Cirkel I Duurzaam renoveren I Editie 5

hét magazine van Bouwcenter voor duurzaam bouwen Najaar 2019 | nr. 5

Duurzaam renoveren van de schil

Energieneutraal

Zierikzeese woning geïsoleerd en esthetisch verbeterd

Wet- en regelgeving en financiële regelingen

Gebouwschil isoleren?

Denk hier dan aan!

BOUWCENTER

Ondernemer & Duurzaamheid:

Bouwcenter Blauwhoff Belangrijk onderdeel bij labelsprong

Dakisolatie

-advertorial-

GreenScore certificering voor vastgoed met toekomstwaarde

Comfortabel binnenklimaat

Duurzaamheid kent meerdere gradaties, van recycling van materialen, via hergebruik van onderdelen van de bouwconstructie, tot aan hergebruik van het gebouw als geheel. Het samenspel tussen verschillende duurzaamheidsniveaus hebben we tastbaar gemaakt met de introductie van VBI GreenScore.

Design for Reassembly Gebouwen zodanig ontwerpen dat de draagstructuren aan het eind van de levensduur van een gebouw remontabel zijn, biedt kansen voor hergebruik van de vloerelementen in nieuwe gebouwen.

De keuze voor remontabel ontwerpen en bouwen is uit oogpunt van waardebehoud en de lage milieulast een grote stap voorwaarts.

Design for Recycling De GreenScore-systematiek kent daarom drie verschillende ontwerp-

Binnen GreenScore kan gekozen worden voor een speciale set van

niveaus: Design for Flexibility, Design for Reassembly en Design

grondstoffen waarmee de milieu-impact verder wordt verlaagd ten

for Recycling. Deze duurzaamheidsstappen hebben een groot

opzichte van de standaard kanaalplaatvloer. Het gekozen projectvolume secundaire grondstoffen, betongranulaat en/of CO₂-arme grondstoffen

hefboomeffect in het voorkomen van afval en het verlagen van CO₂-emissie.

wordt door VBI exclusief gereserveerd in het contingent van het jaarlijkse volume dat VBI verwerkt.

Design for Flexibility Een duurzaam gebouw kenmerkt zich allereerst door een lange

Meer weten?

levensduur. Bruikbaar en functioneel over een lange tijd betekent

Kijk op vbi.nl/product/greenscore

dat het gebouw flexibel aanpasbaar moet zijn aan de veranderende eisen van de toekomst. De vijf factoren, vrij indeelbare ruimte, overspanningen, plafondhoogte, draagvermogen en de gevel, bepalen voor een belangrijk deel of een gebouw een functieverandering mogelijk maakt. VBI noemt deze ingebouwde toekomstwaarde Flexibel comfort.

VOORWOORD Gedoe!

Ja, we gaan van het gas af, dat is duidelijk. Maar hoe? Het is nog niet in iedere gemeente duidelijk wanneer wijken van het gas af gaan en welke

ar v Ho in va wd ofd n Ke u m o p en red acteu Ge b r Duurzaam

M

Merk jij ook dat het onderwerp duurzaamheid steeds vaker wordt aangesneden tijdens verjaardagsfeestjes? Zo heeft neef Martin geïnvesteerd in zonnepanelen en vraagt tante Karin zich af hoe het zou zijn om te koken op inductie. In zo’n kringetje merk je meteen dat er legio vragen zijn.

Zo is onduidelijk wat de gewone burger nu eigenlijk moet doen om aan wet- en regelgeving te voldoen.

oplossingen daarvoor getroffen worden. Zo kan het per wijk enorm verschillen welke innovaties je in de woning moet onderbrengen. In blok A neem je misschien de complete schil onder handen en plaats je een warmtepomp, terwijl het in B voldoende is om een aansluiting te maken met een warmtenet.

Er is dus onzekerheid over de richting die je moet inslaan, voor particulieren én professionals. Dat maakt het voor velen moeilijk om te starten met bouw of verbouw. Een renovatie brengt veel gedoe met zich mee en daarom horen we vaak dat dit wordt uitgesteld totdat het echt niet anders meer kan. Om dit gedrag te veranderen, moeten er beren van de weg worden gehaald. Bouwcenter speelt hierin een sleutelrol, om partijen inhoudelijk aan elkaar te verbinden en oplossingen aan te bieden die werken.

Dat doen we ook weer met deze kersverse uitgave van Cirkel Magazine. We gaan langs bij een ondernemer die met duurzaamheid aan de slag is: Tamara Vermeulen van Bouwcenter Blauwhoff. Verder krijgen we een rondleiding door een Zierikzeese woning, geïsoleerd en up-to-date gebracht met de hedendaagse standaard. Wil je vooral weten welke wet- en regelgeving er van toepassing is op het duurzaam renoveren van de schil, dan zit je ook gebakken: we geven je een samenvatting van regels en subsidiemogelijkheden.

De verhalen verschillen van onderwerp, maar je ziet telkens dezelfde drive terug bij de mensen die aan het woord komen. Zij willen ‘gewoon’ starten met duurzaam bouwen. We weten nog niet welke ontwikkelingen er in de komende jaren gaan plaatsvinden, dus misschien maak je beslissingen die later niet handig blijken. Kan, is zeker niet ondenkbaar. We hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid om elkaar enthousiast te houden voor verduurzaming en te pionieren. Daar hopen we met deze editie van Cirkel weer een bijdrage aan te leveren.

Veel leesplezier!

Cirkel 5 | najaar 2019 ( 3

-advertorial-

Elke badruimte duurzaam en onderhoudsarm Ontstaan er problemen tijdens het gebruik van de badkamer, dan is vocht een veelgenoemde boosdoener. Problemen door vocht komen vaak pas na langere tijd aan het licht en soms op onverwachte plaatsen. Een gedegen voorbereiding en uitvoeringsoverleg geven grip op kwaliteit, kosten en onderhoud. En maken van vocht geen ongrijpbaar symptoom.

VOLLEDIG SLUITENDE WATERDICHTING

INCLUSIEF GARANTIE TOT 10 JAAR

Wilt u alleen aan de bouwregelgeving voldoen, de levensduur van douche- en badruimtes verhogen, of geen enkel risico lopen? Wilt u het goed, beter of best? Met de Omnicol Aqualine producten en systemen kiest u tot 10 jaar gegarandeerde waterdichting die altijd bij uw wensen, eisen en budget past. Omnicol levert namelijk de lijm- en voegproducten, maar ook wat aanvullend essentieel is voor de prestaties, zoals een speciale afvoerput, dichtingsmanchetten en afdichtingsmembramen.

Omnicol levert het gehele systeem dat de kale ondergrond transformeert in een volledig sluitende en duurzame waterdichting. Ongeacht het type project, renovatie of nieuwbouw, snelle of normale oplevering. Omnicol is zo overtuigd van de kracht en duurzaamheid van Aqualine, dat het een verlengde waterdichtheidsgarantie tot 10 jaar geven.

NIEUWE KIJK EN AANPAK De kans op een lekkende badruimte is klein, maar de impact ervan groot. Vrijwel geen enkele badkamer of doucheruimte is na 5 jaar zonder gebreken. In 80% van de gevallen is dat door water veroorzaakt. In Omnicol vindt u de partner die u van a tot z, dus van eerste planvorming tot en met de oplevering, begeleidt en adviseert.

OMNICOL ZET DE TREND Omnicol is trendsetter in de markt van professionele materialen voor het bouwen en afwerken van gebouwen. Omnicol staat bekend om haar complete waterdichte tegelsystemen voor iedere ondergrond.

De eerste watervaste pastategellijm (TP2 stabicol) en de eerste waterwerende voeg (100WD omnifill) zijn van Omnicol’s hand.

Opbouw Platinum systeem voor optimale zekerheid

Meer weten over de systeemopbouw? Kijk op: www.omnicol.eu

inhoud Duurzaam renoveren van de gebouwschil Interview met Benedikt van Roosmalen, Recticel

pagina 6

Cirkel Nieuws - nieuwe producten uit de markt

pagina 10

Verbouwing boerderij - Zierikzeese woning geïsoleerd

pagina 12

Ondernemer & Duurzaamheid - Bouwcenter Blauwhoff

pagina 16

Dakisolatie - belangrijk bij labelsprong i.s.m. Bouwcenter Centen

pagina 20

Cirkel Nieuws

pagina 23

Tips voor duurzaam renoveren - Duurzaam renoveren van

pagina 25

Gebouwschil isoleren? Denk hier dan aan!

pagina 26

en esthetisch verbeterd i.s.m. Bouwcenter Esselink

de schil en Active House - renoveren voor bewoners

Wet- en regelgeving en financiële regelingen

COLOFON Najaar 2019 – nr. 5 © Bouwcenter, Gorinchem In samenwerking met de Bouwcentervestigingen en Duurzaam Gebouwd. Deze Cirkel is met zorg samengesteld. Voorbehouden zijn zet- en drukfouten. Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming worden gedupliceerd.

Eindredactie: Marvin van Kempen (Duurzaam Gebouwd), Michel van Slingerland (Bouwcenter)

Met dank aan:

Teksten: Ellis Schrijvers (Bouwcenter) Vormgeving en ontwerp cover: Mark Pollema (buro mark)

Cirkel 5 | najaar 2019 ( 5

Duurzaam renoveren van de gebouwschil

In 2030 dient de CO2-uitstoot te zijn gehalveerd en in 2050 moet de CO2-uitstoot zelfs 95 procent zijn verminderd. Dit heeft het Nederlandse kabinet besloten naar aanleiding van het Klimaatakkoord van Parijs. Voor de gebouwde omgeving ligt hier een belangrijke rol weggelegd, want volgens milieuorganisatie Milieu Centraal stoot een huishouden jaarlijks gemiddeld 8 ton CO2 uit door energie in huis en vervoer.

Daarom heeft de overheid ook besloten dat de gebouwde omgeving in 2050 energieneutraal moet zijn.

Benedikt van Roosmalen, commercieel directeur van isolatieproducent Recticel, pleit bij voorkeur voor het isoleren van de gebouwschil aan de buitenkant.

“Als het winter is, trek je toch ook je jas aan?” Bij het isoleren van de buitenkant geeft hij twee opties. “Of je vervangt het buitenblad volledig met isolatie en een afwerking of je vult de spouw en isoleert aanvullend. Een onbedoelde valse spouw moet je voorkomen, met mogelijk onbedoelde ventilatie of slechte kierdichting. Bij een valse spouw heeft de nieuwe buitenschil tot wel 50 procent minder isolerend effect. Oude gebouwen beschikken niet over een spouwmuur en kunnen direct van isolatie worden voorzien.”

6 ) Cirkel 5 | najaar 2019

Plaat tegen buitenschil

Volgens Van Roosmalen is meer nodig dan enkel het isoleren van de spouwmuren. “Met alleen die maatregel is de gebouwde omgeving in 2050 niet energieneutraal”, geeft hij aan. “Dan is het van belang om aanvullend bijvoorbeeld een plaat tegen de buitengevel te zetten.

Bij een afwerking met daarvoor geschikte beplating krijg je een zogeheten vliesgevel.” Ook hierbij geeft hij een waarschuwing. “Het is wel meer dan een plaat tegen de buitenschil plaatsen. Het gaat vooral om goede detailleringen bij de aansluitingen, bij de kozijnen of tegen de dakrand of -goot, om ongewenste ventilatie te voorkomen.”

“Als het winter is, trek je toch ook je jas aan?”

Een deel van de renovatiemarkt gebruikt momenteel minerale wol of EPS-platen voor de isolatie. Van Roosmalen verwacht dat dit de komende jaren gaat verschuiven naar pir- en pur-isolatie. “Allereerst zijn pir en pur aanzienlijk dunner dan de alternatieven bij eenzelfde isolatiewaarde.

Daarnaast komen bouwbedrijven steeds vaker met alternatieve afwerkingen zoals steenstrips, waarop onze pir- en pur-isolatie zal inspelen. Hoewel deze vorm van isolatie

en

B

Een van de belangrijkste stappen bij het verduurzamen van gebouwen is het isoleren van de schil. Hierdoor is minder energie nodig om een gebouw te verwarmen of te verkoelen. “Als de gebouwde omgeving in 2050 energieneutraal moet zijn, dan moet er meer gebeuren dan het isoleren van de spouwmuur.”

ed

l ikt ce i n v t e a l c Co n Ro o s m a Re mm ercieel directeur -

chemisch is, kunnen ze gerecycled worden.

De recyclestromen zijn echter economisch nog klein. Bij de toename van het gebruik zal deze oplossing dichterbij komen.”

EPS-platen hebben als voordeel dat het geschuurd, ofwel ter plaatse afgevlakt, kan worden. Voor PU-platen geldt dit niet, deze stellen hogere eisen aan de vlakheid van de ondergrond. “Zeker bij grote oppervlakten zoals een kopgevel van een flatgebouw wordt dan niet gekozen voor een gestucte afwerking, maar voor gevelbeplating.”

Renovatie van flatgebouwen

Op renovatiegebied richt Recticel zich momenteel voornamelijk op flatgebouwen van woningcorporaties en verenigingen van eigenaren (VvE’s), geeft Van Roosmalen aan. “Woningcorporaties zijn wettelijk verplicht om te zorgen voor een meerjarenplan op het gebied van onderhoud en vernemen in hun woningbestand wanneer een complex renovatie behoeft. Voor hen is isoleren hot, vanwege de verduurzaming en wettelijke verplichting om de energievraag te verlagen. Of Recticel in beeld komt, hangt af van de situatie welke manier van isoleren het best past.” Daarbij spreekt de isolatieproducent bij woningcorporaties met professionals, die weten waarover ze praten. >>> tekst gaat verder op pag. 9 >>>

In Nijmegen heeft Recticel flats geĂŻsoleerd.

Cirkel 5 | najaar 2019 ( 7

-advertorial-

De Strikotherm gevelisolatiesystemen pakken gebouwen van buitenaf in en creëren een aangenaam en evenwichtig woon- en werkklimaat. In de winter is het lekker warm, in de zomer aangenaam koel. Isoleren vermindert het energieverbruik, waardoor je de stook- of koelingskosten verlaagt, en helpt schimmel- en vochtproblemen te voorkomen.

De gevelisolatiesystemen van Strikotherm bieden je een onbegrensde vrijheid in ontwerp en vormgeving.

Door het scala aan kleuren en mogelijkheden ligt het gewenste effect binnen handbereik. In het stucwerk kunnen schiftingen, creatieve lijnen en zelfs 3D-effecten worden toegepast. Dat alles zonder in te leveren op functionaliteit en degelijkheid. De fijne, grove of gladde oppervlakten zijn uitvoerbaar in meerdere systemen en talrijke kleuren (zie onze Kleurstemmingenwaaier). Maak doordachte keuzes vanuit techniek én oppervlaktebeleving. We adviseren je graag.

Buitengevelisolatie is de meest duurzame manier van warmte-isolatie. Geïsoleerde buitenmuren zorgen dat warmte niet weglekt naar buiten, de warmte blijft binnen en zorgt dat de wanden warm worden. De afgelopen 15 jaar hebben wij door middel van onze buitengevelisolatiesystemen ruim 1 miljoen m2 geïsoleerd, hiermee hebben wij 88 miljoen m³ aardgas bespaard en de uitstoot van CO2 met 165 miljoen kg in Nederland verminderd.

Tel. +31(0)162 51 47 50

strikolith.com

Recticel-directeur Van Roosmalen pleit voor jas om gebouw Het gaat dan in de meeste gevallen om Isofinish (zie kader), een concept voor buitengevelisolatie en -afwerking in de vorm van beplating.

Isofinish Het buitengevelisolatieconcept Isofinish zorgt voor buitengevelisolatie en -afwerking.

Dankzij dunne isolatieplaten en regelbare gevelschroeven wordt een hoogwaardige doorlopende isolatieschil gemaakt, die geschikt is voor renovatie en nieuwbouw.

Daarnaast is het toepasbaar in krappe omstandigheden.

‘Isoleer meer dan enkel je spouwmuur’

Bij VvE’s ligt dit anders, vertelt hij. “In tegenstelling tot woningcorporaties spelen voor hen de financiën van een lagere energierekening wel een doorslaggevende rol. We komen bij hen in beeld, als ze zien dat we bij vergelijkbare appartementencomplexen voor bijvoorbeeld een glasvliesgevel hebben gezorgd. In dat geval leggen we uit wat de voordelen van ons product zijn.”

Die financiën spelen bij woningcorporaties op een andere manier een rol, legt hij uit. “Woningcorporaties hebben een indirect voordeel als bewoners lagere energiekosten of geen last van oververhitting meer hebben.”

Vacuüm

De meest hoogwaardige isolatie op de isolatiemarkt is vacuümisolatie, zegt Van Roosmalen. “Dit wordt de komende jaren een opkomende markt, omdat deze vorm van isolatie bij een dikte van 4 centimeter een Rc-waarde van 5 m2K/W kan halen. Dat is een ongekend hoge warmteweerstand bij zo’n beperkte dikte.

Bij 60 mm is al 7,5 m2K/W te bereiken, een hogere isolatiewaarde dan de huidige nieuwbouwbesluiteis.”

Hij baseert zijn groeiverwachting op het feit dat in de huidige renovatiemarkt veel situaties bestaan met slechts weinig ruimte. “Dit zou in die gevallen een oplossing kunnen zijn, maar het is met bedragen van meer dan € 100,per vierkante meter wel een flinke investering.” Het zal hem niet verbazen als een nichemarkt blijft gelden. “Daarnaast moet je deze isolatie niet doorboren: bij het verdwijnen van het vacuüm neemt de isolatiewaarde met rasse schreden af.”

Deze vacuümisolatie past echter wel in de huidige optimalisatierace tussen isolatiefabrikanten, geeft hij aan. “We werken met zijn allen om met zo dun mogelijke isolatieplaten een zo hoog mogelijke isolatiewaarde te realiseren.

Met een zo laag mogelijke lambdawaarde halen we dus een zo laag mogelijke warmtegeleiding. Dit geldt bijvoorbeeld voor onze nieuwe Xentro-plaat: een pirplaat met een lambdawaarde van 0,019.”

Beste gevelisolatie? aan de buitenkant!

“Bouwfysisch gezien is isoleren aan de buitenkant het best”, vertelt Benedikt van Roosmalen van Recticel. “Je benut het warmte-accumulerend vermogen van de muur. Tijdens de winter houd je de warmte binnen en tijdens de zomer houd je de opwarming het beste buiten.” Dat Nederland zich tot nu toe richt op met name spouwmuurisolatie, is volgens hem historisch gegroeid. “Onze natuurlijke bouwgrondstof is de baksteen van rivierklei. Als deltaland beschikken we daar veel over. Daarnaast waren de isolatie-eisen bescheiden, zodat er voldoende ruimte in de spouw beschikbaar was.” In Duitsland zijn de muren massiever en isoleren ze wel aan de buitenkant. “Dat komt door de voorhanden grondstoffen, zoals gesteente, aldaar.” In Frankrijk wordt veel aan de binnenkant geïsoleerd.

“Door de grote gipsplatenindustrie.”

Cirkel 5 | najaar 2019 ( 9

nieuws

Duurzaam werken. We helpen je er graag bij. Speciaal voor Cirkel selecteren wij de meest duurzame alternatieven en noviteiten uit ons brede assortiment.

Zo zorgen wij ervoor dat jij je klus klaart.

DEWALT

Fermacell

tubag FL-Kalk

Dankzij de 54V XR FLEXVOLT accu en brushless motor zijn DEWALT elektrische gereedschappen van hoogstaande kwaliteit met een langere levensduur, die de verwachtingen van elke professional overstijgen.

Fermacell gipsvezelplaten bestaan uit gips en papiervezels, gewonnen uit gerecycled afvalmateriaal en zijn 100% recyclebaar.

Deze natuurlijke grondstoffen worden onder hoge druk tot stabiele platen geperst, gedroogd en op maat gesneden. Uiterst innovatief en ecologisch verantwoord.

Deze geformuleerde kalk (FL) maakt het mogelijk om 100% cementvrije metsel-, voeg- en stucmortels te produceren. Kalkgebonden mortels passen bij circulair bouwen.

10 ) Cirkel 5 | najaar 2019

Nieuwe duurzame producten uit de markt

ARDEX & Gutjahr De vraag naar watervoerende vloerverwarmingen neemt toe. Dit type verwarming verbeterd niet alleen het wooncomfort, maar is ook een energiebesparende en toekomstgerichte warmtebron, zéker in combinatie met een warmtepomp.

BIA-Beton

H+H

De circulaire scheidingswand met Fermacell van BIA bestaat uit gerecycled karton met een hol-en-dolverbinding, voor snelle verwerking.

Je schuift het systeem makkelijk in én uit elkaar, zonder schroeven en boren.

De cellenbetonblokken van H+H zijn brandwerend, geluidsisolerend, duurzaam, licht van gewicht en warmte isolerend. Hierdoor bouw je altijd snel, efficiënt én eenvoudig.

Cirkel 5 | najaar 2019 ( 11