Coachlink Magazine 16: Aandacht by Boom uitgevers

Coachlinkmagazine na ja ar se d i t i e , n ove m b e r 2021, n u m m e r 16

Tamar Valkenier Ik kan erop vertrouwen of iets goed voelt of niet

Aart Goedhart Thijs Sins over zelfreflectie in In trainingen krijg een dolgedraaide ik zicht op waar het maatschappij leven om draait

Aandacht

Kom erbij! Jij bent Noloc Als Loopbaanprofessional of Jobcoach draag je je registertitel met trots. Je geeft daarmee aan over de juiste en actuele kennis en ervaring te beschikken en je onderschrijft het belang van toetsbare permanente educatie. Wil je deel uit maken van een community van hardwerkende ambitieuze professionals en profiteren van alles wat Noloc jou te bieden heeft? De Noloc community staat klaar voor jou. Met kennis. Met advies. Met inspirerende ontwikkelmomenten en meer!

Voordelen van een Noloc lidmaatschap: • Het keurmerk Register Loopbaanprofessional en Register Jobcoach • Voorsprong bij opdrachtgevers

• Intervisie • Onbeperkt toegang tot digitale artikelen LoopbaanVisie en andere vakbladen

• Deelnemen aan kwaliteitskringen

• Marketing & communicatiesupport om je

• Altijd up-to-date kennis van je vak

werk, je kwaliteit en je RL- of RJ-titel in de

• Onbeperkt toegang tot Noloc Academie

schijnwerper te zetten

Wil je profiteren van alles wat Noloc jou te bieden heeft? Ga naar www.noloc.nl

Editorial Ik ben een lezer. Van liefst heel dikke romans – dat is zo’n beetje mijn eerste criterium, hoewel ik auteur, stijl en onderwerp ook niet onbelangrijk vind. De laatste jaren dompelde ik me bijvoorbeeld onder in Johan Harstads Max, Mischa & het Tet-offensief (1229 pagina’s), Het achtste leven (voor Brilka) van Nino Haratischwili (1280 pagina’s), Paul Austers 4321 (944 pagina’s) en de fantastische trilogie van Hilary Mantel, Wolf Hall – Bring up the bodies – The mirror & the light (samen ontelbaar dik). Die pagina’s heb ik weggewerkt in de trein, in bed, op de bank, in cafés, in het park; ik kroop erin weg en was zo gefocust dat ik de wereld om me heen ergat. Ik moet bekennen dat me dat verder weinig meer overkomt: meestal doe ik minstens twee dingen tegelijkertijd (tijdens het schrijven van dit redactioneel checkte ik mijn mail, las ik een nos -update op mijn telefoon én zong ik mee met een liedje). En ik geloof dat ik daar niet de enige in ben, net zoals ik niet de enige ben die denkt dat dat niet per se goed voor me is. Het thema ‘aandacht’ inspireerde in elk geval veel coaches tot het leveren van een bijdrage aan dit nummer, waarin ze een tegenwicht bieden tegen al ons gemultitask, de verstrooiing en het focusverlies. Hopelijk helpt het lezen daarvan jou om aandachtiger in het leven te staan, of om je coachees te begeleiden naar meer mentale rust. Een goed voornemen voor 2022. marloes van beersum hoofdredacteur PS Wil je 40 dagen oefenen in aandacht? Blader dan door naar de winactie op pagina 81. coachlink magazine

•1

Inhoud Interviews 8 Verliefd op de wereld

Psycholoog en wereldreiziger Tamar Valkenier laat zich leiden door haar gevoel

18 Kijken en luisteren zonder oordeel

Hans van Dijk

Met potlood en papier 26

54 Ik doe iets waar ik zelf van groei

Het werk van Thijs Sins is een verlengstuk van hemzelf

21 Ademruimte Patrick Heller

Tekenen tijdens je coach Een goede mani

I s aandacht gedrag?

78 Wees aandachtig

Tessa Dekkers

Aart Goedhart over de kracht van aandacht

De essentie

30 Met potlood en papier Anne-marie

Artikelen 14 Alles wat je aandacht geeft,

32 Bewuste aandacht gebruiken

wordt rustig

om negatieve emoties te transformeren

Lieve Scheepers Yvonne Toeset

25 Hoe ik coach werd Pieter Grimbergen 29 De werkvorm van Annemieke Mintjes 53 Het weekendgevoel van Wouter Metz

30 • c o a c h l i n k

2 • coachlink

magazine

De basis van aandacht bij coaching is pect hebben door te luisteren, samen t gen. Daarbij vertrouw ik op mijn inn hand en hart – waarbij ik meebeweeg Bakker Het gaat erom dat ik als coach mijn aan tie van wat de coachee vertelt.

Over het algemeen coach ik mensen m van professionele ontwikkeling, persoo derschap in het werkveld van de gezond van een coachtraject is het maken van Ik nodig de coachee uit om te vertellen Vervolgens leg ik uit welke werkvorm vraag welke werkvomen de coachee aa uitproberen; bijvoorbeeld een gesprek, c een wandeling in de natuur. In deze sta de coachee vanuit aandacht welke resul worden de doelen waaraan de coachee

Visualiseren

Rubrieken Het nachtkastje van Hugo Hoetink

andachtig luister ik, aanda wegkijken, wat gebeurt er Is het iets in de omgevin Voel je iets in je lijf? Wat afgeleid? Waardoor dan? Of concentree wegkijk? Horen wij dezelfde boodsch zelfde bij? Ik ga ervan uit van niet.

Boek

47, 64

77 De coachplek van Iris Kolthoff 82 De coachstijl van Jane Coerts

In mijn coachpraktijk gebruik ik potl liseer ik wat de coachee vertelt. Door te schetsen, ontstaat een beeld waarb om mijn potlood over te nemen en potloodstrepen en tekst. Naast onze ontstaat hierdoor ook een visueel beeld beelden. Ook vraag ik de coachee een lo eigen fijne ervaringen te beschrijven. kennen we samen de onderliggende be

36 In het oog

58 Micro moments

van de storm

of love Tineke Mulder

Rebecca Wolf

40 Aandacht als DNA

van de familiecultuur

Heidy Peperkamp

60 De richting van aandacht

44 Aandacht groeit

Sacha Loeffen

66 Zo belangrijk is het

om aandacht te geven aan je emoties

Annechien Broekmeijer

Marja Postema

48 Smaakt naar meer

72 Zijn met wat er is

Carin Compaan

Joanne van Rooijen

50 Aanwezig zijn

84 Aandacht voor

Marielle Groot

Reindert Westrik

in het moment

Columns Monique Verhoeven

65 Paula Kolthoff 71 Freek Sarink

wat wel werkt

En verder 39

Wie werkten mee Colofon

88 Aandacht

Marianne van Velzen

coachlink magazine

•3

Wie werkten mee Anne-marie Bakker heeft in diverse werk velden (o.a. forensische zorg en ouderenzorg) gewerkt als manager voor behandeldiensten en vulde deze ervaring aan met een opleiding tot kunstzinnig dynamisch coach. Daarnaast doceert ze Professionaliteit en leiderschap aan de post-master Orthopedagoog Generalisten (PPO). > 30

Annechien Broekmeijer is bedrijfskundig levenscoach met haar bedrijf Essentieel Ondernemen (internationaal: Business Essence). Ze begeleidt ondernemers en leiders op het bedrijfskundige/ondernemersvlak en op persoonlijke ontwikkeling. Met individuele coaching, trainingen, workshops, blogs en (e-)boeken en lezingen. > 44

Carin Compaan biedt coaching en advies op het gebied van loopbaan en studiekeuze, bij thema’s als: welke baan past bij mij, zelfvertrouwen, competenties, drijfveren, carrièreswitch, groei/ontwikkeling. Persoonlijke aandacht zorgt voor mooie resultaten en dat levert veel werkplezier op. www.carincompaancoaching.nl > 48

Tessa Dekkers werkt als coach en trainer gericht op zinvol werk en een betere nachtrust voor particulieren, organisaties en professionals. > 26 info@tessadekkers.nl

Hans van Dijk is coach/consultant die in opdracht van werkgevers en met een therapeutische achtergrond mensen begeleidt bij het werken aan hun persoonlijk welzijn. Hij richt zich daarbij op vraagstellingen vanuit een pure ontwikkelbehoeften en op vragen die meer ‘probleemgerelateerd’ zijn, zoals het voorkomen van uitval en burn-out. > 18

Marielle Groot is gecertificeerd life-, business- en loopbaancoach met EIAkeurmerk: NOBCO/ EMCC Practitioner Coach en Noloc Register Loopbaanprofessional. Ze coacht bij thema’s als assertiviteit, verbindende communicatie, werk/privé-balans, perfectionisme, stressklachten, keuzes maken, grenzen aangeven. > 50 Grootincoaching.nl

Patrick Heller helpt als agile coach organisaties vlotter te worden door op een geheel eigen, rustgevende wijze teams, managers en coaches boven zichzelf uit te laten stijgen. > 21 www.linkedin.com/in/patrickheller/

Sacha Loeffen richt zich vooral op individuele werkgerelateerde hulpvragen, zoals loopbaancoaching en stress- en burn-outcoaching. Sacha is EIA Senior Practitioner en Noloc Registerloopbaanprofessional. Omdat zij het coachvak een warm hart toedraagt, is zij actief als vrijwilliger bij de NOBCO. > 60

Tineke Mulder woont in Washington D.C. en is in de VS en in Nederland actief als online coach, Nederlands- en Engelstalig. Haar focus ligt op burn-outpreventie en loopbaancoaching. > 36 www.brightnowcoach.com

4 • coachlink

magazine

Heidy Peperkamp is een ondernemende organisatiecoach en interimmanager. Ze traint en coacht leidinggevenden in hun leiderschapsontwikkeling, ondersteunt leiders om teams krachtiger te maken en faciliteert in veranderingstrajecten. Ze is auteur van De manager als koorddanser. > 40

Marja Postema is de oprichter van de Emotionele Intelligentie Academie. Zij heeft meer dan 25 jaar ervaring in begeleiding en training. Zij is auteur van Emoties wat moet ik ermee? en ABC van 15 emoties. Ze geeft de geaccrediteerde opleiding Emotioneel Meesterschap aan professionals. > 66 www.omgaanmetemoties.nl

Joanne van RooijenRoos is coach, energetisch therapeut en werkt met familieopstellingen. Tijdens haar loopbaan bij ASML ontstond het verlangen meer bezig te zijn met alles wat energie óplevert. Intuïtief schilderen en schrijven passen daarin. Met aandacht voor wat in haarzelf gebeurt volgt ze de beweging van het leven. > 72 www.joannecoaching.nl

Lieve Scheepers is sinds 2003 verbonden aan Kessels & Smit, The Learning Company. Haar fascinatie gaat uit naar samenwerkingsrelaties. Lieve heeft het vermogen om telkens een setting te creëren voor ‘het goede gesprek’. Zij nodigt mensen aandachtsvol uit richting te kiezen, over drempels te stappen en in beweging te komen. > 14

Yvonne Toeset is gecertificeerd EFT Master Trainer of Trainers en Advanced EFT Practitioner. In haar praktijk begeleidt ze mensen met zeer uiteenlopende klachten. Daarnaast geeft ze tweemaal per jaar de officiële EFT-opleiding voor professionals. Ze is auteur van vijf boeken waaronder Innerlijke rust met EFT (2011) en EFT Werkt! (2012). > 32

Marianne van Velzen is coach, trainer én daarnaast Stadsdichter van Leiden. Ze schrijft gedichten over wat haar raakt tijdens haar werk en in het dagelijkse leven. Met haar gedichten wil zij mensen graag van een andere kant naar zaken laten kijken en hen op een positieve manier verwonderen. > 88

Reindert Westrik is een van de eerste en jongste gecertificeerde Gallup coaches in Nederland. Als business coach weet hij op meesterlijke wijze de talenten van ondernemers te activeren, teamprestaties te verbeteren en het start-updenken een boost te geven binnen een (jonge) organisatie. > 84

Rebecca Wolf studeerde psychologie en journalistiek en volgde diverse coachopleidingen (o.a. ACT). Ze werkt als docente psychologie, coach en projectleider positieve gezondheid. Daarin verbindt ze professionals uit de zorg, welzijn en kunst en cultuur met elkaar die werken met als basis ‘zingeving als meest gezond makende kracht’. > 58

En verder ... Jane Coerts Willemijn van den Geest Aart Goedhart Ursula Goedhart

Pieter Grimbergen Frank Hoes Hugo Hoetink Gea Koren

Iris Kolthoff Paula Kolthoff Wouter Metz Annemieke Mintjes

Mandy van Oeveren Hans Peijs Freek Sarink Thijs Sins

Annemieke Smit Tamar Valkenier Monique Verhoeven

coachlink magazine

•5

COLOFON Coachlinkmagazine

Wie werkten mee

a p r i l 2 0 14 , n u m m e r 1

Coachlink Magazine is een uitgave van Coachlink/ Boom uitgevers Amsterdam. Hoofdredactie Marloes van Beersum

UITBLINKEN!

Eindredactie Sandra Buijel en Wieke Oosthoek

Uitblinken!

Rubrieken Nienke van Oeveren ‘Je bent een kleine prutser,

Het is de klik, stupid!

Vormgeving hoor ik dan’ Andre Klijsen, Villa Y

Op vol vermogen al je talenten aanzetten

Dr. Ad Bergsma is zelfstandig psycholoog, geluksonderzoeker, spreker en schrijver. Hij is coauteur van de boeken Gelukkig werken, Gelukkig voor de klas en Handboek werkgeluk.

Hedda Treffers werkt als eindredacteur bij Uitgeverij De Doelenpers in Alkmaar en als freelance tekstschrijver voor diverse media.

Nienke van Oeveren redigeert vanuit Boekredactie managementboeken en schrijft voor tijdschriften.

Marloes van Beersum Adjunct-uitgever Boom uitgevers Amsterdam en uitgever Coachlink

Martine Siemons Marketing Boom uitgevers Amsterdam en Coachlink

Wieke Oosthoek Fondsredacteur Boom uitgevers Amsterdam

Sandra Buijel Bureauredacteur Boom uitgevers Amsterdam en redactie Coachlink

Elke Parsa, acquisitie advertenties (vanuit Praag).

Andre Klijsen Vormgever Coachlink Magazine

Boom uitgevers Amsterdam Postbus 15970 1001 nl Amsterdam www.coachlink.nl info@coachlink.nl @coachlinkNL Adverteren Voor meer informatie over adverteren, kunt u contact opnemen met de uitgeverij via info@ coachlink.nl © november 2021 isbn 978 90 244 4807 4 issn 2589-4048 Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan. Foto’s gebruikt onder licentie van Shutterstock.

Wil je een artikel bijdragen aan de volgende editie van Coachlink Magazine? Mail voor meer informatie naar redactie@coachlink.nl

6 • coachlink

magazine

Het nachtkastje van...

Hugo Hoetink ‘Een leidinggevende vindt het net zo goed heerlijk om met een team mooie resultaten te bereiken.’ Als trainer en coach helpt Hugo Hoetink organisaties om leerprocessen te versnellen. ‘Hierdoor ben ik altijd een buitenstaander – dat is mijn kracht, ik hou ook van die rol.’ Het er-niet-helemaal-bij-horen ziet hij ook terug in de boeken die hij leest. ‘Buzz Aldrin, waar ben je gebleven? is het mooiste boek dat ik ooit gelezen heb. Auteur Johan Harstad schrijft prachtige, melancholische boeken. Veel van zijn personages zijn ontworteld. Ik hou enorm van die sfeer van ergens niet thuis zijn.’ Hugo vertelt dat hij op de middelbare school vrienden had die poëzie schreven, muziek maakten en diepe gesprekken voerden. Aan de andere kant zat hij ook op voetbal. ‘Daar werd helemaal niet gepraat, maar bier gedronken’, lacht hij. ‘Ik hoorde bij beide groepjes nooit helemaal. Ik hou van die buitenstaanderrol die ik nu ook heb als trainer en coach. Je verbindt je met mensen, maar het is tijdelijk.’ Buzz Aldrin was de tweede mens op de maan en verder totaal onbekend; in het boek wordt veel gerefereerd aan hem. ‘Net zoals het werk in de offshoreindustrie dat in het boek een belangrijke rol speelt. Dan vind ik het mooi om in zo’n onbekende wereld te vertoeven.’ Ook Richard Sennett beschrijft onbekende werkvelden wanneer hij het vakmanschap ontrafelt in De Ambachtsman. ‘Door Sennett heb ik veel begrip gekregen voor professionals: hij laat zijn dat vakmensen het fijn vinden om met materie bezig te zijn; de verandering van het materiaal door hun toedoen. Net zo goed vindt een leidingge-

vende het heerlijk om met een team mooie resultaten te bereiken.’ Zelf kijkt Hugo immers ook hoe zijn coaching en training steeds beter kunnen. ‘Dat eindeloos pielen met “materiaal” vind ik heerlijk!’ Hij vertelt dat hij graag de verbinding maakt tussen de vakinhoud en de persoon. Door aan te sluiten bij iemands vak, ontstaat de klik.’

‘Ik vind het mooi om in zo’n onbekende wereld te vertoeven’ Hoe kan kunst een antwoord geven op de grote vragen over ons bestaan? ‘Alain de Botton pakte het met humor en ietwat provocerend aan: in het Rijksmuseum plakte hij geeltjes met de antwoorden op schilderijen en kunstvoorwerpen.’ Het resultaat daarvan vind je in het boek Art is Therapy. ‘Een mooi voorbeeld is het object schaal met deksel. De Botton beschrijft dat het broos en teer lijkt, maar dat dat is vanwege de zoektocht naar verfijning. In prachtige woorden schetst hij de kwaliteit van de schaal dankzij de kwetsbaarheid.’ In Zeespiegel is Hugo net begonnen. ‘Ook dit boek lees ik vooral om de sfeer, om de onbekende wereld die Tabitha Lasley in dit journalistieke project blootlegt.’ Opvallend is dat dit boek ook over de offshore-industrie gaat. Lasley beschrijft hoe drie weken op een booreiland, drie weken thuis impact heeft op je leven, op je relaties. ‘Ik lees geen

voorbeelden waarbij die combinatie op een makkelijke manier gaat.’ Ook hierin herkent Hugo de sfeer van niet helemaal thuis zijn. ‘Het mistige weer, het harde werk en de ontworteldheid, dit boek lees ik vooral om de sfeer.’ (NvO)

coachlink magazine

•7

Verliefd op de wereld 8 • coachlink

magazine

Onbegrepen door de massa, maar intens verbonden

Interview

Tamar Valkenier is een psycholoog, die haar belangrijkste levenslessen leerde door op te trekken met een kameel: ‘Ik laat me de laatste jaren volledig sturen door mijn gevoel en dat heeft me ergens gebracht waar ik de meeste dagen opsta met een verliefd gevoel. Ik ben verliefd geworden op de wereld en het leven en voel de ruimte en de vrijheid om dat te vieren.’ door Ad Bergsma

ods wegen zijn spreekwoordelijk ondoorgrondelijk, maar Tamar Valkenier (1986) kan er ook wat van. Tijdens haar studie psychologie hoopt ze bij de politie terecht te komen. Ze bereikt haar doel, werkt in een fijn team en doet werk dat ze waardevol vindt: aandacht besteden aan de persoon van de dader die een verkeerde keuze heeft gemaakt. Toch begint binnen enkele jaren de vraag te kriebelen of ze als recherchepsycholoog niet te monomaan bezig is. ‘Als ik mij op één ding concentreer, moet ik duizenden andere dingen links laten liggen. Daar ben ik te nieuwsgierig voor. Ik wilde de wereld ontdekken. Zou ik op andere manieren ook gelukkig kunnen zijn?’ Valkenier bietst wat afgedankte onderdelen bij elkaar om zelf een fiets in elkaar te kunnen zetten en trekt allereerst een jaar door Europa. Daarna zou ze als vegetariër gaan jagen in Nieuw-Zeeland, met een ezel wandelen in Jordanië, een trektocht maken met een kameel in Nederland, met adelaars gaan jagen in Mongolië, een sleehondentocht maken, trektochten maken te paard, enzovoorts. Ze beschrijft zichzelf als een fulltime avonturier. Haar boek over haar manier van leven is een bestseller geworden. De verleiding van vastigheid blijft echter op de loer liggen. Ze verblijft ten tijden van dit interview op IJsland en krijgt daar het verzoek om als kok te gaan fungeren op Antarctica, een buitenkans en bovendien een betaald avontuur. Valkenier: ‘Ik heb ervaring in de kou en als chef, dus ik zou dit zeker gekund hebben. Ik heb echter niet direct ‘Ja’ gezegd, maar de tijd genomen of dit goed voelde. Uiteindelijk merkte ik dat het niet bij me paste om zeven dagen per week, twaalf uur per dag te koken voor kleine groepjes rijke toeristen die een weekje naar Antarctica gaan om het klimaat te verpesten.’

<< Tamar Valkenier leerde jagen met een adelaar in Mongolië. ‘Je kunt leren het leven te nemen, zoals het komt.’

Veel te verliezen, toch niet bang Valkenier kan leven zonder de veiligheid dat haar bestaan voor de komende jaren in grote lijnen vast ligt. ‘Mijn grootste nachtmerrie is dat ik kom te overlijden door een aanrijding in de file op weg naar een vervelende baan. In plaats daarvan leef ik vanuit het motto dat ik altijd iets anders kan gaan doen, als blijkt dat ik niet meer blij ben. Ik besef steeds meer dat het hele idee dat we veel controle hebben over ons leven een illusie is. Er kunnen je altijd dingen overkomen waar je geen greep op hebt. Dat ontslaat me natuurlijk niet van mijn eigen verantwoordelijkheid. Ik heb een goede verzekering en toen ik mijn been brak op een sleehondentocht in Mongolië, werd ik tot mijn eigen tevredenheid naar een Nederlands ziekenhuis overgevlogen.’ Zulke risico’s zijn een geaccepteerd onderdeel van haar leven. ‘De vraag is voor mij niet hoe ik alles zo veilig mogelijk kan doen, maar of ik een bepaald risico de moeite waard vind. Toen ik met mijn gebroken been werd opgevangen op de eerste hulp, zat ik tussen de mensen die op een stoep waren gestruikeld of in hun huis de trap af waren gegleden. Thuis ben je ook niet veilig. Uiteindelijk heb ik in al die jaren slechts één echt ongeluk gehad. Bovendien denk ik dat ik niet gevaarlijker leef dan jij. In de stad heb je te maken met fijnstof, lawaai, bespoten groente en fruit en alle stress van het werk. Voor dat soort risico’s halen we echter collectief onze schouders op, omdat we eraan gewend geraakt zijn.’

Leven van de wind ‘Achteraf constateer ik ook dat ik mezelf in mijn werk als recherchepsycholoog teveel gaf. Ik had te maken met moordenaars en zedenzaken en kon op zaterdagavond zomaar opgeroepen worden om een verhoor te ondersteunen. Daar had ik vrede mee. Ik vond het zelfs leuk en zinnig, maar ik kon er geen leven naast meer leiden. Toen ik aan mijn fietstocht begon, wilde ik er alleen een jaartje tussenuit, zodat ik daarna coachlink magazine

•9

sterker kon terugkomen en mijn werk nog beter zou kunnen doen.’ Leven van de wind, ver onder de armoedegrens en zonder huis, verrijkte haar echter op manieren die ze niet had kunnen bedenken. ‘Mijn recherchewerk leerde mij dat iedereen op zoek is naar waardering en verbondenheid, maar dat niet iedereen altijd de juiste tools heeft. De meeste misdadigers zijn niet door en door slecht en ook seriemoordenaars zijn het grootste deel van de tijd aardig. Zowel mijn oude werk als mijn nieuwe avonturen hebben mij geleerd mij niet tegen te laten houden door het idee dat er een man in de bosjes op mij ligt te wachten. Ik heb veel mensen ontmoet op plekken waar ik zeer kwetsbaar was, maar dat leidde vooral tot diepe gesprekken en waardevolle ontmoetingen. Als je de juiste vragen stelt, willen mensen graag met je praten. De meeste mensen deugen, wat je vergeet als je nog elke dag de krant leest. Ik ontmoet alleen maar prachtige mensen en ben verliefd op mijn medemens en de planeet.’ Een psycholoog zou Valkenier ervan kunnen verdenken dat ze er niet in slaagt echt volwassen te worden. ‘Ik ben een zelfstandige vrouw, maar nog steeds enorm aan mijn pappie gehecht. Hij laat me gaan als ik op avontuur ga, maar zegt er nog steeds bij dat ik dan wel mijn sjaal goed om moet doen. Ik zie dat niet als stagnatie, maar als het koesteren van een belangrijke liefde. We zijn intens verbonden.’

Intens verbonden Op haar reizen voelt Valkenier zich nooit eenzaam, maar juist ontzettend gedragen. ‘Ik loop niet weg voor vaste relaties. Juist omdat ik geen vast werk heb, heb ik tijd om mensen echt te leren kennen en naar hen te luisteren. Ik verbind me heel intens. Ik heb bijvoorbeeld een trektocht van drie maanden gemaakt met een vriendin in Nieuw-Zeeland. We leefden daar van de planten die we plukten en het wild dat we schoten. Ik leef dan echt elke vierentwintig uur per dag, dag in en dag uit met iemand samen. Ik heb haar door en door leren kennen op een manier die in het normale leven onmogelijk is. Zo’n avontuur kan echter niet eeuwig duren. Zo is een patroon ontstaan. Ik wil mensen echt leren kennen en alles over hun cultuur weten, maar kan ze daarna ook weer loslaten. Het is nu eenmaal zo dat ik niet elke verbinding kan blijven koesteren, hoewel ik mijn vrienden in Mongolië en mijn vader wel altijd vasthoud.’

10 • c o a c h l i n k

magazine

‘Een kameel zal nooit een burn-out krijgen. Ik vind die dieren wat betreft karakter echt een lichtend voorbeeld.’ In Mongolië trok Valkenier op met een groep adelaarsjagers. ‘Op het eerste gezicht hebben de mensen daar te maken met grote tekorten. Ze hebben geen tandarts, een te eenzijdig dieet en krijgen zelfs nog met de zwarte pest te maken. Als ik echter probeer uit te leggen wat een burn-out is, dan begrijpen ze je gewoon niet. Ze zijn gelukkig met de manier waarop ze voor elkaar kunnen zorgen, ze maken muziek en feesten. Ze bestaan gewoon op de manier waarop hun voorouders dat al deden en leven in evenwicht met hun land. Ik zelf heb het gevoel dat deze groep mensen een belangrijke boodschap heeft voor de mensen in het westen, namelijk dat we een mindset kunnen ontwikkelen waarin we meer leren het leven te nemen zoals het komt.’

Bewust kiezen voor wat je gelukkig maakt Valkenier raadt niet iedereen aan haar voorbeeld te volgen om zich in wilde avonturen te storten. ‘Als jij tevreden bent met huis, baan en woensdag een uurtje tennissen, dan gun ik jou dat geluk. De vraag is alleen of je op die manier je kop in het zand steekt over de aard van het leven, of dat je bewuste keuzes hebt gemaakt. Als de vaste regelmaat niet brengt wat je wil, dan vind ik dat je je de vraag zou moeten stellen wat je tegenhoudt om iets anders te proberen. Is het bijvoorbeeld geld of wat anderen ervan vinden? Een van de dingen die ik zelf hebt geleerd op mijn reizen is dat ik niet alleen dingen wil doen waar ik goed in ben. Ik wil juist meer verschillende dingen proberen. Als mijn fietsreis niet zou zijn bevallen en ik mij snel weer met hangende pootjes bij mijn oude werkgever had gemeld, dan zou ik dat mezelf niet kwalijk hebben genomen. Ik zou dan gedacht hebben dat ik het kennelijk nodig had om

even over de schutting te gluren. Dat is wat ik anderen ook aanraad: lees een boek, spreek vreemden of doe vrijwilligerswerk, maar blijf niet teveel in je eigen bubbel hangen.’ De keuzes om tegen de stroom in te zwemmen roept vraagtekens op bij de grote meerderheid. Valkenier werd onlangs geportretteerd in een televisieprogramma over mensen die jong met pensioen gingen en die bijvoorbeeld rijk probeerden te worden met cryptocurrencies. Valkenier liep in die tijd met haar kameel drie maanden door Nederland, onder andere met het doel aandacht te vragen voor haar boek. De televisie legde vast dat ze aan het einde van de tocht huilend haar kameel weer verkocht. Het leverde een bespreking op in de Volkskrant waarin ze werd weggezet als egoïste en representant van een jonge generatie zonder maatschappelijke betrokkenheid.

Valkenier: ‘Ik begrijp dat wel hoor. Met zo’n beest vervul ik in dat programma toch een beetje de rol van dorpsgek. Ik doe mee voor het afwijkende plaatje en word daar dan op beoordeeld. In het leven ben ik echter helemaal geen egoïst. Ik krijg ook vrijwel dagelijks emailtjes van lezers die naar aanleiding van mijn boek hun eigen prioriteiten nog eens tegen het licht hebben gehouden en nieuwe dingen proberen. Ik kan ze geruststellen dat het grote publiek misschien afkeurend zal reageren, maar in een-op-een-gesprekken zal je daar geen last van hebben. Samen ontdek je dat ieder zijn eigen manier heeft om het leven aan te gaan. We kunnen de ruis in ons leven verminderen en hoeven niet door te stampen tot we in een gat vallen na ons pensioen.’ ‘Op zulke momenten voel ik me intens verbonden met iets dat echt is.’

coachlink magazine

• 11

Inzicht in effectiviteit van coaching met de NOBCO Coaching Monitor! C

e ag r ort ito pp n ra Mo ld ee ing orb ch Vo oa

Rapportage coachtraject

Jager

Support

JC 020

Vertrouwelijk C oaching

8. Psychologische basisbehoeftes Autonomie De vrijheid en bevoegdheid om zelf te kunnen handelen.

C oaching

Supportcoaching 020 Coach JP. Janszen

Meting

Verbondenheid Het gevoel veilig en hecht contact te hebben met anderen om ons heen.

35 -

3 4

Competentie Het benutten van zijn of haar eigen capaciteiten en effectief te zijn in de interacties met de buitenwereld.

Resultaat meting

Score

min. score 7 0%

max. score 49 100%

min. score 7 0%

max. score 49 100%

min. score 7 0%

max. score 49 100%

34 -

3 4

39 -

3 4

Toelichting: Elk mens streeft er naar om de eigen psychologische basisbehoeftes te vervullen. Hoe hoger de score op een basisbehoefte, des te meer deze is vervuld. Deze vragenlijst is op meetmoment 1 en 3 afgenomen.

9. Evaluatie door cliënt

Rapportage coachtraject de heer P.R. de Jong Periode september 2014 – maart 2015

Jager

Support

JC 020 C oaching

Support Coaching 020 Coach JP. Janszen

C oaching

Antwoord

1. Ik had twijfels over wat we probeerden te bereiken.

Neutraal

2. Mijn coach en ik hebben een goed inzicht ontwikkeld in het soort veranderingen dat goed voor mij zou zijn.

Enigszins eens

3. Er was overeenstemming tussen mij en mijn coach over wat voor mij belangrijk was om aan te werken.

eens

4. Ik kon in grote mate zelfstandig bepalen hoe mijn coachtraject zou verlopen.

eens

5. Ik was zelf verantwoordelijk voor de inhoud van de bijeenkomsten tijdens de coaching.

zeer mee eens

6. Ik had veel vrijheid om invulling te geven aan het traject.

eens

7. In mijn coachtraject was ik zelf de baas.

eens

8. Mijn coach heeft mij goed geholpen mijn doelen vorm te geven.

zeer mee eens

9. Door de hulp van mijn coach werden mijn doelen gedurende het traject steeds duidelijker.

zeer mee eens

10. Ik geef het totale coachtraject het eindcijfer (op een schaal van 1 tot 10)

11. Ik geef mijn coach het rapportcijfer (op een schaal van 1 tot 10)

8,5

Vertrouwelijk

Dit document is gegenereerd via de Coaching Monitor, een instrument van de Nederlandse Orde van Beroepscoaches | www.nobco.nl

9/10

Vraagt jouw opdrachtgever steeds vaker naar het rendement van jouw coachtrajecten? Streef jij continu naar kwaliteitsverbetering? De NOBCO Coaching Monitor helpt om je coachtrajecten objectief en eenvoudig te evalueren! Want de Coaching Monitor: • geeft inzicht in de voortgang van een coachtraject • biedt de mogelijkheid om tijdig bij te sturen • biedt 360-graden feedback en peer-evaluaties • levert een visuele eindrapportage van de behaalde resultaten • is eenvoudig in gebruik, goed beveiligd en 24/7 online beschikbaar En weet je dat NOBCO-coaches gratis toegang hebben tot deze professionele tool? Voor meer info of aanmelden: www.nobco.nl/caochingmonitor

12 • c o a c h l i n k

magazine

Piekervaring in de natuur ‘Buiten in de natuur kan je ontdekken hoeveel ruis ons leven opvult. In de tijd van de verzuiling hadden we nog één dag in de week om te overdenken of we wel zijn wat we willen, maar nu zijn we voortdurend voortgedreven door prikkels en sensatie. Stop met jezelf teveel druk op te leggen. Toen ik naar Italië was gefietst en ik tegen een boom zat, voelde ik dat ik me vrij had gefietst. Ik voelde dat ik niet iets hoefde te worden, maar dat ik simpelweg kon zijn. Het leven zelf was genoeg en dat gaf me de vrijheid om maar wat aan te klooien en te doen waar mijn interesse naar uitgaat.’ ‘Ik heb me losgemaakt van de stoïcijnse Griekse filosofen die ons vragen te leven met ons verstand en door onze gevoelens te overrulen met onze prefrontale cortex. Nu besef ik steeds meer dat ons brein niet zaligmakend is, maar dat ik er ook op kan vertrouwen of iets goed voelt of niet. Het leven is een godswonder. Het is een manier van leven die ik deels heb afgekeken van kamelen. Dat zijn zulke ontroerende dieren. Ze zijn relaxed en kunnen heel goed duidelijk maken wat ze willen. Als je wakker wordt dan leggen ze hun dinosauruskop op je schouder. Bij een zenuwachtig dier als een paard kan je je nog voorstellen dat die te maken krijgt met een burnout, maar een kameel maakt zich gewoon niet druk. Ik vind die dieren echt een lichtend voorbeeld.’ Hoe de levensfilosofie van Valkenier zich heeft ontwikkeld, kwam ook naar voren toen ze in Australië op een enorme boom stuitte, die er al stond voor de eerste westerlingen het bezochten. ‘Toen ik dichterbij kwam, stond er een bordje bij de boom waarop uitgelegd werd hoeveel paaltjes je wel niet uit de die boom zou kunnen halen. Voor mij heeft de boom echter een intrinsieke waarde die veel verder gaat dan het gebruiksgemak dat het hout zou kunnen opleveren.’ De open houding levert ook piekmomenten op. ‘Ik maak af en toe mee dat de ruis in mijn hoofd helemaal is uitgeschakeld, bijvoorbeeld als ik in mijn eentje in een tent naar het noorderlicht lig te kijken. Ik ervaar dan soms ineens het sterke zielsgevoel dat ik een onderdeel ben van het leven, zonder verleden, zonder toekomst. Ik weet dat het leven ooit een keer ophoudt, maar op zulke momenten voel ik me intens verbonden met iets dat echt is.’

‘Ik sta met een been in de maatschappij en met het andere in de natuur. Soms trek ik mij terug en ben ik een tijdje verdwenen.’ coachlink magazine

• 13

Alles wat je aandacht geeft wordt rustig

14 • c o a c h l i n k

magazine

lieve scheepers

In deze brief wil Lieve Scheepers mensen uitnodigen om te lezen over wat haar bezighoudt in het thema ‘alles wat je aandacht geeft wordt rustig’, waar ze naar op zoek is gegaan en wat ze daarin tegengekomen is. Bolderberg, 20 september 2021 Dag Marijke, Dankjewel om de oproep van Coachlink om een artikel aan te leveren voor het themanummer rond aandacht door te spelen. Ik ervaar het als een aanmoediging van jou om naar buiten te durven komen met mijn onderzoek naar iets waarvan jij weet dat het me al lang mateloos boeit. Het gaat over ‘Alles wat je aandacht geeft wordt rustig’. Ik schrijf jou graag een brief om je te vertellen waar ik zo nieuwsgierig naar ben, over de manier waarop ik dit zoekproces inricht en wil je een inkijk geven in mijn (eerste) bevindingen.

Geen diepgang zonder licht én schaduw Mag je het ook hebben over de dingen die niet goed gaan? Die niet fijn zijn? Over dingen die je verdrietig maken? Of wordt het dan alleen maar erger? Deze vragen heb ik mijzelf vaak gesteld. Als vakvrouw, goed vertrouwd met het Waarderend Onderzoeken (Appreciative Inquiry) kwam ik op een bepaald moment in de knel, het leek of de aandacht enkel naar wat goed gaat en voelt mocht gaan. Toen ik in aanraking kwam in 2011 met jou en met Voice Dialogue kon ik hier anders naar kijken. Ook de andere kant: dat wat vervelend is, dat wat je parten speelt, doet ertoe. Als je dat tegenkomt en als je dat aandacht geeft, wordt het juist rustig.

Vertragen om vervolgens te versnellen Aandacht als toegangspoort om bij een ander te zijn en te blijven, aansluiting te vinden bij dat wat er in het moment toe doet. Dat maakt het verschil voor de kwaliteit van het gesprek. Alsof er dan terug ruimte ontstaat om te denken. Ik ervaar het telkens weer in mijn coachgesprekken en ook in begeleidingen van teams. In een team maken we eerst ruimte voor iedereen om kort te vertellen wat hem of haar bezighoudt. De één is met

zijn hoofd bij de verbouwing thuis. Een ander zit nog wat te kauwen op een gesprek met haar leidinggevende die ochtend. Door bij ieder kort stil te staan ontstaat er ontlading, waardoor daarna de energie kan stromen om te doen waarvoor we samengekomen zijn. Vertragen om vervolgens te versnellen.

Nieuwsgierig naar de werking van aandacht Het klinkt zo vanzelfsprekend: ‘Alles wat je aandacht geeft wordt rustig’. Toch verwonder ik er me elke keer weer over dat het zo lijkt te werken. Maar hoe dan precies? Wat mij interesseert zijn met name twee punten: • Relationeel: Als je in gesprek bent met iemand over een situatie die er voor een van de twee toe doet, hoe kun je dan in contact blijven en aansluiten bij de ander? • Introspectief: Soms kan een situatie je zo hardnekkig bezighouden en telkens terug opkomen, waardoor het bijna je doen en laten overheerst en je maar geen rust vindt. Welke aandacht kan je dan helpen om hierin weer rustig te worden?

Een briefschrijfproject Mijn boutade ‘Alles wat je aandacht geeft wordt rustig’ is het centraal onderwerp van mijn onderzoek dat ik een jaar geleden gestart ben. De methode van het onderzoek bestond niet uit een traditionele aanpak van literatuuronderzoek en interviews of vragenlijsten in de praktijk. De vorm die het best bij mij past, is al schrijvend mijn gedachten te ordenen én me te richten tot iemand die ik ken of me in iets geraakt heeft. Daarom koos ik ervoor om een brievenproject te starten. De correspondentie bestaat uit persoonlijke brieven waarin ik een vraag stel of een situatie beschrijf. De handgeschreven brieven verstuur ik als pdf-bestand per e-mail aan mensen van wie ik verwacht dat zij hierop nieuw licht zouden kunnen schijnen. Dit is soms een collega, een vakgenoot, soms een familielid, een vriend of vriendin. De reflecties, voorbeelden en reacties die zij coachlink magazine

• 15

Alles Wat Je Aandacht Geeft Wordt Rustig Alles Elk deel van de veelheid aan delen in jezelf en in de ander is het waard om gezien en gevoeld te worden. Soms is ‘alles’ ook wel veel. Wat doe je wanneer ‘alles’ voelt als grenzeloos en iets uit balans brengt in het contact? Wanneer een collega bijvoorbeeld na een moeilijke gebeurtenis verdrietig blijft en je er alles aan doet om hem te helpen de draad op te pikken en dat maar niet lukt, mag je dan ook stoppen met aandacht geven? Eric reflecteert over die vraag in zijn brief en schrijft: ‘Ik geloof wel in dosering en continue reflectie op waarom je geeft. Is het om terug te ontvangen, is het om iets te sussen in het geweten of is het zuiver, om te geven en ook schijnbaar te onthouden vanuit volledige liefde voor de ander… Is bewust geen aandacht geven, waarmee je jezelf ook een beetje kwelt, ook niet een prachtige vorm van aandacht, een uitnodiging aan de volwassen ik?’

tegenaan lopen en hoe ze het nu verder gaan aanpakken. ‘Doordat ik een verhaal aan jou mag vertellen en jij het hoort, wordt het verhaal ook meer onderdeel van mijzelf’, schreef Suzanne mij een dag later over ons gesprek.

Aandacht De juiste aandacht. Gezonde aandacht. Woordeloze aandacht. Verslavende aandacht. Vrije aandacht. Dit zijn enkele van de vele vormen van aandacht die ik ben tegengekomen in de situaties die in de brieven aan de orde kwamen. Aan Eric vroeg ik welke aandacht hem geholpen had bij het overlijden van zijn zoontje 30 jaar geleden. Ook hij kwam tot een waaier van voorbeelden, soms groots, soms in een ogenschijnlijk heel klein gebaar, helpend bij ‘hij heeft bestaan’. Met de blik van nu schrijft hij in zijn brief: ‘Echte aandacht is er in vrij gebied denk ik waarin geven en ontvangen nergens meer aan gebonden is, niet aan een verwachting, een hopen, een angst.’

Wat In de ochtendzon Op het perron van Zonhoven Waar de trein terug zijn intrede doet Na herstel van wat dan ook Teken ik voor ontvangst Van een cadeau Van jou Voor mijn eigenste ik Het zoekt zijn weg Naar iets van binnen Wat dan ook Ochtendzon Catherine

Je Socioloog Christien Brinkgreve (2009) verwoordt het heel sterk: het zelf wordt gevormd in de omgang met anderen. In het Westerpark vraag ik Suzanne naar hoe Felix zich op school voelt. Ze vertelt waar hij en zij als ouders

16 • c o a c h l i n k

magazine

Geeft Grappig dat het briefschrijfproces op zich al scherper maakt hoe ‘geeft’ kan werken. Net zoals je vertellen en luisteren haast niet kan scheiden, lijkt dit ook op te gaan voor geven en ontvangen. Je kunt aandacht geven – in dit geval schrijvend met mijn volledige aandacht bij de ander – en de ontvanger heeft de keuze om al dan niet in te gaan op mijn uitnodiging te reageren en mee te reflecteren. Sommige mensen hebben niet of met een kort sms’je gereageerd op een brief. Ik merkte bij het teruglezen van de brieven dat de intensiteit en vertrouwdheid in de relatie tussen mij en degene aan wie ik schrijf, meespeelt in de ‘vanzelvigheid’ in het geven én in het ontvangen van vragen, reflecties en verhalen. De stroom van aandacht – heen en weer en kruisend in een moment – maak je samen mogelijk of net niet. Jakob Bernouilli verbeeldde dat al in 1694 via de lemniscaat.

Wordt Vast komen te zitten, het stilvallen van de ontwikkeling, het ontstaan van een opstopping: het maakt ons onrustig. De onrust is een signaal. Een ‘knipperlicht’ dat ons creatieve onrust kan brengen. Of dat ons juist angstig kan maken en doet verlammen zodat we daadwerkelijk stagneren zonder perspectief op beweging. In een persoonlijke kwestie waarin ik maar in cirkeltjes bleef draaien, creëert Marijke opening voor mij door mijn stagnatie te helpen onderzoeken en nieuwe taal aan te reiken. Zij schrijft mij: ‘Ik hoor in je worsteling twee kanten die ver uit elkaar lijken te liggen en ik voel heel duidelijk je onderliggende kwetsbaarheid. En hoe je dat alles dan met elkaar te verbinden hebt, in jezelf en in je contact met anderen.’

Rustig We zeggen ook wel vaak dat alles wat je aandacht geeft, groeit. Dit is ook een centraal principe in het Waarderend Veranderen (Tjepkema, Verheijen & Kabalt, 2016). Hoe verhoudt zich ‘groter worden’ tot ‘rustig worden’? Dit leg ik aan Luc voor. Hij schrijft hierover in zijn brief: ‘Natuurlijk mag de pijn en het verlies er zijn, hoe zou je die kunnen uitsluiten of negeren? En de nieuwsgierigheid richt zich op het verwerken daarvan, niet op de pijn zelf. Dus het verdriet en de pijn wordt rustig omdat het volledig geaccepteerd wordt én omdat het lerende gesprek gaat over hoe deze een plek hebben gekregen in het leven’.

als antwoord terugschrijven, zetten aan tot denken of geven nieuwe inzichten. • Het brievenproject is nu één jaar gaande. De eerste brief schreef ik op 23 augustus 2020 • Ruim een jaar later bestaat de brievenmap nu uit 74 brieven met 242 beschreven vellen • Naast mijzelf zijn tot nu toe in totaal 11 mensen bij het project betrokken.

AWJAGWR Wat is er allemaal voorbij gekomen in de brieven? Ik heb stukjes uit brieven gekopieerd, gescheurd en voor nu in deze brief aan jou Marijke, per woord geordend. Dat proces is op zich weer verhelderend: elk onderdeel van de boutade levert mooie inzichten en ook verderbrengende vragen op. Ik kies ervoor de zeven woorden op de bladzijde hiernaast allemaal heel kort aan te raken. Elk woord opent een interessant deelgebied en prikkelt verdere nieuwsgierigheid. Tegelijk hangen de woorden ook zo hecht samen en doen ze er alles aan om bij elkaar te blijven in de intussen vertrouwde en overstijgende zin.

Elk woord opent een interessant deelgebied en prikkelt verdere nieuwsgierigheid

‘De weg zelf is je bestemming’ Met deze woorden van Confucius wil ik mijn brief aan jou afronden, Marijke. Ik heb je meegenomen in mijn zoektocht naar hoe Alles Wat Je Aandacht Geeft Wordt Rustig werkt. Ik ben voorzichtig met stellige conclusies. Het zou de rijkdom aan de geschreven verhalen, reflecties en nieuwe gedachten geen recht doen. Wel durf ik zeggen dat AWJAGWR een relationele praktijk is: het gaat steeds over ‘erbij blijven’, bij de ander, bij jezelf. Bij dat wat nodig is om weer een stapje verder te raken in de beweging waarin je zit en die je graag wilt. Dankjewel om aan te moedigen in het delen van mijn onderzoek Marijke, een kleine stap voor de mensheid, een grote stap voor mij. Ik blijf nog verder schrijven en zoeken, wie weet krijgen anderen bij het lezen van deze brief zin om me ook een keer te schrijven over alledaagse en soms grotere gebeurtenissen in werk en leven waarin ze zelf merken dat ‘alles wat je aandacht geeft wordt rustig’ werkt.

Lieve Scheepers Met dank aan alle dappere terug schrijvers en in het bijzonder heel veel dank aan Suzanne Verdonschot, die de eerste brief ontvangen en omarmd heeft en waarmee een stroom aan correspondentie blijft vloeien.

coachlink magazine

• 17

Kijken en luisteren zonder oordeel

18 • c o a c h l i n k

magazine

hans van dijk

Aandacht is de laatste tijd (weer) helemaal actueel, kijk daarvoor alleen al naar het scala aan cursussen, workshops en boeken dat wordt aangeboden. Neem daarbij voor het gemak ook alles mee wat onder de naam mindful of mindfulness de markt bereikt en het aanbod is schier onuitputtelijk. Maar voldoen aan deze basisbehoefte, daar moet je moeite voor doen, zo laat Hans van Dijk in zijn bijdrage zien.

et goede nieuws is, dat we uit deze ontwikkeling kunnen afleiden dat steeds meer mensen tot het inzicht komen dat aandacht er werkelijk toe doet. Minder goed ‘nieuws’ is dat door dit overvloedige aanbod en de vele meningen en invalshoeken de aandacht voor werkelijke aandacht vertroebelt. Dat is jammer, want om er nog maar een schepje bovenop te doen, de behoefte aan aandacht is (net zoals de behoefte aan aanraking): een absolute basisbehoefte voor ieder mens. Voor een pasgeborene vinden we dat logisch, voor een volwassene is dat minder vanzelfsprekend en toch mag je ervan uitgaan dat die behoefte nagenoeg hetzelfde is. Kijk zo eens naar je partner, je kinderen, je ouders en je collega’s, het geldt echt voor iedereen. Wat dat inhoudt ‘iets met aandacht doen’ (mindful), is misschien het beste uit te leggen door eerst naar het tegenovergestelde te kijken: iets zonder aandacht doen. Voorbeelden te over: je zit te eten en bent met je gedachten ergens anders waardoor je nauwelijks de heerlijke geuren en smaken meekrijgt. Je loopt door het bos en krijgt amper iets mee van de wondere wereld om je heen, geuren, kleuren, geluiden ontgaan je volledig. Je bent aan het reizen en betrapt jezelf erop dat je eigenlijk alleen maar bezig bent met het arriveren en als je bent aangekomen, zijn je gedachten alweer bij de terugreis. Of het voorbeeld dat je op de snelweg rijdt en je plotseling bedenkt dat je de laatste minuten met je gedachten totaal ergens anders was, ver weg van het autorijden. Het heeft dus iets met bewustzijn te maken.

Je bent aan het reizen en betrapt jezelf erop dat je eigenlijk alleen maar bezig bent met het arriveren

Echt ervaren en beleven Werkelijke aandacht gaat over het aanwezig zijn in het moment. Het zorgt ervoor dat je echt kunt horen, dat je zuiver kunt waarnemen, dat je gedachten en energie volledig zijn bij wat je op dat moment aan het doen bent. Dit houdt vooral ook in: de situatie accepteren zoals die op dat moment is. Het helpt je om écht te ervaren en te beleven. Dit is niet eenvoudig, we worden hierbij gehinderd door de vele gedachten en automatismen die we hebben ontwikkeld. Het zijn patronen die ons zo vertrouwd zijn dat het lijkt alsof ze een deel van ons zelf zijn. Laten we het voorbeeld van eten nog eens terughalen. Hoe zou het zijn als je echt met aandacht zou eten? Als je ieder detail waarneemt, de smaak en de geur, ook de vorm van het gerecht, de structuur, de samenhang van wat op je bord ligt en niet te vergeten de kleuren. Om vervolgens in alle rust en vooral heel bewust, het voedsel tot je te nemen. Bewust van iedere handeling komen ondertussen talloze gedachten en gevoelens voorbij. Je doet niets anders dan ze waarnemen, om vervolgens op te merken dat ze ook weer weggaan, net zo vanzelf als dat ze gekomen zijn. Telkens ga je weer terug naar het met aandacht eten. Nog een ander voorbeeld. Je hebt een ontmoeting met iemand en als je met die persoon spreekt, merk je op dat je jezelf bezorgd afvraagt: Zeg ik het wel goed? of: Wat zal hij van me vinden? en ook: Zou hij in de gaten hebben dat ik dit eigenlijk hartstikke eng vind? Kortom, je bent meer bezig met kritisch naar jezelf kijken en de mogelijke oordelen van je gesprekspartner, dan dat je aandacht hebt voor hem. Hoe anders zou het zijn als je met volle aandacht in gesprek zou kunnen zijn.

coachlink magazine

• 19

Keuze

Beginner’s mind

Aandacht begint met de keuze om écht in het moment aanwezig te zijn. Wat je vervolgens het meeste zal (gaan) belemmeren bij in aandacht zijn, zijn je eigen gedachten en gevoelens die voortdurend passeren. Ze leiden je af en werken als een soort van stoorzender. De effectiefste manier om ze zo snel mogelijk weer te ‘vergeten’ is door te besluiten dat ze er gewoon mogen zijn. De gedachten en gevoelens komen en gaan en dat probeer je te accepteren. Natuurlijk zijn veel gevoelens en gedachten niet op ieder moment welkom, maar het is onmogelijk om ze niet te krijgen. Het bekende: ‘Denk niet aan een roze olifant’, is echt iets wat we als mens niet kunnen.

Anders gezegd, om in volle aandacht te kunnen zijn is het gewenst om te kunnen leven en werken met een open mind. Dat betekent kijken en luisteren met wat je een beginner’s mind zou kunnen noemen. Dat is kijken en luisteren zonder oordeel en zonder dogma’s, waarbij je niet vastzit aan je eigen ideeën en verwachtingen. Voor alle duidelijkheid, je mag ze wel hebben! Het betekent ook bereid zijn om ‘niet te willen weten’, zodat je fris bent en openstaat voor elke situatie.

Er mag meer ruimte komen voor: ‘Dit is wat ik voel’ en ‘Zo neem ik dit waar Je kunt dus oefenen om anders om te gaan met gevoelens en gedachten en daardoor meer in aandacht zijn. Het gaat erom dat je een meer waarnemende houding krijgt ten aanzien van die voortdurende stroom van gedachten en gevoelens die voortkomen uit je (onder)bewustzijn. Het probleem is namelijk dat onze gedachten en gevoelens meestal op een soort interne weegschaal terecht komen. We hebben daar direct een waardeoordeel over, waardoor we behoorlijk worden afgeleid van de omgeving en het een stuk lastiger wordt om in aandacht te zijn.

20 • c o a c h l i n k

magazine

De grootste uitdaging is dus de eigen gedachten en gevoelens op een geïnteresseerde en vriendelijke manier te gaan waarnemen. Zonder oordeel en meer als de onderzoeker dan als de rechter. ‘Betrap’ jezelf telkens weer op het oude en vertrouwde patroon van oordelen en veroordelen. ‘Zo ben ik nu eenmaal’, ‘Zo is het’ en ‘Dit deugt niet’, mag minder worden. Daarvoor in de plaats mag er meer ruimte komen voor: ‘Dit is wat ik voel’ en ‘Zo neem ik dit waar’. Na verloop van tijd zul je merken dat je onbewust met een meer vrije geest kunt zijn. Tot slot is het goed om nog op te merken dat het verre van eenvoudig is om met pure aandacht te zijn. In het Verre Oosten zijn er boeddhistische monniken die er hun hele leven aan wijden om de hoogste staat van zijn te bereiken. Laten wij volstaan met het bewustzijn dat aandacht geven en aandacht krijgen begint bij onszelf. Het is een keuze om met minder oordeel in het leven te gaan staan en zo in aandacht te verkeren met iedereen die je dierbaar is. Of zoals het geschreven staat in een wijs gezegde: ‘De enige manier om te komen waar je wilt zijn, is zijn waar je bent.’

Ademruimte

patrick heller

Hoe geef je als coach een team de kans om zichzelf te ontwikkelen door te balanceren op de dunne lijn tussen aandacht geven en loslaten? Het antwoord zit hem onder andere in het laten bestaan van pijnlijke stiltes, zo laat Patrick Heller in zijn artikel zien.

coachlink magazine

• 21

et is en blijft een lastige valkuil voor iedereen die coacht – te veel aanwezig zijn versus het idee hebben dat je te weinig toevoegt. Als je te veel zegt, te veel vraagt, loop je de kans dat degene die je wilt helpen juist dichtklapt of wegdrijft. Aan de andere kant wil je niet te weinig bijdragen, je wordt immers betaald om de organisatie verder te helpen met jouw coachende vaardigheden. Ik heb het al zo vaak gehoord van collega-coaches: het imposter syndrome ligt altijd op de loer. ‘Doe ik het wel goed?’ ‘Doe ik wel genoeg?’ Je wilt de klant niet het gevoel geven dat jouw werk niet zo heel belangrijk is voor de organisatie.

Wat telt Juist het gevoel dat je iets moet doen, kan ertoe leiden dat je op zo’n manier aanwezig bent in gesprekken dat je invloed averechts werkt. Een van ’s werelds bekendste coaches, Marshall Goldsmith, merkte eens op dat de klant waarmee hij de minste tijd had doorgebracht de meeste voortgang had geboekt – waarmee hij zich quasinonchalant afvroeg wat dat zei over zijn coachingsvaardigheden. Zijn klant, toenmalig CEO Alan Mulally van Ford, antwoordde dat Goldsmith zich moest realiseren dat zijn coachwerk niet om hem draaide, maar om de klant en wat de klant ermee doet. Die wijze les heb ik jaren geleden in mijn oren geknoopt. Iedere keer als ik denk: goh, ik ben al heel lang stil geweest in deze meeting, moet ik niet wat toevoegen?, dan denk ik aan wat belangrijker is: dat iedereen weet ik dat ik er ook nog ben, of dat de mensen de juiste progressie maken. Het is het laatste dat telt.

Aanwezigheid versus aandacht Een valkuil die in lijn ligt met het te veel aanwezig willen zijn in meetings, is het aanwezig willen zijn bij meetings. Het is verleidelijk om overal bij te willen aansluiten en overal je gezicht te willen laten zien. Zeker in deze tijden van veel online werken kan je als coach het gevoel bekruipen dat je zichtbaar moet zijn om gewaardeerd te worden. In organisaties met ouderwetse kortzichtige managers zal dit wellicht zo werken, maar voor moderne organisaties zonder prikklok en met flexibele werktijden zal het leveren van waarde bovenaan staan. De juiste aandacht is in dat geval belangrijker dan aanwezigheid.

Ik ben al heel lang stil geweest in deze meeting, moet ik niet wat toevoegen? 22 • c o a c h l i n k

magazine

Aandacht kent vele vormen. Zorgzaam zijn is aandacht geven, meehelpen is aandacht geven, een luisterend oor bieden is aandacht geven. Als coach komt het heel nauw wat je wanneer het beste kunt inzetten. Dikwijls zit de meerwaarde van je coaching in het aanboren van een diepere laag in de teamdynamiek. Als je bijvoorbeeld met een scherpe vraag de olifant in de kamer die niet benoemd wordt tevoorschijn tovert. Je kunt de olifant alleen zien als je met volle aandacht luistert naar alles wat wel, en zeker naar alles wat niet gezegd wordt. Level 3 luisteren – zoals het vaak genoemd wordt – houdt in dat je niet alleen aandacht hebt voor wat er door anderen wordt gezegd en wat je daar zelf over denkt, maar dat je ook met diepgang proeft wat de sfeer in de kamer is. Hoe zitten de mensen erbij? Is er oogcontact tussen bepaalde mensen bij bepaalde opmerkingen, of ontbreekt het oogcontact juist tussen bepaalde gesprekspartners? Worden er grapjes tussendoor gemaakt, en lacht iedereen dan mee? Als je vaker oefent met allesomvattend luisteren, kun je zelfs een veranderde ademhaling of een verhoogde hartslag waarnemen. Er zijn veel kleine details die de gehele dynamiek van een team bepalen. Je kunt de scherpe vraag alleen op de juiste manier formuleren met aandacht voor deze details.

Aandacht door stilte Ik heb door mijn coachingsjaren heen gemerkt dat aandacht geven soms ook kan bestaan uit loslaten. Het klinkt heel tegenstrijdig, en zo kan het zeker ook voelen. Het is een beetje als je kinderen laten doorvechten als ze ruzie hebben. Het voelt niet goed om er niets van te zeggen en om ze niet uit elkaar te trekken, maar wat gebeurt er als je niet doet? Misschien komen ze er zelf wel uit, als ze zien dat jij niet van plan bent in te grijpen. Zo is het ook in een team. Als je als coach altijd ingrijpt wanneer discussies uit te bocht vliegen, of als er een impasse ontstaat, dan gaat het team op je rekenen. ‘Maakt niet uit wat we zeggen, of als we vastlopen, de coach redt ons toch wel, uiteindelijk.’ Ook met je volle focus en aandacht – luisterend op level 3 – kun je er bewust voor kiezen om nu eens niet te interveniëren, ook als je de smekende blikken om hulp voelt prangen. Je creëert op die manier een ruimte voor het team die allereerst heel ongemakkelijk voelt, voor zowel jou als voor het team, maar die later bij het terugblikken uiteindelijk de juiste was.

De softwarearchitect in de kantine

Loslaten als vorm van aandacht geven

Om het wat concreter te maken kan ik putten uit eigen ervaring. Zo heb ik een scrumteam gecoacht met een zeer dominante softwarearchitect – tegen wil en dank overigens. Hij nam overal de leiding in en het team voer blind op zijn kennis en gevoel. Bij iedere technische beslissing en bij iedere effortinschatting gingen acht paar ogen zijn kant op. Zelf raakte hij gefrustreerd omdat hij niet toekwam aan wat hij eigenlijk veel leuker vond: bezig zijn met de architectuur op hoger niveau. In een persoonlijk gesprek heb ik hem toen gevraagd bij de komende technisch voorbereidingen niet aan te sluiten – ‘Ga maar in de kantine zitten’, heb ik hem gezegd. Hij vond het eng, maar ging erin mee. Het team raakte in eerste instantie lichtelijk in paniek. Hoe konden ze nu de juiste besluiten nemen en een fatsoenlijke inschatting van de hoeveelheid werk maken zonder dat hij (de architect) door het lint zou gaan over hun ‘slechte’ aanpak?

In een andere setting coachte ik een goed gebalanceerd team dat veel waarde leverde voor hun organisatie, keer op keer. Er leek geen vuiltje aan de lucht op het eerste gezicht. Tot ik begon te merken dat er onder water wel degelijk individuele issues speelden. Omdat in het dagelijks werk nauwelijks plek was voor aandacht aan deze onderstroom, en omdat er in de tweewekelijkse terugblikken veelal werd ingegaan op het concrete werkproces en slechts oppervlakkig op de emotionele kant van het team, besloot ik een radicaal ander middel in te zetten. Samen met een andere coach heb ik een teamwaarderingssessie in het leven geroepen. In deze sessie van een halve dag heb ik de teamleden gevraagd feedback aan elkaar te geven, op allerlei vlakken. Na een korte cursus feedback geven en nemen zijn we aan de slag gegaan. Ook hier was de scheidslijn tussen zichtbaar aandacht geven en loslaten om het zelf uit te zoeken flinterdun. Ik heb het team op weg geholpen door zelf voorop te gaan in het feedback ontvangen – wat emotioneel zwaarder is dan feedback geven.

Er zijn veel kleine details die de gehele dynamiek van een team bepalen Als vanzelf gingen de ogen nu naar mij. Ik was tenslotte de coach die het team mede moest leiden en degene die dit geintje had bedacht – nou verzin dan ook maar een oplossing! Dit was het moeilijkste moment. Alsof je kind zegt: ‘Niet loslaten, hè!’, terwijl je het leert fietsen, en jij stiekem je hand van het zadel laat gaan. Je voelt de boosheid door de onmacht over het er alleen voor staan, maar je waagt het erop dat de beloning later komt. Ik heb de oplossing niet aangereikt, en heb ze laten worstelen tot ze zelf weer boven kwamen. Iedere volgende sessie ging het steeds een stukje beter. Een flink aantal maanden daarna, bij mijn afscheidsdiner, kreeg ik een speech van – jawel – de softwarearchitect. Hij gaf me het compliment dat ik nog steeds beschouw als het grootste compliment dat ik ooit heb gekregen en dat ik altijd zal onthouden. Hij zei: ‘Je gaf ons ademruimte.’ Na de initiële ontreddering hadden ze het enorm gewaardeerd dat ik hen de vrijheid had gegeven om zelf hun nieuwe weg te vinden. Ze voelden zich gezien en serieus genomen. Voor mij was het een teken dat ik de juiste aandacht kon schenken door los te laten.

Na wat zelfgegeven voorzetten kwamen de teamgenoten wat los. Daarna was het de beurt aan een teamlid dat worstelde met een minderwaardigheidsgevoel. Ze had het idee weinig tot niets toe te voegen aan het team – alles wat ze deed, kon iemand anders in het team immers beter. Daar was weer zo’n moment: ga ik haar redden, of laat ik het los? Het kostte me aardig wat moeite, maar ik heb mijn mond gehouden. De stroperige seconden leken wel minuten, maar uiteindelijk wisten enkele teamleden hun gevoel onder woorden te brengen. Haar frustratie was nergens voor nodig, sterker nog, zo beargumenteerden ze, zij was juist de sociale lijm die het team bijeenhield. Zij was het die met iedereen dagelijks een praatje maakte, zij wist wat er bij mensen leefde, zij maakte de grapjes op de werkvloer, zij zorgde ervoor dat de groep individuen fungeerde als een team. Ik heb zelden iemand zo verbaasd zien glunderen als zij. Ik was trots op mijn team, dat ze zo open waren, dat ze elkaar op deze manier steunden. Ik was ook trots op mezelf, dat ik mijn mond had kunnen houden. Ik had kunnen interveniëren, ik had haar – en het team – een reddingsboei kunnen werpen. Maar ik heb ze de ruimte gegeven het zelf op te lossen, op hun manier. Niet geheel toevallig kreeg ik ook bij de afscheidslunch van dit team te horen dat ze blij waren met de vrijheid die ik hun had gegund.

coachlink magazine

• 23

VU CERTIFIED EXECUTIVE COACH VOOR COACHES OP ZOEK NAAR PROFESSIONALISERING: POSTGRADUATE OPLEIDING EXECUTIVE COACHING (START IN OKTOBER 2022)

POSTGRADUATE OPLEIDING EXECUTIVE TEAMCOACHING (START IN NOVEMBER 2022)

Voor meer informatie: ee.sbe.vu.nl/executive-coaching ee.sbe.vu.nl/executive-teamcoaching

Niet vanzelfsprekend Verrijkt door deze ervaringen heb ik de werkwijze van nauwlettend aandacht schenken in combinatie met het tijdig loslaten mezelf eigen gemaakt. Ik hoor bij het afscheid van teams veelal dezelfde strekking: fijn dat je ons de vrijheid gaf, maar dat je er voor ons was wanneer het nodig bleek. En daarbovenop, dat deze manier van coachen niet vanzelfsprekend is. Veel van de teamleden die ik heb gesproken vertelden me dat ze zich vaak bestuurd hebben gevoeld door voorgangers, en dat dat beklemmend heeft gewerkt.

Pijnlijke stiltes zijn soms nodig

24 • c o a c h l i n k

magazine

Als coach kun je je team vooruithelpen door dieperliggende lagen aan te boren die de teamleden zelf niet zien of niet willen benoemen. Je zult daarvoor met volle aandacht alles wat er speelt binnen en buiten het team moeten waarnemen. Eenmaal op het punt gekomen waarop ze zelf de volgende stap zouden moeten zetten, moet je kunnen loslaten. De oplossing aanreiken en als het ware het team voortduwen heeft alleen op korte termijn een effect, maar is niet de oplossing voor de langere termijn. Pijnlijke stiltes zijn soms nodig om het team naar een hoger niveau te laten rijzen – met lange ij. Eenmaal zover, zal het team je alleen maar dankbaar zijn voor je zorgvuldig gedoseerde vorm van aandacht.

Het weekendgevoel van ...

Wouter Metz ‘Ik vier graag het leven met mijn dierbaren.’ Coachtalent van het jaar 2020 Wouter Metz coacht young professionals om te floreren vanuit hun natuurlijke kracht. ‘Vroeger werkte ik als advocaat vijf dagen per week 10 tot 11 uur per dag, moest ik elke 6 minuten verantwoorden en liep ik leeg. Als zelfstandig coach heb ik totale vrijheid, plan ik maximaal drie sessies per dag en krijg ik vooral energie van mijn werk! Voor mijn gevoel is het dus iedere dag weekend’, lacht Wouter. Afgelopen jaar werd Wouter uitgeroepen tot Coachtalent van het Jaar 2020. ‘Het kwam op mijn pad en ik voelde dat ik dit graag wilde doen. Ik heb mezelf authentiek laten zien als coach en ben er volledig voor gegaan. Dit gaf een enorme boost aan mijn zelfvertrouwen en ik was erg emotioneel toen ik hoorde dat ik gewonnen had.’ De prijs leverde hem veel zichtbaarheid op in de coachingwereld. ‘Het is ook een stimulans voor mijn business – als een soort brevet van bekwaamheid – én geeft kansen om anderen te helpen en inspireren.’

Waar Wouter eerder vooral particulieren coachte, heeft hij nu meer bedrijven als klant die young professionals willen laten coachen. Op donderdagavond begint Wouters weekend. ‘Dan spreek ik af met mijn dierbaren om samen het leven te vieren. Vaak ga ik met vrienden en familie sporten en lekker naar buiten. Zo heb ik komend weekend een afspraak staan voor een potje padeltennis en een rondje fietsen met een vriend. Je kunt bijkletsen én samen iets leuks doen.’ Wouter houdt erg van een feestje; ‘Lekker borrelen en daarna dansen. Ik ga vooral wanneer bepaalde dj’s draaien; ik hou erg van elektronische muziek. Dansen geeft mij een euforisch gevoel: even niet denken en praten, wél samen opgaan in de muziek en cadans. Op de dansvloer ontstaan vaak mooie connecties. Ik pak zo her en der dus mijn feestje mee. Play hard, ’s ochtends lekker uitslapen.’

Hij vindt het fijn om in de natuur te zijn en dat gaat vaak samen met sporten. ‘In het weekend vind ik het heerlijk om in het bos of bij het water te zijn. Dat vind ik heel rustgevend. Ik vind het ook heel gezond om je te verbinden met de natuur. De catchphrase van mijn bedrijf is niet voor niets: ”Floreer vanuit je natuurlijke kracht.” Ik help coachees om zich te verbinden met hun diepste natuur: bewust en onbewust. Zodat ze authentieker, bewuster en veerkrachtiger zijn.’

‘Ik ben een verbinder van mensen’ Afgelopen jaren heeft Wouter veel zelfonderzoek gedaan en daarbij heeft zijn eigen ACT-meting veel betekend. ‘Mijn primaire kwaliteiten zijn sociaal vermogen en leiderschap. Dat voel ik ook: nu werk ik als zelfstandige, maar het gaat een grotere organisatie worden. Ook in het weekend ben ik een verbinder van mensen. Ik hou ervan om omgeven te zijn door mensen met diverse achtergronden en interesses. Dat levert interessante ontmoetingen en gesprekken op.’ Wouters ondersteunende, natuurlijke krachten zijn vernieuwing en zakelijkheid. ‘Ik ben veel bezig met hoe ik mijzelf en mijn bedrijf kan blijven ontwikkelen. Daarvoor ga ik onder andere graag naar een museum, retreat, seminar of lees ik een boek om inspiratie op te doen. De zakelijkheid probeer ik in het weekend even niet te benutten.’ (NvO)

coachlink magazine

• 25

Is aandacht gedrag? tessa dekkers

Aandacht is: zijn met wat er is, je bewustzijn van wat je voelt, denkt, ervaart. Aandacht is gerichte focus op waar je mee bezig bent. Zou je aandacht ook gedrag kunnen noemen? Is het iets dat je kunt doen? Tessa Dekkers gaat al schrijvend op onderzoek uit.

26 • c o a c h l i n k

magazine

ls aandacht gedrag is, kun je het oefenen en trainen. En als het trainen van de aandacht directe beloning zou opleveren, zou het ons minder moeite kosten om aandachtig te zijn. Doorrennen en druk zijn levert op korte termijn beloning op. We voelen ons belangrijk, onmisbaar, krijgen complimenten en waardering. Dat is waar ons brein, heel begrijpelijk, de voorkeur aan geeft. Aan de kortetermijnbeloning én de kortetermijnvermijding. Want daar hebben we onszelf ook flink in getraind: in het vermijden van zaken die lastig zijn en moeilijk voelen. We lopen meer kans om die lastige zaken op te merken als we aandachtiger zijn.

Op de korte en lange termijn Hoe kun je kijken naar aandacht als gedrag? Neem als voorbeeld eens het houden van pauze. Ik weet hoe belangrijk, fijn en goed regelmatig pauze houden is. En toch ga ik tegen beter weten in vaak door. Doorwerken heeft op de korte termijn namelijk deze voordelen (maakt mijn brein me wijs): ik ben sneller klaar en kan dan iets anders nuttigs gaan doen. Doorwerken heeft op de lange termijn deze voordelen: ik krijg meer gedaan, dat is goed en nodig voor mijn praktijk. De andere kant ziet er als volgt uit. Doorwerken heeft op de korte termijn nadelen: ik ben mijn energie sneller kwijt. Doorwerken heeft op de lange termijn ook nadelen: ik verlies mijn plezier in het werk. En dat is helemaal niet goed en nodig voor mijn praktijk.

Welk cijfer geef jij jezelf voor de vaardigheid ‘aandacht’? Ben je tevreden of ontevreden? Zijn er momenten of periodes in je leven dat je meer of minder aandachtig was? Heb je de wens of behoefte om meer aandachtig te zijn? Hoe is het je eerder gelukt om met meer aandacht te leven? Wat kun je daarvan weer oppakken?

Kleine stapjes Stel nou dat je besluit om meer aandacht aan je dag toe te voegen. Omdat je weet dat dit op de lange termijn goed is voor je gezondheid, rust en werkplezier. Wat kun je dan vandaag al doen met deze wens? En volgende week? Wat kun je deze maand oppakken om meer aandacht aan je aandacht te geven? Maak je stapjes zo klein dat ze leuk en haalbaar zijn om te zetten. Zijn je stappen te groot, dan zul je merken dat het niet lukt om te doen wat je je voorgenomen hebt. Vergeet ook de hulpmiddelen en steun niet die je écht nodig hebt bij het aanleren van nieuw gedrag. Pak ze erbij, leg ze in het zicht, stel een reminder in en vraag om steun van je huisgenoten of anderen in je omgeving. Met vallen en opstaan zal het je lukken om er een gewoonte van te maken om met meer aandacht te leven.

Met vallen en opstaan zal het je lukken

Als ik kijk naar mijn waarden (zoals werkplezier en gezondheid), hangen deze samen met gedrag dat voordelen geeft op de lánge termijn. Daarvoor is het nodig om nadelen op de korte termijn te aanvaarden. Door mijn gedrag in kaart te brengen met deze analyse, krijg ik meer zicht op hoe het toch komt dat het me herhaaldelijk niet lukt wat ik me heb voorgenomen. Meer inzicht leidt nog steeds niet direct naar ander gedrag.

Er zijn veel hulpmiddelen om je op weg te helpen naar meer aandacht. Denk aan boeken, cursussen, (online) artikelen en blogs, apps, voorwerpen zoals meditatiekussens. Zie dit alles als ondersteuning en reminder. Het vraagt nog steeds van jou om je gedrag te veranderen en dit te blijven oefenen en trainen. Aandacht is niet te koop.

De kloof tussen voornemen en gedrag

Mijn eigen aandacht

En ook een intentie leidt niet automatisch tot het voorgenomen gedrag. Was het maar zo eenvoudig. Vaak zien we onderwerpen als planning en mogelijke obstakels over het hoofd. Het is heel menselijk dat we ons iets voornemen waar we ook oprecht gemotiveerd voor zijn en het tóch niet doen. Dit levert vervolgens allerlei oordelen en commentaar op van ons verstand. Waardoor we ontevreden zijn over onze dag en ons gedrag.

Mijn aandacht voor aandacht ontwikkel ik op verschillende manieren. Soms ben ik tevreden en soms helemaal niet. Een duidelijke aanleiding was een hernia rond mijn dertigste waardoor mijn lijf ineens niet meer deed wat ik graag wilde. Dat was een heel vreemde gewaarwording, waarmee ik zeker een jaar zoet ben geweest. Ik vroeg me natuurlijk af hoe ik zo snel mogelijk afkwam van die afschuwelijke pijn die maakte dat ik

coachlink magazine

• 27

niet kon werken. Ik zag een heel rijtje hulpverleners, zoals de huisarts, een neurochirug, fysiotherapeut, manueel therapeut, een magnetiseur en een osteopaat. De bedrijfsarts had het over mindfulness of yoga. Ik deed ze voor de zekerheid allebei. Ik begon met een basiscursus yoga in iemands huiskamer en meldde me aan voor een achtweekse mindfulnesstraining. De periode van niet kunnen werken gaf ruimte voor de vraag of ik bij herstel wel mijn werk weer op dezelfde manier wilde oppakken. Ik had op dat moment twee banen van elk twintig uur. De afstand tot mijn dagelijkse werk maakte mijn blik weer breder. Ik maakte een lastige keus en liet een van de werkplekken los.

Wat kun je dan vandaag al doen met deze wens? Ik volgde een Life Coach-opleiding waarbij ik leerde aandacht te hebben voor de vragen van de ander en mijn eigen innerlijke processen. Een paar jaar later deed ik een opleiding Mindfulness-Based Coaching bij het Instituut voor Mindfulness. De lessen gingen over mijn aandachtige houding als coach om daarmee de ander uit te nodigen om toe te laten wat er in het hier-en-nu speelt. Nadenken over de rol van aandacht tijdens intervisie, bijvoorbeeld door te starten met een stilte of meditatie. Het onderzoeken hoe om te gaan met pijn en lastige gedachten hangt samen met aandachtig luisteren, evenals zelfzorg voor de coach. Tussendoor en daarna zat ik veelvuldig op een kussen en deed ik mindfulnessoefeningen via een app. Via die app liet ik ook af en toe een gong gaan met daarbij verschillende reminders. Ook leuk voor de collega’s in de kantoortuin. En wat stilteweekenden en -dagen horen ook in dit rijtje van aandachtbevorderende activiteiten. Ik leerde mezelf aan om in ieder geval tijdens het moment van het uitzetten van de douche en het pakken van een handdoek bewust mijn aandacht erbij te hebben. Zo’n drie jaar geleden bracht ook Acceptance and Commitment Therapy (ACT) hernieuwde aandacht met zich mee. Met korte oefeningen om de aandacht te trainen.

28 • c o a c h l i n k

magazine

Mijn aandacht oefen ik als ik buiten ben. Door ook bij hetzelfde rondje in het park goed te kijken, luisteren en ruiken of ik iets kan ontdekken wat ik nog niet eerder heb ervaren. Om te kijken met een frisse blik. En dat lukt eigenlijk altijd. Hoewel mijn brein me anders doet geloven als het me probeert te weerhouden van ‘weer datzelfde nutteloze stukje lopen’.

Aandacht in mijn praktijk Ik begeleid in mijn praktijk onder andere mensen met slaapproblemen. Ik stimuleer hen een minuutje de tijd te nemen en hun ademhalingen te tellen. En waar nodig het uitademen wat langer te maken. Omdat rustig ademhalen je lijf en brein een seintje geeft dat ze even een moment hebben om te herstellen. Om de aan-uitknop te oefenen. Zodat die aan-uitknop ’s avonds ook beter werkt. Ik vraag klanten een tijdje na te gaan wat er in hun hoofd allemaal langskomt. Of om elke gedachte op een post-it te noteren en daar de tafel mee te behangen. Dit geeft meer bewustzijn van wat er in ons hoofd omgaat en maakt het makkelijker om te kiezen om niet mee te gaan met alles wat het verstand ons voorschotelt. Klanten die op zoek zijn naar meer werkplezier leer ik om niet te veel doelen te stellen en de werkdag met aandacht op te starten en af te sluiten. Om regelmatig pauze te nemen en de aandacht even op iets ander te richten. Of de aandacht vooral even niet te richten.

Zijn en doen En zo zat ik weer te lang zonder pauze achter m’n laptop (mijn verstand: ‘zitten is het nieuwe roken’). Bovendien veel te laat in de avond (dat is niet bevorderlijk voor de nachtrust, weet de slaapcoach in mij) over aandacht te schrijven. Maar hé, ik heb me daarna wel aandachtig omgekleed en ben heel relaxed en tevreden op de bank geploft. Aandacht is zeker iets wat je kunt doen, kunt beoefenen. Er is nog zoveel te lezen, weten, leren over aandacht. Het blijft daarnaast een kwestie van doen, toepassen en ervaren. En dat mag van mij heel klein. Of is het een kwestie van niet-doen en vooral zijn? Misschien is het wel én én: aandacht is zijn én doen.

Hoe ik coach werd...

Pieter Grimbergen De weg van concertpianist naar coach Tijdens zijn conservatoriumopleiding bezocht Pieter Grimbergen aidspatiënten. Pas veel later maakte hij de superbewuste keuzes om coach te worden. Daarbij benut hij de ‘wonden’ die hij in zijn leven heeft opgelopen. ‘Tijdens mijn middelbareschooltijd was ik een einzelgänger’, begint Pieter. ‘Ik speelde bijvoorbeeld klassiek piano. Mijn opleiding tot pianist aan het conservatorium in Amsterdam was een zegen voor mij persoonlijk. Ik wilde pianist en daarnaast pianoleraar worden; een geluksmoment of glimlach bij de mensen brengen. Bovenal wilde ik graag vertellen.’ In zijn conservatoriumtijd, begin jaren tachtig, greep de aidsepidemie om zich heen en als homoseksueel verloor Pieter de ene na de andere bekende aan aids. ‘Ik wilde graag wat doen voor deze vaak jonge mensen die uitgesloten werden door familie, vrienden en de kerk.’ Samen met pater Jan van Kilsdonk bezocht hij aidspatiënten in het AMC. ‘Ik was een luisterend oor en legde een nat washandje op het voorhoofd bij patiënten die bijna overleden.’ Achteraf was Pieter toen al aan het coachen. ‘Van de pater leerde ik veel; aandacht geven, er zijn, niet oordelen, geen raad geven. Iemand zelf met antwoorden laten komen vraagt om heel goede vragen stellen.’ Ondertussen rondde Pieter het conservatorium af en werd hij concertpianist. ‘Ik heb zo’n 3500 concerten gegeven en woonde in Brussel, Parijs en Buenos Aires. In die tijd verloor ik mijn vriend aan leukemie en na zijn overlijden ging ik door op de automatische piloot. Een toestand van mindlessness noem ik dat nu, ik deed totaal niet aan zelfcompassie, nu een van mijn thema’s als coach.’

‘Mijn roeping is iets betekenen voor mensen met een tegenslag in hun gezondheid’ Toen Pieter een aantal malen flauwviel – ‘De eerste keer tijdens een concert, gillend publiek, heel naar’ – vond een arts bij hem een chronische ziekte. ‘Hierdoor moest ik stoppen als concertpianist. Opgewekt zei even later de bedrijfsarts tegen mij: “Als u deze

papieren tekent, bent u van een inkomen verzekerd en kunt u stoppen met lesgeven.” Daar had ik helemaal geen zin in!’ Pieter dacht na over zijn toekomst, en hij ging terug naar de periode waarin hij langsging bij aidspatiënten. ‘Ik ging terug naar mijn roeping: iets betekenen voor mensen met een tegenslag in hun gezondheid.’ Pieter volgde opleidingen bij Parker Palmer en Brené Brown en liet zich inspireren door priester Henri Nouwen. ‘“Niemand ontkomt aan wonden in zijn leven. Wat doe je als coach met die wond?”, vroeg Nouwen. “Stel die wond in dienst van je werk, dat verhoogt je empathisch vermogen.” Deze wounded healing klopt voor mij helemaal; mijn eigen gebrek aan zelfcompassie en de tegenslag in mijn gezondheid gebruik ik nu als coach. Niet om mijn eigen verhaal te kunnen doen, wél om goede en open vragen te kunnen stellen aan mijn cliënten.’ Inmiddels werkt Pieter acht jaar als coach. Hij is zo bevoorrecht om de opleiding tot mentale ondersteuner bij het Rode Kruis te mogen doen. ‘Dit zie ik echt als de vervulling in mijn leven. Zorg voor kwetsbare mensen is een kenmerk van beschaving in de samenleving. Coaching is een echte calling voor mij.’ (NvO)

coachlink magazine

• 29

Met potlood en papier

30 • c o a c h l i n k

magazine

anne-marie bakker

Tekenen tijdens je coachsessies? Anne-marie Bakker doet het, samen met haar coachees. Een goede manier om de aandacht te richten en vast te houden, zo blijkt.

andachtig luister ik, aandachtig luister jij, ik zie je wegkijken, wat gebeurt er waardoor je wegkijkt? Is het iets in de omgeving? Iets in je gedachten? Voel je iets in je lijf? Wat ervaar ik zelf? Werd ik afgeleid? Waardoor dan? Of concentreer ik me juist, doordat ik wegkijk? Horen wij dezelfde boodschap? Beleven we er hetzelfde bij? Ik ga ervan uit van niet.

communicatiepatronen, waarbij de persoonlijke waarden en drijfveren de basis vormen. Het visualiseren van het proces, de gedachtelijnen en soms gedachtesprongen geven de coachee houvast of een hernieuwd inzicht. De aandacht is nu gericht op het commitment op de essentie van de vraag. Als coach heb ik de regie, waarbij de coachee doelgericht werkt aan haar eigen proces.

De essentie

Het gezamenlijke gesprek in combinatie met de visualisaties zorgt voor een aandachtig proces in het hier-en-nu. Door met aandacht in het proces te zijn, verkennen we samen eerdere ervaringen, de betekenis daarvan toen en in het heden. Door vanuit deze aandacht de fysieke signalen te signaleren en te respecteren, verkennen we de kansen en/of mogelijkheden en nieuwe ideeën en gedachten voor de toekomst. Wat zou de coachee graag anders willen? Welke handelingen horen dan daarbij, wat zijn daarbij gedragsalternatieven, waar zitten de valkuilen en de kansen? Op basis hiervan kan de coachee met huiswerkopdrachten oefenen met alternatieve interventies in de dagelijkse praktijk.

De basis van aandacht bij coaching is voor mij contact en respect hebben door te luisteren, samen te vatten en door te vragen. Daarbij vertrouw ik op mijn innerlijk kompas – hoofd, hand en hart – waarbij ik meebeweeg en waar nodig bijstuur. Het gaat erom dat ik als coach mijn aandacht richt op de essentie van wat de coachee vertelt. Over het algemeen coach ik mensen met vragen op het gebied van professionele ontwikkeling, persoonlijke effectiviteit en leiderschap in het werkveld van de gezondheidszorg. Het beginpunt van een coachtraject is het maken van contact met de coachee. Ik nodig de coachee uit om te vertellen waaraan zij wil werken. Vervolgens leg ik uit welke werkvormen ik kan aanbieden en vraag welke werkvomen de coachee aanspreken of welke ze wil uitproberen; bijvoorbeeld een gesprek, creatieve werkvormen of een wandeling in de natuur. In deze startfase zoek ik samen met de coachee vanuit aandacht welke resultaten zij wil behalen. Dit worden de doelen waaraan de coachee gaat werken.

Evalueren en afronden

Visualiseren

Tussentijds evalueren we het proces: haalt de coachee haar doelen en zijn de werkvormen en de visualisaties helpend hierbij? Mijn ervaring is dat het proces dat de coachee doormaakt zichtbaar wordt en sterker is dan alleen een geschreven reflectie/verslag. De getekende verbindingslijnen tussen de beelden van toen en nu en naar de toekomst toe geven het persoonlijke pad dat gaat helpen weer.

In mijn coachpraktijk gebruik ik potlood en papier en visualiseer ik wat de coachee vertelt. Door tijdens het verhaal mee te schetsen, ontstaat een beeld waarbij ik de coachee uitdaag om mijn potlood over te nemen en zelf aan te vullen, met potloodstrepen en tekst. Naast onze gezamenlijke woorden ontstaat hierdoor ook een visueel beeld of soms zelfs meerdere beelden. Ook vraag ik de coachee een logboek bij te houden om eigen fijne ervaringen te beschrijven. In deze tussenfase verkennen we samen de onderliggende belemmerende gedrags- of

In de laatste fase van de coaching staat de transfer van de nieuwe inzichten en het bijbehorende gedrag centraal. Ook heb ik dan aandacht voor het borgen van de nieuwe inzichten en gedragsalternatieven. Over het algemeen werk ik in deze afrondende fase met een strippenkaart met een afgebakende tijdsperiode en vraagstelling waarmee de coachee bij terugval of twijfel gebruik kan maken van een extra sessie, ruggenspraak of een contactmoment.

coachlink magazine

• 31

Bewuste aandacht gebruiken om negatieve emoties te transformeren

32 • c o a c h l i n k

magazine

yvonne toeset

EFT is een zelfhulpmethode die zorgt voor directe en blijvende reductie van de ervaren negatieve gevoelens. Het helpt bij het met aandacht voelen en ervaren, en dat is een voorwaarde voor heling, zo laat Yvonne Toeset in haar bijdrage zien.

anneer ik tijdens een wandeltocht even stilsta om een prachtige boom te bewonderen, kan ik me vaak verbazen over de subtiele, maar duidelijk waarneembare verschillen van elk afzonderlijk blaadje. Geen is hetzelfde. In de natuur is niets hetzelfde en blijft niets hetzelfde. Verandering en transformatie zijn natuurlijke gegevens. Wanneer de herfst komt en de bomen zonder weerstand of bezwaar hun bladeren laten vallen, kan ik daar treurig om zijn, maar de boom maakt het niet uit. Hoe graag ik ook in de winter de bladeren aan de bomen zou willen zien, het gebeurt nooit. De boom wacht rustig af tot het voorjaar. Hij houdt niet vast wat niet langer nodig is en heeft zelfs geen vertrouwen nodig om te weten dat de bladeren in het voorjaar terugkomen; het gebeurt gewoon. Het transformatieproces van lente, zomer, herfst en winter heeft zijn eigen ritme en ik voel me het prettigst als ik me daar gewoon aan overgeef.

Aandacht sturen naar de pijn Zoals de natuur transformeert en nooit meer hetzelfde is, zo transformeert ons leven ook. Niets blijft hetzelfde in ons dagelijkse leven, groei en verandering is onvermijdelijk, zowel innerlijk als uiterlijk. Toch is het niet zo gemakkelijk om ons over te geven aan dit natuurlijke proces. Onze aandacht is vaak gericht op het vasthouden van hetgeen we hebben of kennen. Als het aankomt op onze gedachtepatronen en de daaraan gekoppelde emoties en gevoelens, blijken we vaak minder flexibel te zijn dan die boom die moeiteloos al zijn bladeren laat vallen in de herfst. We willen datgene vasthouden wat goed voelt en negeren of ontwijken wat onprettig is. Dat is een overlevingsmechanisme.

Werkelijke transformatie en groei kan niet plaatsvinden wanneer ons lichaam in de ‘overlevingsstand’ staat

Om gedachten en gevoelens die ons belemmeren of niet meer dienen los te laten, is aandacht nodig. Deze gedachten zijn vaak gekoppeld aan diepere overtuigingen die aan de basis liggen van onze overlevingsstrategieën. Dit lukt me niet, ik kan dat niet zo goed, anderen doen dat beter, kortom: ik ben niet goed genoeg. Deze overtuigingen zijn vaak onzichtbaar in ons dagelijkse leven omdat ze ons sturen vanuit ons onderbewuste. We merken het doordat we wel willen veranderen, maar op een of andere manier lukt dat niet; de onderliggende overtuigingen houden ons op de plaats. Dat we hiermee bezig zijn te overleven, hebben we vaak niet eens in de gaten. Maar werkelijke transformatie en groei kan niet plaatsvinden wanneer ons lichaam in de ‘overlevingsstand’ staat. Om los te laten wat ons niet meer dient, moeten we met aandacht naar binnen gaan. Hoewel de natuur moeiteloos kan loslaten, is het ons overlevingsmechanisme dat pijn wil vermijden, maar daarmee (onbewust) de pijn vasthoudt. Toch moeten we juist met aandacht naar de pijn om uiteindelijk te kunnen loslaten. Want een overlevingsmechanisme is bedoeld om te overleven, op momenten dat dit noodzakelijk is. Het is niet bedoeld om mee te leven. Nadat we een bedreigende situatie hebben overleefd met behulp van onze overlevingsstrategieën, kunnen we gaan werken aan het loslaten daarvan. Dus om onze pijn, onze twijfels en trauma’s te kunnen transformeren, hebben we bewuste aandacht nodig als een eerste stap in dit transformatieproces.

In de praktijk ‘Sluit je ogen maar even en ga met je aandacht terug naar deze situatie. Kijk eens wat je voelt, hoe je lichaam reageert en welke gedachten naar boven komen als je met aandacht teruggaat naar deze gebeurtenis.’ Tegenover mij zit Peter (niet zijn echte naam) die last blijft hebben van de gevolgen van een afgebroken relatie. Omdat de dame in kwestie niet wilde loslaten, werd hij een tijdlang op slinkse wijze bedreigd en lastiggevallen door haar. Nu voelt hij zich onrustig en onveilig, ook al zijn de bedreigingen gestopt. coachlink magazine

• 33

Ik vraag hem voorbeelden te geven van momenten waarop hij zich bedreigd heeft gevoeld. Hij noemt er enkele. ‘Welke van deze situaties heeft de meeste impact op jou gehad?’, vraag ik. Hij noemt een gesprek bij haar thuis waar hij met angst en beven naartoe is gegaan. Ik vraag Peter of deze herinnering hem nu nog spanning oplevert als hij eraan denkt. Hij antwoordt bevestigend. Omdat ik vermoed dat de intensiteit vrij hoog is en ik Peter niet direct wil laten associëren met de negatieve emoties die dit oproept, begin ik van een afstand deze situatie te benaderen. Hierbij maak ik gebruik van EFT, Emotional Freedom Techniques. Dit is een methode om via het bekloppen van acupunctuurpunten, negatieve emoties te neutraliseren. Nadat de intensiteit redelijk is gezakt, vraag ik hem de ogen te sluiten en met aandacht naar de gebeurtenis terug te gaan.

Het bekloppen van de acupunctuurpunten neutraliseert direct de stressrespons in het brein ‘Als je naar deze situatie kijkt alsof het een filmpje is, hoeveel piekmomenten heeft dit filmpje dan?’, vraag ik. Hij benoemt drie piekmomenten en nu hij met aandacht naar deze vervelende ervaring kijkt, schiet de spanning weer omhoog. Ik vraag Peter om elk piekmoment een cijfer te geven op de schaal van nul tot tien, waarbij nul geen spanning betekent en tien staat voor maximale spanning. Ook vraag ik om elk piekmoment een titel te geven. Nadat we de pieken in kaart hebben gebracht, ga ik stapje voor stapje te werk. We beginnen bij de eerste piek: ‘Ook al voel ik deze angst als ik denk aan het moment dat ik naar binnen ging, ik accepteer mezelf precies zoals ik ben.’ Terwijl we deze zin hardop uitspreken, kloppen we hierbij op de specifieke EFT-kloppunten en houden dit vol totdat de negatieve emotie zo laag mogelijk is. Daarna werken we aan piek 2 en 3 waarbij ik Peter elke keer vraag om weer met aandacht naar binnen te gaan en de specifieke piek te bekijken en de spanning of negatieve emotie daarvan te beoordelen. Tot slot vraag ik hem de hele situatie in detail na te vertellen, waarbij hij zijn aandacht houdt bij elke fysieke of emotionele sensatie die eventueel nog opkomt.

34 • c o a c h l i n k

magazine

Een herinnering ‘overschrijven’ met behulp van EFT Hoe is het nu mogelijk dat aandacht in combinatie met het bekloppen van acupunctuurpunten, een herinnering blijvend kan veranderen? Allereerst is het belangrijk om de aandacht te richten op een specifieke herinnering die representatief is voor het probleem van de cliënt. Pas als een cliënt of coachee helemaal is ‘ingetuned’ op een specifieke negatieve gebeurtenis, emotie of fysieke sensatie begin ik met het bekloppen van de EFT-punten. Deze aandacht zorgt ervoor dat een opgeslagen herinnering ‘actief’ wordt in het brein. Verandering of transformatie van specifieke angsten kan alleen plaatsvinden bij een geactiveerde herinnering. Vervolgens moet de stressreactie van het brein gekalmeerd worden, waardoor we uit de beschermende fight-flight-freeze respons komen. Dit bereik ik vrij snel door EFT in te zetten, want het bekloppen van de acupunctuurpunten neutraliseert direct de stressrespons in het brein. Tot slot is het belangrijk om een nieuwe, positieve ervaring aan te bieden die tegenovergesteld is aan de oorspronkelijke, negatieve ervaring. Bij het toepassen van EFT doen we dat door het uitspreken van positieve affirmaties en door de cliënt de geneutraliseerde situatie met aandacht te laten ervaren. In veel gevallen ervaart de cliënt spontaan een ander, positiever gevoel bij de oorspronkelijke situatie. Het veranderen of ‘overschrijven’ van een herinnering noemen we in de psychologie memory reconsolidation.

Verandering roept verandering op Bij de volgende afspraak vertelt Peter iets opmerkelijks: de dame in kwestie heeft opeens na maanden weer contact met hem gezocht via een whatsapp-berichtje. Ze vroeg hoe het met hem was. ‘En, vraag ik, hoe voelt dat nu voor jou?’ ‘Heel goed,’

EFT, Emotional Freedom Techniques Deze energetische zelfhulpmethode maakt gebruik fysieke en mentale componenten. Het bekloppen van specifieke acupunctuurpunten waarbij de focus (gerichte aandacht) wordt gehouden op een specifiek probleem of aspect terwijl dit probleem op passende wijze onder woorden wordt gebracht, zorgt voor directe en blijvende reductie van de ervaren negatieve gevoelens. EFT is een evidence-based methode en wetenschappelijk onderzoek naar de werking daarvan heeft positieve onderzoeksresultaten laten zien voor onder andere: stressreductie, depressie, angsten en fobieën, PTSS, eetstoornissen en het verbeteren van sportprestaties. Er is inmiddels veel onderzoek gedaan naar EFT. De onderzoeksresultaten zijn te vinden op de website EFTInternational.org.

antwoordt Peter, ‘ik heb gewoon kort gereageerd, verder niets. Het is voor mij nu klaar.’ Ik glimlach; het gebeurt vaak dat mijn cliënten nadat ze een probleem met een persoon hebben opgelost, een reactie krijgen van diezelfde persoon. Soms zelfs na jaren van geen contact. Alsof de betreffende persoon wordt aangetrokken door de verandering bij mijn cliënten. Het geeft mijn cliënten dan de mogelijkheid om te ervaren dat hun negatieve reacties zijn opgelost. De relatie is daarna vaak veranderd en verbeterd.

Een verandering staat nooit op zichzelf Een verandering staat nooit op zichzelf. Zoals in de natuur alles met elkaar verbonden is, zo zijn wij als mensen ook met elkaar verbonden. In elke relatie is er sprake van wederkerigheid; wanneer de een verandert, verandert de ander ook. Heling is geen individueel proces, het zal altijd invloed hebben op jouw omgeving en de mensen met wie je verbonden bent.

Wat verlies ik als ik loslaat? We hebben dus bewuste aandacht nodig voor onze problemen om ze te kunnen loslaten. Wat bedoel ik met ‘bewuste’ aandacht? Om het proces van loslaten te vergemakkelijken is een bepaalde distantie van ons probleem belangrijk. Elke gedachte of elk oordeel over ons probleem houdt het probleem juist vast om dat het ‘gelijk wil hebben’. We roepen dan: ‘Zo ben ik nu eenmaal’ of ‘Ik heb al zoveel geprobeerd om dit op te lossen’ of ‘Hoe erg is dit probleem nu eigenlijk?’ We zijn er goed in om argumenten te vinden die het probleem bevestigen. Bewuste aandacht betekent voor mij oordeelloos observeren. Zoals de boom geen bezwaar heeft of weerstand om zijn bladeren los te laten, zo kunnen wij ons probleem observeren zonder er iets van te vinden.

Met de juiste vorm van aandacht verliest elk probleem zijn betekenis

Diep vanbinnen zijn we vaak bang ‘iets van onszelf’ te verliezen wanneer we een probleem loslaten. Maar de boom is helemaal oké en nog steeds helemaal ‘boom’ wanneer hij zijn bladeren laat vallen. Daarom herhaal ik met mijn cliënten regelmatig de woorden: het is veilig om dit los te laten, ik geef mijn lichaam toestemming om dit los te laten. Of: ook al heb ik dit probleem, ik accepteer mezelf helemaal. We ervaren een probleem, maar we zijn het niet. Met dit besef wordt loslaten een stukje makkelijker.

Bewuste aandacht Het is een algemeen geaccepteerde gewoonte om de negatieve ervaringen in ons leven als een probleem te ervaren en ook om er als zodanig over te spreken. We hebben niet geleerd om oordeelloos naar onze negatieve ervaringen te kijken, laat staan om bewust de pijn op te zoeken van negatieve levenservaringen. De oplossingen die we meestal kiezen is of om eraan voorbij te gaan, of om erin te blijven ronddolen. Bewuste aandacht is de eerste stap in het transformeren van negatieve herinneringen of emoties. Daarna is het belangrijk om voorbij de overlevingsmechanismen te komen en contact te kunnen maken met het onderbewuste, daar kan de emotie veranderd worden en daar liggen de overtuigingen opgeslagen die gekoppeld zijn aan de specifieke ervaring. Het zou dus mooi zijn als coaches en therapeuten gaan begrijpen dat praten alleen geen aanpak is voor transformatie op een dieper niveau. De tijd van de ‘praat-therapie’ is voorbij. Het met aandacht voelen en ervaren is voor mij een voorwaarde voor heling. Dan kan ons lichaam op natuurlijke wijze loslaten wat ons niet langer dient. Met de juiste aandacht verliest uiteindelijk elk probleem zijn betekenis. En om dat te bereiken is EFT voor mij de meest effectieve methode. Meer informatie over EFT vind je op de website van EFTInternational.org of op de website van Yvonne: www.EQlibre.nl

coachlink magazine

• 35

36 • c o a c h l i n k

magazine

RM TO

IN O O H E T G

S VAN DE

tineke mulder

Ken je dat, dat het vraagstuk waar je coachee mee worstelt ook jouw aandacht heeft – of omgekeerd? Daarin liggen alle kansen om jezelf als coach te laten coachen, zo ervaart Tineke Mulder. Als je jezelf maar voldoende ruimte geeft om daarbij stil te staan.

en mind, beginner’s mind’. Zo luidt de titel van het boek van de bekende Japanse zenmonnik en leraar Shunryu Suzuki. Vanuit San Francisco, waar hij een zenklooster stichtte, speelde hij een belangrijke rol bij de verspreiding van het zenboeddhisme naar het Westen.

‘

Vanuit mijn raam kijk ik naar het buurmeisje dat aan de overkant woont. Ze is een jaar of drie, en pakt heel behoedzaam een eikel op, die op de oprit ligt. Zorgvuldig bestudeert ze hem, bekijkt hem van alle kanten. Ze pakt er nog één op, en kijkt opnieuw, met dezelfde verwondering, alsof het de eerste is die ze ziet. Dan toont ze op haar vlakke hand de twee vondsten aan haar moeder, glimlacht en klautert op de achterbank van de auto. Op naar het volgende avontuur. Zen mind, beginner’s mind.

Omgaan met vloed Zelf kijk ik weer naar mijn computerscherm. Over een uurtje is het gesprek met de volgende klant, ik wil me nog voorbereiden, aantekeningen doornemen, thema’s doorgronden, wat vragen die al in me opkomen noteren. Het is druk. Waar ik een jaar geleden nog twijfel had over de werkelijke levensvatbaarheid van een eigen praktijk, zeker tijdens een pandemie, is de situatie nu totaal omgeslagen. Juíst door COVID. De mentale gezondheid is er voor velen niet beter op geworden. Mensen zijn moe, bezorgd, mensen denken na: wil ik dit nog wel, hoe wil ik verder, professioneel, persoonlijk? Virtuele coaching is gewoon geworden, en de groei is in een stroomversnelling geraakt. Nu worstel ik met een nieuwe uitdaging. Hoe bewaak je als startende ondernemer je eigen grenzen, als de vraag groot is, je het liefst iedereen wilt helpen en geen kansen wilt missen? Wanneer je leven in een fase van eb verkeert, kun je vertrouwen op de vloed, die vanzelf wel weer komt. Maar andersom? Je weet maar nooit wanneer de vloed weer verandert in eb ... Hoe houd ik mezelf staande terwijl ik over die golf van overvloed surf? Ik voel me moe, het hoofd is vol. Misschien eerst maar een kop koffie maken en goed wakker worden.

Tegen de bierkaai Zoals gewoonlijk is datgene waar ik als coach zelf mee worstel – grenzen bewaken, controle willen houden en daar dan juist weer last van hebben – ook het thema van mijn klant, Joris. Hij is een ervaren leidinggevende, die vanwege personeelstekorten en ziekte van medewerkers het afgelopen jaar steeds meer taken op zijn eigen bord heeft zien belanden. Gedreven en resultaatgericht als hij is, probeert hij dag in dag uit dat bord leeg te krijgen, dingen af te tikken. Maar het is een gevecht tegen de bierkaai. Ook hij is moe. Probeert zich staande te houden, maar het gevoel van uitputting wordt steeds groter. En het contact met de collega’s steeds schaarser, het gaat alleen nog maar om deadlines halen, eindrapportages.

Nu worstel ik met een nieuwe uitdaging We hebben het over het belang van rust inbouwen, afwisseling, fysiek bezig zijn. Zelfs drie keer diep ademhalen helpt al. En de Pomodoro-techniek, van 25 minuten aan iets werken, en dan 5 minuten nemen voor rust, verstrooiing, een kletspraatje. Focus én het belang om een breder perspectief te blijven zien, zoals een roofvogel die hoog in de lucht zweeft op de thermiek en zich vervolgens op een muis stort. Je concentratie afwisselen met niks doen. Ik ben benieuwd wat ik de volgende keer hoor van hem en of de eerste stappen zijn gelukt. Ik twijfel. Heb het gevoel dat we het niet helemaal te pakken hebben gekregen. Niet diep genoeg gegaan. Geen aha-moment. Dat hij volgende keer zal zeggen: ‘Ik had er geen tijd voor.’

Verstrooidheid Met mijn gedachten nog bij het gesprek, ben ik tussen de middag in de keuken bezig. Opeens hoor ik: ‘Schat, wat doe je nou?! Denk toch eens na!’ Ik schrik. Niet alleen omdat iedere zin die met ‘schat’ begint, meestal eindigt met een uitspraak waardoor ik me juist het tegenovergestelde daarvan voel. Nu hoor coachlink magazine

• 37

ik oprechte bezorgdheid. En ruik de geur van iets wat verbrandt. In mijn verstrooidheid blijk ik niet de stekker van de blender in het stopcontact te hebben gestopt, maar die van het tosti-ijzer. Waar een vel keukenpapier in ligt om het apparaat schoon te houden, dat inmiddels lichtbruin verkleurt …

stil, haal diep adem. Ik voel me vol en opgeladen door deze gewaarwording én weer open, kalm. Het gevoel dat ik er weer kan zijn, dat rustpunt, voor al die mensen die druk rondrennen om alles te bolwerken. Inclusief mezelf. Het oog in de storm.

Waar ben ik met mijn eigen aandacht? Als ik me moet concentreren, ben ik verstrooid. En als ik zou moeten loslaten, en ontspannen, verstrooien, ben ik in gedachten verzonken. Alles lijkt door elkaar te lopen, er is geen evenwicht, laat staan een zen mind … En hoe geloofwaardig ben ik nog als coach, als ik er zelf ook niet uitkom? Ik ben toch juist degene bij wie mensen het gevoel hebben dat er alle aandacht voor ze is? Het enige dat me duidelijk wordt, is dat het hoog tijd is om meer aandacht aan mezelf te besteden, wat tegenwoordig self-care heet.

Bij het volgende gesprek met Joris vraag ik hoe het met hem gegaan is. ‘Goed’, zegt hij, tot mijn verrassing. ‘Er gebeurde iets na ons gesprek, het kwartje viel pas later. We hadden het over aandacht, en over rust nemen. Maar ook over mijn enorme resultaatgerichtheid. Dat bleef bij me hangen. En ik realiseerde me later opeens dat de weg naar het resultaat toe net zo belangrijk is, misschien zelf wel belangrijker, als het eindproduct. Het gaat erom hoe je daar komt, met wie en op welke manier je samenwerkt. Het hoeft niet alleemaal per se op mijn manier. Misschien stelde ik mezelf wel veel te centraal op het werk. Want als ik opensta voor de inbreng van een minder ervaren collega, wordt het eindproduct misschien anders, maar het kan best goed zijn. Soms zelfs wel creatiever en vernieuwender. En nog iets: ik las het boek Deep work, van Cal Newport. Die definieert vier regels: werk met aandacht, omarm verveling, blijf weg van de social media en zorg dat je jezelf weghoudt van allerlei afleidingen zoals constant je mail checken. Ik vond het superinspirerend en heb er veel aan gehad. Je zou het ook moeten lezen, dat vind je vast leuk als coach. Je kunt er heel veel mensen mee helpen. Enne ... volgens mij zijn we eigenlijk wel klaar met de coaching ook.’

Als een herfstblad in de wind En het geluk is met me, want die middag staar ik naar een leeg scherm, een klant die niet komt opdagen. Misschien ook te druk, denk ik bij mezelf, als hij ook niet op een mailtje reageert. En ik besluit de kans te benutten, naar buiten te gaan. Het is herfst, wat frisse lucht zal me goed doen. Terwijl ik loop trekt de wind aan. Herfstbladeren dwarrelen heel langzaam naar de grond, bijna vertraagd, als een tekenfilm die hapert. Ik sta stil. Dát is het! Al die aaneengeschakelde momenten, waarop het blad een fractie van een seconde stil in de lucht hangt, is er ook beweging.

Als ik me moet concentreren, ben ik verstrooid Flow bestaat uit een serie momenten van stilte. Zelfs een rollercoaster kent minimale momenten van stilstand. En zo is het ook met aandacht. Het gaat er niet om hard te werken om het hoofd leeg te maken, zodat het zijn aandacht kan richten op iets met concentratie. Het gaat erom me bewust te zijn van al die gedachten, stuk voor stuk, en ze dan weer los te laten. Als een herfstblad dat zich door de lucht beweegt. Of als het water in een rivier, dat voorbij stroomt. Gedachten én aandacht zijn er ieder moment, ook in de drukste tijden. Ik sta even letterlijk

38 • c o a c h l i n k

magazine

De coach gecoacht

Heel even moet ik slikken. Dat gaat rap. Ik heb iets bij hem in gang gezet, en het voelt alsof ik daar nu niet de waardering voor krijg die ik verdien. Dan denk ik aan mijn eigen nieuwe inzicht. Het rustpunt in de storm, dat probeer ik te zijn in het werk. En het risico van het vak is dat ik zelf omver word geblazen. Maar ook het omvergeblazen worden bestaat uit heel veel momenten, die allemaal hun eigen waarde hebben. Hoe het ook verder gaat met Joris, dankzij hem heb ik dat nieuwe inzicht verworven. De coach is gecoacht. Het is zoals Shunryu Suzuki ooit al zei: ‘Als je beoefening goed is, komt de verlichting vanzelf. Maar zelfs als die niet komt, is het resultaat vrijwel hetzelfde.’

Column

Alles wat je geen aandacht geeft groeit

monique verhoeven

Als coaches kennen we de kracht van aandacht. Waarschijnlijk is dat precies de reden waarom we ons werk zo mooi vinden. Door het schenken van aandacht voorzie je in een behoefte die iedereen heeft: gezien worden. Het liefst worden we gezien op onze talenten en kwaliteiten waarmee we ons onderscheiden en het verschil kunnen maken. Als je deze weet in te zetten en succesvol bent, krijg je de ultieme bevestiging dat je er als mens toe doet. Dit geeft het optimale gevoel van geluk. Iets waar we allemaal naar zoeken. Als coaches hebben we de taak van gids voor gelukszoekers. In onze praktijk komen we veel mensen, teams en organisaties tegen die hun aandacht en energie vooral gefocust hebben op de buitenwereld. Op zich is dit niet gek. Zo zijn we als mensheid nou eenmaal gebakken. Ons brein is erop gericht om ons veilig en in leven te houden. Constant scannen we de situaties waarin we ons begeven hierop. Helemaal nu de wereld om ons heen door allerlei transities gaat, wordt de perceptie van onveiligheid en onze angst sterk aangewakkerd. Direct treedt ons overlevingsmechanisme in werking. Al onze aandacht gaat naar onze gepercipieerde noodsitu-

atie, daarmee wordt ons handelen vooral reactief. In momenten van crisis is er niets mis met reactief handelen. Maar er zit ook een nadeel aan. We zijn niet meer bezig met wat er echt toe doet voor ons, met onze talenten en onze creatiekracht. Ons brein dwingt ons vooral in de overlevingsmodus. De vraag is of ons brein wel gelijk heeft. Is de situatie waarin we ons begeven er echt wel een van leven of dood? Of is het slechts de stem van onze angst waar we naar luisteren? Horen we nog wel de andere stem, de tegenhanger van angst, die van onze creatiekracht? Angst is een doorzetter en blijft om aandacht schreeuwen. Je angst onderdrukken maakt ‘m alleen maar groter. Door je angst te negeren blokkeer je jezelf. Daarom is het handig om eerst je angst in de ogen te kijken voordat je aan de slag kunt met de andere kant. Angst is er om je te beschermen, maar

Of luisteren we alleen naar de stem van onze angst?

soms is je eigen angst een autoritaire moeder die je weerhoudt om spannende en uitdagende stappen te zetten. Door je angst realistisch te bekijken en je af te vragen hoe dreigend de situatie nu werkelijk is, sus je het schreeuwen. Zo ontstaat er ruimte om aandacht te geven aan de creatiekant, aan datgene wat diep in elk mens fluistert. Om deze te kunnen horen moet je je veilig voelen en daar moet je bewust moeite voor doen. Juist daarom sta ik in de trajecten die ik met mijn klanten doe extra stil bij hun verlangen en bij het onbenutte potentieel. Weet je dit aan te boren, dan gaan er mooie dingen gebeuren en dat vergroot de kans op succes en geluk. Blijf je reactief en negeer je het fluisteren van het verlangen, dan neemt het gevoel van onbehagen en nutteloos bezig zijn toe. Dit is het perfecte recept voor ongeluk. Want alles wat je geen aandacht geeft groeit. Monique Verhoeven coacht leiders in transitie, directieteams, managers en professionals die ergens voor staan en gaan. Als interim-manager staat ze regelmatig zelf met haar voeten in de klei. Daarnaast ondersteunt ze collega-coaches in de ontwikkeling van hun coachvaardigheden.

coachlink magazine

• 39

Aandacht als DNA van de familiecultuur: dé succesfactor voor bedrijfsgroei

40 • c o a c h l i n k

magazine

heidy peperkamp

Als organisatiecoach en interimmanager heeft Heidy Peperkamp in de afgelopen twintig jaar meer dan duizend leidinggevenden getraind en begeleid in hun leiderschapsontwikkeling. Wat leerde ze van een CEO over zijn loopbaan en de rol die aandacht daarin speelde?

n het voorjaar van 2020 ontstond bij mij het idee voor een boek waarin ik herkenbare organisatie- en leiderschapsthema’s beschrijf. Dit resulteerde in De manager als koorddanser, dat 25 praktijkverhalen van managers en ondernemers bevat waarmee ik wil bijdragen aan openheid in de dilemma’s die leiders in hun dagelijkse praktijk ervaren.

Ondernemen is houden van mensen Een pareltje uit het boek is het gesprek dat ik had met een inmiddels gepensioneerde ceo . Hij vertelt me dat hij nauwelijks dilemma’s heeft gekend in zijn loopbaan. En weet je waarom niet? Hij heeft een passie voor mensen. Hij is ervan overtuigd dat dat ook het kernpunt is van zijn succes. Hij houdt van zijn business, maar nog meer houdt hij van mensen. In dit artikel lees je hoe aandacht, verankerd in de familiecultuur, leidt tot bedrijfsgroei. Ik vraag de ceo waar hij dit heeft geleerd, hoe hij bewust bezig blijft met de belangrijke waarde aandacht en hoe hij dit overbrengt op zijn personeel. De grote grijns op zijn gezicht laat me zien dat deze ceo nog steeds geniet van zijn werk. Heerlijk om iemand te spreken bij wie de lol, betrokkenheid en passie ervan afspatten. Zo’n leider wil je wel volgen en ik denk aan de uitspraak die ik vaak genoeg bezig in mijn training en coaching: je kunt een ander pas aansteken als je eigen vlam brandt. Nou, keep this fire burning.

Dilemma’s heb ik nauwelijks gekend in mijn loopbaan, omdat ik een passie heb voor mensen ‘Kijk, waar het om gaat is dat je iedereen weet te enthousiasmeren, iedereen aandacht geeft en dat je getuigt van goed gastheerschap, zowel aan internen als externen. Dit doe je door het leuk te maken en op een andere manier dan alleen in het werk met elkaar in verbinding te zijn; via sociale events, uitjes, feestjes, et cetera. Ik heb van jongs af aan geleerd iedereen te

omarmen, zowel vriend als vijand. Van huis uit kreeg ik mee om met iedereen goed om te gaan, ook met de minder gemakkelijke mens. Als je dat vanaf het begin doet, kun je veel meer tegen die ander zeggen, ook als die ander naar of moeilijk doet. Als je een goede band hebt met iemand en hij uit negatieve boodschappen of is grof in zijn communicatie, loop je makkelijker naar hem toe om hem te vertellen dat je het graag anders ziet.’ ‘Het heeft er dus ook mee te maken hoe je je opstelt. Ik wilde altijd toegankelijk zijn en liet regelmatig mijn gezicht zien. Dan krijg je die relatie. Ik zag het ook zo: als familiebedrijf ben je verbonden met de hele familie van je werknemer. Bij ziek, zeer, geboorte en overlijden. Je kent je mensen en weet ook wat hen bezighoudt.’

Sociale kalender De ceo hield ook een sociale kalender bij, om ansichtkaarten te schrijven bij verjaardagen en speciale gebeurtenissen. Vertaalt die sociale kalender zich ook in de bedrijfscultuur? ‘Ons bedrijf kenmerkt zich door “de fixcultuur”, met de mens voorop. Dat betekent dat we het met elkaar regelen. Trouwens, cultuur voel je gelijk als je ergens binnenkomt bij de telefoniste/receptioniste. Ik heb er altijd op gehamerd dat iedereen goed ontvangen wordt. Dit geldt voor leveranciers, klanten en medewerkers. Iedereen krijgt een kop koffie en wordt vriendelijk begroet en te woord gestaan.’ ‘Aandacht voor de mens geeft een betere onderlinge band, een hogere motivatie, meer efficiency en daarmee een beter product. Mensen blijven dan ook langer bij je werken. Loyaliteit bepaalt de kwaliteit. De menselijke factor is heel belangrijk. Een warme omgeving met mensen die blij zijn met hun werk en met hun omgeving. Je moet het leuk vinden om een biertje met elkaar te drinken en whisky met de klant. Haha! Dat zorgt voor een topkwaliteit en een hecht team.’

coachlink magazine

• 41

‘Wat ook heel belangrijk is, is humor. Humor bindt teams. Dan gaat de stress weg. Zo is het toch? Het delen van leuke en positieve dingen is belangrijk. Bij sollicitaties is voor mij een belangrijke graadmeter de lach. Ik moet het eerste kwartier wel gelachen hebben in een sollicitatiegesprek. Zo niet, nou dan wordt het ’m niet.’ ‘Ik begon mijn vergaderingen altijd met het onderwerp personeel: wat speelt er? Hoe gaat het met iedereen? Hoe druk je het ook hebt, neem de tijd voor je mensen, kijk naar je omgeving. Besteed bewust tijd aan je teams en luister goed. Dat is heel belangrijk.’

Houden van Ik vraag hoe hij beslissingen nam die lastig leken te zijn. ‘Gebruik de dialoog voor een beter besluit; één doel, één besluit. Niet doordrukken of met je vuist op tafel gaan slaan. Want zo creëer je onveiligheid bij je mensen. Machtsstructuren zijn destructief voor je bedrijf. Macht komt voort uit onwetendheid. Leiders vanuit macht zijn geen mensenmens, staan vaak niet open voor de dialoog, maar nemen eenzijdig een besluit.’

‘ Cultuurontwikkeling vraagt niet om een implementatieplan, maar om interactie en verbinding’ – daniel ofman ‘Draagvlak lijkt tijd te kosten, maar als je betrokken medewerkers hebt, die je deelgenoot maakt van “de reis” levert dat op de lange termijn veel meer op. Namelijk betrokkenheid, initiatief, eigenaarschap en minder verloop. Aandacht voor de menselijke factor in je bedrijf heeft bovendien een grote commerciële waarde. Het werkgeluk van medewerkers heeft een positief effect op de klanttevredenheid. Gelukkige medewerkers stralen positiviteit uit naar klanten. Die ervaren hierdoor een betere dienstverlening, wat leidt tot een hogere tevredenheid.’ ‘Hoe ik de kern van mijn/ons succes zou omschrijven? Dat is van mensen te houden. Als je succes wilt hebben, is het goed om zo’n vijf sparringpartners om je heen te hebben. Dat zijn bij mij vrienden en mijn broer. Dat is het verrijken van jezelf.’

42 • c o a c h l i n k

magazine

Eyeopeners met aandachtspunten • De cultuur van een organisatie weerspiegelt zich in de waarden die gekoesterd worden, de dominante leiderschapsstijlen, de symbolen, de regels en de definities van succes die een organisatie uniek maken. • De succesvolle ondernemer Ben Horowitz beschrijft waar je op moet letten als je het hebt over de organisatiecultuur. ‘De beste manier om cultuur te begrijpen is niet door te luisteren naar wat managers erover vertellen, maar door te zien hoe nieuwe medewerkers zich gedragen. Welk gedrag helpt hen om erbij te horen, te overleven en succesvol te zijn? Dat is de organisatiecultuur.’ • Het management en in nog grotere mate de founder van de organisatie, is als cultuurdrager bepalend voor de heersende organisatiecultuur. Het getoonde leiderschapsgedrag heeft een grote impact op de sfeer binnen de organisatie. • Bij familiebedrijven zien we hoe het familie-dna zich vertaalt in organisatie-dna en hoe de geldende waarden en principes zich gedurende generaties voortzetten. Uit bovenstaand verhaal wordt duidelijk dat deze succesvolle CEO werkt vanuit een voor hem vrij normale opvatting, zowel richting de klant als richting de medewerkers. Zijn essentiële kerngedachte heeft hij van huis uit meegekregen en komt voort uit zijn passie voor mensen. • Hij geeft deze essentie betekenis met heel duidelijke en menselijke uitgangspunten. Principes die voor iedereen gelden en die hij zelf met zijn voorbeeldgedrag uitstraalt. Iedereen binnen de organisatie draagt de verantwoordelijkheid om hieraan bij te dragen, welke rol iemand ook heeft. De CEO stimuleert het tonen van dit gewenste gedrag en zal, als dat nodig is, anderen feedback geven. Hij viert de successen met het gehele bedrijf en maakt ongewenst gedrag bespreekbaar. Hij prikkelt mensen om zich te blijven ontwikkelen, geeft ruimte voor groei en wil zo bijdragen aan het welzijn en geluk van mensen. Dit draagt tegelijkertijd bij aan de innovatie binnen de bedrijfsprocessen. • Een visie gebaseerd op de unieke waarde van de organisatie en de leidende principes leidt tot een hogere klantwaardering, een grotere medewerkerstevredenheid en betere financiële resultaten. • In de ontmoeting met klanten staat het contact, met echte interesse, centraal. Hierin komen ook weer de menselijke aandacht en de liefde voor het vak naar voren. Zo ontstaat een mooie wisselwerking. Klanten voelen zich gehoord, wat leidt tot een passende invulling van hun behoefte of vraag. Medewerkers kunnen van betekenis zijn en ervaren blijdschap en energie.

Nov_bijsluiter_210x210 CoachKal.pdf

26-11-21

17:02

Inclusief digitale kalender & app! ISBN 9789024458860 | € 16,90

Reflectievragen met betrekking tot visievorming, identiteit en leidende principes • Hoe maak je impact vanuit de eigen (organisatie)identiteit? • Waartoe bestaat de organisatie; waaraan ontleent ze haar bestaansrecht? • Hoe duidelijk heb je als organisatie de toegevoegde waarde voor ogen die je aan klanten biedt? • Wat maakt jou/de organisatie uniek en via welke leidende principes maak je dat zichtbaar en voelbaar? • Hoe vertaal je de principes uiteindelijk naar concreet gedrag in de praktijk, naar elkaar en richting klanten?

coachlink magazine

• 43

Aandacht groeit

44 • c o a c h l i n k

magazine

annechien broekmeijer

Wat is jouw plek om ervoor te zorgen dat je je aandacht richt op dat wat werkelijk nodig is, op jouw antwoorden? Annechien Broekmeijer laat zien dat je daarbij niet altijd één kant hoeft te kiezen, hoewel twee kanten zien best ingewikkeld is. ‘

at je aandacht geeft groeit’: een uitspraak die inhoudt dat wanneer je iets aandacht geeft, het in je hoofd, in je gedachten en in je energie groter wordt. Ikea verbasterde dit in hun huidige marketing tot de pay-off: ‘Aandacht maakt alles mooier.’ Welke aandacht bedoelen ze; aandacht voor wat, wie, wanneer? En, heel eerlijk, is het waar, dat aandacht alles altijd maar mooier maakt? De boodschap die hier uiteindelijk in zit, is natuurlijk dat het belangrijk of zinvol is om aandacht te geven aan mooie en positieve dingen en vooral niet te veel aan het negatieve. Een effectieve manier om blijer, vrolijker te zijn.

Polariseren De invloed van aandacht zien we dezer dagen heel erg in de maatschappij. Denk bijvoorbeeld aan de maatregelen rond Corona. De betrokken bewindslieden focussen hierin op het moment van schrijven van dit artikel op twee groepen en benoemen ze ook steeds: de gevaccineerden en de ongevaccineerden. Doordat ze hier een onderscheid maken, dat steeds benoemen en zelfs andere behandeling geven en andere regels opleggen, wordt hier veel over gesproken. De aandacht gaat daarmee naar het verschil tussen de groepen. Dat vergroot en benadrukt het verschil. Deze aandacht maakt de polarisatie in de maatschappij op dit moment groter: aandacht voor het een óf het ander.

Kiest ons brein voor één kant, omdat twee kanten zien eigenlijk best ingewikkeld is? Laatst kreeg ik een vraag over polarisatie, over uitersten, binnen de maatschappij of binnen mijn bedrijf … en wat daarmee te doen is. Immers, we zitten vaak met verschillende gedachten, meningen die we zelf vormen, of onze omgeving. Ons brein kan dan aan de haal gaan met ons. We gaan afwegen, kanten kiezen, voor- en nadelen formuleren. Die polarisatie kunnen

we dus ook heel erg in onszelf voelen. Ze gaat om het aandacht geven aan twee verschillende – tegenovergestelde – kanten of meningen en vooral aan het feit dat het anders is. Dat maakt het ook zo lastig om ermee om te gaan, omdat de aandacht letterlijk in tweeën gesplitst wordt. Krijgt iedere kant in ons dan de halve aandacht, of kiest ons brein echt voor één kant, omdat die twee kanten zien eigenlijk best ingewikkeld is?

Denken en gevoel En omdat het zo verwarrend of tegenstrijdig kan zijn, wil ik die vraag ook aan jou stellen. Wat gebeurt er bij jou wanneer je denkt aan een gepolariseerde situatie? Wat is bijvoorbeeld je neiging wanneer er polarisatie is (in jou of in je omgeving)? Wat doe je dan? En meer specifiek: wat gebeurt er met jouw aandacht? Ga je vooral in je hoofd afwegen, of volg je wat je als ingeving voelt? Voel maar! Als je dit helder hebt gekregen voor jezelf, stel ik je een vervolgvraag: hoe zou je willen dat het voor je voelt of hoe zou je ermee willen omgaan? Waar wil jij je aandacht op vestigen? En op welke manier wil je dat doen? Dit heb ik voor mezelf natuurlijk ook onderzocht. En als ik zoiets onderzoek, wil ik dat niet doen met de aandacht van mijn hoofd (lees: rationeel). Ik wil dat echt vanuit mijn gevoel doen, van binnenuit. Dat is mijn manier, omdat ik inmiddels weet dat ik dan het minste last heb van aangeleerde overtuigingen en gedachten over wat anderen vinden en wikken en wegen. Wat gebeurt er met mij en met mijn aandacht wanneer ik voor drukte, of voor afwegingen en uitersten sta? Ik observeer dan wat mijn energie doet. Allereerst voelt het heel erg als ‘hinken op twee benen’. Waarbij het mijn neiging is om aan beide kanten te gaan staan, aandacht te hebben voor alles wat er is. Ik wil namelijk het liefst alles bij elkaar brengen en met elkaar verbinden. Ik besef dat dit een vorm van overleven is. Ik wil alles erbij halen en houden …

coachlink magazine

• 45

Als een trechter Vervolgens realiseer ik me dat dit niet echt (of zelfs echt niet) mogelijk is. De volgende stap is nog meer ‘naar binnen’ te gaan, in verbinding met mijn intuïtie, met mijn zijn. Dat doe ik door de intentie als het ware voor me te houden. Zo probeer ik te zien wat voor mij de plek is om mijn aandacht te hebben en om hiermee goed te kunnen omgaan. Natuurlijk is dat even zoeken, maar op een gegeven moment voelde ik echt de energie als een trechter naar binnen gaan. Mijn aandacht gaat naar binnen en ik ben dan ontzettend geaard en gecenterd. Centraal tussen de uitersten of al die zaken die om mijn aandacht vragen, of zelfs om aandacht schreeuwen.

Voor mij is het antwoord dus er middenin gaan staan, aarden in het oog van de storm Voor mij is het antwoord dus er middenin gaan staan, aarden in het oog van de storm. Voor anderen kan het werken om erbuiten te gaan staan of erboven te gaan hangen. En misschien is het voor jou wel het beste om er met je rug naartoe te gaan staan en zo andere aandacht te geven van vanuit de waarneming met je zintuigen. Wat gebeurt er bij jou als je dit onderzoekt, bijvoorbeeld in een meditatie? Wat is jouw plek om ervoor te zorgen dat je je aandacht richt op dat wat werkelijk nodig is, op jouw antwoorden?

Aandacht in processen Dit is een mooie brug ook naar de aandacht in persoonlijke processen van mensen. Deze aandacht is namelijk misschien te vergelijken met die polariserende houding. Stel je voor dat een cliënt met een probleem zit, dat hij tegen iets is aangelopen wat hem in de weg zit. Zijn aandacht wordt getrokken naar dat wat zijn aandacht vraagt. Dit kan zijn wat hij te verwerken heeft en wat vooral ook erg in de weg zit van een gelukkig en ontspan-

46 • c o a c h l i n k

magazine

nen leven. Denk hierbij aan een aangeleerde overtuiging, een innerlijke criticus of trauma. Het is goed voor je cliënt om het probleem in perspectief te zien. Dit kan zo erg de aandacht vragen dat hij op dat moment niets anders meer kan zien. Hij moet hier iets mee, die aandacht kan dus goed zijn. Is het dan beter als hij dan aandacht geeft aan het stuk dat hij kan aanpakken (het pijnstuk), of kan hij beter zijn aandacht verdelen zodat het probleem kleiner wordt? Dit kan relativeren (positief en negatief) of wegkijken zijn. Dit laatste kan betekenen dat zijn aandacht weggaat van hetgeen opgelost mag worden en dat zal dan dus blijven bestaan. En dan de focus. Dat waar je op focust, zie je heel erg goed. Maar daarmee kun je ook het perspectief verliezen en de werkelijke verhouding tot het grote geheel. Belangrijk is dat je cliënt beide doet. Soms inzoomen zodat hij werkelijk kan waarnemen wat er is, en ook uitzoomen om te zien welke plek datgene inneemt in het grote geheel. Om te kunnen verwerken en ermee te kunnen omgaan is het heel belangrijk het goede pad te nemen, of je cliënt te helpen het goede pad te vinden.

Geen goed of fout Aandacht is energie. Alles is energie en daarmee is alles aandacht. Als je je overgeeft aan het idee dat alles energie is, dan bestaat er geen goed of fout meer, geen links of rechts, geen voor of tegen. Immers, dan zijn er alleen maar dingen die gebeuren en daar heb je mee om te gaan. Dit kan je helpen om alles veel meer te accepteren zoals het is en daar mee om te gaan. Je dealt ermee. Van daaruit kun je zelf van binnenuit veel beter bepalen welke en hoeveel aandacht je aan datgene geeft wat om die aandacht vraagt of waar je aandacht aan wilt geven. Aandacht geven betekent ook er betekenis aan geven. Aandacht is energie, aandacht is betekenis en dan maakt aandacht zeker alles mooier!

Boek

Paula Kolthoff, Stevig staan in intense situaties 192 blz, 1e druk, 2021, Boom Uitgevers Amsterdam, ¤ 23,50 Gebruik je fysieke intelligentie! Als coach, trainer, leidinggevende of opleider is stevig staan een belangrijk aspect van je werk. Niet alleen voor jezelf, maar ook voor de mensen die je begeleidt. Wanneer je aandachtig luistert naar je lichaam, wordt het een kompas waarop je moeiteloos kunt navigeren. Stevig staan in intense situaties is een boek vol oefeningen en tools. Het biedt een unieke, lichaamsgerichte benadering om stevig te staan. Het reikt nieuwe manieren aan om je balans te versterken, dieper te luisteren en waarachtig te spreken. Inzichten uit onder andere de neurowetenschappen, Social Presencing Theater, Theory U, Systemisch Werk, NLP en Focussing zijn gecombineerd tot een aanpak met veelzijdige toepassingsmogelijkheden. Naast theorie en inspirerende voorbeelden biedt dit boek oefeningen en praktische tools om in elke situatie volledig aanwezig te zijn.

Hans Peijs

Mandy van Oeveren

Gea Koren

Teamcoach en interimmanager bij Buro Hans Peijs Intense situaties, zowel op het werk als privé, komen voorbij. Ze zijn natuurlijk niet altijd even heftig, er kunnen ook situaties zijn waar je wat minder van onder de indruk bent. Het is echter belangrijk om te leren van deze situaties. Zeker als leidinggevende of coach moet je hierin overeind blijven staan en er goed op reageren. Het team of de coachee verwacht immers van jou dat je stuurt met raad en daad, ook als het even wat lastiger wordt. In het boek staan diverse voorbeelden en toepassingsmogelijkheden. Een mooie aanvulling op al bestaande technieken is de lijst van lichaamssensaties, die mij zeker nieuwe inzichten brengt. De vier poorten naar balans en de drie assen van leiderschap zijn toepasbare methoden. Het is voor mij een boek dat ik in mijn coaching en mijn leiderschap goed kan gebruiken.

Inzetbaar als teamcoach vanuit SterkTeamCoach Dit boek maakt tussen de regels door het onverstaanbare hoorbaar, krachtig en helder. Wanneer ik in mijn werk alleen het denken zou inzetten als waarheidsvinder en de rest van mijn begaafde natuur achterwege zou laten, zou ik dat als complete verarming ervaren. Dit boek helpt mij herinneren aan hoe het ‘hoort’. Paula Kolthoff benoemt krachtige bronnen ter inspiratie om tot diep luisteren en weten te komen, meerdere bronnen hiervan beluister, onderzoek en doorvoel ik met regelmaat. De wijsheid die in dit boek beschreven staat, is wat mij betreft tijdloos. De juiste woorden voor het diepste ZIJN vinden, gaat geen mens lukken – dat is waar woorden tekort schieten en de stilte zijn intrede doet. Wat mij betreft heeft Paula een prachtig boek geschreven waar niet per se vernieuwende ideeën in beschreven staan, maar waar de tijdloze geest embodiment heeft gekregen.

Narratief coach Embodied listening is luisteren met je hele lichaam. Je lichaam als anker, dat ervoor zorgt dat je optimaal aanwezig kunt zijn als je luistert. Ik integreer de lichaamsoefeningen in het coachingsproces en neem waar hoe deze de coachee echt helpen om de invloed van een valkuil niet alleen in het hoofd te kennen, maar ook te vóélen. Embodied listening is luisteren met je hele lichaam voorbij de woorden. Wanneer je als coach bewust stiltes inbouwt, ontstaat er ruimte om innerlijk onderzoek te doen, zowel voor de coachee als voor de coach. Paula doet ook handreikingen voor hoe je als coach voorbij het ongemak kunt werken met stilte. De werkvormen uit het boek zijn verrassend eenvoudig en tegelijkertijd diepgaand. Wanneer je aandachtig luistert naar je lichaam, wordt het een kompas waarop je mag vertrouwen en waardoor je meer en meer leert om stevig aan het roer te blijven.

9 8

coachlink magazine

• 47

Smaakt naar meer

De drie ingrediënten van gerichte aandacht

carin compaan

Ken je het gevoel dat je er regelmatig niet helemaal bij bent met je hoofd? Kun je het voorkomen om in een gesprek af te dwalen? En hoe vind je het zelf als een vriendin tijdens een etentje meer op haar telefoon gericht is dan op jullie gesprek? Carin Compaan laat zien dat aandacht niet ongrijpbaar hoeft te zijn. 48 • c o a c h l i n k

magazine

andacht is een van de meest onderzochte onderwerpen binnen de psychologie. Wat is aandacht eigenlijk? Aandacht is het cognitief proces van het gericht waarnemen. In de huidige snelle samenleving waarin we veel prikkels krijgen, lijkt aandacht een schaars goed te zijn. Dat werkt door op diverse gebieden. Want zonder aandacht is het moeilijk om in verbinding te zijn met elkaar, met onze omgeving en met onszelf.

Drie ingrediënten Hoe krijgen we aandacht weer op het menu? Zie het als een recept. Je kunt diverse ingrediënten gebruiken om gerichte aandacht te geven aan je omgeving en aan jezelf. Het eerste bestanddeel van het recept is oprechte interesse. Interesse maakt alles leuker. Vanuit deze basis is het niet moeilijk om je focus ergens op te leggen. Je intrinsieke interesse zorgt ervoor dat je meer wilt weten en nieuwsgierig bent naar die ander en/of naar jezelf. Het contact verloopt vanzelf soepel. Je stelt vragen en bent oprecht geïnteresseerd in de antwoorden. In een gesprek merk je dan dat je in een flow zit. De tijd verstrijkt en je hebt niet in de gaten dat het al zo laat is. Het gaat niet alleen om menselijk contact. Je kunt je bijvoorbeeld ook enorm verbonden voelen met de natuur en met aandacht genieten van een wandeling in het bos. Het tweede ingrediënt van aandacht is focus. Bij een goede, gerichte focus richt je je aandacht op één taak. Je laat je niet afleiden door onbelangrijke prikkels. Een verminderd bewustzijn zal vooral naar voren komen in een drukke of meer complexe omgeving. Zonder veel prikkels kun je op elk gebied dieper werken. Je hoeft je aandacht dan niet te verdelen en kunt je volledig richten op dat wat belangrijk voor je is. Het derde bestanddeel noem ik gelaagde waarneming. Je aandacht gaat niet alleen naar de inhoud. Je gebruikt al je zintuigen in het contact. Je neemt waar wat er is op diverse gebieden. Denk daarbij aan fysiek, houding en gevoel. In één oogopslag

kun je veel waarnemen wanneer je aandacht niet is afgeleid. Waardevolle informatie komt dan in beeld. Je voelt dingen aan en kunt door geuren waarnemen. Je zintuigen afstellen op wat van belang is levert extra informatie op.

De ingrediënten in de mix Vanuit instinct kun je heel goed je aandacht ergens bijhouden. Denk aan het spel van kinderen. Ze kunnen zo opgaan in het spel dat ze de tijd vergeten. Er is alleen aandacht voor het hier-en-nu. Als kind speelde ik graag in zee. Wat een heerlijk gevoel om in de branding te springen en je te laten wiegen door een golf. Zodra ze groter werden, vond ik het toch wel een beetje eng. Zo’n gevaarte dat klaterend met het witte schuim je omvertrok, waardoor je neus, mond en ogen vol met zout water kwamen. Soms kwam ik proestend en snakkend naar adem weer boven. Toch ging ik elke keer weer met plezier de zee in om te spelen. Mijn aandacht was bij niks anders dan bij de volgende golf.

Mix de ingrediënten en kijk wat voor jou werkt Hoe zorg je ervoor dat je op een speelse manier vol aandacht je werk kunt doen? Mix bovenstaande ingrediënten en kijk wat voor jou werkt. Blijf niet te lang nadenken en probeer dingen uit. Een voorbeeld vanuit mijn praktijk. Toen ik naar een werk ruimte zocht, dacht ik dat ik in ieder geval een raam wilde hebben waardoor ik naar buiten kon kijken. Bij toeval kwam ik een keer in een andere ruimte. Waar wel ramen waren, maar heel hoog. Ik kon de lucht zien en verder niks. Ik moest het er maar mee doen, dacht ik. Dat is nu mijn favoriete ruimte geworden. Ik word niet afgeleid en het lijkt wel een warm veilig nest waar iedereen zich prettig voelt. Soms weet je niet wat werkt tot je het probeert. Mijn les hieruit voor jou: neem je eigen recept voor een aandachtig leven onder de loep en zorg dat het naar meer smaakt!

coachlink magazine

• 49

Vitaal ondanks fysieke beperkingen

Aanwezig zijn in het moment 50 • c o a c h l i n k

magazine

marielle groot

Marielle Groot ging zelf naar een coach. Met, zo bleek al snel, helemaal niet de juiste vraag voor haar op dat moment. Het leidde tot nieuwe inzichten en meer vertrouwen in haar eigen kunnen.

ij het woord aandacht in relatie tot coaching denk ik direct aan het aandachtig aanwezig zijn met lichaam, hart, hoofd en ziel. Niet alleen empathisch luisteren zonder oordeel, compassievol zijn en iemand proberen te begrijpen, maar ook echt aanwezig te zijn in het moment. Met aandacht luisteren naar vibraties in iemands stem, met aandacht kijken naar iemands gezichtsuitdrukking, invoelen in iemands emotie en observerend iemands handelingen volgen als deze zijn verhaal aan je probeert uit te leggen. Ik merk bij mijzelf dat dat nog weleens lastig kan zijn, als je de tijd in de gaten wil houden, wil contracteren, in je hoofd bezig bent met een oefening die passend zou kunnen zijn of je gedachten afdwalen naar andere bestemmingen.

Theeceremonie Deze zomer zag ik het tv-programma van Paulien Cornelisse over Japan, genaamd Tokidoki, wat in het Japans ‘soms’ betekent. Een item in een van de afleveringen dat mij fascineerde ging over een Japanse theeceremonie. Een theeceremoniemeester bereidde thee voor Paulien. Door dit ritueel met perfecte handelingen en in alle rust uit te voeren ontstond er oprechte aandacht voor elkaar. De theeceremoniemeester noemde wat er ontstond echte harmonie. Volgens hem is het belangrijkste dat mensen harmonie vinden. Als we harmonie bereiken wordt de wereld kalm. Kalm wil zeggen dat de menselijke geest rustig is, aldus theeceremoniemeester SenGenshitsu.

Rust en balans Afgelopen jaar deed ik als coach mee aan de NL leert doorsubsidieregeling vanuit de overheid. Op laatste moment schreef ik mijzelf als particulier ook in voor een traject. Na afronding van de trajecten in mei dit jaar werd het tijd voor mijn eigen traject. Mijn loopbaanvraag: wat is mijn volgende stap op loopbaangebied. De vraag die ik direct terugkreeg van mijn coach was: waarom wil je die hebben? Mijn reactie was: euhh, nou … omdat je daar toch aan moet werken?!

Ik voelde meteen dat ik mijzelf had laten meeslepen bij de gedachte dat ik voor een loopbaanadviestraject ook een loopbaanvraag moest stellen met het oog op de toekomst, ambities moest hebben en na moest denken over mijn next step. Terwijl ik anderen altijd probeer te coachen in het hier-en-nu zijn, je niet moet laten leiden door verwachtingen van anderen en vooral met aandacht stil mag staan bij je successen alvorens weer bezig te zijn met het stellen van nieuwe doelen. Is dat zo, vroeg mijn coach of wil je eigenlijk wat anders? Ik wil rust zei ik …

Euhh, nou … omdat je daar toch aan moet werken? Natuurlijk hebben we het tijdens de sessies ook gehad over kansen en mogelijkheden op loopbaangebied, maar mijn eerste focus afgelopen zomer was zeker ook rust. Aandacht voor mijzelf om gewoon te zijn, te lummelen, op te laden, te doen waar ik zin in had en te leven vanuit flow. Ook was het goed om meer balans te creëren voor mijzelf en minder in mijn hoofd te zitten. Om dit letterlijk tot uitvoerig te brengen mocht ik meer op mijn supboard op het water zijn. Ook heb ik mij gewaagd aan wat surflesjes, die balans houden en met aandacht in het hier-en-nu zijn naar een hoger niveau hebben getild. Het één zijn met de natuur, proberen te vertragen in een onstuimige zee, golven proberen te lezen, focus te houden op het surfboard, je in flow laten meenemen door de golf, balans houden en dan met volledige aandacht in het hier-en-nu proberen te staan.

Overproductiviteit Maar hoe kon ik nou binnenkomen met de vraag: wat is mijn volgende stap op het loopbaanpad, terwijl ik eigenlijk op zoek was naar rust? Ons brein is erop ingesteld om altijd maar ‘aan’ te staan, constant op zoek naar nieuwe prikkels en nieuwe coachlink magazine

• 51

informatie. Overproductiviteit is dan ook de makkelijke weg, een verslaving eigenlijk en valt ook nog eens mooi samen met de sociale norm. Alsmaar doorgaan om maar niet te hoeven nadenken of te reflecteren, kortom een controlestrategie. We blijven maar doorgaan, staan te weinig stil bij successen en zijn in plaats daarvan alweer bezig met nieuwe doelen. Daarnaast vullen we onze vrije minuten ook nog eens met social media, het checken van e-mails of gedachteloos zappen, wanhopig op zoek naar een programma dat je brein wel de prikkel geeft die het nodig heeft. Omdat ik er regelmatig over lees en schrijf, weet ik dit, maar het bleek in de praktijk toch verdomde lastig om dit inzicht in mijn eigen leven te integreren. Natuurlijk spelen overlevingsstrategieën hierbij ook een rol. De angst om afgewezen te worden, niet te voldoen aan de sociale norm, prestatiedrang en controle willen houden. Hierdoor ging ik mijzelf vergelijken met anderen en speelde de FOMO ook een rol.

BEN (OF KEN) JIJ COACHTALENT VAN HET JAAR?

Coachvatanlheent t jaar

MELD JE VO OR 26 JANUARI 2022 AAN OP

COACHTALENTVANHETJAAR.NL

Leven naar waarden in plaats van doelen Gelukkig mocht ik ook aan de slag met een moodboard. Een oefening die ik vaak meegeef aan mijn coachees, maar waarvoor ik mijzelf nooit de tijd en aandacht gun om er zelf een te maken. Het hele proces van het maken van zo’n moodboard is eigenlijk ook een beetje als het theeritueel. Met pure aandacht mooie afbeeldingen en teksten verzamelen uit magazines, elke dag een paar minuutjes, soms een uur. Voelen wat resoneert met je waarden en wat niet. De knipsels vervolgens als een levenspuzzel positioneren op het lege vel papier voor je, de haast meditatieve handeling van het aanbrengen van de lijm om het vervolgens met precisie op het doek voor je te vereeuwigen.

Het bleek toch lastig om dit inzicht in mijn eigen leven te integreren Het moodboard bracht mij veel rust, vertrouwen en nieuwe inzichten. Zoals: gun jezelf de ruimte, meer leven minder doen, de werkelijke druk van buitenaf is minder groot dan we denken, het zit van nature al in je, laat je levensenergie stromen, je kerntalenten als wegwijzer en aandacht voor het hier en nu. Wat het mij ook bracht was meer vertrouwen in het coachen. Vertrouwen te hebben in mijn natuurlijke talent, mijn opgedane kennis en inmiddels vier jaar ervaring. 52 • c o a c h l i n k

magazine

Aandacht voor jezelf Stop met overproductiviteit, neem de tijd om te luieren, te lummelen met oprechte aandacht voor jezelf. Zonder rust is inzicht en reflectie ver te zoeken. Wees mild voor jezelf en stel jezelf de uitdaging om eens te vertragen, minder te doen en meer te zijn. Ga op zoek naar wie jij bent en laat jezelf niet verleiden door de maatstaven van de buitenwereld. Afstand nemen van wat je denkt dat anderen van je verwachten brengt je dichter bij jezelf. En stel ook de volgende keer op een feestje eens aan iemand de vraag: wie ben je? In plaats van: wat doe je? Geen smalltalk, maar aandacht voor diegene als persoon. Al met al was het een enerverende periode vol nieuwe inzichten, uitdagingen, rust en … aandacht. Het effect in mijn coaching is ook zichtbaar en voelbaar. Hoe meer ik loslaat en vertrouw, hoe meer rust en flow ik ervaar tijdens een coachsessie. Waardoor ik nog meer in het moment kan zijn met oprechte aandacht voor de coachee, net zoals bij de theeceremonie.

De favoriete werkvorm van...

Annemieke Mintjes ‘Lego is ontzettend fijn materiaal!’ De favoriete werkvorm van Annemieke Mintjes is LEGO® SERIOUS PLAY®. Zij is officieel facilitator hiervan. ‘Denken met je handen zorgt voor andere, diepere inzichten.’ ‘Met Lego kun je zó ontzettend veel combinaties maken, aan een opdracht of begrip geeft iedereen zijn eigen draai. Heel belangrijk vind ik ook dat je 100 procent deelname hebt: iedereen draagt bij.’ Bij Lego Serious Play start je met skills building, zodat iedereen went aan het materiaal en hoe je daar je verhaal bij vertelt. Iedereen gaat eerst zelf iets bouwen voordat de groep aan de slag gaat met een gezamenlijk model. De methodiek Lego Serious Play is twintig jaar geleden ontwikkeld in samenwerking met Zwitserse wetenschappers. ‘Inmiddels wordt deze over de hele wereld toegepast. In het Deense Billund komt elk jaar de internationale community samen en wisselen de facilitators en trainers ervaringen uit. Heel waardevol.’

Annemieke zet deze werkvorm graag in bij uitdagende vraagstukken en minder tastbare onderwerpen. ‘Hiermee benut je namelijk de creativiteit en ideeën van iedereen.’ Laatst was ze bij een woningcoöperatie en het thema was leefbaarheid, een nogal abstract begrip. ‘Wat versta je daaronder? De medewerkers hadden wel een idee wat de huurders belangrijk vonden. “Wij kennen onze klant.” Maar dat bleek toch nogal anders te zijn, werd duidelijk tijdens een gezamenlijke sessie met medewerkers en huurders. Een ander mooi thema waar we vaak mee werken, is de toekomst: “Stel dat we twee jaar verder zijn als bedrijf of als afdeling. Waar staan we dan? Wat hebben we bereikt? En hoe komen we daar?”’

‘Over het bouwwerk vertellen geeft focus’ Annemieke is lyrisch over de impact van de werkvorm. ‘Je komt bijvoorbeeld tot veel verschillende oplossingen, je kunt diepere verbindingen maken. Het belangrijkste vind ik dat je meer betrokkenheid en een gezamenlijk draagvlak krijgt. Het klinkt allemaal zo cliché,’ lacht ze, ‘maar als je samen iets bouwt en daar een verhaal bij hebt, zit er van iedereen iets in en daardoor onthouden mensen het heel goed. We maken ook altijd foto’s van wat de deelnemers bouwen en een filmpje van het eindresultaat, mét het verhaal erbij.’ Mensen vinden het bovendien vaak lastig om echt naar elkaar te luisteren, vervolgt ze. ‘Nu hoeven ze alleen over het gebouwde te vertellen, dus dat geeft focus en is heel veilig.’ Door het hybride werken kun je niet alle werkvormen doen die je anders graag gebruikt. Dat geldt ook voor het inzetten van Lego. ‘Helaas! We zijn geneigd om online veel met ons hoofd bezig te zijn, maar het is zo belangrijk om juist ook dan werkvormen te kiezen die mensen even uit hun hoofd halen. Dat kan natuurlijk door ze iets te laten tekenen of een voorwerp te laten pakken. We hebben ook weleens kleine legosets opgestuurd naar de deelnemers. Het is mooi om aandacht te hebben voor het contact tussen hand en brein en zo andere hersengebieden te stimuleren.’ In hun boek Hybride bijeenkomsten reiken Annemieke, haar collega Martha Buning en Matthijs Steeneveld allerlei werkvormen aan waarmee je verbinding stimuleert. (NvO)

coachlink magazine

• 53

interview met thijs sins

foto: maan limburg

‘Ik doe iets waar ik zelf van groei.’

54 • c o a c h l i n k

magazine

Interview Interview

Na een ondernemerscarrière kwam Thijs Sins terecht in een dertigersdilemma. Hij werd praktiserend filosoof en stelt sindsdien zijn leven in het teken van het eren van zijn authentieke zelf en dat van anderen. Willemijn van den Geest interviewde Thijs over het verhaal van Tatkraft Filosofie, en waar het allemaal begon. Tekst: Willemijn van den Geest

hijs’ talent voor bedrijfseconomie uit zich al vroeg, als hij tijdens zijn studie samen met een vriend een succesvol bedrijf opricht. Vastberaden om te slagen runnen ze jarenlang de onderneming. Thijs heeft dan nog geen idee van de wending die zijn leven jaren later zal nemen. Toch begint het tegen het einde van zijn studie al te jeuken: hij voelt de zucht naar iets nieuws. Na zijn afstuderen besluit hij daarom zijn deel van het bedrijf te verkopen en eropuit te gaan. Een jaar lang reist hij door Zuid-Amerika. Vanaf Ecuador trekt hij via de Galapagoseilanden naar het zuiden, en via Peru, Bolivia en Chili bereikt hij uiteindelijk het zuidelijkste puntje van Argentinië, waarna hij Antarctica aandoet. Op zijn terugkeer wordt hij naar het bruisende carnaval in Brazilië gezogen, waar hij vervolgens nog zes maanden verblijft. Het is een reis om nooit te vergeten.

ciënt mogelijk. Er is een soort jacht naar carrière en geld.’ Juist in die vormen kan Thijs niet meer aarden, nadat hij op zijn reis zoveel armoede heeft gezien. Hij denkt met weemoed terug aan ontmoetingen met mensen die in complete eenvoud leefden, maar tegelijkertijd gelukkig, hartelijk en vrijgevig waren: ‘In Nederland zijn we dat opzicht een beetje losgezongen van de werkelijkheid. Ik kwam terug met meer vragen dan antwoorden.’

Aarden

Een spirituele ervaring in datzelfde jaar zorgt ervoor dat hij nog meer van de wijs wordt gebracht. Het is deze bijzondere en mooie ervaring die hem doet beseffen dat zijn oude fundament over hoe de wereld werkt, niet meer klopt. Hij realiseert zich dat zijn overtuigingen gebaseerd zijn op materialisme, op een wetenschappelijk model van verklaren. Maar wat hij nu meemaakt is heel anders dan dat: niet wetenschappelijk en niet te bewijzen.

Teruggekomen in Nederland kan hij dan ook een heleboel dingen niet vergeten. De ongelijkheid die hij heeft gezien, de vervuiling, het smelten van de ijskappen. Het lijkt ineens heel ver weg. Terwijl hij tijdens zijn reis juist de roep heeft gevoeld daar iets aan te doen. Thijs besluit daarom een bedrijf op te zetten in fairtrade sappen. Hij zoekt in de maanden die volgen alle leveranciers bij elkaar en zet zijn bedrijf bijna helemaal op. Maar als puntje bij paaltje komt realiseert hij zich iets: de passie ontbreekt. Wat is er aan de hand?

‘In Nederland zijn we een beetje losgezongen van de werkelijkheid’ ‘Ik had moeite om weer terug te komen in die oude vormen. Nederland is eigenlijk een heel gek land. Alles is er heel goed geregeld, maar alles draait ook om zo snel mogelijk en zo effi-

Dertigersdilemma Thijs beseft dat de drijfveer om een bedrijf op te zetten en geld te verdienen er niet meer is. Maar tot die tijd heeft hij zich altijd geïdentificeerd als bedrijfseconoom. Existentiële vragen dringen zich aan hem op: wie ben ik nou eigenlijk, en wat wil ik nu echt? Want als hij geen ondernemer is, wat is hij dan wel?

Het drijft hem naar de Oosterse filosofie, en wat hij leest, brengt een spirituele ontwaking teweeg. Het is het begin van een groot onderzoek: de zoektocht naar zingeving en naar hoe de wereld nu precies in elkaar zit. Thijs neemt deel aan zenmeditatie met monniken in België, praat hij met vrienden en volgt coaching. Allemaal om uit te vinden wat het nu allemaal wél moet zijn. Na een zoektocht van een jaar maakt Thijs een lijst van een top vijf van dingen die hij echt leuk vindt. Het studeren van wijsbegeerte prijkt bovenaan die lijst. Hij besluit zich in te schrijven voor een verkort bachelortraject. Het worden 2,5 enorm coachlink magazine

• 55

foto: martha schoenmaker

verrijkende jaren, vertelt Thijs: ‘De eerste dag in de collegebanken was ik superblij. Ik ontmoette gelijkgestemden en ontdekte dat er een hele beroepsgroep was van mensen zoals ik.’

helemaal achter staat. Thijs geeft Tatkraft definitief een kans. De komende drie jaar gaat hij kijken of het hem lukt Tatkraft tot een succes te maken.

Tatkraft

‘Dit klopt’

Maar tegen het einde van zijn studie filosofie gebeuren veel dingen in een korte tijd. Thijs en zijn vriendin Moniek, die hij tijdens zijn studie ontmoette, worden zwanger. Binnen negen maanden studeert Thijs af, verhuist hij naar een nieuwe woning en wordt hij vader. In de tussentijd heeft hij een baan gekregen als ondernemersadviseur. Alles in kannen en kruiken, zou je zeggen. Maar als hij een jaar heeft gewerkt als ondernemersadviseur realiseert hij zich dat hij met tegenzin naar zijn werk gaat. Hij is juist filosofie gaan studeren om dit soort banen niet meer te hoeven doen. Als vervolgens zijn contract niet verlengd wordt is, hij dan ook bijna opgelucht.

Het concept komt van Canadese filosoof Lou Marinoff. In het boek Geen pillen, maar Plato stelt hij dat je door middel van diepgang en een goed gesprek heel veel kunt bereiken. Thijs vraagt zich af hoe dat er dan in de praktijk uit zou zien. Hij vindt een opleiding die precies daarover gaat en bestelt alle boeken van de lijst. Daarna klikt het al snel in elkaar. Thijs: ‘Dit klopte. Dat snijvlak tussen praktijk en filosofie, dat past. Het past bij mij om dingen in de praktijk te brengen.’

‘Ik ontdekte dat er een hele beroepsgroep was voor mensen zoals ik’ Er volgen drie maanden in de ww en dan is het tijd: Tatkraft wordt geboren. ‘Doordat mijn contract niet verlengd werd, werd ik gedwongen die stap te maken. De wens was er al veel langer, maar ik had geen idee hoe ik mijn geld kon verdienen met filosofie.’ Tijdens die drie maanden besluit hij alles te geven en er helemaal voor te gaan. Het voelt goed: iets waar hij 56 • c o a c h l i n k

magazine

Thijs begint voor het eerst met coachen. Hij doet een thuisstudie over coaching en merkt dat hij er goed in is. Ook het lesgeven blijkt een juiste stap. Hij beleeft er onmiddellijk plezier aan. Het voeren van waardevolle gesprekken en het krijgen van positieve feedback zorgen voor een goed gevoel: hij heeft zijn draai gevonden. ‘Ik heb me op een gegeven moment gerealiseerd dat ik iets moet gaan doen wat mij gelukkig maakte, iets waar ik zelf blij van werd. Dit was puur van mij, het was iets dat mij heel erg lag.’ Daar is de filosofische praktijk een uitvloeisel van: ‘Ik doe iets waar ik zelf van groei.’

Autobiografische training Met Tatkraft Filosofie heeft Thijs inmiddels een pad gevonden dat hem in staat stelt constant met persoonlijke ontwikkeling bezig te zijn. Zijn trainingen ‘Persoonlijke kracht’ en ‘De

reis van de Held’ zijn dan ook persoonlijke verhalen, een eigen worsteling. Deze trainingen richten zich op het ontdekken van jezelf en het beantwoorden van de vraag: ‘Wie ben ik?’ Die zoektocht naar het zelf, naar de waarden waarmee je je identificeert, is uit het leven gegrepen. En iedereen maakt deze zoektocht mee, daarmee is Thijs’ doelgroep divers. Ook geeft hij deze training in de vorm van ‘Medisch leiderschap voor artsen’. Thijs: ‘Door de toenemende regeldruk raken artsen sneller vervreemd van het werk, zichzelf en de patiënt, met mijn trainingen hoop ik dat met hen te voorkomen.’

niet gemakkelijk. Thijs: ‘Het was een keuze voor onzekerheid, maar wel voor geloof in mijzelf.’

‘Ik ben die oude wereld verloren, maar wat ik heb gewonnen is een heel ander soort rijkdom’

Nooit meer werken

De omslag zit hem volgens Thijs in de ontdekking dat je van binnenuit zeggenschap hebt: een stem en een kompas. ‘Dat is een ervaring die je meteen voelt. Iets heel krachtigs.’ Ook de spirituele ervaring speelt in dat verhaal een rol. De kennismaking met een hoger zelf, een onbewuste kracht is, voor Thijs een belangrijke ervaring geweest. In de training zit dan ook een oefening die dat precies laat doen, de kennismaking met je innerlijke stem. Dat innerlijke kompas is voor Thijs zelf een enorme verrijking: ‘Dat er een soort onbewuste kracht in jezelf zit die je helpt om het juiste pad te volgen.’

Afscheid van het oude Voor Thijs was de keuze voor een studie filosofie een deel van die worsteling. De vraag diende zich aan of hij het oude durfde te laten voor wat het was. Thijs maakte die sprong in het diepe: filosofie studeren, een praktijk beginnen. De oude droom van maatschappelijk en zakelijk succes werd opzijgeschoven en daarmee ook alle zekerheden die bij dat plaatje horen. Dat is

Hij heeft er nooit spijt van gehad: ‘Ik ben die oude wereld verloren, maar wat ik heb gewonnen is een heel ander soort rijkdom. Ik heb een gevoeligheid ontwikkeld voor lichaam en intuïtie.’ Het is deze gevoeligheid die Thijs weer kan gebruiken om andere mensen te helpen. En tegelijkertijd helpt hij daarmee zichzelf: ‘In trainingen krijg ik veel meer zicht op waar het leven om draait. Ik heb het gevoel dat ik nu mijn potentieel benut.’

Voor Thijs volgt daarna een gevoel van meer levensvreugde. Vanaf het moment dat hij filosofie gaat studeren voelt het alsof hij een oude identiteit aflegt, waardoor er meer mooie dingen op hem afkomen. Thijs: ‘Ik was veel meer bij mijzelf, ik speelde geen rol meer. Ik was niet langer bezig met een verhaal dat niet bij me hoorde en was oprecht gelukkig met wat ik deed.’ Hij is er dan ook van overtuigd dat daarom juist in die tijd de liefde op zijn pad kwam: ‘Die ontmoeting was heel intuïtief.’ Als je een levenshouding hebt die intuïtief is, als je open staat en zonder oordeel de wereld tegemoet treedt, vallen volgens Thijs de dingen op hun plek. Omdat je niet meer bang bent en dingen niet meer angstvallig probeert te passen in het beeld dat je voor jezelf geschapen hebt. Het spreekwoord zegt: als je doet wat je leuk vindt, hoef je nooit meer een dag te werken. Thijs prijst zich gelukkig zich daarmee te kunnen identificeren. Werken is voor hem geen noodzakelijk kwaad meer, maar een verlengstuk van hemzelf, waarin hij zijn potentieel kan aanboren en benutten. Een constante groei, ook voor hemzelf. Dat geeft hem dan ook de drijfveer om te blijven doen wat hij doet: ‘Dit is iets wat ik iedereen gun.’

In de training Persoonlijke Kracht gaat het om het leren blootleggen van het verschil tussen wat je denkt dat je moet doen, en wat je denkt dat goed is. Zo kunnen keuzes gebaseerd zijn op verwachtingen vanuit je omgeving of vanuit hoe in de samenleving een succesvol leven geportretteerd wordt. Soms is dat een doel dat niet over jezelf gaat, een sociaal construct waar je in bent gaan geloven en waarmee je je identificeert. Tatkraft.nl

coachlink magazine

• 57

Micro moments of love

rebecca wolf

Laten we als coaches een voorbeeld zijn door elke dag de eerste stappen te zetten naar ‘micro moments of love’, gezamenlijk gedeelde positieve ervaringen, zo roept Rebecca Wolf haar vakgenoten op. 58 • c o a c h l i n k

magazine

cht volstrekt vreemden van over de hele wereld die ineens een sterke verbondenheid ervaren met elkaar. Die kunnen voelen en denken wat de ander(en) voelen en denken en zonder woorden met elkaar communiceren. Het gevoel van verbondenheid reikt zo ver dat de personages zelfs over langere afstanden elkaar kunnen ‘voelen’ en elkaar te hulp schieten als er nood aan de man of vrouw is. Dat is in een notendop het verhaal van de hoofdrolspelers in de Netflix-serie Sense 8, een aantal jaar geleden enorm populair.

Het halve werk Deze serie en deze groep staan voor mij voor aandacht, want dat betekent het voor mij in eerste instantie: aandacht voor elkaar, een diep gevoel van verbondenheid. Als we het hebben over aandacht in het vak van coach, dan vullen we dat vaak in als aandacht hebben voor de coachee door je eigen geest als coach te trainen, door bijvoorbeeld mindfulness en meditatie. Dagelijks zitten op een kussentje met een meditatieapp om je coachee beter tot dienst te zijn. Met als centraal idee: als ik zelf de zaag scherp houd, dan kan het gevoel van verbondenheid tijdens het coachen automatisch ontstaan. Maar dat is slechts het halve werk.

Aandacht betekent voor mij in eerste instantie een diep gevoel van verbondenheid Graag verander ik ‘aandacht hebben voor de coachee’ namelijk in ‘in aandacht zijn met de coachee’. De reciprociteit, ook in taal, benadrukt voor mij de gelijkwaardige relatie die je als coach ambieert met je coachee. Dit in aandacht zijn met elkaar train je niet (alleen) met mindfulness en meditatie, maar juist met wat psychologe Barbara Fredrickson noemt ‘micro moments of love’: gezamenlijk gedeelde positieve ervaringen, waarbij dat ‘positief’ vooral het gevoel van verbondenheid benadrukt en niet per se naar louter positieve gevoelens moet verwijzen. Zo’n ‘micro moment of love’ kun je ervaren met een geliefde of vriend, maar ook met een vreemde of met een groep buurt- of wijkgenoten. Fredrickson zelf omschrijft deze momenten van aandacht op de volgende manier: ‘love resides within connections’.

Het goede voorbeeld De hoofdrolspelers van Sense 8 geven hier op een beeldende manier invulling aan. Alleen wordt hun gave tot het maken van een echte connectie in de serie door anderen als bedreigend ervaren. Ze worden achtervolgd en moeten zelfs vrezen voor hun leven. Als ik deze beelden uit de serie zie, moet ik soms weer aan de echte wereld denken, waarin sommige mensen om me heen ook afstandelijk reageren op elke poging tot meer verbondenheid. De onbekende bij de bushalte, die verstoord opkijkt als ik hem groet. De collega in de lift die stug de andere kant op blijft kijken als ik een praatje wil maken. Je open en kwetsbaar opstellen wordt in het dagelijks leven niet door iedereen gewaardeerd. Spontane pogingen tot meer verbondenheid met mensen – bekend en onbekend – om ons heen, worden soms zelfs als raar of ongepast ervaren. Ik denk dat we als coaches een mooi voorbeeld kunnen zijn door dit patroon te doorbreken door elke dag weer overal waar we zijn de eerste stappen te zetten naar zo’n ‘micro moment of love’ van Fredrickson. Waar en met wie we ook zijn. Er is geen meditatiekussentje voor nodig, geen aparte ruimte en geen dure cursus. Het is voldoende om er met en voor de ander te zijn.

Doe het zelf Mocht dit niet vanzelfsprekend voor je zijn, dan zijn er uiteraard oefeningen om dit ‘zijn’ te oefenen. Mijn persoonlijke top: • Maak met alle mensen die je tegenkomt op straat of op je werk oogcontact en groet ze. Probeer de ander echt te zien. • Luister – ook buiten het coachen om – wat vaker zonder de ander te onderbreken. Een wandeling als duo waar de een bijvoorbeeld tien minuten praat en de ander alleen maar luistert is hiervoor een mooie oefening (wissel na 10 minuten van rol). • Ben je met een groep? Oefen met elkaar aanvullen en verbondenheid door als groep samen in beweging te komen, te lopen, te rennen, te dansen en dan weer gezamenlijk te stoppen. Zonder dat een buitenstaander kan zien wie de eerste stap om te bewegen of te stoppen heeft gemaakt • Een andere leuke oefening in een groep is om samen hardop te tellen tot 30 (of 50 of 100) zonder dat er afspraken over zijn wie wanneer aan de beurt is om een getal te noemen. Zijn twee deelnemers tegelijk aan het woord? Dan begin je weer opnieuw.

coachlink magazine

• 59

De richting van aandacht

60 • c o a c h l i n k

magazine

sacha loeffen

Sacha Loeffen gebruikt in haar praktijk graag metaforen. Zoals de denkbeeldige afstandsbediening: een prachtig instrument om samen met een coachee na te denken over aandacht richten. Hoe sterk is je focus? En belangrijker misschien wel, waar richt je die op?

k coach Wim. Hij heeft spanningsklachten en is enkele weken uit de roulatie geweest. Nu hij weer langzaam aan het werk gaat, heeft hij behoefte aan coaching omdat hij wil voorkomen dat hij opnieuw in dezelfde valkuilen stapt. Het onderwerp aandacht komt ter sprake en ik leg de metafoor van de afstandsbediening uit. Ik geef Wim papier en stiften, zodat hij zijn eigen denkbeeldige afstandsbediening kan tekenen. Dat ontspant hem, het spreekt lekker tot de verbeelding, activeert zijn creatieve hersenhelft en helpt hem om hierover later in gesprek te gaan.

Levensvreugde Wim omschrijft zichzelf als perfectionistisch. Zijn taken moeten perfect worden volbracht met een foutloos en uitmuntend resultaat, thuis en op zijn werk. Kijkend naar de tekening van de afstandsbediening merkt hij op: ‘Mijn aandacht gaat qua richting bijna altijd uit naar presteren en naar het eindresultaat. Qua intensiteit en frequentie zou ik zeggen dat ik daar zeer vaak en zeer intensief mijn aandacht op richt.’ Als ik hem vraag wat hem dat oplevert, weet hij dat haarfijn te benoemen: goede resultaten, gemoedsrust, waardering, bewondering, aanzien en promoties. Dat zijn prettige gevoelens voor Wim. Als ik hem vraag wat het hem ‘kost’, blijft het even stil. Dan komt het antwoord. Het kost hem plezier, ontspanning, genieten, gezelligheid en levensvreugde. Bij het woord ‘levensvreugde’ wordt hij emotioneel. Hij vertelt dat hij vaak zo moe is, dat hij geen energie meer heeft voor dingen die hij leuk vindt, zoals motorrijden en tijd doorbrengen met vrienden. Hij heeft het gevoel zichzelf een beetje verloren te zijn door al het harde werken. Hij besteedt te veel aandacht aan dingen die niet écht belangrijk zijn in zijn leven. Hij vertelt dat hij veel mist. Door altijd vrijwel alle aandacht te richten op het presteren en het resultaat, heeft hij weinig tijd en energie voor andere dingen, zoals de gezelligheid van collega’s, het ‘samen’-gevoel, een complimentje, een succesje, de leerzame en leuke reis naar het resultaat, werkplezier, zijn eigen grenzen en zijn welbevinden.

Anderen Als ik Wim vraag of hij weleens aandacht heeft voor zichzelf en zijn behoeftes, kijkt hij bedenkelijk. Hij vertelt dat hij van zichzelf niet alleen alles perfect moet doen, maar ook altijd aardig moet zijn en moet klaarstaan voor anderen. We kijken naar de afstandsbediening. Als ik hem vraag waar zijn aandacht hierdoor vooral naar uitgaat, dan geeft hij aan dat zijn aandacht is gericht op ‘anderen’. Hij is niet gewend om aandacht te hebben voor zichzelf, voor hoe het met hem gaat en wat hij nodig heeft. Ook hier staan we stil bij de vraag wat hem dat oplevert. Hij noemt: aardig gevonden worden, een gevoel van veiligheid en verbondenheid en het imago dat niets hem te veel is en dat iedereen altijd op hem kan rekenen. Het gaat echter ten koste van de verbinding met zichzelf en zijn geestelijke en lichamelijke gezondheid, aldus Wim.

Als ik hem vraag wat het hem ‘kost’, blijft het even stil Ik vraag even door over die ‘succesmomentjes’, waarvan hij eerder aangaf dat hij daar geen aandacht voor heeft. ‘Ik klaar de klus zo goed mogelijk en ben dan alweer bezig met de volgende. Als er iets fout gaat, dan kan ik daar eindeloos over piekeren, maar ik sta zelden stil bij de dingen die goed gaan.’ Hij richt zijn blik weer op de afstandsbediening en merkt op dat zijn aandacht vooral uitgaat naar het negatieve. Hij geeft aan dat hij daardoor weinig voldoening en trots ervaart en dat dit zijn zelfvertrouwen ondermijnt. Hij legt de link naar zijn sterke behoefte aan bevestiging door anderen; hij bekrachtigt zichzelf eigenlijk nooit.

Zichzelf Hoe zou het zijn om altijd je aandacht te richten op presteren en op resultaten en tegelijk ook anderen te moeten plezieren? Het klinkt niet heel aantrekkelijk en gezond. En toch is dit coachlink magazine

• 61

p ! h U c a Coosot je energie

Ben coachings-rmoatat es s i l o rdam

skills

31 m a a r t 2022 M e t o. a . d av i d de Koc K, a n n e en vel de Jon e a ndere Inclu g Meeste sIef b ekend r c oa c hes m akIng C oa

C h ta

lent

‘22

Meer inforMatie en aanMelden op

c oa c h u p l i v e . n l

62 • c o a c h l i n k

magazine

voor veel mensen de realiteit. Onderliggende angsten spelen vaak een rol. Denk aan de angst voor afkeuring, eenzaamheid, niet gezien worden, niet meetellen, geen betekenis hebben, onveiligheid en schuldgevoel. Deze angsten zijn vaak diepgeworteld en systemisch ontstaan. Vaak ervaren we ze niet eens heel bewust, maar ze spelen onbewust een zeer prominente hoofdrol. En ze laten zich echt niet zomaar opzijzetten, want dat is veel te bedreigend! Wim spreekt de wens uit om de afstandsbediening ter hand te nemen. Hij wil vaker en intensiever de aandacht richten op zichzelf. Wat is belangrijk voor hem? Waar heeft hij behoefte aan? Hoe gaat het eigenlijk met hem? Waar liggen zijn grenzen? Hoe kan hij ontspannen, plezier maken en zijn gezondheid bewaken? Hij wil zich hier bewuster van worden en er duidelijker over communiceren met zijn omgeving. Om dat te bereiken, is het voor Wim nodig om de aandacht te verleggen naar zichzelf. Dat is dat gemakkelijker gezegd dan gedaan, want Wim is dat helemaal niet gewend.

Opschepperij Voor Wim heeft aandacht alleen een positieve betekenis als hij het aan iets of iemand anders schenkt. Hij heeft nooit geleerd aandacht aan zichzelf te geven of aandacht te vragen. Daar heeft hij onbewust een negatieve associatie bij. We staan met een opstelling stil bij het gezin waar hij opgroeide. Veel oude en ingesleten opvattingen passeren de revue, waardoor aandacht voor jezelf gevoelsmatig verkeerd is. Enkele voorbeelden: niet lullen maar poetsen, je moet altijd klaarstaan voor een ander en maak jezelf niet zo belangrijk. In zijn gezin van herkomst werd je vooral gewaardeerd als je goede prestaties leverde en altijd klaarstond voor een ander. Trots op jezelf zijn werd daar afgedaan als opschepperij. Aangezien Wim dit soort dingen in zijn systeem heeft zitten, is het niet zo gek dat hij tot nu toe weinig aandacht voor zichzelf heeft gehad! Ik vraag Wim wat hij waardevol vindt en graag wil behouden uit zijn gezin van herkomst. Hij geeft aan dat hij het klaarstaan voor een ander en het harde werken ook heel mooi vindt. Hij wil dat zeker behouden. Maar wat hij graag bij zijn ouders

wil laten, is de gewoonte dat daar altijd alle aandacht naar uit zou moeten gaan. Je kunt best hard werken en klaarstaan voor een ander, waarbij je ook de nodige aandacht aan jezelf mag geven en aan andere dingen die je belangrijk vindt in het leven. ‘Work hard, play hard and relax’, grapt Wim.

Wetboek vol regels In onze vervolggesprekken komt naar voren dat Wim altijd heeft veel aandacht heeft gegeven aan wat hij allemaal moet van zichzelf en aan welke ongeschreven regels hij moet voldoen. De ene na de andere ‘regel’ komt spontaan naar boven, zonder dat hij na hoeft te denken. Zijn eigen ‘wetboek’ is behoorlijk confronterend voor hem. Vragen die gaan over ‘willen, wensen, dromen, waarden, grenzen, talenten en zelfzorg’ vindt hij een stuk lastiger. Aan dergelijke onderwerpen die écht gaan over zichzelf, heeft hij nog nooit bewust aandacht geschonken. Wim is blij dat ik hem door middel van vragen, creatieve en lichaamsgerichte oefeningen kan helpen om zijn aandacht bewust en intensief te richten op de dingen die hij zelf lastig vindt om te onderzoeken.

Het klinkt niet heel aantrekkelijk en gezond Voor Wim wordt het steeds duidelijker wat hij niet meer wil en belangrijker nog, wat hij juist wél wil. Nu wil hij graag leren om hierover duidelijk te communiceren met zijn omgeving. Hoe zorgt hij dat zijn boodschap overkomt en dat de ander begrijpt wat hij nodig heeft? Ik leg hem uit dat het onder woorden brengen van je eigen gevoelens en wensen ervoor zorgt dat je ook in verbinding kunt zijn met de ander. Enkele maanden later spreek ik Wim nog een keer voor een follow-upgesprek. Het gaat goed met hem. Hij heeft meer aandacht voor de dingen die belangrijk voor hem zijn en die hij leuk vindt. Hij let beter op zijn energie en gezondheid. Hij gaat nog steeds voor een goed resultaat, maar niet meer zo krampachtig als voorheen én hij viert zijn successen. Hij spreekt zijn leidinggevende geregeld en heeft meer contact met zijn collega’s. Hij ervaart meer plezier, thuis en op het werk. Het gaat nog wel een beetje met vallen en opstaan, maar dat hoort erbij!

coachlink magazine

• 63

Boek

Annemarie van der Meer, Marianne van der Pool, De 8 coachcompetenties 208 blz, 2de druk, 2021, Boom Uitgevers Amsterdam, ¤ 24,95 Goed coachen is net als zwemmen. Je kunt het alleen leren door het vaak te doen en het gedemonstreerd te krijgen. Wat maakt jou een goede coach en waar liggen de kansen om een nog betere coach te worden? In dit boek staan de acht kerncompetenties van de International Coaching Federation (ICF) centraal. Deze gouden standaard biedt een zeer geschikte structuur om jezelf als coach te blijven ontwikkelen. In elk hoofdstuk wordt een competentie uitgelicht, waarin state-of-the-art coachtheorie wordt verwerkt en kunde en zelfinzicht worden vergroot. Voor elke competentie zijn indicatoren geformuleerd die een uitstekende ingang bieden tot oefenen. Je krijgt praktische handvatten aangereikt en je krijgt dieper inzicht in de betekenis en achtergrond van de beschreven competenties. Beginnende én gevorderde coaches die hun vak als een ontwikkelingsweg zien, vinden in De 8 coachcompetenties een schat aan inspiratie waarmee ze professioneel kunnen blijven groeien.

Ursula Goedhart

Frank Hoes

Annemieke Smit

Trainer en coach bij Ursulagoedhart.nl Dit boek is voor mij een fijne samenvatting, kijkend vanuit mijn rol als trainer en coach. Het maakt mij weer scherp bij het reflecteren naar mijn eigen functioneren. Waar sta ik nu na zoveel jaar ervaring? Welke patronen heb ik te doorbreken en waar kan ik nog meer groeien? Het boek werkt overstijgend vanuit een helikopterview met helpende voorbeelden. Hierdoor zie ik waar ik sta ten opzichte van collega’s en klanten, om samen te kunnen bouwen. Het lezen van dit boek heeft ervoor gezorgd dat ik mijn schatkist met modellen en methodieken weer helder in mijn vizier heb. Ik vind het boek verdiepend door de verschillende onderzoeken waarnaar wordt verwezen. Een mooi naslagwerk om er regelmatig bij te pakken ter voorbereiding op gesprekken met klanten. Een aanrader voor mijn collega-coaches om onze competenties te blijven ontwikkelen, alert te blijven en ons handelen te optimaliseren.

Coach en adviseur voor bestuur en bestuurders Een rijk gevuld boek met veel materiaal om lekker tot je te nemen. Goede en mooie hoofdstukken over de essentie van coachen: aanwezig zijn, afgestemd zijn, de vertrouwensband, werkrelatie en vragen stellen. Het boek is echter niet geheel in balans omdat er ook een paar kwalitatief minder goed uitgewerkte hoofdstukken zijn, zoals Doelstellingen maken en Regisseur zijn. In alle hoofdstukken komen dialogen tussen een coach en gecoachte voor. Als ik die lees, voel ik geen enkele verbinding met mijn eigen praktijk of de behandelde theorie. Vreemd! Ik vermoed dat dat komt omdat de dialogen nogal rechttoe rechtaan zijn, terwijl coaching vaker gaat over dilemma’s, paradoxen en gordiaanse knopen. Er had meer diepgang, nuance en reflectie gepast bij hoe om te gaan met spanningsvelden en de overwegingen daarbij. In de hoofdstukken wordt de actuele theorie handzaam en helder verwoord. Kortom: een goed boek voor de startende en zich ontwikkelende coach.

Management- en organisatiecoach bij Inner Perspective De titel had me op een ander been gezet, zoveel state-of-the-art coachtheorie had ik niet in dit boek verwacht. Het is superinteressant, een verrijking van mijn kennis. Het leidde mij ook af van waar ik dacht dat het boek op zou focussen: de competentieontwikkeling van een coach. Ik was op zoek naar definitie, verdieping op indicatoren, praktische en concrete handvatten over hoe je je als coach verder kunt ontwikkelen. Ik heb wat anders gekregen dan ik aanvankelijk had verwacht. De uitleg is helder en voorzien van aansprekende voorbeelden. De samengebrachte kennis is to the point en zeer inspirerend. Het vraagt wel wat studie om alle aandachtspunten tot een compact geheel samen te brengen. Een samenvatting zou mij helpen bij het maken van een ‘ontwikkelplan’ om mijn ontwikkeling actief te monitoren, eenvoudig focus op vakmatige ontwikkeling te blijven houden en een kapstok te bieden voor intervisieonderwerpen. Aanknopingspunten hiervoor biedt het boek ruimschoots.

7,5

64 • c o a c h l i n k

magazine

Column

Net zo gedateerd als de muziek van ABBA

freek sarink Tja aandacht, dat is net zo achterhaald als de albums van ABBA. Nu klinken die best heel lekker omdat het allerlei nostalgie teweegbrengt. Maar het is niet meer van deze tijd. Godzijdank brengen zij anno 2021 geen nieuwe muziek meer uit, want dat zou zó tenenkrommend…

foto: nadine maas

‘Sorry, wat zeg je lieverd? Wat? 2 nieuwe nummers? Van ABBA? Serieus? En ze gaan concerten doen met hologrammen van henzelf? Echt waar? Wat gaaf! Hè, nee, oh, ik was bezig met ehhh … oh ja, een column.’ Wat wilde ik zeggen? Sommige dingen zijn gewoon passé. Echt niemand heeft tegenwoordig nog ergens aandacht voor. We zitten tv te kijken terwijl we YouTube-filmpjes aan het kijken zijn op de laptop en aan het appen op onze mobiel. Aandacht voor elkaar? Ha! Laat me niet lachen. Moet je eens proberen: een diner met je partner, vrienden, of je kinderen. 3-2-1… en ja hoor, daar komt de iPhone met die ene foto die ik je echt even moet laten zien. Oh, wat toevallig! Word ik geappt door een vriend. Moet ik even beantwoorden. Ja, ik ben er weer. En als het niet aan tafel gebeurt, dan wel op het toilet tijdens de plaspauze.

Ok, dit neigt naar een column over verslaving. Maar het gaat over aandacht. Weet je wat het is met aandacht … Het kost moeite, verdieping en rust. Ons leven is steeds meer ingericht op gemak. Dus ergens moeite voor moeten doen wordt steeds lastiger. Het leven is druk en vluchtig, dus ruimte voor verdieping nemen we niet. En als we het nemen, dan kost het weer moeite. En rust? Getuige de enorme vloedgolf aan cliënten met een burn-out kunnen we rustig vaststellen dat rust net zo gedateerd is als de muziek van ABBA en het concept van aandacht. Wat zou er gebeuren als we dat gedoe met aandacht nou eens loslaten? Dat lost in één keer het probleem van ADHD en ADD op. Want geen aandacht meer hebben is dan geen stoornis meer. Hoppa! Het lost ook veel relatieproblematiek op. Laten we eerlijk zijn. Veel problemen ontstaan omdat een van de twee vindt dat hij/zij te weinig aandacht krijgt, en de ander vindt dat hij/zij

Wat zou er gebeuren als we dat gedoe met aandacht nou eens loslaten?

te veel aandacht moet schenken. Als aandacht niet meer zo belangrijk is, dan lossen we dit relatieprobleem ook meteen op. En wat we al helemaal kunnen oplossen. Oh, ik krijg nu echt een geweldig idee! Dit is baanbrekend … ‘Goede kritieken? Typische ABBA-nummers? Echt? O, wat leuk. Moet ik straks ook even luisteren. Ik ben nu bezig met … O, klinkt inderdaad goed. Geinig zeg! Je hoort wel dat ze wat ouder zijn, maar het klinkt nog steeds goed. Wist je trouwens dat de drummer van de Rolling Stones overleden is? Maar ze gaan nog wel op tournee. Kijk eens of ze nog naar Nederland komen. O wacht even, ik moet nog even mijn ritje van vanmorgen op Strava posten. Ja vrijdag komt Casa de Papel weer op Netflix. Bestel jij meteen ff de Picnic?

Freek Sarink is provocatief psycholoog en systeemtherapeut. Hij werkt in zijn eigen praktijk, is docent aan de VU en geeft trainingen en workshops. Daarnaast werkt hij samen met collega’s in Spanje en LatijnsAmerika om ook daar de provocatieve psychologie te verspreiden. Hij doet een promotieonderzoek naar de rol van humor in therapie.

coachlink magazine

• 65

Zo belangrijk is het om aandacht te geven aan emoties 66 • c o a c h l i n k

magazine

marja postema

Emoties laten je merken hoe het met je gaat; ze geven aan waar je blij, bang, verdrietig, teleurgesteld of boos van wordt. Door het contact met emoties leer je jezelf beter kennen en door je te uiten leren anderen je beter kennen. Door je emoties kun je het leven ten volle ervaren, ze helpen je verlies te verwerken, zorgen voor diepgang en intimiteit in je relaties en ze helpen je krachtig te zijn, zo ervaart Marja Postema.

e zijn in onze cultuur niet gewend om over gevoelens te praten en ook weten we niet goed hoe je bepaalde gevoelens kunt verwoorden. Huilen wordt in de kiem gesmoord of de tranen worden weggedrukt. Irritaties wuiven we weg met de opmerking om het daar maar niet over te hebben. We gaan ervan uit dat het geen nut heeft om het over gevoelens te hebben of we denken dat het onaangename gevoel morgen wel is overgewaaid. Je kunt je schamen voor bepaalde gevoelens. Je wilt niet dat de ander ziet dat je kwetsbaar bent of onzeker kunt zijn.

ogen te kijken. Maar er zijn ook mensen die je zo fel aankijken, alsof ze dwars door je heen willen kijken. Dat is een heel onprettig gevoel. Je kunt oogcontact oefenen door aan vertrouwde mensen te vragen of je hen wat langer in de ogen mag kijken. Dan kun je ervaren wat er allemaal in de ogen te zien valt en je kunt feedback vragen over hoe diegene jouw manier van kijken ervaart.

Veel mensen vinden het lastig om iemand lang in de ogen te kijken

Onderdrukken ontregelt je organisme Ook al heb je een effectieve strategie ontwikkeld om ze niet te voelen, emoties ervaar je bewust of onbewust. Het kost energie om de natuurlijke stroom van emoties tegen te houden en ze gaan zich ondergronds in je lichaam kenbaar maken. Het onderdrukken heeft schadelijke gevolgen voor je gezondheid, het beperkt je in sociale relaties en in de kwaliteit van leven. Door aandacht te geven aan je eigen emoties en die van anderen leer je jezelf beter begrijpen én je leert de ander – je partner, je kinderen, je collega of je cliënt – beter begrijpen. Om aandacht te kunnen geven aan andermans emoties, moet je hun emotionele reacties kunnen waarnemen. Maakt iemand bijvoorbeeld opgewekt een praatje dan zie je dat diegene het blijkbaar naar de zin heeft. Wanneer iemand met een nors of vermoeid gezicht zijn verhaal doet, krijg je een heel andere indruk. Vooral non-verbaal, via het gezicht en het lichaam, kun je goed zien hoe iemand zich voelt.

Emotionele reacties waarnemen Er valt veel te zien in de ogen; vermoeidheid, hardheid, felheid, angst, onzekerheid, verdriet dat zich laat zien door waterige ogen. Veel mensen vinden het lastig om iemand lang in de

Emoties zijn ook hoorbaar in de stem en in de manier van praten. Je hoort het als iemand een brok in zijn keel heeft, waar het verdriet als het ware doorheen komt. Bij boosheid zie je dat mensen vaak harder gaan praten. Iemand die bijvoorbeeld van de hak op de tak iets vertelt, straalt een onzeker gevoel uit. Maar het kan ook voortkomen uit een opgewonden enthousiasme. Snel praten kan ook de indruk geven dat iemand nerveus is of bang is voor kritiek. Wanneer ik niet zeker ben van een aanwezige aandacht van de ander, begin ik mijn verhaal aarzelend in afwachting van een reactie. Blijf de reactie uit, dan stop ik mijn verhaal. Komt er een reactie waaruit de aandacht blijkt, dan ga ik verder met mijn verhaal. Ook lichaamshouding kan veel verraden. Wanneer iemand in zijn stoel hangt tijdens een vergadering, zijn mond niet opendoet en vaak naar buiten staart, dan is het vrij aannemelijk om te constateren dat diegene niet betrokken is. Je kunt gissen naar de reden daarvan, maar het kan ook een ingang zijn om door te vragen.

coachlink magazine

• 67

Je kunt ook voelen dat er iets is, zonder dat je iets ziet of hoort. Stel dat je een ruimte binnenkomt waar mensen al een tijdje bij elkaar zitten. Je voelt gelijk of de sfeer gespannen of ontspannen is, terwijl er verder niets opvallends te zien of te horen is.

Op het verkeerde been Wanneer je weinig waarneemt in iemands gezicht en zijn manier van praten monotoon is, lijkt het alsof hij zichzelf goed onder controle heeft. Er komt geen emotie binnen en er komt geen emotie uit. Als er aan de buitenkant niets te zien is, kan dat betekenen dat diegene afgesloten is van zijn gevoelens, maar het kan ook op overgevoeligheid duiden. Ik kom regelmatig mensen tegen die in eerste instantie afstandelijk en rationeel lijken, maar die als je ze beter leert kennen mensen zijn met ‘stille wateren en diepe gronden’. Eerder hooggevoelig dan ongevoelig. Soms kan een waarneming je op het verkeerde been zetten, bijvoorbeeld bij mensen die een grote mond opzetten, maar eigenlijk heel gevoelig zijn. Hij heeft een grote mond, maar een klein hartje, zeggen we dan.

De macht van interpretaties We zijn voortdurend situaties aan het interpreteren. Je bent bijvoorbeeld op een feestje en een vriend van je loopt je straal voorbij. Je kunt dit op verschillende manieren interpreteren: 1 Hij is boos op mij. 2 Hij ziet me niet. 3 Hij negeert me. 4 Hij zit ergens mee. Deze verschillende interpretaties kunnen leiden tot verschillende gevoelens: 1 Hij is boos op mij: Je voelt je verontwaardigd en vervolgens word je zelf boos. 2 Hij ziet me niet: Je bent verbaasd en gaat naar hem toe om hem te begroeten. 3 Hij negeert me: Je bent woedend. 4 Hij zit ergens mee: Je voelt je bezorgd en je gaat naar hem toe. Veel mensen zijn zich niet bewust van hun gevoelens terwijl ze iets vertellen. Wanneer je bepaalde emoties waarneemt, kan het diegene inzicht geven wanneer je dit benoemt. Bijvoorbeeld: ‘Dat moet wel heel moeilijk voor je geweest zijn’ of ‘Dat is zeker een teleurstelling voor je.’ Hierdoor krijgt iemand inzicht in zijn (onbewuste) gevoelens. Misschien voelt de ander 68 • c o a c h l i n k

magazine

zich hierdoor gezien en gehoord en kan dit bewustzijn tot inzicht en een oplossing leiden.

In dat geval kun je je afvragen wie het niet aankan: jij of de ander? Een belemmering om je waarneming te benoemen kan voortkomen uit de moeite die het kost om gevoelige zaken te benoemen. Bijvoorbeeld als iemand ernstig ziek is of een dierbare verloren heeft. De spanning die je bij jezelf of bij de ander ervaart, moet je zien uit te houden. Een andere belemmering kan zijn dat je denkt dat je het er beter niet over kunt hebben, omdat je denkt dat de ander het niet aankan. In dat geval kun je je afvragen wie het niet aankan: jij of de ander?

Echt aandacht geven Om de ander – je partner, kind, collega, cliënt – te kunnen begrijpen, moet je echt aandacht kunnen geven. Je kunt dat pas echt als je alle vooroordelen en veronderstellingen kunt loslaten en je eigen behoeftes en verwachtingen opzij kunt zetten. Aandacht geven is niet een ander woord voor luisteren. Luisteren is een onderdeel van aandacht geven. Luisteren is horen wat iemand zegt. Dat kan alleen heel feitelijk zijn. Als je echte aandacht geeft, dan luister je vanuit een open, nieuwsgierige houding naar de achterliggende emoties, zonder vooringenomen oordeel. Aandacht geven betekent met aandacht aanwezig zijn en naast horen wat iemand zegt, ervaren wat iemand uitstraalt. Je geeft ook aandacht door ruimte te geven en stiltes te laten vallen. Het is gemakkelijk om aandacht te geven aan iemand die je mag; dan ga je automatisch vragen stellen. Het wordt lastiger als je moeite met iemand hebt. De effectiviteit van het gesprek wordt bepaald door de kwaliteit van het contact. Het is niet zozeer wat je zegt, het gaat veel meer om de verbinding die je met de ander weet te maken. Dat is van wezenlijk belang. Als je te druk bent met je eigen zaken, je geen tijd en rust hebt, wanneer je te veel bezig bent met het resultaat of wanneer je sterk beïnvloed wordt door je eigen normen en waarden, kun je geen echte aandacht geven. Nieuwsgierige, begripvolle aandacht is een weldaad voor de ziel. Als mensen voelen dat er echte aandacht is, dan voelen ze zich veilig om het over hun emoties te hebben.

Balans Er is een balans nodig tussen aandacht bij jezelf, aandacht bij de ander en aandacht bij het onderwerp. Als je luistert vanuit jouw oordelen, wensen en verwachtingen, dan ben je alleen met jezelf bezig. Als je alleen maar meelevend bent, dan ben je te veel bij de ander en ervaar je ook niet meer wat het verhaal met jou doet en wat jouw gedachten hierover zijn. Als je alleen maar feitelijk over het onderwerp praat, dan houd je geen rekening met de gevoelens van de ander en van jezelf.

Daarmee zeg ik niet dat de situatie in één gesprek is opgelost

Wanneer iemand aangeeft bang te zijn om bepaalde acties te ondernemen, kun je bespreken wat diegene nodig heeft om de angst te overwinnen. Gevoelens geven vaak aan wat iemands behoefte is: 1 Boosheid geeft de behoefte aan dat grenzen serieus worden genomen. 2 Angst voor kritiek geeft de behoefte aan om gewaardeerd te worden. 3 Boosheid over bemoeienis geeft de behoefte aan om zelfstandig zaken te mogen aanpakken. 4 Lachen geeft de behoefte aan dat je plezier mag hebben. 5 Huilen geeft de behoefte aan om ruimte te geven aan verdriet of teleurstelling.

Gids Mensen die ‘van nature’ relatiegericht zijn, kunnen goed met hun aandacht bij de ander zijn. Ze stralen een toegankelijkheid uit waardoor anderen gemakkelijk hun verhaal bij hen kwijt kunnen. Op zich is dit een mooie kwaliteit. Het wordt pas ongezond als je je eigen behoefte en standpunt opgeeft of de verantwoordelijkheid overneemt van anderen. De uitdaging ligt in de balans. Als je te veel bent ingesteld op anderen, dan vergeet je ook wie jij bent, wat je denkt, voelt, vindt en wilt.

Behoeften Er zijn problemen die alleen kunnen worden opgelost als er aandacht is voor emoties. Denk aan teleurstelling, verdriet of frustratie en denk aan kwesties op het werk als pesten, seksuele intimidatie of ontslag. Wanneer gevoelens benoemd worden, voelt iemand zich gezien en serieus genomen. Daarmee zeg ik niet dat de situatie in één gesprek is opgelost. Het benoemen van gevoelens kan leiden tot een praktische oplossing.

Voor een coach is het belangrijk om aandacht te kunnen geven aan emoties en gevoelens, zodat cliënten de ruimte krijgen om deze te benoemen en hun behoefte te onderzoeken. Wanneer je meer stilstaat bij de gevoelens van de ander ga je ook meer stilstaan bij je eigen gevoelens en gevoeligheden. Emoties zijn als een gids die je op het spoor brengt van wat mensen bezighoudt. Om optimaal aandacht te kunnen geven aan emoties helpt het om voordat je het gesprek aangaat jezelf af te vragen: 1 Wat zijn mijn oordelen over de situatie en de persoon? 2 Waar zie ik tegenop? 3 Welke reacties verwacht ik? 4 Hoe kan ik daarop anticiperen? 5 Welke gevoelens ervaar ik zelf en wat vind ik daar lastig aan? 6 Wat vind ik lastig in het contact? 7 Waar word ik mee geconfronteerd? 8 Hoe kan ik mijn eigen emotionele stress verminderen?

coachlink magazine

• 69

JAARCONGRES

Teamcaoching

DONDERDAG 10 MAART 2022 • HOTEL THEATER FIGI, ZEIST

Aty Boers

IMPACT MAKEN MET GEZONDE TEAMS Jaco van der Schoor

Als teamcoach wil jij het beste uit je team halen. De basis hiervoor is een gezond team. Een team dat in balans is; een team dat futureproof is; een team dat helder voor ogen heeft wat het gemeenschappelijke doel is; een team dat samenwerking zoekt als het nodig is, maar zelfstandig werkt als het kan. Op het Jaarcongres Teamcoaching - Impact maken met gezonde teams zullen de beste teamcoaches van Nederland jou inspireren om nieuwe stappen te maken in je ontwikkeling als teamcoach.

Meld je aan met korting!

Gebruik de speciale kortingscode JCT22CLM en ontvang 15% korting!

Meer info?

Martijn Vroemen

 Dagvoorzitter Jaco van der Schoor schets op geheel eigen wijze de belangrijkste ingrediënten van een gezond team  Aty Boers vertelt je alles over de rollen die jij als teamcoach op je kan nemen  Martijn Vroemen leert je een gezond team te creëren in een ongezonde omgeving  Chefkok Ron Blaauw deelt zijn inzichten en ervaringen om tot geweldige teamprestaties te komen  Twee workshoprondes met onderwerpen als psychologische veiligheid, hybride teams en systemisch werken

www.jaarcongresteamcoaching.nl 70 • c o a c h l i n k

magazine

Ron Blaauw

Column

Je lichaam als anker

paula kolthoff

Als coach is aandacht je belangrijkste instrument. Lichaamsbewustzijn is een voorwaarde voor volledige aandacht in je gesprekken. Het maakt dat je optimaal kunt waarnemen, luisteren en spreken. Hoe zorg jij ervoor dat je met je aandacht helemaal aanwezig bent in je coachingsgesprekken? De kwaliteit van je aandacht bepaalt je functioneren als coach en nodigt tegelijk je coachee uit om volledig aanwezig te zijn. Door aandachtig waarnemen, luisteren en spreken wordt je lichaam een anker voor aandacht. 1 Aandachtig waarnemen Aandachtig waarnemen kun je oefenen door je zintuigen te trainen. Word je ervan bewust waar jij je informatie vandaan haalt: ben je iemand die veel ziet, hoort, voelt of zelfs ruikt? We hebben allemaal onze voorkeurszintuigen. Door in gesprekken aandacht te besteden aan de zintuigen die minder geoefend zijn, worden ze geleidelijk wakker, zodat je meer informatie krijgt. Zintuigelijke waarnemingen spreken zonder woorden: is deze persoon oprecht, is hij zeker van zijn zaak, wat is de volgende stap, is dit de juiste beslissing? Bewuste waarneming zorgt bovendien voor een gevoel van energie, levendigheid en vitaliteit, die zowel jou als je coachee ten goede komt.

2 Aandachtig luisteren Diep luisteren doe je met je hele lichaam. Een aandachtige luisteraar luistert niet alleen met zijn oren, maar ook met hart, buik en zijn hele wezen. Door bewust te ervaren wat er gebeurt in je lichaam tijdens een coachingsgesprek ben je minder gericht op oordelen. Je bent helemaal aanwezig bij je coachee, terwijl je tegelijk opmerkt wat er in je omgaat. Waar in je lichaam resoneert het gesprek? Voel je je hart, je hoofd, of zijn er andere plekken die signalen geven? Dat kan van moment tot moment in het gesprek verschillen. Vertel je coachee over je luister ervaring. Jouw aandachtige luisterhouding helpt bovendien je coachee of het team dat je coacht om dieper te luisteren. 3 Aandachtig spreken Aandachtig waarnemen en diep luisteren maken dat je kunt spreken met aandacht. Een waarachtige spreker bedenkt niet wat er gezegd moet worden, maar laat de woorden vanzelf ontstaan. Ze komen voort uit de

verbinding met hoofd, hart en buik. Je kunt die momenten in je coaching herkennen als je wordt verrast door je eigen woorden. Je zegt wat ertoe doet, zonder erover na te denken. Je zwijgt waar dat passend is. Dat is waar je coachee voor komt: voor die waarachtige en unieke spiegel die jij belichaamt. Opmerking: in welke situaties ben jij als coach geneigd je aandacht te verliezen? Dat zijn informatieve momenten! Als je getraind bent om helemaal aanwezig te zijn en je merkt dat je aandacht toch afdwaalt, kan het zijn dat je coachee iets vertelt dat niet relevant is voor zijn of haar leervraag. Paula Kolthoff werkt als (team)coach, trainer en adviseur. Ze geeft workshops en trainingen Embodied Learning, waarin begeleiders leren om hun fysieke intelligentie in te zetten als bron van informatie, authenticiteit en verbinding. Paula is auteur van het boek Stevig staan in intense situaties – Balans in je leiderschap met Embodied Learning.

Voel je je hart, je hoofd, of zijn er andere plekken die signalen geven?

coachlink magazine

• 71

Zijn met wat er is

72 • c o a c h l i n k

magazine

joanne van rooijen

Een valkuil van coaches is om eigen patronen ook in je sessies in te zetten, zo ziet Joanne van Rooijen. Bijvoorbeeld als je een ander zo graag wilt helpen dat je sneller wilt dan je coachee kan gaan. Maar die bewustwording is voor de coachee een groot deel van zijn heling, net als in je eigen proces.

raag wil ik je om te beginnen uitnodigen voor een klein experiment. Neem twee minuten de tijd om naar onderstaande afbeelding te kijken en neem waar wat er gebeurt. Let wel: je kunt het niet goed of fout doen. Alles wat er gebeurt of niet gebeurt, is oké. Zet een timer zodat je niet op de tijd hoeft te letten.

Als je wel de tijd genomen hebt: kun je met je aandacht bij het schilderij blijven? En hoe doe je dat dan? Kijk je naar de kleuren en benoem je die in jezelf? Ga je op zoek naar wat het voorstelt, of hoe het gemaakt is? Misschien ben je in gedachten bezig om een oordeel te vormen over het schilderij. Of vraag je je af wie de kunstenaar is. Misschien ben je helemaal niet bezig met de uiterlijkheden, maar voel je de energie van het schilderij of de schilder en neem je waar dat het iets in je raakt.

Alles wat er wel of juist niet gebeurt, is oké

beeld: joanne van rooijen

Het kan ook zijn dat het niet lukt om bij het schilderij te blijven en dat er allemaal dingen voorbijkomen die je bezighouden. Wat je nog wilt of moet doen vandaag. Of ben je met je aandacht bij degene die op dit moment naast je zit of bij iemand die je net aan de telefoon hebt gehad? Of misschien gebeurt er bij jou wel iets heel anders of van alles tegelijk of na elkaar. Alles wat er wel of juist niet gebeurt, is oké. Dat is hoe het is voor jou, op dit moment dat je dit leest. En over een paar minuten kan het weer heel anders zijn.

Afleiding

Hoe was dat? Misschien heb je niet de tijd genomen om met aandacht bij het schilderij te zijn, maar ben je wel benieuwd naar de inhoud van het artikel, anders lees je dit nu niet. Kun je dan bij jezelf nagaan wat ervoor zorgde dat je de tijd niet genomen hebt? Vond je dat zonde van je tijd? Ben je onzeker over wat er gebeurt in die twee minuten? Of onzeker over wat er van je verwacht wordt? Ben je te nieuwsgierig naar de boodschap van dit artikel? Is de plek waar je dit nu leest niet veilig genoeg om met aandacht bij het schilderij te zijn? En hoe is het dat ik je hiernaar vraag? Ik vraag dit allemaal zonder oordeel: alles wat er is, is oké.

Bovenstaande is een simpele aandachtopdracht die iedereen op zijn eigen manier uitvoert. En dat is niet goed of fout, dat is gewoon zoals het is. Ik zou je willen uitnodigen om met je aandacht te blijven bij wat er in jou gebeurt. Neem alleen maar waar. Ook nu je verder leest. De kunst van bewustwording en groei is om zonder oordeel te kijken naar wat er is in jou. Als een soort toeschouwer, zonder dat het meteen anders moet. Aandacht voor jezelf, zonder oordeel, met liefde voor jezelf. Het probleem van deze tijd is dat er zoveel afleiding is, dat we onszelf heel goed kunnen laten afleiden van onszelf. Wie zit er nog gewoon op een bankje voor zich uit te staren? Wie doet gewoon even niks? Er is bijna geen tijd voor stilte, geen tijd voor niets, voor reflectie, voor zijn met wat er is, voor aandacht coachlink magazine

• 73

voor jezelf. Er is een collectief ‘geleefd worden’ met de angst om iets te missen als we een dag niet op social media zitten of een uurtje niet kijken wat er aan appjes binnenkomt. En misschien ook wel een collectieve angst om de aandacht naar onszelf te brengen en te ontdekken/voelen wat daar is.

Ik had aandacht voor iedereen, behalve voor mezelf Alle tijd die we hebben, is gevuld. En als we blijven doorrennen, dan zal ons systeem ergens ‘stop’ zeggen: het is nu te veel, ik ben overprikkeld, ik ben overbelast, er moet iets veranderen. Dan kun je natuurlijk eerder gaan slapen, een uurtje per dag mediteren of gaan sporten of dansen als uitlaatklep. Maar als je niet teruggaat naar de basis, met aandacht naar jezelf en daarna naar het helen van je energievretende patronen, naar wat goed is voor jou, dan zal de overbelasting steeds terugkomen. Dat heb ik zelf ook ervaren, nadat ik er eerst jaren overheen ben gestapt.

Overspannen Mijn aandacht was vooral naar buiten gericht. Ik had aandacht voor iedereen, behalve voor mezelf. Iedereen moest me aardig vinden en ik moest me gedragen zoals het hoorde en vooral geen aanleiding geven tot ergernis bij een ander. En ik mocht zeker niets missen. Ik moest overal bij zijn en ik was altijd alert, overal waar ik was. Mijn aandacht was bij de ander en bij mijn gedachtes. Mijn aandacht was vooral beducht op gevaar en voortdurend bij het sussen van mijn angst niet goed genoeg te zijn. Ik raakte overspannen. Mijn lijf trapte op de rem. Ik kreeg hoofdpijn die niet meer wegging, waarvoor geen medische oorzaak gevonden werd. Ik werd gedwongen dat aandacht te geven en te gaan accepteren dat mijn hoofdpijn me iets te vertellen had. Dat ik niet meer alles kon wat ik wilde, niet meer overal bij kon zijn en dat ik moest gaan luisteren naar mijn lijf. Ik moest uitzoeken wat goed was voor mij in plaats van doen wat ik dacht dat er van me verwacht werd.

Aandacht voor mezelf Ik moest mijn aandacht verleggen: van een ander naar mezelf. Dat kunnen is een heel proces geweest. Te beginnen met aandacht voor wat er is in mijn lijf. Dat vond ik heel erg lastig, ik kon niet goed voelen. Pijn kon ik voelen, maar verder … 74 • c o a c h l i n k

magazine

Daarnaast moest ik de link leggen naar mijn gedachtes. Welke stemmetjes zijn er in mijn hoofd en wat zeggen ze? Wat doen die gedachtes met me? Welke sensaties in mijn lijf horen daarbij? In dit proces van aandacht verleggen naar mezelf ben ik allerlei angsten, pijnen, verdriet, boosheid enzovoort tegengekomen en het onderliggende gevoel ‘niet goed genoeg te zijn’. Een van mijn overlevingsstrategieën was om vooral niet te voelen wat er was, door aandacht te geven aan mijn denken en niet aan mijn lijf en gevoel. En daarbij altijd bezig blijven. Aandacht aan wat ik van mezelf moest en niet aan wat goed voor mij zou zijn. Voor ik overspannen raakte, stopte ik alles weg. Heel af en toe barstte de bom en werd ik heel boos of moest ik heel hard huilen. Dat luchtte wel op, maar daarna ging ik weer op dezelfde manier verder en bouwde de spanning weer op. Door coaching en therapie heb ik geleerd om in het moment te zijn, met aandacht voor wat er is, te zijn met wat er is en daardoor te helen.

Ik ben Belangrijk bij het zijn met wat er is, is om te kijken naar wat er is en er niet in te verdwijnen. Niet het gevoel worden, maar er met aandacht bij te blijven. ‘Ik voel verdriet’, ‘ik voel boosheid’, en dus niet: ‘ik ben verdriet’ of ‘ik ben boos’. Voel je het verschil? Je wordt dan toeschouwer van wat er in je gebeurt in plaats van dat je jezelf laat meeslepen in de emotie van dat moment. En ja, dit is veel makkelijker gezegd dan gedaan. Ook daarom nodig ik in mijn sessies mijn coachees uit om lief te zijn voor zichzelf en dat niet alles van het ene op het andere moment anders hoeft te zijn. Stapje voor stapje, laagje voor laagje meer naar jezelf. Als je kunt waarnemen, dan kun je ook zien welke gedachtes er voorbijkomen en wat ze met je doen. En ook hier geldt: je bent niet je gedachtes, je hebt gedachtes. Je gedachtes zijn vaak tegenstrijdig. Dit komt doordat ze vaak gevoed worden door je overlevingsmechanismen die je willen behoeden voor gevaar. En hoe gevaarlijk de situatie nu ook mag zijn, je weet wat je hebt. Je weet niet van tevoren wat er gebeurt na een verandering, misschien wordt het nog wel erger. En dus zoekt je overlevingsmechanisme naar zekerheden voor een verandering en bedenkt het daarnaast ook alle mogelijke doemscenario’s. Allemaal om je maar niet in een gevaarlijke situatie terecht te laten komen. Hoe sterker je overlevingsmechanisme, hoe minder spontaan je kunt bewegen. Letterlijk in je lijf, maar ook in je leven.

Wat er is Helen van oude pijn en ontmantelen van overlevingsstrategieën gebeurt door in een veilige omgeving (plek, begeleiding) met je aandacht naar je lijf te gaan, waar te nemen wat er is en er met aandacht bij te blijven om te kijken wat er kan openen.

Dat is vaak de kern van waar het ‘misgaat’ De basis voor mijn aanpak als coach en therapeut is dan ook in eerste instantie gericht op met aandacht te zijn met wat er is. Waarnemen wat er is, zonder oordeel, zonder dat ‘wat er is’ weg hoeft of dat het juist moet blijven. Zonder dat de oorzaak geanalyseerd moet worden, zonder dat het goed of fout is, zonder dat het logisch hoeft te zijn. Het is zoals het is, nu. Over een minuut is het misschien hetzelfde, maar misschien ook weer anders. Alles wat er is en wat er gebeurt, is oké en precies zoals het moet zijn. Dat is vaak de kern van waar het ‘misgaat’. Dat we niet accepteren wat er is. Dat het anders moet zijn, dat we het moeten veranderen. Dat we het niet begrijpen. Dat we het niet aan zouden kunnen, dat we ervoor weglopen. Dat we zelf niet goed genoeg zijn en dat we ons beter voor moeten doen dan we zijn. En dat niet alleen naar de buitenwereld, maar vaak ook naar onszelf. De pijn die we tegenkomen kan een basis hebben in een diepliggend trauma en om dat te kunnen helen heb je soms meer nodig dan een coachsessie. Familieopstellingen, energetische

therapie en traumatherapie zijn therapieën die kunnen worden ingezet om ook daarin nog weer verder te helen.

Bewustwording en groei Een valkuil van coaches en therapeuten is om patronen die je voor jezelf inzet ook in je sessies in te zetten. Bijvoorbeeld als je een ander zo graag wilt helpen dat je het graag wilt ‘oplossen’ voor je coachee en hierdoor gaat ‘fixen’, doordat je sneller wilt dan je coachee kan gaan. Terwijl de bewustwording voor de coachee een heel groot deel is van zijn heling, net als in je eigen proces. Een andere valkuil is je eigen gevoel van niet goed genoeg zijn. Dat je als coach niet goed genoeg bent als er ‘weinig’ vooruitgang lijkt te zijn. Maar waarschijnlijk is juist die pas op de plaats, met aandacht zijn bij wat er nu is, de grootste vooruitgang die er te maken is. En precies wat je coachee nu nodig heeft.

Een andere valkuil is je eigen gevoel van niet goed genoeg zijn De kunst van bewustwording en groei is om zonder oordeel te kijken naar wat er is in jou. Als een soort toeschouwer, zonder dat het meteen anders moet. Aandacht voor jezelf, zonder oordeel, met liefde voor jezelf. En dat is een keuze die je heel bewust ‘moet’ maken. Kiezen om aandacht aan jezelf te besteden, echte aandacht. Zodat je kunt ‘Zijn’, met alles wat er is.

coachlink magazine

• 75

Tools en werkvormen voor optimale interactie

76 • c o a c h l i n k

magazine

De natuurlijke ordening als helend principe

De coachstijl van...

Jane Coerts ‘In de stilte vindt het zoekproces plaats’

Jane Coerts is een volgende coach; ze volgt het tempo van de coachee en haar eigen lichaamssignalen. Het overkoepelende thema van deze coach en opleider is het bevorderen van verbinding met jezelf en je binnenwereld, als basis voor gezonde autonomie. ‘Verbinding met jezelf vraagt heel erg om verbinding maken met je yin-kwaliteiten, en is heel belangrijk in een wereld die yang-kwaliteiten decennialang heeft overgewaardeerd. Het een is niet beter dan het ander, het gaat om een gezonde balans, zoals ik ook beschrijf in mijn boek Van burnout naar levenszin. Als ik luister naar mijn cliënten, luister ik naar de stilte achter en onder de woorden. Wat wordt hier werkelijk gezegd en juist niet gezegd? Ik wacht net zolang tot de woorden komen die de onderstroom aan het licht brengen. Als ik die woorden uitspreek, zie ik iets veranderen bij de ander. De ademhaling wordt dieper of het lijkt alsof de ander wakker wordt.’ Laatst voerde Jane een eerste gesprek met een coachee. ‘Ze had veel verhalen waaruit bleek dat ze snakte naar erkenning door haar ex-man en noemde opvallend veel details.’ ‘Wat ben je goed in onthouden! Maar wat vergeet je nou?’, vroeg Jane haar. ‘Ze schokte, en daarna drong het besef tot haar door: het leven kan ik niet veranderen, maar wél mijn eigen perspectief. In die stilte vond er bij haar een heel proces plaats, zo bijzonder.’

‘Ik wacht tot ik merk: hier wil iets opgelicht worden’ Jane begon haar carrière als onderzoeker naar gezichtsuitdrukkingen in de Nederlandse Gebarentaal. ‘Ik luister én kijk naar mijn coachee. Ervaar ik de ander als congruent of raak ik in verwarring? Ik gebruik ook mijn lichaam als ”klankkast”. Als een coachee iets vertelt in contact met zichzelf, dan blijft mijn lichaam wakker; vertelt hij als een waarnemer, dan raak ik hem kwijt. Veel verhalen worden verteld om in het hier-ennu te krijgen wat er daar en dan niet was.’ Werken in het hier-en-nu helpt in de ontwikkeling naar autonomie. ‘Met het oude gemis heb je te dealen. Dat is onderdeel van jouw verhaal, jouw geschiedenis. Als je hiervoor buigt, erken je: zo was het, dit heb

ik aangetroffen. Dat is een opgave en vaak loopt de route langs schuld.’ Op de intake na, start Jane elk gesprek met een aandachtoefening. ‘Die helpt om de coachee te laten landen, om hoofd, hart en lichaam te voelen.’ Naast een-op-eengesprekken gebruikt Jane familie- en organisatieopstellingen om de coachee of opdrachtgever tot nieuwe ervaringen te laten komen of om blinde vlekken op te lichten. ‘Ook hier werk ik langzaam. Ik voel mijn impulsen, maar wacht tot ik merk: dit wil gezien worden.’ Zo deed ze een organisatieopstelling bij de Belastingdienst over de Brexit. ‘Ik miste iets en benoemde dat. Daarop reageerde een representant met: “Ik sta hier en hier voor.” Je zag dat het hele systeem zich ontspande. Dat is zo gaaf; als iets verborgens zich toont, voelt iedereen: natúúrlijk!’ (NvO)

coachlink magazine

• 77

Interview Interview

‘Wees aandachtig’ Aart Goedhart over de kracht van aandacht

Een stressloos leven, een agenda die niet je leven beheerst en tijd voor hobby’s en een privéleven. We willen het allemaal, maar vaak gaat het moeizaam. Auteur Aart Goedhart schreef met compagnon Barbara van der Steen een meesterlijk ‘zelfhulpboek’: Eindelijk rust in je hoofd. Veertig oefeningen vergezeld van lezenswaardige theorie om het leven behapbaarder te maken én aandacht en rust te vinden. Een gesprek met een bevlogen én aandachtig mens. Tekst: Hedda Treffers

78 • c o a c h l i n k

magazine

Ik heb jullie boek met grote interesse gelezen én de oefeningen in de praktijk gebracht. Ik twijfelde of ik het nou een zelfhulpboek moet noemen. Het ontstijgt die titel eigenlijk een beetje; er komt ook zoveel filosofie en psychologie aan te pas. Wat vind jij zelf? ‘Een zelfhulpboek? Ja, dat zou je toch eigenlijk wel kunnen zeggen. Ik zie het zelf dan als het eerste “niet neo-liberale zelfhulpboek”. Veel van die boeken passen namelijk naadloos in de neo-liberale traditie: je moet het zélf aanpakken, de sleutel ligt bij jou als individu, jij moet het alleen doen. Met dit boek hebben we schoorvoetend geprobeerd hier kritisch naar te kijken. Het gaat tenslotte over wederkerigheid; je moet niet alleen jezelf, maar ook je omgeving kritisch bekijken. Sta eens stil bij de impliciete regels, de context, je omgeving of, zoals dat nu heet: je “bubbel”. We proberen juist aan te leren dat je jezelf ook in een wat milder licht mag bezien.’

Zou je kunnen zeggen dat het boek ook een wat wetenschappelijker inslag heeft? Jullie vervlechten op een mooie manier citaten van auteurs, filosofen en wetenschappers… ‘Wetenschappelijker zou ik misschien niet direct zeggen, maar we verwijzen wel veel naar tradities: neem de Stoïcijnen, die van mening waren dat de mens zich moet oefenen om op het ergste voorbereid te zijn: “Pas als je ervaart wat ellende is, neemt de angst ervoor ook af”. Het boek gaat echter vooral over zelfreflectie in een dolgedraaide maatschappij die we soms niet helemaal kunnen bijbenen. Aan de hand van grote oude namen uit de psychologie en filosofie proberen we een aantal van die oude tradities terug te halen. Een daarvan is: wees aandachtig.’

Aart Goedhart (1965) adviseert en begeleidt sinds 1996 bij samenwerkings- en veranderprocessen. Is sinds 2017 partner van adviesbureau Wenders.nu. Verder is hij kerndocent bij de FCE-leergang ‘Proceskunde, Werken met Aandacht’, en bij ‘The School of Life, heldere ideeën voor het alledaagse leven’.

Maar het zijn geen hapklare brokken die jullie presenteren… ‘Klopt helemaal. Er is ook geen one-stop-solution voor. Dat zou een veel te gemakkelijke voorstelling van zaken zijn. In die zin is het een fijnzinnig boek.’

Al helpt het wel om even grondig in je sociale media-accounts te snoeien… ‘Zéker! Die oefening van het je onttrekken aan appgroepen zit er natuurlijk ook in. En dat geeft rust. Maar de sociale media bréngen ook heel veel plezier en een gevoel van saamhorigheid, dus daar moet je een balans in zien te vinden. De vraag is dan vooral: heb ik mijzelf nog in de hand en kan ik eigenlijk van die groepen genieten of is het lid zijn van zo’n groep vooral een verstoring van mijn leven?’

‘We proberen juist aan te leren dat je jezelf ook in een wat milder licht mag bezien’ Ik vond zelf de oefening met het in kaart brengen van je vriendschappen een heel prettige. Dat je ineens heel helder ziet bij wie je wát vindt. Dat je met de een goede gesprekken hebt en met de ander vooral veel kunt lachen en dat je soms een piek hebt en soms een dal. ‘Dat vind ik heel leuk om te horen. Ik zeg altijd: vriendschap zit niet in een doosje. Ook relaties hebben een proceskenmerk en dus moet je er beweeglijk naar leren kijken. Je hebt verschillende soorten vriendschap en die moet je leren waarderen. Overigens ook zonder daar een soort hiërarchie in te willen aanbrengen.’

Wat ik wel merkte bij het doen van jullie oefeningen is: als ik iets met meer aandacht doe, kost het me meteen meer tijd… ‘Wat we proberen mee te geven is dat je de dingen vooral met een andere intensiteit doet, waarbij je je aandacht verlegt en net iets bevragender naar de zaken gaat kijken. Ik noem iets heel simpels: zet geen podcast op wanneer je op de fiets zit, maar kijk om je heen en reflecteer op de dingen die je ziet en meemaakt. coachlink magazine

• 79

Wat ik onder andere zo fijn vind aan jullie boek, is dat het zowel op vrouwen als op mannen geschreven is. Vaak merk je dat een van de geslachten toch overheerst. [Lachend] ‘Misschien omdat het ook geschreven is door een man en een vrouw, maar heel goed om te horen. Het gaat natuurlijk ook over vragen die niet uniek zijn voor het ene of het andere geslacht. Vaak heb ik zelf bij zelfhulpboeken namelijk het gevoel dat het meer richting vrouwen is geschreven.’

Hoe is het boek eigenlijk ontstaan? ‘Barbara van der Steen [coauteur, red.] en ik hebben al twintig jaar gezamenlijk een adviespraktijk. In die praktijk werken we vanuit de procesfilosofie. Na tien jaar werd ons gevraagd: hoe doen jullie dit toch? Toen hebben we onze eerste leergang over proceskunde ontwikkeld. Na vijf edities van deze leergang kregen we het verzoek om er nog meer theorie aan toe te voegen. Zo ontstond dit boek. Overigens komt het ook weer van pas bij ons werk als docent aan de School of Life.’

Hadden jullie een bepaalde lezer in gedachten, bij het schrijven? ‘Nee, niet een speciale lezer in de zin van functie of beroepsgroep. Wel hielden we ons erg bezig met de vraag: in welke positie pak je dit boek? Natuurlijk moet je niet on-intelligent zijn – wat overigens iets anders is dan intelligent – maar het gaat er vooral om dat je op een punt in je leven staat waarop je denkt: ik kan het niet meer afpellen, oftewel: how did I end up here? Mensen met die vraag hebben hier wat aan. En natuurlijk moet je het ook wel een beetje interessant vinden om over Sartre of Aristoteles te lezen, dat wel.’

‘Het gaat vooral over zelfreflectie in een dolgedraaide maatschappij die we soms niet helemaal kunnen bijbenen’ En dan - als mensen vastlopen en jullie boek pakken, wat kunnen ze verwachten? ‘Dat je vastloopt in het leven, geen plezier meer hebt of burnout raakt heeft met een samenspel van zoveel dingen te maken: neem je opvoeding, je vorming, de context waar je je in bevindt, onze neo-liberale cultuur et cetera. Die zaken pellen we een voor een af zodat je tot de kern kunt komen.’ 80 • c o a c h l i n k

magazine

Aarts coauteur Barbara

Hanteren jullie daarom de indeling van de zes levensdimensies? ‘Ja, daar is lang over nagedacht, maar aan de hand van die indeling kun je reflecteren op jezelf en je omgeving met de meer dan veertig oefeningen. Het gaat dan om aandacht voor jezelf, vriendschappen en relaties, je creatie, je mentale ruimte, emoties en intuïtie én de gemeenschap waar je deel van uitmaakt. Allemaal zaken waar de meesten van ons mee te maken hebben in hun leven. De oefeningen maken iets actief waardoor je meer mentale ruimte schept. Overigens hebben we de zes dimensies heel bewust niet in concentrische cirkels gezet; er zit geen hiërarchie in, ze zijn allemaal belangrijk.’

Heb je zelf een favoriete opdracht in jullie boek? ‘Nou, dat zijn er veel, maar laat me even kijken… Ja! De opdracht met het schilderij is wel absoluut een van mijn favorieten. Deze leert je aandachtig te kijken naar een – op het eerste gezicht – niet zo opvallend schilderij van Aert van der Neer dat in het Rijksmuseum hangt. Je kunt het schilderij uit 1645 op de afbeelding in het boek bekijken, maar er staat ook een QR-code in naar de echte foto zodat je nog preciezer kunt kijken. Het mooie is dat veel mensen het op het eerste gezicht een beetje saai vinden, maar dat het gaandeweg steeds meer oproept. Mensen blijven dingen ontdekken en worden steeds enthousiaster, dat doet aandacht dus.’

Ben je eigenlijk een kunstliefhebber? ‘Ja, ik geef naast mijn werk ook rondleidingen in het Stedelijk en het Rijksmuseum waarbij ik mensen naar de helende werking van kunst leer kijken. Dat lag de laatste tijd even stil natuurlijk, maar het begint nu langzaam weer op te starten. Dat vind ik erg leuk om te doen. Ik zou dat hier in mijn woonplaats Haarlem ook nog wel op poten willen zetten. Genoeg bijzondere musea hier.

Kregen jullie leuke reacties op het boek? ‘Ja, we krijgen ontzettend warme, ondersteunende reacties. Iemand schreef: “Het boek zet echt aan tot zelfonderzoek” en iemand anders: “Ik heb niets met filosofie, maar dit is precies wat ik zocht”. Kijk, het grote voordeel van het boek is dat het heel nabij is; het gaat niet over grootse, meeslepende zaken, maar het zit hem in de alledaagse dingen: een werkoverleg, vrienden, je omgeving, het gesprek waar je in zit. Het is direct toepasbaar en daardoor kunnen mensen er gemakkelijk aan relateren.’

‘Zet geen podcast op wanneer je op de fiets zit, maar kijk om je heen en reflecteer’

Aart Goedhart en Barbara van der Steen zijn beiden ervaren adviseur, coach en spreker. Hun boek Eindelijk rust in je hoofd bevat naast inspiratie uit de filosofie en psychologie concrete oefeningen waarmee je in veertig dagen de kwaliteit van je aandacht, je mentale rust en je creativiteit verhoogt. Je leert het idee van controle los te laten en te zoeken naar plezier in de chaos van alledag. Zo word je je eigen rustpunt. ISBN 9789024438686 Paperback: ¤ 20,- E-book: ¤ 14,95 Boomuitgeversamsterdam.nl

Winactie e geven drie exemplaren weg van W Eindelijk rust in je hoofd. Kans maken? Stuur dan voor 15 januari 2022 een mail naar win@coachlink.nl

Wat kunnen onze lezers, toch veelal mensen in een coachend beroep, specifiek uit jullie boek gebruiken? ‘Het boek helpt mensen in het algemeen om een onderzoekende houding aan te nemen ten opzichte van zichzelf en hun omgeving. Aan de vraag “ik wil hieruit komen” moet iets voorafgaan: onderzoek. Maar hoe doe je dat? Ons boek helpt daarbij. En het vak van coaches is natuurlijk bij uitstek onderzoekend dus in die zin biedt het praktische handvatten, zeker ook aan hen.’

coachlink magazine

• 81

De coachplek van...

Iris Kolthoff Huiselijke kamer Iris Kolthoff was op zoek naar een coachruimte, maar de co-working spaces in Rotterdam vond ze niet geschikt; er zat geen trainingsruimte bij, er waren glazen wanden of kille systeemplafonds. ‘Er was weinig aandacht besteed aan de sfeer.’ Ze besloot zelf een ruimte te huren en vond een geschikte plek van 200 m2 met vijf coachruimtes, een trainingsruimte en een fijne ontvangsthal. Hier coacht zij mensen in het ont-moeten.

82 • c o a c h l i n k

magazine

‘Na mijn zwangerschapsverlof startte ik vijf jaar geleden als coach en werkte ik vanuit de woonkamer. Een huiselijke setting midden in het centrum van Rotterdam met weinig kosten. Maar het kostte me steeds een uur om de baby- en kinderspullen in de wasmand te verzamelen en uit het zicht te krijgen.’ Iris ging daarom op zoek naar een geschikte coachruimte. ‘Dit was het begin van Canvas Rotterdam. Ik gaf elke ruimte een kleur op de muur, zoals kobalt en oker. Daardoor kreeg iedere ruimte z’n eigen sfeer, maar de setting van alle ruimten is huiselijk, met vintage meubels, echte planten en fraaie accessoires.’ Iris coacht veel in haar favoriete ruimte

Kobalt. ‘Hier staat een vintage buffetkast die mijn man en ik kochten van het geld van onze bruiloft. Ook staan er boeken van mij, en onze oude eetkamertafel. Soms noem ik de ruimte gekscherend “mijn zolder’’’, lacht ze. Aan de eetkamertafel schreef ze het boek No-nonsense trainen, dat in maart 2022 verschijnt.

‘Okergeel herinnert me aan mijn speelsheid’ De ruimten werden al snel verhuurd aan coaches en trainers. De huiselijke setting is onderdeel van het succes. ‘Het helpt

coachees zó erg als ze binnenkomen in een mooie, fijne omgeving.’ Trots is ze ook op de koffie van koffiebonen en de losse thee. Inmiddels is Iris in dienst van opleidings instituut NONONS. ‘Ze hebben niet alleen mij, maar ook de ruimte overgenomen.

Hoewel NONONS Rotterdam kleurrijker is, hoor ik regelmatig dat de vibe bij NONONS Amsterdam hetzelfde is.’ De kamer Oker is een speciale ruimte voor Iris. ‘Ik heb zelf ooit zo’n bijzonder inzicht gekregen tijdens een sessie waarin ik zelf werd gecoacht. Dat heeft voor mij alles veranderd. Ik droeg

die dag een okergeel jurkje, waardoor deze kleur me herinnert aan het innerlijke deel in mij dat speels en vrij is, dat me hielp coach te worden terwijl ik zwanger was, te gaan ondernemen en een groot pand te huren. Steeds als ik die okergele muur zie, word ik aan mijn speelsheid herinnerd.’ (NvO)

coachlink magazine

• 83

Aandacht voor wat wel werkt

84 • c o a c h l i n k

magazine

reindert westrik

Je kunt je energie maar één keer gericht inzetten en waarom zou je dan niet alle aandacht gebruiken voor talenten? Je kunt de ander niet effectief coachen als je zijn talenten niet kent. In dit artikel ontdek je de kracht van aandachtig luisteren naar talenten. Reindert Westrik biedt een ander perspectief op het effect van de aandacht verschuiven van wat niet werkt naar wat wel werkt en hoe dat de kwaliteit van je coachingsgesprekken vergroot.

aseer jij jouw keuzes op je talenten, of zie je die als bijzaak? Waarschijnlijk het laatste. Niet gek hoor, dat gebeurt namelijk in negen van de tien gevallen. Wel zonde, als je het mij vraagt. Ik zie jouw talenten als het fundament van alle beslissingen die je maakt. Ik zal je uitleggen waarom. Op mijn negentiende ben ik bij een ruzie over vindersloon op klaarlichte dag in de binnenstad van Zwolle neergestoken met een mes. Ik vertel je dit niet om je te laten schrikken of om medelijden te wekken. Allesbehalve zelfs. Ik vertel je dit omdat ik het heb aangevoeld. Ik heb aangevoeld dat er iets ging gebeuren, maar wist niet precies wat. Op dat moment heb ik niet naar mijn innerlijke stem geluisterd. Ik ben niet gevlucht, maar ben juist het gevecht aangegaan. Stoer misschien, maar niet slim in een situatie waarin de ander valsspeelt. De messteek leverde mij een klaplong op. Het heeft minder dan één centimeter gescheeld of ik had je dit überhaupt niet kunnen vertellen.

Luisteren naar jouw talenten brengt je levensgeluk

kende kwaliteit van leven te rapporteren. Daarnaast hebben ze ontdekt dat een ‘strengths’-interventie op de werkvloer voor 7,8 procent hogere productiviteit zorgt. Er is geen efficiëntere en effectievere manier om mensen intrinsiek te motiveren dan aandacht voor hun talenten! Volgens onderzoek zouden millennials snakken naar feedback. Maar het meeste ‘onderzoek’ dat deze theorie ondersteunt, is verkeerd; net als andere generaties hunkeren millennials naar aandacht, aandacht voor hun talenten.1 Maar je ziet toch op de social media wat de millennial wil, hoor ik je denken, die hebben toch een alomtegenwoordige feedbacklus gecreëerd? Maar niemand gebruikt Facebook, Instagram of Snapchat vanwege de eerlijke feedback die je daar krijgt. Het zijn middelen voor positieve aandacht. Snapchat is zelfs ontstaan vanuit de behoefte aan minder feedback! Op dit medium is er geen oordeel, noch enig permanent verslag van dat oordeel; er is alleen de verbinding met een vriend of een publiek. Juist de afwezigheid van permanente feedback stelt de Snapchat-gebruikers in staat om meer casual, meer op hun gemak en meer echt te zijn, en deze veilige, attente plek trekt miljoenen mensen aan.

Aandacht voor talent Dit incident heeft mij één heel belangrijke levensles geleerd: luister naar je eigen systeem. Geef het aandacht. Jouw innerlijke wijsheid voelt namelijk exáct aan wat het juiste pad is. Ze wordt gestuurd door jouw talenten en is van levensbelang. Luisteren naar jouw talenten brengt je levensgeluk.

Verbinding of feedback Adviesbureau Gallup bestudeert al meer dan tachtig jaar de menselijke natuur en het gedrag. Gallup-onderzoekers hebben ontdekt dat mensen die zich richten op het benutten van hun sterke punten, drie keer zoveel kans hebben om een uitste-

Kortom, niemand zit te wachten op feedback! Je kunt de ander veel beter helpen presteren als je aandacht geeft aan zijn talenten. Sterker nog, feedback is totaal niet effectief en kan zelfs averechts werken als je de talenten van de ander niet kent. Als er wordt gefocust op je talenten sta je het meest open voor leren en ben je het nieuwsgierigst. Aandacht is niet negatief of positief, het gaat over inzichten van binnenuit en beter presteren, in mijn beleving gaat het dan over strengths-based feedback en de coaching daarop. 1 www.marcusbuckingham.com/do-millennials-want-feedback/; hbr. org/2019/03/the-feedback-fallacy

coachlink magazine

• 85

Een voorbeeld: iemand met het talent communicatie denkt door te praten. Die wordt vaak gezien als babbelbox. Feedback: ‘Jij praat echt veel, wil je wat minder praten, stop daarmee!’ Positieve feedback: ‘Nice, dat heb je echt goed verwoord!’ Strengths-based feedback: ‘Ik weet dat je denkt door te praten, alleen ik weet niet altijd het verschil tussen wanneer je me iets wilt vertellen, mij een opdracht geeft of wanneer je gewoon hardop wilt nadenken. Het zou mij helpen als je je communicatie(stijl) framet, als je bijvoorbeeld zegt: “Mag ik even hardop tegen je aanpraten om mijn gedachten aan te scherpen?” Ik denk dat je dan nog sterker kunt communiceren.’

Het talent aanpassingsvermogen ‘De toekomst is onzeker en het verleden onveranderbaar, het moment is nu. Ik presteer daarom het allerbest onder druk! In een dynamische wereld een prachtig talent dat helaas niet altijd wordt gezien en begrepen.’ – guy verdult In mijn coachingspraktijk werk ik met en vanuit de sterke punten van mensen. Hiervoor gebruik ik de 34 thema’s van de Clifton Strengths. Ik geef aandacht aan wat wel werkt met mensen. Een talent dat supersterk is in het moment is het talent aanpassingsvermogen. Mensen met dit talent leven in het moment, ze leren en veranderen snel. Ze krijgen energie, komen tot leven en halen een kick uit de chaos, ‘door het moment te pakken’. Ze kunnen snel veranderingen aanbrengen die nodig zijn in het moment. Als ze er zijn (in het moment), dan hebben ze pure aandacht.

Als we niet uitkijken wordt ons leven een lange grote afleiding Maar omdat ze in het moment leven en omdat ze het concept ‘op tijd komen’ niet zo belangrijk vinden – ze vinden dat wat er in het moment gebeurt belangrijker – en ze daar alle tijd en aandacht voor willen nemen, komen ze vaak te laat. Daardoor komen ze ook soms in de problemen. Als coach bij het programma Coach4more op het Deltion College in Zwolle coach ik al jaren studenten die meestal aan het einde aan van hun mbo-carrière zijn. Dat wil zeggen, ze worden bijna van school gestuurd. Hierbij is me opgevallen dat ongeveer 80 procent 86 • c o a c h l i n k

magazine

van deze studenten het talent aanpassingsvermogen hebben. Ze vallen vaak uit het schoolsysteem omdat ze meer waarde hechten aan het moment dan aan de regels van op tijd komen. Hierdoor worden ze regelmatig als niet betrouwbaar gezien en soms zelfs als lui. Dit is onterecht, want ze zijn in staat om met echte aandacht en volledig in het moment aanwezig zijn. Ze gaan voor niet alleen fysiek aanwezig zijn, maar ook geheel mentaal. Ze gaan dus voor een kwalitatief moment – pure aandacht – en niet voor de voor hen doelloze aanwezigheid.

In het moment Wat we van mensen met dit talent kunnen leren is dat zij niet op tijd zijn prioriteren, maar doen wat nu nodig is. Wees aanwezig in het moment! Aandachtvol. Zeg je afspraak af als je weet dat je niet met je volle aandacht erbij kan zijn. Mediteer van tevoren. Vraag jezelf af wat je wilt bereiken in het moment nu je er toch bent. Deze vraag zorgt ervoor dat je direct in het nu bent. Hoe kunnen wij mensen met aanpassingsvermogen helpen? Als zij niet op tijd komen, geven ze daarmee eigenlijk aan dat ze niet weten waarom het nu urgent is om iets te doen of wat hun bijdrage of rol is. Vertel hun waarom het voor jou belangrijk is dat zij er zijn, en welke waarde ze op dat moment kunnen toevoegen. Dan kun je in het moment rekenen op iemand die betrokken en met volle aandacht aanwezig is.

Je verspeelt je aandacht veel meer dan je denkt Volgens het platform Asana bekijken we onze email 36 keer per uur en ongeveer 650 keer per dag. Ongeveer 11 minuten per dag zijn we volledig gefocust aan het werk. We zijn zelfs zo afgeleid dat we letterlijk tegen muren aanlopen en naar het ziekenhuis moeten als we op onze telefoon zitten te kijken. Het duurt ongeveer 23 minuten om weer terug in focus te zijn, helaas worden we om de 3 minuten afgeleid. Dat betekent dus dat we echt onze aandacht er niet bij hebben. Ook blijkt uit onderzoek dat we helemaal niet productief kunnen multitasken!2 Het kost je ongeveer 40 procent productiviteit. Je krijgt dus niet meer gedaan als je jouw aandacht over meerdere taken verdeelt. Het advies is dan ook om te unitasken, dus echt slechts één taak tegelijk doen en helemaal afmaken! Dit klinkt makkelijk, maar is in de praktijk veel moeilijker om 2 www.apa.org/research/action/multitasking

LEES TIJDSCHRIFT VOOR BEGELEIDINGSKUNDE! HÉT PRAKTIJKWETENSCHAPPELIJKE VAKBLAD VAN BEROEPSVERENIGING LVSC

TIJDSCHRIFT VOOR

ontmoeting

kennis en kunde

2 12

column

Frans Authentiek leiderschap Jürg Thölke en Rombout van den Nieuwenhof

kennis en kunde

en kunde

reflectie en wankele ren over Reflecte e effecten n? negatiev te betekene Wat hebben erstellingen voorond

reflectie Tom Luken visie op Een andere Luken Reactie op en d nd ontston Fred Korthag sie in Nederla Hoe supervi elde ontwikk en zich 0 1928-197 Periode Kessel Louis van st

column

met toekom Een vak Oss Leike van

ing eting meer zelfstur tijd vraagt ‘De huidige ionals’ ngen ieopleidi van profess over de supervis de Vries Een gesprek en Maartje sé Geenen Marie-Jo De Weg g8 Afleverin Kees Faber

ontmo

lVsc

www.lvsc.eu

bestuur

het 70 Van bij? je er ook ver’ 70 Ben ngres ‘Cross-o 71 LVSC-co LVSC 71 Over

www.

Jacco van Uden

enlvsc kunde

de goed volgen Met zachte Beek ogen bekek Over het en ontmoeten van schaam Anke van Helden te

LVSC

Voorbij empathische Van denken intenties naar doen Lidewij Niezink

ontmoetin

De Weg Aflevering 20 Jan Oostin g

EEN UITGAVE

VAN LVSC

gelezen

Compassie en empat gespreksvoer hie in motive ing rende Een literatu urstudie Marlies Jellema

EN REFLECTER LECTIE OVER REF

62 Van het bestuu r 62 Bunde ling intervi 62 Jubileu ewreeks Europese mcongres collega’s 63 Over LVSC LVSC 63 Agenda

lvsc.eu

EEN UITGAV

E VAN LVSC

KAN IK JO U VO EN DENKELEN EN? LVSC-NIEU WS

Ik ben toch niet gek?! WS

LVSC-NIEU

t van De staais ie super v

Agenda

71 TVB 4-2020.indd 200 Omslag

www.

#2 2021

kennis

begeleidingskunde

2018 NDE #1 INGSKU BEGELEID RIFT VOOR TIJDSCH

oneel

Redacti

Frank Verborg

54n Dichter in het vak: verhalen voor de

hun zweet ruiken Boekbespreking de Waal

kennis

praktijk en professie

NHOUD

colum

Ik moet

14 Coach ` Supervisie in de virtuele ruimte 58 leider Van het bestuur end schap, empat en compa Omgangsvormen voor supervisorisch leren 58 Jubileumcongres LVSC ssie hie in een gekke wereld 59 Over LVSC Dirk Boersm Michiel de Ronde Agenda ie 22 Empat 59 a en profess hie: ‘nice ing? praktijk to have’ ontbind Liesbeth che en kritische of ‘must staat van dynamis beroepen van Vliet, 36 In have’? ie als actuele, dienstverlenende Maartje en Frans Supervis de voor Kruyne Meijers Derksen en Florus opleidingsmetho en Theo Witkamp it in zorg Sjaak Körver, professionalite ontmoetin rende g 42 Verande 28 ‘Empa ie zijn? supervis welzijn thie ie nog wel Melis en en solida heeft rechtvaardig Moet supervis iebelink, Korrie riteit nodig’ heid Kuijer-S Wietske In gespre Vijlder k met Ignaas iteit eling Frans de complex Kees Faber Devisch sie in ontwikk toenemende en Carole 50 Supervi d in context van van de Logt Vakgebie e appelijk de Ronde praktijk Michiel je maatsch sor, neem 34 Empat en professie 62 Supervi oordelijkheid! hie: goed verantw voorbeeld Miriam doet Op Ronald Wolbink 32

s en kunde

Kan ik jou gelezen voelen en Over49 de kracht Waarom wordt dedenke menselijk n? maat zo en valkuil Greet Vanaer vaak vergeten? en van empath schot ie Boekbespreking

Ken je dat? Tijn Ponjee

EEN UITGAVE VAN LVSC

TIJDSCHRIFT VOOR BEGELE IDINGS KUNDE

Hoogbegaafd: wel anders maar niet gek Noks Nauta Inclusie is ook een keuze Versterken van de lhbt-gemeenschap binnen organisaties 2 Ernst Dekker

‘Thuiskomen via een bochtig pad’ In gesprek met Jules Tielens Redactionee Tijn Ponjee l Kees 47 Faber De Weg Aflevering 18 kenni Muriel van der Spek

#4 2020

BEGELEIDINGSKUNDE TIJD IN DEH SUPERVISIESC #2 2021 #1 2018 VIRTUELE RUIMTE B EGELEIRIDFT VOOR INGSKU LVSC-NIEUWS OR RIFT VO SKUNDE CH N DS DE TIJ DING BEGELEI

INHOUD

Redactioneel

TIJDSCHRIFT VOOR BEGELEIDINGSKUNDE #4 2020

INHOUD

24-11-20 13:35

Empathi e

lvsc.eu

WORD ABONNEE en je krijgt: • 4 fysieke themanummers per jaar • TsvB digitaal in je mailbox • Toegang tot online TsvB-archief en LVSC Kennisbank VRAAG NU EEN GRATIS PROEFNUMMER AAN OP WWW.TSVB.NL

te doen. Voorkom ook verspilling van aandacht door van taken te verwisselen, er zal altijd een stukje spil (attention residue), een beetje van de taak in je hoofd blijven hangen. En hierdoor versnipper jij je aandacht weer. Mede omdat mensen graag dingen willen af ...

Focus Hoe zorg je ervoor dat je dit residu niet achterlaat? Eigenlijk is dit heel simpel, gewoon door een heel helder doel te stellen, en dat superconcreet te maken! Welke stappen ga je zetten en wanneer? Wat heb je dan als je het doel bereikt hebt? Hoe laat is het dan? Enzovoort. Leg dit vast in je tweede brein! Schrijf het op zodat je je hoofd weer leegmaakt en meer aandacht kunt hebben voor de taak waarmee je bezig bent. Mensen met het talent focus kunnen als geen ander hyperfocussen. Ze zijn in staat om met intense en volhardende concentratie de aandacht te richten op wat nu nodig is om een langetermijneinddoel te halen. Zij weten intuïtief wat nu pri-

oriteit heeft, wat als eerst gedaan moet worden en waarom. Door hun vasthoudendheid kunnen ze ook anderen helpen om te focussen op het einddoel. Wat doe je als je toch stiekem afgeleid bent? Een simpele techniek is om je zelf te vervelen, letterlijk naar de muur te staren. Dit zorgt ervoor dat de taak die je moet doen aantrekkelijker wordt. Neem een paar diepe ademteugen en zorg ervoor dat je echt in een andere mentale staat bent. Maak desnoods een wandeling, neem een koude douche of een nappuccino3! En onthoud tot slot: als er een ding is wat je volledige aandacht waard is in deze wereld vol met afleiding, dan zijn dat jouw talenten en die van je coachee!

3 www.danpink.com/resource/nappuccino-a-scientific-5-step-guide-tothe-perfect-nap/

coachlink magazine

• 87

Aandacht de onzichtbare weegschaal in mijn hoofd kent het verschil tussen ik en de ander ik ben gewichtloos de ander wordt gewogen naar duur voelbare warmte oogcontact en vorm oprechtheid wint van duur offline van online oogcontact van blikken over schouder en daartussen is veel grijs gebied ze zeggen dat je ervan groeit terwijl ik in de spiegel staar vraag ik mij af hoelang ik moet blijven kijken om mezelf te zien groeien

marianne van velzen

88 • c o a c h l i n k

magazine

Coachlink Magazine 16: Aandacht

Articles inside

Marianne van Velzen - Aandacht

Reindert Westrik - Aandacht voor wat wel werkt

De coachplek van Iris Kolthoff

Aart Goedhart over de kracht van aandacht

De coachstijl van Jane Coerts

Joanne van Rooijen - Zijn met wat er is

Paula Kolthoff - Je lichaam als anker

Marja Postema - Zo belangrijk is het om aandacht te geven aan emoties

Freek Sarink - Net zo gedateerd als de muziek van ABBA

Sacha Loeffen - De richting van aandacht

Rebecca Wolf - Micro moments of love

Interview met Thijs Sins

Marielle Groot - Aanwezig zijn in het moment

Carin Compaan - Smaakt naar meer

Boek: Stevig staan in intense situaties

Annechien Broekmeijer - Aandacht groeit

Monique Verhoeven - Alles wat je geen aandacht geeft groeit

Heidy Peperkamp - Aandacht als DNA van familiecultuur

Tineke Mulder - In het oog van de storm

Yvonne Toeset - Bewuste aandacht gebruiken om negatieve emoties te transformeren

Anne-marie Bakker - Met potlood en papier

Hoe ik coach werd: Pieter Grimbergen

Tessa Dekkers - Is aandacht gedrag?

Het weekendgevoel van Wouter Metz

Patrick Heller - Ademruimte

Hans van Dijk - Kijken en luisteren zonder oordeel

Lieve Scheepers - Alles wat je aandacht geeft wordt rustig

Het nachtkastje van Hugo Hoetink

Tamar Valkenier: Verliefd op de wereld

De werkvorm van Annemieke Mintjes

Boek: De 8 coachcompetenties