Lawyer Τεύχος 24

LAWYER

The Business Magazine

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2023

Chief Legal, Lamda Development

In-House Team of the Year

Τα πρώτα μαθήματα από την εφαρμογή

του εργασιακού νόμου_σελ.20

Προστασία καταναλωτή και Οδηγία Omnibus_σελ.26

Ο σύγχρονος ρόλος

του ΔΣ στην εταιρική

διακυβέρνηση_σελ.32

ΓΙΑΝΝΗΣ

ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Cover Story: Γιάννης Γιαννακόπουλος Chief Legal, Lamda Development

26

In the Spotlight: Προστασία καταναλωτή: Οι αλλαγές που φέρνει η Οδηγία Omnibus με τον ν. 4933/2022

42 _

Opinions: Ευάγγελος Ι. Μαργαρίτης, Δικηγόρος, Δ.Ν., Post – Doc Νομικής Αθηνών, Επιστημονικός Συνεργάτης Πανεπιστημίου Αιγαίου, CIPP/E

48

Back Cover Story: Business Law Awards

In the Spotlight:

Ο σύγχρονος ρόλος του ΔΣ στο νέο απαιτητικό πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης

46

Opinions: Νεόφυτος Φράγκος Μιχαήλ, Δικηγόρος, LLM in Criminal law

54 Lawyer On Tour Tiki Dare, Vice President, Legal at Oracle Corporation

Lawyer Events: Corporate Governance & Compliance Conference

In the Spotlight: Τα πρώτα μαθήματα από την εφαρμογή του εργασιακού νόμου και της ψηφιακής κάρτας εργασίας

38 _

Opinions: Σοφία Παπαδημητρίου, Δικηγόρος Αθηνών, Dr. jur. München

47

Lawyer Viewpoint: Ψηφιακή κάρτα εργασίας vs αδήλωτη εργασία Ποιος θα είναι ο νικητής

58 _ World Report

www.lawyermagazine.gr

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ

Αλεξάνδρα Βαρλά

ΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ

Αλεξιάννα Τσότσου

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ

Ρούλη Σαμίου rsamiou@boussias.com

ΓΡΑΦΙΣΤΡΙΑ Χρύσα Δανιηλίδου

ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙ

Κορνήλιος Σαραντίογλου Σωτήρης Παπαδήμας

ΤΜΗΜΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ

Θανάσης Μουτζίκος amoutzikos@boussias.com

ΛΟΓΙΣΤHΡΙΟ Κωσταντίνος Χασιώτης

ΕΚΔΟΤΗΣ Μιχάλης Μπούσιας

ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ

Κατερίνα Πολυμερίδου GROUP ΑDVERTISING DIRECTOR Λήδα Πλατή

ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ: €78

ΚΛΑΔΙΚΑ ΜΕΣΑ ΜΟΝ ΙΚΕ Λ. Κηφισίας 125-127 - Αθήνα

Τ.Κ. 115 24

Κτίριο Cosmos Center

Τ.: 210 710 2452

Κωδικός ΕΛΤΑ 21-0177

ISSN 2732-6152

Όταν η διάκριση δεν είναι αυτοσκοπός, γίνονται σπουδαία πράγματα. Κάπως έτσι, ξεκινήσαμε πριν από αρκετά χρόνια να σχεδιάζουμε

τα Business Law Awards. Ένα φιλόδοξο εγχείρημα, σε μια ιδιαίτερα απαιτητική και – θα μου επιτρέψετε – ανταγωνιστική αγορά.

Ο σχεδιασμός ενός βραβείου δεν είναι απλή υπόθεση. Από τη δημιουργία των κατάλληλων κατηγοριών βράβευσης – να μην είναι ούτε πολλές, ούτε λίγες, να ανταποκρίνονται στην ελληνική πραγματικότητα, τις συνθήκες της αγοράς και τα έργα που υλοποιούνται, να καλύπτουν τις ανάγκες των εταιρειών, να προτρέπουν τις ομάδες να κάνουν ένα βήμα μπροστά για να προβάλουν τις πρακτικές τους – μέχρι και τον δικό μας ‘ελέφαντα στο δωμάτιο’, το αν θα θελήσει ο συγκεκριμένος κλάδος να εκτεθεί σε μια διαδικασία

‘αναμέτρησης’ με τους ανταγωνιστές του, όπου οι υποψηφιότητες κρίνονται από συναδέλφους**.

Η λέξη ‘βραβείο’ μπορεί πολύ εύκολα να μας ξεγελάσει. Ακούγοντάς την, ο νους μας γρήγορα θα ταξιδέψει στο δίπολο νικητής-χαμένος. Σίγουρα

η διοργάνωση αναδεικνύει νικητές. Αλλά δεν έχει χαμένους. Διότι ακόμη και εκείνοι που δεν διακρίθηκαν είχαν τη δυνατότητα να μοιραστούν με την Κριτική Επιτροπή μια ακτινογραφία της ομάδας τους, να καταγράψουν και να πάρουν feedback για τις πρακτικές, τις διαδικασίες και τα εργαλεία που έχουν αναπτύξει για να κάνουν τη δουλειά τους καλύτερα και πιο αποτελεσματικά. Και το σημαντικότερο όλων: η συγκριτική αξιολόγηση (benchmarking). Όλοι οι συμμετέχοντες, ανεξαρτήτως βράβευσης, είχαν τη μοναδική ευκαιρία να μετρήσουν πού βρίσκονται σε σχέση με τον ανταγωνισμό τους και να εντοπίσουν τα σημεία βελτίωσης, ώστε να γίνουν ακόμη καλύτεροι.

Πίσω στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε αυτό το editorial, αλλά και

τα Business Law Awards: η διάκριση δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι (απλώς)

το μέσον για να έρθουν στο φως οι σπουδαίες ομάδες, τα σπουδαία έργα

και οι καλές πρακτικές, που θα οδηγήσουν τον κλάδο μας ένα βήμα μπροστά.

Το τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας είναι αφιερωμένο σε όσους τόλμησαν να ‘εκτεθούν’ – διακριθέντες και μη. Ας τους χειροκροτήσουμε!

**Για τη διασφάλιση της αμεροληψίας και της διαφάνειας στη διαδικασία αξιολόγησης, οι υποψηφιότητες που υποβάλλονται από in-house νομικά τμήματα αξιολογούνται από μέλη της Κριτικής Επιτροπής που προέρχονται από τον χώρο των δικηγορικών εταιρειών/γραφείων και, αντίστοιχα, οι υποψηφιότητες που υποβάλλονται από δικηγορικές εταιρείες/γραφεία αξιολογούνται από μέλη της Κριτικής Επιτροπής που προέρχονται από in-house νομικά τμήματα.

“ IF YOU'RE NOT BENCHMARKING YOUR PERFORMANCE AGAINST YOUR COMPETITORS, YOU'RE JUST PLAYING WITH YOURSELF” Al Paison

Η ΕΛΛΑΔΑ ΠΑΡΑΠΕΜΠΕΤΑΙ

ΕΚΠΛΗΡΩΣΗ

Στις 15 Φεβρουαρίου η Ευρωπαϊκή

Επιτροπή αποφάσισε να παραπέμψει

την Ελλάδα στο Δικαστήριο της

Ευρωπαϊκής Ένωσης λόγω μη

εκπλήρωσης των υποχρεώσεών της

δυνάμει της Οδηγίας 2012/34 για

τη δημιουργία ενιαίου ευρωπαϊκού σιδηροδρομικού χώρου. Σύμφωνα με την Οδηγία, τα κράτη-μέλη έπρεπε

να συνάψουν συμβατική συμφωνία

μεταξύ της εθνικής αρμόδιας

αρχής και του διαχειριστή

σιδηροδρομικής υποδομής το

αργότερο έως τις 16 Ιουνίου

2015, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί

η διαφάνεια των έργων στο δίκτυο σιδηροδρομικής υποδομής και

να τεθούν μετρήσιμοι στόχοι επιδόσεων για τη βελτίωση της ικανοποίησης των χρηστών (π.χ. ταχύτητα γραμμής και προστασία του περιβάλλοντος). Παρά τις ανταλλαγές επιστολών

μεταξύ της Επιτροπής και της Ελλάδας επί σειρά ετών, οι

εθνικές αρχές εξακολουθούν να μην

έχουν υπογράψει και δημοσιεύσει

τη συμβατική συμφωνία με τον

ΟΣΕ, ο οποίος είναι ο ελληνικός

οργανισμός διαχείρισης της σιδηροδρομικής υποδομής.

Η Επιτροπή κίνησε διαδικασία

επί παραβάσει κατά της Ελλάδας

τον Δεκέμβριο του 2020 και

απέστειλε αιτιολογημένη γνώμη ένα

χρόνο αργότερα. Καθώς η Ελλάδα

εξακολουθεί να παραβιάζει την

Οδηγία, η Επιτροπή αποφάσισε τώρα

να παραπέμψει την υπόθεση στο

Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

ΚΆΙ

Η πλατφόρμα σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από την Επιτροπή Καινοτομίας του ΣΕΒ σε συνεργασία με τη Workable στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Innovative Greeks. Ως στόχο θέτει την προσέλκυση ταλέντου, τόσο από το εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό, και την υποστήριξη ελληνικών επιχειρήσεων στην εύρεση εξειδικευμένων στελεχών. Το IG@work συγκεντρώνει σε μια εύχρηστη πλατφόρμα διαθέσιμες, ποιοτικές θέσεις εργασίας σε βιομηχανίες και ταχέως αναπτυσσόμενες τεχνολογικές επιχειρήσεις και startups, και τις συνδέει με εργαζομένους υψηλών προσόντων. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να αναζητούν επαγγελματικές ευκαιρίες ανάμεσα στις εκατοντάδες θέσεις που αναρτώνται στη νέα ψηφιακή πλατφόρμα, καθώς ήδη έχουν καταχωρηθεί πάνω από 400 αγγελίες από 88 επιχειρήσεις.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΦΕΚ

Ο ΝΕΟΣ ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΕΘΝΗ

ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΑΙΤΗΣΙΑ

Ο ν. 5016/2023 θεσμοθετεί ένα σύγχρονο και ενιαίο νομικό πλαίσιο για τη διεξαγωγή των διεθνών διαιτησιών, ενσωματώνοντας τον τροποποιημένο Πρότυπο Νόμο της Επιτροπής του ΟΗΕ για το Δίκαιο του Διεθνούς Εμπορίου (UNCITRAL). Στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα

ευέλικτο

πλαίσιο επίλυσης διαφορών, ώστε η Ελλάδα να καταστεί ελκυστικός τόπος διεξαγωγής διεθνών διαιτησιών, με τις οποίες είναι εξοικειωμένες οι επιχειρήσεις.

Επιπλέον, εισάγει σειρά καινοτομιών για την εσωτερική διαιτησία, ώστε να επιτυγχάνεται η ταχεία επίλυση

διαφορών χωρίς την προσφυγή στα πολιτικά δικαστήρια.

Ο νόμος ολοκληρώνει το νομικό πλαίσιο της εξωδικαστικής

επίλυσης διαφορών, το οποίο καθιερώθηκε με τον

ν. 4640/2019 για τη διαμεσολάβηση.

ΆΝΟΙΞΕ Η ΝΕΆ ΨΗΦΙΆΚΗ

ΠΛΆΤΦΟΡΜΆ IG@WORK ΤΟΥ ΣΕΒ

ΓΙΆ ΤΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΕΡΓΆΖΟΜΕΝΩΝ

ΜΕ ΒΙΟΜΗΧΆΝΙΕΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΆΣ

17/2023

ΟΡΙΖΕΙ ΤΆ ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΕΙΆ ΜΕ ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΗ ΆΡΜΟΔΙΟΤΗΤΆ

Δημοσιεύθηκε στις 20 Φεβρουαρίου το π.δ. 17/2023 για τον ορισμό ειρηνοδικείων που έχουν πτωχευτική αρμοδιότητα. Συγκεκριμένα, ορίζεται ότι στις πτωχεύσεις μικρού αντικειμένου πτωχευτική αρμοδιότητα έχει το μεγαλύτερο, κατά αριθμό οργανικών θέσεων δικαστικών λειτουργών, Ειρηνοδικείο στην περιφέρεια του Πρωτοδικείου. Η ισχύς του διατάγματος αρχίζει από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

ΚΑΤΑΡΤΙΣΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΟ

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΜΕΤΑΞΥ

ΤΗΣ ΑΑΔΕ ΚΑΙ

ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ

ΕΙΣΑΓΓΕΛΙΑΣ

Στο Σύμφωνο Συνεργασίας, το οποίο υπεγράφη μεταξύ του

Διοικητή της ΑΑΔΕ, Γιώργου

Πιτσιλή, και της Ευρωπαίας

Εισαγγελέως, Laura Codruța

Κoevesi, έχει ως στόχο τη

δημιουργία κοινού μετώπου

κατά του οργανωμένου

εγκλήματος που συνδέεται με το λαθρεμπόριο, τη

διαφθορά, τη διασυνοριακή

απάτη στον τομέα του ΦΠΑ, την απάτη και κάθε άλλο

ποινικό αδίκημα ή παράνομη

δραστηριότητα, που θίγει τα οικονομικά συμφέροντα

της ΕΕ. Η Ελλάδα είναι η

δεύτερη ευρωπαϊκή χώρα

που υπογράφει Σύμφωνο Συνεργασίας με την

Ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Στο

Σύμφωνο προβλέπεται η

ανταλλαγή πληροφοριών και

Με το νέο νομοσχέδιο αλλάζει ριζικά η διαδικασία υποβολής και ελέγχου των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης, ώστε το νέο πλαίσιο να καθίσταται ενιαίο και εύληπτο για υπόχρεους και ελεγκτές. Η απλοποίηση και η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας επιτυγχάνεται με την ενοποίηση του προηγούμενου αποσπασματικού νομοθετικού πλαισίου, την αυτόματη αποτύπωση στη δήλωση των αναγκαίων στοιχείων χωρίς ανάγκη συγκέντρωσής τους από τον υπόχρεο, τη θέσπιση μετρήσιμων ελεγκτικών στόχων για την αύξηση των ελεγχόμενων υποθέσεων, καθώς και την αποκλειστική αρμοδιότητα ενός μόνο ελεγκτικού οργάνου, ώστε να αποφεύγεται η πολυδιάσπαση του ελέγχου.

υποστήριξη για σχετικές

υποθέσεις, η διερεύνηση

δυνατοτήτων ανταλλαγής

στρατηγικών πληροφοριών, η πραγματοποίηση

τακτικών συναντήσεων σε

ανώτατο και σε τεχνικό

επίπεδο, η ανταλλαγή

τεχνογνωσίας, η διενέργεια

προκαταρκτικής εξέτασης

σε ανάλογα αδικήματα, η

υποστήριξη ερευνών και ο

ορισμός σημείων επαφής

επιχειρησιακής συνεργασίας.

ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΙΚΆΙΟΣΥΝΗΣ

ΤΟ Π.Δ.

ΕΡΕΥΝΆ

ΤΗΣ DELOITTE ΆΠΟΤΙΜΆ ΤΟ ΟΦΕΛΟΣ ΤΟΥ ΨΗΦΙΆΚΟΥ ΜΕΤΆΣΧΗΜΆΤΙΣΜΟΥ

ΣΤΆ 1,25 ΤΡΙΣ. ΔΟΛΆΡΙΆ

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Deloitte, η οποία ανέλυσε τα οικονομικά στοιχεία από περισσότερες

από 4.650 δημοσιεύσεις παγκόσμιων οργανισμών, ο ψηφιακός μετασχηματισμός μπορεί να δημιουργήσει πρόσθετη κεφαλαιοποίηση ύψους 1,25 τρισ. δολαρίων, εφόσον επιτευχθεί αποτελεσματική σύνδεση μεταξύ στρατηγικής και δράσης. Η έκθεση

με τίτλο “Unleashing value from digital transformation: Paths and pitfalls” μελέτησε τις επιπτώσεις

του ψηφιακού μετασχηματισμού στις επιχειρήσεις, την ευθυγράμμιση

της τεχνολογίας με τη στρατηγική της επιχείρησης και την ικανότητα ενός οργανισμού να προσαρμοστεί σε νέα δεδομένα και διαπίστωσε ότι η αποτίμηση της εταιρικής αξίας μπορεί να αυξηθεί σημαντικά, όταν η στρατηγική της εταιρείας ευθυγραμμίζεται με την τεχνολογία και η εταιρεία δημοσιοποιεί την ψηφιακή στρατηγική της μαζί με τα οικονομικά της στοιχεία.

_LAWYER INNOVATION CORNER

Της Αλεξάνδρας Βαρλά

Αποτελεί έκπληξη ότι, σύμφωνα με έρευνα του World Commerce & Contracting, σχεδόν το 90% των επαγγελματιών θεωρεί ‘πολύ δύσκολο ή αδύνατο’ να κατανοήσει το περιεχόμενο των συμβάσεων; Στο ίδιο πνεύμα, θα μας εντυπωσίαζε ότι, όπως αποκάλυψε έρευνα της Deloitte, το 91% των καταναλωτών συγκατατίθενται σε όρους παροχής υπηρεσιών χωρίς καν να τους διαβάσουν και ότι το ποσοστό αυτό εκτινάσσεται στο 97% για τους ερωτηθέντες μεταξύ 18 και 34 ετών; Θα αμφισβητούσαμε τα συμπεράσματα μελέτης της ProPrivacy. com, σύμφωνα με την οποία μόνον ένας στους 100 χρήστες διάβασε τους όρους χρήσης μέχρι τέλους, για να διαπιστώσει ότι αυτό στο οποίο χορηγούσε τη συγκατάθεσή του ήταν η τοποθέτηση μηχανισμών παρακολούθησης στον περιβάλλοντα χώρο της οικίας του;!

Η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα είναι μάλλον όχι. Πράγματι, η πλειοψηφία δεν διαβάζει συμβάσεις, πολιτικές, όρους χρήσης και άλλα νομικά έγγραφα. Γιατί συμβαίνει αυτό; Μεταξύ άλλων:

• Η γλώσσα που χρησιμοποιείται στα νομικά κείμενα είναι περίπλοκη και δυσνόητη για τον μέσο αναγνώστη (που θα πρέπει να τα εφαρμόσει).

• Οι πληροφορίες βρίσκονται διασκορπισμένες μέσα στο έγγραφο και συχνά επαναλαμβάνονται.

• Τα έγγραφα είναι μακροσκελή και απαιτούνται χρόνος και προσπάθεια για την ανάγνωση και κατανόησή τους.

• Δεν υπάρχουν ξεκάθαροι τίτλοι, υπότιτλοι και άλλες ενδείξεις που να κατευθύνουν τον αναγνώστη (ο οποίος συνήθως ‘σκανάρει’ βιαστικά ένα κείμενο) προς τις πληροφορίες που αναζητά.

• Η περιορισμένη χωρητικότητα της λειτουργικής μας μνήμης (working memory) καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη την κατανόηση και αφομοίωση μιας πληροφορίας, όταν αυτή αποδίδεται

μόνον με κείμενο, χωρίς οπτικά στοιχεία (όπως εικονίδια, γραφήματα, διαγράμματα, χρωματισμούς κλπ.).

Η αλήθεια είναι πως έχουμε - ως έναν βαθμό τουλάχιστον –‘συμφιλιωθεί’ με την εντύπωση ότι οι συμβάσεις και εν γένει τα νομικά έγγραφα αφορούν αποκλειστικά τους δικηγόρους.

Και τώρα μια τελευταία ερώτηση: ποιο είναι το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί αν ένας εργαζόμενος δεν έχει διαβάσει/ καταλάβει και, άρα, δεν εφαρμόσει την πολιτική της εταιρείας ενάντια στο ξέπλυμα μαύρου χρήματος και τη χρηματοδότηση

τρομοκρατίας;

Τροφή για σκέψη μέχρι το επόμενο Lawyer Innovation Corner!

Chief Legal, Lamda Development

Είμαστε deal makers και όχι deal breakers

Το πάθος, η πιστή τήρηση αρχών και η πίστη στην κοινή προσπάθεια αποτελούν κινητήριες δυνάμεις για τη Διεύθυνση Νομικών Υπηρεσιών της LAMDA, όπως μας εξηγεί ο επικεφαλής της, Γιάννης Γιαννακόπουλος, στο πλαίσιο

της συνέντευξης που μας παραχώρησε με αφορμή την διάκριση της ομάδας στα Business Law Awards, ως In-House Team of the Year.

Της Aλεξάνδρας Βαρλά

Γιάννης Γιαννακόπουλος

Πείτε μας δυο λόγια για εσάς και την

επαγγελματική σας πορεία.

Ευτύχησα να κατάγομαι από μία οικογένεια που

δεν είχε απολύτως καμία σχέση με τον ευρύτερο

κύκλο των νομικών επαγγελμάτων. Όλοι στην ευρύτερη

οικογένειά μου είναι «ταγμένοι» στον χώρο της

εκπαίδευσης. Βρέθηκα να έχω μπροστά μου από την

αρχή ένα εντελώς άγνωστο πεδίο για εξερεύνηση.

Μακριά από οποιουδήποτε είδους προκαθορισμένο επαγγελματικό προσανατολισμό, αλλά εξοπλισμένος

από τη φύση μου με την ατέρμονη μανία της διαρκούς

εξερεύνησης και της ακόρεστης δίψας για ανακάλυψη.

Πάντα βιαζόμουν πολύ. Βιαζόμουν να τελειώσω τις σπουδές μου, βιαζόμουν να αρχίσω να δουλεύω, βιαζόμουν να κατακτήσω τις πρώτες μικρές ή μεγαλύτερες επαγγελματικές κορυφές. Λάθος… η ζωή αποδεικνύει με τον τρόπο της (και συνήθως όταν κανείς δεν το περιμένει) ότι δεν συγχωρεί τις βιασύνες, αλλά (μάλλον) εκτιμά και επιβραβεύει

όσους της ανταποδίδουν την απόλαυση της ευτυχίας της καθημερινότητας, που τόσο ανέμελα και συνήθως τόσο επιπόλαια την προσπερνάμε.

Κατά τύχη «γεννήθηκα δικηγόρος». Αλλά από επιλογή δρομολογήθηκα από την αρχή (ακόμα και από την εποχή της άσκησής μου) ως «business lawyer» και ενηλικιώθηκα επαγγελματικά μέσα στο χώρο των επιχειρήσεων, επιλέγοντας πάντα οργανισμούς και δικηγορικά σχήματα που είχαν σχέσεις αποκλειστικά και μόνο με επιχειρήσεις. Κάπως έτσι βρέθηκα στην πόρτα της LAMDA, πριν από είκοσι περίπου χρόνια.

Με την ίδια εμμονική στόχευση στον «κόσμο των επιχειρήσεων» επέλεγα πάντα και τις σπουδές μου: Επέλεξα το πρώτο μεταπτυχιακό μου (LL.M.) στον τομέα του διεθνούς εμπορικού δικαίου και του ηλεκτρονικού εμπορίου («τί είναι αυτό;» με ρωτούσαν τότε…), ένα δεύτερο μεταπτυχιακό (M.Sc.) στα οικονομικά («τί τα θες τα οικονομικά;», μου έλεγαν κάποιοι…) και ένα τρίτο μεταπτυχιακό στη διοίκηση επιχειρήσεων (Ε-ΜΒΑ) («τί κάνει ένας δικηγόρος ανάμεσα σε 40 στελέχη επιχειρήσεων;» με ρωτούσαν όλοι…).

Πάντα με γοήτευε η «αγορά», πάντα με συγκινούσε η σπιρτάδα της «ζώσας επιχειρηματικότητας», έννοιες που δεν μπορώ να αντιληφθώ χωρίς τον πρωταγωνιστικό ρόλο εξειδικευμένων δικηγόρων και συγκεκριμένα Business Δικηγόρων.

Η άποψή μου ήταν και παραμένει σταθερή: ο “Business Lawyer” δεν συνεισφέρει, δεν υποστηρίζει, δεν συνδράμει…απλώς (!!!). Αντιθέτως, χαράζει (μαζί με άλλους) στρατηγική, δείχνει (πολλές φορές πρώτος από όλους) την κατεύθυνση, αντιστέκεται (συνήθως πριν από τους άλλους) στους παραλογισμούς και καθοδηγεί (ενίοτε μόνος του) στη σωστή επιχειρηματική επιλογή.

Διακριθήκατε ως In-House Team of the Year στα Business Law Awards. Ποιοι είναι, κατά τη

γνώμη σας, οι παράγοντες που συνετέλεσαν στην εν λόγω βράβευση; Μπορούμε να υπερηφανευόμαστε ότι η Διεύθυνση

Νομικών Υπηρεσιών της LAMDA και οι μονάδες που

την απαρτίζουν, οι άνθρωποι και οι επιστήμονες που ενθυλακώνονται σε αυτήν είναι διαχρονικά στην πρώτη γραμμή των πιο περιζήτητων real estate projects της χώρας μας. Από τα Εμπορικά μας Κέντρα μέχρι το εμβληματικό έργο του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ, με αταλάντευτες αρχές, πάθος, αφοσίωση και στρατηγική οργάνωση, καταφέρνουμε αυτό που οι άλλοι συνήθως θεωρούν… απλώς ακατόρθωτο (!!!).

Δεν είναι μόνο ο γλυκός κόπος και το αστείρευτο μεράκι, το δημιουργικό άγχος και οι διαρκείς αναζητήσεις μας. Είναι ο σεβασμός τόσο στη γνώση και στην εμπειρία όσο και στην ιδιαιτερότητα του διπλανού μας. Είναι το «νοιάξιμο»

του ενός για τον άλλον, είναι το «μοίρασμα» των δύσκολων αλλά και των ευχάριστων στιγμών, μέσα στην ομάδα μας.

Ο “Business Lawyer” χαράζει (μαζί με άλλους) στρατηγική, δείχνει (πολλές φορές πρώτος από όλους) την κατεύθυνση, αντιστέκεται (συνήθως πριν από τους άλλους)

στους παραλογισμούς και καθοδηγεί (ενίοτε μόνος του) στη σωστή επιχειρηματική επιλογή

Σχεδιάζουμε τη νομική στρατηγική μας από κοινού. Τηρούμε με θρησκευτική ευλάβεια τις εβδομαδιαίες συναντήσεις μας. Σκεφτόμαστε πάντα την επόμενη μέρα, κοιτάμε μόνο μπροστά και πάντα ψηλά. Στο τέλος κάθε project η μεγαλύτερη ανταμοιβή μας είναι μια φωτογραφία στο κινητό μας τηλέφωνο, με την ομάδα μας, με τους συναδέλφους μας, που κρύβει πίσω της μια μεγάλη και συνήθως κακοτράχαλη διαδρομή μέχρι το closing, που αποτυπώνει τα χαμόγελα όλων και μας υπενθυμίζει ότι πάντα στόχος όλων μας, στόχος της ομάδας μας είναι το επόμενο μεγάλο project.

Μια βράβευση – όσο σημαντική και να είναι – αποτε-

λεί για εμένα νέα αφετηρία, μέσω μιας ενστικτώδους

διαδικασίας αφύπνισης, με φέρνει αντιμέτωπο με την

επόμενη ημέρα, την επόμενη ημέρα της ΟΜΑΔΑΣ ΜΑΣ. Μιας

ομάδας που την έφτιαξα εγώ, ηγούμαι εγώ, αλλά δεν

ανήκει σε εμένα. Η Νομική Ομάδα της LAMDA είναι φύσει

και θέσει ανήσυχη, έτοιμη να μετεξελιχθεί, πρόθυμη

να καινοτομήσει, ταγμένη πάντα στις επάλξεις για την εξυπηρέτηση των εταιρικών μας στρατηγικών.

Μέχρι σήμερα είχαμε επιλέξει να κρατήσουμε εξαιρε-

τικά χαμηλό προφίλ – τα έργα της εταιρείας μιλούσαν

για εμάς. Με αφορμή, όμως, τη συγκεκριμένη βράβευση

αναλογιστήκαμε το ρόλο μας, αλλά και τη θέση μας σε

αυτόν το ζωντανό οργανισμό, στον Όμιλό μας και ταυ-

τόχρονα με χαμηλά το κεφάλι και σκυμμένο το βλέμμα

δηλώνουμε έτοιμοι για την επόμενη πρόκληση, όσο ψηλά

και εάν βρίσκεται αυτή.

Ποιος είναι ο ρόλος του νομικού τμήματος και πώς αλληλεπιδρά με άλλα τμήματα της Lamda Development;

Ο Δικηγόρος της LAMDA είναι πολλά παραπάνω από έναν κλασσικό «νομικό σύμβουλο». Είναι μέρος του business, συμμετέχει στη χάραξη στρατηγικής, αξιολογεί τον κίνδυνο, βλέπει προοπτικές επαύξησης της κερδοφορίας, ενίοτε λαμβάνει και αποφάσεις, σίγουρα συνδιαμορφώνει τα εκτελεστικά επιχειρηματικά βήματα. Νοοτροπία μας είναι όχι απλά η παροχή μιας νομικής συμβουλής στους «πελάτες» μας (δηλαδή στα άλλα τμήματα της Εταιρείας μας), όχι απλά η στεγνή επισκόπηση ενός νομικού κειμένου, όχι απλά η ευνοϊκή διαμόρφωση συμβατικών ρητρών. Αντιστρόφως, αντιλαμβανόμαστε το ρόλο του εσωτερικού εταιρικού δικηγόρου ως ενεργό κομμάτι του business, ως ζωντανό κύτταρο της Εταιρείας μας.

Σε μια εταιρεία ανάπτυξης και αξιοποίησης ακίνητης περιουσίας, όπως είναι η Lamda, ο δικηγόρος πρέπει να είναι πάντα ξάγρυπνος, ετοιμοπόλεμος και πάντα στην πρώτη γραμμή. Σε κάθε ομάδα εργασίας που θα εκκινήσει ένα project συμμετέχει αναγκαστικά στέλεχος της legal ομάδας. Μαζί με στελέχη των άλλων τμημάτων παράγουμε στρατηγική, διαμορφώνουμε επιχειρηματικό μοντέλο.

Δεν αναζητούμε απλά λύσεις. Τις δημιουργούμε. Δεν ψάχνουμε τον εύκολο δρόμο. Ανοίγουμε νέους δρόμους επιχειρηματικών επιλογών.

Η πραγματικότητα συνήθως μας ξεπερνά. Και αυτή είναι η πραγματική γοητεία της δουλειάς μας. Συμμετέχουμε σε δραστηριότητες ενίοτε αρρύθμιστες από το νομοθέτη και πρέπει να τεντώσουμε τη φαντασία μας για να εφεύρουμε λύσεις. Συμμετέχουμε σε συζητήσεις με το business της εταιρείας και όλοι αφήνουμε στην άκρη τις διαφορετικές καταβολές μας (νομικές, οικονομικές, διοικητικές κ.λπ.) με σκοπό να έχουμε ένα απτό και μετρήσιμο, πολύ συχνά πρωτοποριακό αποτέλεσμα.

Ποιες είναι οι αρχές και οι αξίες που καθοδηγούν την ομάδα σας; Όπως είχα την ευκαιρία να πω και κατά τη βράβευσή μας στο πλαίσιο της απονομής των Business Law Awards 2022, έχουμε την πολυτέλεια στην 20μελή Ομάδα μας να διαθέτουμε ποικιλομορφία διαφοροποιημένων προσωπικοτήτων. Όλοι όμως έχουμε ανεπτυγμένη βαθιά αίσθηση της ένταξης σε ένα σύνολο, σε μια ομάδα.

Πάθος, πιστή τήρηση αρχών, πίστη στην κοινή προσπάθεια.

Κανένας δεν επιτρέπεται να βάλει τον εαυτό του πάνω από την κοινή προσπάθεια. Ταπεινότητα και κατανόηση

του ρόλου μας είναι ο κοινός παρονομαστής μας. Έχουμε

αυξημένη την αντίληψη της ευθύνης μας αφενός μεν απέναντι στις επιχειρηματικές αποφάσεις και στις οδηγίες της Διοίκησης, αφετέρου δε απέναντι στην υποχρέωσή μας

όχι να μπαίνουμε εμπόδιο, αλλά να βγαίνουμε μπροστά

για να υποστηρίξουμε την επίτευξή τους, αναζητώντας

πάντα βιώσιμη λύση. Η εντολή μου και η παρακαταθήκη

μου στην ομάδα είναι σαφής: «Είμαστε deal makers και όχι deal breakers». Με βαθιά ενσυναίσθηση των προκλήσεων που αναλαμβάνονται τόσο έναντι των μετόχων μας, όσο και έναντι της κοινωνίας μας.

Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που έχω δημιουργήσει από το μηδέν μια τόσο ομοιογενή ομάδα που αποτελείται από οντότητες που διατηρούν την προσωπικότητά τους σε ένα μεγάλο σύνολο. Και αυτό διακρίνει κάθε μέλος της ομάδας, σε όποια βαθμίδα και αν ανήκει, ξεκινώντας από τις paralegal μας που, δείχνοντας απαράμιλλο επαγγελματισμό και ευθυκρισία, παράγουν «αφανές» έργο στη Διεύθυνσή μας, μέχρι τα ανώτερα στελέχη της Διεύθυνσης, των οποίων η αξία έχει αποδειχθεί διαχρονικά και έχουν δοκιμαστεί σε πιεστικές συνθήκες, ορατά αδιέξοδα και απρόβλεπτα συμβάντα. Μέσα σε αυτή την ομάδα ο καθένας δικαιούται να κουραστεί, να σκοντάψει, να κάνει λάθος. Κανείς δεν δικαιούται να μείνει πίσω, να αισθανθεί μόνος, να εγκαταλειφθεί, να χάσει την αισιοδοξία και το κέφι του. Και όλοι μαζί δικαιούμαστε να φτάνουμε κάθε φορά πιασμένοι χέρι – χέρι στο φινάλε.

Δεν είναι πάντα εύκολο, όσο μεγαλώνει

υιοθετηθούν οι αναγκαίοι αυτοματισμοί. Ενίοτε απαιτούνται επώδυνοι μετασχηματισμοί που προαπαιτούν αλλαγή νοοτροπίας και εγκατάλειψη προκαταλήψεων. Ούτε είναι

λογικό για όποιον διοικεί τέτοιες ομάδες να διεκδικεί

από τα μέλη της ομάδας του τη μη ύπαρξη διαφωνιών ή/ και εντάσεων, γεγονός που (εάν συνέβαινε) θα ισοδυνα-

μούσε με ανησυχητική, ίσως και καθεστωτική αφωνία. Η

Ομάδα μας είναι ζωντανός οργανισμός, που προσαρμόζεται

σε δύσκολα περιβάλλοντα διατηρώντας την «ομοιόστασή

του». Στο τέλος της ημέρας, κάθε σύστημα τελεολογικά

και αναπόφευκτα θα επανέλθει στην ισορροπημένη του

κατάσταση, αυτή που αποτελεί προϋπόθεση για το επόμενο

ταξίδι σε κάθε καινούριο εγχείρημα, αυτή όπου καθένας

μας, γνωρίζοντας τη θέση και το ρόλο του, θα κάνει τα πάντα, για να πετύχει το αποτέλεσμα που είχε τεθεί ως στρατηγικός σκοπός, λαμβάνοντας ως μέγιστη ανταμοιβή το χαμόγελο που ανέφερα, μια πολύτιμη εμπειρία και όμορφες στιγμές που θα αναπολεί για πάντα με συναδέλφους και φίλους.

Πόσο σημαντική θεωρείτε για ένα νομικό τμήμα την κατάρτιση στρατηγικής και τη θέση μετρήσιμων στόχων;

Δεν είναι πάντα εύκολο να συνδεθεί η απόδοση ενός νομικού τμήματος με στόχους ανεξάρτητους από τις ευρύτερες επιχειρηματικές στοχεύσεις. Άλλωστε, κάθε κύτταρο ενός οργανισμού παίζει σημαντικό ρόλο στη βιωσιμότητα και εν τέλει στην ευμάρεια.

Η απόδοσή μας δεν είναι δόκιμο να μετριέται μόνο με «επιτυχίες», αλλά και με συγκεκριμένους, μετρήσιμους και αντικειμενικά διαγνώσιμους στόχους στο πλαίσιο ενός συστήματος στοχοθεσίας, μέσω KPIs, το οποίο παρακολουθείται συστηματικά σε ετήσια βάση μέσω των θεσπισμένων διαδικασιών του Ομίλου μας. Αποζητούμε την κριτική, είμαστε πρόθυμοι και έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να αποδείξουμε τη συνεισφορά μας σε κάθε project που αναλαμβάνουμε βάσει των milestones που εκάστοτε τίθενται.

Από την άλλη, η στρατηγική ενός τμήματος, που περιλαμβάνει τη χάραξη των πυλώνων της λειτουργίας του, του τρόπου απόκρισης στα ζητήματα και τα νομικά ερωτήματα και οριοθετεί τον τρόπο ανάπτυξης των δεξιοτήτων και ταλέντων της Ομάδας μας, είναι για εμάς πολύ σημαντική.

Στρατηγική στη λειτουργία της Ομάδας υπάρχει, χαράσσεται, επαναχαράσσεται και ακολουθείται. Κοιτώντας μπροστά, επιλέγουμε προγραμματισμό των αναγκών του τμήματος με βλέμμα στην πενταετία. Και αυτό δεν σημαίνει μόνο ότι λαμβάνονται υπόψη τα πλάνα της εταιρείας, αλλά και οι καταστάσεις που θα ανακύψουν και απαιτούν αξιολόγηση μέσα από μια διαδικασία διαρκούς εγρήγορσης αλλά και συστηματικής αφοσίωσης και διαθεσιμότητας που θα επιτρέψει την κατάλληλη ανατροφοδότηση.

Βρισκόμαστε στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και ατενίζουμε με δέος το ChatGPT που πολλοί (μάλλον

πρώιμα) υποστηρίζουν ότι θα αντικαταστήσει τα παραδοσιακά συμβουλευτικά επαγγέλματα. Δεν είναι κάτι που μας τρομάζει, απεναντίας η αξιοποίηση των εργαλείων της τεχνολογίας τόσο για τη λειτουργία του τμήματός μας, όσο και για την καλύτερη άσκηση του επαγγέλματός μας βρίσκεται στην άμεση στόχευσή μας, ώστε η διεθνής τάση αναφορικά με τη λειτουργία νομικών τμημάτων με προχωρημένα legal operations να γίνει πράξη «εντός των τειχών» μας.

Παράλληλα, επενδύουμε διαρκώς στο ανθρώπινο κεφάλαιο, στην εξειδίκευση και στην διαρκή μετεξέλιξη των δεξιοτήτων μας, αποδεικνύοντας στην πράξη ότι είμαστε αμετανόητοι οπαδοί της διά βίου μάθησης. Άλλωστε, πιστεύω ακράδαντα ότι η συνθετική «σκέψη»

που ενδεχομένως αποτελεί μοναδικό πλεονέκτημα κάθε συστήματος τεχνητής νοημοσύνης δεν μπορεί να υπερκαλύψει ή να υποκαταστήσει την ανάγκη της αφαιρετικής κρίσης και τελικά να καταργήσει τη διαρκή αναζήτηση της κοινής λογικής (“common sense”) που για να αποδεικνύεται «διαρκής», μάλλον τελικά… δεν είναι και τόσο «κοινή»… ■

Η Ομάδα μας είναι ζωντανός

οργανισμός, που προσαρμόζεται σε δύσκολα περιβάλλοντα διατηρώντας την «ομοιόστασή του»

Business Law Awards 2022

ΑΝΑΚΟΙΝΏΘΗΚΑΝ ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΝΙΚΗΤΕΣ

ΤΏΝ BUSINESS LAW AWARDS 2022

Στη δεύτερή τους διοργάνωση, υπό την αιγίδα του ΣΕΒ, τα Business Law Awards της BOUSSIAS και του περιοδικού LAWYER ανέδειξαν σπουδαίες ομάδες, αξιοπρόσεκτα έργα και καλές πρακτικές που οδηγούν τη δικηγορία ένα βήμα μπροστά, αποδεικνύοντας ότι στην ελληνική αγορά παροχής νομικών υπηρεσιών υπάρχουν εξαιρετικά σημαντικές πρωτοβουλίες, οι οποίες βρίσκουν βήμα και φωνή στον καθιερωμένο πλέον θεσμό των βραβείων.

ρόεδροι της Κριτικής Επιτροπής ήταν

οι κκ. Στάθης Ποταμίτης (Managing Partner, POTAMITISVEKRIS) και Ελένη

Προβίδη (VP Legal & Public Affairs, AB Βασιλόπουλος).

Στην Τελετή Απονομής των Business Law Awards, η οποία διεξήχθη σε εορταστικό

κλίμα την Πέμπτη 2 Φεβρουαρίου 2023 στο Radisson Blu, το «παρών» έδωσαν τα αξιότιμα μέλη της Κριτικής Επιτροπής των βραβείων και εγνωσμένου κύρους νομικοί από τον χώρο των δικηγορικών εταιρειών και των in-house νομικών τμημάτων. Μεταξύ αυτών οι Νάνση Βέρρα (ΟΠΑΠ), Λεωνίδας Τόλης (ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ ΑΒΕΣ), Ιωάννης Αψούρης (HELLENiQ ENERGY), Ανθούλα Πανταζίδου (ΜΑΣΟΥΤΗΣ), Κωνσταντίνος Λαμπαδάριος (Lambadarios Law Firm), Βασίλης Οικονομίδης (VDI Law Firm), Αρχοντούλα Παπαπαναγιώτου (AP Law Firm), Νικόλας Κανελλόπουλος (Κανελλόπουλος-Ζέρβα & Συνεργάτες), Θεόδωρος Λουκόπουλος (KLC Law Firm) και Ελένη Σταθάκη (Upstream).

Στην Κριτική Επιτροπή συμμετείχαν επίσης οι Πέτρος Φραγκίσκος (FNG Law Firm) και Δέσποινα Δοξάκη (Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας).

Η εταιρεία BOUSSIAS και οι υπεύθυνοι της διοργάνωσης συγχαίρουν όσες εταιρείες συμμετείχαν στον θεσμό, παρουσιάζοντας τα πολύπλοκα και απαιτητικά project που διεκπεραίωσαν με επιτυχία. Το υψηλό επίπεδο όλων των υποψηφιοτήτων ήταν ενδεικτικό

Jury President Business Law Awards 2022 & Senior Partner, POTAMITISVEKRIS

Jury President Business Law Awards 2022 & VP Legal & Public Affairs, Head of Corporate Communications, Quality & Sustainability at AB VASSILOPOULOS (Ahold Delhaize Group)

του σημαντικού έργου που επιτελέστηκε στην ελληνική αγορά παροχής νομικών υπηρεσιών σε διαφορετικούς κλάδους δικαίου κατά την περασμένη χρονιά.

Τη διάκριση Top Rated Project/Law Firm απέσπασε η POTAMITISVEKRIS για τη νομική υποστήριξη του ΤΑΙΠΕΔ στη διαγωνιστική διαδικασία ιδιωτικοποίησης της ΔΕΠΑ Υποδομών AE, ενώ ως Top Rated Project/In-House αναδείχθηκε η Εφαρμογή ΟPAP Store App, από τη Γενική Διεύθυνση Νομικών, Ρυθμιστικών Θεμάτων και Κανονιστικής Συμμόρφωσης του Ομίλου ΟΠΑΠ. Τις εν λόγω διακρίσεις απένειμε εκ μέρους του ΣΕΒ, ο Μιχάλης Μητσόπουλος, Διευθυντής του Τομέα Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος και Ρυθμιστικών Πολιτικών.

Η βραδιά όπως πάντα κορυφώθηκε με την απονομή των κορυφαίων βραβείων της χρονιάς, όπου η LAMDA Development αναδείχθηκε In-House Team of the Υear και η ZoulovitsKontogeorgou Law Firm αναδείχθηκε Law Firm of the Year. Η απονομή των κορυφαίων βραβείων πραγματοποιήθηκε από τους Προέδρους της Κριτικής Επιτροπής.

Βραβεία απονεμήθηκαν επίσης στους: ΤΑΙΠΕΔ, KLC Law Firm, ΕΥΔΑΠ, Watson Farley & Williams, Ι. Χριστοδούλου & Συνεργάτες - Μ. Τεχνίτης & Συνεργάτες, Νικόλας Κανελλόπουλος – Χαρά Ζέρβα & Συνεργάτες Δικηγορική Εταιρεία, Vodafone, Attica Group, Lidl Ελλάς, NEXUS Δικηγορική Εταιρεία, Sunlight Group, ATHEX Group και Upstream.

H Πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής, Ελένη Προβίδη, VP Legal & Public Affairs, Head of Corporate Communications, Quality & Sustainability at AB VASSILOPOULOS (Ahold Delhaize Group), ανέφερε χαρακτηριστικά:

«Τα Business Law Awards, που αισίως μπήκαν

στη δεύτερη σεζόν, είναι ένας θεσμός που

είναι φρέσκος, νέος, δυναμικός και διαρκώς εξελισσόμενος.»

Law Firm of the Year_Zoulovits-Kontogeorgou Law Firm

In-House Legal Team of the Year_LAMDA Development S.A.

την αναμόρφωση των Νομικών

Υπηρεσιών του Χρηματιστήριου Αθηνών

Η Διεύθυνση Νομικών Υπηρεσιών & Κανονιστικής Συμμόρφωσης του Ομίλου Χρηματιστήριου Αθηνών έλαβε Χρυσό Βραβείο στην κατηγορία In-House Banking & Financial Services Team στα Business Law Awards 2022 για την αναμόρφωση των νομικών υπηρεσιών του Ομίλου υπό την καθοδήγηση της Διευθύντριας και Νομικής Συμβούλου Διοίκησης, κ. Σμαράγδας Ρηγάκου, σε συνεργασία με μία ομάδα έγκριτων νομικών συμβούλων και στελεχών κανονιστικής συμμόρφωσης.

Διεύθυνση Νομικών Υπηρεσιών & Κανονιστικής Συμμόρ-

φωσης του Ομίλου Χρηματιστηρίου Αθηνών συστάθηκε το

Μάιο του 2022 ως ανεξάρτητη οργανωτική οντότητα και αποτελεί μετεξέλιξη των προηγούμενων ξεχωριστών μονάδων με νομικό αντικείμενο και της μονάδας κανονιστικής συμμόρφωσης του Ομίλου. Η Διεύθυνση λειτουργεί σε επίπεδο Ομίλου και παρέχει υπηρεσίες στις τρεις εταιρίες του, το Χρηματιστήριο Αθηνών «ATHEX», το Κεντρικό Αποθετήριο Τίτλων «ATHEXCSD» και την Εταιρία Εκκαθάρισης Συναλλαγών «ATHEXClear» καθώς και συγκεκριμένες υπηρεσίες στον Όμιλο Χρηματιστηρίου Ενέργειας. Η Διεύθυνση περιλαμβάνει πλέον τις λειτουργίες κανονιστικής συμμόρφωσης και προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, νομικής υποστήριξης εταιρικών λειτουργιών, στρατηγικών και κανονιστικών έργων, εταιρικού δικαίου και εταιρικής διακυβέρνησης.

Το δύσκολο έργο της αναμόρφωσης των νομικών υπηρεσιών και κανονιστικής συμμόρφωσης του Ομίλου και ο ρόλος της Επικεφαλής της Διεύθυνσης και της Νομικής Συμβούλου Διοίκησης ανατέθηκε στη δικηγόρο κ. Σμαράγδα Ρηγάκου. Το έργο της Διεύθυνσης είναι ιδιαιτέρως απαιτητικό, καθώς υποστηρίζει τη λειτουργία και παρακολουθεί τη συμμόρφωση με το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο τριών αυστηρά ρυθμιζόμενων και εποπτευόμενων εταιριών, των οποίων το αντικείμενο είναι μοναδικό στην Ελλάδα. Το βασικό μέρος των δραστηριοτήτων των εταιριών του Ομίλου είναι ρυθμιζόμενο και για αυτό το λόγο κάθε νέα υιοθέτηση ή αλλαγή προϊόντος ή υπηρεσίας απαιτεί την ενεργή συμμετοχή της Διεύθυνσης.

Η Διεύθυνση συμμετέχει στην πλειονότητα των έργων που προωθούν τους στρατηγικούς στόχους του Ομίλου γνωμοδοτώντας, συμβουλεύοντας και υποστηρίζοντας τις επιμέρους επιχειρησιακές μονάδες, αλλά και αναλαμβάνοντας ρόλο διαχειριστή για συγκεκριμένα έργα. Η Διεύθυνση αποτελεί σημαντικό συνεργάτη κατά διαμόρφωση νέων προϊόντων και υπηρεσιών με τη συμμετοχή των στελεχών

Ομιλία Σ. Ρηγάκου, Διευθύντριας Νομικών Υπηρεσιών & Κανονιστικής Συμμόρφωσης, Νομικής Συμβούλου Διοίκησης, Τελετή Απονομής Βραβείων

της στις ομάδες εργασίας business development του Ομίλου, κάνοντας το κατάλληλο legal structuring και επιχειρώντας να δίνει λύσεις που άπτονται της επιχειρηματικής οπτικής

που συμβάλλουν στην ανάπτυξη των εργασιών, περιορίζοντας παράλληλα τους νομικούς και κανονιστικούς κινδύνους. Σημαντική ήταν η συμβολή της Διεύθυνσης στις συνεργασίες του Ομίλου με άλλα χρηματιστήρια, όπως το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας, το Χρηματιστήριο Κύπρου, το Χρηματιστήριο Βελιγραδίου, το Ρουμανικό Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων, το Αλβανικό Χρηματιστήριο Ενέργειας και το Διαχειριστή Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου, με την κατάρτιση και διαπραγμάτευση των αντίστοιχων συμβάσεων παροχής υπηρεσιών και τη διευθέτηση όλων των κανονιστικών ζητημάτων σε σχέση με τις αρμόδιες εποπτικές αρχές.

για

Η Επικεφαλής κ. Σμαράγδα Ρηγάκου συμμετέχει στην

Εκτελεστική Επιτροπή του Ομίλου και είναι μέλος της

Διοικούσας Επιτροπής Χρηματιστηριακών Αγορών, ενώ

παράλληλα συμμετέχει στις συνεδριάσεις του Διοικητικού

Συμβουλίου των εταιριών του Ομίλου υπό τον ρόλο της Νομικής

Συμβούλου Διοίκησης. Έτσι, έχει άμεση συμμετοχή στη λήψη

αποφάσεων και στη χάραξη της εταιρικής στρατηγικής του

Ομίλου, ενώ η συμμετοχή της αυτή συμβάλλει στη διάχυση

σημαντικών πληροφοριών προς τα στελέχη της Διεύθυνσης

για τη βέλτιστη επιτέλεση του έργου τους.

Παράλληλα, σημαντική ήταν η συμβολή της Διεύθυνσης

στη διαδικασία εισαγωγής νέων χρηματοπιστωτικών μέσων

στην αγορά του Χρηματιστηρίου Αθηνών, αλλά και νέων

εταιρειών. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί η συνδρομή

της Διεύθυνσης στη διαμόρφωση της διαδικασίας εισαγωγής κορυφαίας εταιρίας ανάπτυξης ακινήτων με διάθεση υφισταμένων μετοχών στο κοινό, καθώς δεν είχε γίνει

αντίστοιχη εισαγωγή τα τελευταία δέκα χρόνια και οι

αλλαγές στη νομοθεσία το διάστημα αυτό ήταν εκτεταμένες.

Πέρα από τη νομική υποστήριξη του Ομίλου, η Διεύθυνση

διενεργεί και εσωτερικά έργα για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης του Ομίλου με το κανονιστικό πλαίσιο, για την εκπαίδευση των εργαζομένων, για τη διαμόρφωση ορθών πολιτικών εταιρικής διακυβέρνησης και γενικότερα για τη θέσπιση και εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου προγράμματος κανονιστικής συμμόρφωσης. Επιπλέον, η Διεύθυνση διαδραματίζει ουσιώδη ρόλο στη διαμόρφωση των κανονιστικών κειμένων της ελληνικής κεφαλαιαγοράς, με τα οποία οριοθετούνται οι λειτουργίες του Ομίλου, των εισηγμένων εταιρειών, των μελών των εταιρειών του Ομίλου και των επενδυτών, καθώς και των λοιπών φορέων της αγοράς. Παράλληλα, συμμετέχει σε διεθνή fora (ECSDA, EACH κ.λπ.) και αποτελεί το σημείο επικοινωνίας με τις εποπτικές αρχές (Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, Τράπεζα της Ελλάδος κ.λπ.), συμβάλλοντας στη διαμόρφωση του δικαίου της κεφαλαιαγοράς και στην ερμηνεία του. Προς την κατεύθυνση αυτή, σημαντική είναι η συμμετοχή της κ. Ρηγάκου ως μέλος στη Διοικούσα Επιτροπή της Ένωσης Εισηγμένων Εταιριών. Επιπλέον, ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί στην εσωτερική οργάνωση της Διεύθυνσης, λαμβάνοντας υπόψη και την ανάλυση κόστους-οφέλους. Ήδη από τη σύστασή της έγινε προσπάθεια οι περισσότερες υποθέσεις και κυρίως αυτές

που αφορούν ζητήματα χρηματοπιστωτικού δικαίου να

αναλαμβάνονται εσωτερικά, περιορίζοντας τις εξωτερικές αναθέσεις σε συγκεκριμένα αντικείμενα εξειδίκευσης με στόχο τη μείωση τους κόστους των εξόδων προς τρίτους. Παράλληλα, σε μία προσπάθεια εξοικονόμησης πόρων και προώθησης ενός φιλικού προς το περιβάλλον και αποτελεσματικού paperless workflow, η Διεύθυνση επένδυσε σε συνδρομές σε ηλεκτρονικές βάσεις, περιορίζοντας

τις αγορές έντυπων βιβλίων και περιοδικών.

Εκτός από την αποτελεσματικότητα των έργων της Διεύθυνσης, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ισορροπία μεταξύ της επαγγελματικής και της προσωπικής ζωής των στελεχών της. Άλλωστε, η κ. Ρηγάκου είναι Υπεύθυνη Ισότητας του Ομίλου, έχοντας συμβάλει ενεργητικά στη

λήψη του σήματος ισότητας για τον Όμιλο, στο πλαίσιο συμμετοχής του στο έργο SHARE.

Τ. Καλέργης, Νομικός Σύμβουλος, Σ. Ρηγάκου, Διευθύντρια Νομικών Υπηρεσιών & Κανονιστικής Συμμόρφωσης, Νομική Σύμβουλος Διοίκησης, Μ. Κωνσταντόπουλος, Επικεφαλής Κανονιστικής Συμμόρφωσης, DPO, Τελετή Απονομής Βραβείων

Όλη αυτή η προσπάθεια και η σκληρή δουλειά της Επικεφαλής της Διεύθυνσης, κ. Ρηγάκου, και των συνεργατών της ήρθε να αναγνωριστεί και να επιβραβευτεί με ένα Χρυσό Βραβείο από την κριτική επιτροπή των Business Law Awards, η οποία αποτελείται από καταξιωμένους νομικούς εγνωσμένου κύρους. Κατά την απονομή του βραβείου, η κ. Ρηγάκου δήλωσε: «Είναι πολύ σημαντικό για μας αυτό το βραβείο φέτος, τόσο για τον Όμιλο Χρηματιστηρίου Αθηνών, όσο και για εμένα προσωπικά που μου ανατέθηκε το δύσκολο έργο ένωσης όλων των νομικών τμημάτων υπό μία ενιαία Διεύθυνση Νομικών Υπηρεσιών & Κανονιστικής Συμμόρφωσης. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τη διοίκηση του Χρηματιστηρίου

Αθηνών που μου εμπιστεύτηκε αυτόν τον ρόλο, καθώς και τα μέλη της ομάδας γιατί αυτό το βραβείο είναι αποτέλεσμα συλλογικής υπερπροσπάθειας.» ■

Η Διεύθυνση απαρτίζεται από την Επικεφαλής

Σμαράγδα Ρηγάκου και από δέκα υψηλού επιπέδου στελέχη, τους Μάνο Κωνσταντόπουλο, Κέλλυ Ζαχαράκη, Έλενα Καραμποΐκη, Παναγιώτα Ζαχαροπούλου, Τάσο Καλέργη, Δήμητρα Ηλιοπούλου, Κωνσταντίνο Ντάλλα, Άσπα Περγαμινέλη, Δήμητρα Βασιλειάδου και Ευφροσύνη Γεωργούδη

Λεωφ. Αθηνών 110, 104 42, Αθήνα

Τ: 210 3366735

E: legal-compliance@athexgroup.gr

W: www.athexgroup.gr

COVER STORY

ΟΠΑΠ - Γενική Διεύθυνση Νομικών, Ρυθμιστικών Θεμάτων και Κανονιστικής Συμμόρφωσης

Με τη σειρά του ο Πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής, Στάθης Ποταμίτης, Senior Partner, POTAMITISVEKRIS ανέφερε: «Συμμετέχω με χαρά στην εκδήλωση αυτή, γιατί είναι ευκαιρία και για τα εσωτερικά τμήματα και για τις δικηγορικές εταιρείες να μετρηθούν, να κριθούν και να γνωριστούν.»

Πέννυ Κοντογεώργου, Partner, ZOULOVITS-KONTOGEORGOU Law Firm

«Ο θεσμός των βραβείων BOUSSIAS είναι μία μεγάλη ευκαιρία να αναδείξει πόσο επίκαιρο και πόσο σημαντικό είναι το επάγγελμα του δικηγόρου.»

Ιωάννης Γιαννακόπουλος, Chief Legal & Compliance Counsel, LAMDA Development S.A.

«Ο θεσμός αναδεικνύει τους πραγματικούς μαχητές της σύγχρονης επιχειρηματικότητας. Τους δικηγόρους, τις ομάδες των δικηγόρων, τα ζωντανά κύτταρα της επιχειρηματικής κοινωνίας.»

Νάνση Βέρρα, Επικεφαλής Νομικών, Ρυθμιστικών Θεμάτων και Κανονιστικής

Συμμόρφωσης του Ομίλου ΟΠΑΠ

«Είμαι πολύ χαρούμενη που παρευρίσκομαι στον θεσμό των Business Law Awards. Θεωρώ ότι είναι ένας πολύ σημαντικός θεσμός που προωθεί τα business ethics και την αξιοκρατία στην απονομή βραβείων μεταξύ νομικών υπηρεσιών.»

Top rated project -In House_Όμιλος

Top rated project-Law Firm_POTAMITISVEKRIS

Αλέξανδρος Κορτέσης, Partner, POTAMITISVEKRIS

«Η σημερινή εκδήλωση για όλους όσους ασχολούμαστε

με την εξειδικευμένη παροχή υπηρεσιών αποτελεί ένα

ορόσημο και ευχόμαστε να συνεχίσουν αυτά τα βραβεία

και να μεγαλώσει ακόμα περισσότερο η συμμετοχή.»

Ιωάννης Μουτζουρίδης, Δικηγόρος, Διευθυντής Νομικών Υπηρεσιών, ΕΥΔΑΠ

«Είναι μεγάλη μας χαρά για εμάς τους δικηγόρους

και τους προϊσταμένους των νομικών υπηρεσιών να

μας βραβεύουν οι συνάδελφοί μας, οι οποίοι είναι

εκείνοι που γνωρίζουν το έργο μας, το αντικείμενο και τις δυσκολίες του επαγγέλματός μας.»

Σμαράγδα Ρηγάκου, General Counsel, Director, Legal, Regulatory and Compliance Division, ATHEX GROUP

«Ευχαριστώ πολύ τη BOUSSIAS καθώς και τη διοίκηση του Ομίλου Χρηματιστηρίου Αθηνών που μου εμπιστεύθηκε τον ρόλο της αναμόρφωσης των νομικών υπηρεσιών της εταιρείας μας.»

Νάγια Πυρίδη, Αναπληρώτρια Επικεφαλής

Μονάδας Παρακολούθησης Συμβάσεων, ΤΑΙΠΕΔ

«Είναι ιδιαίτερη τιμή που συμμετέχουμε σε αυτό τον θεσμό. Ως ΤΑΙΠΕΔ θεωρούμε ότι είναι πολύ σημαντικό για την ανάδειξη της δουλειάς νομικών τμημάτων και δικηγορικών γραφείων.»

Θεόδωρος Λουκόπουλος, Deputy Managing Partner, KLC Law Firm

«Ο θεσμός για τα δεδομένα τα ελληνικά και για τις δικηγορικές υπηρεσίες είναι πρωτοποριακός.

Ευχόμαστε να συνεχιστεί, είναι σημαντικός για την προβολή του έργου των δικηγορικών εταιρειών.»

Νικόλαος Κανελλόπουλος, Διευθύνων Εταίρος, Νικόλας Κανελλόπουλος –Χαρά Ζέρβα & Συνεργάτες

«Νομίζω ότι έχετε ανακαλύψει ένα πολύ σημαντικό κομμάτι που αποδεικνύει τον υγιή ανταγωνισμό αλλά

και τις ιδιαίτερες δυνατότητες που έχουν δικηγόροι δικηγορικών εταιρειών και in-house τμημάτων στον νέο, ευρύτερο οικονομικό ανταγωνισμό.»

Νικόλαος Κωστίκας, Partner, Watson Farley & Williams

«Είμαι πολύ χαρούμενος που για ακόμη μια χρονιά είμαστε εδώ με τα Business Law Awards, μία σημαντική διοργάνωση για την ελληνική νομική κοινότητα.»

Ιωάννης Χριστοδούλου, Δικηγόρος, diathiki.online

«Είμαστε εδώ γιατί βραβευτήκαμε με την ψηφιακή πλατφόρμα που έχουμε δημιουργήσει, το diathiki.

online. Είναι μία δουλειά δική μου, του Μάνου Τεχνίτη και της Dingo Phygital.»

Ελένη Σταθάκη, Head of Legal, Upstream

«Η Upstream είναι μια εταιρεία τεχνολογίας με δραστηριότητα σε όλο τον κόσμο. Σήμερα είναι ιδιαίτερη τιμή να αναγνωρίζεται και το νομικό της τμήμα για τη δουλειά που κάνουμε που πολλές φορές δεν φαίνεται.» ■

ΠΙΝΑΚΑΣ ΝΙΚΗΤΩΝ

Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος Α.Ε. για τη σύναψη δανειακής σύμβασης ύψους 150 εκατ. ευρώ με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (“ΕΤΑΑ”).

Best Energy Project

GOLD Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου Α.Ε. “ΤΑΙΠΕΔ” | The DEPA Infrastructure Project

Best Corporate & Commercial Project

GOLD POTAMITISVEKRIS | Νομική υποστήριξη του ΤΑΙΠΕΔ στη διαγωνιστική διαδικασία

ιδιωτικοποίησης της ΔΕΠΑ Υποδομών AE

SILVER Διεύθυνση Νομικών Υποθέσεων και Κανονιστικής Συμμόρφωσης - Sunlight Group

Συστήματα Αποθήκευσης Ενέργειας | Η καίρια συμβολή της Νομικής Διεύθυνσης στην υλοποίηση στρατηγικών Εξαγορών & Συγχωνεύσεων της Sunlight Group

Ενότητα 2: Industry / Law Firms

Law Firms / Energy Team

GOLD KLC LAW FIRM | KLC Energy Team

Law Firms / Health-Pharma- Life Sciences Team

GOLD KLC LAW FIRM | KLC Law Firm Pharma team

SILVER POTAMITISVEKRIS | The market-leading “Life Sciences & Healthcare” practice in Greece

Law Firms / Retail & Consumer Team

GOLD Zoulovits-Kontogeorgou Law Firm (ZK Law Firm)

Law Firms / TMT, Privacy & Data Protection Team

GOLD Zoulovits-Kontogeorgou Law Firm (ZK Law Firm)

SILVER Νικόλας Κανελλόπουλος – Χαρά Ζέρβα & Συνεργάτες Δικηγορική Εταιρεία Law Firms / Real Estate & Construction Team

GOLD Νικόλας Κανελλόπουλος – Χαρά Ζέρβα & Συνεργάτες Δικηγορική Εταιρεία Ενότητα 3: Industry / In-House

In-House Banking & Financial Services Team

GOLD Διεύθυνση Νομικών Υπηρεσιών και Κανονιστικής

TMT Team

Upstream | Upstream Legal - a Small but Mighty Team

Ρυθμιστικών Θεμάτων και Κανονιστικής

Συμμόρφωσης του Ομίλου ΟΠΑΠ (OPAP Group’s Legal, Compliance & Regulatory Team) | Εφαρμογή ΟPAP Store App -- Μετουσιώνοντας σύνθετες κανονιστικές απαιτήσεις σε μια πρωτοποριακή και καινότομα phygital παικτική εφαρμογή

SILVER Lidl Ελλάς | Η εδραίωση ενός HR Compliance Συστήματος (CMS HR) σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο εργασιακό περιβάλλον

In-House Public Sector & Procurement Team

GOLD ΕΥΔΑΠ ΑΕ | Νομική Υπηρεσία της ΕΥΔΑΠ ΑΕ

In-House Real Estate & Construction Team of the year

GOLD LAMDA Development S.A. Ενότητα 4: Operational

Most innovative practice in the provision of legal services

GOLD Ι. Χριστοδούλου & Συνεργάτες - Μ. Τεχνίτης & Συνεργάτες | Diathiki Online

SILVER Attica Group | Οι αρχές ESG στην εσωτερική Νομική Διεύθυνση του Ομίλου Attica

Σχεδόν δύο χρόνια μετά την ψήφιση του νέου εργασιακού

νόμου, το ερώτημα είναι αν οι καινοτόμες σε πολλά

σημεία ρυθμίσεις του βρήκαν πρόσφορο έδαφος

και εφαρμόστηκαν ολοκληρωμένα και αποτελεσματικά

από εργοδότες και εργαζόμενους. Το Lawyer συνομίλησε

με στελέχη της αγοράς από νομικά τμήματα και τμήματα

ανθρωπίνου δυναμικού και αποτυπώνει το κλίμα που

επικρατεί αυτή την περίοδο, έχοντας ήδη ξεκινήσει

την εφαρμογή του το μέτρο της ψηφιακής κάρτας εργασίας

στις τράπεζες και τα σούπερ μάρκετ και εν αναμονή

της γενίκευσής του σε όλους τους κλάδους.

Της Αλεξιάννας Τσότσου

Aπό τη δημοσίευσή του ως νομοσχέδιο μέχρι και αρκετό

καιρό μετά την ψήφισή του, ο νέος εργασιακός νόμος

4808/2021 είχε συζητηθεί εκτενώς, καθώς κάλυπτε σειρά επίκαιρων ζητημάτων, όπως η τηλεργασία, η ισότητα των φύλων, η παρενόχληση στην εργασία και η διευθέτηση του χρόνου εργασίας.

Εξαρχής το ζητούμενο ήταν κατά πόσον οι νέες ρυθμίσεις θα

βρουν τη θέση τους στην αγορά εργασίας ή θα καταστρατηγηθούν

εν τοις πράγμασι από εργοδότες που δεν θέλουν να αλλάξουν

νοοτροπία και από εργαζόμενους που φοβούνται να διεκδικήσουν

τα δικαιώματά τους.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι περισσότερες διατάξεις στόχευαν στον εκσυγχρονισμό και την προσαρμοστικότητα της αγοράς εργασίας στα νέα δεδομένα, οπότε σε ένα γενικό πλαίσιο ο νόμος έχει εκτιμηθεί θετικά. Όπως τονίζει ο Σπυρίδων Χονδρογιάννης, Head of Human Resources, Amplus Technologies: «Με την υιοθέτηση μέτρων και ρυθμίσεων για την παρενόχληση και τη βία, την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής για τους γονείς και τους φροντιστές, τις άδειες για την προστασία

της οικογένειας και πολλές άλλες διατάξεις εναρμονισμένες με

τις σύγχρονες μορφές εργασίας, ο νόμος καταφέρνει να επιτύχει

τόσο την εγχώρια και διεθνή ευγενή ανταγωνιστικότητα όσο και την ευθυγράμμιση με τα ευρωπαϊκά πρότυπα εργασίας. Στα θετικά σημειώνουμε επίσης την εξυγίανση των σχέσεων εργαζομένων –εργοδοτών, η οποία συνεπάγεται αύξηση της εργασιακής δέσμευσης

και πιστότητας, με ταυτόχρονη βελτίωση της αποδοτικότητας και παραγωγικότητας. Μια νέα εποχή, λοιπόν, σηματοδοτείται για

τα εργασιακά δεδομένα με ευοίωνες προοπτικές για το μέλλον.»

Παρόλα αυτά, είναι δεδομένο ότι πολλοί στόχοι του νέου νόμου

απέχουν πολύ από την επίτευξή τους και στην πράξη τα πράγματα

αποδείχθηκαν περιπλοκότερα από τις όποιες καλές προθέσεις.

Αυτές τις δυσκολίες και τις προκλήσεις για το μέλλον περιγρά-

_IN THE SPOTLIGHT

φουν στελέχη της αγοράς από διάφορους κλάδους στο Lawyer.

Ψηφιακή κάρτα εργασίας

Η ψηφιακή κάρτα εργασίας αποτελεί ένα ακριβές εργαλείο καταγραφής σε πραγματικό χρόνο των ωρών εργασίας όλων των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα, σε όποια μορφή εργασίας και αν εργάζονται (π.χ. πλήρης ή μερική απασχόληση, πρακτική άσκηση κλπ). Παράλληλα, η ψηφιακή

κάρτα καταγράφει όχι μόνο τις ώρες εργασίας

αλλά και τις άδειες, τις βάρδιες και το μεταβαλλόμενο ωράριο. Στόχος του μέτρου είναι η

καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας και των απλήρωτων υπερωριών, φαινόμενο που στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα σύνηθες. Η πρώτη φάση εφαρμογής της ψηφιακής κάρτας, η οποία ξεκίνησε την 1η Ιουλίου 2022, καλύπτει τις τράπεζες και τα σούπερ μάρκετ με περισσότερους από 250 εργαζομένους. Σε δεύτερο στάδιο, θα αφορά όλες τις επιχειρήσεις με μισθωτούς εξαρτημένης εργασίας. Η απογραφική διαδικασία στο Πληροφοριακό Σύστημα ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ αποτέλεσε προαπαιτούμενο για αυτή τη γενικευμένη εφαρμογή και έληξε στις 20 Δεκεμβρίου 2022. Έτσι, θα ξεκινήσει σταδιακά η εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας ανά κλάδο δραστηριότητας, με τις εταιρείες security, τις ασφαλιστικές εταιρείες, τις ΔΕΚΟ και τη βιομηχανία να αποτελούν τους επόμενους κλάδους στη σειρά εφαρμογής.

Στα πλεονεκτήματα της ψηφιακής κάρτας εργασίας περιλαμβάνονται η απευθείας σύνδεση του χρόνου εργασίας στο ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ, ώστε να μη μπορούν να αλλοιωθούν τα δεδομένα, η διευκόλυνση του ελέγχου από το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας, αλλά και η δυνατότητα χρήσης των καταγραφών της ψηφιακής κάρτας ως αποδεικτικό μέσο ενώπιον των δικαστηρίων. Όπως επισημαίνει η Ελένη Προβίδη, VP Legal & Public Affairs,

Head of Human Resources, Amplus Technologies

«Σε μια συνεχώς μεταβαλλόμενη

Σπυρίδων Χονδρογιάννης Ελένη Προβίδη

εργασιακή καθημερινότητα και στα πλαίσια εκσυγχρονισμού της εργατικής νομοθεσίας υπό το πρίσμα των τάσεων που υπάρχουν στις ευρωπαϊκές αγορές εργασίας, ο εργασιακός νόμος έρχεται να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες απασχόλησης.»

AB Βασιλόπουλος, «είναι γνωστό πως στη χώρα υπάρχουν ακόμη αρκετά φαινόμενα καταστρατήγησης του ωραρίου εργασίας, οπότε με το εργαλείο της ψηφιακής κάρτας οι επιθεωρητές εργασίας μπορούν να γνωρίζουν αμέσως τον πραγματικό χρόνο εργασίας των υπαλλήλων. Έτσι, η ψηφιακή κάρτα εργασίας σίγουρα βοηθά στο να υπάρξει εγγύηση για το ωράριο και τις υπερωρίες των εργαζομένων, καθώς και δίκαιος ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων.»

Βεβαίως, όπως ήταν αναμενόμενο, το μέτρο της ψηφιακής κάρτας δημιούργησε και πληθώρα ζητημάτων, τα οποία σχετίζονται με την ευελιξία που παρατηρείται συχνά στον χώρο εργασίας και τα οποία ακόμα δεν έχουν επιλυθεί. Χαρακτηριστικά αναφέρει η Ε. Προβίδη: «Αυτό που μένει ακόμα να ρυθμιστεί είναι ό,τι έχει να κάνει με εργασία χωρίς φυσική παρουσία στο χώρο δουλειάς, όπως για παράδειγμα η τηλεργασία, ή οι εξωτερικές εργασίες ενός εργαζομένου στα πλαίσια της απασχόλησής του. Πιστεύουμε, όμως, πως η αρχή έχει ήδη γίνει και είναι μόνον θέμα χρόνου να βρουν και αυτά τα θέματα λύση.»

VP Legal & Public Affairs, AB Βασιλόπουλος

«Η ψηφιακή κάρτα είναι ένα πρωτοποριακό μέτρο για τα δεδομένα της χώρας και υπήρξε πάγιο αίτημα των οργανώσεων των εργαζομένων έως σήμερα.»

Μάλιστα, ο κλάδος των σούπερ μάρκετ παρουσιάζει αρκετές ιδιαιτερότητες που έχουν ως αποτέλεσμα να επιβαρύνονται τα τμήματα με γραφειοκρατία. Οπότε, για να μη γίνεται η εργασιακή ζωή υπερβολικά πολύπλοκη, θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα από το Υπουργείο Εργασίας. Η Ανθούλα Πανταζίδου, Director of Legal Department, Diamantis Masoutis S.A., εξηγεί: «Ο κλάδος των σούπερ μάρκετ απασχολεί μεγάλο αριθμό εργαζομένων ανά κατάστημα, με διαφορετικό ωράριο, ενώ είναι πολύ συχνό το φαινόμενο να μεταβάλλονται τα προγράμματα εργασίας ή να προκύπτουν έκτακτοι προσωπικοί λόγοι κάποιου εργαζομένου, ο οποίος μπορεί να αποχωρήσει νωρίτερα από την εργασία του και να αναπληρώσει τον χρόνο την επόμενη ημέρα. Αυτά τα θέματα, που αντιμετωπίζει ένα

κατάστημα καθημερινά, όχι απλώς δεν επιλύονται, αλλά δυσχεραίνονται με τη χρήση της ψηφιακής κάρτας. Διότι στην τελευταία περίπτωση της πρόωρης

αποχώρησης, θα πρέπει να δηλωθούν οι λιγότερες

ώρες ως απουσία και να επιβαρυνθεί η επιχείρηση

για τις ώρες αναπλήρωσης με τη νόμιμη προσαύξηση.

Ζήτημα τίθεται από το γεγονός ότι δεν έχει ακόμη

καθορισθεί επισήμως το ανεκτό χρονικό περιθώριο

μεταξύ προσέλευσης στην εργασία και πραγματικής

ανάληψης εργασίας. Το ίδιο ισχύει και κατά την

αποχώρηση. Πολλοί εργαζόμενοι θα έρθουν αρκετά

νωρίτερα για να ετοιμαστούν ή θα φύγουν αργό-

τερα, για να μιλήσουν με συναδέλφους τους. Αν όμως κτυπήσουν την ψηφιακή κάρτα π.χ. αμέσως με την είσοδό τους, τότε σε ενδεχόμενο έλεγχο μπορεί να φαίνεται ότι έχουν ξεπεράσει τον χρόνο απασχόλησης, αλλά αυτό να είναι πλασματικό και όχι πραγματικό. Ένα άλλο πρόβλημα είναι στις περιπτώσεις του σπαστού ωραρίου, αφού φαίνεται μόνο η πρώτη είσοδος και η τελευταία έξοδος, αντί δύο εισόδων και δύο εξόδων. Ο έλεγχος των παραπάνω ενεργειών επιβαρύνει και πάλι τους υπεύθυνους των καταστημάτων, που ήδη έχουν μεγάλη γραφειοκρατία να αντιμετωπίσουν.»

Τηλεργασία

Η τηλεργασία ήρθε δυναμικά στο προσκήνιο την εποχή του Covid-19, οπότε κρίθηκε απαραίτητο να ληφθούν πιο συγκεκριμένα μέτρα για αυτή τη μορφή εργασίας, η οποία μέχρι πρότινος χρησιμοποιούνταν ελάχιστα στην Ελλάδα. Ο νέος εργασιακός νόμος επικεντρώθηκε στο δικαίωμα αποσύνδεσης, έτσι ώστε ο τηλεργαζόμενος να ολοκληρώνει την εργασία του με τη λήξη του ωραρίου του. Το ερώτημα, βέβαια, που ανακύπτει είναι εάν αυτό το δικαίωμα έτυχε πρακτικής εφαρμογής και γενικότερα αν μπόρεσε η τηλεργασία στη χώρα μας να εδραιωθεί υπό υγιείς συνθήκες.

Το γενικό συμπέρασμα από την αγορά είναι ότι ακόμα οι εργοδότες δεν έχουν αποδεχτεί την τηλεργασία ως ισάξια μορφή εργασίας και εκεί ξεκινούν τα προβλήματα. Προβλήματα που ουσιαστικά γυρνούν τις εργασιακές σχέσεις στο καθεστώς προ του νέου εργασιακού νόμου, οπότε προκύπτει το συμπέρασμα ότι οι διατάξεις του δεν ήταν επαρκείς για την ελληνική αγορά εργασίας και θα χρειαστεί ένα πιο λεπτομερές πλαίσιο. Όπως διευκρινίζει η Θάλεια Βουβονίκου, HR Head Greece & Cyprus, Henkel Hellas

S.A.: «Στην Ελλάδα, ο μέσος εργοδότης που δεν αντιλαμβάνεται την τηλεργασία ως ίση εργασία, “εξαναγκάζει” με διάφορους τρόπους τους εργαζομένους του να αποδείξουν την παραγωγικότητά τους

Πανταζίδου

Director of Legal Department, Diamantis Masoutis S.A.

«Η ψηφιακή κάρτα είναι κατά βάση ένα

πολύ καλό εργασιακό μέτρο και εργαλείο τόσο για τους εργαζομένους, όσο και για τις επιχειρήσεις. Όπως όμως συμβαίνει με κάθε καινούρια νομοθεσία, εμφανίζει παιδικές ασθένειες, που πρέπει να επιλυθούν έγκαιρα από το αρμόδιο Υπουργείο.»

κατά τη διάρκεια της τηλεργασίας. Ένας από τους τρόπους που υπερίσχυσαν ώστε ο εργοδότης να λαμβάνει επιβεβαίωση της εργασίας και ο εργαζόμενος να μην νιώθει “ένοχος” που την επέλεξε, είναι η συνεχής καταστρατήγηση του κανονικού ωραρίου. Συνεπώς, το δικαίωμα της αποσύνδεσης κατά την τηλεργασία δεν έχει γίνει κατανοητό από το σύνολο των εργοδοτών στη χώρα μας. Χρειάζεται ακόμα πιο ξεκάθαρο πλαίσιο και περισσότερη υποστήριξη του μοντέλου από τις κρατικές δομές, ώστε να εφαρμοστεί πλήρως και με επιτυχία. Σε αυτό το πλαίσιο θα βοηθήσει και η νέα ψηφιακή κάρτα εργασίας.»

Βέβαια, τα πράγματα μπορούν να αποδειχτούν πιο αισιόδοξα, αν αναλογιστεί κανείς ότι πολλές εταιρείες όχι μόνο υποδέχτηκαν θετικά τις νέες ρυθμίσεις, αλλά θέσπισαν και επιπλέον πολιτικές για τη συνεπή εφαρμογή τους. Η Ιωάννα Κόμπου, Επικεφαλής Νομικής Υπηρεσίας, Optima Group, επισημαίνει ότι «σε συνέχεια του νέου εργασιακού νόμου 4808/2021 ο όμιλός μας υιοθέτησε και τυπικά μέσω της σύνταξης πολιτικών σειρά κανόνων και πρακτικών που εφάρμοζε ήδη πριν την έναρξή

HR Head Greece & Cyprus, Henkel Hellas SA

«Το σύνολο των νέων εργασιακών ρυθμίσεων είναι εξαιρετικά θετικό και προς τη σωστή κατεύθυνση, σε εναρμονισμό με την υπόλοιπη Ευρώπη. Ωστόσο, στη χώρα μας το δικαίωμα της τηλεργασίας άργησε χαρακτηριστικά να εφαρμοστεί σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και με την Αμερική όπου οι εργαζόμενοι αλλά και οι εργοδότες ήταν ήδη εξοικειωμένοι με το μοντέλο και πριν την εποχή Covid-19.»

_IN THE SPOTLIGHT

του, ενδεικτικά αναφέρω την πολιτική για την καταπολέμηση της βίας και παρενόχλησης και την

πολιτική για την τηλεργασία. Έχουν συσταθεί

ειδικές ομάδες εντός του ομίλου μας για την

εφαρμογή των πολιτικών αυτών. Ειδικά ως προς

την τηλεργασία, παρατηρούμε ότι με την έναρξη

εφαρμογής της πολιτικής που προβλέπει δυνα-

τότητα εργασίας εξ αποστάσεως μέχρι και δύο

ημέρες την εβδομάδα, οι εργαζόμενοι αξιοποιούν περισσότερο το δικαίωμά τους αυτό. Άλλωστε διασφαλίζεται το δικαίωμα αποσύνδεσης του εργαζομένου, καθώς απασχολείται κανονικά σαν να

ήταν στο γραφείο του, χωρίς φυσικά επιμήκυνση

του χρόνου απασχόλησής του.»

Φυσικά, το ζητούμενο δεν είναι να επαφίενται

οι εργαζόμενοι στον εκάστοτε εργοδότη και τη

διάθεσή του να εφαρμόσει ή να εξειδικεύσει

περαιτέρω το νόμο. Όμως, τέτοιου είδους παραδείγματα είναι ενθαρρυντικά και μπορούν να πολλαπλασιαστούν, εφόσον αυστηροποιηθεί το νομικό πλαίσιο.

Ισότητα φύλων

Στον ν. 4808/2021 ο στόχος της ισότητας των φύλων στον χώρο εργασίας έγινε προσπάθεια να επιτευχθεί με τη θέσπιση αδειών πατρότητας αντίστοιχες με αυτές της μητρότητας και μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις μεγαλύτερες από αυτές

που προβλέπονται στην ενσωματωμένη Οδηγία (ΕΕ) 2019/1158. Έτσι, θεσπίστηκε άδεια πατρότητας

για τη γέννηση του τέκνου 14 ημερών με αποδοχές, αλλά και γονική άδεια για την ανατροφή

του παιδιού διάρκειας τεσσάρων μηνών με επιδότηση δύο μηνών από τον ΟΑΕΔ, άδεια η οποία

μπορεί να δοθεί σε κάθε εργαζόμενο γονέα (και

όχι μόνο στη μητέρα, όπως ισχύει με την ειδική άδεια προστασίας της μητρότητας που πρόσφατα

επεκτάθηκε από τους έξι στους εννέα μήνες).

Επιπλέον, προβλέφθηκε στον νόμο προστασία του

νέου πατέρα κατά της απόλυσης για έξι μήνες από τη γέννηση του τέκνου. Τέλος, για κάθε γονέα

παιδιού ηλικίας έως 12 ετών εισήχθη το δικαίωμα ευέλικτων ρυθμίσεων εργασίας, όπως τηλεργασία, ευέλικτο ωράριο και μερική απασχόληση.

Μεταφράζεται, όμως, αυτή η νομική ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα και σε πραγματική ισότητα στον χώρο εργασίας; Αν και η Ι. Κόμπου αναφέρει ότι «έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται

και κάποιες από τις νέες άδειες που προβλέπει η νέα νομοθεσία (π.χ. άδεια πατρότητας κλπ)», η Θ. Βουβονίκου παρουσιάζει μια γενικότερη εικόνα που είναι ζοφερή: «Οι ελληνικές επι-

χειρήσεις στο σύνολό τους δεν προωθούν την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών ως προς τη ιεραρχία, τη σημαντικότητα των θέσεων αλλά και την ίση πρόσβαση σε αποδοχές. Οι λόγοι αποδίδονται στο βαθιά ριζωμένο πατριαρχικό μοντέλο, όπου ακόμα και οι νόμοι παρακάμπτονται, για να υποστηρίξουν το status quo. Οι άδειες πατρότητας δεν χρησιμοποιούνται συχνά από τους νέους πατέρες με το φόβο της αρνητικής φήμης στον οργανισμό ή τη μη επαγγελματική εξέλιξη μετά από τη χρήση τους.»

Στο ίδιο μήκος κύματος βρίσκεται και η Αθανασία Ξεπαπαδάκου, Αντιπρόεδρος Κέντρου Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ), η οποία, αν και θεωρεί τις διατάξεις του νόμου σημαντικά εργαλεία για την ισότιμη φροντίδα των τέκνων από τους δύο γονείς, εξηγεί ότι «για να αποδώσουν οι νομοθετικές παρεμβάσεις, απαιτείται ταυτόχρονα και ριζική αλλαγή νοοτροπίας. Όπως προκύπτει

από πληθώρα ερευνών, σχεδόν οι μισοί πατέρες κατά το παρελθόν δεν έχουν κάνει χρήση καμίας γονικής άδειας, ενώ το ποσοστό αυτών που είχαν λάβει την άδεια πατρότητας δεν ξεπερνά το 34%.»

Η αλλαγή αυτή νοοτροπίας, λοιπόν, δύσκολα μπορεί να επιτευχθεί μέσω νομοθετικής επιβολής, είναι όμως δυνατή η παροχή σημαντικών κινήτρων με συνεχείς και πολλαπλές παρεμβάσεις. Παραδείγματα τέτοιων παρεμβάσεων που υλοποιούνται από το ΚΕΘΙ δίνει η Α. Ξεπαπαδάκου, αναφέροντας λόγου χάρη το έργο “SHARE”: «Το “SHARE: Προώθηση της εξισορρόπησης της εργασιακής και οικογενειακής ζωής στις επιχειρήσεις και καλύτερης κατανομής των υποχρεώσεων φροντίδας μεταξύ ανδρών και γυναικών” που ολοκληρώθηκε πρόσφατα είναι ένα έργο με στόχο την καταπολέμηση των έμφυλων στερεοτύπων που συνδέονται με τη φροντίδα και την προώθηση της συμφιλίωσης της εργασίας και της οικογενειακής/ιδιωτικής ζωής για εργαζόμενους/ες σε επιχειρήσεις.»

Επικεφαλής Νομικής Υπηρεσίας, Optima Group

«Ειδικά ως προς την τηλεργασία, παρατηρούμε ότι με την έναρξη εφαρμογής της πολιτικής που προβλέπει δυνατότητα εργασίας εξ αποστάσεως μέχρι και δύο ημέρες

την εβδομάδα, οι εργαζόμενοι αξιοποιούν περισσότερο

το δικαίωμά τους αυτό.»

Ιωάννα Κόμπου

Αντιμετώπιση βίας και

παρενόχλησης στην εργασία

Με τον ν. 4808/2021 η Ελλάδα έγινε μία

από τις πρώτες χώρες στον κόσμο και η πρώτη

στην Ευρώπη που προχώρησε στην κύρωση της

Σύμβασης 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας

σχετικά με την αντιμετώπιση της βίας και της

παρενόχλησης στην εργασία. Με την κύρωση

της σύμβασης, η δημιουργία ενός εργασιακού

περιβάλλοντος χωρίς παρενόχληση και βία είναι πλέον υποχρέωση του εργοδότη, ο οποίος όχι μόνο πρέπει να ενημερώνει τους εργαζόμενους

σχετικά με τους κινδύνους και τα δικαιώματά τους, αλλά και να λαμβάνει όλα τα μέτρα, ώστε

να προλαμβάνει και να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά περιστατικά βίας ή παρενόχλησης στην εργασία.

Επιπλέον, υποχρεώνονται οι επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από 20 άτομα να υιοθετήσουν εταιρική πολιτική για την καταπολέμηση της βίας και παρενόχλησης στην επιχειρησιακή συλλογική σύμβαση ή με απόφαση του εργοδότη. Οι ίδιες επιχειρήσεις υποχρεούνται να υιοθετήσουν εταιρική πολιτική διαχείρισης εσωτερικών καταγγελιών με τήρηση εμπιστευτικότητας και ελάχιστα εχέγγυα αμεροληψίας. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να οριστεί πρόσωπο αναφοράς που θα είναι αρμόδιο να καθοδηγεί και να ενημερώνει τους εργαζόμενους για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της βίας και της παρενόχλησης.

Σύμφωνα με την Α. Ξεπαπαδάκου, οι παραπάνω διατάξεις έχουν βρει πρόσφορο έδαφος και έχουν ήδη επιφέρει θετικά αποτελέσματα: «Αν λάβουμε υπόψη μας ότι από την έναρξη λειτουργίας το 2021 στο ΣΕΠΕ του νεοϊδρυθέντος αυτοτελούς τμήματος για την παρακολούθηση των φαινομένων βίας, οι καταγγελίες κάθε χρόνο αυξάνονται σημαντικά, (το 2020 ήταν 21, το 2021 ήταν 81 και το 2022 αναμένονται διπλάσιες), το συμπέρασμα είναι ότι η κυβερνητική πολιτική αποδίδει καρπούς και σε αυτό τον τομέα και ότι σπάει η σιωπή.» Ωστόσο, απαιτούνται παρεμβάσεις για ενδελεχή ενημέρωση εργοδοτών και εργαζομένων και την καλλιέργεια εργασιακής κουλτούρας που θα οδηγεί σε αμοιβαίο σεβασμό και αξιοπρέπεια στην εργασιακή σχέση. Έτσι, για την πρόληψη αλλά και τη διαχείριση περιστατικών σεξουαλικής βίας και παρενόχλησης, το ΚΕΘΙ, όπως μας αναφέρει η Α. Ξεπαπαδάκου, έχει εκπονήσει και εκδώσει εκπαιδευτικό εγχειρίδιο με τίτλο «ΒΙΑ

Αθανασία Ξεπαπαδάκου

Αντιπρόεδρος Κέντρου Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ)

«Για πρώτη φορά η χώρα μας είναι μία από τις 12 χώρες του κόσμου

που έχουν επιτύχει πλήρη νομική ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών.»

ΚΑΙ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ», ενώ επιπλέον υλοποιεί σεμινάρια που απευθύνονται

σε διευθυντικά στελέχη και εργαζόμενους/ες στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, για τα οποία μάλιστα έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον σημαντικός αριθμός ατόμων.

Συμπερασματικά

Ο εργασιακός νόμος έθεσε φιλόδοξους στόχους στην εξισορρόπηση των δικαιωμάτων εργαζομένων και εργοδοτών μέσα σε ένα σύγχρονο πλαίσιο εργασίας που θα ανταποκρίνεται στις συνεχώς αναδυόμενες νέες ανάγκες. Με αρκετές διατάξεις που νομοθετούν ένα προστατευτικό περιβάλλον εργασίας για τους εργαζομένους, αλλά και διατάξεις που στοχεύουν σε μεγαλύτερη ευελιξία στις εργασιακές σχέσεις, το στοίχημα από την αρχή ήταν το πώς θα εφαρμοστεί η νομοθεσία, ώστε όντως ο εργαζόμενος να απολαμβάνει επαρκούς προστασίας, να μειωθούν δραστικά τα περιστατικά κατάχρησης εκ μέρους των εργοδοτών και να επιτευχθεί ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα.

Τα πρώτα συμπεράσματα είναι ότι υπάρχει μια κινητικότητα και εξέλιξη στις εργασιακές σχέσεις προς την κατεύθυνση της ισότητας, του σεβασμού και της εξισορρόπησης επαγγελματικής και εργασιακής ζωής, όμως ο δρόμος που πρέπει να διανυθεί είναι ακόμα μακρύς. Και αυτό τόσο λόγω της παγιωμένης αντίληψης των εργοδοτών σε ορισμένα ζητήματα όσο και της ανάγκης η ευελιξία στην παροχή εργασίας (π.χ. με την τηλεργασία) να νομοθετηθεί με μεγαλύτερη λεπτομέρεια και με έμφαση σε αποτελεσματικούς τρόπους προστασίας. Σε κάθε περίπτωση, μέτρα που βοηθούν στην αποδοτική εφαρμογή του νόμου, όπως η ψηφιακή κάρτα εργασίας, έχουν τύχει θετικής υποδοχής, χωρίς όμως και εδώ να λείπουν ορισμένες αστοχίες που ενισχύουν τη γραφειοκρατία και την πολυπλοκότητα. ■

Προστασία καταναλωτή:

Οι αλλαγές που φέρνει η Οδηγία Omnibus

με τον ν. 4933/2022

Η θεαματική άνθιση του ηλεκτρονικού εμπορίου τα τελευταία χρόνια έχει φέρει στο προσκήνιο ορισμένα ζητήματα αναφορικά με την προστασία του καταναλωτή και τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Αν και η υφιστάμενη νομοθεσία για το ηλεκτρονικό εμπόριο αλλά και την προστασία του καταναλωτή είχε ευρύ πεδίο εφαρμογής, η νέα Οδηγία συστηματοποιεί τις σχετικές διατάξεις και τις εντάσσει σε ένα ενιαίο σύνολο, στοχεύοντας στη μεγαλύτερη διαφάνεια σε κάθε συναλλαγή.

Της Αλεξιάννας Τσότσου

Oν. 4933/2022, ο οποίος ενσωματώνει στην ελληνική νομοθεσία τις διατάξεις της Οδηγίας (ΕΕ)

2019/2161, εκσυγχρονίζει σε σημαντικό βαθμό το

δίκαιο προστασίας των καταναλωτών, το οποίο δεν είχε υποστεί αξιοσημείωτες τροποποιήσεις εδώ και

αρκετά χρόνια. Επικεντρώνεται κυρίως στις online

αγορές που κυριαρχούν το τελευταίο διάστημα, ενώ περιλαμβάνει διατάξεις και για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.

Στόχος της Οδηγίας και του νέου νόμου είναι η διασφάλιση της προστασίας των καταναλωτών από παραπλανητικούς ισχυρισμούς των πωλητών και η ενίσχυση της διαφάνειας κυρίως στο ηλεκτρονικό εμπόριο, όπου οι συνθήκες παροχής περιεχομένου και προϊόντων αλλάζουν με γοργούς ρυθμούς.

Προστασία καταναλωτή

και ηλεκτρονικό εμπόριο

Για να συμπεριληφθεί το ηλεκτρονικό εμπόριο και το ψηφιακό περιεχόμενο στο πεδίο της προστασίας

του καταναλωτή υπό τον νέο νόμο, εισάγονται νέοι ορισμοί. Πλέον, το «προϊόν» περιλαμβάνει και το ψηφιακό περιεχόμενο και τις ψηφιακές υπηρεσίες, το «αγαθό» περιλαμβάνει αντικείμενα που είναι ουσιωδώς διασυνδεδεμένα με ψηφιακές υπηρεσίες ή περιεχόμενο, ενώ εισάγονται και οι έννοιες της «ψηφιακής υπηρεσίας», της «επιγραμμικής αγοράς», του «παρόχου επιγραμμικής αγοράς», της «κατάταξης» προϊόντων, της «συμβατότητας» και της «διαλειτουργικότητας».

Περαιτέρω, στη σύμβαση πώλησης και στη σύμβαση παροχής υπηρεσιών αφαιρείται το υποχρεωτικό στοιχείο της καταβολής του τιμήματος ή της ανάληψης υποχρέωσης για καταβολή του τιμήματος εκ μέρους του καταναλωτή, έτσι ώστε να συμπεριληφθούν τύποι συμβάσεων που δεν απαιτούν την καταβολή χρηματικού τιμήματος (αλλά π.χ. την παροχή προσωπικών δεδομένων).

Ο νέος νόμος, όμως, φέρνει αλλαγές και στις υποχρεωτικά παρεχόμενες πληροφορίες που επηρεάζουν την εγκυρότητα της σύμβασης. Ο ν. 2251/1994 απαιτεί συγκεκριμένες πληροφορίες για τις συμβάσεις που καταρτίζονται από απόσταση, όπως τα κύρια χαρακτηριστικά του προϊόντος ή της υπηρεσίας που παρέχεται, την ταυτότητα του προμηθευτή, τις τιμές και τις χρεώσεις, τους όρους της σύμβασης, τις δαπάνες μεταφοράς, το δικαίωμα υπαναχώρησης και την εξωδικαστική επίλυση διαφορών. Επιπλέον, το π.δ. 131/2003 απαιτεί να δίνονται πληροφορίες, όπως η επωνυμία του πωλητή, η εγκατάστασή του, τα στοιχεία άμεσης επικοινωνίας, ο αριθμός εγγραφής στο οικείο μητρώο, καθώς και τα στοιχεία της εποπτικής αρχής. Με τον ν. 4933/2022, οι πάροχοι των ψηφιακών αγορών θα πρέπει πλέον να παρέχουν στους καταναλωτές τις εξής επιπρόσθετες πληροφορίες: • Γενικές και κατανοητές πληροφορίες, σε άμεσα και εύκολα προσβάσιμο σημείο της σελίδας προσφορών

σχετικά με τις παραμέτρους που καθορίζουν την κατάταξη των προϊόντων που παρουσιάζονται ως αποτέλεσμα της αναζήτησης του καταναλωτή.

• Ενημέρωση σχετικά με το αν ο τρίτος που προσφέρει τα αγαθά/υπηρεσίες/ψηφιακό περιεχόμενο (πωλητής) είναι έμπορος/επιχειρηματίας ή προσφέρει τα αγαθά ως ιδιώτης, δηλαδή αν η σύμβαση είναι B2C ή C2C.

• Αν τα προϊόντα/υπηρεσίες/ψηφιακό περιεχόμενο παρέχονται στον καταναλωτή από μη έμπορο (σύμβαση C2C), τα δικαιώματα που παρέχονται από την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία προστασίας του καταναλωτή δεν εφαρμόζονται στην συγκεκριμένη σύμβαση. Οπότε αυτό πρέπει να γίνεται σαφές στον καταναλωτή ως υποχρεωτικά παρεχόμενη πληροφορία.

• Πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο επιμερισμού των υποχρεώσεων του παρόχου και του τρίτου που προσφέρει μέσω της επιγραμμικής αγοράς αγαθά/ υπηρεσίες/ψηφιακό περιεχόμενο βάσει της μεταξύ τους σύμβασης.

Τέλος, ο νέος νόμος εισάγει αρκετές εξειδικεύσεις με συγκεκριμένες προβλέψεις για την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων και τη χρήση ψηφιακού περιεχομένου σε περίπτωση υπαναχώρησης του καταναλωτή. Ειδικότερα, όσον αφορά τα προσωπικά δεδομένα του καταναλωτή, γίνεται ρητή αναφορά στην υποχρέωση συμμόρφωσης του προμηθευτή με τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων, ενώ επιπλέον ο προμηθευτής δεν δικαιούται να χρησιμοποιεί κανένα περιεχόμενο που παρασχέθηκε ή δημιουργήθηκε από τον καταναλωτή, ο οποίος έχει μάλιστα το δικαίωμα πρόσβασης σε αυτό και ανάκτησής του.

Από την άλλη, εισάγεται δικαίωμα του προμηθευτή να αποκλείσει την πρόσβαση του καταναλωτή στο ψηφιακό περιεχόμενο ή υπηρεσία, καθώς και να απενεργοποιήσει τον λογαριασμό του τελευταίου. Ο καταναλωτής, στην περίπτωση υπαναχώρησης, δεν μπορεί να χρησιμοποιεί

ή να θέτει στη διάθεση τρίτων το ψηφιακό περιεχόμενο

ή την ψηφιακή υπηρεσία.

εμπορικές πρακτικές

Στα πλαίσια της προστασίας του καταναλωτή στο ηλεκτρονικό εμπόριο, ο ν. 4933/2022 αναγνωρίζει και νέες

μορφές αθέμιτων εμπορικών πρακτικών. Συγκεκριμένα, στις επιγραμμικές αγορές θεωρείται ως παραπλανητική

πράξη ή παράλειψη η μη ενημέρωση των καταναλωτών για

τον τρόπο καθορισμού της κατάταξης των προϊόντων καθώς για το αν η σύμβαση είναι B2C ή C2C. Εκτός, δηλαδή, από το ότι τα ανωτέρω αποτελούν υποχρεωτικά παρεχόμενες πληροφορίες, όπως προαναφέρθηκε, επιπροσθέτως η απουσία τους θεωρείται ως αθέμιτη εμπορική πρακτική με όλες τις συνέπειες που επισύρει ο νόμος. Η επιμονή του νόμου στη διαφάνεια του τρόπου κατάταξης των προϊόντων σχετίζεται με τον στόχο διασφάλισης ότι τα αποτελέσματα της εκάστοτε αναζήτησης προκύπτουν με αντικειμενικά κριτήρια και δεν αποτελούν συγκαλυμμένη διαφήμιση. Στην ίδια λογική, θεωρείται παραπλανητική πρακτική η εμφάνιση αποτελεσμάτων χωρίς να γίνεται σαφές ότι οι υψηλότερες κατατάξεις προκύπτουν λόγω πληρωμένης διαφήμισης. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η έμφαση του νόμου στις αξιολογήσεις των καταναλωτών, με δεδομένο ότι πρόκειται πλέον για πάγια πρακτική επιλογής του προμηθευτή και του προϊόντος στις ψηφιακές αγορές. Δίνεται, λοιπόν, έμφαση στην εξασφάλιση ότι οι αξιολογήσεις ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Υπό αυτό το πρίσμα, εισάγεται υποχρέωση του προμηθευτή, που παρέχει πρόσβαση σε αξιολογήσεις προϊόντων, να ενημερώσει τους καταναλωτές για το αν οι δημοσιευμένες αξιολογήσεις προέρχονται από επαληθευμένους αγοραστές και ποια μέτρα λήφθηκαν, για να διασφαλιστεί αυτό. Η μη ενημέρωση ή η ψευδής δήλωση περί αυτού κατατάσσεται ως παραπλανητική

πρακτική. Στην ίδια κατηγορία εντάσσεται και η υποβολή ή/και η εξαγορά ψευδών αξιολογήσεων, αλλά

και η γενικότερη διαστρέβλωση των αξιολογήσεων, με σκοπό την προώθηση προϊόντων. Άλλες ενδιαφέρουσες διατάξεις που δεν αφορούν μεν αποκλειστικά το ηλεκτρονικό εμπόριο, αλλά αναγνωρίζουν αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και τις απαγορεύουν είναι:

• Η αναγνώριση της χρήσης σήματος αξιοπιστίας ή ποιοτικού σήματος χωρίς άδεια.

• Η μεταπώληση εισιτηρίων εκδηλώσεων, εφόσον η απόκτησή τους από την πλευρά του προμηθευτή έγινε με χρήση αυτοματοποιημένων μέσων, για να ξεπεράσει τον επιτρεπόμενο αριθμό αγοράς εισιτηρίων.

• Η προώθηση προϊόντος ως πανομοιότυπου με άλλο προϊόν στην ΕΕ, ενώ στην πραγματικότητα έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά ή σύσταση.

Αξίζει να αναφερθεί ότι στις περιπτώσεις αθέμιτων εμπορικών πρακτικών παρέχεται στον καταναλωτή, εκτός από τη δυνατότητα να ζητήσει δικαστικά την άρση και την παράλειψη της πρακτικής στο μέλλον καθώς και αποζημίωση, επιπλέον και η δυνατότητα να καταγγείλει τη σύμβαση ή να ζητήσει μείωση τιμής.

Παροχή εκπτώσεων

και προσφορών

Ένα ζήτημα που απασχολούσε ανέκαθεν το δίκαιο προστασίας του καταναλωτή και του αθέμιτου ανταγωνισμού είναι η παροχή εκπτώσεων και προσφορών, ιδίως αναφορικά με το πώς καθορίζεται η αρχική τιμή, έτσι ώστε να είναι ξεκάθαρο το ποσοστό έκπτωσης. Στόχος των διατάξεων που ασχολούνται με τον ορισμό της αρχικής τιμής είναι η διασφάλιση ότι δεν παραπλανάται ο καταναλωτής με την ψευδή δήλωση υψηλότερης αρχικής τιμής, ώστε το ποσοστό έκπτωσης να φαίνεται μεγαλύτερο.

Πέρα από την υποχρέωση στους εμπόρους υπόδειξης

της προγενέστερης τιμής, επί της οποίας γίνεται η έκπτωση, ο νέος νόμος δίνει σαφή ορισμό αυτής της τιμής. Ειδικότερα, ως προγενέστερη τιμή ορίζεται η χαμηλότερη τιμή που εφάρμοσε ο έμπορος:

• κατά τη διάρκεια διαστήματος τουλάχιστον 30 ημερών πριν την εφαρμογή της μείωσης.

• κατά τη διάρκεια διαστήματος 10 ημερών πριν από την εφαρμογή της μείωσης, στις περιπτώσεις που ένα προϊόν κυκλοφορεί στην αγορά για λιγότερο από 30 ημέρες.

Βεβαίως, αν το ποσοστό έκπτωσης σε ένα προϊόν αυξάνεται προοδευτικά, ως προγενέστερη τιμή θεωρείται αυτή που ίσχυε πριν από την εφαρμογή της πρώτης μείωσης τιμής. ■ Η επιμονή του

της

> Πώς κρίνετε τις διατάξεις του νέου νόμου (Ν. 4933/2022)

για την ενίσχυση της διαφάνειας για τους καταναλωτές

στο ηλεκτρονικό εμπόριο; Τις θεωρείτε επαρκείς ή πρέπει να ληφθούν και άλλα μέτρα για την αποτελεσματική προστασία του καταναλωτή στις online αγορές;

Η ευρεία χρήση του διαδικτύου ανέδειξε αδυναμίες και κενά, τα οποία

ρυθμίζει σε θετική κατεύθυνση η νέα Ευρωπαϊκή Οδηγία γνωστή ως “Omnibus Directive” που ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο με τον Ν. 4933/2022.

Θεσπίστηκαν ειδικές υποχρεώσεις ενημέρωσης που ενίσχυσαν τη

διαφάνεια στις επιγραμμικές αγορές (πλατφόρμες – market places),

ώστε να καθίσταται σαφής στον καταναλωτή η ταυτότητα του

αντισυμβαλλομένου, ζήτημα καίριας σημασίας, για τη διεκδίκηση

των δικαιωμάτων του. Η υποχρέωση ενημέρωσης περιλαμβάνει τη γνωστοποίηση της ιδιότητας του αντισυμβαλλομένου που συναλλάσσεται

ως έμπορος- προμηθευτής, διότι κατά τη συναλλαγή με ιδιώτη η

καταναλωτική νομοθεσία δεν εφαρμόζεται και ισχύουν κανόνες λιγότερο προστατευτικοί για τον καταναλωτή. Επιπλέον, με στόχο τη διαφάνεια

και την προστασία του καταναλωτή από παραπλανητικές εμπορικές

πρακτικές, ο πάροχος της επιγραμμικής αγοράς υποχρεούται πλέον στην παροχή πληροφοριών σχετικά με τις παραμέτρους που καθορίζουν

την κατάταξη των εμφανιζόμενων προσφορών και τη σημασία τους.

Ο καταναλωτής πρέπει να γνωρίζει με σαφήνεια αν το αποτέλεσμα

της αναζήτησης, παρουσίασης και σύγκρισης των προσφερόμενων προϊόντων ή υπηρεσιών της πλατφόρμας, τα σχόλια και οι κριτικές παρουσιάζονται με συγκεκριμένη κατάταξη λόγω χορηγίας ή διαφήμισης

του προμηθευτή, δηλαδή είναι αποτέλεσμα ανταλλάγματος. Πρακτικές

που νοθεύουν την κρίση των καταναλωτών χαρακτηρίζονται αθέμιτες και επισύρουν κυρώσεις. Σε συνδυασμό με την αυστηροποίηση των κυρώσεων, οι νομοθετικές αλλαγές προσαρμόζονται στις συνθήκες της αγοράς αποτρέποντας πρακτικές που εφαρμόζονταν συστηματικά από προμηθευτές

και αποτελούσαν το περιεχόμενο των αναφορών προς τον Συνήγορο του Καταναλωτή.

Υπάρχει, βεβαίως, περιθώριο βελτιώσεων τόσο ως προς τις συναλλαγές

με μη αξιόπιστους προμηθευτές που ενίοτε εισπράττουν τίμημα χωρίς

τελικά να παραδίδουν το προϊόν, όσο και ως προς την εκμετάλλευση

του διαδικτύου για την παράνομη διακίνηση απομιμητικών προϊόντων.

Η διακίνηση προϊόντων χωρίς τα απαραίτητα νομιμοποιητικά έγγραφα

και η εξαπάτηση καταναλωτών ως προς το περιβάλλον, την ποιότητα και

τη νομιμότητα της συναλλαγής καθιστά επιτακτική την ανάγκη λήψης

πρόσθετων αποτρεπτικών νομοθετικών μέτρων και την αφύπνιση των

καταναλωτών για τους ελλοχεύοντες κινδύνους.

Η πολυετής εμπειρία του Συνηγόρου του Καταναλωτή στην εξωδικαστική

επίλυση καταναλωτικών διαφορών έχει καταδείξει ότι η έρευνα και

ενημέρωση των καταναλωτών προτού προβούν σε “ελκυστικές” οικονομικά

ηλεκτρονικές αγορές πρέπει να περιλαμβάνει τη διερεύνηση της ταυτότητας, της νομιμότητας και της αξιοπιστίας του προμηθευτή (επωνυμία, Α.Φ.Μ., έδρα, σχόλια κ.λ.π.), ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος εξαπάτησής τους.

Συνήγορος του Καταναλωτή

_IN THE SPOTLIGHT

Σαφέστατα η εφαρμογή της Οδηγίας επιβαρύνει τις σύγχρονες επιχειρήσεις που συναλλάσσονται με τους καταναλωτές, σε υπέρμετρο βαθμό. Οι σύγχρονες εταιρίες λιανεμπορίου καλούνται να αναθεωρήσουν την εμπορική εκπτωτική πολιτική τους, ώστε πλέον με διαφανή κι αδιαμφισβήτητο τρόπο να επικοινωνούν στους καταναλωτές τις μειώσεις των τιμών τους και να μπορούν παράλληλα να αποδείξουν σε ενδεχόμενο έλεγχο των αρχών την αλήθεια και ακρίβεια των διαφημιζομένων τιμών τους. Επίσης, οι επιχειρήσεις καλούνται να αναμορφώσουν τα τεχνικά τους συστήματα, ώστε να είναι σύννομα και να ενημερώνουν τον καταναλωτή με τρόπο σαφή για την προτέρα αρχική τιμή, την προτέρα τιμή σε διάστημα 30 ημερών καθώς και την τρέχουσα εκπτωτική τιμή. Οι αλλαγές αυτές προϋποθέτουν υψηλές ΙΤ επενδύσεις για τις τεχνικές τροποποιήσεις ειδικά των διαδικτυακών καταστημάτων, αλλά και των ταμειακών συστημάτων στα φυσικά καταστήματα.

Η δυσκολία αυξάνει ανάλογα με τον κλάδο δραστηριοποίησης μιας επιχείρησης, τη συχνότητα των εκπτώσεων, αλλά και το μέγεθος των κωδικών επί των οποίων εφαρμόζονται οι εκπτώσεις.

Οι ρυθμίσεις που αφορούν τα δικαιώματα των καταναλωτών και τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές κρίνονται ως επιβεβλημένες και στην πλειοψηφία τους αποτελεσματικές, ικανές να εξασφαλίσουν διαφάνεια και να ενδυναμώσουν τα συμφέροντα των καταναλωτών. Επιπλέον, η προσπάθεια αποτελεσματικότερης επιβολής των ενδεικνυόμενων κυρώσεων και το ιδιαίτερα αυξημένο ύψος των επιβαλλόμενων προστίμων καταδεικνύει τη μεγάλη σημασία του δικαίου προστασίας του καταναλωτή εν γένει. Ωστόσο, οι ρυθμίσεις που επέφερε η νέα Οδηγία είναι περισσότερο βελτιώσεις του ήδη υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου και όχι η θεμελιώδης και ριζική ανανέωση των αρχών του δικαίου προστασίας του καταναλωτή στην ΕΕ.

Οι διατάξεις του νέου μεταρρυθμιστικού πλαισίου εστιάζουν στην αντιμετώπιση ζητημάτων έλλειψης διαφάνειας στις συναλλαγές που πραγματοποιούνται στις επιγραμμικές πλατφόρμες. Προς το σκοπό αυτό, αποβλέπουν στη συμπλήρωση και κάλυψη κενών της νομοθεσίας αναφορικά με το ηλεκτρονικό εμπόριο, τα οποία ανέκυψαν τα τελευταία χρόνια λόγω της ραγδαίας αύξησης των διασυνοριακών και διαδικτυακών αγορών. Στην πλειοψηφία τους οι εν λόγω ρυθμίσεις κρίνονται ικανές να ισχυροποιήσουν τη θέση και τα συμφέροντα του καταναλωτή, εξασφαλίζοντας αυξημένη διαφάνεια τόσο κατά το προσυμβατικό στάδιο όσο και κατά την ολοκλήρωση μιας ηλεκτρονικής συναλλαγής. Ειδικότερα, με την υιοθέτηση των αξιολογούμενων ρυθμίσεων επιβάλλεται η παροχή ενημέρωσης του καταναλωτή αναφορικά με τα δικαιώματά του, τον υπόχρεο στην εκπλήρωση των συμβατικών υποχρεώσεων καθώς και το ρόλο του παρόχου της επιγραμμικής αγοράς. Οι υποχρεώσεις ενημέρωσης που εισάγονται συνιστούν επιτακτική ανάγκη αφενός για τους καταναλωτές, καθώς ενισχύουν σημαντικά την επίτευξη της πληρέστερης ενημέρωσής τους, αφετέρου για τους εμπόρους και τις επιγραμμικές πλατφόρμες, αφού ο επιμερισμός των ευθυνών τους συμβάλλει στην εξέλιξη των υπηρεσιών τους με επίκεντρο τη διασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας των καταναλωτών. Σε κάθε περίπτωση, οι ταχείες εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας και της ψηφιακής οικονομίας δεν αποκλείεται να επιφυλάσσουν νέες ρυθμιστικές ανάγκες στο μέλλον αποσκοπώντας στη μέγιστη διαφάνεια και δικαιοσύνη στις συναλλαγές.

Legal Counsel, Sephora

Greece Legal Manager, Skroutz

Το νομοθετικό πλαίσιο για τις ανώνυμες εταιρείες, την εταιρική διακυβέρνηση

και τα κριτήρια ESG εμπλουτίζεται συνεχώς και θέτει μια πολύ καλή αφετηρία

για την οριοθέτηση και στοχοθέτηση του ρόλου του ΔΣ. Όμως, οι απαιτήσεις

πλέον είναι τόσο σύνθετες και ευρείες, που η αξιοπιστία της εταιρικής

διακυβέρνησης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον ρόλο που θέλει να

διαδραματίσει το ΔΣ στο εταιρικό και κοινωνικό γίγνεσθαι.

Της Αλεξιάννας Τσότσου

Ο σύγχρονος ρόλος του ΔΣ στο νέο απαιτητικό πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης

Hχρηστή εταιρική διακυβέρνηση είναι το αποτέλεσμα πλέγματος διατάξεων που καθορίζουν ένα minimum υποχρεώσεων

και αναθέτουν συγκεκριμένες αρμοδιότητες

και διαδικασίες στο ΔΣ. Ωστόσο, αυτό το minimum μπορεί να εμπλουτιστεί σημαντικά,

κάτι που είναι άλλωστε και το ζητούμενο.

Πλέον, ο ρόλος του ΔΣ δεν είναι απλά να υλοποιεί την στρατηγική της εταιρείας

συμμορφούμενο με το κανονιστικό πλαίσιο.

Ζητήματα ηθικής, διαφάνειας και περιβαλλοντικής συνειδητοποίησης καθιστούν σαφές

ότι ο ρόλος του ΔΣ είναι κάτι πολύ παραπάνω από την ευθύνη του για την ευρωστία της εταιρείας και την εναρμόνιση με τη νομοθεσία. Αν και αυτά θέτουν τις βάσεις, η αξιόπιστη εταιρική διακυβέρνηση απαιτεί από το ΔΣ διορατικότητα και ενεργή συμμετοχή στα θέματα της εταιρείας αλλά και του ευρύτερου περιβάλλοντος στο οποίο δρα.

Η ευθύνη του Διοικητικού

Συμβουλίου

Η ευθύνη των μελών του ΔΣ είναι ένα ζήτημα που έχει αναλυθεί εκτενώς από τη

θεωρία και τη νομολογία, όμως η υφιστάμενη νομοθεσία έχει κατακριθεί ότι δημιουργεί υπέρμετρους κινδύνους, ειδικά σε εποχές οικονομικής κρίσης, με αποτέλεσμα οι εταιρείες συχνά να δυσκολεύονται να βρουν άτομα πρόθυμα να επωμιστούν τον ρόλο και συνεπώς την ευθύνη μέλους του ΔΣ. Από την άλλη, είναι εύλογο να γίνεται προσπάθεια προστασίας της εταιρείας και των συμφερόντων των μετόχων, οπότε το ζητούμενο είναι να βρεθεί η επιθυμητή ισορροπία.

Η ενδοεταιρική ευθύνη των μελών του ΔΣ καθορίζεται με βάση τον νόμο για τις ανώνυμες εταιρείες (ν. 4548/2018), ο οποίος ορίζει ότι τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου μιας ανώνυμης εταιρείας ευθύνονται για την αποκατάσταση τυχόν ζημίας της από πράξεις και παραλείψεις τους. Η ευθύνη μπορεί να είναι είτε ατομική είτε συλλογική και εις ολόκληρον για όλα τα μέλη, ενώ βεβαίως οι ευθύνες μπορούν να επιμεριστούν διαφορετικά από το δικαστήριο.

Την ευθύνη αυτή μπορεί το μέλος του ΔΣ

να την αρνηθεί, αν αποδείξει πως η συγκεκριμένη πράξη ή παράλειψη βασίστηκε σε σύννομη απόφαση της Γενικής Συνέλευσης, στηρίχτηκε σε εισήγηση ανεξάρτητου οργάνου ή αφορά εύλογη επιχειρηματική απόφαση με βάση την καλή πίστη και το εταιρικό συμφέρον. Και εδώ είναι το σημείο που

προκαλεί τον μεγαλύτερο προβληματισμό, αφού είναι αρκετά θολό το τι συνιστά εύλογη επιχειρηματική απόφαση και πώς ακριβώς μπορεί να απαλλαγεί ένα μέλος του ΔΣ από τις συνέπειες μιας πράξης που ζημίωσε την εταιρεία, όταν το ρίσκο είναι εγγενές στοιχείο της επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Από την άλλη, όπως είναι αναμενόμενο, οι ποινικές ευθύνες, που επισύρουν ποινή φυλάκισης ή/και χρηματική ποινή, είναι πολύ πιο ξεκάθαρες. Συγκεκριμένα, αφορούν ψευδείς ή παραπλανητικές δηλώσεις προς το κοινό, σύνταξη ανακριβών χρηματοοικονομικών καταστάσεων, παραβάσεις σχετικά με την εύρυθμη λειτουργία της εταιρείας, όπως παρακώλυση του ελέγχου από τακτικούς ελεγκτές, και παραβάσεις σχετικά με τη γενική συνέλευση των μετόχων.

Ποινική ευθύνη αποδίδεται στα μέλη του ΔΣ με σειρά νομοθετημάτων και για παραβάσεις φορολογικής και τελωνειακής φύσης. Μάλιστα, σε αυτές τις περιπτώσεις αίρεται η αρχή της αυτοτέλειας των νομικών προσώπων, αφού τα μέλη του ΔΣ ευθύνονται για χρέη της ανώνυμης εταιρείας προς το Δημόσιο και τους δημόσιους ασφαλιστικούς οργανισμούς.

Γίνεται, λοιπόν, σαφές ότι η νομοθεσία έχει δημιουργήσει ένα συνεκτικό και αρκετά αυστηρό πλαίσιο αναφορικά με την ευθύνη του ΔΣ, έτσι ώστε να προστατευθούν κατά το δυνατόν τα συμφέροντα των μετόχων και του Δημοσίου. Ωστόσο, ειδικά όσον αφορά στην αστική ευθύνη, τα πράγματα περιπλέκονται, αφού το πλαίσιο είναι μεν αρκετά ευρύ, αλλά και ως εκ τούτου αρκετά θολό. Από τη μία, λειτουργεί αποτρεπτικά για την ανάληψη θέσης στο διοικητικό συμβούλιο και από την άλλη, δεν μπορεί να εγγυηθεί

την επικερδή λειτουργία της εταιρείας. Η

εγγύηση αυτή, αν μπορεί να έρθει με κάποιο

τρόπο, είναι με συνεπείς κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης που διέπουν τη δράση του ΔΣ και αποτελούν εποπτικό παράγοντα σε κρίσιμα ζητήματα στη σύγχρονη εποχή.

Οι απαιτήσεις

Οι κύριες αρμοδιότητες του ΔΣ προβλέπονται στον ν. 4548/2018, όμως ο νόμος περί

εταιρικής διακυβέρνησης (ν. 4706/2020) LAWYER _ 33

του νομοθετικού

πλαισίου περί εταιρικής

διακυβέρνησης και οι αρμοδιότητες του ΔΣ

προβλέπει αναλυτικά μερικές ακόμα αρμοδιότητες που συμβάλλουν στην αξιοπιστία και την περιφρούρηση της εταιρικής διακυβέρνησης. Η βασικότερη αρμοδιότητα είναι η παρακολούθηση και η ανά τριετία αξιολόγηση

του θεσμού της εταιρικής διακυβέρνησης

της εταιρίας και η διασφάλιση της αποτελεσματικότητας του συστήματος εσωτερικού ελέγχου. Η επίβλεψη του εφαρμοζόμενου

συστήματος εσωτερικού ελέγχου αποκτά ιδιαίτερη σημασία, ώστε να επιτυγχάνονται

συγκεκριμένοι στόχοι στην εταιρεία. Μεταξύ

αυτών αναφέρονται ενδεικτικά η υλοποίηση

της επιχειρησιακής στρατηγικής, η αναγνώριση και διαχείριση των επιχειρησιακών

κινδύνων, η διασφάλιση της πληρότητας και της αξιοπιστίας των χρηματοοικονομικών

στοιχείων της εταιρείας και η συμμόρφωση

με το κανονιστικό και νομοθετικό πλαίσιο. Περαιτέρω, ο ν. 4706/2020 επαναπροσδιο-

ρίζει τα καθήκοντα κάθε κατηγορίας μελών

του ΔΣ και θεσπίζει ελάχιστα καθήκοντα

για την καθεμία με στόχο την αποτελεσματικότερη λειτουργία του. Έτσι, τα εκτελεστικά μέλη εφαρμόζουν τη στρατηγική του

ΔΣ, λαμβάνουν μέτρα που ασκούν ουσιώδη

επιρροή στην εταιρεία και ενημερώνουν

άμεσα και εγγράφως τα μη εκτελεστικά μέλη

σε περιπτώσεις κρίσεων και επερχόμενου

κινδύνου. Από την άλλη, τα μη εκτελεστικά

μέλη ασκούν εποπτεία επί των εκτελεστικών

μελών και μάλιστα είτε ο πρόεδρος είτε ο αντιπρόεδρος του ΔΣ πρέπει να είναι μη εκτελεστικό μέλος.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες είναι οι διατάξεις σχετικά με τα ανεξάρτητα μη εκτελεστικά μέλη, με τον ρόλο τους να ενισχύεται

και τα κριτήρια εξάρτησης (και συνεπώς απαγόρευσης ανάληψης θέσης στο ΔΣ) να αυξάνονται. Επιπλέον, απαιτείται να υπάρχουν τουλάχιστον 2 μέλη από αυτή την κατηγορία και ταυτόχρονα να συμπληρώνεται ο αριθμός του 1/3 των μελών. Επιπλέον, θεσπίζεται υποχρέωση παράστασης δύο ανεξάρτητων μη εκτελεστικών μελών για την επίτευξη απαρτίας σε σημαντικές συνεδριάσεις του ΔΣ, όπως αυτές που αφορούν την κατάρτιση των οικονομικών καταστάσεων της

εταιρείας και αυτές που έχουν θέμα ημερήσιας διάταξης, για το οποίο απαιτείται η λήψη απόφασης με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία από τη Γενική Συνέλευση.

Αναφορικά με τις επιτροπές του ΔΣ, η Επιτροπή Ελέγχου ρυθμίζεται από τον ν.

4449/2017, ο οποίος ορίζει ότι αποτελείται

από μη εκτελεστικά μέλη και έχει αρμοδιότητες, όπως η επίβλεψη των συστημάτων εσωτερικού ελέγχου, η παρακολούθηση του υποχρεωτικού ελέγχου των ετήσιων και ενοποιημένων χρηματοοικονομικών καταστάσεων και ο έλεγχος της διαδικασίας επιλογής και ανεξαρτησίας των ορκωτών λογιστών. Την εγγυητική λειτουργία της Επιτροπής Ελέγχου πλαισιώνουν οι δύο επιτροπές, των οποίων τη θέσπιση ορίζει ως υποχρεωτική ο ν. 4706/2020. Η Επιτροπή Αποδοχών επεξεργάζεται ζητήματα της Πολιτικής Αποδοχών, η οποία εισάγεται προς έγκριση στη Γενική Συνέλευση, ενώ η Επιτροπή Υποψηφιοτήτων υποδεικνύει τα κατάλληλα πρόσωπα που θα καλύψουν τις θέσεις των μελών του ΔΣ, λαμβάνοντας υπόψη τις επιταγές της Πολιτικής Καταλληλότητας.

Η συμβολή του ΔΣ στην

αξιοπιστία της εταιρικής

διακυβέρνησης

Παρόλο που ο ν. 4706/2020 άλλαξε σημαντικά το τοπίο της εταιρικής διακυβέρνησης και έχει τύχει θετικής υποδοχής από τους φορείς της αγοράς, είναι δεδομένο ότι η αποτελεσματική εταιρική διακυβέρνηση, αν και βασίζεται στη συμμόρφωση με τη νομοθεσία, είναι κάτι πολύ παραπάνω από αυτή. Οι ορθές πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης

επαφίενται σε μεγάλο βαθμό σε κάθε εταιρεία, στην οποία η αποδοτική παρακολούθηση της διαχείρισης και η λογοδοσία του ΔΣ αποτελούν βασικές αξίες.

Ως αφετηρία λαμβάνεται η δέουσα επιμέλεια και η ανάληψη ενεργειών καλή τη πίστει και με βάση ενδελεχή ενημέρωση, έτσι ώστε η εταιρική στρατηγική να αναθεωρείται, όταν αυτό είναι απαραίτητο, να καθορίζονται ικανοποιητικοί στόχοι απόδοσης και να παρακολουθείται η εφαρμογή τους. Η δικαιοσύνη, υπό την έννοια

της δίκαιης μεταχείρισης των διαφόρων

ομάδων μετόχων, και η ηθική, υπό την έννοια του συνυπολογισμού σε κάθε βήμα των συμφερόντων των εμπλεκόμενων μερών, συμπληρώνουν τις βασικές αξίες της ορθής εταιρικής διακυβέρνησης, όπως ορίζονται από τον ΟΟΣΑ.

Αν και ο νόμος, όπως προαναφέρθηκε, έχει προβλέψει για την κατά το δυνατόν ανεξάρτητη δράση του ΔΣ μέσω των ανεξάρτητων μελών και των ενισχυμένων κριτηρίων εξάρτησης, θεωρείται δεδομένο ότι απαιτείται υψηλότερος

βαθμός εποπτείας επί του ζητήματος. Έτσι, πέρα από βασικές αρμοδιότητες που πρέπει να αναθέτονται στα ανεξάρτητα μη εκτελεστικά

μέλη, όπως η αμοιβή του ΔΣ, οι συναλλαγές με συνδεδεμένα μέρη και ο διορισμός μελών, η παρακολούθηση και η διαχείριση πιθανών συγκρούσεων συμφερόντων θα πρέπει να συμπληρώνεται και με διαφανείς διαδικασίες

λογιστικής και χρηματοοικονομικής αναφοράς, συμπεριλαμβανομένου ανεξάρτητου ελέγχου, έτσι ώστε να αποφευχθεί εγκαίρως πιθανή κατάχρηση εταιρικών περιουσιακών στοιχείων. Η διαφάνεια σε αυτό το επίπεδο επιτυγχάνεται

και με τη διασφάλιση με επίσημο και φανερό τρόπο διαδικασίας διορισμού και εκλογής

του διοικητικού συμβουλίου.

Άλλωστε, τέτοια ζητήματα ηθικής και ακεραιότητας απασχολούν ολοένα εντονότερα τους διαχειριστές επενδύσεων. Η έκταση

και η ποιότητα του συστήματος εσωτερικού

ελέγχου θεωρείται απόδειξη ότι η εταιρεία

εφαρμόζει καλές επιχειρηματικές πρακτικές

και τυγχάνει σωστής διαχείρισης, οπότε πρόκειται ουσιαστικά για ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην αγορά αναφορικά με την προσέλκυση επενδύσεων.

Πέρα, όμως, από την επικέντρωση στη διαφάνεια, την αυστηρότητα και την τυπικότητα των διαδικασιών, ο ρόλος του ΔΣ σε μια εταιρική διακυβέρνηση που μπορεί να ανταποκριθεί με επιτυχία στις προκλήσεις της εποχής εκτείνεται σε πολύ ευρύτερες περιοχές. Η δημιουργία επιχειρηματικής

αξίας και κατά συνέπεια πλούτου για τους μετόχους αποτελεί έναν σύνθετο στόχο που

ωθεί την εταιρεία να χτίσει μια συνειδητή

στρατηγική σε πληθώρα επίκαιρων θεμάτων. Εξάλλου, τα κριτήρια ESG έχουν πλέον βαρύνουσα σημασία στο θεσμικό και επενδυτικό πλαίσιο της ΕΕ, οπότε τα περιθώρια δράσης είναι σε μεγάλο βαθμό προκαθορισμένα.

Η προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως η πρόληψη των διακρίσεων στον χώρο

εργασίας και η προώθηση της ισότητας των φύλων και των εθνοτήτων, η έμφαση στις βιώσιμες πρακτικές και ο σεβασμός του περιβάλλοντος δεν θα πρέπει να είναι απλά τυπικό κομμάτι της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, αλλά να διατρέχει τη συνολική λειτουργία και στοχοθέτηση της εταιρείας, συμβάλλοντας σε βελτιωμένη φήμη, υψηλότερη παραγωγικότητα και καινοτομία, μείωση του λειτουργικού κόστους και παροχή ουσιαστικών οφελών στο κοινωνικό σύνολο. Στην τελική, η καλή διαχείριση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών ζητημάτων, καθώς και των ζητημάτων εταιρικής διακυβέρνησης ενισχύει την αξία της επωνυμίας, η οποία είναι από τα βασικότερα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας.

Μια τέτοιου είδους διακυβέρνηση συνεπάγεται ότι το ΔΣ συντάσσει και εναρμονίζεται με λεπτομερείς κώδικες επιχειρηματικής συμπεριφοράς, δεοντολογίας και ESG, έτσι ώστε να λειτουργεί μέσα σε ένα γραπτό και σαφές πλαίσιο που καθορίζει την ευρύτερη στρατηγική της εταιρείας, τη διαχείριση της σύγκρουσης συμφερόντων και την πολιτική καταγγελιών. Υπό αυτό το πρίσμα, η ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία παρέχει το ελάχιστο επίπεδο υποχρεώσεων για μια χρηστή εταιρική διακυβέρνηση και κάθε εταιρεία, ανάλογα και με το επίπεδο επαγρύπνησης του ΔΣ, μπορεί να το επεκτείνει με βάση τον βαθμό αξιοπιστίας στην εταιρική διακυβέρνηση που θέλει να επιτύχει. ■

_IN THE SPOTLIGHT

> Ποια είναι τα κυριότερα στοιχεία και καλές πρακτικές για ένα ΔΣ που συμβάλλει στην αξιοπιστία της εταιρικής διακυβέρνησης;

Η αφετηρία των καλών πρακτικών σε ΔΣ για συμβολή στην αξιοπιστία της εταιρικής διακυβέρνησης ξεκινά από την ίδια τη σύστασή του. Ένα ΔΣ με ποικιλομορφία, μέλη που γνωρίζουν τον χώρο δραστηριοποίησης του οργανισμού, έχουν εμπειρία και ταυτόχρονα συνδυάζουν διαφορετικά

επιστημονικά πεδία, σαφώς στο πλαίσιο της ουσιαστικής ανεξαρτησίας

των ανεξάρτητων μελών, τήρησης ποσόστωσης φύλων ή διαφορετικότητας

είναι μια πολύ καλή βάση. Πολλά μέλη ενός ΔΣ χρειάζονται πιθανότατα

και σχετική ενημέρωση ή εκπαίδευση για το περιβάλλον λειτουργίας του

οργανισμού, τους κινδύνους, την ιδιαίτερη νομοθεσία κλπ.

Περαιτέρω όμως, ο καθορισμός ρόλων και ευθυνών, ευκρινώς καθορισμένων σε κείμενα Κανονισμών, περιλαμβάνοντας Επιτροπές (όπως π.χ. Ελέγχου, Κινδύνων, Αμοιβών κλπ.) είναι απαραίτητος, όπως επίσης και η λειτουργία των μελών του ΔΣ, ως προσώπων, σε υψηλότατο επίπεδο ηθικής και ακεραιότητας, δίνοντας το σωστό παράδειγμα για διάχυση προς το προσωπικό αρχών πίστης, οράματος, δεοντολογίας και κλίματος δημιουργικής συνεργασίας. Βασικότατο σημείο είναι η ύπαρξη επαρκούς χρόνου από τα μέλη του ΔΣ, ώστε να μελετήσουν το υλικό επί του οποίου θα βασιστούν, για να συμβάλlουν στη λήψη όποιων αποφάσεων, αλλά και η ενημέρωσή τους αρκετές ημέρες πριν τις συνεδριάσεις.

Υπάρχουν, βεβαίως, πολλές ακόμη καλές πρακτικές, όπως π.χ. ύπαρξη μηχανισμού παρακολούθησης εφαρμογής αποφάσεων του ΔΣ, διενέργεια αυτοαξιολογήσεων και εξωτερικής αξιολόγησης κλπ.

Ο ρόλος του Διοικητικού Συμβουλίου, ιδιαιτέρως μιας εισηγμένης εταιρείας, είναι καθοριστικός στην άσκηση σύγχρονης Εταιρικής Διακυβέρνησης (ΕΔ) και οι ευθύνες του συνεχώς αυξανόμενες.

Πολλές καλές πρακτικές δομής και λειτουργίας των ΔΣ είναι πλέον ενσωματωμένες στο ρυθμιστικό πλαίσιο και στους Κώδικες Εταιρικής Διακυβέρνησης.

Ιδιαίτερης σημασίας για τη σύγχρονη ΕΔ είναι η καταλληλόλητα μελών ΔΣ και η ουσιαστική αξιολόγησή τους, η εστίαση του ΔΣ σε κρίσιμα θέματα στρατηγικής, διαχείρισης κινδύνων, ανθρωπίνων πόρων, βιωσιμότητας και κανονιστικής συμμόρφωσης, καθώς και η δυναμική λειτουργίας του. Στοιχεία που κάνουν ένα ΔΣ να ξεχωρίζει είναι η ηγεσία του, η εμπιστοσύνη, η ειλικρίνεια, η ελεύθερη έκφραση απόψεων και η ενεργή συμμετοχή όλων των μελών του. Η σημαντικότερη όμως καλή πρακτική είναι η συνειδητοποίηση πως η ΕΔ δημιουργεί βιώσιμη αξία για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και η επιδίωξη της ουσιαστικής ενσωμάτωσής της στο όραμα, τις αξίες και τον τρόπο διοίκησης μιας εταιρείας και της διάχυσης σε ολόκληρο το οικοσύστημά της.

Η αξιοπιστία της διακυβέρνησης μιας εταιρίας διασφαλίζεται, όταν το Διοικητικό της Συμβούλιο προάγει ένα περιβάλλον ανοικτής επικοινωνίας και κριτικής αμφισβήτησης, στο οποίο η λήψη αποφάσεων θα προκύπτει μέσα από την πολυφωνία και την εποικοδομητική κριτική στάση. Η ποικιλομορφία στη σύνθεση του ΔΣ μέσω της συμμετοχής

μελών όλων των φύλων, ηλικιών, εθνικοτήτων και επαγγελματικών

ενασχολήσεων, καθώς και η συμμετοχή ικανού ποσοστού ανεξάρτητων μελών, συμβάλλει στην ανοικτή και κριτική συζήτηση.

Προς τούτο, τα μέλη του ΔΣ θα πρέπει να λαμβάνουν τακτικές, πλήρεις και ακριβείς ενημερώσεις σχετικά με τις οικονομικές και επιχειρηματικές εξελίξεις, τις αλλαγές στη νομοθεσία, καθώς και τις

αλλαγές στο προφίλ κινδύνου της εταιρίας, και να συνεργάζονται με την εκτελεστική διοίκηση της εταιρίας. Κάθε τους ενέργεια θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από εντιμότητα και διαφάνεια προς τους μετόχους και τους άλλους ενδιαφερόμενους για τον οργανισμό.

Τέλος, το ΔΣ οφείλει να παρακολουθεί ότι οι στρατηγικοί στόχοι, η οργανωτική δομή, η στρατηγική κινδύνου και οι πολιτικές της εταιρίας εφαρμόζονται με συνέπεια, και να διασφαλίζει την ύπαρξη ενός αποτελεσματικού συστήματος διαχείρισης κινδύνων, ενσωματωμένου στη λήψη τόσο στρατηγικών όσο και καθημερινών αποφάσεων.

Μέλος Δ.Σ., Οργανισμός Λιμένος Θεσσαλονίκης Α.Ε.

Όπως είναι γνωστό, ως Εταιρική Διακυβέρνηση ορίζεται ο τρόπος με τον οποίο το Διοικητικό Συμβούλιο διοικεί κι έχει τον έλεγχο της επιχείρησης. Ανάλογα με τον τομέα οικονομικής δραστηριότητας, τον βαθμό ωριμότητας, τη φύση των μετόχων, το μέγεθος της εταιρείας και άλλες παραμέτρους, κάθε εταιρεία πρέπει να έχει ευελιξία να διαμορφώσει το δικό της σύστημα εταιρικής διακυβέρνησης. Ιδιαίτερη σημασία έχει η συμμετοχή ανεξάρτητων μη-εκτελεστικών μελών στο

διοικητικό συμβούλιο. Η παρουσία τους στην ηγεσία μιας εταιρείας συνεισφέρει στην επικράτηση αντικειμενικής οπτικής και στη λήψη καλύτερων αποφάσεων, καθώς και τη διασφάλιση της ύπαρξης των απαραίτητων εχέγγυων για τη δυνατότητα άσκησης αντικειμενικού και αμερόληπτου διαλόγου της Διοίκησης. Βέλτιστη πρακτική αποτελούν οι συνεδριάσεις των μη-εκτελεστικών μελών χωρίς την παρουσία

εκτελεστικών, ώστε να συζητούν ελεύθερα μεταξύ τους καθώς και με

άλλα μέλη της Διοίκησης χωρίς την παρουσία των εκτελεστικών μελών του διοικητικού συμβουλίου. Την πρακτική αυτή ακολουθεί και η

MYTILINEOS, η οποία έχει υιοθετήσει και εφαρμόζει οικειοθελώς τον Κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου, ο οποίος αποτελεί διεθνές πρότυπο.

Διευθύντρια Εταιρικής Διακυβέρνησης & Εταιρικός Γραμματέας, MYTILINEOS

Λήδα Κοντογιάννη

N. 5016/2023: Διεθνής Εμπορική Διαιτησία Ενσωμάτωση στο ελληνικό

Δικηγόρος Αθηνών (Dr. jur. München)

ις απαραίτητες προδιαγραφές ενός σύγχρονου forum διαιτησίας θέτει ο νέος Ν. 5016/2023

«Διεθνής Εμπορική Διαιτησία - Ρυθμίσεις

για τη λειτουργία του Ελεγκτικού Συνεδρίου

και λοιπές επείγουσες διατάξεις» (ΦΕΚ Α’ 21/04.02.2023). Από την έναρξη της ισχύος

του (άρθρο 73 παρ. 1 σε συνδ. με το άρθρο

49), ο νέος νόμος καταργεί τον προγενέστερο

Ν. 2735/1999 (ΦΕΚ Α’ 167/18.08.1999)1, καθώς

κρίθηκε ότι οι περισσότερες διατάξεις του

μέχρι τότε ισχύοντος νόμου είναι παρωχημένες

και δεν ανταποκρίνονται στις σύγχρονες

νομικές και διεθνείς εξελίξεις στο πεδίο

της διεθνούς εμπορικής διαιτησίας. Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του Ν. 5016/2023,

1. Διαιτησίες που άρχισαν πριν από την έναρξη ισχύος του Ν. 5016/2023, εξακολουθούν να διέπονται από τον Ν. 2735/1999. Οι μόνιμες διαιτησίες που ρυθμίζονται από το άρθρο 902 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας και τα άρθρα 131 και 132 του Ν. 4194/2013 (Α’ 208) εξακολουθούν να διέπονται από τις οικείες διατάξεις (βλ. μεταβατική διάταξη του άρθρου 48 του Ν. 5016/2023).

Σχετικά με την κατ’ άρθρο ερμηνεία των διατάξεων του Ν. 2735/1999, ο οποίος προσεγγίζεται ερμηνευτικά και υπό το πρίσμα των κανονισμών Ρώμη Ι και ΙΙ (Καν. 593/2008 και 864/2007), βλ. αντί άλλων Καλαβρό, Διεθνής Εμπορική Διαιτησία, τόμ. 1, 2019.

2. Στο ευρύτερο νομικό πλαίσιο που αφορά στις εξωδικαστικές μεθόδους επίλυσης διαφορών, εντάσσεται και η διαμεσολάβηση, η οποία, προκειμένου για αστικές και εμπορικές υποθέσεις στην Ελλάδα, διέπεται από τον Ν. 4640/2019 (ΦΕΚ A’ 190/30.11.2019).

3. Βλ. σχετικά Καλαβρό/Μπαμπινιώτη, Η Σύμβαση της Νέας Υόρκης του 1958 (Sakkoulas- online) κατ' άρθρο ερμηνεία, Μπαμπινιώτη, Θετικές προϋποθέσεις αναγνώρισης και εκτέλεσης αλλοδαπών διαιτητικών αποφάσεων, 2022.

ενδεχόμενη παρέμβαση στον ήδη υφιστάμενο νόμο θα στερούνταν ενότητας και συνοχής και δεν θα μπορούσε να ακολουθήσει τη δυναμική εξέλιξη, η οποία χαρακτηρίζει το πεδίο της διεθνούς εμπορικής διαιτησίας. Περαιτέρω, για λόγους ασφάλειας δικαίου, κρίθηκε σκόπιμη η μη ενοποίηση των διατάξεων περί εσωτερικής (ΚΠολΔ 867 επ.) και διεθνούς διαιτησίας. Ο Ν. 5016/2023 εκσυγχρονίζει το μέχρι πρότινος ισχύον πλαίσιο, ενσωματώνοντας τους κανόνες και τις τροποποιήσεις που εισήγαγε ο Πρότυπος Νόμος της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για το Διεθνές Εμπορικό Δίκαιο (UNCITRAL) του 2006 στη διεθνή εμπορική διαιτησία, καθώς και τις νεότερες τάσεις της διεθνούς θεωρίας και πρακτικής (άρθρο 2). Το νέο νομοθετικό πλαίσιο εκτιμάται, σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση, ότι θα καταστήσει την Ελλάδα ελκυστική έδρα διεθνών διαιτησιών σε σχέση με άλλα κράτη της ΕΕ και του ΟΟΣΑ. Επιπλέον, θα συντελέσει στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων, αφού οι αλλοδαποί επενδυτές επιδιώκουν, κατά κανόνα, την επίλυση των διαφορών τους μέσω διαιτησίας, χωρίς προσφυγή στα πολιτειακά δικαστήρια.

Μακροπρόθεσμα, ως εκ τούτου, αναμένεται ότι θα ενισχύσει την εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας και θα τονώσει τις ελληνικές εξαγωγές.

Στο πλαίσιο των διεθνών εμπορικών συναλλαγών, η διαιτησία αποτελεί τον βασικότερο θεσμό εξωδικαστικής επίλυσης των αναφυόμενων

διαφορών2 με χαρακτηριστικά γνωρίσματα αφενός τον αποκλεισμό της πολιτειακής δικαιοδοσίας, αφετέρου την ισοδυναμία του δικαιοδοτικού

της αποτελέσματος προς αυτό της κρατικής δικαιοδοσίας. Τα πλέον σημαντικά κείμενα της

διεθνούς εμπορικής διαιτησίας αποτελούν ο

Πρότυπος Νόμος της Επιτροπής των Ηνωμένων

Εθνών για το Διεθνές Εμπορικό Δίκαιο

(UNCITRAL) και η Σύμβαση της Νέας Υόρκης

της 10ης Ιουνίου 1958 για την αναγνώριση και

εκτέλεση των αλλοδαπών διαιτητικών αποφάσεων, η οποία έχει κυρωθεί από την Ελλάδα με το ν.δ. 4220/1961 (Α’ 173)3. Ειδικότερα, η ανάγκη για ενοποίηση των εθνικών δικαίων περί διαιτησίας

στον τομέα της διεθνούς εμπορικής συναλλαγής, ώστε να διευκολυνθούν οι διακρατικές εμπορικές σχέσεις, συνετέλεσε στην εκπόνηση του Πρότυπου Νόμου (UNCITRAL) το 1985, ο οποίος αναθεωρήθηκε το 2006. Οι λύσεις που προκρίνει κωδικοποιούν

τις αντιλήψεις της διεθνούς κοινότητας για τα επιμέρους θέματα και αποτελούν τόσο μέτρο σύγκρισης για το εκάστοτε εθνικό δίκαιο όσο και οδηγό για μια ενδεχόμενη τροποποίησή του.

Οι τρεις βασικοί στόχοι του Πρότυπου Νόμου συνοψίζονται στην ελευθερία επιλογής των μερών ως προς τη διαδικασία επίλυσης της διαφοράς, στη διασφάλιση της δίκαιης διεξαγωγής των διαιτητικών διαδικασιών και στην προώθηση ενός νομικού πλαισίου, το οποίο εξασφαλίζει ότι η διαιτησία μπορεί να ολοκληρωθεί παρά τη διαφωνία των μερών. Αν και ο Πρότυπος Νόμος έχει συνταχθεί με τέτοιον τρόπο, ώστε να μπορεί να ενσωματωθεί στο σύνολό του, χωρίς τροποποιήσεις, οι χώρες που αποφασίζουν

να τον υιοθετήσουν έχουν την ευχέρεια να

τον προσαρμόσουν στις εκάστοτε ανάγκες και ιδιαίτερες συνθήκες.

Περισσότερα από 80 κράτη έχουν προχωρήσει

στην ενσωμάτωση του Πρότυπου Νόμου της

UNCITRAL για τη διεθνή εμπορική διαιτησία, εκ των οποίων τα 10 είναι κράτη-μέλη της ΕΕ. Από τα τελευταία, ορισμένα (π.χ. η Ιρλανδία και η Σλοβακία) έχουν ενσωματώσει την επικαιροποιημένη εκδοχή του 2006. Η Κύπρος, που συναγωνίζεται την Ελλάδα ως έδρα ελληνόφωνων διαιτησιών ή διαιτησιών επί

διαφορών που αφορούν στην Ελλάδα, μελετά την ενσωμάτωση της επικαιροποιημένης εκδοχής του Πρότυπου Νόμου.

Σκοπός του Ν. 5016/2023 είναι η εμπέδωση της διεθνούς διαιτησίας στην ελληνική έννομη

τάξη ως προϊόντος της αυτονομίας των μερών,

ώστε τα μέρη ελεύθερα: α) να αποφασίζουν την

υπαγωγή των διαφορών τους στη διαιτησία, β) να επιλέγουν τους διαιτητές, γ) να διαμορφώνουν τη διαιτητική διαδικασία και δ) να επιλέγουν το εφαρμοστέο για την επίλυση της διαφοράς τους δίκαιο (άρθρο 1). Η αρχή της αυτονομίας των μερών επαναλαμβάνεται σε περισσότερες επιμέρους διατάξεις του νέου νόμου (βλ. ιδίως το άρθρο 3 παρ. 2 στοιχ. γ’ περί συμφωνίας εφαρμογής του νόμου και πέραν της συνδρομής των λοιπών περιπτώσεων της παρ. 2 (στοιχ. α΄, β’, βα, ββ), οι οποίες υλοποιούν την αρχή της εδαφικότητας4, το άρθρο 4 στοιχ. ε’ για τον ορισμό της «συμφωνίας διαιτησίας» , το άρθρο 16 παρ. 1 για τον ορισμό διαιτητή, το άρθρο 19 παρ. 1’ σχετικά με τη συμφωνία διαδικασίας εξαίρεσης διαιτητή, το άρθρο 28 παρ. 1 και το άρθρο 30 παρ. 1 ως προς τον ελεύθερο καθορισμό από τα μέρη του τόπου και της γλώσσας της διαιτησίας αντίστοιχα, το άρθρο 29 παρ. 1 ως προς τη δυνατότητα των μερών να αποφασίσουν άλλως όσον αφορά στην έναρξη της διαιτησίας5 και τα άρθρα 31 επ. αναφορικά με λοιπά ζητήματα της διαδικασίας που μπορούν να ρυθμιστούν διαφορετικά από τις, κατ’ αρχήν, εφαρμοστέες ρυθμίσεις του Ν. 5016/2023). Περαιτέρω, η συμφωνία διαιτησίας

μπορεί να έχει τη μορφή διαιτητικής ρήτρας σε μια ουσιαστική σύμβαση ή τη μορφή αυτοτελούς

διαιτητικής συμφωνίας (αποδεικτικός και όχι συστατικός τύπος)6. Βασική καινοτομία του Ν. 5016/2023 αποτελεί η νομοθετική πρόβλεψη

4. Επισημαίνεται ότι στο άρθρο 3 του νέου νόμου, όπου ορίζεται το πεδίο εφαρμογής, οι όροι «εγκατάσταση» και «συνήθης διαμονή» νοούνται σύμφωνα με τους σχετικούς κανόνες του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου.

5. Στο άρθρο 4 ορίζονται, κατά τα λοιπά (στοιχ. α’ - δ’) για την εφαρμογή του συγκεκριμένου νόμου, οι έννοιες «διαιτησία», «διαιτητικό δικαστήριο», «δικαστήριο», «προσφυγή στη διαιτησία» (“Request for Arbitration”), η οποία διακρίνεται ρητά από το «δικόγραφο αγωγής» (“Statement of Claim”), το οποίο αποτελεί το, κατ’ ουσίαν, δεύτερο αλλά κύριο δικόγραφο της διαιτητικής διαδικασίας, με το οποίο προσδιορίζεται το αντικείμενο της διαιτητικής δίκης (άρθρο 31).

6. Η παραπομπή που γίνεται από σύμβαση σε ρήτρα διαιτησίας που περιλαμβάνεται σε άλλο έγγραφο, αποτελεί διαιτητική συμφωνία, υπό τον όρο ότι η παραπομπή αυτή καθιστά τη ρήτρα μέρος της σύμβασης. Η παραπομπή σε κανονισμό διαιτησίας τον καθιστά περιεχόμενο της διαιτητικής συμφωνίας

_ΟPINIONS

ότι μια διαιτητική συμφωνία μπορεί να

αποτυπωθεί και σε «ηλεκτρονική καταγραφή», η οποία εξομοιώνεται ρητά με «έγγραφο»

(άρθρο 10 παρ. 2), εφόσον βέβαια πληρούνται

δύο βασικές προϋποθέσεις που πρέπει να

συντρέχουν σε κάθε μορφή ηλεκτρονικής

ψηφιακής συναλλαγής: αφενός να είναι

ασφαλής η προέλευση του «εγγράφου» και

συνεπώς της περιεχόμενης σε αυτό δήλωσης

βούλησης από τον συγκεκριμένο εκδότη,

αφετέρου να υπάρχει η δυνατότητα της εκ

των υστέρων διερεύνησης της γνησιότητας

της προέλευσης αυτής 7 . Όσον αφορά στο

κύρος της συμφωνίας διαιτησίας, το άρθρο

11 παρ. 1 εισάγει την εξής καινοτομία σε

σχέση με το προηγούμενο καθεστώς: περιέχει

κανόνα σύγκρουσης, σύμφωνα με τον οποίο το

ουσιαστικό κύρος της διαιτητικής συμφωνίας, πέραν του τυπικού που ρυθμίζεται στο άρθρο

10, κρίνεται σύμφωνα με το δίκαιο:

α) στο οποίο την υπήγαγαν τα μέρη ή

β) του τόπου της διαιτησίας ή

γ) του τόπου που διέπει την ουσιαστική συμφωνία των μερών. Σε κάθε περίπτωση, η ανεπιφύλακτη συμμετοχή των μερών στη διαιτητική διαδικασία αποδεικνύει την

κατάρτιση της συμφωνίας διαιτησίας (άρθρο 10 παρ. 4).

Πρωταρχικός σκοπός του νέου νόμου είναι η εμπέδωση της διεθνούς διαιτησίας στην ελληνική έννομη τάξη ως προϊόντος της

αυτονομίας των μερών, κατά το παράδειγμα

άλλων εννόμων τάξεων (π.χ. ΗΠΑ, Ελβετία, Γαλλία), οι οποίες προσεγγίζουν νομοθετικά τη διαιτησία, ως έναν ισότιμο μηχανισμό

επίλυσης των διαφορών, διατηρώντας

7. «Ως έγγραφο λογίζεται ιδίως: α) η ανταλλαγή επιστολών, τηλεγραφημάτων, τηλετυπημάτων, τηλεομοιοτυπημάτων ή άλλων μέσων τηλεπικοινωνίας που καταγράφουν τη συμφωνία, β) η ηλεκτρονική καταγραφή που επιτρέπει την εκ των υστέρων διαπίστωση της προέλευσής της από συγκεκριμένο εκδότη και την πρόσβαση στο περιεχόμενο της συμφωνίας» (άρθρο 10 παρ. 2).

8. Βλ. όμως για παράδειγμα άρθρο 19 του Ν. 5016/2023 περί διαδικασίας εξαίρεσης διαιτητή, όπου ορίζεται ότι η αίτηση εξαίρεσης διαιτητή που υποβάλλεται στο διαιτητικό δικαστήριο κρίνεται από αυτό χωρίς τη συμμετοχή του υπό εξαίρεση διαιτητή. Η ρύθμιση αυτή κρίθηκε απαραίτητη ενόψει της θεμελιώδους αρχής «nemo iudex in causa sua», δηλαδή κανένας δικαστής των δικών του υποθέσεων, που συνιστά τον πυρήνα της αρχής της αμερόληπτης και απροσωπόληπτης κρίσης. Η αντίθετη διάταξη του Πρότυπου Νόμου, η οποία υπονοεί ότι επί της αίτησης εξαίρεσης αποφαίνεται primo loco το διαιτητικό δικαστήριο με τη συμμετοχή του υπό εξαίρεση διαιτητή, έχει προκαλέσει πολλαπλή και εύλογη κριτική

παράλληλα τον επιβαλλόμενο δικαστικό έλεγχο των διαιτητικών αποφάσεων από τα πολιτειακά δικαστήρια.

Μια περαιτέρω καινοτομία του Ν. 5016/2023 είναι το, κατά τη διατύπωση της αιτιολογικής έκθεσης, τεκμήριο «διαιτητευσιμότητας», σύμφωνα με το οποίο δεκτική υπαγωγής στη διεθνή «εμπορική» διαιτησία είναι, κατ’ αρχήν, κάθε διαφορά, ιδιωτικού και δημοσίου δικαίου (σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση), εκτός εάν ο νόμος το απαγορεύει (άρθρο 3 παρ. 4). Περαιτέρω, το άρθρο 22 του Ν. 5016/2023 αποτελεί νέα (ειδική) διάταξη που δεν περιλαμβάνεται στον Πρότυπο Νόμο και ορίζει ρητά και για λόγους σαφήνειας, ως μέτρο ευθύνης των διαιτητών τον δόλο και τη βαριά αμέλεια (πρβλ. ΚΠολΔ 881 και άρθρο 73 παρ. 4 του ΕισΝΚΠολΔ).

Διεθνή πρωτοτυπία συνιστά

και η διάταξη του 24 του νέου νόμου, η οποία αντιμετωπίζει για πρώτη φορά στην ελληνική έννομη τάξη το ζήτημα του καθορισμού των προϋποθέσεων των πολυμερών διαιτησιών. Αναγνωρίζει ως επιτρεπτές μορφές υποκειμενικής διεύρυνσης της διαιτητικής δίκης αφενός την πρόσθετη παρέμβαση, οπότε ο παρεμβαίνων έχει έννομο συμφέρον στην επίλυση της κύριας διαφοράς

και μάλιστα ικανό ως προς τη φύση, αλλά

και τον βαθμό της έντασής του, αφετέρου

κάθε άλλη μορφή υποκειμενικής διεύρυνσης με την προσθήκη κύριου διαδίκου, όπως για

παράδειγμα την κύρια παρέμβαση, οπότε ο

παρεμβαίνων διεκδικεί έναντι των αρχικών

διαδίκων το αντικείμενο της διαφοράς ή την εναγωγή τρίτου από έναν ή και τους δύο εκ των αρχικών διαδίκων. Σημειώνεται ότι το

πρόσθετο μέρος που επιδιώκει τη συμμετοχή

του στη διαιτησία εξ ορισμού αποδέχεται το

ήδη συγκροτημένο δικαστήριο. Ακολούθως, το

άρθρο 25 του Ν. 5016/2023 συνιστά μια από τις

πλέον πρωτοπόρες ρυθμίσεις του νέου νόμου.

Η εν λόγω διάταξη προβλέπει την εξουσία

του δικαστηρίου να διατάξει τα αναγκαία

ασφαλιστικά μέτρα (είτε για το αντικείμενο

Πρωταρχικός σκοπός του νέου νόμου είναι η εμπέδωση της διεθνούς διαιτησίας στην ελληνική

τάξη ως προϊόντος της αυτονομίας των μερών, κατά το παράδειγμα άλλων εννόμων τάξεων

της διαφοράς είτε σχετικά με την ίδια τη διαιτητική διαδικασία για τη διασφάλιση των αποδείξεων, την εμπιστευτικότητα κλπ), με κάθε πρόσφορο τρόπο (π.χ. με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, με τηλεφωνική εντολή, και με γραπτή διαταγή, καθώς και με διαιτητική απόφαση), χωρίς να δεσμεύεται από τα σχετικά αιτήματα των διαδίκων. Καινοτόμος είναι η παράγραφος

6 του άρθρου 25, σύμφωνα με την οποία

ο υπέρ ου το ασφαλιστικό μέτρο μπορεί

να υποχρεωθεί σε εύλογη αποζημίωση του

καθ’ ου σε δύο εναλλακτικά προβλεπόμενες

περιπτώσεις. Η πρώτη περίπτωση αποτελεί

κύρωση λόγω παράβασης του καθήκοντος

καλόπιστης διεξαγωγής της διαιτητικής

δίκης, ενώ η δεύτερη συνιστά κύρωση λόγω

της ανυπαρξίας ασφαλιστέου δικαιώματος του

υπέρ ου. Περαιτέρω, με το άρθρο 43 του Ν. 5016/2023 προβλέπονται οι λόγοι ακύρωσης

της διαιτητικής απόφασης και επέρχονται

αλλαγές συγκριτικά με το άρθρο 34 του προϊσχύσαντος Ν. 2735/1999 (βλ. άρθρο 43 παρ. 2 περ. α’ υποπερ. αα), αε), παρ. 3, παρ. 4), ενώ το άρθρο 44 παρ. 2 εδ. γ’ του Ν. 5016/2023 εισάγει νέα ρύθμιση, που δεν προβλέπεται στον Πρότυπο Νόμο και ορίζει ότι η διαιτητική απόφαση ενεργεί έναντι

τρίτων προσώπων, μόνον αν τα πρόσωπα αυτά

δεσμεύονται από τη διαιτητική συμφωνία.

Τέλος, ιδιαίτερα σημαντική είναι η διάταξη

του άρθρου 45 του νέου νόμου, η οποία καθιερώνει τη Σύμβαση της Νέας Υόρκης

του 1958 [ν.δ. 4220/1961 «Περί κυρώσεως

της εν Νέα Υόρκη την 10ην Ιουνίου 1958 υπογραφείσης συμβάσεως περί αναγνωρίσεως

και εκτελέσεως αλλοδαπών διαιτητικών

αποφάσεων» (Α’ 173)] ως το γενικώς ισχύον νομοθετικό καθεστώς της αναγνώρισης και εκτέλεσης αλλοδαπών διαιτητικών αποφάσεων, δηλαδή ακόμη και σε όσες περιπτώσεις η υπό αναγνώριση αλλοδαπή διαιτητική απόφαση δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της Σύμβασης της Νέας Υόρκης. Είναι αυτονόητο ότι οι επιφυλάξεις αμοιβαιότητας και εμπορικότητας δεν εφαρμόζονται εν προκειμένω. Συνεπώς, το πεδίο εφαρμογής των άρθρων 903 και 906 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας έχει συρρικνωθεί εντελώς κατά το ουσιαστικό του

μέρος και στην πραγματικότητα οι διατάξεις

αυτές διατηρούνται σε εφαρμογή μόνο κατά

το μέρος που καθορίζουν την ακολουθητέα

διαδικασία για την αναγνώριση και εκτέλεση αλλοδαπών διαιτητικών αποφάσεων στην Ελλάδα.

Με τον Ν. 5016/2023 ενσωματώνεται ο Πρότυπος Νόμος της Επιτροπής των Ηνωμένων

Εθνών για το Διεθνές Εμπορικό Δίκαιο (UNCITRAL) του 2006 με σημαντικές συγχρόνως

παρεμβάσεις, ώστε να διαμορφωθεί, κατά το δυνατόν, ένα σαφέστερο αλλά κυρίως πιο εξελιγμένο νομοθετικό κείμενο.

Εν κατακλείδι, με τον πρόσφατο Ν. 5016/2023 θεσμοθετείται ένα νέο, σύγχρονο, ενιαίο νομικό πλαίσιο για τη διεξαγωγή

των διεθνών διαιτησιών. Παράλληλα με την ενσωμάτωση όλων σχεδόν των τροποποιήσεων

του Πρότυπου Νόμου (UNCITRAL) του 20068 , εισάγονται και επιπλέον διατάξεις

πρωτοποριακές, ακόμα και σε διεθνές

επίπεδο, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα

σταθερό και σύγχρονο πλαίσιο διαιτητικής

επίλυσης των διαφορών, κατά τρόπο που θα

προσελκύσει ξένους επενδυτές. Αναφορικά

Με τον Ν. 5016/2023

με την ίδρυση των οργανισμών θεσμικών διαιτησιών, καθιερώνεται μια σειρά ελάχιστων προϋποθέσεων και απαιτήσεων, καθώς θεσπίζεται η υποχρεωτική αναγγελία με απλή δήλωση της έναρξης λειτουργίας τους στο Υπουργείο Δικαιοσύνης (όχι άδεια), θεσμοθετούνται κριτήρια διαφάνειας στη λειτουργία τους και καθιερώνεται η εκ των υστέρων υπαγωγή τους σε κατασταλτικό έλεγχο από τη Διοίκηση (άρθρο 46). Τίθεται, με τον τρόπο αυτό, ένα δίχτυ ασφαλείας και ποιότητας των οργανισμών αυτών, χωρίς, πάντως, να υπάρχει οποιαδήποτε κρατική ανάμιξη στη διαχείρισή τους. Τέλος, σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση, η ταχεία επίλυση των διαφορών, μέσω της διαιτησίας και χωρίς προσφυγή στα δικαστήρια, αναμένεται να επιδράσει θετικά σε εξαγωγικές και εισαγωγικές επιχειρήσεις, επιχειρήσεις νέας τεχνολογίας, εμπορικούς διανομείς και

αντιπροσώπους, ενισχύοντας σημαντικά την

εξωστρέφεια και διευρύνοντας περαιτέρω τις

αναπτυξιακές προοπτικές της εθνικής μας οικονομίας. ■

«Ο Μέσος Καταναλωτής»

Αναθεωρώντας το πρότυπο

του «Average Consumer» υπό

το

πρίσμα των συμπεριφορικών

οικονομικών

Δικηγόρος, Δ.Ν., Post – Doc Νομικής Αθηνών, Επιστημονικός Συνεργάτης Πανεπιστημίου Αιγαίου, CIPP/E

Από τον Homo Economicus στον Homo Internetialis?

Ποιον καταναλωτή θέλουμε να προστατεύσουμε απέναντι σε καταχρηστικούς ΓΟΣ λόγω της αδιαφάνειάς τους; Ποιον καταναλωτή θέλουμε να θωρακίσουμε απέναντι σε αθέμιτες πρακτικές εμπόρων, τέτοιων που μπορούν να "στρεβλώσουν" την ικανότητα λήψης μιας "τεκμηριωμένης" συναλλακτικής απόφασης; Ποιο είναι το "πρότυπο" του μέσου καταναλωτή, επί τη βάσει των ιδεατών γνωσιακών χαρακτηριστικών του οποίου θα συντελεστεί η αξιολόγηση από τον εφαρμοστή του δικαίου μιας εμπορικής δράσης και, σε περίπτωση διαπίστωσης του "αθέμιτου" αυτής, να οδηγήσει μέχρι και στην απαγόρευση αυτής, οδηγώντας σε έναν δραστικό περιορισμό της οικονομικής ελευθερίας του διενεργούντος μια εμπορική πράξη; Παραδοσιακά, το ενωσιακό (πρώην κοινοτικό) δίκαιο προστασίας καταναλωτή, προστατεύει έναν ενημερωμένο και προσεκτικό καταναλωτή. Κάποιον που, αν μη, τι άλλο, διαβάζει τις οδηγίες χρήσης των προϊόντων για τα οποία ενδιαφέρεται, προβληματίζεται για τους όρους των τραπεζικών συμβάσεων που τίθενται ενώπιόν του, αξιολογεί τις εμπορικές εγγυήσεις των καταναλωτικών αγαθών τα οποία θέλει να αποκτήσει. Είναι τούτο όμως κάτι που ανταποκρίνεται στη σημερινή ένταση πληροφορίας που καλείται να διαχειριστεί ο μέσος χρήστης του διαδικτύου; Μήπως η καταιγίδα πληροφοριών που δέχεται ο μέσος καταναλωτής την εποχή του Web 3.0 καθιστά παρωχημένο το

ανωτέρω μοντέλο; Μήπως ήρθε μια ευκαιρία για αναθεώρηση του προτύπου του μέσου καταναλωτή; Πριν το εξετάσουμε, ας θυμηθούμε ποιες είναι οι νομοθετικές εφαρμογές του προτύπου του μέσου καταναλωτή, στο Ν. 2251/1994.

Το πρότυπο του μέσου καταναλωτή έχει απασχολήσει επανειλημμένα τη νομολογία των δικαστηρίων μας ως προς την ικανότητα ενός συναλλασσόμενου υπό την ιδιότητά του ως καταναλωτή να αντιληφθεί τους όρους μιας σύμβασης. Ως γνωστό, πρέπει οι όροι κάθε (καταναλωτικής) σύμβασης να είναι διατυπωμένοι με απλό και κατανοητό τρόπο, σε απλή και περιεκτική γλώσσα (in plain and concessive language) και να αποφεύγουν αδιαφανείς και αιφνιδιαστικούς όρους. Τούτο κρίνεται με βάση το πρότυπο του μέσου καταναλωτή.

Η σχέση παροχής και αντιπαροχής, ενώ καταρχήν δεν λαμβάνεται υπόψη για την εκτίμηση του καταχρηστικού χαρακτήρα κάποιου ΓΟΣ, εντούτοις, κατά το άρθρο 4 παρ.2 της Οδηγίας 93/13 για τους καταχρηστικούς όρους των συμβάσεων με καταναλωτές ελέγχεται εάν ο σχετικός όρος είναι διατυπωμένος κατά τρόπο σαφή και κατανοητό. Στο εσωτερικό δίκαιο, η αρχή της διαφάνειας περιέχεται στο άρθρο 2 παρ.2α’ και 7ε’, ια’ του Ν.2251/1994. Η αρχή της διαφάνειας αποτελεί εκδήλωση του προτύπου πληροφόρησης που ενισχύει την προσωπική ευθύνη του καταναλωτή για την συμβατική επιλογή του, με την παροχή σε αυτόν προστασίας εμφανιζόμενης υπό την μορφή της εξασφάλι-

Ενημέρωση και Αρχή της Διαφάνειας

σης ενός επιπέδου πληροφόρησης, το οποίο θα καθιστά

τον ίδιο υπεύθυνο φορέα λήψης αποφάσεων εντός μιας αγοράς, όπου λειτουργούν οι κανόνες του ανταγωνισμού.

Το συγκεκριμένο πρότυπο πληροφόρησης, κατά τη νομολογία του ΔΕΕ, έχει ως αποδέκτη τον μέσο καταναλωτή, ο οποίος έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος.

Η αρχή της διαφάνειας ανάγεται σε δείκτη που καθοδηγεί στην ερμηνεία της γενικής ρήτρας του άρθρου 2 παρ.6 εδ.α ν.2251/1994 και συγκεκριμένα συνιστά κριτήριο εξειδίκευσης της "σημαντικής διατάραξης" της συμβατικής ισορροπίας, καθόσον οι αδιαφανείς ρήτρες οδηγούν, λόγω ακριβώς της αδιαφάνειάς τους, στη διατάραξη της συμβατικής ισορροπίας κατά το άρθρο 2 παρ.6 του ν. 2251/1994. Και τούτο, διότι το δίκαιο των ΓΟΣ διαπνέεται από την αρχή της διαφάνειας, η οποία

αποτελεί θεμελιώδη αρχή της προστασίας του καταναλωτή και έχει ενσωματωθεί στο ελληνικό νομικό σύστημα μέσω

των άρθρων 2 παρ.1-3 και 5 του Ν.2251/1994 αλλά και του άρθρου 2 παρ. 6 και 7 περ.ε,ζ,η,ι,ια του ιδίου

νόμου. Η αρχή της διαφάνειας συμπτύσσεται σε ένα τρίπτυχο κατευθύνσεων που πρέπει να διακρίνει τους ΓΟΣ. Η πρώτη πτυχή είναι αυτή της σαφούς και κατανοητής διατύπωσης, η δεύτερη πτυχή αφορά στο ορισμένο (ή οριστό) του περιεχομένου των όρων και η τρίτη πτυχή στην προβλεψιμότητα των όρων που επάγεται την απαγόρευση απροσδόκητων, αιφνιδιαστικών ή παραπλανητικών ρητρών. Η απαίτηση περί διαφάνειας των ΓΟΣ δεν αφορά απλά και μόνο τον κατανοητό αυτών χαρακτήρα από τυπική και γραμματική άποψη, παρά αναφέρεται και στη λειτουργία τους, ούτως ώστε ο καταναλωτής να μπορεί να εκτιμήσει, βάσει σαφών και κατανοητών κριτηρίων, τις οικονομικές συνέπειες και μεταβολές, που κάθε όρος συνεπάγεται γι’ αυτόν.

Η παραπάνω σαφήνεια δηλαδή, αφορά και τις νομικές συνέπειες μίας ρήτρας στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του καταναλωτή. Για τον λόγο αυτό, ασαφείς ή πολυσήμαντες ρήτρες δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται από τον προμηθευτή με σκοπό να ενισχύσει τη θέση του απέναντι στον καταναλωτή. Ιδιαίτερα, όσον αφορά τις δυσμενείς οικονομικές συνέπειες και επιβαρύνσεις, αυτές πρέπει να είναι ευκρινείς, με την έννοια ότι μπορούν να γίνουν άμεσα κατανοητές από τον μέσο καταναλωτή, ο οποίος δεν διαθέτει εξειδικευμένες νομικές ή οικονομικές γνώσεις έναντι του καταναλωτή. Προς την κατεύθυνση της προβλεψιμότητας που επιβάλλει η αρχή της διαφάνειας και της αποτροπής της διάψευσης των δικαιολογημένων προσδοκιών του καταναλωτή, υπάρχει ανάγκη της προστασίας των προσδοκιών αυτών, στις λεγόμενες απροσδόκητες ή αιφνιδιαστικές ρήτρες, δηλαδή στις ρήτρες εκείνες που μεταβάλλουν την εικόνα που δικαιολογημένα έχει δημιουργηθεί στον καταναλωτή αναφορικά με το ύψος του τιμήματος ή την έκταση της κύριας παροχής, δηλαδή στοιχεία που είναι συνήθως και τα μόνα που πράγματι εξετάζει ο καταναλωτής.

Αδιαφανείς ρήτρες, που αποκρύπτουν την πραγματική, νομική και οικονομική κατάσταση, δημιουργούν τον κίνδυνο ο καταναλωτής είτε να απόσχει από την άσκηση ορισμένων δικαιωμάτων του, είτε να αποδεχθεί αξιώσεις, που, κατά το φαινόμενο, έχει ο προμηθευτής. Υπό το πρίσμα αυτό, οι αδιαφανείς ρήτρες μπορεί να οδηγήσουν, ακριβώς λόγω της αδιαφάνειάς τους, στη διατάραξη της συμβατικής ισορροπίας κατά το άρθρο 2 παρ. 6 του Ν. 2251/1994, ενώ αυτή ακριβώς η αδιαφάνεια εξειδικεύεται σε πολλές περιπτώσεις της παραγράφου 7, όπως για παράδειγμα στο εδ.ε {"...επιφυλάσσουν στον προμηθευτή το δικαίωμα μονομερούς τροποποίησης ή λύσης της σύμβασης χωρίς ορισμένο ειδικό και σπουδαίο λόγο"), εδ. ζ {"...επιφυλάσσουν στον προμηθευτή το δικαίωμα να κρίνει μονομερώς αν η παροχή του είναι σύμφωνη με τη σύμβαση"), εδ.η {"...επιφυλάσσουν στον προμηθευτή το απεριόριστο δικαίωμα να ορίζει μονομερώς το χρόνο εκπλήρωσης της παροχής του"), εδ.ι {"...επιτρέπουν στον προμηθευτή να μην εκτελέσει τις υποχρεώσεις του χωρίς σπουδαίο λόγο"), εδ.ια ("...χωρίς σπουδαίο λόγο αφήνουν το τίμημα αόριστο και δεν επιτρέπουν τον προσδιορισμό του με κριτήρια ειδικά καθορισμένα στη σύμβαση και εύλογα για τον καταναλωτή" (ΑΠ 430/2015).

Το δικαστήριο θα πρέπει να ελέγξει αν ο καταναλωτής έλαβε κάθε αναγκαία πληροφορία, ώστε να καταστεί για αυτόν δυνατή η αξιολόγηση των οικονομικών συνεπειών μιας τέτοιας ρήτρας στις οικονομικές του υποχρεώσεις. Στην εκτίμηση αυτή κρίσιμο είναι, αφενός, το ζήτημα αν η ρήτρα είναι διατυπωμένη κατά τρόπο σαφή και κατανοητό, ώστε να επιτρέπει στο μέσο καταναλωτή, ήτοι τον καταναλωτή που έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος, να υπολογίσει το κόστος που συνεπάγεται η εφαρμογή της και, αφετέρου, η πιθανή έλλειψη αναφοράς, στη σύμβαση καταναλωτικής πίστης, πληροφοριών που θεωρούνται ουσιώδεις, βάσει του είδους των αγαθών ή των υπηρεσιών που αποτελούν το αντικείμενο της συμβάσεως.

Το δικαστήριο θα πρέπει να

ελέγξει αν ο καταναλωτής έλαβε κάθε αναγκαία πληροφορία, ώστε να είναι δυνατή η αξιολόγηση

των οικονομικών συνεπειών μιας

τέτοιας ρήτρας στις οικονομικές

του υποχρεώσεις

_ΟPINIONS

Η πιθανότητα "στρέβλωσης"

της οικονομικής συμπεριφοράς

του μέσου καταναλωτή

Σε ενσωμάτωση της Οδ. 2005/29, τα άρθρα 9α επ. του Ν. 2251/1994 υιοθετούν ένα σύστημα απαγόρευσης αθέ-

μιτων εμπορικών πρακτικών. Έτσι, υπάρχουν οι "ad hoc"

αθέμιτες πρακτικές, της μαύρης λίστας του παραρτήμα-

τος της ως άνω Οδηγίας (= άρθρα 9στ και 9η για τις

παραπλανητικές και επιθετικές, αντίστοιχα), οι δύο

"μικρές γενικές ρήτρες" (= άρθρα 9δ και 9ε για τις παραπλανητικές πράξεις και παραλείψεις, αντίστοιχα και

άρθρο 9ζ για τις επιθετικές πρακτικές), και η "μεγάλη γενική ρήτρα" του άρθρου 9γ. Όπως λέγεται, για την αξιολόγηση του αθέμιτου μιας συμπεριφοράς ακολουθείται μια "bottom up" προσέγγιση, δηλαδή εξετάζεται πρώτα αν εμπίπτει η υπό αξιολόγηση συμπεριφορά σε κάποια από τις per se απαγορευμένες πρακτικές, αν όχι, τότε αν εμπίπτει σε κάποια από τις μικρές γενικές ρήτρες, και αν όχι, αν εμπίπτει στη μεγάλη γενική ρήτρα.

Σε όλες τις περιπτώσεις, το αθέμιτο μιας συμπεριφοράς κρίνεται "αφηρημένα", με βάση το πρότυπο του μέσου καταναλωτή. Έτσι, δεν απαγορεύονται μόνο εκείνες οι εμπορικές πρακτικές που υιοθετούνται πριν, κατά τη διάρκεια και ύστερα από εμπορική συναλλαγή που σχετίζεται με συγκεκριμένο προϊόν και είναι αθέμιτες. Εμπορική πρακτική των επιχειρήσεων προς τους καταναλωτές περιλαμβάνει κάθε πράξη, παράλειψη, τρόπο συμπεριφοράς ή εκπροσώπησης, εμπορική επικοινωνία, συμπεριλαμβανομένης της διαφήμισης και του μάρκετινγκ ενός προμηθευτή, που συνδέεται άμεσα με την προώθηση, πώληση ή προμήθεια ενός προϊόντος σε καταναλωτές. Μια εμπορική πρακτική είναι αθέμιτη, όταν είναι αντίθετη προς τις απαιτήσεις επαγγελματικής ευσυνειδησίας και στρεβλώνει ουσιωδώς ή ενδέχεται να στρεβλώσει ουσιωδώς την οικονομική συμπεριφορά του μέσου καταναλωτή, στον οποίο φθάνει ή στον οποίο απευθύνεται το προϊόν ή του

μέσου μέλους της ομάδας, όταν μια εμπορική πρακτική απευθύνεται σε μια συγκεκριμένη ομάδα καταναλωτών. Ως ουσιώδης στρέβλωση της οικονομικής συμπεριφοράς των

καταναλωτών νοείται η χρήση εμπορικής πρακτικής με σκοπό τη σημαντική μείωση της ικανότητας του καταναλωτή να λάβει τεκμηριωμένη απόφαση, με επακόλουθο ο καταναλωτής να λάβει μια απόφαση συναλλαγής που διαφορετικά δεν θα ελάμβανε.

Το πρότυπο του μέσου καταναλωτή

Το κριτήριο εκτιμήσεως που γίνεται δεκτό είναι ο μέσος καταναλωτής, κατά την αντίληψη του homo economicus (ΔΕΕ απόφαση της 6ης Ιουλίου 1998, C-210/96 Gut Springerheide, παρ. 31). Αυτός έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος, λαμβανομένων υπόψη των κοινωνικών, πολιτιστικών και γλωσσικών παραγόντων (ΔΕΕ απόφαση της 30ής Απριλίου 2014 υπόθεση C-26/13, Arp ad Kasler, Hajnalka Ka si erne Rabai κατά OTP Jelzalogbank Zrt, σκέψεις 71 –75, ΔΕΕ απόφαση της 12ης Μαΐου 2011, Ving Sverige, C 122/10, EU:C:2011:299, σκέψη 22). Όπως προκύπτει από την αιτιολογική σκέψη 18 της Οδηγίας 2005/29, η έννοια του "μέσου καταναλωτή" δεν είναι στατιστική έννοια και τα εθνικά δικαστήρια και οι εθνικές αρχές θα πρέπει να χρησιμοποιούν τη δική τους κρίση για να προσδιορίζουν

την τυπική αντίδραση του καταναλωτή αυτού σε δεδομένη περίπτωση. Κατά συνέπεια, προκειμένου να εκτιμηθεί κατά πόσον εμπορικές πρακτικές εξαπατούν ή ενδέχεται να εξαπατήσουν τον μέσο καταναλωτή, εναπόκειται στο εθνικό δικαστήριο να εξακριβώσει, λαμβάνοντας υπόψη το σύνολο των κρίσιμων περιστάσεων.

Σε σχέση με το κρίσιμο στο πλαίσιο της παρούσας ανάλυσης πληροφόρησης του καταναλωτή, εναπόκειται στο εθνικό δικαστήριο να εξακριβώσει κατά πόσον εμπορικές

πρακτικές είναι παραπλανητικές, λαμβάνοντας υπόψη την αντίληψη του μέσου καταναλωτή, ο οποίος έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος, λαμβανομένων υπόψη των κοινωνικών, πολιτιστικών και γλωσσικών παραγόντων, κατά το ΔΕΕ. Το εθνικό δικαστήριο οφείλει συνεπώς να εκτιμήσει κατά περίπτωση, λαμβάνοντας υπόψη, όπως προκύπτει από το άρθρο 7, παράγραφοι 1 έως 4, στοιχείο γʹ, της Οδηγίας 2005/29, το πραγματικό πλαίσιο της επίμαχης εμπορικής πρακτικής, το χρησιμοποιούμενο μέσο επικοινωνίας, ιδίως τους περιορισμούς του μέσου αυτού, καθώς και τη φύση και τα χαρακτηριστικά του οικείου προϊόντος, κατά πόσον η παράλειψη ουσιώδους πληροφορίας, όπως είναι η τιμή, οδήγησε ή ενδέχεται να οδηγήσει τον καταναλωτή να λάβει απόφαση συναλλαγής την οποία διαφορετικά

δεν θα ελάμβανε (βλ., συναφώς, απόφαση της 12ης Μαΐου 2011, Ving Sverige, C-122/10, EU:C:2011:299, σκέψεις 52, 53 και 58).

Βέβαια, στην εθνική έννομη τάξη δεν ήταν πάντα η

ανωτέρω αντίληψη του καταναλωτή η κρατούσα. Από την

απόφαση ΑΠ 1219/2001,

αγωγής, έγινε δεκτό ότι το ζήτημα της καταχρηστικό-

τητας κάποιων ΓΟΣ θα κρινόταν με βάση το ενδιάμεσο

πρότυπο του καταναλωτή, που είναι συνήθως απρόσεκτος

ως προς την ενημέρωσή του, αλλά ο οποίος διαθέτει

τη μέση αντίληψη κατά τον σχηματισμό της απόφασής

του να συμβληθεί ως καταναλωτής συγκεκριμένου είδους

αγαθών ή υπηρεσιών. Έτσι, κατά τη διαδικασία για τη

διαπίστωση της καταχρηστικότητας των ΓΟΣ, έπρεπε να ερευνάται αν υπάρχει τυπική διατάραξη ως απόκλιση από τη συνηθισμένη ρύθμιση και στη συνέχεια να ερευνάται ο βαθμός έντασης της απόκλισης αυτής, δηλαδή αν η απόκλιση αυτή στη συγκεκριμένη περίπτωση αφορά αξιολογικές εκτιμήσεις καθοδηγητικού χαρακτήρα με βάση αυτό το πρότυπο. Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, τούτο δεν γίνεται πλέον δεκτό από τα εθνικά μας δικαστήρια, τα οποία υιοθετούν το πρότυπο του μέσου καταναλωτή, ο οποίος έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος.

Ένα προδικαστικό ερώτημα

που αλλάζει τα πάντα;

Όλως προσφάτως, ένα προδικαστικό ερώτημα ιταλικού δικαστηρίου ήρθε να ταράξει τα νερά, στην έννοια του καταναλωτή. Στην υπόθεση Compass Banca SpA / Autorità Garante della Concorrenza e del Mercato (C-646/22), εστάλη προδικαστικό ερώτημα, το οποίο, όπως δημοσιεύθηκε στην επίσημη εφημερίδα ΕΕ στις 23.01.2023, έχει ως εξής: Δεν θα πρέπει η έννοια του μέσου καταναλωτή κατά την Οδηγία 2005/29/ΕΚ, νοούμενου ως του καταναλωτή ο οποίος έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως συνετός και ενημερωμένος, λόγω της ελαστικότητας και του απροσδιόριστου χαρακτήρα της, να προσδιορίζεται με γνώμονα τη βέλτιστη γνώση και πείρα και, ως εκ τούτου, να αναφέρεται όχι μόνο στην κλασική έννοια του homo economicus, αλλά και στα πορίσματα των πλέον πρόσφατων θεωριών σχετικά με την περιορισμένη ορθολογικότητα, βάσει των οποίων έχει αποδειχθεί ότι οι άνθρωποι δρουν συχνά μειώνοντας τις αναγκαίες πληροφορίες με "παράλογες" αποφάσεις σε σύγκριση με εκείνες που θα ελάμβανε ένας υποθετικά προσεκτικός και ενημερωμένος άνθρωπος, πορίσματα από τα οποία προκύπτει η ανάγκη μεγαλύτερης προστασίας των καταναλωτών στην περίπτωση του κινδύνου γνωσιακών επιρροών, ενός κινδύνου όλο και μεγαλύτερου στη σύγχρονη δυναμική της αγοράς;

"θεμιτό ενδιαφέρον" (sic), να γνωρίζει ποιοι είναι για κάθε ιστοσελίδα οι "τρίτοι συνεργάτες" ή αντιληπτική ικανότητα να εξοικειωθεί με πολύπλευρα οικοσυστήματα

διαφημιστικών σκοπών, στη διάσταση των οποίων τα δεδομένα του χρήστη κυκλοφορούν ελεύθερα.

Αντίθετα, ο καταναλωτής – και όπως αποδεικνύουν τα διδάγματα των συμπεριφορικών οικονομικών – είναι πρόθυμος να θυσιάσει την πληροφόρησή του με σκοπό να απολαύσει τη χρήση μιας υπηρεσίας. Δεν είναι σίγουρο ότι θα συμπεριφέρεται πάντα "ορθολογικά", αλλά μπορεί να δρα παρορμητικά και βεβιασμένα, χωρίς να ενδιαφέρεται για την καταιγίδα των πληροφοριών που του απευθύνεται. Έτσι, συμπεριφορικές μελέτες δείχνουν ότι πολλές τεχνικές που κανείς δεν σκόπευε ποτέ να απαγορεύσει καθότι δεν προσκρούουν στο "average consumer test", εν τοις πράγμασι επηρεάζουν τη συμπεριφορά και ενδεχομένως να το κάνουν με σημαντικό τρόπο. Τα εμπειρικά δεδομένα θα μπορούσαν καταρχήν να οδηγήσουν στην ερμηνεία του μέσου καταναλωτή, ως αυτού που εμφανίζει ορισμένα χαρακτηριστικά συμπεριφοράς, η ευαισθησία στο framing, προκαταλήψεις ή γνωσιακές αδυναμίες του, παράλογοι περισσότερο ή λιγότερο φόβοι και προκατάληψη ή προδιάθεση απέναντι σε πληροφορίες.

Είναι γεγονός ότι την εποχή της υπερπληροφόρησης δεν μπορεί κανείς να θεωρηθεί επαρκώς ενημερωμένος. Αλήθεια, ποιος από εμάς διαβάζει αναλυτικά τα privacy notes ή τα cookies banners που εμφανίζονται σε κάθε ιστοσελίδα που επισκεπτόμαστε; Ποιος έχει τη διάθεση, το χρόνο ή και την ικανότητα να αντιληφθεί πλήρως σύνθετες έννοιες όπως "υπεύθυνος επεξεργασίας",

Είναι, λοιπόν, ο καταναλωτής "ενημερωμένος" ή "ευάλωτος γνωσιακά"; Αυτό είναι το ερώτημα που θα απασχολήσει νομική και συμπεριφορική επιστήμη τα επόμενα χρόνια και με αφορμή και την αναμενόμενη απάντηση του ΔΕΕ στο προδικαστικό ερώτημα που εκτέθηκε ανωτέρω, θα διαπλάσει το δίκαιο του καταναλωτή για τα επόμενα χρόνια. Κάτι πολύ χρήσιμο στην εποχή της data driven οικονομίας, των συμπεριφορικών online διαφημίσεων που στοχεύουν ακριβώς στις γνωσιακές ιδιαιτερότητες ή αδυναμίες κάθε καταναλωτή, και του ζητήματος αν για μια τέτοια "στόχευση" του καταναλωτή

Προς μια αναθεώρηση της έννοιας

του μέσου καταναλωτή;

O καταναλωτής – και όπως αποδεικνύουν τα διδάγματα των συμπεριφορικών οικονομικών – είναι πρόθυμος να θυσιάσει την πληροφόρησή του με σκοπό να απολαύσει τη χρήση μιας υπηρεσίας

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚH ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ

ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣIΑΣ

Η σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας αποτελεί

ένα πολυσύνθετο κοινωνικό φαινόμενο που προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και παραβιάζει την αρχή της ίσης μεταχείρισης. Στην Κύπρο, εφαρμοστέος νόμος είναι ο Περί

Ίσης Μεταχείρισης Ανδρών και Γυναικών στην Απασχόληση και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση Νόμος του 2002.

ο φαινόμενο της σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας πηγάζει από το εργασιακό περιβάλλον και τις πλείστες φορές στοχεύει εις βάρος των εργαζομένων λόγω της θέσης εξουσίας που εκμεταλλεύονται τα ανώτερα στελέχη. Νοείται ότι τέτοια συμπεριφορά δύναται να προκαλέσει δυσμενή αποτελέσματα στην ψυχική υγεία του θύματος. Ο Νόμος 205(Ι)/2002 θεσπίστηκε για την προστασία του θύματος και ορίζει την σεξουαλική παρενόχληση ως "οποιαδήποτε ανεπιθύμητη από τον αποδέκτη της συμπεριφορά σεξουαλικής φύσης που εκφράζεται με λόγια ή έργα και έχει ως σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή

της αξιοπρέπειας του προσώπου, ιδίως όταν δημιουργεί ένα εκφοβιστικό, εχθρικό, εξευτελιστικό περιβάλλον

κατά την απασχόληση ή την επαγγελματική εκπαίδευση ή

κατάρτιση ή κατά την πρόσβαση στην απασχόληση ή την

επαγγελματική εκπαίδευση ή κατάρτιση".

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον πιο πάνω ορισμό, η σεξουαλική παρενόχληση μπορεί να αποτελεί ένα μεμονωμένο γεγονός, σποραδικά γεγονότα ή μία συνεχιζόμενη διαδικασία ανεπιθύμητης για τον/την αποδέκτη σεξουαλικής συμπεριφοράς. Ως εκ τούτου, τέτοια συμπεριφορά μπορεί να περιλαμβάνει μία προφορική ή σωματική συμπεριφορά που συσχετίζεται με την άνιση συσχέτιση εξουσίας επί του άλλου προσώπου. Το γράμμα του Νόμου σε σχέση με τον ορισμό της σεξουαλικής παρενόχλησης περιλαμβάνει μεταξύ άλλων λεκτικά ταπεινωτικά ή υποτιμητικά καλέσματα, σχόλια ή προσβολές ή απειλές ή άσεμνη επίθεση, που αφορούν την εμφάνιση, τις σεξουαλικές εμπειρίες, τους όρους και τις συνθήκες εργασίας. Σημειώνεται ότι λαμβάνεται σοβαρά υπόψη το γεγονός πως εκλαμβάνει το

Νεόφυτος Φράγκος

Δικηγόρος, LLM in Criminal law

θύμα την πράξη που δέχεται από τον δράστη αλλά και το πώς αισθάνεται για την συγκεκριμένη πράξη και όχι τις προθέσεις του δράστη.

Περαιτέρω, απαγορεύεται οποιαδήποτε τέτοια πράξη

εις βάρος ενός προσώπου στον εργασιακό του χώρο, ενώ απαγορεύεται και στον δράστη να προβεί σε οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση δυσμενή ενέργεια σε βάρος του θύματος επειδή υπέκυψε ή απέκρουσε ή κατήγγειλε τέτοια συμπεριφορά. Να σημειωθεί ότι ο Νόμος προστατεύει με τον ίδιο τρόπο και τους μάρτυρες τέτοιων συμπεριφορών. Σε περίπτωση απόλυσης λόγω υποβολής καταγγελίας ενός περιστατικού σεξουαλικής παρενόχλησης, τέτοια απόλυση θεωρείται παράνομη, άκυρη και καταχρηστική, εκτός αν αποδείξει ο εργοδότης ότι η απόλυση δεν είχε καμία σχέση με την υποβολή καταγγελίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο εργοδότης είναι υποχρεωμένος να προβεί στις δέουσες ενέργειες αφού λάβει γνώση για περιστατικό που αφορά σεξουαλική παρενόχληση, σε διαφορετική περίπτωση

δύναται να κριθεί ένοχος αδικήματος και είναι συνυπεύθυνος με τον δράστη. Ο εργοδότης είναι υπόλογος για την παράλειψη ακόμη και όταν περιέλθει στην αντίληψή του τέτοιο περιστατικό από τρίτους και όχι από το πραγματικό θύμα της αξιόποινης πράξης. Σε περίπτωση όπου ένα πρόσωπο θεωρήσει ότι είναι θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης στον εργασιακό του χώρο μπορεί να αποταθεί στην Επιτροπή Ισότητας Φύλων στην Απασχόληση και Επαγγελματική Εκπαίδευση ή στους Επιθεωρητές του Τμήματος Εργασίας ή και στην Αρχή Ισότητας Επιτρόπου Διοίκησης. ■

ΨΗΦΙΑΚH ΚAΡΤΑ ΕΡΓΑΣIΑΣ VS ΑΔHΛΩΤΗ ΕΡΓΑΣIΑ Ποιος θα είναι ο νικητής;

Η ψηφιακή κάρτα εργασίας συνιστά ένα εργαλείο, που τέθηκε πρόσφατα σε εφαρμογή, με το οποίο θα καταγράφονται οι ώρες εργασίας των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα με απόλυτη ακρίβεια και σε πραγματικό χρόνο. Βασικός στόχος του μέτρου αυτού είναι η καταπολέμηση

των φαινομένων της αδήλωτης και υποδηλωμένης εργασίας, των απλήρωτων υπερωριών

και της εισφοροδιαφυγής με κεντρικό γνώμονα την προστασία των εργαζομένων αλλά

και των επιχειρήσεων από φαινόμενα αθέμιτου ανταγωνισμού.

δη, η ψηφιακή κάρτα εργασίας λειτουργεί

κανονικά στους εργαζόμενους του συνόλου

των τραπεζών της χώρας και των σούπερ μάρκετ με περισσότερους από 250 εργαζομένους, ενώ έχει ολοκληρωθεί η απογραφική διαδικασία

και στις λοιπές επιχειρήσεις της χώρας, που απασχολούν εργαζόμενους μισθωτής εξαρτημένης

εργασίας, στις οποίες και θα αρχίσει να εφαρμόζεται σταδιακά ο εν λόγω μηχανισμός.

Με την εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας εργασίας το αναβαθμισμένο πλέον σύστημα ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ ενημερώνεται σε πραγματικό χρόνο για το ωράριο εργασίας των εργαζομένων και χαρακτηρίζει αυτόματα κάθε ώρα εργασίας ως κανονικό ωράριο, υπερεργασία, υπερωρία ή διευθέτηση, ενώ το ίδιο συμβαίνει και με τα διαλείμματα, τα ρεπό και τις άδειες. Κανένα μέρος δεν μπορεί

να παρέμβει και να αλλοιώσει τα δεδομένα, κατά

Εταίρος, VDI Law Firm

συνέπεια θεωρείται πως με τον τρόπο αυτό θα υπάρχει σεβασμός στο ωράριο των εργαζομένων και πληρωμή των υπερωριών τους. Ισχύει όμως κάτι τέτοιο; Η αλήθεια είναι πως το μέτρο αυτό συνιστά μια σημαντική

προσπάθεια για την εξάλειψη φαινομένων αδήλωτης ή υποδηλωμένης εργασίας, ωστόσο είναι αμφίβολο, εάν θα έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Και τούτο διότι ο μηχανισμός αυτός δεν εμποδίζει τον εκάστοτε εργοδότη να “υποχρεώσει” τον εργαζόμενο να δηλώσει μέσω της ψηφιακής κάρτας εργασίας ότι τελείωσε το ωράριό του και παρά ταύτα να εξακολουθήσει να παρέχει την εργασία του. Συνεπώς και πάλι το κλειδί για την πάταξη τέτοιων φαινομένων είναι οι συνεχείς και εντατικοί έλεγχοι στις επιχειρήσεις, γεγονός που ούτως ή άλλως ίσχυε και προηγουμένως. Αυτό

που στην ουσία αλλάζει είναι ότι διευκολύνεται η δυνατότητα ουσιαστικού ελέγχου από τις αρμόδιες αρχές, οι

οποίες πλέον θα γνωρίζουν πριν επισκεφτούν ένα χώρο εργασίας ποιοι εργαζόμενοι πρέπει να βρίσκονται εκεί.

Από την άλλη πλευρά, ένα τέτοιο μέτρο μπορεί να προ-

καλέσει δυσκολίες και προβλήματα σε εργοδότες που τηρούν την εργατική νομοθεσία. Συγκεκριμένα, δεν είναι εύκολο για έναν εργοδότη -ιδίως σε επιχειρήσεις με πολλούς εργαζόμενους- να ελέγχει καθημερινά εάν οι εργαζόμενοι κατά την έναρξη και λήξη του ωραρίου της ενημέρωσαν ορθά το σύστημα ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ. Εάν λοιπόν κάποιοι εργαζόμενοι ξεχνούν ή αμελούν να ενημερώνουν ορθά το σύστημα, αυτό μπορεί να επιφέρει αρνητικές συνέπειες και τσουχτερά πρόστιμα στην επιχείρηση. Περαιτέρω, λαμβανομένου υπόψη ότι οι εργαζόμενοι θα μπορούν να χρησιμοποιούν τις καταγραφές της ψηφιακής κάρτας εργασίας ως αποδεικτικό μέσο ενώπιον των δικαστηρίων, έχοντας το δικαίωμα ακόμη και για έκδοση διαταγής πληρωμής -η οποία αποτελεί τίτλο εκτελεστό και εκδίδεται άμεσα, χωρίς την ακρόαση του προσώπου κατά του οποίου στρέφεται-, η καθυστερημένη δήλωση της λήξης παροχής εργασίας θα μπορούσε να οδηγήσει στην επιδίκαση υπερωριών που δεν έχουν πραγματοποιηθεί.

Είναι προφανές ότι η ψηφιακή κάρτα εργασίας αποτελεί ένα σημαντικό βήμα στην προσπάθεια αναβάθμισης της εργασιακής καθημερινότητας των εργαζομένων και της προστασίας των κατοχυρωμένων εργασιακών τους δικαιωμάτων, ωστόσο μένει να φανεί στην πράξη, εάν είναι το ενδεδειγμένο μέτρο για την αντιμετώπιση των παθογενειών που εντοπίζονται στον εργασιακό τομέα. ■

Βασ. Σοφίας 112, 115 27, Αθήνα

Τ: +30 210 8847442

E: info@vdilawfirm.com

W: www.vdilawfirm.com

Γεωργία

Πατίλη _ INFO

Corporate Governance & Compliance Conference:

INTEGRATING COMPLIANCE IN THE BUSINESS STRATEGY

Το συνέδριο, το οποίο πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Συνδέσμου

Επαγγελματιών Κανονιστικής Συμμόρφωσης Ελλάδος (ΣΕΚΑΣΕ), με τιμητική υποστήριξη από την Ένωση Εισηγμένων Εταιριών και χορηγούς τη Deloitte και τη ΔΕΠΑ Εμπορίας Α.Ε., ανάδειξε την αλληλεπίδραση της Συμμόρφωσης με τη χάραξη της επιχειρηματικής στρατηγικής, τη βιώσιμη ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα των εταιρειών.

Tο συνέδριο Corporate Governance & Compliance, το οποίο έλαβε χώρα στις 15 Φεβρουαρίου, συντόνισε η Αλεξάνδρα Βαρλά, Δικηγόρος LL.M, Editor-in-chief & Head Of Business Unit “Lawyer” Boussias, η οποία, αφού χαιρέτισε τους παριστάμενους και παρουσίασε τη θεματική του συνεδρίου, έδωσε τον λόγο στη Βασιλική Λαζαράκου, Διδ. Νομικής, Πρόεδρο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς. Η κ. Λαζαράκου τόνισε ότι η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς έχει θέσει ως προτεραιότητα την αναμόρφωση νομοθετικών κειμένων, όπως ο πρόσφατος νόμος για την εταιρική διακυβέρνηση, με στόχο την αποτελεσματικότερη λειτουργία της αγοράς, ενώ βρέθηκε δίπλα στις

εισηγμένες εταιρείες από την ισχύ του νόμου τον Ιούλιο του 2021, απαντώντας σε κάθε ερώτημά τους, με στόχο την ενιαία και αποτελεσματική εφαρμογή του νόμου. Μάλιστα, ανέφερε ότι ο νόμος έχει δώσει την ευκαιρία στην Ελλάδα να είναι σε πλήρη συμμόρφωση με τις αρχές της εταιρικής διακυβέρνησης του ΟΟΣΑ, όμως το ζητούμενο είναι οι εταιρείες να μη μείνουν σε μια τυπική συμμόρφωση, αλλά να προχωρήσουν σε ουσιαστική συμμόρφωση.

Στη συνέχεια, τον λόγο έλαβε ο Αθανάσιος Κουλορίδας, Πρόεδρος Διοικούσας Επιτροπής της Ένωσης Εισηγμένων Εταιριών (ΕΝΕΙΣΕΤ), Επικ. Καθηγητής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο οποίος εξέφρασε μια άλλη διάσταση στην εταιρική διακυβέρνηση, δίνοντας έμφαση στο κόστος συμμόρφωσης και τα πιθανά αντικίνητρα, εξηγώντας ότι σε παγκόσμιο επίπεδο μειώνονται οι εταιρείες που ζητούν εισαγωγή στο χρηματιστήριο. Η ασάφεια του πλαισίου και η οριζόντια αντιμετώπιση όλων των εισηγμένων

εταιρειών χωρίς διαφοροποίηση ως προς το μέγεθός

τους αυξάνει το κόστος συμμόρφωσης, ειδικά για τις μικρότερες εταιρείες που δεν βλέπουν άμεσο απτό όφελος. Το ζητούμενο κατά τον κ. Κουλορίδα είναι να μη βλέπουμε ως αυτοσκοπό την προστασία

του επενδυτή, αλλά να συνυπολογίζουμε και το

κόστος που συνεπάγονται για την επιχείρηση οι

Βασιλική Λαζαράκου

αυξανόμενες υποχρεώσεις κανονιστικής συμμόρφωσης,

Της Αλεξιάννας Τσότσου

ενώ αναφέρθηκε και στο αναπτυξιακό βάρος που συνιστά η αντικειμενική ευθύνη που αποδίδεται στα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου.

Χαιρετισμό απηύθυνε και ο Michel Montbertrand, Πρόεδρος Συνδέσμου Επαγγελματιών Κανονιστικής Συμμόρφωσης Ελλάδος (ΣΕΚΑΣΕ), ο οποίος επεσήμανε ότι ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις

συνειδητοποιούν ότι οι πρακτικές κανονιστικής

συμμόρφωσης συνεισφέρουν στην επιτυχία τους, στηρίζουν τη διοίκηση στη λήψη αποφάσεων και προστατεύουν τα συμφέροντα των επιχειρήσεων

και των πελατών. Ο κ. Montbertrand ολοκλήρωσε

την ομιλία του ανακοινώνοντας τη συνεργασία

του ΣΕΚΑΣΕ με την εταιρεία BOUSSIAS για τη δημιουργία και απονομή βραβείων κανονιστικής συμμόρφωσης μέσα στο 2023.

Leadership reset: How to lead in an increasingly unpredictable world

Στην παρουσίασή του, ο Ade McCormack, Founder, The Intelligent Leadership Hub, εξήγησε πώς η αβεβαιότητα του σημερινού κόσμου επηρεάζει το μοντέλο ηγεσίας. Σύμφωνα με τον κ. McCormack, το συγκεντρωτικό μοντέλο δεν είναι πλέον αποδοτικό σε ένα περιβάλλον που κινείται με ταχείς ρυθμούς, ενώ ταυτόχρονα η επικέντρωση των επιχειρήσεων στο κέρδος είναι κοντόφθαλμη και δεν ωφελεί ούτε την κοινωνία, το περιβάλλον και τους καταναλωτές αλλά ούτε και την προάσπιση του ταλέντου.

Υπό αυτό το πρίσμα, το μοντέλο που μπορεί να λειτουργήσει στα σημερινά δεδομένα είναι αυτό της φυλής, όπου κυριαρχεί η υψηλή αίσθηση του περίγυρου (συναισθηματική νοημοσύνη), η απόφαση με βάση αυτή την αίσθηση για το τι πρέπει να γίνει (διανοητική νοημοσύνη) και η δράση (φυσική νοημοσύνη), με την επικέντρωση να γίνεται στα περιουσιακά στοιχεία και όχι στο κέρδος. Η προσαρμοστικότητα και η ελαστικότητα θα πρέπει να αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά των οργανισμών, με τον πειραματισμό και την καινοτομία να είναι τα θεμέλια, για να επιτευχθεί αυτό. Ως παραδείγματα τέτοιων προσαρμοστικών επιχειρήσεων δίνονται στην παρουσίαση το Netflix, η Google και η Amazon που ανανεώνουν το business model τους κάθε λίγα δευτερόλεπτα. Μάλιστα, αυτή η προσαρμοστικότητα και δημιουργικότητα δεν μπορεί να έρθει από την τεχνολογία, αλλά θα πρέπει να είναι ο άνθρωπος στο επίκεντρο, ενώ σημαντικό είναι να αποδομηθεί το συγκεντρωτικό μοντέλο και να υλοποιηθεί το αποκεντρωτικό μοντέλο, όπου ο καθένας μπορεί να λειτουργεί ως ηγέτης. Σε ένα τέτοιο μοντέλο, θα αξιοποιηθεί αποδοτικότερα το διανοητικό κεφάλαιο και θα

δημιουργηθεί μεγαλύτερη αξία, όπως τονίζει ο κ. McCormack κλείνοντας την ομιλία του.

Design and Implementation of a Global Antitrust Framework – Focus on new Antitrust Standard in LEGAL DESIGN

Η Dr. Vera Rödel, Global Lead Antitrust, Merck, ξεκίνησε την ομιλία της τονίζοντας ότι οι νομικές υπηρεσίες χρειάζονται τη μεθοδολογία του legal design, για να δημιουργούν ανθρωποκεντρικές λύσεις που είναι φιλικές προς τον χρήστη και λειτουργούν σωστά. Οι αποδοτικές διαδικασίες, η αποτελεσματική επικοινωνία και η χρήση ψηφιακών εργαλείων είναι βασικά στοιχεία για την επιτυχία, ενώ από την άλλη τα υπερβολικά μεγάλα και μη δομημένα κείμενα, τα οποία είναι γραμμένα σε δυσνόητη γλώσσα - κάτι που συναντάμε συχνά στα νομικά κείμενα - δεν βοηθούν στην καλή συνεργασία των δικηγόρων με τις επιχειρήσεις. Ως αμιγώς ανθρωποκεντρική και πελατοκεντρική μεθοδολογία, το legal design είναι ένα πάρα πολύ χρήσιμο εργαλείο για να εντοπισθούν τα προβλήματα και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ‘χρήστες’ (είτε πρόκειται για τους πελάτες μιας δικηγορικής εταιρείας, είτε τους εσωτερικούς ‘πελάτες’ του νομικού τμήματος μιας επιχείρησης),

Ade McCormack

Dr. Vera Rödel

_LAWYER EVENTS

Ιωάννης Αψούρης

Ιωάννα Κουλούρη

να βρεθούν πρακτικές, εφαρμόσιμες και δημιουργικές λύσεις που αυξάνουν την αποδοτικότητα.

Στη συνέχεια της παρουσίασής της, η κ. Rödel παρουσίασε ως case study την εφαρμογή της μεθοδολογίας του legal design στο Global Antitrust Framework της Merck. Αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής η δημιουργία ενός δομημένου, εύληπτου, ξεκάθαρου εγγράφου, αποτελούμενου από κείμενο αλλά και οπτικά στοιχεία, το οποίο οι αναγνώστες κατανοούν και εφαρμόζουν, με αποτέλεσμα τη συμμόρφωσή τους με τις αντιμονοπωλιακές αρχές και προδιαγραφές, αλλά και τη θωράκιση της Merck από τυχόν επιβολή προστίμου για μη συμμόρφωση.

Εταιρική διακυβέρνηση

μετά

το Ν. 4706/2020 –

επόμενη μέρα

Ο Ιωάννης Αψούρης, Γενικός Διευθυντής Νομικών Υπηρεσιών Ομίλου HELLENiQ ENERGY, ξεκίνησε την ομιλία του δίνοντας έμφαση στην ελληνική διάσταση της συμμόρφωσης προς τις απαιτήσεις για την εταιρική διακυβέρνηση και τονίζοντας ότι το 2023 είναι έτος αξιολόγησης έπειτα από τη συμμόρφωση με τον νέο νόμο και την υιοθέτηση του Κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης του ΕΣΕΔ. Η διαδικασία

αυτή περιλαμβάνει την αξιολόγηση της επάρκειας

και αποτελεσματικότητας του συστήματος εσωτερικού ελέγχου των εισηγμένων, την επανεξέταση τήρησης

των κριτηρίων ανεξαρτησίας και την αξιολόγηση

της πολιτικής καταλληλότητας των μελών ΔΣ. Υπό αυτό το πρίσμα, μεγάλη σημασία έχει το περιβάλλον ελέγχου, το οποίο θα πρέπει να αποτελείται από τις αξίες ως προς τη συμπεριφορά της διοίκησης, την οργανωτική δομή για τον σχεδιασμό, την εκτέλεση, τον έλεγχο και την εποπτεία των εταιρικών εργασιών, την εταιρική ευθύνη και ό,τι αφορά το ανθρώπινο δυναμικό, ενώ βεβαίως σημαντικό ρόλο παίζει και το σύστημα πληροφόρησης και επικοινωνίας που περιλαμβάνει τη διαδικασία χρηματοοικονομικής και μη χρηματοοικονομικής πληροφόρησης. Ως προς τις ευρωπαϊκές εξελίξεις, ο κ. Αψούρης ανέφερε την Οδηγία (ΕΕ) 2022/2464 για την υποβολή εκθέσεων βιωσιμότητας (CSRD), της οποίας η εφαρμογή ξεκινάει από το 2024 και το πεδίο είναι οι μεγάλες εταιρείες (εισηγμένες και μη), οι μικρομεσαίες εισηγμένες και οι εταιρείες εκτός ΕΕ με θυγατρικές με τζίρο εντός ΕΕ άνω των 150 εκατομμυρίων ευρώ. Η Οδηγία επικαιροποιεί την Οδηγία (ΕΕ) 2014/95 (NFRD) και ως δημοσιοποιούμενες πληροφορίες θέτει αυτές που αφορούν το περιβάλλον, τα εργασιακά και κοινωνικά θέματα, την καταπολέμηση δωροδοκίας και διαφθοράς, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ποικιλομορφία του ΔΣ. Περαιτέρω, ως σπουδαία ευρωπαϊκή εξέλιξη ανέφερε την Οδηγία (ΕΕ) 2022/2381 σχετικά με τη βελτίωση της ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων σε θέσεις διευθυντικών στελεχών των εισηγμένων εταιρειών, αλλά και την πρόταση Οδηγίας για την υποχρεωτική δέουσα επιμέλεια για παραβιάσεις περιβαλλοντικής νομοθεσίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλη την αλυσίδα αξίας.

Compliance function: Bringing the G to ESG

Στην παρουσίασή της, η Ιωάννα Κουλούρη, Senior Compliance Manager & DPO, DESFA SA, μίλησε για την επιτυχημένη λειτουργία του ΔΕΣΦΑ και τη διαδικασία συμμόρφωσής του, η οποία ξεκίνησε το 2020 με την ίδρυση ως αυτοτελούς μονάδας του τμήματος Δεοντολογίας και Συμμόρφωσης, την υιοθέτηση νέου Κώδικα Δεοντολογίας και τη συμμόρφωση με την Οδηγία (ΕΕ) 2019/1937 (Whistleblowing) και λαμβάνει πλέον ολοένα μεγαλύτερη σημασία μέσα στον οργανισμό.

Στη συνέχεια, η κ. Κουλούρη παρουσίασε τις εταιρικές πολιτικές που αφορούν τον Κώδικα Δεοντολογίας, την πολιτική ενάντια στη διαφθορά, την προστασία των πληροφοριοδοτών που προβαίνουν σε καταγγελίες για παραβίαση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και την πολιτική Προστασίας Δεδομένων. Κλείνοντας, αφού έκανε αναφορά στο σύστημα εσωτερικού ελέγχου και διαχείρισης κινδύνου, έδωσε έμφαση στην πρωτοβουλία του ΔΕΣΦΑ που αφορά την

αξιολόγηση κινδύνου συγκεκριμένα για τον κίνδυνο της διαφθοράς με την ανάπτυξη εξατομικευμένης μεθοδολογίας και δικλείδων ασφαλείας.

Δεοντολογικές Αρχές

στην εκτέλεση Ευρωπαϊκών

Ερευνητικών προγραμμάτων και ο

ρόλος

της Εταιρικής Συμμόρφωσης

Ο Ιωσήφ Αβραμίδης, Διευθυντής Προστασίας Δεδομένων & Συμμόρφωσης, Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών

Α.Ε., στην έναρξη της ομιλίας του επεσήμανε ότι η Συμμόρφωση ως εταιρική μονάδα μπορεί να συμβάλει στην χάραξη της στρατηγικής της επιχείρησης, η οποία άλλωστε είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την εξωστρέφειά της. Στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών η εξωστρέφεια υλοποιείται με τη συμμετοχή της Γενικής Διεύθυνσης Στρατηγικής και της Επιχειρησιακής Μονάδας Πληροφορικής σε διαγωνισμούς ευρωπαϊκών προγραμμάτων καινοτομίας και έρευνας σε τομείς, όπως οι νέες τεχνολογίες, η αεροπορική ασφάλεια και η επαύξηση της ψηφιακής εμπειρίας του επιβάτη.

Προχωρώντας την παρουσίασή του, ο κ. Αβραμίδης περιέγραψε τις κύριες ευρωπαϊκές πλατφόρμες χρηματοδότησης έρευνας, όπως το SESAR 3 και το Horizon Europe, το οποίο διέπεται από τον Κανονισμό (ΕΕ) 2021/695. Στο άρθρο 19 του Κανονισμού αναφέρονται οι αρχές σε σχέση με την ηθική και την ακεραιότητα στην επιλογή και εκπόνηση επιδοτούμενων από την ΕΕ προγραμμάτων, όπως η αρχή της αναλογικότητας, το δικαίωμα στην προστασία προσωπικών δεδομένων και η ανάγκη διασφάλισης της προστασίας του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας, ενώ υπάρχουν και συγκεκριμένοι κανόνες ηθικής για τα νομικά πρόσωπα, όπως η αυτοαξιολόγηση δεοντολογίας και η επιβεβαίωση ότι οι δραστηριότητες θα συμμορφώνονται με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό Δεοντολογίας για την Ακεραιότητα της Έρευνας. Ολοκληρώνοντας την ομιλία του, ο κ. Αβραμίδης σκιαγράφησε τη συνεισφορά της Συμμόρφωσης στην υποστήριξη του οργανισμού

σε όλο το φάσμα της διαγωνιστικής διαδικασίας

αλλά και της υλοποίησης του ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος.

σεων. Το πλαίσιο αυτό περιλαμβάνει την Οδηγία (ΕΕ) 2464/2022 για την υποβολή εκθέσεων για την εταιρική βιωσιμότητα και τον Κανονισμό (ΕΕ) 2088/2019 για τις γνωστοποιήσεις αειφορίας στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, καθώς και τις Αρχές Υπεύθυνης Τραπεζικής και Υπεύθυνων Επενδύσεων από τον ΟΗΕ.

Ο κ. Κουρμούσης τόνισε πόσο σημαντικό είναι οι επιχειρήσεις, γνωρίζοντας το εν λόγω πλαίσιο, να υιοθετήσουν δράσεις αειφορίας. Από την πληθώρα δράσεων με αυτόν τον σκοπό, αναφέρθηκαν οι πιο γνωστές και πολυσυζητημένες, όπως η νομιμότητα και η διαφάνεια στην εταιρική διακυβέρνηση, η πρόληψη της διαφθοράς, καθώς και δράσεις σχετικά με την κοινωνική ευαισθησία και την περιβαλλοντική προστασία.

και επενδύσεις

Στην ομιλία της η Ζέφη Νικολάου, Γενική Γραμματέας Συνδέσμου Επαγγελματιών Κανονιστικής Συμμόρφωσης Ελλάδος (ΣΕΚΑΣΕ), εξήγησε τι είναι το greenwashing και το όρισε ως πράσινο ξέπλυμα, όπου το marketing και οι «πράσινες» δημόσιες σχέσεις χρησιμοποιούνται παραπλανητικά, για να δημιουργήσουν μια εικόνα οικολογικής ευαισθησίας του brand χωρίς αυτό να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Τέτοιες παραπλανητικές πρακτικές είναι ισχυρισμοί ότι ένα προϊόν είναι «πράσινο», ενώ αυτό αφορά μόνο περιορισμένα χαρακτηριστικά του, η διατύπωση ασαφών χαρακτηριστικών, όπως «φιλικό προς το περιβάλλον», ή η μετατόπιση της ευθύνης από την εταιρεία στον καταναλωτή.

Σύμφωνα με την κ. Νικολάου, οι κίνδυνοι για τις επιχειρήσεις από τέτοιες πρακτικές είναι πολλαπλοί, καθώς αφορούν τη φήμη τους, τη χρηματοδότησή τους, το κόστος δανεισμού και συμμόρφωσής τους και την αξία της μετοχής τους. Από την άλλη, η εφαρμογή κριτηρίων ESG αποσοβεί τέτοιους κινδύνους, αφού με αυτά η επιχείρηση μπορεί να γίνει καλύτερη στο risk management, να αποκτήσει

Ο Φώτης Κουρμούσης, Εκτελεστικό Μέλος ΔΣ, Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ), έκανε αναφορά τόσο στο ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο

για την αειφόρο ανάπτυξη, όσο και στις πρωτοβουλίες του ΟΗΕ, οι οποίες θεσπίζουν απαραίτητα κριτήρια ESG για τη χρηματοδότηση των επιχειρή-

Φώτης Κουρμούσης

Αειφόρος ανάπτυξη, αειφόρες χρηματοδοτήσεις, αειφόρος

οικονομία

To Greenwashing βλάπτει σοβαρά περιβάλλον, καταναλωτές

_LAWYER EVENTS

Λήδα Κοντογιάννη

αποτελεσματικότερη διακυβέρνηση, να προσελκύει και να διατηρεί τους μετόχους της, αλλά και να έχει καλύτερη δυνατότητα χρηματοδότησης.

ESG trends and Climate Governance

Η Νατάσσα Μαρτσέκη, Board Member & Secretary General, The Non-Executive Directors’ Club in Greece (NED Club), τόνισε στην έναρξη της ομιλίας της ότι σύμφωνα με το Global Risks Report

για το 2023 από το World Economic Forum οι κλιματικοί και περιβαλλοντικοί κίνδυνοι είναι στην κορυφή των παγκόσμιων κινδύνων για την επόμενη δεκαετία. Πρόκειται για ένα πρόβλημα, το οποίο ακόμα τα μέλη ΔΣ των εταιρειών προσπαθούν να αντιληφθούν αν και πώς εμπίπτει στα πλαίσια της ορθής διακυβέρνησης. Σε αυτό το πλαίσιο, έχει προκύψει ο όρος «διακυβέρνηση του κλίματος» (climate governance), που αφορά την εταιρική διακυβέρνηση με γνώμονα την κλιματική αλλαγή.

Όπως εξηγεί η κ. Μαρτσέκη, όταν μιλάμε για ESG και σύγχρονη διακυβέρνηση, αναφερόμαστε στους χρηματοοικονομικούς κινδύνους που πρόκειται να αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις και απειλούν τη σταθερότητα του χρηματοοικονομικού συστήματος. Υπό αυτή την έννοια, αποτελεί καθήκον του ΔΣ να διαχειριστεί αυτούς τους κινδύνους όπως κάθε άλλο επιχειρηματικό κίνδυνο

και είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διασφαλίσουμε

ότι μια εταιρεία αξιολογεί σωστά αυτούς τους κινδύνους και λαμβάνει τις κατάλληλες στρατηγικές αποφάσεις. Συνεπώς, ο ρόλος του ΔΣ είναι να εξασφαλίζει ότι η διοίκηση έχει εντοπίσει και κατανοήσει αυτούς τους κινδύνους, αλλά και να δημιουργεί τις δομές, ώστε οι κλιματικοί κίνδυνοι και οι ευκαιρίες να αντιμετωπίζονται με στρατηγική προσέγγιση. Αυτός ο ρόλος, μάλιστα, σε συνδυασμό με την υψηλή εποπτεία των επιτροπών του ΔΣ είναι κάτι που αναμένουν και απαιτούν οι επενδυτές, έτσι ώστε να είναι σίγουροι ότι επιτυγχάνονται οι κλιματικοί στόχοι.

Ευρωπαϊκές Πρωτοβουλίες

& Εταιρική Διακυβέρνηση:

Η Λήδα Κοντογιάννη, Πρόεδρος ΔΣ, The NonExecutive Directors’ Club in Greece (NED Club) & Μέλος ΔΣ ecoDa, στην αρχή της ομιλίας της επεσήμανε τις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες αναφορικά με την αειφορία, όπως ο Κανονισμός Taxonomy

και η Οδηγία CSRD, με το corporate reporting

να είναι στο επίκεντρο των πρωτοβουλιών, αφού θεωρείται ότι δεν είναι αρκετές οι πληροφορίες που δημοσιεύουν οι επιχειρήσεις. Σύμφωνα με την κ. Κοντογιάννη, μεγάλη σημασία για τα

ΔΣ των εταιρειών έχει η πρόταση Οδηγίας για

την υποβολή εκθέσεων βιωσιμότητας (CSRD), για την οποία θα χρησιμοποιηθούν τα ενιαία πλέον Ευρωπαϊκά Πρότυπα Αναφορών Βιώσιμης Ανάπτυξης, καθώς και η πρόταση Οδηγίας για την υποχρεωτική δέουσα επιμέλεια για παραβιάσεις περιβαλλοντικής νομοθεσίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλη την αλυσίδα αξίας (CS3D).

Ειδικότερα για την Οδηγία CS3D, τα στάδια προσέγγισης της εταιρείας για τη δέουσα επιμέλεια είναι ο προσδιορισμός και η αξιολόγηση των πραγματικών ή δυνητικών δυσμενών επιπτώσεων, η λήψη μέτρων για την πρόληψη και τον μετριασμό τους, η παρακολούθηση της εφαρμογής και αποτελεσματικότητας των μέτρων δέουσας επιμέλειας και η δημοσιοποίηση στοιχείων σχετικά με την εφαρμογή της δέουσας επιμέλειας. Ωστόσο, το ερώτημα είναι αν η ευθύνη της εταιρείας αφορά μόνο τη λήψη μέτρων ή εκτείνεται και στην αποτελεσματικότητα αυτών.

Όσον αφορά στο corporate reporting, η κ. Κοντογιάννη τόνισε ότι στόχος είναι η ενδυνάμωση και αποσαφήνιση της εταιρικής διακυβέρνησης, όπου παρατηρούνται οι μεγαλύτερες αδυναμίες, καθώς και η βελτίωση και απλοποίηση του ελέγχου. Άλλες αξιοσημείωτες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες που αναφέρθηκαν είναι η πρόταση Οδηγίας για τα dual class shares και η αναθεώρηση της νομοθεσίας σχετικά με τη διαφάνεια των κριτηρίων ESG στις αξιολογήσεις των οίκων αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, καθώς και η αναθεώρηση των αρχών εταιρικής διακυβέρνησης από τον ΟΟΣΑ.

Board Evaluation: Ticking the box or Making the Difference?

Ο Γιώργος Τριβιζάς, Partner, Risk Advisory, Corporate Governance Leader, Deloitte, στην

Διαμορφώνοντας την επόμενη

ημέρα για τις Διοικήσεις των

επιχειρήσεων

εισαγωγή του έδωσε έμφαση στη σημασία της αποτελεσματικότητας της εταιρικής διακυβέρνησης, η οποία μπορεί να ενισχυθεί με την εξωτερική αξιολόγηση του διοικητικού συμβουλίου. Η αξιολόγηση του ΔΣ δεν θα πρέπει να αναλώνεται σε διαδικαστικά και διαχειριστικά

θέματα, να είναι χρονοβόρα και άκαμπτη, αλλά

να είναι προσαρμοσμένη στην κουλτούρα κάθε

εταιρείας, να είναι επικεντρωμένη στα αποτελέσματα κάθε ενέργειας και να προωθεί τη μάθηση και την ανάπτυξη.

Σύμφωνα με τον κ. Τριβιζά, μια τέτοιου είδους αξιολόγηση έχει ορισμένες βασικές συνιστώσες, να αξιολογεί δηλαδή κατά πόσο το ΔΣ διαμορφώνει ηγετική κουλτούρα και αντιμετωπίζει σωστά τους κινδύνους, πώς εποπτεύει την εκτελεστική διοίκηση και διαχειρίζεται θέματα ταλέντου, διαδικασιών και τεχνολογιών, καθώς και πώς συναναστρέφεται τους μετόχους, παρακολουθεί την επίτευξη της στρατηγικής της εταιρείας και διαμορφώνει την πολιτική των αποδοχών.

με τη θέσπιση αντικειμενικών κριτηρίων για κάθε θέση, έτσι ώστε το άτομο του υποεκπροσωπούμενου φύλου να επιλέγεται μεταξύ υποψηφίων με ίσα προσόντα. Ολοκληρώνοντας την παρουσίασή της, η κ. Πετσινάρη τόνισε τη θετική σχέση ανάμεσα στην πολυμορφία ως προς το φύλο σε ανώτατο διευθυντικό επίπεδο και την οικονομική απόδοση και κερδοφορία μιας επιχείρησης με αποτέλεσμα τη μακροπρόθεσμη βιώσιμη ανάπτυξη, αναδεικνύοντας το παράδειγμα της νορβηγικής τράπεζας DNB ASA.

Ποσοστώσεις κατά φύλο στα διοικητικά συμβούλια:

βραχνάς ή ευκαιρία

για τη διακυβέρνηση;

Στην παρουσίασή της, η Στέλλα Κάσδαγλη, Συνιδρύτρια Women On Top, European Women On Boards partner για την Ελλάδα, έκανε αναφορά στην προώθηση της νέας ευρωπαϊκής Οδηγίας

ΕΕ 2022/2381 για την ισόρροπη εκπροσώπηση

Η Αναστασία Πετσινάρη, Επικεφαλής της Νομικής & Εταιρικής Διακυβέρνησης της Optima bank, ανέλυσε την Οδηγία (ΕΕ) 2022/2381, η οποία επιδιώκει την ισόρροπη εκπροσώπηση

ανδρών και γυναικών στα διοικητικά συμβούλια, κάτι που ακόμα δεν έχει επιτευχθεί ούτε στην ΕΕ (μόνο 31,5% γυναίκες μέλη ΔΣ

και 8% πρόεδροι ΔΣ) ούτε στην Ελλάδα (όπου τα ποσοστά είναι 23% και 4,5% αντίστοιχα).

Σύμφωνα με τη νέα Οδηγία, μέχρι το 2026 τα

ΔΣ των εισηγμένων εταιρειών θα πρέπει να διαθέτουν μέλη του υποεκπροσωπούμενου φύλου σε τουλάχιστον 40% των θέσεων μη εκτελεστικών διευθυντικών στελεχών, ενώ για τα κράτη-μέλη που θα επιλέξουν να εφαρμόσουν μέτρα και για τα εκτελεστικά στελέχη, θα πρέπει το υποεκπροσωπούμενο φύλο να είναι στο 33% όλων των θέσεων διευθυντικών στελεχών.

Κατά τη γνώμη της κ. Πετσινάρη, η Οδηγία προσφέρει εχέγγυα για το ερώτημα του πώς οι ποσοστώσεις μπορούν να συνυπάρχουν με την αντικειμενική αξιολόγηση των υποψηφίων, αφού θέτοντας συγκεκριμένες υποχρεώσεις διασφαλίζει την ισορροπία αυτή. Αυτό επιτυγχάνεται

των φύλων και εξήρε τον ρόλο του οργανισμού European Women on Board. Στη συνέχεια, έθιξε το ζήτημα του πώς μπορεί το εταιρικό οικοσύστημα να μετατρέψει τις ποσοστώσεις των φύλων σε ουσιαστικούς στόχους, καθώς σύμφωνα με το Women On Top η χρησιμότητα των ποσοστώσεων είναι ότι κάνουν για εμάς ό,τι αρνούμαστε να κάνουμε με τη θέσπιση ποσοτικών και μετρήσιμων στόχων. Μάλιστα, η κ. Κάσδαγλη αναφέρθηκε και στα επιχειρήματα ενάντια στις ποσοστώσεις, αποδομώντας τα, αφού εξήγησε ότι οι ποσοστώσεις διευρύνουν τη δεξαμενή ικανών υποψηφίων και βελτιώνουν τους σχετικούς τομείς, εφόσον βέβαια συνοδεύονται από παράλληλες στρατηγικές στην επιχειρησιακή λειτουργία. ■

Αναστασία Πετσινάρη

Η νέα ευρωπαϊκή Νομοθεσία για την ισόρροπη εκπροσώπηση των

φύλων στα εταιρικά διοικητικά συμβούλια: Γεφυρώνοντας το

έμφυλο χάσμα στη “γυάλινη

_LAWYER ON TOUR

Συζητήσαμε με την Tiki Dare

για την εμπειρία της

στον International Trademark Association, τις πρωτοβουλίες

στον τομέα της Διαφορετικότητας, Ισότητας και Συμπερίληψης,

τον ρόλο και τη δραστηριότητα

της ομάδας της στην Oracle, αλλά και την αλληλεπίδραση

της παροχής νομικών υπηρεσιών

με την τεχνολογία.

Της Αλεξάνδρας Βαρλά

Μιλήστε μας λίγο για εσάς και την επαγγελματική σας πορεία.

Αυτή τη στιγμή είμαι Αντιπρόεδρος του τμήματος Trademark, Copyright & Marketing Law στην Oracle, στην Καλιφόρνια. Το ενδιαφέρον μου για τη διανοητική ιδιοκτησία (ΔΙ) ξεκίνησε από τη Νομική Σχολή, όπου είχαμε έναν εξαιρετικό καθηγητή στο δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας, ο οποίος ενέπνευσε πολλούς από τους συμφοιτητές μου και εισήγαγε πολλούς από εμάς στον τόμεα της ΔΙ. Ξεκίνησα την καριέρα μου σε μια δικηγορική εταιρεία στην Ουάσινγκτον, όπου είχα την ευκαιρία να συνεργαστώ με ανθρώπους που ασχολούνταν με εμπορικά σήματα και πνευματικά δικαιώματα. Είχα καταπληκτικούς μέντορες και πρότυπα καθ' όλη τη διάρκεια της καριέρας μου και αυτό ήταν εξαιρετικό. Καθώς ήθελα να επικεντρωθώ και να ειδικευτώ στα εμπορικά σήματα, στη συνέχεια μετακόμισα στην Καλιφόρνια και εργάστηκα σε ένα δικηγορικό γραφείο που συμβουλεύει εταιρείες της Silicon Valley. Τον επόμενο χρόνο μεταπήδησα από τις

Κάνουμε μόνο ό,τι μπορούμε να μετρήσουμε

Vice President, Legal at Oracle Corporation

Tiki Dare

δικηγορικές εταιρείες στο in-house περιβάλλον και εντάχθηκα στην ομάδα εμπορικών

σημάτων της Sun Microsystems, μιας εταιρείας

υλικού και λογισμικού, η οποία στη συνέχεια, το 2010, εξαγοράστηκε από την Oracle.

Ήμουν μέλος του διοικητικού συμβουλίου του

International Trademark Association (INTA)

κατά τη διάρκεια της εξαγοράς της Sun από

την Oracle και στη συνέχεια επέστρεψα στο

διοικητικό συμβούλιο το 2016. Μου άρεσε

πραγματικά η εξέλιξη στις διάφορες βαθ-

μίδες, μαθαίνεις τόσα πολλά σε κάθε έναν

από τους ρόλους. Για παράδειγμα, με το να

είσαι ταμίας κάνεις μια "βαθιά βουτιά" στα

οικονομικά, πράγμα που είναι μια σπουδαία

εμπειρία. Το 2020, ως εκλεγμένη Πρόεδρος

του INTA, ήμουν και πρόεδρος της Επιτροπής

Στρατηγικού Σχεδιασμού, όπου αναπτύξαμε το

Στρατηγικό Πλάνο του INTA 2022-2025. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, καθώς εργαζόμασταν πάνω στο Στρατηγικό Πλάνο, η πανδημία εντεινόταν και την ίδια περίοδο δολοφονήθηκε ο Τζορτζ Φλόιντ. Είχαμε αυτά τα πραγματικά πιεστικά ζητήματα στα οποία έπρεπε να ανταποκριθούμε, οπότε το Στρατηγικό μας Πλάνο αντικατοπτρίζει την ανάγκη να είμαστε ανθεκτικοί σε περιόδους αλλαγών και τη σημασία της ποικιλομορφίας, της ισότητας και της συμπερίληψης.

Ως Πρόεδρος του International Trademark Association (INTA) για

το 2021, συγκροτήσατε μια Ομάδα Εργασίας για την Ποικιλομορφία, την Ισότητα

και την Συμπερίληψη. Ποιοι ήταν

οι κύριοι στόχοι της; Τους πετύχατε; Επιτρέψτε μου πρώτα να σας πάω πίσω χρονολογικά: Τον Μάρτιο του 2020, ακριβώς πριν από την πανδημία, την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, η Πρόεδρος του INTA για το 2020, Ayala Deutsch, εγκαινίασε την πρωτοβουλία

Women's LeadershIP, η οποία είχε σχεδιαστεί για να προωθήσει την ανάπτυξη ηγετικών δεξιοτήτων για τις γυναίκες στον τομέα της ΔΙ και να τις ενδυναμώσει να οδηγήσουν την καριέρα τους στο επόμενο επίπεδο. Η Women's LeadershIP Initiative αποτέλεσε ένα απίστευτο "εφαλτήριο" για εμάς ώστε να προχωρήσουμε στην Προεδρική Ομάδα Δράσης για τη Ποικιλομορφία, την Ισότητα και τη Συμπερίληψη (DE&I), επειδή είχαμε εξετάσει το φύλο και στη συνέχεια επεκτείναμε την εστίασή μας σε επίπεδο LGBTQ, φυλής και εθνικότητας, καθώς και σε άλλες διαστάσεις, όπως η αναπηρία. Καταφέραμε να αποκτήσουμε

μια παγκόσμια κατανόηση αυτών των σημαντικών

τάσεων και του τρόπου με τον οποίο επηρεάζονται οι άνθρωποι στον τομέα της ΔΙ από

αυτές. Η έκθεσή μας έχει πλέον δημοσιευθεί

και είναι διαθέσιμη στον ιστότοπο του INTA

και περιλαμβάνει βέλτιστες πρακτικές και λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τα εν λόγω θέματα.

Αντιμετωπίσατε προκλήσεις;

Μια από τις προκλήσεις ήταν ότι το λεξιλόγιο του DE&I είναι διαφορετικό από περιοχή σε περιοχή, ακόμη και από χώρα σε χώρα. Ως εκ τούτου, το να πραγματοποιήσουμε έρευνες

σε παγκόσμιο επίπεδο και να λάβουμε feedback

Το Στρατηγικό μας Πλάνο αντικατοπτρίζει

την ανάγκη να είμαστε ανθεκτικοί σε περιόδους αλλαγών και τη σημασία της ποικιλομορφίας, της ισότητας και της συμπερίληψης

για τέτοια θέματα ήταν μια πρόκληση για εμάς. Η ομάδα εργασίας κατάφερε να ξεπεράσει και να αντιμετωπίσει αυτή την πρόκληση πολύ αποτελεσματικά, είχαμε την πολύτιμη καθοδήγηση και υποστήριξη της Kimberly Redick από την Uber και του Michael Hawkins από την Noerr - μια πολυποίκιλη ομάδα που εκπροσωπούσε τόσο εσωτερικούς, όσο και εξωτερικούς δικηγόρους. Σε διεθνές επίπεδο, συμπεριλαμβάνουμε στις εργασίες μας τόσο δικηγόρους όσο και μη δικηγόρους και συνεργάτες τμημάτων διοικητικής υποστήριξης, ενώ επιδιώκουμε πάντα να έχουμε εκπροσώπους από περισσότερους κλάδους της αγοράς. Προσπαθούμε επίσης να θέτουμε ερωτήματα διεθνώς για να κατανοήσουμε πώς σκέφτονται οι άνθρωποι για αυτά τα θέματα. Για παράδειγμα, σε ορισμένες χώρες μπορεί να είναι παράνομο για κάποιον να διάγει έναν LGBTQ τρόπο ζωής, οπότε πρέπει να έχουμε επίγνωση αυτών των διαφορών όταν εξετάζουμε τα θέματα DE&I.

Η Ποικιλομορφία, η Ισότητα και

η Συμπερίληψη συχνά "μένουν στη θεωρία". Κατά τη γνώμη σας, ποιες είναι

οι ενέργειες που απαιτούνται για την

επιτυχή ενσωμάτωση τέτοιων πολιτικών στην

κουλτούρα μιας εταιρείας;

Αυτή είναι μια σπουδαία ερώτηση και χαίρομαι που την αναφέρατε, διότι έχετε δίκιο, είναι εύκολο

_LAWYER ON TOUR

να δοθεί ο ρυθμός από την κορυφή: η ηγεσία

της εταιρείας πρέπει να είναι δεσμευμένη σε

αυτό και να εκτιμά τις πρωτοβουλίες DE&I. Στη

συνέχεια, όπως συμβαίνει με όλες τις πρωτο-

βουλίες ΕΚΕ και ESG, πρέπει να μεταφερθεί από

την ηγεσία και να εφαρμοστεί ολιστικά, πρέπει

να γίνει μέρος της στρατηγικής και οι αξίες

πρέπει να ενσωματωθούν στο DNA της εταιρείας.

Αυτό σημαίνει τη δημιουργία ηγετικών θέσεων, συμβουλευτικών επιτροπών, την ενσωμάτωση των

αρχών στις πολιτικές - θα μπορούσε να υπάρχει

ένας κώδικας δεοντολογίας ανάλογα με το μέγεθος της εταιρείας. Επιπλέον, μια δομή μέτρησης

και λογοδοσίας είναι ζωτικής σημασίας. Λένε πως "κάνουμε μόνο ό,τι μετράμε". Ο οργανισμός πρέπει να θέτει έξυπνους, μετρήσιμους, συγκεκριμένους και χρονικά προσδιορισμένους

στόχους και τα αποτελέσματα πρέπει να δημοσιοποιούνται, πρέπει να είναι διαφανή - ένας οργανισμός πρέπει να λογοδοτεί στα μέλη του, στους υπαλλήλους του, στους καταναλωτές του και στο κοινό. Ένας λόγος για τον οποίο αυτό είναι τόσο σημαντικό για τον INTA είναι ότι βλέπουμε τους καταναλωτές να ζητούν από τα brands να φροντίσουν γι' αυτά τα ζητήματα, και τα καθιστούν υπεύθυνα, λαμβάνουν τις αγοραστικές τους αποφάσεις με βάση αυτό. Ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της πανδημίας, το κοινό παρακολουθούσε στενά brands, προσδοκώντας από τις εταιρείες να αναλάβουν πρωτοβουλία και να βοηθήσουν. Έχουμε, επίσης, εκπονήσει κάποιες εκθέσεις που εξετάζουν τις αγοραστικές συνήθειες και οι πελάτες φαίνεται να μην διστάζουν να αλλάξουν το brand από το οποίο αγοράζουν, με κριτήριο τη δέσμευσή του στις αρχές DE&I και τη λογοδοσία γύρω από τη δέσμευση για βιωσιμότητα.

Εργάζεστε εθελοντικά στον INTA για πάνω από 15 χρόνια. Πώς έχει εξελιχθεί ο Οργανισμός όλο αυτό το χρονικό

διάστημα; Πώς συνέβαλε στην προσωπική και επαγγελματική σας ανάπτυξη;

Ένα από τα πιο συναρπαστικά πράγματα για μένα είναι ότι ο INTA έχει διεθνοποιηθεί όλο και περισσότερο κατά τη διάρκεια αυτού του χρόνου. Έχουμε γραφεία αντιπροσώπων στην Κίνα, τη Σιγκαπούρη, τη Λατινική Αμερική, την Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην περιοχή της Ουάσινγκτον. Οργανώνουμε περισσότερες αποστολές στο εξωτερικό και πραγματοποιούμε τις συναντήσεις μας σε διαφορετικές τοποθεσίες, παγκοσμίως. Και, φυσικά, το Zoom μας έφερε κοντά. Το 2021 είχαμε ορίσει εβδομαδιαίες συναντήσεις με ομάδες μελών μας από

διαφορετικές χώρες. Και νομίζω ότι αυτό ήταν πολύ πολύτιμο όχι μόνο για τα μέλη μας, αλλά ήταν επίσης εξαιρετικά πολύτιμο για μένα, ως Πρόεδρο.

Μια άλλη μεγάλη αλλαγή τα τελευταία 15 χρόνια είναι ότι ο ΙΝΤΑ έχει διευρύνει το πεδίο δραστηριοποίησής του από τα εμπορικά σήματα - που είναι μια πολύ νομική έννοιαστα brands. Πλέον καλύπτουμε και ζητήματα όπως είναι η αποτίμηση της αξίας, τα συγγενικά δικαιώματα, η αλληλεπίδραση με τα πνευματικά δικαιώματα, η προστασία της ιδιωτικής ζωής, τα δικαιώματα δημοσιότητας και άλλα. Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα μετατόπιση για την οποία ο Πρόεδρος του ΙΝΤΑ για το 2022, Zeeger Vink, κάνει πολλή δουλειά, μέσω της Προεδρικής Ομάδας Εργασίας του, εξετάζοντας την αποτίμηση, τη φορολογία, τον τρόπο με τον οποίο οι δικηγόροι με εξειδίκευση στα εμπορικά σήματα μπορούν να αποκτήσουν καλύτερη κατανόηση της επιχείρησης.

Ο οργανισμός πρέπει να θέτει έξυπνους, μετρήσιμους, συγκεκριμένους και χρονικά προσδιορισμένους στόχους και τα αποτελέσματα πρέπει να δημοσιοποιούνται, πρέπει να είναι διαφανή

Ποιες είναι οι κύριες πτυχές του ρόλου σας ως Αντιπροέδρου, στο Νομικό Τμήμα της Oracle; Ποια θεωρείτε ότι είναι η μεγαλύτερη πρόσκληση και ποια η επιβράβευση, αντίστοιχα;

Ο στόχος της ομάδας μας είναι να αποτελούμε πάντα έναν αξιόπιστο συνεργάτη των εσωτερικών μας πελατών, ανεξάρτητα από το πρόβλημα που προσπαθούν να λύσουν.

Από την πλευρά της διανοητικής ιδιοκτησίας, η ομάδα μου διαχειρίζεται τα χαρτοφυλάκια εμπορικών σημάτων και πνευματικών δικαιωμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρέχουμε επίσης συμβουλευτικές υπηρεσίες σχετικά με τα ονόματα χώρου (domain names) και οτιδήποτε σχετίζεται με δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα σε ψηφιακό περιβάλλον (λαμβάνοντας υπόψη ότι η Oracle είναι μια εταιρεία cloud).

Η πρακτική μας περιλαμβάνει επίσης χορηγίες, διαγωνισμoύς και τυχερές κληρώσεις, υποστήριξη εκδηλώσεων, διαφήμιση, λογισμικό ανοικτού κώδικα και πολλά άλλα. Συνήθως δεν αλληλεπιδρώ άμεσα με τους πελάτες μας -τους εξωτερικούς πελάτες- και είναι πολύ ικανοποιητικό όταν μπορώ να βοηθήσω έναν από τους επιχειρηματικούς συνεργάτες μου στο μάρκετινγκ να δημιουργήσει μια θετική εμπειρία για τους πελάτες της Oracle.

Πώς πιστεύετε ότι οι δικηγόροι

μπορούν να αξιοποιήσουν την τεχνολογία για να διευκολύνουν το έργο τους και να βελτιώσουν την παροχή νομικών υπηρεσιών;

Υπάρχουν τόσοι πολλοί τρόποι για να γίνει αυτό, είτε απευθείας είτε μέσω ενός προμηθευτή. Σε παγκόσμιο επίπεδο, στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, αυτό συμβαίνει εδώ και πολύ

καιρό, για παράδειγμα με την ψηφιοποίηση

των αρχείων. Αυτός είναι ένας τρόπος αξιοποίησης της τεχνολογίας, που καθιστά τις διαδικασίες πολύ αποτελεσματικές και τα

έγγραφα κοινόχρηστα. Όσον αφορά τα γραφεία διανοητικής ιδιοκτησίας, ορισμένες

χώρες προηγούνται άλλων. Ακόμη και πριν από την πανδημία, ορισμένα γραφεία είχαν

ήδη ψηφιοποιήσει ουσιαστικά τα αρχεία τους

ή είχαν δώσει στους υπαλλήλους φορητούς

υπολογιστές, ώστε να μπορούν να διατηρήσουν

τις λειτουργίες τους πιο εύκολα.

Είμαι τρομερά εντυπωσιασμένη από το πώς

τα διεθνή Γραφεία Διανοητικής Ιδιοκτη-

σίας κατάφεραν να διατηρήσουν τη ροή της

εργασίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Υπάρχουν πολύ εντυπωσιακά παραδείγματα που

δείχνουν την αφοσίωση των ανθρώπων στους

πελάτες τους και την προσπάθεια να κρατήσουν τα γραφεία ανοιχτά, χρησιμοποιώντας

όποια τεχνολογία διέθεταν εκείνη τη στιγμή. Μπορείτε επίσης να δείτε την τεχνολογία

και τα ψηφιακά εργαλεία, όπως η ηλεκτρονική

αναζήτηση και οι βάσεις δεδομένων, να γίνονται όλο και πιο σημαντικά. Για παράδειγμα, μια ψηφιακή διαδικασία υποβολής αιτήσεων και εγγράφων μέσω διαδικτύου μπορεί να εξοικονομήσει πολύ σημαντικό χρόνο και, αν είναι αρκετά φιλική προς τον χρήστη, μπορεί να επιτρέψει και στις μικρότερες ομάδες να την χρησιμοποιήσουν. Στον INTA, για παράδειγμα, έχουμε υλοποιήσει έναν πολύ μεγάλο ψηφιακό μετασχηματισμό τα τελευταία χρόνια, έχουμε βελτιώσει τον ιστότοπό μας και συνεχίζουμε να κάνουμε περισσότερα πράγματα. Θέλουμε να εξυπηρετήσουμε καλύτερα τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) και να τους παρέχουμε περισσότερους πόρους και διαδικτυακά εργαλεία. Οι ηλεκτρονικές φόρμες υποβολής αιτήσεων, οι μηχανές αναζήτησης και τα ενισχυμένα με τεχνητή νοημοσύνη εργαλεία μπορούν να τις βοηθήσουν να μειώσουν τα κόστη τους και να διεξάγουν πιο εύκολα και αποτελεσματικά ηλεκτρονικές έρευνες για ζητήματα παραποίησης και επιβολής της νομοθεσίας.

Γενικά, πώς έχει επηρεάσει η παγκόσμια

πανδημία τη φύση της εργασίας σας; Εργάζομαι σε μια εταιρεία τεχνολογίας και πάντα είχα υπαλλήλους που εργάζονταν εξ αποστάσεως, ακόμη και πριν από την πανδημία. Ως εκ τούτου, σε σύγκριση με άλλους, η μετάβαση ήταν πολύ σταδιακή για μένα. Νομίζω, επίσης, ότι η εκτίμηση των δεξιοτήτων για την εργασία από απόσταση είναι πολύ διαφορετική. Θυμάμαι, πριν από χρόνια, μου είχε ζητηθεί να προσλάβω κάποιον εκτός της περιοχής του Σαν Φρανσίσκο και συνειδητοποίησα

πόσο πιο εύκολο είναι όταν έχεις κάποιον

με φυσική παρουσία στο γραφείο σου, αντί να

του παίρνεις συνέντευξη εξ’

αποστάσεως. Για

την ακρίβεια, εκείνη την εποχή δεν είχαμε

καν Zoom ή Skype στο γραφείο, οπότε δεν

έβλεπα τους ανθρώπους πρόσωπο με πρόσωπο-

η συνέντευξή τους γινόταν μέσω τηλεφώνου.

από αυτή την

πανδημία, πρέπει

να παρακολουθούμε

τον αντίκτυπο

στους εργαζόμενους

που δουλεύουν

απομακρυσμένα

Θυμάμαι να μιλάω με κάποια υποψήφια και να με έχουν εντυπωσιάσει οι δεξιότητές της στην αποτελεσματική επικοινωνία από απόσταση, ακόμα και μέσω μιας ψυχρής τηλεφωνικής γραμμής. Μετά το παγκόσμιο ξέσπασμα του Covid-19, βλέπουμε όλο και περισσότερους ανθρώπους να μαθαίνουν δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την επικοινωνία από απόσταση. Νομίζω ότι η πρόκληση για εμάς τώρα είναι να βρούμε τον τρόπο να διεξάγουμε μια εξαιρετική υβριδική συνάντηση, με ανθρώπους που συμμετέχουν τόσο δια ζώσης, όσο και μέσω τηλεφώνου ή εφαρμογών τηλεδιάσκεψης, διατηρώντας τη ροή της συζήτησης.

και να τους δίνουμε

τη δυνατότητα

να εργάζονται

υπό τις ίδιες, ίσες συνθήκες

Ένα άλλο πράγμα που θεωρώ πολύ σημαντικό, είναι η εφαρμογή πολιτικών και τεχνολογιών εργασίας για να διασφαλιστεί η ισότητα του εργατικού δυναμικού. Πρόσφατα διάβασα ένα άρθρο που εξηγούσε πώς οι εργαζόμενες μητέρες πρέπει να ασχοληθούν με τα παιδιά τους, ενώ οι νέοι άνδρες έτρεχαν πίσω στο γραφείο για να περνούν περισσότερο χρόνο με τη διοίκηση. Νομίζω ότι, καθώς βγαίνουμε από αυτή την πανδημία, πρέπει να παρακολουθούμε τον αντίκτυπο στους εργαζόμενους που εξακολουθούν να πρέπει να δουλεύουν απομακρυσμένα και να βεβαιωθούμε ότι τους δίνουμε τη δυνατότητα να

εργάζονται υπό τις ίδιες, ίσες συνθήκες. ■

Καθώς βγαίνουμε

ΤΗΣ HERMÈS ΣΤΗ ΔΙΚΗ

“METABIRKIN” ΆΛΛΆΖΕΙ

ΤΗ ΒΙΟΜΗΧΆΝΙΆ ΤΗΣ ΜΟΔΆΣ

Το ομοσπονδιακό δικαστήριο του Μανχάταν κατέληξε την 1η Φεβρουαρίου στο συμπέρασμα ότι τα NFT’s της διάσημης τσάντας Birkin της Hermès που είχαν κυκλοφορήσει τον Δεκέμβριο του 2021 από τον καλλιτέχνη Mason Rothschild παραβιάζουν τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας του γαλλικού οίκου μόδας. Η Hermès είχε μηνύσει τον Rothschild, επικαλούμενη παραβίαση του εμπορικού της σήματος, με τον ισχυρισμό ότι η μη εξουσιοδοτημένη χρήση του από τον Rothschild θα οδηγούσε σε σύγχυση των καταναλωτών. Από την άλλη, ο Rothschild είχε ζητήσει την απόρριψη όλων των αξιώσεων, υποστηρίζοντας ότι τα NFT’s του αποτελούσαν προστατευόμενη καλλιτεχνική έκφραση. Η ετυμηγορία του δικαστηρίου αποτέλεσε μια γενικότερη νίκη για τους κατόχους εμπορικών σημάτων στον χώρο της μόδας, αποσαφηνίζοντας ότι τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας έχουν ισχύ όχι μόνο στον πραγματικό αλλά και στον εικονικό κόσμο, σε μια περίοδο μάλιστα όπου πολλές πολυτελείς μάρκες, όπως

η Louis Vuitton, η Gucci και η Givenchy, έχουν ήδη εισέλθει στον χώρο των NFT’s.

Η SAMSUNG ΣΥΜΦΩΝΗΣΕ

ΓΙΆ ΔΙΠΛΩΜΆΤΆ ΕΥΡΕΣΙΤΕΧΝΙΆΣ

Η Samsung συμφώνησε να καταβάλει στη βρετανική εταιρεία

νανοτεχνολογίας Nanoco 150 εκατ. δολάρια έπειτα από διαμάχη σχετικά με διπλώματα ευρεσιτεχνίας που χρησιμοποιούνται στις τηλεοράσεις QLED. Η συμφωνία περιλαμβάνει την παροχή άδειας χρήσης και τη μεταβίβαση ορισμένων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας από τη Nanoco στη Samsung και τερματίζει όλες τις δικαστικές διαμάχες με τη Samsung. Η Nanoco είχε ισχυριστεί ότι οι τηλεοράσεις QLED της Samsung παραβίαζαν κάποια από τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας της που σχετίζονται με τη σύνθεση και τη χρήση κβαντικών τελειών. Λίγες ημέρες πριν από την έναρξη της δίκης στο δικαστήριο της ανατολικής περιφέρειας του Τέξας των ΗΠΑ τα μέρη συμφώνησαν να αναστείλουν τη διαδικασία, οριστικοποιώντας τη συμφωνία διακανονισμού.

αποτέλεσε μέρος της συμφωνίας μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ. Το πρωτόκολλο απέκτησε νομική ισχύ με το τμήμα 7Α του νόμου για την αποχώρηση από την ΕΕ το 2018. Οι αναιρεσείοντες εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με τη συνταγματική διευθέτηση του Ηνωμένου Βασιλείου, τη λειτουργία και την ερμηνεία της Συμφωνίας του Μπέλφαστ και την επίδραση της Συμφωνίας αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ και του πρωτοκόλλου στο εσωτερικό δίκαιο. Οι αναιρεσείοντες επικαλέστηκαν τρεις λόγους αναιρέσεως. Πρώτον, ότι το πρωτόκολλο είναι ασυμβίβαστο με το άρθρο VI των πράξεων της Ένωσης του 1800. Δεύτερον, ότι δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική αλλαγή στο καθεστώς της Βόρειας Ιρλανδίας χωρίς διαδικασίες ψηφοφορίας, όπως ορίζεται στο άρθρο 1 παρ. 1 του νόμου της Βόρειας Ιρλανδίας του 1998. Τρίτον, ότι το πρωτόκολλο δεν είναι νόμιμο βάσει των κανονισμών Ireland/Northern Ireland (Democratic Consent Process) (EU Exit) Regulations του 2020. Το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε και τους τρεις λόγους αναιρέσεως.

ΝΆ ΚΆΤΆΒΆΛΕΙ 150 ΕΚΆΤ. ΔΟΛΆΡΙΆ

ΣΤΗ NANOCO ΜΕΤΆ

ΆΠΟ ΔΙΆΜΆΧΗ

LAWYER

The Business Magazine

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2023

Τα πρώτα μαθήματα από την εφαρμογή του εργασιακού νόμου_σελ.20

Προστασία καταναλωτή και Οδηγία Omnibus_σελ.26

Ο σύγχρονος ρόλος του ΔΣ στην εταιρική διακυβέρνηση_σελ.32