“tegelZetters, treK je KoP uit Het Zand en wees eens een beetje lief voor jeZelf!”

“TegelzeTTers, Trek je kOp uIT heT zANd eN wees eeNs eeN BeeTje lIef VOOr jezelf!” BedrIjfsArTs/ ONderzOeker jack Van deR gRagt (VOlANdIs) mAAkT zIch zOrgeN…

Jack van der Gragt (53) heeft het niet van horen zeggen. Als zoon van een metselaar/tegelzetter opperde hij sinds zijn twaalfde en bouwde hij steigers. Zijn broer werd timmerman, en de rest van de familie werkt ook in de bouw. Maar – hij koos voor een studie fysiotherapie. “En aangezien ik daarmee ook in de bouw terechtkwam, zag ik dat er zaken gebeurden die zeg maar niet echt verstandig waren. Dat wist ik wel, maar ik dacht daarvoor dat het normaal was. Net zoals ik het gewend was dat er op verjaardagen allemaal mannen mank liepen, niet echt lekker uit hun stoel kwamen, pijn hadden. Later, als behandelend fysiotherapeut, voel je dan dat je water naar de zee draagt: je helpt niet echt, je neemt de echte oorzaak niet weg… Je gaf een advies als ‘met een rechte rug tillen’- al lang weer achterhaald trouwens – maar die bouwvakker kon daar niks mee. En jij staat niet naast hem op de bouwplaats, met de adviezen die hij wèl kan gebruiken: zijn materialen en gereedschappen staan nèt verkeerd, zodat hij zich in de meest verschrikkelijke bochten moet wringen om zijn werk te doen… De bouwlift is al weg. Hij moet met zijn tegels door de klei kruien. Nou, dan kom je niet ver met een toolboxmeeting of tilinstructie…

Toen ben ik bewegingswetenschappen (inspanningsfysiologie en functionele anatomie) gaan studeren, en dan begrijp je wat er zo zwaar is aan het werk van de bouwvakker, en hoe dat werk binnenin het lichaam precies schade aanricht. Op latere leeftijd ben ik geneeskunde gaan studeren, na ook nog een tijd in IT gewerkt te hebben. Maar mijn hart lag en ligt in de sportgeneeskunde – ik had ook een paar sportclubs onder mijn hoede! – en de bedrijfsgeneeskunde. Ik wil in die wereld ook echt iets veranderen... Al is het stap voor stap. Ik ben immers opgegroeid in een wereld van professionele fysieke overbelasting, zeg maar… Ik doe verzuimbegeleiding bij een paar bouwbedrijven, maar – je spreekt de medewerkers dan pas als ze al zijn uitgevallen! Die informatie uit het verzuim, daar bouw je het advies aan het bedrijf mee op. En dán kun je aan de voorkant van het verzuim gaan werken, aan de preventie. Je werk houdt immers niet op zodra je alleen maar je spreekuurtjes gedraaid hebt!“

‘vooRspellend’ ondeRzoek naaR aRtRose

Zijn huidige functie bij volandis is de kers op de taart: “verzuim is eigenlijk een lekkend risicomanagementsysteem… Je neemt maatregelen voor je mannen en vrouwen, en toch worden ze ziek of krijgen klachten. daar kan ik nu in mijn werk iets aan doen op het niveau van de medewerker, van het bedrijf én van de sector! Natuurlijk speelt het adagium ‘werk veilig, houd plezier, kijk vooruit’ van volandis een rol. “dat lijkt een reclameslogan, maar ik hou ervan om dat principe gewoon toe te passen. daar is het ook voor bedoeld! Met de geanonimiseerde gegevens uit al die pago’s (periodieke arbeidskundige gezondheidskundig onderzoeken, red.) heb ik samen met orthopeden en bewegingswetenschappers van het amsterdams Medisch centrum (aMc) een eerste publicatie gemaakt over ‘het profiel van de man in de bouw met knie-artrose’. dat artikel maakt deel uit van voorspellend (!) onderzoek naar welke mensen dat nou precies zijn, die nu jong en gezond zijn, maar over vijf jaar een dikke kans op artrose hebben, en mogelijk nóg een scala aan medische problemen krijgen. kom ik zo op terug. immers, als je het nú weet, kun je er samen met die tegelzetters alles aan doen om te zorgen dat ze straks op een veel leukere manier 40, 50 en ouder worden. en kunnen blijven werken, zichzelf en hun gezin onderhouden en door slimme veranderingen in hun leef- en werkpatroon, een hoop persoonlijke ellende kunnen voorkomen.”

apneu en onGevallen

“een ander voorbeeld: slaapapneu. Zetten we vaak weg als ‘snurken’. komt veel voor bij mensen met overgewicht: maar het is zowel oorzaak als gevolg. door apneu – het herhaaldelijk stoppen van de ademhaling tijdens de slaap – kan je hormoonhuishouding in de war raken, met overgewicht, hart en vaatziekten en oververmoeidheid als gevolg. Maar door af te vallen – vaak een eerste advies aan iemand met slaapapneu – kunnen de klachten soms zelfs verdwijnen. en nu mijn punt. er gebeuren best veel- en ernstige ongelukken in het werk, en zeker ook in de bouw. een vermoedelijke oorzaak: het ontbreken van alertheid. een belangrijk aandeel daarbinnen: slaaptekort! slaapapneu heeft overigens het effect van zo’n vijf glazen bier op je alertheid… check ook eens hoeveel bedrijfswagens van die ‘strepen’ aan de zijkant hebben. ter hoogte van de vangrail,

zeg maar… Na onderzoek kunnen we de verbanden ook in cijfers vastleggen. Nu zijn het nog aannames – van vrij waarschijnlijke verbanden, dat dan wel – maar wat als we kunnen laten zien hoe sterk dat verband is? er zijn zo veel relaties tussen iemands gezondheid op zijn twintigste en de problemen die verwaarlozing van verborgen klachten al een paar jaar later opleveren. de weg tussen ‘een beetje pijn in mijn arm’ en ‘niet meer het werk van je leven kunnen doen’ is best kort, terwijl we in Nederland zó veel kunnen en weten, en je soms met een slimme verandering van werkgewoonten of een technisch hulpmiddel echt jaren werk- en leefplezier kunt toevoegen. daarom willen we ook dat bouw-artsen die voor volandis uitvoeren, kennis hebben van de bouwplaats, en van de pbM’s die kunnen worden ingezet.” Hier hebben we een speciale opleiding voor opgezet.

...maaR WaaRom zít dIe kop In het zand…?

geldt hier het van gaal-principe (‘ben ik zo slim, of zijn jullie zo dom?’)? “Nee, het heeft niks met ‘dom’ te maken. Het is jullie (en vroeger ook mijn, trouwens…) principe van ‘hard werken, meters maken, geld verdienen en niet zeuren’, in combinatie met een onterechte bescheidenheid of gehoorzaamheid aan de baas, de klant of de opdrachtgever… ook veel tegelzetters vermijden de dokter, en ook de pago’s. omdat er dan ineens tegen je gezegd kan worden dat je wat moet doen aan je gewicht, of aan je leefgewoontes… of dat je per ongeluk dat pijntje ter sprake brengt dat jij tot dusverre lekker voor jezelf hield. echt, het gaat me aan het hart. Jullie mogen best eens een beetje lief voor jezelf zijn, en aan de bel trekken ! Nou, als je dat niet bent, dan maar even wat steviger: wat de beste manier is om jullie zo ver te krijgen om ehhh… je kop uit het zand te trekken, en je kwaliteit van leven te verbeteren?”

“De weG TuSSeN ‘EEN BEETjE PIjN IN MIjN ARM’ eN ‘NIET MEER HET WERK VAN jE LEVEN KUNNEN DOEN’ iS BeST kORT”

“ik moet toegeven: eigenlijk is die pago best een ouderwets instrument. Het is nu een soort apk-tje, en het zou veel meer kunnen zijn. Mijn opdracht, opgesteld samen met (directeur volandis, red.) tjeerd Hobma is dan ook het innoveren van de pago en het preventiezorgpakket. bijvoorbeeld maatregelen ter voorkoming van huidkanker komen erbij. Het onderzoek naar slaapapneu loopt; we hebben de eerste 30 mannen boven de 40 gezien – mannen met een bMi van 30 of hoger, die nog vaak geen klachten hebben en dus niet bij de huisarts geweest zijn, misschien al een beetje verhoogde bloeddruk hebben. die screenen we met een horloge met een saturatie(= zuurstof)meter, en daar blijkt dan uit dat velen zich al ongemerkt in een bepaald stadium van slaapapneu bevinden. een paar mannen

vertelden me dat ze vaak half Nederland door moeten rijden van werk naar huis, en tussentijds vier keer moeten stoppen omdat ze in slaap vallen...” “Wat we dus willen met die pago is het toevoegen van de risico’s die mensen lopen toevoegt aan waar je op checkt: de zogenaamde vroegsignalering. Je combineert blootstelling met de mogelijke bijbehorende klachten. Je hoofd verandert, je lijf verandert op basis van die blootstelling. Neem ook kwartsstof… er krijgen nog steeds mensen longproblemen en mogelijk longkanker van, en er wordt slordig mee omgegaan. als iemand op straat staat te slijpen, zie je zo’n pluim. Maar de gevaarlijke pluim van respirabel kwartsstof is twee keer zo groot, en die zie je niet… en pas ná je pensioen krijg je er pas last van. Het zit vaak ook in die kleine klusjes… je slijpt even iets, en daarna verschuif je je stofkap naar je hoofd. Heb je daar toevallig nog haar, dan zit dat vervolgens vol met kwartsstof…”

van GRIjs veRzuIm naaR peRsoonlIjk leIdeRschap

“Het onderzoek met het aMc begint met versleten knieën, maar gaat ook over ‘grijs verzuim’: mensen die 100% werken, maar bepaalde klussen niet meer doen vanwege bijvoorbeeld een versleten knie. daar gaan in het jaarverslag of het bedrijfsresultaat geen alarmbellen van rinkelen, maar het zijn absoluut faalkosten. over een paar jaar kom je ze wèl in de cijfers tegen, als die mensen daadwerkelijk uitvallen. Het persoonlijk leed dat erachter schuilgaat is enorm. vaak zijn gezinsuitgaven gebaseerd op overwerk, een klus in het weekend. en ineens gaat het niet meer. van die mensen gaat eerst het zelfvertrouwen er aan. daarna worden ze huis toch iets minder gezellig. inclusief korter lontje. dan komen de spanningsklachten, korter lontje ook op

“eeN pAAR mANNeN VeRTelDeN me DAT ze VAAk TiJDeNS HeT RiJDeN TUSSENTIjDS VIER KEER MOETEN STOPPEN OMDAT ZE IN SLAAP VALLEN...”

de bouwplaats, je wordt iets minder graag gezien door je collega’s, en dan vallen ze uit. terugkomen wordt lastig, je zit langdurig thuis, en Wia of zelfs iva komt in zicht. dus: bezoekjes aan de bedrijfsarts, partner mee, tranen… stress slaat toe, van stress wordt je (echt waar!) dom, en je wordt ook steeds minder weerbaar. Wij proberen dan naar de eerste oorzaak te zoeken, en daarop alsnog te interveniëren. of het aan het begin van een probleem is, of ver na het ontstaan ervan: veel draait om persoonlijk leiderschap. neem het project ‘regie over je knie’ dat ik momenteel aan het opstarten ben, gericht op niet de arbeidsmentaliteit (‘niet zeuren’), maar op dat persoonlijk leiderschap. Hoe werkt dat bij dit project: de vertragingstijd tussen klacht en doktersbezoek is bij knieklachten meerdere jaren, met slaapapneu een jaar of acht. als je die tijd kan verkorten door initiatief te nemen, en door je motoriek, je tactiek (=werkplekinrichting, levensstijl) en je strategie (=je afspraken met werkgever of opdrachtgever) te veranderen, dan voorkom je zó veel ellende...”

doucheputje

“strategie, dat was in mijn jeugd dat ik op zaterdag alvast met mijn vader of oom de klus ging bekijken: wat er nog geregeld moest worden zodat er maandag goed gewerkt kon worden. dat was een onderdeel van zijn leiderschap, zo zorgde hij dat zijn mensen het werk goed konden verrichten! ook het leiderschap van de werkgever is namelijk van belang. en dat kan zo maar haaks staan op sommige van bovenaf ingerichte leaN bouwprocessen: de tegelzetters zitten aan het eind van het proces, en mogen vaak zonder enige aankondiging of overleg de problemen oplossen van wie voor hem in een bepaalde ruimte werkten of eerder aan het calculeren en ontwerpen waren... en zo komen ofwel de problemen, ofwel de tegelzetters zelf bij het doucheputje terecht. Wat ik daarnaast vaak merk: vakmensen in de afbouw, bouw en infra klagen onderling, maar zijn stil als er een evaluatiegesprek plaatsvindt. en zonder hun input verandert er niets!” gelukkig ken ik ook voorbeelden van bedrijven waar dit goed gaat, en hoog op de agenda staat, dus wie de schoen past trekke hem aan uiteraard.

“Wat ook opvalt: iedereen doet alsof die klachten aan schouders, ellebogen, knieën, handen ‘er bij horen’. Nou, ik wou dat tegelzetters zo precies op hun gezondheid waren als ze precies zijn op hun werk! Weet je hoe je klachten met 50% kunt verminderen? door tweehandig te werken! stukadoors leren dat momenteel, misschien is dat ook iets voor de leerling-tegelzetters... je werkt van begin af aan je tweehandige motoriek, dat kost tijd en inspanning, maar je maakt er echt veel gezond-

“ik wOu DAT TeGelzeTTeRS zO pReCieS Op HuN GezONDHeiD wAReN ALS ZE PRECIES ZIjN OP HUN WERK!”

FENTO VOORKOMT KNIE- EN RUGKLACHTEN DOOR MIDDEL VAN ERGONOMIE

FENTO Knee Protection is volledig gespecialiseerd in ergonomie en richt zich op professionals die vaak op hun knieën werken. Denk bijvoorbeeld aan beroepsgroepen als: tegelzetters, vloerenleggers, dakdekkers, stratenmakers, hoveniers, installateurs en elektriciens. De kniebeschermers voorkomen knie- en rugklachten door middel van de juiste drukverdeling over het onderbeen te genereren. FENTO krijgt van de eindgebruiker in de markt constant terug dat het product daadwerkelijk bijdraagt aan hun lichamelijke gezondheid waarbij hun knie- en rugklachten enorm zijn afgenomen en vaak zelfs zijn verdwenen. Dit beïnvloedt hun leven zowel op professioneel, als op privé vlak in positieve zin. Momenteel groeit de populariteit van FENTO dan ook erg hard. Binnen Nederland zijn ze al marktleider maar ook in de rest van de wereld wordt deze trend in een razend tempo opgepikt en zien ze de markt groeien.

ONTSTAAN VANUIT EEN VRAAG UIT DE PROFESSIONELE MARKT

FENTO is ontstaan vanuit een vraag vanuit de markt zelf: een zeilmaker kwam met knie- en rugklachten bij de fysiotherapeut maar enkele maanden na de behandeling kwam hij al weer met dezelfde klachten terug. Hij vroeg zich vervolgens af of er geen alternatieve oplossing was die de problemen voorgoed zouden verhelpen. Vanuit deze vraag is het balletje gaan rollen en zijn deze zeilmaker en fysiotherapeut samen kniebeschermers gaan ontwikkelen die daadwerkelijk de klachten verhelpen. Ze kwamen erachter dat de huidige beschikbare kniebeschermers geen ergonomie boden en hierdoor de lichamelijke klachten in stand hielden. Ze vonden dus een gat in de markt en besloten hier samen in te duiken: FENTO was geboren. Inmiddels zijn ze ruim 20 jaar verder en hebben ze onder andere qua productontwikkeling, teamuitbreiding en professionalisering als bedrijf enorm veel stappen gemaakt en is FENTO uitgegroeid tot een wereldwijd succesvol kniebeschermermerk.

MEDE ONTWIKKELD EN AANBEVOLEN DOOR MEDISCH SPECIALISTEN

Alle producten zijn mede ontwikkeld en aanbevolen door medisch specialisten. Door middel van de juiste drukverdeling over het onderbeen voorkomen en verhelpen FENTO kniebeschermers knie- en rugklachten. Ook geven de specialisten aan dat voorkomen beter is dan genezen dus FENTO vindt het ook erg belangrijk om de jonge generatie te informeren over de lichamelijke gevaren die op je knieën werken met zich meebrengt. Een aantal andere punten waarin de kniebeschermers van FENTO bijdragen aan lichamelijk comfort tijdens het werk zijn onder andere het wijde oppervlak van de beschermer die zorgt voor stabiliteit tijdens het knielen, de brede elastieken die niet in de knieholtes knellen en het comfort die ze bieden tijdens het lopen of bewegen. Daarnaast zijn de producten slijtvast, ademend, waterbestendig, makkelijk schoon te maken en bevatten de meeste modellen een vervangbare ademende inlay.

heidswinst mee… We willen sowieso van Fiat naar Ferrari: als je ziet hoe er voor de knieën van topvoetballers gezorgd wordt, dat zou ook moeten voor de knieën in de bouw. duurt nog wel een paar jaar, maar ik ken het zelf al uit mijn tijd binnen de sportgeneeskunde, als inspanningsfysioloog: louis van gaal verlengde onlangs een training van het Nederlands elftal omdat zijn team de nieuwe speelwijze niet snapte. toen werd hij gewaarschuwd door zijn inspanningsfysioloog: ‘coach, er zitten een paar mannen in het rood, je moet even oppassen!’. Zoiets moet je ook voor de zware beroepen hebben, en jullie moeten dat anders zelf aangeven, zonder dat schaamte een rol mag spelen. de preventiemedewerker zou die rol moeten kunnen spelen. als er een dieselgenerator in het rood staat, wordt er meteen ingegrepen, maar bij mensen is dat niet vanzelfsprekend ! Nog zo’n voorbeeld: bij tegelzetters komt veel handeczeem voor. een collega van mij, Johan timmerman, heeft daar promotieonderzoek naar gedaan. Men vindt die kloven en andere aandoeningen normaal, daar zeur je niet over… er zijn een paar honderd foto’s van handen aan dermatologen voorgelegd, en 80% zou eigenlijk behandeld moeten worden...”

de afWIsselInG bInnen het teGelWeRk Is Wel een vooRdeel!

“de afwisseling van werkzaamheden binnen het tegelwerk zijn op zich gunstig voor je lichaam: geen eindeloze repetitie. Maar anderzijds – binnen die afwisseling gaat ook weer veel mis. al bij het uitladen: tegels achterin de bus, tillen onder lastige hoeken, boven hun macht, in hun uiterste stand, met veel zoals dat heet ‘krachtsexplosie’. op de werkplek is vaak alles door anderen neergezet, en soms nèt verkeerd… als je zelf moet sjouwen: geen bouwlift, geen platen om je kruiwagen uit de modder te houden. op de bouwplaats zijn er ook zaken veranderd die het ‘een beetje op elkaar letten’ niet ten goede komen. een voorbeeld: als je elkaars taal niet spreekt, is er nauwelijks communicatie, en weet je ook niet wat die ander wel en niet kan hebben. vaste teams zie je ook steeds minder, en iedereen gaat dan noodgedwongen voor zichzelf. sociale verandering speelt eveneens een rol: vroeger kwamen ook kinderen die goed konden leren nog wel eens in de bouw terecht, omdat dat van huis uit nou eenmaal moest of gebruikelijk was. en het is best handig om op een bouwplaats ook mensen te hebben die zowel technisch als theoretisch uit de voeten kunnen, dan leer je meer van elkaar. dat lijkt tegenwoordig minder te zijn. ook slecht voor het imago van dit mooie en broodnodige werk... “ “en zo is het in mijn werk ook. ik ben blij dat ik de bouwplaats uit ervaring ken. Mijn onderzoek op het gebied van knie-artrose eindigt dus ook niet met het advies van een academicus. geen tegelzetter gaat dat opvolgen… Nee, ik vraag 80 vakmensen, waaronder tegelzetters het hemd van het lijf, en de combinatie van hun adviezen gaat voor oplossingen zorgen! even een droom: als nou iedere bouwvakker een tijdje geneeskunde zou studeren… dan kende hij de mogelijkheden en beperkingen van zijn lichaam net zo goed als van zijn gereedschap en materiaal. praktisch: neem een stuk gedegen anatomische kennis mee in de opleidingen! als je weet wat een versleten knie is, of een hartinfarct en wat daar vaak aan vooraf gaat qua levensstijl, dan kun jij véél beter je levens- en werkstijl uitlijnen op een lang, gezond en gelukkig leven! ook nodig voor je persoonlijk leiderschap…! en af en toe eens een gesprek met je leidinggevende, over hoe het gaat, over hoe je nog een tijd veilig en met plezier kan blijven werken en wat jij daar voor nodig hebt. Zulke gesprekken doen meer dan een alleen gesprek met de bedrijfsarts – en zowel jij als je leidinggevende moeten dat gesprek goed kunnen voeren. en dan heb je ook het meest aan wat wij kunnen bieden. ik bedoel, als jij als ondernemer precies weet wat de staat van je wagenpark en je machinerie is, dan is het toch vreemd als je zo weinig zou weten van hoe het met je medewerkers gaat? Natuurlijk, je kunt geleerd hebben om een hork van een leidinggevende te zijn. dat koopje niet af met een fitnessabonnementje voor de medewerkers. Maar je kunt allebei leren om zaken te bespreken, en een medewerker die vervolgens merkt dat hij steun krijgt bij wat hij moet of wil veranderen, die betaalt terug in loyaliteit. kortom: werk aan de winkel, voor de gehele branche, kop uit het zand en aardig zijn voor jezelf en die ander!” ■

“AlS JiJ AlS ONDeRNemeR pReCieS weeT wAT De STAAT VAN Je wAGeNpARk eN Je mACHiNeRie iS, DAN IS HET TOCH VREEMD ALS jE ZO WEINIg ZOU WETEN VAN HOE HET MET jE MEDEWERKERS gAAT? ”

meer weten: Www.volandis.nl j.vandergragt@volandis.nl 0341 – 499 299