνήσεις και προσωπικές στιγμές από τη ζωή τους μαζί με τον «βασιλιά Έλβις», που ως αυτόπτες μάρτυρες, καταθέτουν οι Πρίσλεϊ. Είναι ένα ταξίδι μνήμης στη Γκρέισλαντ, το σπίτι που αγάπησε περισσότερο απ’ όλα, το μέρος όπου ένιωθε ο εαυτός του, έζησε εκεί τις καλύτερες στιγμές της καριέρας του, εκεί που ένιωσε ότι αγαπήθηκε περισσότερο.

INDEX_32

Ο πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος Παναγιώτης, καθηγητής μαθηματικών, υπηρετεί σ’ ένα ορεινό απόμακρο χωριό απ’ όπου και κατάγεται. Στο ίδιο χωριό έρχεται να υπηρετήσει ως αγροτικός γιατρός ο παιδικός του φίλος Δημοσθένης, γεγονός που ενισχύει τη φιλία τους. Και οι δυο, πέρα απ’ τις αναμνήσεις που κουβαλούν, ζουν και τις δυσκολίες των νέων ανθρώπων όταν εργάζονται σε ανάλογο απομακρυσμένο περιβάλλον. Ο Παναγιώτης συνδέεται ερωτικά με τη Ρένα, που υπηρετεί κι αυτή στο αγροτικό ιατρείο ως μαμή, αλλά εκείνη δεν τρέφει ειλικρινή αγάπη στον δεσμό της. Ο χωρισμός τους έρχεται να προσθέσει στη μοναξιά του καθηγητή απογοήτευση και μόνο η φιλία του γιατρού αντισταθμίζει τις ψυχικές του επιπτώσεις, μέχρι που ένα τηλεφώνημα θ’ αλλάξει την πορεία της ιστορίας. Από την ελληνική επαρχία ως την πολύβουη Πάτρα και από το κοσμοπολίτικο Λονδίνο ως το πολιτιστικό Δουβλίνο, ο συγγραφέας οδηγεί τον αναγνώστη σ’ ένα ταξίδι ανεκπλήρωτων και προδομένων ερώτων και προσδοκιών για την αλήθεια της αγάπης. Το μυθιστόρημα έλαβε το πρώτο βραβείο στον διαγωνισμό των Σικελιανών και του ομίλου Unesco Πειραιώς και Νήσων του 2007.

Μάικλ Γκρεγκόριο Μέρες εξιλέωσης ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ «Αυτή είναι, λοιπόν, σκέφτηκα, η νέα γενιά Πρώσων.[…] έβλεπα τις λεγεώνες ενός φοβερού στρατού να προελαύνει σαρώνοντας την Πρωσία ολόκληρη στο πέρασμά τους.[…] Οι άρχοντες Γιούνκερ και οι εκπρόσωποί τους παρακολουθούσαν σαν γεράκια τους δουλοπάροικούς τους να σκάβουν το χώμα μες το χιόνι και στη δυνατή βροχή[…]».

Ως Μάικλ Γκρεγκόριο συνυπογράφει το ζεύγος Michael G. Jaco και Daniela De Gregorio, οι οποίοι είναι παντρεμένοι και ζουν στο Σπολέτο της κεντρικής Ιταλίας. Η Ντανιέλα διδάσκει φιλοσοφία και ο Μάικλ Αγγλικά και Ιστορία της φωτογραφίας.Το μυθιστόρημα Μέρες εξιλέωσης είναι μια συναρπαστική περιπέτεια και αποκαλύπτει τις πιο τρυφερές και τις πιο βάναυσες πλευρές της ανθρώπινης φύσης: τη συζυγική αγάπη και τη μισαλλοδοξία, το μητρικό ένστικτο και τον τρόμο του θανάτου. Τοποθετείται χρονικά στις αρχές του 19ου αιώνα στην Πρωσία και πιο συγκεκριμένα το 1807 όταν Ναπολέων έχει κατακτήσει την Ανατολική Πρωσία και ο κίνδυνος και ο θάνατος καραδοκούν. Τρία παιδιά βρίσκονται σφαγιασμένα στο σπίτι τους. Το παραμορ-

φωμένο πτώμα μιας γυναίκας, της μητέρας τους, όπως όλοι υποθέτουν, ανακαλύπτεται σε μια αποθήκη στο λιμάνι της πόλης. Ο πατέρας, ταγματάρχης Γκότεβαλντ, έχει σκοτωθεί κατά τη διάρκεια στρατιωτικών ασκήσεων. Σταδιακά η οικογένεια ξεκληρίζεται. Πρόκειται για μοιραία σύμπτωση ή για οργανωμένο σχέδιο εκδίκησης; Ο ντετέκτιβ Χάνο Στιφένιις, σταθερός ήρωας του Γκρεγκόριο, θα συνεργαστεί με τον Γάλλο εγκληματολόγο Λαβεντρίν στην εξιχνίαση της σκοτεινής και επικίνδυνης αυτής υπόθεσης. Ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, με ψυχαναλυτικές προεκτάσεις.

Συλλογικό έργο Μενεξέδες, εφήμερη ομορφιά ΚΗΦΙΣΙΑ «Η Μαργκρέτε Στάιν εμφανίστηκε στο χώρο των μενεξέδων αργά το μεσημέρι της δεύτερης ημέρας. Συνοδευόταν από μια μεγαλύτερη γυναίκα που της έμοιαζε αρκετά […] Ο Ανδρέας […] σαν να εκτελούσε κάτι από χρόνια προγραμματισμένο, διόρθωσε τη γραβάτα του και, […] ξεκλείδωσε τελετουργικά τη βιτρίνα με τους μενεξέδες». Με αφορμή μια κουβέντα για μενεξέδες, πραγματοποιήθηκε ο πρώτος λογοτεχνικός διαγωνισμός της εφημερίδας Κηφισιά και της 1ης Λέσχης Ανάγνωσης Κηφισιάς. Τα αποτελέσματά του μας οδηγούν σε ένα ρομαντικό ταξίδι με όχημα ένα χειμωνιάτικο μοβ λουλουδάκι που τείνει να εκλείψει από τις αυλές μας, όχι όμως και από τις καρδιές μας. Η συγκεκριμένη έκδοση αναδεικνύει νέες φωνές και προτείνει μια διαφορετική ματιά στην πνευματική-καλλιτεχνική δημιουργία σε τοπικό επίπεδο. Η έκδοση περιλαμβάνει τα κείμενα που διακρίθηκαν στον λογοτεχνικό διαγωνισμό, στον οποίο συμμετείχαν ποιητές και συγγραφείς από όλη την Ελλάδα και την Κύπρο.

Κατερίνα Κωστάκη Το ταξίδι της ζωής φέρνει ελπίδες ANDY’S PUBLISHERS «Αν όλοι οι άνθρωποι πριν ξεκινήσουν μια επικίνδυνη ενέργεια είχαν σκεφτεί τον παράγοντα “συναίσθημα” δεν θα είχαμε όλα αυτά τα τραγικά αποτελέσματα και τις τραγικές συνέπειες ενός παράλογου πολέμου».

Όσοι αποφάσισαν να μείνουν μόνοι με τον εαυτό τους και να παρασυρθούν από τη ροή του αιώνιου και άφθαρτου ποταμού του χρόνου θα αισθανθούν ότι όσο πιο δυνατό είναι το σκαρί του ανθρώπινου εαυτού, τόσο πιο εύκολα δραπετεύει κάποιος από χαμένα μονοπάτια και αδιέξοδες καταστάσεις. Κρατάμε μέσα μας όλα τα υλικά, τα μοναδικά μας όπλα, την άμυνα μας, μόνο που δεν γνωρίζουμε πώς να τα χειριστούμε. Μπαίνουμε στη μάχη χωρίς να γνωρίζουμε τις δυνάμεις μας. Η Κατερίνα Κωστάκη, ακολουθώντας τις νοητικές γραμμές πλεύσης των μεγάλων και μικρών ηρώων του βιβλίου της, αρμενίζει τον αναγνώστη σε υπερβατικά λιμάνια, γεμάτα διαίσθηση.

Έρση Σεϊρλή Νέοι άντρες ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ «Σπανίως η φωνή ταιριάζει με την εμφάνιση και ακόμα σπανιότερα οι φανταστικές εικόνες με τις πραγματικές. Υπολόγιζα το βαθμό της απόκλισης – η μεγάλη καμπύλη του επάνω χείλους, επί παραδείγματι, δημιουργούσε αισθήματα αποξένωσης- όταν τον είδα να σπρώχνει την καρέκλα και να πετάγεται όρθιος[…]». Μια συλλογή ιστοριών, με κοινό θεματικό πυρήνα ώριμες γυναίκες που είναι επιρρεπείς στους νέους άντρες. Δεν είναι ακριβώς ό,τι ονειρεύονται, αλλά η ρώμη και το κάλλος των νεαρών φωτίζουν το μελαγχολικό αστικό τοπίο και διασκεδάζουν τη μοναξιά τους. Η Έρση Σεϊρλή τριγυρίζει θυμωμένη στην Αθήνα. Όπως οι ηρωίδες

Pοζαλία • Bαλτετσίου 58, Eξάρχεια, Aθήνα Tηλ.: 210 3302933

48

BITPINA

της, υφίσταται καθημερινά τη βία της απίστευτης αυτής πόλης. Εάν ήταν στο χέρι της, θα επέστρεφε στο Πασαλιμάνι της παιδικής της ηλικίας ή στο Παρίσι όπου έζησε μερικά ευτυχισμένα νεανικά χρόνια. Τώρα, έχοντας ως μοναδικά όπλα τη γραφή και την κίνηση, αντιστέκεται και κάπου-κάπου διακρίνει στην άκρη του τούνελ ένα μικρό φως. Σε αυτή την Αθήνα -μια εξωπραγματική πόλη- όπου μερικά πράγματα τρέχουν ιλιγγιωδώς και άλλα βουλιάζουν στην ακινησία, οι ηρωίδες αυτών των ιστοριών συναντούν νέους άντρες. Μήπως δεν έχουν γίνει σοφότερες με τα χρόνια; Τώρα αρκούνται στα ελάχιστα.

Σοφία Ζαραμπούκα Πέτρου και Παύλου ΚΕΔΡΟΣ «-Μη μου πεις όχι, μη μου πεις όχι σ’ αυτό που θα σου ζητήσω μαμά μου[…] Σε παρακαλώ, είναι δύσκολο, το ξέρω. Αν το μάθει ο θείος… Είμαι μικρός, αλλά θα προσέχω…[…]

-Ο κύριος Παύλος θέλει να πάω μαζί του στην Επίδαυρο για μια βδομάδα».

Δυο παιδιά, η Μαρία στην εφηβεία και ο Πέτρος έντεκα χρονών, αναγκάζονται να αλλάξουν περιβάλλον και εγκλωβίζονται μαζί με τη μητέρα τους στο σπίτι ενός αυταρχικού θείου. Είχαν συνηθίσει να συζητάνε και να έχουν αντιρρήσεις και τώρα βρίσκονται, ξαφνικά, σε συνθήκες μεγάλης πίεσης και πρέπει να συμβιβαστούν ώσπου να βρεθεί λύση… Με αυτές τις καθημερινές δυσκολίες οι δυο τους οργανώνουν σιγά σιγά τη μυστική ζωή τους, την αντίστασή τους, αποφεύγοντας όσο γινόταν τις συγκρούσεις... Με αισιοδοξία και χιούμορ, η συμμαχία τους θα ξεπεράσει τις δυσκολίες. Η αγάπη και η αρχή του έρωτα φτερουγίζουν προστατευτικά γύρω τους. Τα παιδιά απλώνουν τα δικά τους φτερά για να απελευθερώσουν τα ζώα, να προστατεύσουν τη φύση αλλά και να πετάξουν μακριά.

Αικατερίνη Νεστορίδου Σχολική υγιεινή ΒΗΤΑ «3.6.3.2. Ακοή Το αυτί είναι το όργανο της ακοής και της ισορροπίας του σώματος […] Η βαρηκοΐα της προσχολικής ηλικίας, μπορεί να είναι συγγενής ή επίκτητη […]».

Καθυστέρηση στη διαπίστωση της βαρηκοΐας και επομένως και στην αντιμετώπισή της μπορεί να μειώσει σε σημαντικό βαθμό την ικανότητα του παιδιού να ενταχθεί στον κόσμο των ακουόντων με αποτέλεσμα την ένταξή τους στον κόσμο των κωφών». Από κανέναν, πολιτεία, δημόσιους λειτουργούς, εκπαιδευτικούς και πολίτες, δεν θα πρέπει να διαφεύγει το γεγονός ότι τα παιδιά και οι έφηβοι αποτελούν έναν πληθυσμό με ιδιαίτερες ανάγκες και χαρακτηριστικά. Η προάσπιση της υγείας τους και η καλλιέργεια υγιεινών συνηθειών διατροφής και άσκησης αποτελεί μια τεράστιας σημασίας επένδυση για το μέλλον της χώρας. Προφανές λοιπόν το ενδιαφέρον για τη Σχολική Υγιεινή, τις αρχές και μεθόδους της οποίας οφείλουν να γνωρίζουν και να εφαρμόζουν όσοι αναλαμβάνουν την ευθύνη της Παιδείας, μιας σχολικής μονάδας ή ενός διδακτηρίου, και φυσικά οι γονείς των παιδιών σχολικής ηλικίας. Την ολόπλευρη καταγραφή του ζητήματος της Σχολικής Υγιεινής, των θεμάτων που καλείται να αντιμετωπίσει και των προτεινόμενων από έγκυρους οργανισμούς λύσεων επιχειρεί η Δρ Αικατερίνη Νεστορίδου σε αυτό το βιβλίο. Πρόκειται για ένα αυστηρά δομημένο βιβλίο, που παραμένει απλό χωρίς να παραιτείται από τον στόχο της πληρότητας. Η διαπραγμάτευση του θέματος αρχίζει με την περιγραφή της στελέχωσης και των αρμοδιοτήτων της Σχολιατρικής Υπηρεσίας, την οποία η συγγραφέας θεωρεί απαραίτητη προϋπόθεση οποιασδήποτε προσπάθειας στον χώρο. Ακολουθεί μια γενική περιγραφή των μέτρων αγωγής και προαγωγής της υγείας στο σχολείο, όπως και μια συνοπτική περιγραφή της αύξησης και ανάπτυξης του παιδιού, σημαντικό μέρος της οποίας εξελίσσεται κατά τη σχολική ηλικία.

INDEX_32

Παναγιώτης Νούτσος Πώς η ιστορία γίνεται παρελθόν ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ «67.2. Νεκροθάφτες; Στην “ποιητική της ιστορίας” πώς νοείται η “ταφή”; Κατά τον νοηματογράφο ως ερμηνευτή της “Κίχλης” οι αποθανόντες για να μπουν στον Άδη, δηλαδή να ενταχθούν στην τάξη των νεκρών […] χρειάζεται να ενταφιαστούν […] Η “πράξη του ενταφιασμού”[…] συνιστά μια “μεταφορά της πράξης του ιστορείν”».

Σε αυτό το βιβλίο, ο συγγραφέας των «προστρίψεων» (Προστρίψεις στο πεδίο της Λογοτεχνίας) αντιμετωπίζει επιμέρους θέματα ιστορίας και ιστοριογραφίας και αντιλήψεις για την ιστορία και το έργο των ιστορικών... Ο έλεγχος αυτός αφορά τον τρόπο ανάπτυξης των οικείων επιχειρημάτων ως προς το είδος και κυρίως ως προς το βαθμό οικείωσης της ιστορικής πραγματικότητας. Η μορφή του κειμένου είναι πολυειδής, δηλαδή καταβάλλεται προσπάθεια να συνυπάρξουν οι κυριότερες εκδοχές του γραπτού λόγου, με δεσπόζουσα όμως και ενοποιό την αποδεικτική λειτουργία της θεωρητικής σκέψης... Μέσα από ένα πολύμηνο αναγνωστικό ημερολόγιο, με σχεδόν πεντακόσιες εγγραφές λίγων γραμμών ή πολλών σελίδων, αντιμετωπίζεται η αυτοπαρουσιαζόμενη ως «ποιητική της ιστορίας». Αυτή που ανάγει το «ιστορείν» σε υπόθεση του «πλέκει και ξεπλέκει» το κείμενο του παρελθόντος και προτιμά να «αφουγκράζεται» τις πηγές με στόχο την «αναζήτηση νοήματος» και όχι να τις «ρωτάει» αναζητώντας τις αιτίες των γεγονότων.

Ιωάννα Αυγουστινιάτου Βλέποντάς τα αλλιώς ΣΙΔΕΡΗ «Ο Βασίλης είχε φορέσει τα χθεσινά ρούχα κι έψαχνε για καθαρές κάλτσες. Η Ουρανία χτένιζε μπροστά στον καθρέφτη τα χρυσαφένια μαλλιά της και δοκίμαζε το ένα ή το άλλο τσιμπιδάκι που θα ταίριαζε με τα ρούχα της […] Η Μαρία, η σύζυγος, εργαζόμενη και μητέρα, ετοίμαζε το πρωινό κι εκείνος βρισκόταν μπροστά στον υπολογιστή και κάτι έγραφε[…]».

Μια συλλογή διηγημάτων που αφηγούνται στιγμιότυπα από την καθημερινότητα απλών, συνηθισμένων ανθρώπων, όπως όλοι μας, που έρχονται αντιμέτωποι με την αναλγησία του κράτους, την κοινωνική απανθρωπιά, τις προσωπικές τους ματαιώσεις. Κάποιοι, οι ασυμβίβαστοι, διάγουν βίο μοναχικό, παραμένοντας «μόνοι και... μόνο άνθρωποι». Βλέποντάς τα αλλιώς, λοιπόν, τα κακώς κείμενα της καθημερινότητας, με ένα βλέμμα σκωπτικό, απομυθοποιούμε τους μύθους γύρω από αυτή. Η συγγραφέας ζωντανεύει στιγμές που στη βάση τους είναι τραγικές. Όμως, το αίσθημα του τραγικού κρύβεται πίσω από ένα στρώμα λεπτής ειρωνείας και αρκετής δόσης χιούμορ στην αφήγηση.

Τερέζα Πεσμαζόγλου Η ζωή του Χριστού της Π. Σ. Δέλτα Και η ανέκδοτη αλληλογραφία της με τον μητροπολίτη Χρύσανθο ΕΣΤΙΑ «[…] Ακόμα και οι προσευχές, που μικρή «έπρεπε» να απαγγέλει, ήσαν δυσνόητες: "Το Πάτερ Ημών", πρωί και βράδυ "εδολοφονείτο" με το "ρύσε [sic] ημάς από του πονηρού", φράση που θύμιζε τις "ρίτσες" δηλαδή τους αχινούς, που πουλούσαν οι "αχινάδες" στο δρόμο. […] Η ζηλωτική χρήση του θρησκευτικού αισθήματος όχι μόνον διασφαλίζει την ρήξη με το αλλότριο και διαφορετικό, αλλά ρυθμίζει και τους κώδικες συμπεριφοράς των πιστών». Η Πηνελόπη Δέλτα εκδίδει τη Ζωή του Χριστού το 1925, όταν είναι ήδη πενήντα ενός ετών. Πρόκειται για ένα έργο με διαφορετική

θεματική από όσα έχει ήδη γράψει αλλά και όσα θα το ακολουθήσουν. Αν το «γιατί» η συγγραφέας ασχολήθηκε με τη ζωή του Χριστού απαντάται έμμεσα στο γράμμα της προς τον Βλαστό, το «πώς» εκπονήθηκε το έργο ερευνάται στην αλληλογραφία της με τον αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρύσανθο, στον τόμο Αλληλογραφία της Π.Σ.Δέλτα 1906-1940 (Εστία). Τα εννέα γράμματα που απαρτίζουν την έκδοση (οκτώ του Βλαστού και το σχέδιο της Δέλτα) βρέθηκαν πρόσφατα, φυλαγμένα με άλλα πολύ πιο ιδιωτικά χαρτιά. Οι ανέκδοτες επιστολές της Δέλτα προς τον Χρύσανθο, εκτός από τις πληροφορίες που περιέχουν για τη Ζωή του Χριστού, καταγράφουν την ηθική απαιτητικότητά της που οδηγεί να καταδικάζει τη συνθηκολόγηση, το ευτελές και το κατώτερο, είτε πρόκειται για το επίπεδο της πολιτικής ζωής, είτε για πρόσωπα που καθορίζουν τον πολιτικό βίο, είτε τέλος για τις επιλογές του ίδιου του μετέπειτα αρχιεπισκόπου Αθηνών στην οδυνηρή σχέση Εκκλησίας και κράτους.

Πάνος Ιωαννίδης Αμερική ’62 ΑΙΩΡΑ «-Δεν σου δίνουν καιρό ν’ ανασάνεις. Μην τους ακούς, ν’ αντιδράσεις.

-Έχω να δω και να κάνω πολλά, σε πολύ λίγο χρόνο -Εγώ λέω πως πρέπει να κάνουμε, όσο μπορούμε καλύτερα, μόνο όσα επιτρέπει ο πολύ λίγος χρόνος μας. Άλλη μια τεκίλα;».

Τον Οκτώβρη του ’62 ο νεαρός δημοσιογράφος και συγγραφέας Πέτρος Αρχοντίδης, που βρίσκεται με υποτροφία στις ΗΠΑ, βιώνει την πυραυλική κρίση της Κούβας που απείλησε να μετατρέψει σε ολοκαύτωμα τον πλανήτη. Ο ήρωας με έναυσμα το καταλυτικό αυτό γεγονός, σε μια εκ βαθέων εκμυστήρευσή του, με αποκαλυπτική ειλικρίνεια, μιλάει για τις εμπειρίες του στο Νέο Κόσμο, για τον εφιάλτη που έζησε στο αντιπυραυλικό καταφύγιο της Νέας Υόρκης· για τις απρόσκλητες μεταφυσικές εμπειρίες του· για έναν αναμενόμενο Μαύρο Μεσσία που θ’ αλλάξει τον κόσμο με τη μουσική· για τον ρόλο του έρωτα και του σεξ στη ζωή του· για κάποιες κωμικοτραγικές πτυχές του Αμερικανικού ρατσισμού· για ευτυχείς μα και τραυματικές γνωριμίες με κάθε είδους και κάστας ανθρώπους· για μια δυσάρεστη συνομιλία του με τον Πρόεδρο Κένεντι και για μια συνάντηση με τους Μπίλυ Ουάιλντερ, Σίρλεϊ Μακλέιν και Τζακ Λέμον στα πλατό του Χόλιγουντ· για τη μυστηριακή δεύτερή του γέννηση σ’ ένα τρένο και την ως δια μαγείας μεταμόρφωση ενός ξενοδοχείου στο Τάιμς Σκουέαρ· κι ακόμα, για την ανταγωνιστική, αρχικά, σχέση του μ’ έναν Τούρκο συμφοιτητή του, που εξελίσσεται σε φιλία. Σε αυτή τη διαποτισμένη με γλυκόπικρο χιούμορ, δηκτική ειρωνεία και καυστική σάτιρα, ξεδιπλώνεται ένα ιδιότυπο οδοιπορικό του ήρωα στη χώρα των μεγάλων ευκαιριών, των μεγάλων αντιθέσεων και των ανατροπών.

Γιώργος Καλλίνης Σχεδίασμα βιβλιογραφίας Κοσμά Πολίτη (1930-2006) UNIVERSITY STUDIO PRESS «Εγγλέζικη νοοτροπία», στη στήλη, Θέματα, Εφημ. Ριζοσπάστης, 22.8.1946 Η απόλυση του γνωστού λογοτέχνη Κοσμά Πολίτη από το βρετανικό συμβούλιο που καλλιεργεί όπως είναι γνωστό τις βρετανο-ελληνικές πνευματικές σχέσεις δείχνει τη νοοτροπία των Εγγλέζων περιπαθών ελληνολατρών απέναντι στους πνευματικά ελεύθερους Έλληνες που επιμένουν να μη δέχονται την επαναφορά του Γκλίξμπουργκ[…]».

Πρόκειται για καρπό της πολύχρονης ενασχόλησης του συντάκτη του βιβλιογραφικού αυτού σχεδιάσματος με το έργο του Κοσμά Πολίτη (1888-1974), του συγγραφέα των μεταξύ άλλων δύο σπουδαίων μυθιστορημάτων του 20ού αιώνα, της Eroica και Στου Χατζηφράγκου. Στο βιβλίο παρουσιάζεται, πέραν της καταγραφής της λογοτεχνι-

50

BITPINA

κής του παραγωγής, όλο το μέγεθος, ο μεταφραστικός άθλος του Κοσμά Πολίτη, στον οποίο οφείλεται έως και σήμερα ακόμη η επαφή του αναγνωστικού κοινού με σπουδαία έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Το σχεδίασμα αυτό αποτελείται από έξι μέρη, όπου καταγράφονται οι αυτοτελείς εκδόσεις των λογοτεχνικών έργων του Κοσμά Πολίτη αναλυτικά, ακολουθούν οι δημοσιεύσεις αποσπασμάτων ή ολόκληρων έργων (διηγημάτων) σε ανθολογίες, περιλαμβάνονται άλλα δημοσιεύματα του συγγραφέα (επιστολές, άρθρα ή συνεντεύξεις σε περιοδικά και εφημερίδες) που αναδημοσιεύονται ολόκληρα όταν είναι σχετικώς σύντομα και δυσεύρετα, επιχειρείται να καταγραφεί όσο γίνεται με μεγαλύτερη πληρότητα το μεταφραστικό του έργο, περιλαμβάνονται πληροφορίες, μεταξύ άλλων για τις κινηματογραφικές και τηλεοπτικές μεταφορές των έργων του. Πρόκειται για ένα εργο-βιογραφικό σχεδίασμα, χρήσιμο σε μελετητές που ενδιαφέρονται για τον Κοσμά Πολίτη και το έργο του.

Εμίλ Ζολά Μισώ… Οι παθογένειες της Δημοκρατίας ΡΟΕΣ «Μισώ τους σπουδαρχίδες που μας κυβερνούν, τους σχολαστικούς και τους πληκτικούς που αρνούνται τη ζωή. Είμαι υπέρ των ελεύθερων εκδηλώσεων της ανθρώπινης ιδιοφυΐας. Πιστεύω σε μια συνεχή αλληλουχία των ανθρωπίνων εκφράσεων, σε μια ατέλειωτη πινακοθήκη ζωντανών πινάκων […]».

Μια επιλογή από τα πολιτικά αρθρογραφήματα σε διάφορες εφημερίδες όπου ο Ζολά (1840-1902) απευθύνει ένα μεγάλο κατηγορώ ενάντια στην «πολιτική που μισεί»: την πολιτική όπου βρίσκουν καταφύγιο όλοι οι αποτυχημένοι, την πολιτική που έχει καταντήσει μια ωμή διεκδίκηση θέσεων και μέσο χρηματισμού των επιτηδείων, την πολιτική της ασημαντότητας που σαν το σαράκι ροκανίζει την ίδια τη δημοκρατία. Μαστιγώνοντας το πολιτικό σκηνικό της εποχής του, ο μεγάλος Γάλλος συγγραφέας οραματίζεται μια Δημοκρατία που να μην αποτελεί «ένα απόβρασμα άγνοιας και ματαιοδοξίας» με επίχρισμα τη λαϊκή ετυμηγορία. Το βιβλίο αυτό είναι μια πραγματική πολεμική ιαχή ενάντια στη δημοκρατία του πολιτικαντισμού, του κομματαρχισμού και της μετριότητας.

Surendra Verma Το μικρό βιβλίο των επιστημών ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ «Το Εκκρεμές του Φουκώ (Λεόν Φουκώ 1819-1868 μ.Χ.) Το εκκρεμές του Φουκώ είναι ένα απλό εκκρεμές με τη διαφορά ότι στην κορυφή είναι προσαρμοσμένο σε ένα σύνδεσμο ο οποίος του επιτρέπει να ταλαντεύεται προς όλες τις κατευθύνσεις. Το εκκρεμές του Φουκώ απέδειξε πως η Γη περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της».

Πυθαγόρας, Ιπποκράτης, Αρχιμήδης, Γαλιλαίος, Νεύτωνας, Κοπέρνικος, Μπέικον, Κέπλερ, Δαρβίνος, Αϊνστάιν, Πασκάλ, Παστέρ, Λεόν Φουκώ, Στίβεν Χόκινγκ και πολλές άλλες υπογραφές βρίσκονται κάτω από τα 175 λήμματα (ένα ανά σελίδα), τα οποία ταξινομούνται με χρονολογική σειρά. Εκατόν εβδομήντα πέντε νόμοι, αρχές, θεωρίες, υποθέσεις, κανόνες, αξιώματα, πειράματα, μοντέλα, συστήματα, παράδοξα, εξισώσεις, μαθηματικές σταθερές και άλλες ιδέες που διαμορφώνουν τα θεμέλια των επιστημών συγκεντρώνονται σ’ αυτό το βιβλίο. Η παρουσίασή τους είναι σύντομη και κατανοητή, καθώς το βιβλίο απευθύνεται σε όλους... που θέλουν να τα ξέρουν όλα. Τι είναι το Πυθαγόρειο θεώρημα, ποια είναι τα αξιώματα του Ευκλείδη, ποια είναι η αρχή του Αρχιμήδη, τι είναι οι αριθμοί Φιμπονότσι, τι λέει ο νόμος του Πασκάλ και τι ο νόμος του Μέρφυ;

INDEX_32

Το μικρό βιβλίο των Επιστημών μπορεί κανείς να το διαβάσει με τη σειρά, αλλά και να το ξεφυλλίσει και να σταθεί στο νόμο ή το αξίωμα που τον ενδιαφέρει. Κάθε λήμμα είναι πλήρες αλλά, όπου είναι αναγκαίο, προτείνονται και παραπομπές.

Αστέριος Αργυρίου Κοράνιο και ιστορία ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ «[…]Η κορανική αντίληψη της Ιστορίας είναι αποκλειστικά αποκαλυπτοκεντρική. Κέντρο της Ιστορίας είναι η αποκάλυψη του θελήματος του Θεού, η αποστολή της Θείας Κατεύθυνσης. Η χριστιανική Ιστορία δε γνωρίζει παρά ένα μόνο κέντρο, την έλευση του Χριστού (Ενσάρκωση, Πάθος, Ανάσταση) που αποκαλύπτει στην Ιστορία το πραγματικό της νόημα».

Η θρησκεία του προφήτη Μωάμεθ είναι στενά συνδεδεμένη με τον Ελληνισμό και την Ορθοδοξία. Οι δύο θρησκείες, οι δύο πολιτισμοί, οι δύο κόσμοι έχουν συνδέσει τη ζωή τους και την ιστορία τους σε τέτοιο βαθμό ώστε να είναι δύσκολο να θεωρήσουμε και να μελετήσουμε τον ένα κόσμο χωρίς άμεση ή έμμεση αναφορά στον άλλον. Η μελέτη του κ. Αστερίου Αργυρίου, καθηγητή του πανεπιστημίου του Στρασβούργου, αποτελεί μια σημαντική προσπάθεια κατανόησης της θρησκείας του Μωάμεθ και των σχέσεων που αναπτύχθηκαν ανάμεσα στον Ισλαμικό και τον Ορθόδοξο χώρο. Περιστρέφεται κυρίως γύρω από δύο θεολογικές έννοιες, γύρω από τις οποίες και πάνω στις οποίες οικοδομείται και αναπτύσσεται η κορανική αντίληψη της Ιστορίας: αφενός ότι η ιδέα που δεσπόζει στην προφητική σκέψη και δράση του Μωάμεθ είναι η ιδέα του «Ενός Θεού, Κυρίου των δύο Δημιουργιών» και αφετέρου ότι η αντίληψη της Ιστορίας στο Κοράνιο είναι μια «αντίληψη αποκαλυπτοκεντρική». Ιδιαίτερα σήμερα που οι σχέσεις μεταξύ του δυτικού και του ισλαμικού κόσμου δοκιμάζονται, η παρούσα έκδοση έρχεται να φωτίσει στοιχεία που συνδέουν άμεσα την ιστορική πορεία των δύο πολιτισμών.

Αργύρης Χιόνης Το μήνυμα και άλλες δύο φάρσες ΚΙΧΛΗ «Είμαστε σαν το γρασίδι των δημόσιων κήπων Κάθε τόσο μας κουρεύουν σύρριζα τη σκέψη Χάριν συμμετρίας».

Από τα τρία θεατρικά κείμενα που περιέχονται στο παρόν βιβλίο, τα δύο (Ο ρήτορας και Αυτός εκτός και εντός του κουστουμιού του) γράφτηκαν το φθινόπωρο του 1971 στο Άμστερνταμ, ενόψει του διαγωνισμού μονόπρακτου που είχαν προκηρύξει, για τις Κάτω Χώρες (Ολλανδία και Φλάνδρα), ο θεατρικός οργανισμός Sater και το λογοτεχνικό περιοδικό Soma. Την εποχή εκείνη τα ολλανδικά του συγγραφέα δεν ήσαν επαρκή για να γράψει ζωντανούς διαλόγους και όπως δηλώνει ο ίδιος: «Προσέφυγα λοιπόν στη λύση της παντομίμας, για την οποία απαιτούνταν μόνο σκηνικές οδηγίες. Τα δύο αυτά έργα απέσπασαν το πρώτο βραβείο και, κατά την ημέρα της απονομής, παραστάθηκαν από τον Stater». Το τρίτο έργο, Το μήνυμα, γράφτηκε κι αυτό στο Άμστερνταμ, δύο χρόνια αργότερα, αλλά στα ελληνικά. Στο Μήνυμα, δύο ανθρωπάκια, που δεν ξέρουν από που έρχονται, ποιοι είναι και που πάνε, μεταφέρουν ένα σπουδαίο αλλά λησμονημένο μήνυμα σ’ έναν άγνωστο Κύριο. Αναζητώντας τον Γκοντό, διανύουν, ακίνητοι και αμνήμονες, μια τεράστια απόσταση που αρχίζει και τελειώνει μέσα τους. Στον Ρήτορα, ένας βουβός, αειφάγος και αδηφάγος πολιτικάντης γοητεύει το κουφό πλήθος. Στο Αυτός εκτός και εντός του κουστουμιού του, παρακολουθούμε τον βίο και την πολιτεία ενός ανδρείκελου που παριστάνει τον άνθρωπο.

52

BITPINA

Παναγιώτης Δημάκης Πρόσωπα και θεσμοί της αρχαίας Ελλάδας ΠΑΠΑΔΗΜΑΣ «Οι Αθηναίοι άνδρες -πολλοί τουλάχιστον απ’ αυτούςέφταναν σχεδόν να διακατέχονται από αισθήματα… φόβου εμπρός στις συζύγους τους. […]σε κάποια τέτοια διαπίστωση καταλήγει ο ερευνητής βάσει ορισμένων -όχι δε λίγων- χωρίων των κλασικών μας στα οποία γίνεται λόγος για τις μύριες πανουργίες των γυναικών». Στην καλύτερη κατανόηση του κλασικού κόσμου οδηγεί όχι μόνον η μελέτη της φιλοσοφίας ή της λογοτεχνίας, αλλά επίσης και η έρευνα του δικαίου στην αρχαία Ελλάδα. Ενός δικαίου που υπήρξε κατά πολύ αξιολογότερο, πιο φιλάνθρωπο και πιο προοδευτικό από το χρονικά αντίστοιχό του Ρωμαϊκό δίκαιο. Στην ιστορία του ελληνικού δικαίου αναφέρονται οι δεκαεπτά γενικότερου ιστορικο-νομικού ενδιαφέροντος μελέτες που περιλαμβάνονται σε αυτόν τον τόμο, οι οποίες κατατάσσονται σε τρεις βασικές ενότητες. Η πρώτη αφορά στις γυναίκες της κλασικής εποχής, όπως η μειονεκτική θέση τους στην κλασική Σπάρτη, οι γυναίκες που ενέπνευσαν τους κλασικούς, η δίκη της Νεαίρας ή ότι οι γυναίκες ήσαν τόσο αδιαμφισβήτητα κύριες των προικώων πραγμάτων τους όσο δέχεται η κρατούσα γνώμη κλπ. Η δεύτερη ενότητα αναφέρεται στο φαινόμενο της παιδεραστίας και τη διάδοσή του στην κλασική Αθήνα. Το δε τρίτο μέρος του έργου αναφέρεται σε ειδικά θέματα του αρχαίου Ελληνικού Δικαίου, όπως για παράδειγμα το Δίκαιο της Γόρτυνας, τα δικαστήρια και οι δικαζόμενοι στην κλασική Σπάρτη, η δίκη του Σωκράτη και άλλα συναφή. Ο επίτιμος καθηγητής και πρώην πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου Παναγιώτης Δημάκης, με αυτό το βιβλίο του στοχεύει να βοηθήσει στις έρευνες και μελέτες στον κλάδο της ιστορίας του ελληνικού δικαίου.

Ivan Brunetti Schizo ΚΟΡΜΟΡΑΝΟΣ «Μια αίσθηση χιούμορ μαύρη σαν μελάνι… ένα νοσηρά αστείο, έντονα προσωπικό, ανένδοτα μηδενιστικό κόμικς».

The Chicago Reader

Ο Ιβάν Μπρουνέτι είναι ένας Αμερικάνος δημιουργός κόμικς που ζει και εργάζεται στο Σικάγο. Από το 1994 γράφει και σχεδιάζει το κόμικς Schizo, έναν ευφυή χείμαρρο καυστικής μισανθρωπίας, ανελέητης αυτοκριτικής, νοσηρού χιούμορ και βλάσφημης θεματολογίας, χρησιμοποιώντας ένα ευρύ φάσμα σχεδιαστικών στυλ, από το χαριτωμένο μέχρι το γκροτέσκο, και από το κολάζ έως τον φωτορεαλισμό... Για τον Ιβάν Μπρουνέτι το να κάνει κόμικς είναι η ζωή του. Κάνει σκίτσα «απαγορευμένα» και «τρομαχτικά». Η απειλητική φωνή είναι αυτή του γονέα, ο οποίος έχει τη ζωή και τον θάνατο του παιδιού στα χέρια του/της. Ο πατέρας είναι ένας μεγαλόσωμος/ευμετάβολος/τρομαχτικός άντρας. Η μητέρα ζητά από το παιδί να μην εκνευρίζει τον πατέρα και αντί να το προστατέψει το κάνει να πιστέψει πως αν ήταν αρκετά καλό/ έξυπνο/άξιο/αόρατο, θα ευχαριστούσε τον πατέρα αντί να τον εξοργίζει! Με το βιβλίο του Ιβάν Μπρουνέτι Schizo, ο εκδοτικός οίκος Ο ΚΟΡΜΟΡΑΝΟΣ εγκαινιάζει μια νέα σειρά μεταφράσεων ξένων βιβλίων κόμικς στην Ελλάδα με τον συλλογικό τίτλο INK PRESS. Το Schizo αποτελεί μετάφραση του βιβλίου Misery Loves Comedy της Fantagraphics Books, το οποίο αναπαράγει τα τρία πρώτα τεύχη του βλάσφημου, μηδενιστικού περιοδικού Schizo που εκδόθηκαν την περίοδο 1995-1998, εμπλουτισμένα με πρόσθετο υλικό του Μπρουνέτι από διάφορες άλλες εκδόσεις.

INDEX_32

Φώτης Κόντογλου Ευλογημένο καταφύγιο ΑΓΚΥΡΑ «Όλα τα φυσικά κτίσματα στην Ελλάδα είναι στα μέτρα του ανθρώπου. Είναι σαν να γινήκανε γι’ αυτόν όλα, τα βουνά, οι θάλασσες, οι κόρφοι, τα μπουγάζια, τα νησιά, τα λαγκάδια, τα ποτάμια. Σ’ άλλες χώρες η φύση παρουσιάζει ένα χάος που φοβερίζει τον άνθρωπο - χάος γεμάτο αντάρες, υγρασία, σκοτάδι, μούχλα». Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο (Αγαπημένο καταφύγιο), ο συγγραφέας μας ταξιδεύει σε πράγματα απλά και καθημερινά, μυώντας μας παράλληλα σε κρυμμένες ομορφιές. Στο δεύτερο τμήμα (Βλογημένη Ελλάδα), κυριαρχεί η οδύνη για την αλλοίωση της ελληνορθόδοξης παράδοσης, αλλά αχνοφέγγει και το φως της ελπίδας - αριστοτεχνικό δείγμα έκφρασης της πατερικής χαρμολύπης. Το τελευταίο μέρος του βιβλίου (Ανεξιχνίαστα μυστήρια) κυριαρχείται από τις μεταφυσικές αγωνίες του μαΐστορα Κόντογλου. Με τη φρεσκάδα του χρονογραφήματος, αλλά και το βάθος σοφίας του ο δεξιοτέχνης των νεοελληνικών γραμμάτων Φώτης Κόντογλου, στα κείμενα του Ευλογημένου καταφυγίου, δίνει ακόμα και στα πιο πεζά πράγματα, όπως οι πέτρες ή τα καντήλια ενός ερημοκλησιού μια ποιητική απόχρωση, τα αγκαλιάζει με αμεσότητα και με πρωτόγνωρο, προσωπικό τρόπο κάνει τον αναγνώστη να τα αγαπήσει. Δημοσιευμένα στην εφημερίδα Ελευθερία σε διάστημα μιας εικοσαετίας (1948-68), τα πονήματα αυτά του μαστρο-Φώτη έχουν στο επίκεντρό τους διάφορα θέματα. Κοινό χαρακτηριστικό, το αποτύπωμα της ψυχής του συγγραφέα. Είτε μιλάει για τον τζίτζικα είτε για την ξενοδουλία που ήδη από τότε άρχισε να σαρώνει τα πάντα, ο μαΐστωρ του λόγου και της αγιογραφίας συγκλονίζει με τη γραφή του.

Βασίλης Βασιλικός Τρεις γυναίκες ΑΓΚΥΡΑ «Κι ωστόσο ανάμεσα σ’ αυτό που ήθελα και σ’ αυτό που έκανα εκείνη τη στιγμή, υπήρχε το χάος μιας νύχτας. Μα ζητούσα κι αυτό το είδος του πόνου. Την οδύνη της απουσίας της όπου η μνήμη γινόταν πανίσχυρη κι επεξεργαζόταν με το δικό της τρόπο τα περασμένα. Γιατί έχει κι η μνήμη μας τις απαιτήσεις της».

Ο ώριμος συγγραφέας της Τριλογίας, του Ζ και του Γλαύκου Θρασάκη συνομιλεί υπογείως, σχεδόν διαισθητικά, με τον Τσέζαρε Παβέζε ή με τον Τρούμαν Καπότε. Το βιβλίο αποτυπώνει με χαρακτηριστικό, αλλά και πρωτότυπο τρόπο, τα «άγουρα χρόνια» του αφηγητή, που αναζητεί τα όρια του εαυτού του, ακροβατώντας συνεχώς ανάμεσα στην επιβεβαίωση και την απόρριψη. Η αυθόρμητη Ρούλα, η πρόσχαρη Έλεν, η αινιγματική Μάγδα -επίκαιρες και διαχρονικές- επανασυνδέουν το πλούσιο συγγραφικό έργο του Βασίλη Βασιλικού με τη λογοτεχνική παράδοση της νουβέλας. Γραμμένες στις αναταράξεις της εφηβείας του συγγραφέα, με σκηνικό τοποθεσίες και εποχές από έναν κόσμο που έβγαινε με έκδηλη αγωνία, αλλά και δημιουργική αισιοδοξία από τον εμφύλιο. Στις Τρεις γυναίκες κυριαρχούν η γυναίκα και ο τόπος, η ανάμνηση και το τίμημα του έρωτα. Κάθε γυναικεία φιγούρα συμπληρώνει και κλυδωνίζει ταυτόχρονα τον εσωτερικό κόσμο του αφηγητή. Kάθε προσπάθεια του ερωτευμένου νέου προσκρούει σε ένα «μυστήριο» ή ένα απρόοπτο. Kάθε επιβεβαίωση απειλείται από τη διάψευση. H χαρά είναι πρόσκαιρη, η αναζήτηση διαρκής.

54

αυτοπαρουσιάσεις

Νίκος Κατσαλίδας

BITPINA

Ένας περίεργος, αβρός εσωτερικός κόσμος κουβαλιέται εντός μου από τις Βόρειες Ηπειρώτικες οροσειρές, γεμάτος πάχνη, χιονιάδες, φουσκονεριές, αναστατώσεις και πουλάκια στα τζάμια, που πηγαινοέρχεται και ξαναδημιουργείται ένας νέος αισθητικός κόσμος, όπως εκείνα τα γάργαρα νερά μέσα σε μια πελώρια γούρνα ενός ποταμού που στριφογυρίζουν και στροβιλίζουν και διαμορφώνονται σε σπίθες δροσοσταλιάς και ανταύγειες κι ορθώνονται από τα βάθη της ύπαρξης, όπως από τον κάτω κόσμο του υποσυνείδητου και πιεστικά μεταγλωττίζονται σε ποιητικές εικόνες. Κι αυτός ο λυρικός, εσωτερικός κόσμος μου, πότε ως πόνος και θλίψη, ως θαλπωρή και ανάμνηση, ως ζωή και θάνατος, διαπερνούσε από τον κάτω κόσμο της ύπαρξης και ξαναφτιάχνονταν ένας καινούργιος κόσμος της ποιητικής εικόνας, άλλου είδους κόσμος αυτός, που πότε με τράνταζε και πότε με ηρέμιζε, ψάχνοντας να φτιάξω καινούργια ίχνη της πατημασιάς της κίχλης της εφηβείας μου, μια άλλη ματιά της ηλικίας της φιλοσοφίας του λαογράφου πατέρα συλλέγοντας δημοτικά

άσματα, μια άλλη οπτική της γριάς μητέρας μιλώντας με τα πουλιά του Θεού και τα λουλούδια της αυλής της. Και μέσα στον ανανεωμένο κόσμο της ποίησης, διαπερνάει πάντα ο φιλοσοφικός ίσκιος του παππού και της γιαγιάς μου, ο σύγχρονος Οδυσσέας, ο ταξιδευτής της Αμερικής, και η Πηνελόπη της αναμονής που μιλούσε με τους αγέρηδες και τους βοριάδες και μας αφηγούνταν τη νέα Οδύσσεια του πατρικού μας. Κι όλα αυτά, ανάμεσα στα βόρεια βουνά, στα καταράχια, γεμάτα αντάρες, φαράγγια, δεντροστοιχίες και βράχια. Συν την πανίδα και τη χλωρίδα τριγύρω μας, που τίποτε άλλο εκτός από τις ποιητικές εικόνες μπορούσε να φτιάξει.

Tα εραλγικά της κίχλης KAΣTANIΩTHΣ

ΚΩΣΤΑΣ Χ. ΧΡΥΣΟΓΟΝΟΣ

Το βιβλίο αυτό είναι μια προσπάθεια συμβολής στην έρευνα των θεσμών της ελληνικής πολιτείας, σε ό,τι αφορά τόσο τα γενετικά τους χαρακτηριστικά όσο και τη σημερινή τους διαμόρφωση. Αποτελεί ένα ανησυχητικό συμπέρασμα το γεγονός ότι κάτω από την επιφάνεια της αδιατάρακτης λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος εξακολουθούν να υπάρχουν, ή και ενισχύονται, εξουσιαστικές δομές φεουδαρχικού χαρακτήρα, όπως η μεταλλαγμένη επιβίωση του δυναστικού συνδρόμου στην πολιτική ζωή. Η κυριαρχία των οικογενειακών δεσμών στη δόμηση της εξουσίας είναι όμως ένα από τα γνωρίσματα των φεουδαρχικών κοινωνικών σχηματισμών, απότοκο της ανυπαρξίας, στις κοινωνίες εκείνες, πολιτικών θεσμών γενικά. Στην Ελλάδα του 21ου αιώνα η οικογενειοκρατία είναι το αποτέλεσμα της ανυπαρξίας ειδικά ενός πολιτικού θεσμού, δηλαδή του δημοκρατικού (σε ό,τι αφορά την εσωτερική δομή και λειτουργία του) πολιτικού κόμματος. Ακόμα πιο ανησυχητική, βέβαια, θα χαρακτήριζα τη σταδιακή σύντηξη της

Η ιδιωτική δημοκρατία. Από τις πολιτικές δυναστείες στην κλεπτοκρατία. ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ

INDEX_32

δημόσιας και της ιδιωτικής εξουσίας, αφού το αποτελεσματικότερο μέσο πλουτισμού στην Ελλάδα φαίνεται πως συνιστά η νομή, άμεσα ή έμμεσα, του κράτους. Η διαφθορά δεν αποτελεί παθολογικό σύμπτωμα, αλλά οργανική ιδιότητα του πολιτικού συστήματος, σε μια χώρα όπου και ο «ιδιωτικός» τομέας είναι σε μεγάλο βαθμό κρατικοδίαιτος. Η αδυναμία σαφούς διάκρισης δημόσιου και ιδιωτικού είναι όμως κι αυτή διακριτικό της μεσαιωνικής φεουδαρχίας κι όχι της αστικής δημοκρατίας. Θα ήθελα να σημειώσω, κλείνοντας, πως ο εκφεουδαρχισμός του πολιτικού συστήματος σε μια κατά τα άλλα καπιταλιστική κοινωνία αποτελεί το ελληνικό παράδοξο του 21ου αιώνα και ότι η ανατροπή του είναι το ζητούμενο για τη δική μας γενιά και για εκείνες που έρχονται.

55

ΧΡΙΣΤΟΣ Σ. ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ

Οδεύουμε προς το τέλος της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα. Η τεχνολογία κάνει τεράστια άλματα, η γενετική ανοίγει νέους ορίζοντες, ενώ παραλλήλως θέτει την ανθρωπότητα μπροστά στις ευθύνες της, ηθικές και πολιτικές. Η παγκοσμιοποίηση κινείται δημιουργώντας νέα δεδομένα σε διεθνές επίπεδο, με καθοριστικές παρενέργειες σε ό,τι αφορά τη δυναμική των τοπικών κοινωνιών. Ο χρόνος έχει αποκτήσει πολύ μεγάλη ταχύτητα και αλίμονο στις κοινωνίες που δεν μπορούν να συμπορευτούν με τη δυναμική της εξέλιξης. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, ο πλανήτης απειλείται από τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του τρόπου ανάπτυξης και την κλιματική αλλαγή. Στην Ελλάδα από το άλλο μέρος, οι κοινωνικοί και πολιτικοί θεσμοί αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τα νέα δεδομένα. Το πολιτικό σύστημα είναι σε κατάσταση κρίσης, η ίδια η έννοια της πολιτικής χρειάζεται επαναπροσδιορισμό και άμεση υπέρβαση της λογικής της «έξυπνης ατάκας». Η δημοκρατία κινείται με λογική θεάματος, ενώ αναζητείται συλλογικό υποκείμενο στον χώρο της κοινωνίας πολιτών για τη διέξοδο από την κρίση, η οποία

στη χώρα μας ξεπερνά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και οικονομική ύφεση και διαπερνά σχεδόν το σύνολο των κοινωνικών θεσμών και το πολιτικό σύστημα. Έχει καταρρεύσει το σύστημα αξιών και η γενική απαξία και έλλειψη αίσθησης προοπτικής απειλούν την κοινωνική συνοχή. Ταυτοχρόνως δεν αναπτύσσεται διάλογος ούτε προωθείται η συμπόρευση της Ελλάδας με τις ανεπτυγμένες κοινωνίες της γνώσης. Σε διεθνές επίπεδο αναπτύσσεται προβληματισμός και αναζητούνται δυνατότητες ανάπτυξης ενός λειτουργικού συστήματος παγκόσμιας διακυβέρνησης, το οποίο θα ανταποκρίνεται και στις ανάγκες ανάπτυξης ενός νέου παγκόσμιου συστήματος ασφαλείας. Ποια θα είναι η πορεία της Ελλάδας; Με το βιβλίο αυτό επιχειρώ μια ανάλυση ορισμένων πτυχών της Ελληνικής πραγματικότητας με παράλληλη παρουσίαση στοιχείων που θα μπορούσαν να συνθέσουν το μελλοντικό σύστημα παγκόσμιας διακυβέρνησης.

Εθνικές ανισορροπίες και παγκόσμια διακυβέρνηση ΙΩΛΚΟΣ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΟΥΡΑΣ

Το θέατρο σκιών ήταν για μένα, από την πρώτη μου γνωριμία με τον Καραγκιόζη του αείμνηστου Ευγένιου Σπαθάρη, ένας υπερβατικός τόπος όπου μπορούσαν να ακουστούν κάποιες αλήθειες με έναν καινοφανή τρόπο. Έτσι λοιπόν, όταν πήρα με άριστα το πτυχίο μου της Θεατρολογίας από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, αποφάσισα να διασκευάσω και να συμπληρώσω την κωμωδία του Μένανδρου Περικειρομένη, για ηθοποιούς και Καραγκιοζοπαίχτη. Και λέω «να συμπληρώσω», γιατί από αυτό το εξαίρετο δείγμα της «Νέας Κωμωδίας» έφτασαν έως εμάς μόνο κάποιες στιγμές, αλλά επαρκείς στίχοι για να μαντέψουμε την πλοκή, έχοντας βεβαίως γνώση των υπόλοιπων θεατρικών έργων του είδους αυτού. Η μελέτη και η εργασία αυτή κράτησε δεκαπέντε χρόνια, μέχρι να τολμήσω να δημοσιεύσω αυτό μου το πόνημα (στην αρχή στην προσωπική μου ιστοσελίδα www.konstantinosbouras.gr). Οι αντιδράσεις ήταν θετικές κι έτσι τόλμησα και το επόμενο βήμα: να βρω έναν τολμηρό εκδότη. Και τον βρήκα στο πρόσωπο του Διαμαντή Καράβολα, των εκδόσεων και

του περιοδικού Φαρφουλάς. Στον τόμο προστέθηκε και μία δραστική αποδόμησηανασύνθεση-αναδημιουργία του γνωστού Κύκλου με την κιμωλία, του Μπέρτολτ Μπρεχτ. Το αποτέλεσμα είναι τελείως αγνώριστο: παιδιά συμμετέχουν στα δρώμενα με αυτοσχεδιασμούς και θεατρικό παιχνίδι, με την καθοδήγηση ενός ΚαραγκιοζοπαίχτηΑφηγητή, ο οποίος «κρατάει» τους περισσότερους δευτερεύοντες ρόλους, με τη φωνή και τις «φιγούρες» του μπερντέ του, ενώ τέσσερις μόνο ηθοποιοί μοιράζονται τους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Τα λόγια και οι στίχοι που λένε οι «ήρωες» πόρρω απέχουν από το κλασικό έργο του Μπρεχτ, τόσο που μπορούμε να μιλάμε για ένα καινούργιο, πρωτότυπο έργο. Ανυπομονώ να τα δω και τα δύο «ανεβασμένα» στο θέατρο.

Διασκευάζοντας μετ’ ευτελειας (για θέατρο σκιών μέσα στο θέατρο) ΦΑΡΦΟΥΛΑΣ

INDEX_32

Γιάννης Μακριδάκης Η δεξιά τσέπη του ράσου ΕΣΤΙΑ

πίσω από τη βιτρίνα Στις σελίδες που ακολουθούν θα βρείτε κριτικές και παρουσιάσεις βιβλίων από δόκιμους συγγραφείς, βιβλιοκριτικούς και αρθρογράφους αλλά και από «απλούς» αναγνώστες. Όπως πάντα, το περιοδικό είναι ανοιχτό σε όλους και υποδεχόμαστε με χαρά τις κριτικές σας για τα βιβλία που αγαπήσατε ή αντιπαθήσατε. gnomi@indexmag.gr

Ένα χρόνο μετά το εκπληκτικό μυθιστόρημα Ανάμισης τενεκές, ο νεότατος πεζογράφος Γιάννης Μακριδάκης εμφανίζει την παρούσα νουβέλα και κατοχυρώνει πλέον το όνομά του στις πιο ελπιδοφόρες πένες των σύγχρονων πεζογράφων και των γραμμάτων γενικότερα. Πράγματι, μ’ έναν συνολικά μελαγχολικό και ενίοτε φορτισμένο συναισθηματικά λόγο, καταγράφει έναν ύμνο στη ζωή μέσα από έναν μυθοπλαστικό ιστό εντελώς απλό έως απλοϊκό, έτσι ώστε να αγγίζει κάθε μορφωτικού επιπέδου αναγνώστες. Ο μοναδικός μοναχός στο μοναστήρι της Παναγιάς, κάπου στη Χίο, έχει για συντροφιά μια σκυλίτσα που του χάρισε ένας χωρικός. Το ζωάκι κυοφορεί και πρόκειται να τεκνοποιήσει τη μέρα που ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος πεθαίνει, χτυπημένος απ’ την επάρατη νόσο. Το ίδιο συμβαίνει και με τη Σίσσυ, η οποία αφήνει τρία μικρά κουτάβια. Από ‘κει και μετά όλη η έγνοια του μοναχού είναι να αναστήσει τα τρία μικρά σκυλιά, αδιαφορώντας σχεδόν ολοκληρωτικά για τα τεκταινόμενα μετά την εκδημία του μακαριστού στην Αθήνα. Τα δύο κουτάβια ακολουθούν τον δρόμο της μάνας τους, το τρίτο όμως, που θέλει να ζήσει, τα καταφέρνει, αποτελώντας πλέον τη μοναδική παρέα του καλόγερου. Όταν ο συγγραφέας, κλείνοντας το βιβλίο, ανηφορίζει προς τη μονή, τότε στην ουσία ξεκινά και η νουβέλα, έχουμε δηλαδή μια έξυπνη ανταλλαγή ρόλων, μεταξύ αρχής και τέλους. Όπως όλοι οι καλοί πεζογράφοι ανά τους αιώνες, έτσι και ο Μακριδάκης, πριν αρχίσει να γράφει πραγματοποιεί εξονυχιστική έρευνα, ψάχνει χώρους και χαρακτήρες, αρχεία, εποχές, εφημερίδες, προφορική παράδοση κλπ. ώστε, πάνω απ’ όλα, εκείνο που περιγράφει να αποτελεί αληθοφανές στοιχείο της ιστορίας, πέρα βέβαια από το λογοτεχνικό ψεύδος που είναι εξίσου αναμενόμενο για να αναχθεί κάτι σε έργο τέχνης. Στο παρόν βιβλίο έχουμε δύο σημαντικές παραμέτρους για τις οποίες θα πρέπει να μας πληροφορήσει επαρκώς κι αυτές είναι: Η ψυχολογία του μοναχού και το οίκημα στο οποίο ζει τα τελευταία 23 χρόνια. Έτσι, η ψυχολογική ακτινογραφία διαγράφει ένα άτομο εντελώς μοναχικό, με εύλογη μοναξιά, που στηρίζει την ύπαρξή του σε ένα μικρό σκυλί προκειμένου να συνεχίσει να βιώνει την εκκλησιαστική του επιλογή. Ο συγγραφέας, ο οποίος είναι γεγονός ότι τον συνάντησε (μπορεί να σκεφτούμε πως συνάντησε πολλούς μοναχούς και ο Βικέντιος ν’ αποτελεί τη συνισταμένη τους), του μίλησε, τον ανέλυσε, τον συζήτησε, έβγαλε όλα εκείνα τα συμπεράσματα, που ένας επιστήμονας αποφαίνεται μετά από μία ενδελεχή εξέταση. Η δεύτερη και δυσκολότερη παράμετρος είναι που το μοναστήρι κατέχει στον χώρο, οι καθημερινές δουλειές και ασχολίες εντός και εκτός των ορίων του που ο καλόγερος κάνει, είναι δηλαδή ότι διαφοροποιεί τον πεζό λόγο από τον κινηματογράφο, χωρίς προσωπικά να ξέρω ποια από τις δύο τέχνες είναι η πιο

συναρπαστική. Εδώ ο συγγραφέας, είναι και πάλι γεγονός, έβαλε όλη του την παρατηρητικότητα και κατάφερε να αποδώσει τον χώρο όπως ακριβώς ταιριάζει σε κάποιον μονήρη, που τον πατά. Το δωμάτιο στο οποίο κοιμάται, η εκκλησία, το καμπαναριό με το οποίο επικοινωνεί με τον καπετάνιο που περνά καθημερινά με το πλοίο του ανοιχτά, η πρόχειρη κουζίνα όπου το τζάκι αναμμένο σχεδόν αφοπλίζει τη γάτα, το κοτέτσι με τις κότες, το όχι και τόσο ορεινό, πάντως επιβλητικό, μέρος στο οποίο κτίστηκε ολόκληρο το μοναστήρι και τέλος οι τόποι που είναι θαμμένοι οι γέροντες, δίνονται με αληθινά μοναδική μαεστρία, ψυχογραφική και πεζογραφική. Ο τίτλος του έργου είναι συμβολικός: Στη δεξιά τσέπη του ράσου, ο ρασοφόρος κρατά ζεστό το μικρό κουτάβι, προκειμένου να το κρατήσει ζωντανό και να μην πεθάνει, όπως η μάνα και τ’ αδέρφια του. Ο καλόγερος, ο οποίος δεν παίρνει ποτέ χρήματα και δέχεται μόνο μικροπροσφορές που φέρνουν οι πιστοί στο μοναστήρι, κάνει την τσέπη του ράσου του θερμοκοιτίδα και όχι ένα τεράστιο πουγκί μέσα στο οποίο βροντοχτυπάνε τα κέρματα, όπως συμβαίνει με τους παπάδες πλούσιων ενοριών, σε μια κακώς εννοούμενη, μεγαλύτερη ανάγκη επιβίωσης. Χρίστος Παπαγεωργίου, ποιητής-κριτικός λογοτεχνίας

Φίλιπ Πούλμαν Η Σάλι Λόκχαρτ και η τίγρη στο πηγάδι ΨΥΧΟΓΙΟΣ Περισσότερο αστυνομικό μυθιστόρημα ατμόσφαιρας του 19ου αιώνα. Με φόντο το Λονδίνο, ο πολυβραβευμένος συγγραφέας με απλούς διαλόγους και εξαιρετικές περιγραφές στήνει μια θαυμάσια ιστορία, όπου η Σάλι συγκρούεται με τις δυσκολίες της ζωής αλλά κυρίως με τον αδίστακτο και πολυμήχανο Τζαντίκ. Καλογραμμένο βιβλίο με όλα τα κλασικά χαρακτηριστικά του γνωστού συγγραφέα μυθιστορημάτων φαντασίας, με εξαιρετικούς διάλογους και άνεση στην αναπαράσταση χώρων, τοπίων και ανθρώπων. Αποτελεί το τρίτο μέρος της τριλογίας με την ίδια ηρωίδα. Στο βιβλίο αυτό η Σάλι, μια νεαρή πανέξυπνη και έντιμη κοπέλα εγκλωβίζεται από σπείρα κακοποιών και ταυτόχρονα αγωνίζεται να ξεφύγει από το δίχτυ που υφαίνει τριγύρω της ο περιβόητος Τζαντίκ. Το μυθιστόρημα όμως προσφέρεται και για μια άλλη ανάγνωση που υποβάλει όχι απλά την υπεροχή του Καλού πάνω στο Κακό, αλλά την υπεροχή της ευφυΐας και της θέλησης απέναντι στη δύναμη και την εξουσία. Ανδρέας Καρακίτσιος, καθηγητής -Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, Α.Π.Θ.

Αριστοτέλης Πετρουλέας Μετεμφύλια ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΥ ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ Από τον Μοριά είναι ο ποιητής (για την ακρίβεια από τη Μεσσηνιακή Μάνη). Υποβάλλει ένα «μεταδράμα», θα πω, συνταιριάζοντας τη λέξη αυτή με τη δικιά του έξοχη λέξη του τίτλου. Μιλά με τα ποιήματά του όχι για το δράμα του εμφυλίου (εκείνου που υπήρξε τραγωδία) αλλά για ό,τι ακολούθησε ως σήμερα, προπάντων σήμερα. Ποιήματα μνήμες, χαραγμένες ανεξίτηλα στην παιδική ψυχή, (μεσ’ στα κατάμαυρα ντυμένη/ το παιδικό τραγούδι/ και το ξερό κλικ/ του κλείστρου της αραβίδας) τότε που τα κουφάρια των σκοτωμένων στοίχειωναν και γύρευαν τα κεφάλια και θέριζαν τα στρατοδικεία και τρελαίνονταν άνθρωποι από τον πόνο, το μίσος, το πένθος. Τότε και τώρα. Εδώ και παντού - γιατί παντού υπήρξε μερίδιο στη θυσία, στο αιματοκυλισμένο όραμα. Που δεν σαρκώθηκε. Τώρα που έτσι και απεργήσουν οι οδοκαθαριστές κινδυνεύει η πόλη να πνιγεί αύτανδρη μέσα στη βρώμα. Το επόμενο λαμπρό ποίημα (Απεργία οδοκαθαριστών) διαβάζεται και μεταφορικά: «Νυχτερινή η φωτογραφία της κόλασης/ με υπερκόσμιο φλας./ Υπερουράνιο φως/ καθαγίασε παν ορατόν/ Κάποιος Θεοφάνης παραλόησε/ Και φρεσκάρισε το άστραμμα τις πολυκατοικίες/ και του σωρούς των μπαγιάτικων σκουπιδιών./ Μπουμπούνισε και έπιασε να βρέχει/ Ήρθε τα πάνω κάτω/ Κι έζεχνε τρύπιο οξυγόνο και σκουπίδια». Μ. Γ. Μερακλής

58

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

το βιβλίο της άμμου ΑΝΘΟΛΟΓΗΣΗ ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΑΚΝΙΑΣ

ΔIYΛΊZONTAΣ TON KΩNΩΠA Το Νοέμβριο του 1924 η Πρισματική τομή είχε ολοκληρωθεί. Το βιβλίο εκδόθηκε τον επόμενο Μάρτιο και πέρασε εντελώς απαρατήρητο. Ψάχνοντας τις εφημερίδες της εποχής ανακάλυψα ότι μόνο μία ανέφερε την έκδοσή του. Πεντέμισι γραμμές σε κάποια κυριακάτικη εφημερίδα που το άρθρο της σχολίαζε και άλλα βιβλία. «Η Πρισματική τομή είναι ουσιαστικά το πρώτο μυθιστόρημα του συγγραφέα της και λογικά δεν θα έπρεπε να κριθεί με πολλή αυστηρότητα. Τα διασκεδαστικά του σημεία μου φαίνονται δυσνόητα και τα δυσνόητα διασκεδαστικά, αλλά ίσως εκεί να βρίσκεται ένα είδος μυθιστοριογραφίας που το υπερβολικά λεπτά εκφρασμένο νόημά της προσωπικά μου διαφεύγει. Για τους αναγνώστες που αρέσκονται σε ανάλογα αναγνώσματα θα πρέπει να προσθέσω ότι ο κ. Νάιτ είναι καλός όχι μόνο στο να διυλίζει τον κώνωπα αλλά και τα απαρέμφατα».

Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ, Η αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ, μετάφραση Ανδρέα Αποστολίδη, Άγρα

INDEX_32

Δημήτρης Νόλλας Ναυαγίων πλάσματα ΚΕΔΡΟΣ Η θεματική των «Άλλων» και οι αλήθειες τους -γιατί όχι και η ζωή τους- έχουν γίνει τελευταία και ευτυχώς πολύ «της μόδας», ας πούμε. Επιτέλους, αρκετοί από τους καλύτερους πεζογράφους μας -όπως και σκηνοθέτες του κινηματογράφου- έχουν ξεφύγει από τον αυτοκεντρισμό τους, από την καθαρά ελληνική προβληματική της καθημερινότητάς τους και βλέπουν όχι μόνο την Ελλάδα που πληγώνει, αλλά και τις παγκόσμιες πληγές του καιρού μας κι έχουν καταπιαστεί με αυτό το θέμα από τις διάφορες πλευρές του. Καλές κι ευχάριστες όσο και άγριες και θλιβερές. Πολλοί, χωρίς να περιμένουν την έξαρση των ημερών μας, διακρίνοντας και διαισθανόμενοι, έχουν εμβαθύνει σε ορισμένες προσωπικές περιπτώσεις, τις περισσότερες φορές τραγικές και χωρίς, φυσικά, «αίσιον τέλος»: Προάγγελος η Ασμάτ και μίλησε πριν της ώρας της, όπως η ποίηση. Όταν η μηχανή και η εξέλιξη τείνουν να πνίξουν την ποίηση, όποτε εκείνες οι φωνές καταφέρνουν να σκάσουν μύτη και να αρθρώσουν λόγο ποιητικό, στην άκρη της φράσης παραμονεύει πάντα ο θάνατος. (Ναυαγίων πλάσματα, σελ 91). Εδώ, ωστόσο, έχουμε μια ξεχωριστή περίπτωση. Ο Δημήτρης Νόλλας δεν περίμενε την έξαρση των μετακινήσεων των λαών, που όλοι μας πια παρακολουθούμε με την ψυχή στο στόμα, χωρίς να μπορεί να προβλέψει κανείς τι πρόκειται να πνίξουν η «εξέλιξη» και η, πολιτική, «μηχανή» για να δώσει φωνή και λόγο στα θύματά τους, «προάγγελος» αυτός, ο κοσμογυρισμένος ποιητής, των ναυαγίων των ονείρων τους, της ουτοπίας των αποφάσεων των πλασμάτων και του υπεράνθρωπου θάρρους τους να ρισκάρουν και να θυσιάσουν τα πάντα για μια θεσούλα στον ήλιο, με ρότα - τον αυτόματο πιλότο της θέλησης για ζωή (σελ.

60). Αρκεί να θυμηθούμε το διήγημα Άνθρωποι και ντουβάρια -ο άλλος στη χώρα μας- ή το Bonus -εμείς στη χώρα των άλλων- ή το Ο άλαλος άλλος -εμείς ως άλλοι στην ίδια μας τη χώρα- για να περιοριστώ στις τρεις αυτές πτυχές της γραφής του, γιατί πάντοτε «ο άλλος είναι ο καθρέφτης μας», όπως έγραψε κάποτε ο Μ. Πιμπλής. Η Ασμάτ, ένα πλάσμα του ναυαγίου, ένας καθρέφτης μας, γλυτώνει ως εκ θαύματος τον πνιγμό του σαπιοκάραβου που τη μετέφερε, γίνεται μέλος άλλων ναυαγίων της κοινωνίας δεχόμενη και προσφέροντας, αναζητά στα περιπλανώμενα, από τις ανατολές του ήλιου, βράχια τον εαυτό της, τον ονειρεμένο της παράδεισο. Όπως ο Πωστολέν, ο τυφλός άντρας, τον δικό του, ο παπά-Κώστας με τη θυμοσοφία του, ο Ρήγας, δηλαδή η persona altra κατά κάποιον τρόπο του κυρίως αφηγητή, τον δικό τους. Και η Ασμάτ έγινε άγγελος των νερών του Αιγαίου, όπως μας ξαναφέρνει στη μνήμη το νησιώτικο, διαλεγμένο ως μότο. Ο Δημήτρης Νόλλας θαρρείς και βασανίζεται συνεχώς από τον ίδιο του τον εαυτό, τον οποίο παρατηρεί σαν άλλο (μόνο στην ίδια μου τη χώρα κατάφερα να αισθάνομαι σαν ξένος, είχε πει). Και σ’ αυτήν την «αφήγηση» της αφήγησης, όπως είναι η δομή της, κάτι σαν «τριπλό» βιβλίο έρωτα και φόνου και εκδίκησης, θα μπορούσε να πιστοποιήσει κανείς πόσο συχνά «Η Ασμάτ είμαι εγώ», όχι με το νόημα της μεταμφίεσης -οι διονυσιακές γιορτές που περιγράφονται είναι ασφαλώς ένα από τα πιο έντονα σύμβολα- και όχι βέβαια ως προς τα πραγματικά γεγονότα, που δεν έχουν πάντα άμεση σχέση με την ηρωίδα - αλλά ως προς τον τρόπο σκέψης, την ατέλειωτη μελαγχολία που αποπνέει το βιβλίο, ως προς το αδιέξοδο που ορίζει η μοίρα. Νίκη Eideneier, Κολονία

Torsten Krol Καλλίστο BELL Το κύριο προσόν της καλής λογοτεχνίας, αλλά για να ακριβολογούμε της λογοτεχνίας γενικότερα, της λεγόμενης εν πάση περιπτώσει «δημιουργικής γραφής» που φιλοδοξεί να «πει» κάτι περισσότερο και πολύ πιο ουσιώδες απ’ το να αφηγηθεί έστω και «καλά» μια κάποια ιστορία, είναι η ικανότητά της να συλλάβει μέσω του εξιστορούμενου μύθου της τον εσωτερικό παλμό, τη βαθύτερη ψύχωση, το χαρακτηριστικό στίγμα της κοινωνίας. Δηλαδή, την ουσία-ψυχή του κόσμου, ανεξαρτήτως γεωγραφικής τοποθέτησης της ιστορίας. Αυτή εξάλλου είναι η ομορφιά της, αυτό είναι το μεγαλείο της - και ο λόγος της ύπαρξής

της. Η μελέτη της λογοτεχνίας το επιβεβαιώνει. Ο Όμηρος, επί παραδείγματι, είναι όχι μόνο διαχρονικός, αλλά και αιώνιος, διότι υπό το «ποιητικό» πρόσχημα μιας θαυμαστής ιστορίας, στο κέντρο της οποίας θεοί και άνθρωποι, αθάνατοι και θνητοί έρχονται αντιμέτωποι με τη Μοίρα, κατορθώνει να συλλάβει το ανθρώπινο αίνιγμα, το βήμα του σκεπτόμενου όντος σε μια συγκεκριμένη στιγμή της ιστορικής πορείας του – και κατ’ επέκταση το μυστήριο της δημιουργίας. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει, αν και οπωσδήποτε σε μικρότερη κλίμακα, στον Ντοστογιέφσκι ή στον Κάφκα. Στα λίγο πολύ παρακμιακά σκηνικά και τοπία τους περιφέρεται ένας προβληματικός κόσμος που το προσωπείο με το οποίο κυκλοφορεί εντός τους δεν μπορεί να κρύψει τον αυθεντικό εαυτό του, διότι οι συμπεριφορές, οι ενέργειες και οι πράξεις τους απλώς τους αποκαλύπτουν. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στο ανά χείρας, ιδιαιτέρως ενδιαφέρον μυθιστόρημα του Τόρστεν Κρολ, αγνώστων λοιπών στοιχείων, πέραν του ότι είναι Αυστραλός και ζει στο Κουίνσλαντ κι ότι στέλνει τα κείμενά του στον εκδότη του μέσω υπολογιστή. Ο εν λόγω συγγραφέας, όμως, μοιάζει να γνωρίζει εις βάθος το ψυχωτικό τοπίο της σύγχρονης Αμερικής, αυτού του «ευλαβικού έθνους», που επειδή είναι τέτοιο γι’ αυτό και προκαλεί το παγκόσμιο μίσος, σύμφωνα με την υπεροπτική δήλωση ενός υψηλόβαθμου στελέχους της στρατιωτικής ηγεσίας του. Μιας Αμερικής, ωστόσο, που μοιάζει να εθελοτυφλεί συνειδητά ενώπιον των ανομημάτων της τα οποία και προκαλεί η υστερία της διαπιστωμένης δύναμής της: Δεν υπάρχει άλλος επί της Γης εκτός ημών, και ως εκ τούτου είμαστε προορισμένοι να καθορίσουμε την παγκόσμια μοίρα της διότι μας έχει χρίσει... ο Θεός γι’ αυτό τον σκοπό. Μάλιστα. Αυτή την κοινωνία, λοιπόν, των υπέροχων... εκτελεστών του Παντοδύναμου, παρουσιάζει -και σχεδιάζει- με σαρκαστικό τρόπο ο Τόρστεν Κρολ, στη μαύρη κωμικοτραγική περιπέτειά του. Τα πρόσωπα που εμφανίζονται στο προσκήνιό της παρουσιάζονται όπως ακριβώς είναι, χωρίς προσωπεία και ψιμύθια, κι αυτό είναι το ουσιώδες του έργου. Δολοφόνοι, τρομοκράτες, διεφθαρμένοι πολιτικοί, υστερικοί θρησκόληπτοι, αμοραλιστές δημοσιογράφοι, κτηνώδεις βασανιστές, ένας εφιαλτικός χορός ανθρωπόμορφων τεράτων που εκπροσωπούν το περίφημο «Αμερικανικό όνειρο», οραματιζόμενοι το κράτος ενός Θεού κατ’ εικόνα και ομοίωσή τους δημιουργημένο - γι’ αυτό και κατοικημένο από δηλητηριώδη ερπετά. Κεντρικό πρόσωπο αυτής της σύγχρονης δύσοσμης, εμετικής ιλαροτραγωδίας ο Οντέλ Ντίφους, ο πραγματικός Αμνός του Θεού, τον οποίο η εφιαλτική πραγματικότητα υποχρεώνει να θέσει τον δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων. Θα αναμετρηθεί με το Κτήνος, αλλά μόνο για να το κατονομάσει - κι αν εξέρχεται επιφανειακά νικητής απ’ την αρένα, δεν είναι για να ανακουφιστεί ο ίδιος, ή ο αναγνώστης, αλλά απλώς για να υπογράψει το βιβλίο της τραγωδίας ενός λαού, αν όχι κι ενός ολόκληρου κόσμου που βυθίζεται συνειδητά στο βάραθρο που ίδιος κατασκεύασε. Ο Τόρστεν Κρολ χειρίζεται άψογα τη γλώσσα - η πρωτοπρόσωπη αφήγηση που επιλέγει για να καταθέσει τον προβληματισμό του και που παραπέμπει φυσικά στις δυνατότητες και την αμεσότητα του προφορικού Λόγου αποκαλύπτουν τον συγγραφέα. Έναν συγγραφέα που δεν χάνει στιγμή την ένταση της ιστορίας του, μια ιστορία που λειτουργεί ως τοιχογραφία της παρακμής του σύγχρονου «πολιτισμένου κόσμου». Η κραυγή αγωνίας που εκπέμπεται-αναδύεται απ’ το «υπόγειο» αυτής της επιθετικής ιστορίας είναι και το ουσιώδες της. Μια κραυγή-οιμωγή που απευθύνεται με όλους τους μελαγχολικούς και απελπισμένους τόνους της στα κωφεύοντα ώτα μας. Μάκης Πανώριος

Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες Στην Καρδιά της Κούβας ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ Το πανέμορφο νησί της Καραϊβικής, με τις τόσες αντιθέσεις, αλλά και την ιδιαίτερη γοητεία είναι ο βασικός πρωταγωνιστής του βιβλίου του Γκουτιέρες. Ο 58χρονος συγγραφέας αναλαμβάνει χρέη ξεναγού σε μια Κούβα που δεν έχει καμιά σχέση με την τουριστική πλευρά του νησιού και τα μέρη που προτείνουν οι ταξιδιωτικοί οδηγοί. Με αφοπλιστική ειλικρίνεια διεισδύει στο εσωτερικό της πατρίδας του και αντλώντας υλικό από προσωπικές εμπειρίες και επαφές με πληθώρα φίλων, καλλιτεχνών και άλλων υπαρκτών προσώπων, μας παίρνει απ’ το χέρι και μας οδηγεί σε πόλεις και χωριά μακριά από τα αδιάκριτα

60 βλέμματα των τουριστών, πάντα με συνοδεία από άφθονο ρούμι και καλή μουσική. Η καθημερινότητα των Κουβανών, οι συνήθειες και η ιδιοσυγκρασία τους, τα τοπία, ο πολιτισμός και η ιστορία της Κούβας είναι πανταχού παρών στο κείμενο, που με την αμεσότητα του δεν υπάρχει περίπτωση να μην αγγίξει τον αναγνώστη. Στην αφήγηση μπλέκονται περίτεχνα ένα σωρό βιβλιογραφικές αναφορές για την παλαιότερη και τη νεότερη ιστορία του νησιού, που όχι μόνο δεν κουράζουν άλλα καθιστούν ακόμη ελκυστικότερο το κείμενο. Ο τρόπος γραφής του Γκουτιέρες έχει κάτι το απροκάλυπτα ερεθιστικό και ελκυστικό, λειτουργώντας κατ’ εμέ σαν την καλύτερη διαφήμιση της χώρας του στο εξωτερικό. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι κλείνοντας τις σελίδες του βιβλίου μου γεννήθηκε η επιθυμία για επίσκεψη στην Κούβα και εννοείται ότι σαν ταξιδιωτικό οδηγό θα κρατούσα παραμάσχαλα το βιβλίο του Γκουτιέρες. Απολαυστικό! Σιδέρης Ντιούδης

Α. Δοξιάδης, Χρ. Παπαδημητρίου, Α.Παπαδάτος, A. Donna Logicomix ΙΚΑΡΟΣ Ο Α. Δοξιάδης θεωρείται από τους θεμελιωτές της «μαθηματικής λογοτεχνίας». Η επιτυχία του μυθιστορήματος Ο θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλμπαχ», του έδωσε την ικανότητα να πειραματιστεί σε ένα νέο είδος που το κόμικς και η λογοτεχνία συνεργάζονται για να αφηγηθούν μα και να γνωρίσουν τη μεγάλη περιπέτεια της Λογικής. Με το Logicomix μέσα από τα κινούμενα σχέδια προσφέρει στον αναγνώστη τη δυνατότητα να γνωρίσει τον φιλόσοφο Μπέρτραντ Ράσελ και να εκλαϊκεύσει τη φιλοσοφία και τα μαθηματικά. Από τις πρώτες σελίδες ο Α. Δοξιάδης και η συγγραφική ομάδα μας γίνονται οικείοι. Μας αποκαλύπτουν τα σχέδιά τους και προσπαθούν να μας συνδέσουν με τη μαθηματική λογική. Ο Α. Δοξιάδης μαζί με τον Χρ. Παπαδημητρίου περπατούν μέσα στους δρόμους της Αθήνας και συζητούν πως θα ξεκινήσουν τη συγγραφή. Έτσι, μας δελεάζουν φέρνοντας κοντά μας τον Ράσελ, που η δράση του για την ειρήνη του απέφερε πολλές συλλήψεις μα και φυλακίσεις. Με απλά παραδείγματα από τη ζωή του Ράσελ γνωρίζουμε τον ίδιο αλλά και τους Λούτβιχ Βιτγκενστάιν, τον Κούρτ Γκέντελ, τον Γκέορ Κάντορ, τον Άλφρεντ Ουάιτχεντ. Όλοι αυτοί συναντιόνται με τον Ράσελ και γνωρίζουμε τη φιλοσοφία τους. Η επιλογή του Ράσελ είναι πετυχημένη αφού είναι ένας από τους πιο πολυδιαβασμένους και πιο συζητημένους φιλοσόφους. Με τον πολιτικό και αντιθρησκευτικό του ριζοσπαστισμό, διατυπωμένο σε σαφή γλώσσα, επηρέασε τις πλατιές μάζες και άσκησε αποφασιστική επιρροή στην ευρωπαϊκή φιλοσοφία. Η ιδέα να γραφεί αυτή η ιστορία σε κόμικς είναι έξυπνη γιατί οι εικονογράφοι και οι συγγραφείς δίνουν τη δυνατότητα ακόμη και στους αναγνώστες που δεν είναι ενημερωμένοι να διαβάσουν και να μάθουν νέα πράγματα. Το μεγαλύτερο όμως κέρδος είναι πως η αφήγηση και η γενικότερη

INDEX_32

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ εμφάνιση του βιβλίου έχουν μεγάλο σασπένς και γνωρίζουν στον αναγνώστη τον κόσμο της φιλοσοφίας και των μαθηματικών με έναν τρόπο που κάνει το συγκεκριμένο πόνημα να γίνεται ευχάριστο αλλά και μοναδικό. Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης

Ανδρέας Κάλβος Ωδαί

για την απόδοση των ποιημάτων αρκετές πηγές και βοηθήματα σχετικά με τη ζωή και το έργο του Κάλβου, καθώς και μη αναφερόμενα βιβλία, λεξικά και εγκυκλοπαίδειες για τις σημειώσεις του, παραδίνει στο ελληνικό κοινό ένα ενδιαφέρον βιβλίο, το οποίο μέχρις στιγμής, από όσα γνωρίζουμε, δεν έχει τύχει αναλυτικού σχολιασμού από τους ειδικούς, φιλόλογους και άλλους. Φίλιππος Φιλίππου

Απόδοση -Δεύτερη ανάγνωση Δημήτρης Κονιδάρης

Ronald Giphart

ΠΑΠΑΖΗΣΗ

Σημείο βρασμού

Το έργο του Ανδρέα Κάλβου (1792-1869) Ωδαί έχει κατά καιρούς εκδοθεί από ποικίλους οίκους, σχολιασμένο φιλολογικά ή όχι (ανάμεσα στους σχολιαστές-επιμελητές περιλαμβάνονται και οι Νάσος Βαγενάς, Ευριπίδης Γαραντούδης, Γιάννης Δάλλας, Λεύκιος Ζαφειρίου, Μ.Γ. Μερακλής). Είναι όμως η πρώτη φορά που ένας λογοτέχνης και λάτρης του μέγιστου επτανήσιου ποιητή επιχειρεί να το αποδώσει στην κοινή νέα ελληνική. Ο Δημήτρης Κονιδάρης, ποιητής και συνεκδότης του περιοδικού Πόρφυρας, τολμάει να μεταφέρει τις Ωδές πλέον (Η Λύρα και Λυρικά), σε μια γλώσσα σύγχρονη και κατανοητή, σε μια εποχή που οι ανάλογες μεταφορές των κειμένων του Παπαδιαμάντη έχουν φέρει σε αμηχανία κριτικούς και αναγνώστες και έχουν προκαλέσει χλιαρές έως επιθετικές αντιδράσεις. Όπως γράφει ο Κονιδάρης, η δουλειά του αυτή δεν στηρίχτηκε στην επιδίωξη για τη λογοτεχνική ανάπλαση των ποιημάτων του Κάλβου, αλλά κυρίως στην επιθυμία να φωτιστούν μερικές πλευρές του μοναχικού και αινιγματικού ποιητή που υπήρξε σταθμός στη νεοελληνική γραμματεία. Εκτός από την απόδοση των Ωδών, που σύμφωνα με τον ίδιο μπορεί να χαρακτηριστεί και ως «δεύτερη ανάγνωση», ο Κονιδάρης μας προσφέρει και ενδιαφέρουσα στοιχεία για τα μυθολογικά και ιστορικά πρόσωπα, για τόπους και γεγονότα που υπάρχουν στους στίχους του ποιητή με τη μορφή των Σημειώσεων, οι οποίες είναι λίαν χρήσιμες ακόμα και στους μελετητές του Κάλβου. Στο Επίμετρο του βιβλίου περιλαμβάνεται η ωδή ΕΛΠΙΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ, χωρίς την εισαγωγική αφιέρωση στον φιλέλληνα κόμη Γκίλφορντ, μια λανθάνουσα ωδή του κατοπινού υμνητή του αγώνα της εθνικής εξέγερσης και ανεξαρτησίας. Ας δούμε, για παράδειγμα, πως ο Κονιδάρης αποδίδει την Ωδή πρώτη, που στο ποίημα του Κάλβου τιτλοφορείται Ο φιλόπατρις και αρχίζει ως εξής: «Ω φιλτάτη πατρίς/ ω θαυμασία νήσος/ Ζάκυνθε∙συ μού έδωκας/ την πνοήν, και του Απόλλωνος/ τα χρυσά δώρα! Και συ τον ύμνο δέξου∙/ εχθαίρουσιν οι Αθάνατοι/ την ψυχήν, και βροντάουσιν/ επί τας κεφαλάς/ των αχαρίστων»... Τίτλος: Ο πατριώτης. «Πολυαγαπημένη πατρίδα, θαυμάσιο νησί, Ζάκυνθε∙ συ μου έδωσες την πνοή, και του Απόλωνα τα χρυσά δώρα! [Λοιπόν γι’ αυτό] και συ τον ύμνο δέξου∙ [γιατί] μισούν οι Αθάνατοι [θεοί] την ψυχή, και βροντούν επάνω στα κεφάλια των αχάριστων»... Ο Δημήτρης Κονιδάρης, χρησιμοποιώντας

GEMA Ο Ronald Giphart, γεννημένος το 1965 στην Ολλανδία, αφού σπούδασε ολλανδική φιλολογία και δούλεψε για μεγάλο διάστημα ως νυχτερινός θυρωρός σε νοσοκομείο της Ουτρέχτης, έγινε τελικά αυτό που φαίνεται ότι πάντα ήθελε, ένας μπεστ-σελλερίστας συγγραφέας, ή -αν προτιμάτε- ένας συγγραφέας ευπώλητων βιβλίων. Τα μυθιστορήματά του Η Φιλέινε ζητάει συγγνώμη και Ο Πρόεδρος έχουν ήδη κινηματογραφηθεί. Σε αυτό του το βιβλίο, κεντρικό πρόσωπο είναι ο αρχιμάγειρας Αρτ Τρόοστ. Συμμετέχει σε ένα επιτυχημένο τηλεοπτικό σόου μαγειρικής που το λένε Βραδιά των Αστέρων. Όμως, από το ζενίθ της επαγγελματικής του καταξίωσης κινδυνεύει να βρεθεί στο ναδίρ. Διαβάζουμε στη σελ. 218: […] Η κεντρική ιδέα μιας τραγωδίας, έγραψε ο Αριστοτέλης στην Ποιητική του, είναι ότι αλλάζει, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, τη μοίρα ενός πρωταγωνιστή από την ευτυχία στη δυστυχία. Ο ήρωας θα πρέπει να υποστεί αυτή την αντιστροφή της μοίρας ως συνέπεια αυτού που ο Αριστοτέλης ονόμαζε αμαρτία, ένα σφάλμα, ένα λάθος, μια λανθασμένη εκτίμηση. Αυτή η γκάφα πρέπει με θεαματικό τρόπο να προκαλέσει την ολοκληρωτική πτώση του πρωταγωνιστή, ο οποίος θα χάσει όλα όσα του είναι προσφιλή. Αυτό ήταν τραγωδία. Γιατί δε με παρηγορεί σχεδόν καθόλου το γεγονός ότι ο Αριστοτέλης μπόρεσε, ήδη τριακόσια πενήντα χρόνια πριν από τη γέννηση του Χριστού, να ορίσει αυτό που αισθάνομαι εγώ σήμερα; Πρόκειται για έναν εσωτερικό μονόλογο. Ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής περιγράφει επακριβώς πώς διαθλάται η εξωτερική πραγματικότητα στο δωμάτιο με τους καθρέφτες του μυαλού του. Στο τελευταίο κεφάλαιο, στην «πτώση» ή στην καταστροφή του ήρωα, επιτυγχάνει με ιδιαίτερα γλαφυρό τρόπο να μας μεταδώσει τη θολούρα που προκαλεί η κατανάλωση του αψεντιού και την απώλεια της επικοινωνίας με τον έξω κόσμο. Ο αρχιμάγειρος που ψήνει διαρκώς κρέατα οραματίζεται -ή μήπως φαντασιώνεται;- ότι εναγκαλίζεται ένα ελεύθερο ζαρκάδι: Όμορφη μέρα για ν’ αγκαλιαστώ μ’ ένα ζαρκάδι. (σελ. 243). Αυτή κι αν είναι ανατροπή και «τραγική ειρωνεία»! Στα θετικά του βιβλίου η υπεραναλυτικότητα και η λεπτομερειακή παράθεση μαγειρικών συνταγών, οι ψυχαναλυτικές και αυτοψυχαναλυτικές παρατηρήσεις του εσωτερικού κόσμου των προσώπων, η σχολαστική περιγραφή των αντικειμένων του περιβάλλοντος και των εσωτερικών τοπίων. Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου διαβάζουμε ένα απόσπασμα από την κριτική του Μάαρτεν Μολ στην εφημερίδα Het Parool: «Μια ευχάριστη έκπληξη… ένας ‘‘διαφορετικός’’ Χίπ-

χαρτ. Του βάζω ένα μεγάλο οκτώ». Εγώ δεν θα διακινδυνεύσω μια βαθμολόγηση, γιατί πιστεύω ότι οι καταξιωμένοι συγγραφείς δεν είναι υποψήφιοι σε τηλεοπτικά talent-shows. Κι ακριβώς αυτόν τον τηλεοπτικό κανιβαλισμό παρωδεί και σατιρίζει επιτυχώς ο Ronald Giphart στο βιβλίο του αυτό. Ο κυνηγός βλέπει να γίνεται θήραμα, και ο τεχνίτης λιπαντικό στην ίδια τη μηχανή που λαδώνει. Σε έναν πλανήτη που ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού πεινάει και στερείται βασικών ανθρώπινων αγαθών για τη διατήρηση της ζωής, αυτοί οι αλαζόνες και υπερφίαλα εγωκεντρικοί τηλεοπτικοί αστέρες στο σουρεαλιστικό talk-show, το διανθισμένο με απίθανες –και μη– συνταγές «υψηλής» μαγειρικής, προκαλούν τον φθόνο των στερημένων αυτού του κόσμου. Και ίσως αυτή είναι η «ύβρις» που πληρώνουν, με την Αριστοτελική έννοια. Αυτή είναι η «αμαρτία» τους. Απέχουν όμως πολύ από το να είναι τραγικοί. Πρόκειται μάλλον για κωμικοτραγικά, αξιολύπητα πλάσματα, που κινούνται σε μία «εικονική πραγματικότητα», η οποία τους προκαλεί άγχος και τρομάζουν όταν την βλέπουν να καταρρέει στα κεφάλια τους. Ο Ronald Giphart είναι ένας σημαντικός σύγχρονος συγγραφέας και αξίζει να διαβαστεί με ενδιαφέρον και προσοχή αυτό του το πρωτότυπο βιβλίο. Εκείνο που δεν ξέρω είναι εάν οι συνταγές που περιέχει… τρώγονται κιόλας. Εγώ πάντως δεν θα το διακινδυνεύσω! Θα περιοριστώ στην αισθητική απόλαυση που μου προκάλεσε η ανάγνωσή του. Κωνσταντίνος Μπούρας, www.konstantinosbouras.gr, www.critique.gr

Ελένη Στασινού Νύχτες υποταγής ΑΓΚΥΡΑ Φίλη καλή έλεγε: «Πως μπορεί κανείς να επιβιώνει ενός μεγάλου έρωτα;» ή, συμπληρώνω, του θανάτου του άλλου του μισού; Κι όμως, το στοιχείο το ανθρώπινο είναι στοιχείο κανονικό. Στο βιβλίο της Ελένης Στασινού Νύχτες Υποταγής, η ηρωίδα Σάσα καταπατείται αλλά κατορθώνει να αξιοποιεί αυτή την αρχέγονη δύναμη στην πιο αθώα της εκδοχή. Το σύγχρονο θέμα των μεταναστών εμφανίζεται στο βιβλίο αυτό, πολύ συχνά με αριστοτεχνική προσέγγιση. Σήμερα βλέπουμε σχεδόν ασυγκίνητοι ανθρώπους να ζουν κυριολεκτικά σε χαρτοκιβώτια μέσα στο κέντρο του «αποκορυφωμένου» πολιτισμού μας. Πώς έφτασαν εδώ; Με τι θυσίες; «Μη με κοιτάτε λες κι είμαι Θεός. Θα κάνουμε ό,τι πρέπει. Κι εσείς το ίδιο». Αίφνης, ένα κλάμα ταράζει την ομάδα. Το πρόσωπο του Γκριγκόρι αλλάζει σαν μάσκα κερένια που λιώνει. «Κάνε το μπάσταρδό σου να σκάσει», γαβγίζει στη γυναίκα που βγάζει ένα κουρέλι λερωμένο και το πιέζει στο στόμα του παιδιού. Το κοκκίνισμά του, διαδέχτηκε μια απαίσια αποκρουστική κιτρινίλα. Τότε ακριβώς ήταν που ο μεσήλικας ρώτησε: «Εδώ τελειώνουν τα χώματά μας;» «Εδώ», απάντησαν. Ο άντρας σηκώθηκε όρθιος και κατούρησε, καίγοντας το άσπιλο χιόνι.

«Αυτό είναι για τη ζωή που μου χάρισε αυτή η πατρίδα, είπε και όλοι πήγαν να πέσουν να τον ξεσκίσουν. Ο Γκριγκόρι τούς φοβέρισε πως θα φύγει και θα τους αφήσει στη μέση του πουθενά. Κι όλοι πάψανε. Κάποιοι, μάλιστα, άρχισαν να ψάχνουνε τα χαμένα δίκια του ανθρώπου που κατουρούσε την πατρίδα του. Κανένας -εκτός της Σάσα- δεν γύρισε να δει τη μάνα να σκάβει με τα νύχια της, για να θάψει το άκλαυτο παιδί. Ο Τζίνο, αδερφός της Ελένης Στασινού, πρώην ακροβάτης και νυν ονειροβάτης του ουρανού, ανάβει τη σπίθα της ιστορίας αυτής και γνωρίζει στη συγγραφέα την γυναίκα που της εμπνέει τη Σάσα. Ο Κάρλος Φουέντες έγραφε ότι «οι γυναίκες δεν μπορεί παρά να είναι ή πουτάνες ή παρθένες». Το κορίτσι-γυναίκα που είναι η ηρωίδα του βιβλίου κατορθώνει να είναι και τα δύο. Κατ’ επάγγελμα πόρνη, εξαναγκασμένη αλλά και σαγηνευτικά δοτική, βρίσκεται ενίοτε απόλυτα πεπεισμένη από τους αδικαιολόγητους εκμεταλλευτές της. Η Σάσα έγινε αργά και σταθερά πόρνη. Καταλήγει να είναι μια τόσο «συνειδητή» πόρνη αλλά θαυμαστά παραμένει ως και άσπιλη, θα μπορούσε να πει κανείς, αφού οι σπίλοι των κατώτερων αναγκών των άλλων, περνούν μέσα από τον κλίβανο της κάποτε φωτεισμένης οπτικής της. Η υψηλή συναισθηματική ευφυία της είναι άρμα δρεπανιφόρο. Σήμερα βιώνουμε πραγματικά την εξαθλίωση του έρωτα. Αλλά ακόμη και έτσι διαφαίνονται πολλά. Ο έρωτας που εξ’ ορισμού εμπεριέχει το στοιχείο της κυριαρχίας άρα και της υποταγής φανερώνει τον άνδρα να κυριαρχεί, όμως τελικά κυριαρχείται ξανά και ξανά. Παραδόξως η γυναίκα είναι που κυριαρχεί, με την υποταγή, καταλήγοντας όμως συχνά με την πικρή της γεύση. Η γυναίκα όχι. Δεν μπορούσε να γνωρίσει τίποτα. Γιατί τίποτα δεν της ανήκε. Τα μαλλιά ήταν σύμβολο. Της γυναίκας. Της υποταγής. Της ανόητης φιλαρέσκειας. Τα μαλλιά ήταν απαραίτητα τόσο για χάδια, όσο και για την πιθανή τιμωρία. Η Κώστια κάποτε, της έφερε ένα κόμικς αμερικάνικο. Γελούσαν πολύ. Στη σκηνή που ο άντρας των σπηλαίων τραβούσε στη σπηλιά του τη γυναίκα από τα μαλλιά, η Σάσα την ρώτησε γιατί δεν τα κόβει. «Γιατί τα θέλει ο κώλος της. Αν κόψει τα μαλλιά της, πώς θα τη σύρει;» «Μα δεν πονάει;» «Και βέβαια πονάει. Αλλά έτσι γίνεται πιο γλυκό». Γελούσαν πολύ. Ύστερα συναντήσανε την αλήθεια έξω από τα φύλλα των βιβλίων και χάσανε το χαμόγελό τους. Και έπειτα είναι η εξέγερση των νέων ανθρώπων που πνίγονται γιατί ταΐστηκαν υπερβολικές δόσεις συμφέροντος αντί ανθρωπιάς και πραγμάτων με αξία. Είναι η εξέγερση των πραγματικά πεινασμένων. Είναι η εξέγερση των νεώτερων χωρίς ελπίδα αυτοπραγμάτωσης. Είναι η εξέγερση των ανθρώπων που δεν αντέχουν τις αντισφυξιογόνες μάσκες για να αντιμετωπίσουν το πνιγηρό περιβάλλον του καθημερινού γίγνεσθαι. Είναι η εξέγερση του πιο καταπιεσμένου και αδικημένου συμβόλου: της μικρής πόρνης. Η μικρή ξυρίζει τα μαλλιά της και αποτινάζει «την ανόητη φιλαρέσκεια» και εν τέλει την υποταγή. «Τι έκανες εκεί;» επανέλαβε κι άρχισε να τρέμει τόσο πολύ που η Σάσα σκέφτηκε πως τώρα θα πάθει αποπληξία και θα μείνει επιτέλους ελεύθερη από προστάτες και τέτοια. «Αν νομίζεις ότι θα γλιτώσεις έτσι εύκολα από μένα, γελάστηκες. Πρώτο και κυριότερο, τα χαρτιά σου

62 τα έχω εγώ. Καλά φυλαγμένα. Ξέρεις λοιπόν, εσύ, κανέναν να μπορεί να κάνει βήμα, έστω και μέσα στη χώρα του, χωρίς τα χαρτιά του; Και μάλιστα σε τέτοιους δίβουλους καιρούς; » μπήκε γρήγορα στο νόημα ο άντρας και έβγαλε τον πέτσινο ζωστήρα του. «Κι έπειτα, μου χρωστάτε. Κι από πάνω, υπάρχει και συμβόλαιο τιμής που έχω με τον φυσικό σου προστάτη». Την χαράκωσε κοντά-κοντά. Χωρίς κακία. Με μέθοδο. Επιμονή και σιγουριά ότι αυτό ήταν το καλύτερο φάρμακο για τις αντιδράσεις. Χρήστος Ν. Νικολόπουλος

Μάρκους Ζούσακ Η κλέφτρα των βιβλίων ΨΥΧΟΓΙΟΣ Βρισκόμαστε στη Γερμανία, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Σε ένα βαγόνι τρένου, μια μητέρα, σύζυγος νεκρού κομμουνιστή, μεταφέρει τον μικρό της γιο και τη λίγο μεγαλύτερη κόρη της σε άλλη πόλη για να δοθούν προς υιοθεσία. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ο γιός της θα πεθάνει. Μετά την ταφή, η μικρή θα βρει ένα βιβλίο, το «εγχειρίδιο ενός νεκροθάφτη». Ενώ δεν γνωρίζει ανάγνωση θα πάρει και θα κρύψει το βιβλίο. Με αυτόν τον τρόπο αρχίζει η Κλέφτρα των βιβλίων. Παρακολουθούμε τη μικρή Λίζελ στη διάρκεια των επόμενων ετών, στη θετή της οικογένεια και μαζί παρακολουθούμε τη σκληρή ζωή των Γερμανών. Των Γερμανών που δεν είναι ενταγμένοι στο ναζιστικό κίνημα, αλλά στους απλούς, φτωχούς εκείνους ανθρώπους. Στους ανθρώπους που νοιάζονται για τον γείτονα, τον συνάνθρωπο, παλεύουν για ένα μεροκάματο, αγαπούν και κυρίως δεν αντιλαμβάνονται τον λόγο για τον οποίο συμβαίνουν όλα όσα συμβαίνουν. Ο φόβος κυριαρχεί στις σκέψεις, στις ανάσες τους. Η Λίζελ μεγαλώνει, αγαπάει, κάνει φιλίες, συνωμοτεί, κρατάει μυστικά, έχει απορίες, μαθαίνει ανάγνωση και εξακολουθεί να κλέβει βιβλία. Κάθε κλοπή βιβλίου, κάθε ανάγνωση βιβλίου είναι ένα γεγονός σημαδιακό. Μία φωτιά, ένας βομβαρδισμός, μια «παρέλαση» Εβραίων προς τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ένας Εβραίος που κρύβουν στο κελάρι. Μέσα σε αυτό το κλίμα, η Λίζελ μαθαίνει για τις μεγάλες αξίες της ζωής, τη φιλία, τη συντροφικότητα, την αφοσίωση, την καλοσύνη, τη συγχώρεση. Ο κόσμος της, ο κόσμος του χωριού της σπαράζει και σπαράζεται από τον πόλεμο. Ανατρέπονται όλα γύρω της, όλα καταστρέφονται γύρω της, μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος και τότε τι... τότε τι; Τι ακολουθεί; Ο συγγραφέας αν και νέος, γεννημένος στην Αυστραλία από πατέρα Αυστριακό και μητέρα Γερμανίδα, καταφέρνει να μεταφέρει τον αναγνώστη στο κλίμα εκείνης της εποχής, να νιώσει το κρύο, την απόγνωση, να τον κάνει να κλάψει, να γελάσει, να αναρωτηθεί. Η προσπάθειά του δεν είναι να δώσει «άφεση αμαρτιών» σε αυτούς που δημιούργησαν και καλλιέργησαν τον πόλεμο, δεν απαντά σε τέτοια ερωτήματα, αντιθέτως θέτει ερωτήματα. Αλήθεια, πώς ζούσαν στη Γερμανία οι Γερμανοί που δεν ήταν μέλη του κόμματος, ο απλός, φτωχός λαός; Βάσω Παπαδοπούλου

INDEX_32

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

Mισέλ Φάις Το κίτρινο σκυλί Πατάκης Το κείμενο που πλασαρίστηκε ως «πυρετικός» μονόλογος εμπνευσμένος από την περίπτωση της Κωνσταντίνας Κούνεβα μοιάζει, στην πραγματικότητα, με ένα χλιαρό τσαλαβούτημα σε βαρετές και άνοστες κοινοτοπίες, μαρξίζουσες και χριστιανίζουσες. Το πρόσωπο που μονολογεί είναι μια Βουλγάρα καθαρίστρια που ενώ διακατέχεται από ταξικό μίσος, συγχρόνως επικαλείται ξανά και ξανά την αγάπη, μια αγάπη ωστόσο που ακυρώνεται και αμαυρώνεται από τα υπόλοιπα λεγόμενα, έτσι ώστε να χάνει στο τέλος το όποιο νόημά της και να αιωρείται αδιευκρίνιστη και θαμπή, άνευ νοήματος και ουσίας, ανυπόστατη και αδιανόητη. Άρρυθμο, χαοτικό και ανερμάτιστο, το κείμενο παραπαίει και χωλαίνει αθεράπευτα γιατί στερείται νοηματικού κέντρου και δε διαθέτει στέρεο άξονα. Δεν έχει αρμούς που να το συνέχουν και να το συγκρατούν. Είναι εντελώς ανοργάνωτο και αδόμητο. Ο συγγραφέας πελαγοδρομεί και πλατσουρίζει στα ρηχά αδυνατώντας να πλάσει ένα στιβαρό και πειστικό χαρακτήρα, ικανό να σταθεί και να περιφρουρήσει το είναι του. Επιπλέον, πλατσουρίζει άτσαλα και αναπαράγει αβασάνιστα τα πιο συνηθισμένα και χιλιοειπωμένα στερεότυπα στερώντας από τον μονόλογο τη στοιχειώδη πρωτοτυπία. Συγκινητική μεν, αβαρής δε η Ρούσκα του κίτρινου σκυλιού μιλά παράφορα αλλά αντιφατικά, χωρίς τελικά να αρθρώνει ένα λόγο που να μπορεί να τη δικαιώσει. Μπέλλα Μελισσηνού

Γιάννης Ζευγώλης Ο Κρεμάστρας ΜΠΑΡΤΖΟΥΛΙΑΝΟΣ Λένε πως το χιούμορ είναι η υψηλή τέχνη της απελπισίας και το προσυπογράφω. Σ’ αυτό φαίνεται να συμφωνεί και ο Γιάννης Ζευγώλης δίνοντας τον σουρεαλιστικό τίτλο Ο Κρεμάστρας στο τελευταίο του βιβλίο, χρησιμοποιεί την ειρωνεία σαν όχημα προκειμένου να θίξει πολύ σοβαρά θέματα, όπως είναι οι ανθρώπινες σχέσεις, τα κοινωνικά αδιέξοδα, τα προσωπικά αδιέξοδα και οι υπαρξιακές αγωνίες του σύγχρονου ανθρώπου, η κατανόηση του άλλου καθώς ευθύς εξαρχής αχνοφαίνεται μια άτυπη συγγένεια με τον αναγνώστη. Θα μπορούσε δηλαδή να είναι καθένας από μας, αλλά τελικά είναι ο κρεμάστρας εκείνος που μας βάζει στη θέση του, στη θέση μας, στη θέση των άλλων. Ο ταλαίπωρος ήρωας είναι ένας αποδιοπομπαίος τράγος της κοινωνίας, της οικογένειας, των φίλων και των ερωμένων του, καθώς κανείς απ’ αυτούς δεν μιλάει την ίδια γλώσσα με κείνον. Αντιθέτως, εκείνος τους βγάζει τη γλώσσα και για να τον τιμωρήσουν, αποφασίζουν να τον κρεμάσουν στα πιο απίθανα σημεία. Πρόκειται για έναν σύγχρονο Δον Κιχώτη που τρέχει πίσω από τις επιθυμίες του

και ζητά να τον αφήσουν στην ησυχία του να ερωτοτροπεί με τη Δουλτσινέα, αντί να τον αναγκάζουν να γίνει σαν ένας απ’ αυτούς. Γρήγορα γίνεται σαφές, ο κρεμάστρας αρέσκεται να υπερβαίνει τα εσκαμμένα, ακόμη κι όταν επικρέμεται πάνω του η δαμόκλειος σπάθη του κρεμάσματος. Πέρα από το ενδιαφέρον εύρημα του ήρωακρεμάστρα, ο συγγραφέας επιχειρεί να υπονομεύσει το λογοτεχνικό οικοδόμημα με μια αγαπησιάρικη διάθεση, που διαποτίζει το κείμενο με τρόπο υπαινικτικό, ενώ διακρίνουμε και μια υποβολιμαία θεατρικότητα στην εκφορά του λόγου, άλλοτε ποιητική αδεία και άλλοτε ως αναγκαία σύμβαση. Ο Γιάννης Ζευγώλης μας αποκαλύπτει επιδεξιότητες πραγματικά εντυπωσιακές, καθώς καυτηριάζει τα γεγονότα με παιγνιώδη διάθεση κι ενώ αφήνεται να παρασυρθεί από τον κυκεώνα των γεγονότων, διατηρώντας μια λεπτή ισορροπία ακόμη και ανάμεσα σε χαοτικές αναφορές δίχως να χάνει τον μίτο της αφήγησης ούτε λεπτό, μέχρι ο ήρωας να βγει στο ξέφωτο της ιστορίας. Δείχνει να γνωρίζει πως θα χειριστεί τον ανατρεπτικό λόγο, υπερνικώντας νοηματικά ή άλλα εμπόδια και προχωράει ακάθεκτος στη συναισθηματική κλιμάκωση, δίχως να διασπάται η στιβαρή δομή του κειμένου. Οι ιδέες δίνονται με τρόπο απολαυστικό, δημιουργώντας τις συνθήκες εκείνες που θα συμπαρασύρουν τον αναγνώστη σε απίθανους συναισθηματικούς κλυδωνισμούς. Το τέλος του ήρωα έρχεται απροσδόκητα και η εμπειρία αυτή μας αφήνει την ίδια γλυκόπικρη γεύση, όπως συμβαίνει από την αρχή της ανάγνωσης, όταν ο Κρεμάστρας αποφασίζει κάποτε να δραπετεύσει από την άχαρη πραγματικότητα, μιας άχαρης ζωής βαδίζοντας στη θάλασσα. Επιτέλους, μπορεί να ζήσει το όνειρό του μέσα στο ίδιο το όνειρο. Είναι γεγονός ότι ο Ζευγώλης έχει ανακαλύψει έναν προσωπικό δρόμο έκφρασης κι εύχομαι να συνεχίσει ακόμη πιο ανατρεπτικά, ακόμη πιο σαρκαστικά κι ευχάριστα. Σε μια εποχή που όλα φαντάζουν σκοτεινά και γκρίζα, το χείλι μας έχει ανάγκη ένα πλατύ χαμόγελο. Ελένη Μπιρμπίλη, συγγραφέας

Roderick Beaton Εισαγωγή στη νεότερη Ελληνική λογοτεχνία ΝΕΦΕΛΗ Φτάνοντας στο 4ο έτος των σπουδών μου, κοιτάζω πίσω μου και διαπιστώνω ότι έχω αφιερώσει μήνες ολόκληρους και φαιά ουσία στη μελέτη κειμένων της Μεσαιωνικής Βυζαντινής λογοτεχνικής παραγωγής. Δεκάδες στίχοι του Θεόδωρου Πρόδρομου, συνθεμένοι κατά παραγγελία της Ειρήνης της Δούκαινας, δουλικά αφιερωμένοι στον Ιωάννη και Μανουήλ Κομνηνό. Άλλοι τόσοι στίχοι της Άννας Κομνηνής, στους οποίους αυτάρεσκα και ματαιόδοξα περιγράφει τις χάρες και τις αρετές του Αλέξιου. Υπόθεση που πολύ λίγο με ενδιαφέρει, έπρεπε όμως να τη φέρω εις πέρας στο πλαίσιο των ακαδημαϊκών μου υποχρεώσεων. Έμαθα να προσεγγίζω την ποίηση του Σεφέρη

υποκριτικά, αφού ποτέ το αμφιθέατρο δεν μου σύστησε την ποίηση του Έλιοτ. Να προσποιούμαι ότι βιώνω το περίφημο αυτό γόνιμο και δημιουργικό ξάφνιασμα διαβάζοντας το Κιβώτιο του Άρη Αλεξάνδρου, αφού ποτέ δεν έμαθα μέσα στο αμφιθέατρο να οικειοποιούμαι τις παγίδες γραφής του Τζόυς, να τις μεταστρέφω και να κερδίζω το στοίχημα ανάγνωσης, να ανταποκρίνομαι ως αναγνώστρια στο κάλεσμα του Κάφκα, όταν μου κλείνει το μάτι. Με άλλα λόγια έμαθα όχι να αναλύω, αλλά να διαλύω και να αποδομώ φιλάρεσκα και αυθάδικα το όποιο αίσθημα κάθαρσης, στο όνομα μιας σοβαρής ακαδημαϊκής προσέγγισης της ποιητικής μας παράδοσης. Να προσποιούμαι ότι δεν αντιλαμβάνομαι την ανάγκη ενός διαλόγου όχι με τα κείμενα της εθνικής λογοτεχνικής μας παραγωγής, αλλά πρώτιστα με τους Ευρωπαίους και μη προδρόμους τους. Να ρισκάρουμε υποθέτοντας ότι αυτή η εμμονή του Πανεπιστημίου στη μελέτη της εγχώριας ποιητικής και πεζογραφικής παραγωγής οφείλεται ίσως στο γεγονός ότι ποτέ δεν αποδεσμεύτηκε οριστικά από το αίτημα συγκρότησης μιας εθνικής λογοτεχνίας, έτσι όπως αυτό διατυπώθηκε πρώτη φορά ενάμιση αιώνα πριν; Κι έτσι να είναι τα πράγματα, γιατί αυτή η ποιητική παραγωγή στις ακαδημαϊκές διαλέξεις και σελίδες των φοιτητικών σημειώσεων σταματά στην Τρίτη Μεταπολεμική Γενιά; Τι υπάρχει από κει και πέρα; Υποθέτει, ίσως αμήχανα, ο φοιτητής της νεοελληνικής λογοτεχνίας: ομαδική ποιητική σιγή-ελάσσονες ποιητές-ποιητική παραγωγή ανάξια λόγου. Κι όμως, γεννιέται η απορία. Αν ο Αναγνωστάκης ύψωσε ποιητική φωνή για να συγκρουστεί πρώτιστα με ένα καθεστώς κατάφωρης παραβίασης των στοιχειωδέστερων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δημοκρατικών ελευθεριών, αναδύεται ωστόσο μέσα από την ποίησή του μια βαθιά υπαρξιακή αγωνία. Σήμερα, λοιπόν, που αυτό το καθεστώς στην εξωτερική θεσμική του, έστω, μορφή έχει αποκατασταθεί - αντικατασταθεί σωστότερα από ένα καθεστώς αποξένωσης, βαθιάς εσωστρέφειας και αλλοτρίωσης, η υπαρξιακή αυτή αγωνία κορυφώνεται. Πού είναι λοιπόν αυτοί οι άνθρωποι, αυτοί οι ευαίσθητοι κοινωνικοί δέκτες -για τους ποιητές μιλώ- να προπορευτούν της εποχής και της γενιάς τους και να της δώσουν όραμα; Αυτή η απορία επανερχόταν επίμονα κάθε φορά που έβγαινα από το αμφιθέατρο, κάθε φορά που έκλεινα τις σημειώσεις μου. Πείστηκα λοιπόν πως πρόκειται για ομαδική ποιητική σιγή. Για ελάσσονες ποιητές. Για ποιητική παραγωγή ανάξια λόγου. Ώσπου έπεσα πάνω στην Εισαγωγή στην Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία όχι κάποιου καθηγητή μου στη φιλοσοφική σχολή της Θεσσαλονίκης (της Θεσσαλονίκης του Πεντζίκη, των δημοτικιστών και των πρωτοποριακών λογοτεχνικών ρευμάτων) ή κάποιου Έλληνα μελετητή της λογοτεχνίας, αλλά ενός Άγγλου νεοελληνιστή, του Roderick Beaton και με αμηχανία διαπίστωσα πως η ποιητική παραγωγή, μία και ενιαία, συνεχίζεται ως σήμερα με αξιόλογες μάλιστα καταθέσεις. Γιατί λοιπόν απαξιώνεται στο αμφιθέατρο αυτή η νεότερη ποιητική παραγωγή; Γιατί ο όρος «νεότερη», παρωχημένος πια από την χρόνια χρήση, έχει να κάνει με ποιητικές καταθέσεις 30 και πλέον χρόνων; Γιατί έχουμε συνθλιβεί κάτω από το βάρος του Κάλβου, του Παλαμά, του Ρίτσου, των οποίων η ποίηση έχει γίνει πια σχολικός πονοκέφαλος και ακαδημαϊκή ρουτίνα; Είχα πάντα, όχι αφελώς θέλω να πιστεύω, την πεποίθηση ότι το αμφιθέατρο είναι η μήτρα εκκόλαψης, το άσυλο για κάθε πρωτοποριακή ιδέα που ίσως να μη βρίσκει άμεση ανταπόκριση εκτός των θυρών του. Γιατί λοιπόν να’ ναι το Πανεπιστήμιο που κωφεύει μπροστά στις εκκλήσεις για ανάσα νέων ποιητών που ασφυκτιούν και ασθμαίνουν κάτω από το βάρος των λευκών ελεφάντων, των ογκόλιθων του Καβάφη, του Σικελιανού, του Σεφέρη; Μήπως έχει δίκιο ο Μαρωνίτης όταν ισχυρίζεται ότι ο Ελύτης και ο Ρίτσος ξεπερνώντας τη γενιά τους, παρομοιάζονται με τον Κρόνο που τρώει τα παιδιά του; Ή μήπως είμαστε εμείς - καθηγητές, φιλόλογοι, κριτικοί, μαθητές, φοιτητές της λογοτεχνίας, εραστές της ποίησης και αναγνωστικό κοινό που βολευόμαστε σ’ αυτή την κατάσταση ενδύοντάς τους εκβιαστικά και αδιαπραγμάτευτα τον μανδύα του «Ανυπέρβλητου Ποιητή των Αιώνων»; Έτσι όμως ράθυμα γραπωμένοι στα νύχια του «ένδοξου» ιστορικού και ποιητικού παρελθόντος, πόσο εθελοτυφλούμε μπροστά στους σπασμούς και τα κελεύσματα του εύθραυστου και σχεδόν διάτρητου ποιητικού παρόντος; Κλείνοντας, θα συμφωνήσω με την ερώτηση - θέση που διατυπώνει η Νόρα Αναγνωστάκη: «Αν οι ποιητές είναι οι εκτιμητές του χρόνου, ο κριτικός τι παριστάνει; Τον εκτιμητή των εκτιμητών του χρόνου;». Και προσθέτω: οι φιλόλογοι, οι καθηγητές και οι φοιτητές της λογοτεχνίας τι παριστάνουν; Τη θεραπαινίδα του εκτιμητή των εκτιμητών του χρόνου; Έλλη Ευαγγελίδου, τελειόφοιτη φοιτήτρια Νεοελληνικού της Φιλοσοφικής Α.Π.Θ.

64

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

all time classic ΑΠΟ ΤΗ ΓΙΩΤΑ ΣΥΚΙΩΤΗ

Γκέρχαρτ Χάουπτμαν

Έ

νας από τους επιφανέστερους εκπροσώπους της σύγχρονης δραματουργίας, ο Γερμανός θεατρικός συγγραφέας, ποιητής και μυθιστοριογράφος Γιόχαν Ρόμπερτ Χάουπτμαν (Gerhart Johann Robert Hauptmann) γεννήθηκε στο Όμπερσάλτσμπρουν, μικρή πόλη στη Σιλεσία, σήμερα μέρος της Πολωνίας γνωστό ως Szczawno-Zdró, στις 15 Νοεμβρίου 1862. Γιός Πρώσου ιδιοκτήτη ξενοδοχείου, από το χωριάτικο σχολείο της περιοχής του πέρασε στο Realschule στο Μπρεσλάου και έπειτα στη φάρμα του θείου του στο Γιάουερ για να ασχοληθεί με τη γεωργία (πολωνικό Jawor). Καθώς δεν είχε καμία κλίση στην αγροτική ζωή επέστρεψε σύντομα στο Μπρεσλάου (σημερινό Βρότσλαφ Πολωνίας) και σπούδασε γλυπτική στο Ινστιτούτο Τεχνών από το 1880 ως το 1882 και κατόπιν (1882-1883) σπούδασε επιστήμες και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Ιένα. Εργάστηκε για ένα διάστημα ως γλύπτης στη Ρώμη ((1883-1884) και τον Μάιο του 1885 ο Χάουπτμαν παντρεύτηκε την εύπορη Μαρί Τίνεμαν και εγκαταστάθηκε στο Βερολίνο, αφιερώνοντας τον χρόνο του στη λογοτεχνία. Ασχολήθηκε με τη μελέτη της πολιτικής, της θεολογίας και της λογοτεχνίας και συνδέθηκε με μια ομάδα επιστημόνων, φιλοσόφων και πρωτοποριακών συγγραφέων οι οποίοι ενδιαφερόντουσαν για τις ιδέες του νατουραλισμού και του σοσιαλισμού. Στα επικά ποιήματά του (Till Eulenspiegel και Το μεγάλο όνειρο) συνέθεσε με επιτυχία τις λόγιες αναζητήσεις του με τους φιλοσοφικούς και θρησκευτικούς στοχασμούς του. Η πρώτη παράσταση του κοινωνικού του δράματος Πριν την ανατολή τον Οκτώβριο του 1889, από την Ελεύθερη Σκηνή, εγκαινίασε το νατουραλιστικό κίνημα στη μοντέρνα Γερμανική λογοτεχνία, σκανδάλισε το θεατρόφιλο κοινό, αλλά τον έκανε διάσημο μέσα σε μια νύχτα. Η απόλυτα ρεαλιστική αυτή τραγωδία, η οποία αναφερόταν στα κοινωνικά προβλήματα, σηματοδότησε το τέλος του ρητορικού, εξαιρετικά συμβατικού γερμανικού δράματος του 19ου αιώνα. Ενθαρρυμένος από τις έντονες συζητήσεις που προκάλεσε το

INDEX_31 INDEX_32

έργο, ο Χάουπτμαν έγραψε αμέσως μετά μια σειρά από εξαιρετικά δράματα με νατουραλιστικά θέματα για την κληρονομικότητα, τη σκληρή μοίρα των φτωχών, τη σύγκρουση ανάμεσα στις προσωπικές ανάγκες και τους κοινωνικούς περιορισμούς, στα οποία αναπαριστούσε με θαυμάσιο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα την κοινωνική πραγματικότητα. Οι υφαντές (1892), συναρπαστικό και πολύ ανθρώπινο δυναμικό έργο που απεικονίζει την εξέγερση των Σιλεσιανών υφαντουργών το 1844, ενόχλησε εξαιρετικά τις αρχές. Στο έργο του Οι γιορτές της ειρήνης (1890) ανέλυσε τις νευρωτικές σχέσεις στους κόλπους μια οικογένειας. Ακολούθησε το δράμα Μοναχικοί άνθρωποι (1891) με θέμα το τραγικό τέλος ενός διανοούμενου διχασμένου ανάμεσα στη σύζυγό του και μια νέα γυναίκα με την οποία μπορεί να συζητήσει τις σκέψεις του. Επανήλθε στην προλεταριακή τραγωδία με το έργο Ο αμαξάς Χένσελ (1898), μια κλειστοφοβικού κλίματος μελέτη της προσωπικής φθοράς ενός εργάτη από τις πιέσεις της οικογενειακής του ζωής. Οι κριτικοί επισήμαναν ότι εγκατέλειψε τις επιταγές του νατουραλισμού στο ονειρόδραμα Η Χάνελλε πάει στον Παράδεισο (1893), στο οποίο παρουσιάζει με ποιητικό, υποβλητικό τρόπο τα όνειρα μιας βασανισμένης νεαρής υπηρέτριας λίγο πριν πεθάνει. Έγραψε σε βερολινέζικη διάλεκτο την πετυχημένη κωμωδία Η καστόρινη γούνα (1893) με θέμα μια πονηρή κλέφτρα και την αντιπαράθεσή της με τους σοβαροφανείς και ανόητους Πρώσους αξιωματούχους. Ο Χάουπτμαν, ο οποίος συνέβαλε στην εδραίωση του νατουραλισμού στη Γερμανία, εγκατέλειψε τις νατουραλιστικές αρχές του σε μεταγενέστερα έργα του στα οποία αναμιγνύονται στοιχεία του παραμυθιού και της Σάγκα με τον θρησκευτικό μυστικισμό και τον μυθικό συμβολισμό, όπως στο ιστορικό δράμα Όμηρος του Καρλομάγνου (1904). Το ζενίθ ήρθε το 1911 όταν έγραψε το έργο Οι αρουραίοι στο οποίο τολμά μια αδυσώπητη κριτική των κοινωνικών συνθηκών που συνθλίβουν τον άνθρωπο. Τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1912 ανήμερα των 50ων γενεθλίων του, «κυρίως σε αναγνώριση της καρποφόρας, ποικίλης και εξέχουσας παραγωγής του στο βασίλειο της δραματικής τέχνης». Τα θεατρικά του έργα, ιδιαίτερα τα νατουραλιστικά του δράματα, εξακολουθούν να παίζονται. Το Deutsches Theater Berlin, ο ιστορικός θίασος του Βερολίνου που ιδρύθηκε το 1883 έδωσε στην Αθήνα δύο παραστάσεις (9 και 10 Ιουνίου, Πειραιώς 260) με το έργο Οι αρουραίοι, σε σκηνοθεσία Michael Thalheime. Ο Χάουπτμαν υπήρξε ο επιφανέστερος Γερμανός δραματουργός των αρχών του 20ού αιώνα. Κοινός παρονομαστής της τεράστιας και ποικίλης παραγωγής του ήταν η συμπάθεια με την οποία προσέγγιζε τον ανθρώπινο πόνο, η οποία εκφραζόταν από χαρακτήρες ανθρώπων που ήταν θύματα των κοινωνικών ή άλλων αρχέγονων δυνάμεων. Πέθανε σε ηλικία 83 ετών στο σπίτι του στο Αγκνετενντόρφ στις 6 Ιουνίου του 1946.

Clive Barker

To Ημερολόγιο ενός Δαίμονα Μετάφραση: Μαρία Εξάρχου ΚΑΨΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ. Άντε. Γρήγορα, όσο είναι καιρός. Κάψ’ το. Μην κοιτάξεις ούτε μία λέξη παραπάνω. Μ’ άκουσες; Ούτε.Μία. Λέξη. Τι κάθεσαι; Θεέ μου! Ακόμα διαβάζεις; Τι τρέχει; Νομίζεις πως πρόκειται για κανένα χαζό αστειάκι; Πίστεψέ με, δεν είναι. Ξέρω, ξέρω, σκέφτεσαι πως είναι απλά ένα βιβλίο γεμάτο λέξεις, σαν τα άλλα. Και τι είναι οι λέξεις; Μαύρα σημεία σε λευκό χαρτί. Να, θα σ’ το πω όσο πιο απλά γίνεται: Αυτό το βιβλίο θα σου κάνει απερίγραπτο κακό, εκτός κι αν κάνεις ό,τι σου ζητάω. Μπορείς. Απλά σταμάτα να διαβάζεις...Τώρα.

66 66

ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙΑ

ΑΠΟ ΤH TE ON TRAU SABINE V

Βυζαντινοί ύμνοι και δημοτικά τραγούδια

Σ

ε μια εξαιρετικά επιμελημένη, πολύχρωμη και πολυτελή έκδοση που συνοδεύεται από ηχητικό ψηφιακό δίσκο υψηλής πιστότητας (CD),διάρκειας μιας ώρας, διασταυρώνονται η μουσική της Ορθόδοξης Εκκλησίας, δηλαδή η Βυζαντινή μουσική με το ιεροπρεπές, θρησκευτικό περιεχόμενο, με το ευχάριστο άκουσμα του δημοτικού τραγουδιού. Ένας βυζαντινός ύμνος κι ένα δημοτικό τραγούδι κάθε φορά παρουσιάζουν τους οκτώ ήχους της βυζαντινής μουσικής. Ο π. Αθανάσιος Τύμπας, καθηγητής της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής της Ιεράς Μητροπόλεως Τρίκκης και Σταγών, άριστος γνώστης τόσο της βυζαντινής όσο και της ευρωπαϊκής μουσικής, έκανε την επιλογή και την επιμέλεια των ύμνων και των τραγουδιών, έγραψε τα μουσικά κείμενα και διηύθυνε τις δύο χορωδίες και ο καθηγητής του Μουσικού Σχολείου Τρικάλων και διπλωματούχος της βυζαντινής μουσικής έκανε την επιμέλεια και ενορχήστρωση των δημοτικών τραγουδιών, καθώς και τις πρώτες καταγραφές και πρώτες εκτελέσεις δύο εκ των δημοτικών τραγουδιών -Όλες οι παπαρούνες και Καραγκούνα- που περιλαμβάνονται στον δίσκο. Στις σελίδες του βιβλίου καταδεικνύεται ανάγλυφα η συνέχεια της ελληνικής μουσικής από την αρχαιότητα έως σήμερα και ο ρόλος της στην εθνική αυτοσυνειδησία. Στα κείμενα των Φώτη Κόντογλου, Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Μανώλη Καλομοίρη (μουσουργού), Αρχιμ. Αθανασίου Αναστασίου (καθηγούμενου της Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου), Π. Γεωργίου (μουσικολόγου) και Ηλία Τούμπα (καθηγητή βυζαντινής μουσικής), γίνονται ιστορικές αναφορές για τη διαχρονία της Ελληνικής μουσικής (αρχαία, βυζαντινή, δημοτική, λαϊκή), τη μοναδικότητά της, την αισθητική και πολιτισμική αξία της, αλλά και δίνονται βασικές τεχνικές και αισθητικές πληροφορίες για τη βυζαντινή μουσική (ήχοι, ήθος, γένη κλπ.) όπως και σχετικές αναλύσεις για τους ύμνους και λαογραφικά σχόλια για τα τραγούδια. Τα κείμενα «διασταυρώνονται» με το CD στο οποίο παρουσιάζονται οι οκτώ ήχοι της Βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής με την παράθεση σε κάθε ήχο ενός βυζαντινού ύμνου και ενός δημοτικού τραγουδιού, ώστε να καταφανεί η συνέχεια και η αμφίδρομη σχέση μεταξύ τους. Οι συναντήσεις στα σταυροδρόμια των ύμνων με τα οκτώ δημοτικά τραγούδια καταγράφονται σε παρτιτούρες με τη βυζαντινή σημειογραφία:

INDEX_32

Ήχος α΄: 1. Κύριε εκέκραξα / 1α Τζιβαέρι (Καλύμνου) Ήχος πλ. α΄: 2. Απολυτίκια Κατανυκτικών Εσπερινών/2α Σημαίνει ο Θεός, σημαίν΄ η γη (Δυτικής Θεσσαλίας) Ήχος β΄ : 3. Άξιον εστί / 3α Μια Σμυρνιά στο παραθύρι (Μικράς Ασίας) Ήχος πλ. β’: 4. Τα πλήθη των πεπραγμένων μοι δεινών / 4α Ο ταμπουράς (Πανελλήνιο) Ήχος γ’: 5. Τον νυμφώνα Σου βλέπω / 5α Στάζουν τα κεραμίδια μου (Δυτ. Θεσσαλίας) Ήχος πλ. γ΄: 6. Δοξολογία/ 6α Όλες οι παπαρούνες (Ανατ. Ρούμελης) Ήχος δ’: 7. Κανών Ακάθιστου Ύμνου / 7α Σε καινούργια βάρκα μπήκα (Προποντίδος) Ήχος πλ. δ΄: 8. Πολυέλεος / 8α Ποταμέ τζάνεμ ποταμέ (Γορτυνίας) Και, τέλος, Η Καραγκούνα (Θεσσαλίας), σε πρώτη καταγραφή και εκτέλεση, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, στον θρηνητικό, σκληρό χρωματικό ήχο δ΄, τον λεγόμενο νενανώ, κατά την ονομασία που φέρει το απήχημά του. Σε αυτό το σταυροδρόμι της ιστορίας, της λαογραφίας, της λογοτεχνίας και της μουσικής, συναντήθηκαν επίσης και συνέβαλαν στη δημιουργία αυτής της ιδιαίτερης έκδοσης ως τεχνικός ήχου ο φιλόλογος, πρωτοψάλτης Παναγιώτης Καλαμπόκας και ως επιμελητής της ο ζωγράφος-γραφίστας Γρηγόριο Ντετζιόρτζιο.

Ταξιδεύω με τη μουσική της Ρωμηοσύνης ΠΡΟΤΥΠΕΣ ΘΕΣΣΑΛΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

67

TO ΠAIXNIΔI TΩN HPΩΩN

ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΑΚΗ ΤΣΙΤΑ

…το ίδιο και ο Ορφέας. Ο Άρης όμως δεν είχε την ίδια γνώμη

Ο ένας βαριόταν (τον έπιανε νύστα)

…και ο άλλος αδιαφορούσε (είχε αλλού το νου του).

Αλλά στο τέλος, όταν κατάλαβαν, έγιναν και οι δυο βιβλιοφάγοι!

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: Γιώργος Σγουρός από το βιβλίο του Άρη Δημοκίδη ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΓΑΠΟΥΣΕ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ, ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: ΛΗΔΑ ΒΑΡΒΑΡΟΥΣΗ από το βιβλίο του Μερκούριου Αυτζή ΕΝΑ ΨΥΓΕΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΡΦΕΑ, ΨΥΧΟΓΙΟΣ

INDEX_32

68

ANAΓNΩΣH KAI...

BIBΛIOΘEPAΠEIA

ΧΟΡΟΘΕΑΤΡΟ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑΣ V Χοροθέατρο Ήρος Άγγελος «…εσύ θα χορέψεις πάνω και μέσα σε μία ερημία ακατοίκητη…» Ζαν Ζενέ, Ο σχοινοβάτης, (μτφρ. Π. Μάτεσις) Το σώμα κλαίει όταν αγαπάει και όταν πονά. Κυρίως όμως, κλαίει όταν θυμάται. Και τότε ζητάει χώρο να προφυλάξει τη μνήμη του από την υγρασία και τη βροχή, ζητάει να τη σκεπάσει κάπου ζεστά, να την προστατέψει, να τη νανουρίσει. Ο αγώνας αυτός υπέρβασης της λήθης δίνει στο σώμα μια κίνηση απεγνωσμένη και σπασμωδική κι έξω απ’ τον χρόνο. Όλη του η προσπάθεια μια σύνθετη άσκηση ετοιμότητας ώστε το τέλος να μας βρει καλά οχυρωμένους κι ασφαλείς πίσω απ’ όσα πολύτιμα, δικά μας καταφέραμε να σώσουμε. Ο Πέτρος Γάλλιας σκηνοθέτησε και χορογράφησε μια ατμόσφαιρα παιδικού ονείρου. Με κλάματα στον ύπνο και φόβο για την απουσία της αγάπης. Με μουσική που συνοδεύει το παιχνίδι, με μουσική που εντείνει τους παλμούς όταν ξαφνικά μέσα σ’ ένα ανώνυμο πλήθος χάνεις ξαφνικά το χέρι των γονιών σου. Και έδωσε στο σώμα την ευκαιρία να γίνει ευάλωτο μπροστά στον τρόμο της απουσίας, του έδωσε το δικαίωμα να πιστέψει εγωιστικά πως τα κατάφερε να ξεπεράσει τον τρόμο αυτό και τέλος, το φώτισε διακριτικά να γυρίζει πίσω νικημένο και κουρασμένο απ’ το αέναο πήγαιν’ έλα, ανάμεσα στον εαυτό που προσπαθεί να ξεχάσει κι εκείνον που επιμένει πεισματικά να θυμάται. Δεν πρόκειται απλά για παράσταση, αλλά για μια αίσθηση, μια στιγμή αναμέτρησης. Ο λυγμός του σώματος κινείται και γεμίζει τον χώρο ιδρωμένα νερά. Πια, δεν ξεχωρίζεις αν είναι απ’ τη βροχή. Μένεις να πνίγεσαι μέσα σε μια τεράστια παχύρρευστη σταγόνα και τα μάτια σου κοιτούν προς τα πάνω, τρυπούν την οροφή και συνεχίζουν να ψάχνουν για κάποιον οικείο τόπο τους, πολύ μακριά από δω. Και το σώμα βουλιάζει, κολλημένο στο σανίδι, σαν πετρωμένο. Σώμα άγαλμα. Πάντα σε ετοιμότητα, και ποτέ έτοιμο, για τον αποχωρισμό. (Η παράσταση παρουσιάστηκε στα πλαίσια του 8ου Φεστιβάλ Χορού του Σωματείου Ελλήνων Χορογράφων 10-13 Ιουνίου στο θέατρο Ροές. Σκηνοθεσία-χορογραφία:Πέτρος Γάλλιας. Στις ασκήσεις και στα video: Π. Αργυρόπουλος, Γ. Βλάχος, Π. Γάλλιας, Ρ. Γάλλιας, Κ. Θέος, Χ. Λύγκας, Σπ. Σουριανός, Σωτ. Σουριανός και ο Θοδωρής Βιδινιώτης.) Ματούλα Καστρησίου

ΠΑΙΧΝΙΔΙ Σπίτι της Χαράς ονόμασαν το νέο βιβλιο-παιχνιδο-πωλείο τους οι εκδόσεις Αερόστατο, το παιδικό τμήμα των εκδόσεων Κονιδάρη. Πρόκειται για ένα κατάστημα ειδικά διαμορφωμένο για παιδιά, όπου οι λιλιπούτειοι αναγνώστες και οι γονείς τους θα μπορούν να ενημερώνονται για παιδικά και παιδαγωγικά βιβλία και όχι μόνο... Στο Σπίτι της Χαράς, τα παιδιά μεταφέρονται στον κόσμο των οικολογικών παιχνιδιών της Plan Toys ενώ θα μπορούν επίσης να περνούν τον χρόνο τους δημιουργικά. Στο ίδιο κτίριο, οι εκδόσεις Κονιδάρη άνοιξαν και ένα νέο γενικό βιβλιοπωλείο με βιβλία όλων των κατηγοριών και των εκδοτικών οίκων. Το Σπίτι της Χαράς και Το βιβλιοπωλείο της Τοσίτσα βρίσκονται πίσω από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στην οδό Τοσίτσα 1Α. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να αντλήσετε από τις ιστοσελίδες των εκδοτών, www.aerostatobooks.gr και www. konidaris.gr, αντίστοιχα.

Sabine von Traute

INDEX_32

70

Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΣΦΟΝΤΥΛΙ_ΒΙΒΛΙΟΦΙΛΕΣ ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΖΕΤΑ ΕΛΙΣΣΑΙΟΥ

το ζώδιο του μήνα: ΔΙΔΥΜΟΙ

Ο Τόμας Μαν, ο Φερνάντο Πεσσόα, ο Λ. Φ. Σελίν, η Τζούνα Μπαρνς ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, ο Ουώλτ Ουίτμαν, ο Ζαν Πωλ Σαρτρ και η Τζόυς Κάρολ Όουτς είναι μερικοί μόνο από τους συγγραφείς που ανήκουν στο ζώδιο των Διδύμων.

ΚΡΙΟΣ

ΔΙΔΥΜΟΙ

ΛΕΩΝ

21/3-19/4

21/5-21/6

23/7-22/8

το βιβλιο του μηνα: Arne Dahl, Misterioso, ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

το βιβλιο του μηνα: Arthur Schopenhauer, Εριστική διαλεκτική ή η τέχνη του να έχεις πάντα δίκιο, PRINTA

Μέχρι πρότινος υποστηρίζατε πως η καλογερική είναι στη φύση σας και πως καμία σχέση δεν είναι ικανή να σας απογειώσει όσο ένα καλό βιβλίο ή ένα συναρπαστικό ταξίδι. Τώρα τα παίρνετε όλα πίσω, και βλέπετε τον ιδανικό σύντροφο στα μάτια των μισών από αυτούς που σας συστήνουν, στους οποίους κόβεται το αίμα κάθε φορά που τους κάνετε χειραψία. το βιβλιο του μηνα: Oscar Wilde, Ένας ιδανικός σύζυγος, ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ

Άλλο πράγμα να γυρίζετε σελίδα κι άλλο να πηδάτε κεφάλαια. Είτε σας αρέσει είτε όχι, ένα καλό μυθιστόρημα κρύβει ανατροπές και εκπλήξεις. Και το μυθιστόρημα της ζωής σας βρίσκεται σε ένα καίριο τέτοιο σημείο. Σ’ εκείνο που ένας από τους βασικούς πρωταγωνιστές εξαφανίζεται χωρίς να αφήσει ίχνη και ικανοποιητικές δικαιολογίες. Νικήστε την ανυπομονησία σας και μην ανατρέξετε στην τελευταία σελίδα. Δεν έχει γραφτεί ακόμη.

ΤΑΥΡΟΣ 20/4-20/5

ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Αν βάλετε κάποιους να μαντέψουν τι ζώδιο είστε αυτόν τον μήνα, το σίγουρο είναι ότι θα πέσουν έξω. Κοντολογίς, θα δείξετε ότι δεν έχετε καμία ανάγκη για σταθερότητα, ασφάλεια, ρουτίνα και επανάληψη. Δέχεστε χωρίς δεύτερη σκέψη να κάνετε ένα ραντεβού στα τυφλά, ακόμη και να πείτε ναι σ’ έναν παλαβό Δίδυμο που γνωρίσατε πριν μία βδομάδα και σας ζήτησε σε γάμο. Καλά στέφανα.

22/6-22/7

το βιβλιο του μηνα: Αργυρώ Μαντόγλου, Όλα στο μηδέν, ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

το βιβλιο του μηνα: Damian Tabarovsky, Ιατρική αυτοβιογραφία, ΠΑΠΥΡΟΣ (Letras)

INDEX_32

Είχατε τεράστια ψυχικά αποθέματα και δεν το γνωρίζατε. Τώρα είστε δυνατοί να παραδεχτείτε την αλήθεια σας όποια και να είναι αυτή. Το σκηνικό αλλάζει. Και μαζί μ’ αυτό και τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούσαν μέχρι πρότινος στη ζωή σας. Τα λεφτά στον ψυχαναλυτή δεν πάνε χαμένα κι αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι το ένα όχι σας διαδέχεται το άλλο.

Το καλοκαίρι αυτό ήρθε για να δοκιμάσει τα νεύρα και τις αντοχές σας. Το δίλημμα δεν υπάρχει πια. Έχετε πάρει τις αποφάσεις σας και τις δρομολογείτε. Αλλά ακόμη δεν είστε σίγουροι ότι έχετε κάνει το σωστό. Το κακό είναι ότι, σε περίπτωση που έχετε κάνει λάθος, αυτό είναι μη αναστρέψιμο. Ποιο είναι το θετικό σε όλο αυτό; Ότι δεν θα το επαναλάβετε στο μέλλον. Φημίζεστε για τον εγωισμό σας, όχι για την ανοησία σας.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ 23/8-22/9

Σε αυτόν τον μαραθώνιο της αναποδιάς και των δυσκολιών, θα δαφνοστεφανωθούν μόνο όσοι παρθένοι θα επιδείξουν επιμονή και αντοχή. Ίσως περάσετε ένα από τα δυσκολότερα καλοκαίρια της ζωή σας με κάτι εκλείψεις, όχι και τόσο ευνοϊκές, που θα επηρεάσουν βαθιά τον ψυχισμό σας. Αυτό που θα σας σώσει είναι ο αυθορμητισμός. Δεν είναι ώρα να συγκρατήσετε τον εαυτό σας, αφήστε τον ελεύθερο να ξεσπάσει σε γέλια, κλάματα, νεύρα, θυμό.

Απαγορευτικές λέξεις: Yoga, Βούδας, αυτοσυγκράτηση. το βιβλιο του μηνα: Hans - Magnus Enzensberger, Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας , ΟΔΥΣΣΕΑΣ

αστείο. Με τόση κυκλοθυμία, εγώ δεν θα έκλεινα από τώρα εισιτήρια και δωμάτια για τις διακοπές. το βιβλιο του μηνα: Λουί Φερντινάν Σελίν, Ταξίδι στην άκρη της νύχτας, ΕΣΤΙΑ

ΖΥΓΟΣ

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ

23/9-23/10

22/12-19/1

το βιβλιο του μηνα: Αλέξανδρος Σταμάτιος Αντωνίου, Burnout: Σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης, UNIVERSITY STUDIO PRESS

το βιβλιο του μηνα: Clive Barker, Το μεγάλο μυστικό θέαμα, ΟΞΥ

Ναι, θα γελάτε. Ναι, θα είστε κοινωνικοί. Ναι, θα δείχνετε αισιόδοξοι. Όχι, δεν θα πείσετε κανέναν. Και κυρίως τον εαυτό σας. Είστε απρόσεκτοι στα επαγγελματικά σας τον τελευταίο καιρό και αυτό θα σας δημιουργήσει φοβία και εκνευρισμό. Το καλοκαίρι αυτό θα περάσει με συζητήσεις για το μέλλον της καριέρας σας, την οποία αν δεν πάρετε επιτέλους στα σοβαρά, δεν θα σας πάρει κι εκείνη.

ΣΚΟΡΠΙΟΣ 24/10-21/11

Ελέγξτε το βάρος σας. Όχι το σωματικό, αλλά το ψυχικό. Γιατί εκεί χρειάζεστε δίαιτα. Οι ενοχές ειδικά έχουν αφήσει πολλές «τοξίνες» στον οργανισμό σας και αυτό είναι επικίνδυνο τόσο για τα νεύρα σας όσο και για την εμφάνιση ψυχοσωματικών ασθενειών. Κόψτε ομφάλιους λώρους, κάντε ξεκαθαρίσματα με γονείς, φίλους και ερωτικούς συντρόφους και δείτε πόσο ευεργετικό θα είναι το αποτέλεσμα όλων των λογαριασμών που θα κάνετε μαζί τους.

Όλοι ξέρουν ένα μυστικό εκτός από σας. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει πολύ παρασκήνιο στη ζωή σας και όσο και να πηδάτε για να δείτε τι γίνεται από την άλλη πλευρά του φράχτη, οι συνθήκες δεν θα το επιτρέπουν. Σιχαίνεστε τα μυστικά, το κουτσομπολιό και όλα τα παρελκόμενά τους. Δεν χρειάζεται να ανησυχείτε γιατί εκεί γύρω στα μέσα του καλοκαιριού θα δείτε ότι τίποτα από αυτά δεν σας αφορούσε ή και να σας αφορούσε δεν σας άγγιξε.

ΥΔΡΟΧΟΟΣ 20/1-18/2

Έχετε βαρεθεί να σας λένε ότι είστε στη κοσμάρα σας. Αναρωτιέστε τι κάνετε λάθος και προσπαθείτε να το διορθώσετε. Θέλετε να δείχνετε πιο στέρεοι και πιο ασφαλείς για να μπορέσουν να σας εμπιστευθούν τα στενά σας πρόσωπα. Δεν θα τα καταφέρετε, αλλά τουλάχιστον θα δείξετε ότι έχετε καλές προθέσεις και αυτό είναι ήδη μεγάλο δώρο για όσους σας ξέρουν. το βιβλιο του μηνα: Luis Landero, Ο κιθαρίστας, GEMA

το βιβλιο του μηνα: Λένα Μαντά, Η άλλη πλευρά του νομίσματος, ΨΥΧΟΓΙΟΣ

ΙΧΘΕΙΣ ΤΟΞΟΤΗΣ 22/11=21/12

Επεισοδιακό αυτό το καλοκαίρι, αφού θα επιστρατεύσετε όλους τους κανόνες στρατηγικής που γνωρίζετε προκειμένου να αντιμετωπίζετε το πρωί τον προϊστάμενο και το απόγευμα τον σύντροφό σας. Αυτό ίσως σας φέρει στη δύσκολη θέση να λέτε ότι χωρίζετε και αμέσως μετά να το μετανιώνετε ή να υποβάλετε την παραίτησή σας και την ίδια στιγμή να τη σκίζετε λέγοντας πως επρόκειτο για

19/2-20/3

Στροφή. Αυτός είναι ο τίτλος αυτού του καλοκαιριού. Εσείς γνωρίζετε σε ποια κατεύθυνση. Αδυνατώ να προβλέψω μέσα από τι είδους διαδικασίες θα περάσετε για να πραγματοποιήσετε αυτή τη μεταβολή. Μπορώ να προβλέψω το φθινόπωρο, όμως. Τίποτα δεν θα μείνει όρθιο και τίποτα δεν θα είναι το ίδιο. Ούτε καν η πλευρά που κοιμάστε στο κρεβάτι. το βιβλιο του μηνα: Christian Moser, Τέρατα της καθημερινότητας, ΓΝΩΣΗ

72

ΣΗΜΕΙΑ ΟΠΟΥ ΘΑ ΒΡΕΙΤΕ ΤΟ INDEX ΑΤΤΙΚΗ Α Π Ο Π Ε Ι ΡΑ • ΝΑΥΑ Ρ Ι Ν ΟΥ 1 8 , ΑΘ Η ΝΑ | Α Π Ρ Ο ΒΛ Ε Π Τ Ο • Ρ Η ΓΑ Φ Ε ΡΑ Ι ΟΥ 2 5 , ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ | ΑΣΠΡΗ ΛΕΞΗ • ΜΑΝΤΖΑΡΟΥ 6, ΚΟΛΩΝΑΚΙ | BAΣIΛEIA∆H • AΓ. MEΛETIOY 114, ΑΘHNA | ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙO AIΘPA • MEΣOΛOΓΓIOY 1, ΑΘHNA | BIBΛIOΠΩΛEIO BHTA IATPIKΩN EKΔOΣEΩN • AΔPIANEIOY 3, AΘHNA | ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΔΡΟΜΩΝ • ΣΟΛΩΝΟΣ 99, ΑΘΗΝΑ| ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ ΕΚΦΡΑΣΗ • EΛ. BENIZEΛOY 133, ΠΛ. EΘN. ANTIΣTAΣEΩΣ, HΛIOYΠOΛH ▶ ΚΥΠΡΟΥ 2 6 , Α Ρ Γ Υ Ρ Ο Υ Π Ο Λ Η ▶ Γ E N N H M ATA 8 1 , A N Ω ΓΛY ΦA Δ A | Β Ι Β Λ Ι Ο ­Π Ω Λ Ε Ι Ο Ε Θ Ν Ι Κ Ο Υ Ι ∆ Ρ Υ Μ ΑΤ Ο Σ Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν • ΒΑ Σ . Κ Ω Ν ­Σ ΤΑ Ν Τ Ι Ν ΟΥ 4 8 , ΑΘ Η ΝΑ | ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΕΚ∆Ο­Σ ΕΩΝ Ο∆ΥΣΣΕΑΣ • ΣΤΟΑ ΒΙΒΛΙΟΥ, ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ 5, ΑΘΗΝΑ | ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΕΚ∆ΟΤΙΚΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ΙΩΝ • ΣΟΛΩΝΟΣ 85, ΑΘΗΝΑ | ΒΙΒΛΙΟ­Π ΩΛΕΙΟ EKΔOTIKOY OPΓANIΣMOY ΠAΠYPOΣ • ΠANEΠIΣTHMIOY 46 & XAP. TPIKOYΠH, AΘHNA | ΒΙΒΛΙΟ­Π ΩΛΕΙΟ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ • ΣΟΛΩΝΟΣ 60, ΑΘΗΝΑ | ΒΙΒΛΙΟ­Π ΩΛΕΙΟ EK∆OΣEΩN KE∆POΣ KAI EΣOΠTPON • ΣTOA BIBΛIOY, ΠEΣMATZOΓΛOY 5, ΑΘΗΝΑ | ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ • ΣΚΡΑ 97-99, ΚΑΛΛΙΘΕΑ | ΒΙΒΛΙΟΤΟΠΙΑ • ΛΑΖΑΡΑΚΗ 21-23, ΓΛΥΦΑ∆Α ▶ 25ΗΣ ΜΑΡΤΙΟΥ 9, Ν. ΣΜΥΡΝΗ ▶ ΠΑΤΗΣΙΩΝ 126, ΑΘΗΝΑ ▶ ΕΘΝ. ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ 23, ΠΕΙΡΑΙΑΣ | ΒΙΒΛΙΟΤYΠO • XP. ΣMYPNHΣ 152-156, BYPΩNAΣ | ΓΕΩΡΓΙΑ∆ΗΣ • ΣΟΛΩΝΟΣ 114, ΑΘΗΝΑ | ΓΡΑΦΗ • ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ 121, ΧΟΛΑΡΓΟΣ | ∆Ω∆ΩΝΗ • ΑΝ∆ΡΕΟΥ ΜΕΤΑΞΑ 28, ΕΞΑΡΧΕΙΑ | EΘNIKO KENTPO BIBΛIOY • ΣΤΟΑ ΒΙΒΛΙΟΥ, ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ 5, ΑΘΗΝΑ | ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ­∆ ΑΚΗΣ • ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ 1 7 , ΑΘ Η ΝΑ ▶ ∆ Α ΒΑ Κ Η 3 - 5 , Ε ΡΥΘ Ρ ΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ, ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ ▶ ΛΑΖΑΡΑΚΗ 27, ΓΛΥΦΑ∆Α ▶ ΛΕΩΦ. ΚΗΦΙΣΙΑΣ 294, ΨΥΧΙΚΟ ▶ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ 39, ΑΘΗΝΑ ▶ ΚΩΝ/ΝΟΥ ΠΑΛΑΙΟΛΟ­Γ ΟΥ 2, Ν. ΣΜΥΡΝΗ ▶ ΣΙΝΩΠΗΣ 2, ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ ▶ ΘΗΒΩΝ 228, ΑΓ. ΙΩΑΝΝΗΣ ΡΕΝΤΗΣ ▶ ΓΡΑΒΙΑΣ 6, ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ▶ ΠΑΝΑΓΙΤΣΑΣ 3, ΚΗΦΙΣΙΑ ▶ ΝΙΚΗΣ 20, ΑΘΗΝΑ ▶ ΕΡΥΘΡΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ 6, ΜΑΡΟΥΣΙ ▶ ΚΑΛΛΙΓΑ 31, ΦΙΛΟ­ΘΕΗ ▶ ΛΕΩΦ. ΚΗΦΙΣΙΑΣ 268, ΚΗΦΙΣΙΑ | NEWSSTAND ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ∆ΑΚΗΣ • ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ 41, ΑΘΗΝΑ | ΕΠΙ ΣΚΗΝΗΣ • ΤΡΙΤΩΝΟΣ 47, ΠΑΛ. ΦΑΛΗΡΟ | ΕΠΙΚΑΙΡΑ • ΑΓ. ΙΩΑΝΝΗ 41, ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ | ΕΠΙ­ΚΕΝΤΡΟ • ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 3, ΑΓ.ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ | ΕΥΡΙΠΙ∆ΗΣ • ΒΑΣ. ΚΩΝ/ΝΟΥ 8, ΧΑΛΑΝ∆ΡΙ | ΕΥΡΙΠΙ∆ΗΣ ΣΤΗ ΣΤΟΑ • ΒΑΣ. ΚΩΝ/ΝΟΥ 11, ΧΑΛΑΝ∆ΡΙ | ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ • ΓΡΑΜΜΟΥ 40, ΒΡΙΛΗΣΣΙΑ | ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ • ΠΑΤΡΟΚΛΟΥ 77, ΙΛΙΟΝ | ΤΟ ΘΕΜΑ • Π. ΤΣΑΛ∆ΑΡΗ 30, ΒΥΡΩΝΑΣ ▶ Κ Υ Π Ρ ΟΥ 6 & Φ ΡΥ Ν Η Σ , ΒΥ Ρ Ω ΝΑ Σ ▶ ΦΙΛΟΛΑΟΥ 62 & ΕΚΦΑ­Ν ΤΙ∆ΟΥ, ΠΑΓΚΡΑΤΙ | ΙΑΝΟΣ • ΣΤΑ∆ΙΟΥ 24, ΑΘΗΝΑ | ΚΑ­ ΝΑΚΗ • ΖΩΟ∆ΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ 2-4, ΑΘΗΝΑ | ΚΑΡ∆ΑΜΙΤΣΑ • ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 8, ΑΘΗΝΑ | ΚΑΣΙΑΚΟΥ ΕΛΕΝΗ • ΕΛΑΙΩΝ 41, Ν. ΚΗΦΙΣΣΙΑ | ΚΟΚΚΑΛΗΣ • ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ 24, ΚΟΡΥ­∆ΑΛΛΟΣ ▶ ΧΙ­ΜΑΡ­ΡΑΣ 24, ΚΟΡΥ∆ΑΛΛΟΣ ▶ ∆ΗΜΗΤΡΑ­ΚΟΠΟΥΛΟΥ 28, ΚΟΡΥ∆ΑΛΛΟΣ | ΚΟΡΑΗΣ • ΒΑΣ. ΚΩΝ/ΝΟΥ 6, ΧΑ­Λ ΑΝ∆ΡΙ | KΨM • Z. ΠHΓHΣ 55, EΞAPXEIA | λεµονι • ΗΡΑ­Κ ΛΕΙ∆ΩΝ 22, ΘΗΣΕΙΟ | λεΣΧΗ ΤΟΥ ∆ΙΣΚΟΥ ΣΤΟ ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ • ΒΑΣ. ΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΚΚΑΛΗ, ΑΘΗΝΑ | ΜΕ­ ΝΑΝ∆ΡΟΣ • ∆ΡΟΣΙΝΗ 9, ΚΗΦΙΣΙΑ | ΜΙΚΡΟΣ ΚΟΡΑΗΣ • ΠΑ­ΠΑΓΟΥ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΟ­ΦΑΝΟΥΣ , ΧΑΛΑΝ∆ΡΙ | ΝΑΤΣΗΣ • ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΑΤΙΚΑ & ΧΡ. ΣΜΥΡΝΗΣ, ΡΑΦΗ­ΝΑ| NIKOΛAKHΣ • 3ης ΣEΠTEMBPIOY 91, AΘHNA | ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗΣ • Α ΡΑ Π Α Κ Η 8 1 - 8 3 , Κ Α Λ Λ Ι Θ Ε Α | OK T Ω • Π A Π A N I KO Λ H 8 , M E TA M O P Φ Ω Σ H | ΠΑΠΑ∆ΗΜΑΣ • ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 8, ΑΘΗΝΑ |

Παλαιότερα τεύχη του index θα βρείτε στο Bιβλιοπωλείο της EΣTIAΣ • Σόλωνος 60, AΘHNA

INDEX_32

ΠΑΠΑ­ΣΩΤΗΡΙΟΥ • ΣΤΟΥΡΝΑΡH 35, ΑΘΗΝΑ ▶ ΣΤΟΥΡΝΑΡΗ 37, ΑΘΗΝΑ ▶ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ 55, ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ ▶ ΑΝ∆Ρ. ΠΑ­ ΠΑΝ∆ΡΕΟΥ 35, ΜΑΡΟΥΣΙ, «THE MALL» ▶ ΠΑΝΕ­ΠΙ­ΣΤΗΜΙΟΥ 37, ΑΘΗΝΑ | ΠΑΤΑΚΗΣ • ΑΚΑ∆ΗΜΙΑΣ 65, ΑΘΗΝΑ | ΠΑραµετροσ • ΜΕΤΩΝΟΣ 62, ΧΟΛΑΡΓΟΣ ▶ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ 56, ΧΟΛΑΡΓΟΣ | ΠΑΡ’ ΗΜΙΝ • ΧΑΡ. ΤΡΙΚΟΥΠΗ 11Α, ΑΘΗ­ΝΑ | ΠEP∆IKHΣ • ΧΑΡOKOΠOY 5355, KAΛΛIΘEA | ΠΟΛΙΤΕΙΑ • ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 1, ΑΘΗΝΑ | ΠΟΛΥΠΛΕΥ­ΡΟ • ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 159, Ν. ΕΡΥΘΡΑΙΑ | ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ ΑΓΚΥ­ΡΑ • ΣΟΛΩΝΟΣ 124, ΑΘΗΝΑ | ΠΟΛΥΧΡΩΜΟΣ ΠΛΑΝΗΤΗΣ • ΑΝΤΩ­Ν ΙΑ∆ΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ | ΠΟΤΑΜΟΣ • ΣΚΟΥ­Φ Α 32, ΚΟΛΩ­Ν ΑΚΙ | ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ • ΕΥΒΟΙΑΣ & ΒΟΙΩΤΙΑΣ 1, Κ. ΧΑΛΑΝ∆ΡΙ | ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ • ΓΡΑΒΙΑΣ 3 - 5 , ΑΘ Η ΝΑ | Π Y Ξ I Δ A • BY Z A N T I OY 31, KAΛOΓPEZA | ΡΟΚΚΑΣ • ΒΑΡΝΑΛΗ & Γ Κ Ι Ν ΟΣ ΑΤ Η 6 0 , Μ Ε ΤΑ Μ Ο Ρ Φ Ω ­Σ Η | ΤΣΑΜΑΝΤΑΚΗΣ • ΚΑΡΑΟΛΗ ∆ΗΜΗ­Τ ΡΙΟΥ 32, ΠΕΙ­ΡΑΙΑΣ | ΦΑΚΙΝΟΣ • Ν. ΠΛΑΣΤΗΡΑ 8, ΜΑΡΟΥΣΙ | ΦΛΩ­ΡΑΣ • ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ 59, ΑΘΗΝΑ ▶ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩ­Τ ΟΥ 14, ΠΛ. ΕΘΝ. ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ, ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ ▶ ΗΡΩ∆ΟΥ ΑΤΤΙΚΟΥ 4, ΠΛΑΤΕΙΑ ∆ΟΥΡΟΥ, ΧΑΛΑΝ∆ΡΙ ▶ ΜΙΛΤΙΑ∆ΟΥ 16 και ΡΟ∆ΟΥ, ΜΑΡΟΥΣΙ ▶ ΣΤ. ΣΑΡΑΦΗ , ΠΛ. ΕΣΤΑΥΡΩ­ΜΕΝΟΥ, ΑΙΓΑΛΕΩ ▶ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΟΥ 54-56, ΚΟΡΥ∆ΑΛ­ΛΟΣ ▶ ΖΩΣΙΜΑ∆ΩΝ 46, ΠΕΙΡΑΙΑΣ | ΧΡΙΣΤΑΚΗΣ • ΙΠΠΟ­ΚΡΑΤΟΥΣ 10-12, ΑΘΗΝΑ | EX LIBRIS • A. Mεταξα 4, εξαρχεια | IN TO THE BAG • Γ. ΠΑΠΑΝ∆ΡΕΟΥ 35, ∆ΑΣΟΣ ΧΑΙ∆ΑΡΙΟΥ | Κ ΟΑ Ν /A t h e n s Vo i c e • Σ ΚΟΥΦΑ 6 4 , ΚΟΛΩΝΑΚΙ | LEADER BOOKS • Π. ΚΥΡΙΑΚΟΥ 17, ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ ▶ ΑΓ. ΙΩΑΝΝΟΥ 58, ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ▶ ΠΑΝΟΡΜΟΥ 19 ΚΑΙ ΣΜΥΡΝΗΣ, ΑΙΓΑΛΕΩ ▶ ΑΝΑΛΗ­Ψ ΕΩΣ 7, ΒΡΙΛΗΣΣΙΑ ▶ ΦΩΚΙΟΝΟΣ ΝΕΓΡΗ 84, ΚΥΨΕΛΗ ▶ ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ 54, ΚΟΡΥ∆ΑΛΛΟΣ ▶ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗ­Μ ΙΟΥ­Π ΟΛΗ ΖΩΓΡΑ­ ΦΟΥ ▶ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗ­Μ ΩΝ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ­ΠΟΛΗ ΖΩΓΡΑ­ΦΟΥ | LIBRO • ΠΑΤΡ. ΙΩΑΚΕΙΜ 8, ΚΟΛΩΝΑΚΙ | NOTOS • ΟΜΗΡΟΥ 15, ΑΘΗΝΑ | PAPER TOWN • ΛΕΩΦ. ΚΗΦΙΣΙΑΣ 135 & ΛΑΜΨΑ 1, ΑΜΠΕΛΟ­ΚΗΠΟΙ | GRAFICA • ΤΡΙΠΟΛΕΩΣ 68, ΕΛΛΗΝΙΚΟ | BAZAARBOOKS • ΑΝ∆ΡΕΟΥ ΜΕΤΑΞΑ 4, ΕΞΑΡΧΕΙΑ | CUBE BIBΛIOΠΩ ΛEIO • A K A ∆ H M I A Σ K A I E M . M Π E NA K H 3 2 , AΘHNA | BEST BOOK HUNTERS • ΣΟΛΩΝΟΣ 47, ΑΘΗΝΑ | KOZOK • KYKΛA∆ΩN 23 KYΨEΛH | BOOKSTARS • EΛAIΩN 34, N. KHΦIΣIA | NAKAS PAPER• NAYAPINOY 13 & MAYPOMIXAΛH, AΘHNA ▶ KHΦIΣΣIAΣ 281, KHΦIΣIA | PUBLIC • KAPAΓEΩPΓH ΣEPBIAΣ 1, ΠΛ.ΣYNTAΓMATOΣ, AΘHNA ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΑΓΝΩΣΤΗ ΚΑΝΤΑΘ • ΑΙΜ. ΓΡΕΒΕΝΩΝ 6 & ∆ΗΜ. ΓΟΥΝΑΡΗ | ΑΝΙΚΟΥΛΑ Ε.∆.Ι.ΑΛΕΞΙΚΟΣ ΟΕ • ∆ΗΜ.ΓΟΥΝΑΡΗ 44 | ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΠΛΑΤΩΝΟΣ (ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ΖΗΤΡΟΣ) • ΠΛΑ­Τ ΩΝΟΣ 2 | ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ­ ΠΩΛΕΙΟ • ΣΕΡ. ΤΣΑΚΜΑΝΗ 11, ΛΑΓΚΑ∆ΑΣ | ΒΙΒΛΙΟ­Π Ω­Λ ΕΙΟ ΨΑΡΑ • ΦΙΛ. ΕΤΑΙ­Ρ ΕΙΑΣ 39 | ΒΙΒΛΙΟ­Σ TOK • ΠATP. IΩAKEIM 8 | ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ­∆ ΑΚΗΣ • ΕΘΝ.ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ 131 ▶ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ | ΙΑΝΟΣ • ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ 7, ΜΕΤΑ­Μ ΟΡΦΩΣΕΩΣ 24, ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ ▶ Μ Α Ρ Τ Ι ΟΥ 4 5 , Φ Ι Λ Ι Π ­Π ΟΥ Π ΟΛ Ε Ω Σ 5 7 ▶ Α Μ Π Ε ΛΟ ­Κ Η Π Ο Ι , ΒΟ ΓΑΤ Σ Ι ΚΟΥ 1 4 | ΜΠΑΡΜΠΟΥ­ΝΑΚΗΣ • ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ 4 ▶ Λ. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ 75, ΡΕΤΖΙΚΙ | TO ΚΑΤΩΙ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ • ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ 6 | ΠΡΩΤΟ­ ΠΟΡΙΑ • ΝΙΚΗΣ 3 | ΡΑΓΙΑΣ • ΕΡΜΟΥ 44 | ΤΡΕΥ­Λ Α • ΑΜΠΕ­ΛΟΚΗ­Π ΩΝ 55, ΠΕΡΑΙΑ | HIPPO • ΙΩΑΝΝΙ­∆ΟΥ 4, ΠΑΝΟΡΑΜΑ | NAKAS PAPER• ΠΛAΣTHPA 19, XAPIΛAOY | PUBLIC •

ΕΜΠ. ΚΕ­ΝΤΡΟ MEDITERRANEAN COSMOS, 11ο ΧΛΜ. ΘΕΣ/ΝΙ­Κ ΗΣ-Ν. ΜΟΥ∆ΑΝΙΩΝ, ΠΥΛΑΙΑ ΑΛΛΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΛΕΣΧΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ • ΑΒ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ∆Η 2 , Α Γ Ρ Ι Ν Ι Ο | Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Ο Υ∆ Α Κ Η Σ • ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ 50, ΑΓΡΙΝΙΟ | ∆ΕΜΕΝΑΓΑ • Ι Ο ΥΛ Ι ∆ Α , Κ Ε Α | ∆ Η Μ Η Τ Ρ Ι Α ∆ Η Σ • Ε.ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 49-Ι.ΚΑΒΥΡΗ 4, Α Λ Ε Ξ Α Ν ∆ Ρ ΟΥ Π ΟΛ Η | Σ Ι Σ Μ Α Ν Ι ∆ Η Σ • ΜΑΚΡΗΣ 20, Ν.ΧΙΛΗ, ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΥΠΟΛΗ | BIBΛIOΠANOPAMA - ΔHMHTPOΠOYΛOΣ • EPMOY & AΘ. ΔIAKOY, AMAΛIAΔA | ΕΚ ΠΡΟΟΙΜΙΟΥ • ΝΙΚΗ­ΤΑΡΑ 15, ΑΡΓΟΣ | ΣΥΜΒΟΛΗ • ΠΛΑΤΕΙΑ ΛΟΧΑΓΟΥ ΠΑΣΣΙΑ, ΑΡΙ∆ΑΙΑ | H ΠOΛYΘPONA TOY NITΣE • ΦIΛEΛΛHNΩN 26-28, APTA | ΧΡΙΣΤΟ∆ΟΥΛΟΥ • ΤΕΜΠΕΣΙΝΑΣ & ΚΟΝΙΤΣΗΣ 15, ΒΕΡΟΙΑ | ΗΡΙ∆ΑΝΟΣ • 2ας ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 64, ΒΟΛΟΣ | ΠΕΝΝΑ • ΣΠ. ΣΠΥΡΙ∆Η 21, ΒΟΛΟΣ | ΓΡΑΜ­ ΜΑΤΑ • ΕΘΝ. ΑΓΩΝΩΝ 51, Ν. ΙΩΝΙΑ, ΒΟΛΟΣ | PUBLIC • OΓΛ 28 & KONTAPATOY 9, BOΛOΣ | ΚΑΡΑ­ΚΑΣΟΓΛΟΥ • ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 128, ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ | ΤΣΙΤΑ - ΑΝΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ • ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 125, ΓΙΑΝΝΙ­ΤΣΑ | ΤΖΙΟΓΚΙ∆ΟΥ • ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 96, ∆Ι∆ΥΜΟΤΕΙΧΟ | ΠΑΤΣΗΣ • ΜΕΓ. ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΥ 6, ∆ΡΑΜΑ | ΚΑΛΤΣΑ • ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ 10, Ε∆ΕΣΣΑ | ΚENTPO N E OT H TA Σ Θ H B A Σ • O I ∆ I Π O ∆ O Σ 8 , ΘHBA | ∆ΟΚΙΜΑΚΗΣ • ΤΑΓΜ. ΤΖΟΥΛΑΚΗ 8 , Η ΡΑ Κ Λ Ε Ι Ο | Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ • Ε ΒΑ Ν Σ 8 5 , Η ΡΑ Κ Λ Ε Ι Ο | ΚΟ Κ Κ ­ Ι ΝΟΥ • Ε ΒΑ Ν Σ 5 6 - 5 8 , Η ΡΑ Κ Λ Ε Ι Ο | Π Ε Ρ Ι Σ Υ Ν Α Κ Η • Κ Α Ν ΤΑ Ν ΟΛ ΕΟ Ν Τ Ο Σ 1 3 , Η ΡΑ Κ Λ Ε Ι Ο | ΚΑΝΟΥΠΑΚΗΣ • ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ | ΣΑΡΕΙ∆ΑΚΗΣ • ΙΕΡΑ­ΠΕΤΡΑ | ΧΑΡΤΕΞ • ΜΕΓ. ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΥ 111, ΙΩΑΝΝΙΝΑ | ΣKANNEΛOΣ • ABEPΩΦ 47, ΙΩΑΝΝΙΝΑ | ΣΙΑΜΑΝΤΑΣ • ΟΜΟΝΟΙΑΣ 133, ΚΑΒΑΛΑ | ΤΟΛΟΥ∆ΗΣ • ΟΜΟΝΟΙΑΣ 46, ΚΑΒΑΛΑ | ∆ΗΜΗΤΡΙΑ­∆ΗΣ • ΑΡΙΣΤΟ­∆ΗΜΟΥ 89, ΚΑΛΑΜΑΤΑ |ΠΑΙ∆ΕΙΑ-ΒΙΒΛΙΟ­Π ΩΛΕΙΑ • ΗΡΩΩΝ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ 6-8, ΚΑΡ­∆ΙΤΣΑ| ΚΟΥΡΚΑΚΗΣ • ΚΑΡΑΪ­ΣΚΑΚΗ 31Α, ΚΑΡ∆ΙΤΣΑ | ΜΑΝΟΥ • Μ. ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΥ 11, ΚΑΣΤΟΡΙΑ | ΜΑΤΙ • ΠΑΡΜΕΝΙΩΝΟΣ 2, ΚΑΤΕΡΙΝΗ | ΜΟΥ­ ΣΤΑΚΗ • ∆ΗΜ. ΚΑΒΒΑ∆Α 16, ΚΕΡΚΥΡΑ | ΧΡΥΣΑ ΣΤΑΜΑΤΕΛΑΤΟΥ • ΛΙΘΟΣΤΡΩΤΟ 1, ΑΡΓΟΣΤΟΛΙ, ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ | ΕΠΙ­ΛΟΓΕΣ • ∆ΗΜΗ­ΤΡΑΚΟΥ 5, ΚΙΛΚΙΣ | ΠΑΠΥΡΟΣ • 28ης ΟΚΤΩ­ΒΡΙΟΥ 1, ΚΟΖΑΝΗ | ΕΚΛΟΓΗ • ΘΗΣΕΩΣ 1, ΚΟ­ΜΟ­ΤΗΝΗ | ΟΙΚΟ­ΝΟΜΟΥ • ΠΥΛΑΡΙΝΟΥ 61, ΚΟΡΙΝΘΟΣ | ΘΑΛΑΣ­ΣΙΝΟΥ • ΚΟΡΥΤΣΑΣ & Α Ρ Γ Υ Ρ Ο Κ Α Σ Τ Ρ ΟΥ, Κ Ω Σ | Ο Ι Ω ΝΟΣ • ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ 11, ΛΑΜΙΑ | ΕΠΙΠΕ∆Ο • ΑΒΕΡΩΦ 5, ΛΑΜΙΑ | ΠΑΙ∆ΕΙΑ-ΒΙΒΛΙΟ­ΠΩΛΕΙΑ • ΜΑΝ∆Η­Λ ΑΡΑ 12, ΛΑΡΙΣΑ ▶ ΚΑΝΑΡΗ 11, ΛΑ­ΡΙΣΑ ▶ ΜΕΓ. ΑΛΕ­ΞΑΝ∆ΡΟΥ 6, ΛΑΡΙΣΑ ▶ ΚΑΝΑΡΗ 12, ΛΑΡΙΣΑ | ΤΣΙΑΡΑΣ • ΑΘ. ∆ΙΑΚΟΥ 2, ΛΑΡΙΣΑ | ΣΚΑΛΑ • ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ 24, ΛΑΡΙΣΑ | ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • ΠΕΣ. ΜΑΧΗΤΩΝ 47, ΛΕΙΒΑ∆ΙΑ | ΤΣΙΡΙΜΠΑΣΗΣ • ΜΕΛΑ 134, ΛΕΥΚΑ∆Α | ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΩΛΑ • ΜΥΚΟΝΟΣ | ΧΑΤΖΗ∆ΑΝΙΗΛ Ι. ΚΛΕΙΩ • ΕΡΜΟΥ 19Β, ΜΥΤΙΛΗΝΗ | ΑΡΤΙΟΝ • 25ης ΜΑΡΤΙΟΥ 31, ΝΑΥΠΛΙΟ | ΣΠΑΝΙ∆ΗΣ • ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝΠΛΑΤΩΝΟΣ 11, ΞΑΝΘΗ | ΧΑΡΑΛΑ­ΜΠΙ­∆ΗΣ • ΑΓ. ΘΕΟ∆Ω­ΡΩΝ 95, ΟΡΕΣΤΙΑ∆Α | ΠΟΛΥ­ ΧΡΩΜΟ • ΠΑΡΟΙΚΙΑ, ΠΑΡΟΣ | ΛΕΞΙΣ • ΚΟΡΙΝΘΟΥ 352, ΠΑΤΡΑ | ΠΑΠΑΧΡΙ­Σ ΤΟΥ • ΑΓ. ΝΙΚΟ­ΛΑΟΥ 32, ΠΑΤΡΑ | ΠΡΩΤΟ­ΠΟΡΙΑ • ΓΕΡΟΚΩ­ΣΤΟ­ΠΟΥ­ΛΟΥ 31, ΠΑΤΡΑ | ΠΡΟΤΥΠΟ • ΜΕΓ. ΑΛΕΞΑΝ­∆ ΡΟΥ 84, ΠΟΛΥΚΑΣΤΡΟ ΚΙΛΚΙΣ | ΝΤΑΛΑ­ΜΑΓΚΑΣ • ΛΕΩΦ. ΕΙΡΗΝΗΣ 39, ΠΡΕΒΕΖΑ | AΘANAΣIOY • AXEPONTOΣ 51, KANAΛAKI N.ΠPEBEZHΣ | EΠI XAPTOY • 25ης ΜΑΡΤΙΟΥ 79, ΠΤΟΛΕΜΑΙ∆Α | ΠΑΠΑ­ ΜΙ­ΧΑΗΛ • 25ης ΜΑΡΤΙΟΥ 48, ΠΤΟΛΕΜΑΙ∆Α | LEXIS • ΜΑΙ­Ζ ΩΝΟΣ 38-40, ΠΑΤΡΑ ▶

ΜΙΑΟΥΛΗ 3, ΠΥΡΓΟΣ ΗΛΕΙΑΣ ▶ AΘHNΩN 11, PIO | ΣΠΟΥ∆Η • ΠΡΕΒΕΛΑΚΗ 17, ΡΕΘΥ­ΜΝΟ | AΦOI KΛAΨINAKH • ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΓΑΒΡΙΗΛ 59, ΡΕΘΥ­ΜΝΟ | ΚΑΒΑΛΙΕΡΟΣ • ΧΕΙΜΑΡΑΣ 14, ΡΟ∆ΟΣ | ΦΩΤΙΟΥ • ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ 41, ΣΕΡΡΕΣ | ΠΑΠΑ∆Α­Κ ΗΣ • ΜΥΣΩΝΟΣ 72, ΣΗΤΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ | ΤΣΙΚΑΛΑΚΗ • ΠΑΠΑ­ ΝΑΣΤΑΣΙΟΥ 25, ΣΗΤΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ | ΤΟΥΝΤΑΣ • ΧΩΡΑ, ΣΚΥΡΟΣ | ΕΡΜΗΣ • ΕΘΝΑΡΧΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 24, ΣΟΥ∆Α ΧΑΝΙΩΝ ΚΡΗΤΗΣ | ΕΠΙΛΟΓΗ • ΙΑΚΩΒΑΚΗ 5, ΤΡΙΚΑΛΑ | ΚΗΡΗΘΡΕΣ • ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 34, ΤΡΙΚΑΛΑ | ΤΣΙΟΠΕΛΑΚΟΣ • ΑΣΚΛΗ­ΠΙΟΥ 15, ΤΡΙΚΑΛΑ | Ω ΡΑ • ΟΥΑ Σ Ι Γ Κ Τ Ω Ν 2 1 , Τ Ρ Ι ­Π Ο­Λ Η | ΠΑΠΑΝΕΣΤΩΡΑΣ • ΜΕΓ. ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΥ 49, ΦΛΩΡΙΝΑ | ∆ΙΑΜΕΤΡΟΣ • ΠΑΡΟ∆ΟΣ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑΣ, ΧΑΛΚΙ∆Α | ΠΕΡΓΑΜΑΛΗΣ • ΧΑΡΩΝΔΑ 14, ΧΑΛΚΙΔΑ | ΠΟΡΘΜΟΣ • ΚΡΙΕΖΗ 17, ΧΑΛΚΙ∆Α | ΣΧΗΜΑ • ∆Η­Μ Ο­ ΚΡΑΤΙΑΣ 38, ΧΑΝΙΑ | ΒΙΒΛΙΕΜΠΟ­Ρ ΙΚΗ • ΒΟΛΟΥ∆ΑΚΗ∆ΩΝ 14, ΧΑΝΙΑ | ΚΑΛΑΙΤΖΑΚΗΣ ΖΑΧΑ­Ρ ΙΑΣ • ΤΣΟΥ∆ΕΡΩΝ 31, ΧΑΝΙΑ | ΜΑΡ­Κ Α­Κ ΗΣ • ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 10, ΧΑΝΙΑ | ΜΥΘΟ­ΛΟΓΙΑ • ΜΥΛΩΝΟΓΙΑΝΝΗ 31, ΧΑΝΙΑ | ΞΕΡΟ­Γ ΙΑΝΝΑΚΗ • ΚΟΡΑΚΑ 32, ΧΑΝΙΑ | ΠΕΤΡΑΚΗ • ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗ ΓΙΑΝ­ΝΑΡΗ 68, ΧΑΝΙΑ | ΠΑΠΥΡΟΣ • ΑΠΛΩΤΑΡΙΑΣ 44, ΧΙΟΣ | ΣΥΡΙΩ∆Η • ΑΠΛΩΤΑΡΙΑΣ 34, ΧΙΟΣ | KYΠPOΣ PUBLIC • EMΠOPIKO KENTPO THE MALL OF CYPRUS, BEPΓINAΣ 3, ΣTPOBOΛOΣ, ΛEYKΩΣIA ■ ∆ΙΣΚΟΠΩΛΕΙΑ ROCK N ROLL CIRCUS • Σι­να 21, ΑΘΗΝΑ | LA SI DO • Οµηρου 49, Ν. ΣΜΥΡ­ ΝΗ | MUSIC HOUSE • ΣαλαµινοΣ 3 6 , ΑΧΑΡΝΑΙ | HIGH FIDELITY • ΣΤΑΙΚΟΠΟΥΛΟΥ 27, ΝΑΥΠΛΙΟ ■ CAFÉ | CELLIER CAFE • ΠANEΠIΣTHMIOY 10, ΣYNTAΓMA | ΦΙΛΙΟΝ • ΣΚΟΥΦΑ 35, ΚΟΛΩΝΑΚΙ | CAFE ALU • OMHPOY 58 & ΣKOYΦA, ΚΟΛΩΝΑΚΙ | EN ∆EΛΦOIΣ • ∆EΛΦΩN 5, ΚΟΛΩΝΑΚΙ | TRIBECA • ΣKOYΦA 46 & OMHPOY, ΚΟΛΩΝΑΚΙ | KOKKOI KAΦE • AΣKΛHΠIOY 39 & ∆I∆OTOY, ΚΟΛΩΝΑΚΙ | ROSEBUD • ΣKOYΦA 40 & OMHPOY 60, ΚΟΛΩΝΑΚΙ | ΣKOYΦAKI KAΦE • ΣKOYΦA 47-49, ΚΟΛΩΝΑΚΙ| SHELTER • ΠΑΠΑΓΟΥ 92, ΖΩΓΡΑΦΟΥ | Kι επίσης σε 420 café και παιδότοπους (ΑΙΓΛΗ CAFÉ • FLO­CAFE • HAGEEN DAAΖ • PALMIE BISTRO κ.ά.) σε όλη την Ελλάδα από την εταιρεία Plan & Fun καθώς και σε επιλεγµένα bars και bar-restau­rants.

■ ΧΩΡΟΙ ΤΕΧΝΗΣ - ΑΛΛΑ ΣΗΜΕΙΑ ΜΙΚΡΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ • ΠΛ. ΑΣΩΜΑΤΩΝ 7, ΘΗ­ΣΕΙΟ | ΦΟΥΡΝΟΣ • ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ 1 6 8 , ΑΘ Η ΝΑ | Φ Ι Λ Ω Ν - Δ Ω Ρ Η Μ Α • ΠΙΝΔΟΥ 86, ΜΟΣΧΑΤΟ | CLIPART • ΜΠΟΤΑΣΗ 6, ΑΘΗΝΑ | EL MOUNDO • Λ. ΣΥΓΓΡΟΥ 9, ΑΘΗΝΑ ■ KABEΣ XAΛAPH • A K T H M OY T ΣO Π OY ΛOY 74, ΠEIPAIAΣ.. XAP. TPIKOYΠH 64 & BAΛTETΣIOY, AΘHNA ■ Στα 30 καταστήµατα σε όλη την Eλλάδα της αλυσίδας VIDEORAMA HOME ENTERTAIMENT