Boerenvee 2018-6

nr. 6

november 2018

Boerenvee HĂŠt vakblad voor liefhebbers van boerderijdieren

Charme­offensief voor Fries levend erfgoed

Boerenvee in de nederjungle Resultaten onderzoek konijnenwelzijn Rondetafelgesprek keurmeesters www.boerenvee.nl

Geen tijd om te stoppen?

Kom online shoppen!

DE SPECIALIST -

Optimale darmgezondheid Verhoogde prestatie

Diervoeders Benodigdheden Geneesmiddelen Bodembedekking Laarzen/Klompen Reinigingsmiddelen Enkelvoudige zaden Bestrijdingsmiddelen Tuin & Landbouw artikelen Totaal samengesteld pakket tot 25 kg € 3,95 verzendkosten

Betere kwaliteit eieren

Ook voor de grootverbruiker kunnen wij een scherpe offerte aanbieden.

Ga naar de site of bel!

Verkrijgbaar bij:

WWW.ROPASTORE.COM feed to my heart’s delight Futter nach meinem Herzen une nourriture du cœur au ventre

adv Boerenvee cadeaucheque 103x132 HR.indd 2

2

27-09-18 15:19

voer naar mijn hart

alle G diervaorvo zijn Geders M vrij O

In hun natuurlijke omgeving struinen geiten de vlakte af en eten ze grassen, kruiden, boomschors en van struikgewas. (Her)kauwen vormt een essentieel onderdeel van hun vertering. Garvo 1020 alfamix geit en 5083 geitenbrok zijn volledig afgestemd op de spijsvertering en energiebehoefte van (hobby)geiten. Ze dragen bij aan gezonde dieren met een hoge natuurlijke weerstand.

Meer info over onze diervoeders en verkoopadressen zie www.garvo.nl

Garvo bv Molenweg 38 6996 DN Drempt telefoon +31 (0)313 47 23 21 e-mail advies@garvo.nl website www.garvo.nl

Boerenvee

Op de voorplaat: Zwartbles schapen Foto: Jan Smit

In dit nummer:

6

14

24

4.

Nieuws

5.

Boer en erf: advertenties van abonnees

6.

Boerenvee in de nederjungle

10.

Het Shetlandpony-virus

13.

Column: dierentaal, handig om te leren

14.

Oren doen het ‘m bij Border Leicesters

17.

Producten van & voor boer & vee

19.

Nieuws van rasverenigingen & stamboeken

20.

Het Brabanter herenhoen

24.

Hét jaar van het Groninger paard

25.

Fotowedstrijd: Nicole de Moree gefeliciteerd!

29.

Column dierenarts: het biggetje en de tape

30.

Dier en thuis: bijzondere kudde van ‘Knoalster’

32.

‘Van oude rotten en boerenvee’: het klassieke slagerswerk

37.

Bedrijfs- en productnieuws

39.

Geitenevent happening voor bezoekers én geiten

42.

Resultaten grootschalig onderzoek konijnenwelzijn

44.

Dier & weetjes

46.

Rondetafelgesprek keurmeesters

48.

Charmeoffensief voor Fries levend erfgoed

Voorwoord Na een zinderende zomer die maar geen plaats leek te willen maken voor de herfst, zijn inmiddels dan toch de blaadjes van de bomen. Het cliché dat elk seizoen zijn charme heeft, is waar. Overigens is het helemaal geen schande als u de gevallen bladeren lekker laat liggen om nog wat langer te genieten van de prachtige herfstkleuren. U doet hiermee niet alleen uzelf maar ook egels een groot plezier. Bladerhopen zijn namelijk heerlijke, knisperende schuil- en slaapplekken voor deze stekelige diertjes. Bovendien trekken

39

bladerhopen sappige slakken en allerlei andere onweerstaanbare egel-snackjes aan. En dat is mooi meegenomen, want doordat steeds meer mensen hun tuin betegelen, krijgen egels het steeds moeilijker om hun kostje bij elkaar te sprokkelen. Bovendien heeft ook de egel te maken met krapte op de woningmarkt. Het aantal plekken dat geschikt is om een fijne, ongestoorde winterslaap te houden loopt – mede als gevolg van die keurig opgeruimde en betegelde tuinen – steeds verder terug. Voelt u zich dus vooral niet bezwaard als u lekker met uw Boerenvee op de bank kruipt en niet met de bezem in de tuin staat. De egeltjes zijn u dankbaar!

Cindy Schwering, hoofdredacteur Boerenvee Mail: redactie@boerenvee.nl PS in het nieuwe jaar zal ons magazine niet meer op dinsdag, maar op vrijdag bij u in de bus

46

vallen. Een goed begin van uw weekend! Het eerste nummer van het nieuwe jaar verschijnt op vrijdag 25 januari 2019.

Kort Nieuws

Nieuws

Nieuwe website Boerenvee trekt veel bezoekers

Kinderen enthousiasmeren voor dierenhobby

De lancering van de nieuwe website van Boerenvee ging niet ongemerkt. De website haalde ineens weer de 1000 bezoekers, die gemiddeld bijna twee

Begin november vond de jaarlijkse clubten-

minuten op de site rondkeken. Voor die tijd was

toonstelling van Pluimvee- en konijnen-

het aantal bezoekers minder dan de helft. Ook alle

vereniging Vorden e.o. plaats. Zoals elk

eerder geplaatste artikelen uit het magazine gratis

jaar, waren de kinderen van groep 4 van

teruglezen? Maak dan een account aan via ‘Mijn

basisschool De Hoge Voorde welkom om op

Boerenvee’ rechtsboven. Abonnees blijven gratis

de keurdag een kijkje achter de schermen

lezen, niet-abonnees kunnen een beperkt aantal

te nemen.

artikelen gratis lezen.

Ondertussen bouwt Boerenvee verder aan de

“Vrijwel alle kleindierverenigingen hebben

website en ook aan het Youtube kanaal en de

te maken met vergrijzing. Wij willen graag

Facebookpagina. Een leuk filmpje of nieuwtje met

ons enthousiasme over onze hobby op de

ons, onze lezers en volgers delen? Deel het via

volgende generatie overbrengen, in de hoop

onze Facebookpagina of stuur het naar info@

dat onze hobby – het houden en tentoon-

boerenvee.nl

stellen van dieren – in de toekomst blijft Foto: Gerrit Lenselink

bestaan. Dat is bovendien ook belangrijk voor het in stand houden van erfgoedras-

Geen paard meer alleen dankzij paarden dating

sen”, aldus voorzitter Gerrit Lenselink, die

Communicatiebureau De Lynx uit Wageningen

leden van de vereniging begeleidde. “Het

gaat de boer op om eenzame paarden te voorzien

was een groot succes, de kinderen hebben

van een metgezel. Paarden dating moet eenzame

een geweldige morgen beleefd”.

de veertig kinderen samen met twee andere

paarden en pony’s bij elkaar brengen, zonder het

Keurmerk Paard en Welzijn van start

4

Tijdens het ondernemerscongres op Horse

gepakt, omdat er verder weinig regelgeving

Event 2018 is het Keurmerk Paard en

is ten aanzien van dierwelzijn. Als er

Welzijn (KPW) gepresenteerd aan het grote

overtredingen waren, kon soms in de wel

publiek. Dit is opgezet door onder andere

bestaande wetgeving genoeg grond worden

de Stichting Welzijn Paard om een norm te

gevonden voor handhaving. Zoals bij het

stellen voor paardenwelzijn. Met het

ontbreken van een droge ligplek”, aldus

keurmerk wil de sector een door de Partij

Vogelaar.

voor de Dieren gewenst verdergaand

Eisen voor het verkrijgen van het Keurmerk

eigendom te wijzigen. Initiatiefneemster Tjitske

Paardenbesluit voorkomen, en tegelijk

zijn onder andere dat een paard gezelschap

Ypma, eindredacteur bij Boerenvee en ook

werken aan een beter dierwelzijn.

moet hebben en toegang tot ruwvoer, voor

werkzaam bij De Lynx: “We zien veel eenzame

Jan Cees Vogelaar, interim-voorzitter van

een gezonde darmwerking. Een handleiding

pony’s en paarden. Eigenaren hebben niet altijd

Stichting Welzijn Paard: “We willen graag

met een volledige uitwerking van de

genoeg gras om meer dieren te houden. Maar je

laten zien dat we het goed doen. De laatste

werkwijze van het Keurmerk Paard en

kunt ze natuurlijk wel een half jaar op het ene en

tijd is de Nederlandse Voedsel- en

Welzijn is inmiddels beschikbaar op de

vervolgens een half jaar op het andere perceel

Warenautoriteit al met de Gids voor goede

website www.keurmerkpaardenwelzijn.nl.

zetten. Ik weet zeker dat er genoeg dierenvrienden

praktijken op pad geweest en heeft

Ondernemers en andere geïnteresseerden

zijn die dit willen helpen organiseren.” De beoogde

geconstateerd dat in 89 procent van de

kunnen zich alvast aanmelden om in

middelen zijn een kaart met plaatsen van eenzame

gevallen het dierwelzijn op orde is. Als de

aanmerking te komen voor een keuring.

paarden en pony’s, een Facebookpagina en folders.

norm van die meerderheid helder is,

Jan Cees Vogelaar: “Wij raden ondernemers

De NVVR (vereniging van recreatieruiters) heeft

kunnen we anderen uitdagen om te

aan om eerst advies in te winnen bij hun

zich al achter het idee geschaard en ook de

volgen.”

branche-organisatie, bijvoorbeeld LTO. Zij

Sectorraad Paarden die de Gids voor Goede

De NVWA mocht overigens niet beboeten

kunnen alvast samen met de ondernemer

praktijken heeft uitgegeven ondersteunt het idee

op grond van het niet nakomen van de

de eisen doorlopen, het bedrijf bekijken en

van harte. Via crowdfunding moeten de kosten

Goede praktijken gids. Die is namelijk niet

eventueel adviezen geven om de haalbaar-

worden gedekt. www.paardenbijelkaar.nl

wettelijk vastgesteld. “Maar die is er wel bij

heid te vergroten.”

Boerenvee

Nieuws

Nieuwe erkende fokcentra aangewezen De Stichting Zeldzame Huisdierrassen heeft dit jaar weer diverse fokkers aangewezen als erkend fokcentrum. De Boterhuispolder wordt binnenkort zeer waarschijnlijk erkend fokcentrum voor de Lakenvelder (koe). Cees Brouwer krijgt een erkenning voor het fokken van de Bonte geit.

Wiepke Lam mag zich erkend fokcentrum van de Zwartbles (schaap) noemen en Frits Dommerholt van de Sabelpoot kriel en de Kraaikop.

Dit jaar kwam er ook een educatief centrum bij: de Leidsche hoeven.

Voorzitter Geert Boink over de nieuwe erkende fokcentra: “Er vallen er altijd wat af, maar er komen er gelukkig ook elk jaar

Ode aan het varken

weer een paar bij. Op onze website staat

Atrice Miryanna van Reeden onthulde op 17

Jantien Mook: “Dat de bio-industrie tot op de

een checklist met criteria. Behalve mooi

oktober het imposante kunstwerk ‘Ode aan het

dag van vandaag bestaat is heel erg, het

fokmateriaal aanbieden, moet je ook goed

varken’ van kunstenares Jantien Mook in het

uitbuiten van dieren en omvormen tot fabrieks-

rasinformatie kunnen overbrengen en

Westerpark in Amsterdam. De onthulling was

dieren zou niet mogen bestaan. Ik wil met ‘Ode

mensen kunnen enthousiasmeren om lid te

tevens de start van het Europees burgerinita-

aan het varken’ de schoonheid en de kracht van

worden van een stamboek en dit zelf

tief tegen het gebruik van kooien in de

het dier tonen. ‘De sprong’ die de varkenssculp-

natuurlijk ook zijn. Fokkers die denken aan

veehouderij. Dit is een van de grootste

tuur maakt staat voor plezier en vrijheid, zo

de criteria te voldoen kunnen zich melden,

dierenwelzijnscampagnes ooit, waaraan meer

hoop ik dat mensen niet wegkijken, maar zich

wij komen kijken of men aan de criteria

dan 130 organisaties uit heel Europa meedoen.

juist vereenzelvigen met het dier. Ik denk dat

voldoet en reiken een bordje uit. Mensen

Het 7 meter lange en 4 meter hoge metalen

veel mensen het erover eens zijn dat ook dieren

vinden het steeds belangrijker om erkend

kunstwerk verbeeldt een varken dat naar

een natuurlijk leven moeten hebben, in de

fokcentrum te zijn lijkt het wel.”

vrijheid springt.

buitenlucht en in vrijheid.”

Boer en erf Tonnen (60 liter / ongeveer 40 kg) met draaideksel voor het muisvrij bewaren van uw voer, enz.

Goed onderhouden, platte boeren­wagen, met lamoen voor enkelspan.

Kunnen verzonden worden, verzendkosten

Geremd op de achterwielen, goed om

koper. Ophalen kan ook. Per stuk €10,- en 3

te bouwen voor evt. huifkar.

stuks voor €25,-. Omgeving Zuidwolde (Dr).

Lang 3.55, bak lengte 2.45, hoogte bok

Dhr. Mulder 06-18529320

1.65, breed 1.65, hoogte wagen 0.80 Vraagprijs: € 350 Mevr. Huyskamp-Rijsenhout 06-22393209

Uw advertentie ook hier? Abonnees van Boerenvee kunnen één keer per jaar een advertentie plaatsen in deze rubriek, geheel gratis! Stuur uw advertentie met foto naar redactie@boerenvee.nl. Geen abonnee of wilt u vaker dan één keer per jaar adverteren?

Dan geldt een tarief à € 22,50 per advertentie.

6/ 2018

Boerenvee

5

Boerenvee in de nederjungle

6/ 2018

Omdat natuurwetten anders in elkaar steken dan de wetten waaraan agrarische ondernemers gebonden zijn, wil het nog wel eens botsen tussen natuurbeheerders en agrariërs. In natuurgebied het Needse Achterveld speelt dit probleem niet. Ruim twee decennia geleden gingen drie partijen hier een uniek samenwerkingsverband aan dat tot op de dag van vandaag voortduurt. Wandelt u in het Needse Achterveld, dan kunt u zomaar oog in oog komen te staan met de ‘deeltijdbegrazers’ van dit natuurgebied: boerenrunderen en Fell Pony’s...

6

Boerenvee

Natte heidevelden Het Needse Achterveld, te vinden in de driehoek Neede, Markvelde en Rietmolen, herbergt één van de laatste oorspronkelijke natte heidevelden in Nederland. Ooit was dit het zompigste gedeelte van een veel uitgestrekter heidegebied. In de jaren zestig van de vorige eeuw moest dit het veld ruimen voor landbouwgrond. Vandaag de dag is een omgekeerde beweging gaande.

Staatsbosbeheer heeft in de afgelopen jaren een aantal omringende graslanden teruggekocht en de teeltlaag laten afgraven, waarna de oorspronkelijke vegetatie kon terugkeren. Daaronder pitrus, dwergvlas, kleine zonnedauw, klokjesgentiaan en het zeldzame waterlepeltje.

Jaarlijkse rodeo Boswachter Erik de Bruijn blikt terug op bijna dertig jaar natuurbeheer, waarbij het experiment niet werd geschuwd. “Toen we het terrein in beheer kregen, lag er een drie meter diepe sloot.

Deze trok al het grondwater weg, waardoor het gebied haar natte karakter verloor. Na demping van de sloot steeg het grondwater weer. Talloze berken kwamen met hun voeten in het water te staan. Hun kale, stervende staken werden het leefgebied van tonderzwammen en andere soorten paddenstoelen, terwijl bonte spechten er enthousiast hun nestholen in uithakten.

E

Om vergrassing van de heidevelden tegen te gaan, hoedde een en nevelige ochtend in september. Het is weldadig stil in

herder er periodiek zijn schapen. Later besloten we het gebied af

het 110 hectare grote Needse Achterveld. In de wijde

te rasteren met puntdraad en te laten begrazen door ons ‘eigen’

omtrek is geen stad te bekennen, dus ook geen drukke

rundvee: Schotse hooglanders. Lang hebben de dieren er niet

verkeerswegen. Heerlijk. Dan duiken twee spookachtige gestalten

gestaan. Toen ze met hun imposante horens de zeldzame,

op in de mist en klinkt een sonoor “Boehoee!” Witte wieven?

eeuwenoude jeneverbesstruiken op het hogere gedeelte begonnen

Nee, boerenkoeien. Het tweetal lijkt alleen oog voor elkaar te

te bewerken, stapten we over op het hoornloze Galloway rund. Dit

hebben. Toch voor de zekerheid maar even afstand nemen. Een

voldeed prima, totdat de jaarlijkse ‘rodeo’ ons de keel begon uit te

eindje verderop steekt het sierlijke hoofdje van een gitzwarte Fell

hangen. Elk jaar met te weinig mensen een kudde Galloways

Pony boven een gagelstruik uit, de omgeving scannend. Een uur

vangen en inenten is geen lolletje. Op zoek naar een minder

later trekt de mist op en onthult een parel van een natuurgebied.

arbeidsintensieve vorm van begrazing, namen we contact op met 6/ 2018

Boerenvee

7

een veehouder in de buurt met de vraag of hij zijn vee een deel

weer geschikte pony’s te vinden voor het project. Een telefoontje

van het jaar in het Achterveld wilde weiden.”

aan ons adres was genoeg om ons in de auto te doen springen. We

Een bijzonder voorstel

6/ 2018

Boerenvee

opfokgebied voor onze 1-jarige en 2-jarige Fell Pony’s. Al

Vee- en varkenshandelaar André Voortman herinnert zich nog

jarenlang doen ze het fantastisch op hun puur natuur menu. Ik

goed hoe deze veehouder, destijds zijn buurman, hem een

leer ze het halter en de trailer kennen, laat ze vlak voor het

bijzonder voorstel deed. “De veehouder vertelde me dat hij geen

vertrek ontwormen en bekappen en breng ze daarna naar het

gebruik wilde maken van het aanbod van Staatsbosbeheer. Iets

Achterveld, waar ze vijf maanden lang in volledige vrijheid

voor mij? Ik nam contact op met de boswachter. We spraken af

leven.”

eerst een jaar te gaan proefdraaien met Simmentalers, een

8

waren razend enthousiast. Het Needse Achterveld was het ideale

oersterk ras uit de Oostenrijkse Alpen. Omdat er plaats was voor

Geen omkijken meer naar

nog een aantal runderen mocht een relatie van mij er een aantal

Staatsbosbeheer heeft er alles aan gedaan om het de deeltijdbe-

Hereford runderen bij zetten.”

grazers zoveel mogelijk naar de zin te maken. Zo heeft het

Na een jaar proefdraaien tekende Voortman een contract met

puntdraad inmiddels plaatsgemaakt voor een degelijk stroomras-

Staatsbosbeheer, waarbij hij zijn runderen van half april tot begin

ter. “Diervriendelijk, maar wel meer werk voor André Voortman,

november in het Achterveld mocht onderbrengen, samen met

die het raster regelmatig moet controleren”, aldus boswachter de

een aantal ‘ruwe, harde’ pony’s die hij in het voorjaar kocht en in

Bruijn. Voor André een kleine moeite. “Ik ga toch dagelijks het

de herfst weer verkocht.

gebied in om het jongvee veekoeken te voeren. Dat doe ik om te

Totdat ponyhouder Roy Ottink uit Markelo in beeld kwam. Roy

voorkomen dat de dieren verwilderen. Regelmatig maak ik een

vertelt glunderend hoe de samenwerking met Voortman tot stand

rondje om het gebied en loop de afrastering na. Ook de water-

kwam. “Het houden van Fell Pony’s in het semi-wild heeft altijd

voorziening is tiptop in orde. Als voorheen de waterpoelen

al hoog op mijn verlanglijstje gestaan. Een kameraad van mijn

dreigden droog te vallen, liet Staatsbosbeheer er een paar

vader is veehandelaar. Tijdens een gesprek met Voortman

giertanks vol water in leegkieperen. Twee jaar geleden hebben ze,

verzuchtte deze hoe lastig hij het vond om elk begrazingsseizoen

met het oog op de waterkwaliteit en de klimaatsverandering,

twee waterbronnen laten slaan, met een zelfdrinker. Perfect.”

Het effect van deeltijdbegrazing op natuurontwikkeling?

Boswachter de Bruijn: “Er loopt nu vee waar wij geen omkijken meer naar hebben en de dieren grazen open plekken in de heide.

Door het ‘hier grazen, daar mesten’ komt er ook meer structuur in, waardoor meer biodiversiteit ontstaat. Verrassend genoeg laten de dieren de boompjes links liggen. Daarom organiseren Staatsbosbeheer en het Instituut voor Natuurbeschermingseducatie elk jaar op de eerste zaterdag in november een Natuurwerkdag. Met vrijwilligers gaan we dan opslag van jonge berken en dennen uit de heide trekken.”

Het effect van natuurontwikkeling op de grazers? Roy Ottink: “Mijn Fell Pony’s komen in topconditie uit het gebied, waarna ze zelfs tien keer beter de winter doorkomen dan op gewone weides!”

André Voortman: “In het verleden gingen de runderen er half april allemaal tegelijk naartoe en kwamen ze in perfecte conditie begin november terug. De verrijking van het gebied in soorten is uiteraard een natuurdoel van Staatsbosbeheer. Voor ons houdt het echter in dat het voedselaanbod drastisch is verminderd. De laatste jaren gaan de runderen er pas eind mei, begin juni naartoe en beginnen we al in september met het geleidelijk terughalen van het vee. Alleen op die manier kunnen we de dieren in een acceptabele conditie houden. Groeien doen ze er, in tegenstelling tot twintig jaar geleden, niet meer. Een andere uitdaging vormen de mensen die met hun honden gaan wandelen in het gebied.

Soms laten ze hun honden er los lopen. Dat is verboden en ook gevaarlijk, want als er kalveren bij zijn, treedt het natuurlijk instinct van de moederdieren in werking. Ze gaan in een verdedigende cirkel rondom de kalfjes staan en vallen uit naar de honden. Zelfs met aangelijnde honden is het dan zaak voldoende afstand te houden.”

De tijd zal leren of Staatsbosbeheer en haar agrarische partners manieren zullen vinden om te blijven inspelen op de natuur­ ontwikkeling in het Needse Achterveld. Vooralsnog is dit samenwerkingsverband een win-win situatie. Een concept dat navolging verdient?

Tekst en foto’s: Margriet Markerink 6/ 2018

Boerenvee

9

Het Shetlandponyvirus met de paplepel ingegoten Op de premiekeuring van de Shetland­ pony’s in Delden werden twee veulens gefokt door Lieke ten Dam bekroond met een eerste premie. Een succes dat zij kan bijschrijven op haar lijst van fokresultaten. Op haar naam staat een lijst met kampioenen en zelfs een goedgekeurde dekhengst. Opmerkelijk, want Lieke fokt slechts met twee fokmerries. Wanneer je je echter gaat verdiepen in de ‘afstamming’ van Lieke zelf, dan zijn deze successen wellicht iets minder opmerkelijk.

Als derde generatie Shetlandpony-fokkers en met uitmuntend fokmateriaal voorhanden komen die successen wellicht aanwaaien. Toch is dat niet waar, want Lieke gaat trefzeker geheel haar eigen weg in de Shetlanponyfokkerij.

Drie generaties fokkers De streek rond het Twentse plaatsje Haaksbergen staat al sinds jaar en dag bekend om de vele succesvolle fokkers van Shetlandpony’s. Zowel de vader van Wilfried ten Dam als de vader van zijn vrouw Karin Molenkamp waren al in het begin van de jaren zestig bekende Haaksbergse fokkers.

Stal TD was van Johan ten Dam en Stal Stepelo van Herman Molenkamp. Zij waren destijds toonaangevend in de ponyfokkerij. Wilfried en Karin vonden elkaar in de liefde én in de ponyfokkerij, want met de aankoop van twee zwartbonte merries startten zij in 1993 hun fokstal Liebas.

De naam Liebas is een samenvoeging van de namen van hun twee kinderen Lieke (30) en Bas (26). Inmiddels is Stal Liebas één van de grotere en succesvolste Shetlandpony-fokkerijen in Nederland en ver daarbuiten. Want Liebas-pony’s gaan de hele wereld over.

6/ 2018

Voor een opsomming van alle fokkerijresultaten van Stal Liebas

10

Boerenvee

verwijzen we graag naar hun website, maar we staan wel even stil bij de Shetlandponymanifestatie, ter ere van het 80-jarige bestaan van het stamboek in 2018. Hier werden zowel de merrie Feline Liebas als de hengst Egon Liebas nationaal kampioen van de kleurpony’s. Op deze manifestatie werden de zwarte pony’s en de overig gekleurde pony’s apart gekeurd, omdat zwarte pony’s doorgaans kwalitatief beter zijn.

Eigenwijze fokkerij De grootouders van Lieke richtten hun fokkerij destijds op zwarte Shetlandpony’s in de midden- en grote maat (tot 1.07 meter schofthoogte). De ouders van Lieke -Wilfried en Karin- daarentegen hebben zich volledig toegelegd op de fokkerij van zwartbonte Shetlanders in de midden- en grote maat.

“We willen bonte pony’s fokken die in kwaliteit niet onder doen voor de zwarte pony’s of liever… die ze overtreffen!”, aldus de ambitieuze Wilfried. “Door steeds weer de beste bonte pony’s te kruisen met de beste zwarte hebben we dat niveau inmiddels bereikt.”

Lieke met haar merrieveulen Minerva LTD

Wilfried, Karin en Lieke tussen de pony’s

Wie nu zou verwachten dat Lieke zou meegaan in de fokkerij van haar ouders om deze successtory voort te zetten, komt bedrogen uit. Want, zoals ze het zelf verwoordt: “Ik ben erg eigenwijs en ga mijn eigen weg, dankbaar gebruik makend van de jarenlange ervaring en kennis van mijn familie.”

De fokkerij van Lieke begon zelfs niet eens met een Liebaspony, maar met de laatste door opa Molenkamp gefokte pony. Die kreeg zij op haar eenentwintigste verjaardag van peetoom Remond Molenkamp (de huidige eigenaar van stal Stepelo). “Niet dat ik een Liebas pony te min zou vinden”, lacht Lieke, “maar het pakte goed uit met mijn ‘cadeaupony.”

Onder het motto ‘een goede pony heeft geen kleur‘ richt Lieke zich op de fokkerij van anders (dan zwart-) gekleurde Shetlanders met een fijn karakter en goede beweging. Inmiddels zijn uit haar fokstal LTD al diverse bruine en zwartbonte pony’s met hoge primeringen voortgekomen, waaronder de goedgekeurde bruine dekhengst Galant LTD.

Beroeps- en hobbymatig Terwijl haar ouders zich beroepsmatig met de Shetlandponyfok-

merrieveulen Mirthe Lieba s

kerij bezighouden, is het voor Lieke een hobby, die zij fanatiek beoefent naast haar opleiding tot verloskundige in Maastricht.

Naast het runnen van een fokstal van ongeveer tien merries, de

Karin is secretaresse van het Neder­

opfok van merries en hengsten en een dekstal met zes dekheng-

landse Shetlandpony Stamboek, waar ze haar kennis en ervaring

sten, is Wilfried vooral ook druk met de export van Shetlandpony

van de fokkerij als het gebruik van de Shetlandpony, kan

’s over de gehele wereld. De opgedane contacten tijdens het

inzetten. Haar dochter Lieke was namelijk jaren actief in de

bemiddelen en regelen in binnen- en buitenland, komen

wedstrijdsport. Zowel onder het zadel als aangespannen, onder

natuurlijk ook goed van pas bij de afzet van de Liebaspony’s. “Het

bezielende begeleiding van Karin.

begon met een paar pony’s naar Denemarken en Duitsland, maar inmiddels hebben we naar 24 landen geëxporteerd. Deze zomer

Wit is ook echt wit

zijn er nog een aantal hengsten en merries uit onze fokkerij naar

Zowel de pony’s van stal LTD als van stal Liebas onderscheiden

China verkocht, de nieuwe eigenaren kwamen de dieren hier

zich, volgens eigen zeggen, qua beweging en karakter én vanwege

persoonlijk uitzoeken.”

het feit dat ze ook echt spierwit op de keuringen verschijnen.

6/ 2018

Boerenvee

11

Wilfried met dekhengst Egon

mers. Het geheim? “Een geoliede wasstraat, veel hulp en een week van voorbereiding”, verklapt Lieke.

“Voor elke keuring, of dat nu een regionale- of nationale- of hengstenkeuring is, is de voorbereiding hetzelfde. Alleen het aantal pony’s dat we moeten klaarmaken verschilt. Voor de keuring in Delden hadden we ruim twintig pony’s maar het zijn er ook wel eens meer dan veertig geweest!

Op maandag voorafgaand aan de keuring, die dan op zaterdag plaatsvindt, beginnen we met de zwarte pony’s. Die worden gewassen, getoiletteerd en de manen en staart worden uitgeborsteld. Daarna gaan ze gewoon weer de wei in. Op woensdag en donderdag zijn de bonte aan de beurt, ook zij worden uiteraard gewassen, maar gaan daarna op stal. In elke stal gaan drie pakken houtkrullen en per toerbeurt gaan wij regelmatig langs de stallen om alle mestballen en natte plekken te verwijderen. Want het is niet zo moeilijk om een pony schoon - dus spierwit waar die wit hoort te zijn - te krijgen, maar de kunst is om ze schoon te hóuden. Op vrijdag worden de pony’s nogmaals gepoetst en worden alle overige zaken zoals voorbrenghalsters, touwen, poetsmaterialen, trailers en vrachtwagens in orde gebracht en op

Lieke met Egon Liebas

zaterdag is dan de keuring. Al met al zijn zo’n vijftien mensen bij de voorbereidingen betrokken.”

Karin vult nog aan: “De dag na de keuring, als alle pony’s nog steeds spierwit en getoiletteerd zijn en weer samen in de wei staan, genieten we misschien wel het meest van onze pony’s!”

Beweging en karakter zijn uiteraard het gevolg van de juiste

Bij het ter perse gaan van deze Boerenvee moet de Nationale

fokkeuzes en strenge selectie, maar daarnaast speelt hier ook de

Shetlandponykeuring in Lunteren nog plaats vinden. Drie

omgang met de dieren - met name met de veulens - een grote

Liebasmerries zijn bij de eerder genoemde regionale keuring in

rol. “Onze veulentjes worden van jongs af aan veel aangehaald,

Delden kampioen geworden en zullen ook hier acte de préséance

leren vast te staan, voetjes te geven en gaan mee naar keuringen.

geven en wellicht wederom met een kampioenslint aan het hoofd

Daar worden ze wijs van”, verklaart Wilfried.

thuiskomen. Op de website www.liebas.nl is hier meer over

En op die keuringen blijken de pony’s op te vallen, omdat de witte

te lezen.

aftekeningen en witte manen en staarten van de bonte pony’s

6/ 2018

ook echt spierwit zijn, in tegenstelling tot veel andere deelne-

12

Boerenvee

Tekst en foto’s: Hans Krudde

Column Dierentaal: handig om te leren

Met hond Floris wandelen in het buitengebied:

Na nog drie onaangename aanvaringen met de

wat een feest voor de zintuigen is dat toch!

ruwharige Hollandse herdershond heb ik er

Totdat ik op een dag de lange oprit naar een

genoeg van. Wat heb ik hem aangedaan? Niets.

boerderij passeer en een zwarte schicht op me

Ik heb zelfs zijn erf niet eens betreden en houd

af zie stormen. Max Verstappen? Nee, Max de

Floris altijd kort aangelijnd bij het passeren van

loslopende erfhond. Daar staat ‘ie: opgetrokken

de oprit. Vlak voor de vierde wandeling spreek

heeft mij te verjagen. Ze doet het gelukkig niet

lippen, alle rugharen recht overeind. Blikke-

ik mezelf moed in. Ik ga die hond op zijn

en vertederd luister ik naar de lieve geluidjes

rende, bijtgrage tanden, fel en vinnig uitvallend

nummer zetten.

waarmee ze met haar pasgeboren biggetjes praat.

naar mijn benen, waarachter de aangelijnde Floris zich verschuilt en net doet alsof iets aan

Het moment van de waarheid breekt aan.

de overkant van de weg hem meer interesseert

Vanuit mijn ooghoek zie ik bullebak Max op

Het schijnt dat varkens niet alleen lichaamstaal

dan mijn welzijn. ‘Jij bent de baas, zoek het

scherp staan. Als de zwarte stormram halver-

gebruiken. Ze hebben wel twintig verschillende

maar uit.’

wege de oprit is, recht ik mijn rug, zet mijn

geluiden om met elkaar te communiceren. Ik ga

benen iets uit elkaar, haal diep adem en roep

dit uitpluizen en erover schrijven, net zoals ik

hem op vermanende toon toe: “Waag het niet!”

inmiddels de paarden- en hondentaal heb

Met mijn vinger in de lucht zet ik mijn woorden

uitgeplozen. Waarom? Omdat ik vind dat ik dat

kracht bij. Het effect hiervan is ronduit

de dieren die in gevangenschap met ons

verbluffend. Max komt abrupt tot stilstand,

samenleven schuldig ben. Omdat het inzicht

struikelend over zijn eigen poten en maakt luid

geeft in hun ware aard. En... omdat het mijn

jammerend rechtsomkeert. “Kai, kai, kai!”, alsof

omgang met hen een stuk veiliger maakt. De

ik hem zojuist een optater heb verkocht...

volgende déja vu ervaring bewijst dit.

Floris werpt me een adorerende blik toe.

Hoewel ik blij ben dat ik deze keer getriomfeerd

Ik ben wederom aan de wandel, deze keer

heb, ben ik allesbehalve trots op mezelf. Hard

zonder hond, maar wel in het buitengebied. Ik

schreeuwen is toch geen manier van communi-

verlaat de openbare weg en loop verder langs

ceren? Niet met mensen en evenmin met

de oever van een beek, grenzend aan een

dieren. Dat moet subtieler kunnen.

boerenerf. Het volgende ogenblik sta ik oog in oog met twee Labrador reuen. Ze zijn de beek

Zo’n zeventien jaar later denk ik ineens aan dit

overgestoken en begroeten me grommend en

voorval terug, wanneer ik bij toeval getuige ben

met opgetrokken lippen, alle rugharen recht

van de geboorte van een zevental Tamworth

overeind. Schrik ik hiervan? Nee, ik antwoord in

biggetjes. (zie: Boerenvee 4, juni 2018)

(subtiele) hondentaal, door mijn hoofd af te

Argeloos stap ik de werpstal binnen om de

wenden – net zoals Floris dat destijds deed –

Margriet Markerink (1957) woont met haar

kleintjes op video vast te leggen. Ho! Waar ben

en mezelf om de lippen te likken. Hun instant

echtgenoot in het buitengebied van het Gelderse

ik eigenlijk mee bezig? Ik, een vreemde, dring

reactie? Kwispelstaartend wrijven ze hun lijven

Groenlo, omringd door boerenvolk en boerenvee

zomaar de kraamkamer binnen van een

langs mijn benen. Deze keer ben ik wel trots op

dat haar mateloos fascineert en inspireert.

indrukwekkende zeug, die er alle reden toe

mezelf!

Boerenvee

13

‘Het zijn de oren die het ’m doen’

De kudde van Kees Morren bestaat uit veertien ooien, drie lammeren en twee rammen.

Kees Morren uit Biddinghuizen fokt Border Leicesters. Naar zijn weten is hij de enige stamboekfokker in Nederland. De schapen hebben een lange hals en indrukwekkende elfachtige oren. “Ik zeg altijd: of je vindt dit ras mooi óf je vindt ze spuuglelijk. Er zit niets tussenin.”

T

lama’s, alpaca’s of hazen. Ik heb al van alles gehoord.”

Eens toonde hij een foto van zijn Border Leicesters aan een klant.

Zijn reactie vergeet Kees nooit meer. “De man was overtuigd dat ik hem voor de gek hield. Hij hield maar vol dat die foto’s bewerkt waren, gefotoshopt. Want een schaap met zúlke oren, dat bestond natuurlijk niet! Ik moest flink mijn best doen om hem te overtuigen.”

Kees kan er om lachen. Hij houdt van bijzondere dieren. “Ik weet niet wat dat is, maar ik heb daar iets mee.”

ussen het ruige gras in een natuurgebied in Biddinghui-

Ramsneus

zen duikt een witte wolk schapen op. Een enkel dier is

Als fokker van Welshpony’s komt hij vaak in Engeland. Daar zag

donkerbruin gekleurd. Op het eerste gezicht een gewone

hij de Border Leicester voor het eerst. Gefascineerd was hij van

kudde schapen, niets bijzonders. Maar dan valt op dat ze allemaal

hun oren, maar ook van hun lange hals. “Waar veel Hollandse

iets opmerkelijks hebben: lange oren die fier rechtop staan. Het

schapenrassen zoals de Texelaar en Suffolk met hun kop naar de

oogt vreemd, zulke spitse oren op de kop van een schaap. Een

grond turen, kijkt de Border Leicester prachtig de wereld in. De

haas en konijn hebben zulke flappers, maar een schaap?

Engelsen noemen het ‘upstanding’. Ik hou van die opgerichte

Kees Morren, in het dagelijks leven hoefsmid, krijgt elke dag

koppen.”

reacties op zijn Border Leicesters. “Dat is schering en inslag, om

Ook hun grote zwarte ogen en flinke ramsneus boeiden hem. “Dit

de haverklap stoppen er voorbijgangers”, lacht hij. “Ze vragen

schapenras is gewoon mooi van lelijkheid.”

steevast welk ras het is, want deze schapen hebben ze nooit

Bij de eerste aanblik was hij meteen verkocht, maar de hoge

6/ 2018

14

eerder gezien. Mensen maken allemaal vergelijkingen: met

Boerenvee

Bij de Suffolk-kruislingenstaan de oren iets verder van elkaar af.

De rammen zijn rustig en gedragen zich als echte gentlemen.

aankoopprijs hield hem tegen. Tot hij op een dag, nu vier jaar geleden, een financiële meevaller had. Hij zocht contact met de Engelse Ellie Stokeld, liefhebber van Border Leicesters, en importeerde via haar vier drachtige ooien. “Dat deed ik op vertrouwen, ik had alleen foto’s van de dieren gezien.”

Maar gelukkig pakte de aankoop goed uit. De schapen bevielen van twee ramlammeren en vier ooitjes. “Die gebruikte rammen kwamen allebei van een andere fokker, ik kon dus een paar jaar vooruit zonder dat ik op zoek moest naar dieren met vers bloed.”

Inmiddels bestaat de kudde uit veertien ooien, drie lammeren en twee rammen. Om inteelt te voorkomen, wil hij binnenkort in

Ook de Zwartbles-kruislingen

hebben de kenmerkende lang

e oren.

Engeland twee drachtige ooien kopen. Een fokbedrijf heeft hij al op het oog. “Deze fokker heeft dieren met veel maat, daar staat het ras ook om bekend. Het zijn grote schapen. Dat kan ik in mijn kudde nog wel een beetje gebruiken. Al is mijn zelf gefokte ram trouwens wél behoorlijk groot.”

Meer fokkers welkom

Bijna uitgestorven in Engeland De Border Leicester is oorspronkelijk een Brits schapenras. Het is ontstaan omstreeks 1767 in het graafschap Northumberland. De dieren zijn groot (80 tot 85 centimeter schofthoogte) en hebben mooie glanzende wol. Zuivere schapen waren erg gewild vanwege

Op de vraag waarom Kees geen Border Leicester in Nederland

die wol en ook om hun vlees.

koopt, is hij helder: “Die zijn er simpelweg niet. Ik denk dat ik de

Men noemt de Border Leicester ook wel de ‘Great Improver’,

enige ben die stamboekdieren heeft. Het is jammer dat er in

oftewel de ‘Grote Verbeteraar’. Het ras is namelijk veelvuldig

Nederland geen bredere basis is.”

ingekruist met vleesschapen. Ze werden om die reden zelfs

Hij zou dat wel zien zitten. Een vijver vol fokkers van Border

geëxporteerd naar Australië en Amerika.

Leicesters. Mensen met wie hij fokmateriaal kan uitwisselen en

Maar de laatste decennia nam de belangstelling voor het ras flink

misschien wel samen vers bloed uit Engeland kan importeren.

af en de populatie slonk. Kees Morren: “Dit kwam door de

“De kwaliteit van de fokdieren zal dan stijgen en je kunt zelfs

opkomst van vleesrassen zoals de Texelaar. De vleeskwaliteit

keuringen en shows gaan organiseren. Het ras krijgt dan gewoon

daarvan zou beter zijn. Slagers wilden de originele Engelse scha-

meer body.”

penrassen niet meer.”

Via zijn facebookpagina en de Vereniging van Speciale Schapen-

Gelukkig fokte een groepje liefhebbers door met de Border

rassen (VSS) krijgt Kees regelmatig reacties van mensen die

Leicester, daardoor bleef het ras bestaan. Ook worden er in

belangstelling hebben in zijn schapen. Hij verkoopt zijn lamme-

Engeland regelmatig keuringen en shows gehouden. Geleidelijk

ren voor 300 tot 400 euro per dier. En mensen staan ervoor in de

stijgt de populatie weer. Volgens Morren ligt het aantal geregis-

rij. Er is vraag vanuit België, Hongarije en Nederland.

treerde dieren in Engeland momenteel op circa 1.300.

6/ 2018

Boerenvee

15

Bij zijn eerste kennismaking met het ras, was Kees Morren meteen verkocht.

Kruislingen Border Leicesters zijn wit gekleurd. Maar hoe kan het dan dat er in Kees’ kudde ook bruine en zwarte schapen lopen met dezelfde elfachtige oren? “Dat zijn kruislingen. Ik had een paar Suffolks en Zwartblessen laten dekken door een Border Leicester ram. Ik was heel benieuwd of hij die lange oren zou doorgeven. Zeker in het geval van de Suffolk was ik nieuwsgierig, want hun oren hangen behoorlijk naar beneden. En wat bleek, de oren van de kruislin-

Kees Morren kocht

gen stonden meteen rechtop. Het lijkt dus een dominant

zijn eerste Border

Leicesters in Engel

and.

kenmerk. Wel staan de oren van de Suffolk-kruislingen iets verder van elkaar af, vergeleken met de Border Leicester.”

Dan tuurt hij tevreden naar zijn schapen in het natuurge-

Het valt de fokker op dat het ras erg mak is, en dat geldt vooral

bied voor hem. Ze lopen als een lange sliert achter elkaar,

voor de rammen. Eén van hen loopt in een aparte wei met wat

zigzaggend langs grote bossen brandnetels. Ze zijn imposant.

lammeren. Het beest is groot en sterk gebouwd en heeft een

Met hun opgerichte koppen en hun oren gestroomlijnd in de

stoere uitstraling. “Hij loopt een beetje verwaand rond hè?”,

lucht. Statig. Alert. En met die elfachtige oren zelfs een beetje

lacht Kees. “Alsof hij arrogant is en kapsones heeft. Maar in

sprookjesachtig.

werkelijkheid is hij heel kalm hoor. In Engeland noemen ze de

Kees: “Ik zeg altijd: of je vindt Border Leicesters mooi, óf je vindt

rammen van dit ras ook wel ‘gentlemen’; deftige heren.”

ze spuuglelijk. Er zit niets tussenin.”

Sterke lammeren

Voorbijgangers mogen dan verbaasd opkijken naar die schapen met hun bijzondere uiterlijk. Het lijkt de dieren niets te hinderen.

De lammeren van de Border Leicesters zijn erg vitaal. Volgens de

Ze vleien neer in het hoge gras en warmen zich aan de najaars-

rasbeschrijvingen zouden ze zelfs bikkelhard zijn en barre

zon. Ze ogen tevreden, alsof ze weten: wat een ander denkt boeit

weeromstandigheden goed kunnen overleven. Maar dat kan Kees

ons niet, onze baas vindt ons beeldschoon.

niet beamen. “Weet je, ik ben erg zuinig om mijn lammeren. Ik

6/ 2018

ga dat niet uitproberen. Daar zijn ze mij te kostbaar voor.”

16

Boerenvee

Tekst en foto’s: Mariska Bloemberg – Van der Hulst

Het is na al die droge en warme maanden bijna niet meer voor te stellen dat het buiten koud kan zijn. Maar laten we ons er maar beter wel op voorbereiden. Zowel binnen als buiten.

SERVIES

In deze rubriek in Boerenvee komen producten aan bod van en voor vee, en van en voor de boer.

LAMP

BERTINA MAAKT VAN HAAR

EEN LAMPJE LICHT TIJDENS DE

SERVIESPRODUCTEN KLEINE

DONKERE DAGEN. EN MET DEZE

KUNSTWERKJES! EN MET AFBEELDINGEN VAN KOE, PAARD, SCHAAP, GEIT EN VARKEN IS ER

LIJKT HET NET OF JE BIJ DE DIEREN OP STAL ZIT!

VOOR ELK WAT WILS!

WANDLAMP DRINKBAK

SERVIES PAKKET VANAF €

€ 125,-

17,50

WWW.RUIGENGEROEST.NL

WWW.ATELIER-BERTINA.NL

WEERSTAND

PANTOFFELS

NIETS IS FIJNER DAN NA EEN

EEN BEETJE NATUURLIJKE ONDERSTEUNING IN DE

LANGE DAG LEKKER ONDERUIT

WINTERMAANDEN IS NOOIT WEG! ONDER ANDERE

PLOFFEN. MET DEZE PANTOFFELS IS

TER VOORKOMING EN GENEZING VAN DARM- EN

DE BELONING COMPLEET.

LUCHTWEGINFECTIES. VOOR KLEIN EN GROOT VEE.

HANDGEMAAKTE SLIPPERS MET

OREGANO HG10 DRUPPELS

ANTISLIP ZOOL, VAN 100% WOL.

1 JERRYCAN À 1000 MILLILITER €

VANAF €

25,-

24,95

WWW.MERCATOR-GROEP.NL

WWW.NATURALSKOR.NL

DRINKBAK HEEL VERVELEND; BEVROREN DRINKBAKKEN! VOOR DE DIEREN, MAAR EVENGOED VOOR DE BAAS! MET EEN DRINKBAKVERWARMER VOORKOM JE IN ELK GEVAL IN HET KIPPENHOK EEN HOOP ERGERNIS. DRINKBAKVERWARMER, VERKRIJGBAAR IN VERSCHILLENDE MATEN VANAF €

9,95

WWW.KIPPENHUIS.NL 6/ 2018

Boerenvee

17

show naar ons har t

24 verenigingen, 65 jaar

Kijk voor meer informatie op: www.oneto.nl

de grootste dierenshow van Oost Nederland met jeugdshow Hangar 11 Vliegveld Twenthe Enschede 7, 8 en 9 december 2018 Vliegveldweg 345 Enschede 300 RASSEN HOENDERS - DUIVEN – KONIJNEN CAVIA’S - SIER- & WATERVOGELS PARKIETEN & PAPEGAAIEN Open Nationale Kleindierenshow Overijssels kampioenschap NBS sierduiven Show Parkietensociëteit | Aviornis Verkoopklasse rasdieren voor hobbydierhouder Presentatie dierverzorging door GARVO

Alweer zo’n aardigeitje voer naar mijn hart

Kasper Faunafood staat garant voor zeer hoogwaardige en complete voeding voor fok-, show- en productiegeiten. Naast de Geitenkorrel is er ook een Geitenmuesli. Beide varianten kunnen in combinatie gevoerd worden.

Geitenkorrel ➡ krachtvoeding om geiten in topconditie te brengen voor fok en keuring ➡ productievoeding voor melkgevende geiten Geitenmuesli ➡ een smakelijke mengeling van ontsloten granen waaraan een vitamine/ mineralenkorrel is toegevoegd ➡ voorkomt vervetten door uitgekiende samenstelling ➡ een complete voeding met een geurig kruidenmengsel ➡ zorgt voor een glanzende beharing

Optimale darmgezondheid Verhoogde prestatie Betere kwaliteit eieren

6/ 2018

Verkrijgbaar bij:

18

WWW.ROPASTORE.COM Boerenvee

www.kasperfaunafood.nl Kasper Faunafood, een merk van Arie Blok Animal Nutrition

Foto: Evert van Wijk

Nieuws van rasverenigingen & stamboeken Prijzenregen voor Zwartbles-fokker Koos van den Boogaard De Zwartbles-fokker die tijdens de jaarlijkse landelijke keuring van het Nederlands Zwartbles Schapenstamboek (NZS) absoluut de show stal, is Koos van den Boogaard. Maar liefst vier van zijn schapen vielen in de prijzen en werden

30e kleurslag Hollandse kriel zit eraan te komen

kampioen, waaronder een 5-jarige ooi (levensnummer 1000115-77649) die daarnaast ook nog eens werd uitgroepen

Eén van de fokkers die zijn dieren zal ten-

officieel erkend gaat worden”, aldus de

toonstellen op de Noordshow (3 t/m 5 januari)

Hollandse krielenfokker. Het zou maar liefst

is Evert van Wijk. Wat deelname voor hem dit

de 30e erkende kleurslag worden. Wit-blauw-

jaar extra spannend maakt, is dat het om een

colombia (sinds februari erkend) was de 29e

nog niet erkende, nieuw gefokte kleurslag

kleurslag. Bij de erkenning van het ras in 1906

gaat: blauw-geelpatrijs. “Als ik kijk naar de

werden slechts 4 kleurslagen erkend.

uitslagen van de jongdierendag, dan heb ik

Alle kleurslagen van dit kleurrijke ras be­

goede hoop dat ik met mijn dieren nu zo ver

kijken? Kijk op de site van de vereniging:

ben dat deze kleurslag tijdens de Noordshow

www.hollandsekriel.nl

tot Dagkampioen. Deze ooi wist een

Het Centrum voor Genetische Bronnen

het voor een rund met (deels) onbekende

Nederland (CGN) heeft met subsidie van het

stamboomgegevens kan bepalen tot welk

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedsel-

zeldzaam Nederlands runderras het behoort.

kwaliteit een DNA-test ontwikkeld waarmee

Vermoedelijk zijn er in Nederland verschillende runderen die niet geregistreerd staan, maar wel raszuiver zijn. Voor de bedreigde rassen – waarvan er nog maar minder dan 3.000 zijn – is het vanzelfsprekend zeer wenselijk

Foto: Zweer de Bruin

DNA-test zeldzame Nederlandse runder­ rassen: grotere genetische basis

Foto: Jan Smit

dat deze raszuivere dieren aan het stamboek worden toegevoegd, zodat de genetische basis

exterieurscore van maar liefst 92 punten

groter wordt en het ras op een gezonde

te halen. ‘Een schitterende evenredige ooi

manier behouden blijft. Het gaat om de

met een geweldig beenwerk en een mooie

volgende runderrassen: het Brandrode rund,

wigvorm’, zo oordeelde de jury.

het Friese Hollandse vee, de Groninger

Tijdens de keuring, die in september

Blaarkop, de Lakenvelder, het Maas-Rijn-

plaatsvond, zijn 142 Zwartbles schapen in

IJsselvee (MRIJ), het Roodbont Fries vee en

verschillende klassen gekeurd. De kwaliteit

koeien van het oude type rund met kleurslag

van de ingeschreven rammen was

Witrik. Heeft u runderen die (vermoedelijk) tot

wisselend, maar de jury was onder de

deze rassen behoren en niet in het stamboek

indruk van de bijzonder hoge kwaliteit van

staan? Neem dan contact op met de betref-

de ooien. Wie meer wil weten over het

fende rasvereniging. De eigenaar betaalt alleen

Zwartbles schaap of foto’s van de keuring

de kosten voor afname van het DNA (rond

wil bekijken, kan een kijkje nemen op

€ 65,-), alle overige kosten worden door de

www.nzs.nl 6/ 2018

CGN gedragen.

Boerenvee

19

Het Brabanter herenhoen 6/ 2018

een kip van de welgestelden

20

Boerenvee

Met het rechtop staande kuifje en zijn driedelige baard is de Brabanter een opvallende verschijning. Ze zijn er in het zwart en in het wit maar ook in de kleurslagen, met voor de leek uitzonderlijke benamingen, goud-zwart getoept, koekoek en gezoomd blauw. Het ras komt al voor op schilderijen uit de 16de en de 17de eeuw en we mogen het daarom met recht levend cultureel erfgoed noemen. Met de Brabanter haal je echt een bijzondere sierkip in je kippenhok.

Het maakte de boeren niet uit hoe de kip eruitzag, als ze maar eieren legde.

Uiterlijk Opvallend aan dit hoenderras is de kuif, die de kip een parmantig uiterlijk geeft. De kuif moet mooi rechtop staan, aan de zijkanten afgeplat en het liefst iets naar voren gebogen. Verder heeft de Brabanter een bijzondere kamvorm, een zogenaamde hoorntjeskam. Deze kam bestaat niet uit één stuk, maar uit twee rechtopstaande hoorntjes. Als buitengewone eigenaardigheid heeft hij ook nog een driedelige baard. Al met al een zeer bijzondere en opvallende verschijning. streven is ruim 100 jaar geleden opgetekend door de Nederlandse

Koekplank met hanen­ rijders

Hoenderclub. De tekeningen van de bekende pluimveetekenaar

Koekplanken werden gemaakt voor speciale

van Gink gelden nog steeds als basis van dé ideale Brabanter.

gelegenheden. Het Brabantse hanenrijders-

Het ideale beeld waar de nog zeldzame fokkers van dit ras naar

feest was een van deze speciale gelegen­

Ontstaan

heden. Het hanenrijden of hanenkappen was

Of Brabanters oorspronkelijk uit Brabant komen, blijft gissen.

een wrede vastenavond traditie, die terug-

Het meest waarschijnlijke is echter dat de naam afgeleid is van de

gaat naar de middeleeuwen. Het was de

vorm van een helm die door een bepaalde legereenheid werd

bedoeling geblinddoekt de kop van een haan

gedragen. Maar de vraag blijft: “Wat was er nu eerder de helm of

van zijn romp te trekken of te slaan. Rond

de kip?”

het midden van negentiende eeuw werd dit kwelspel verboden.

We moeten constateren dat de Brabanter hoogstwaarschijnlijk

Er zijn meerdere koekplanken met hanenrijders bekend, maar deze

niet een ras is geweest, dat de erven van de kleine boeren

plank valt wel erg op. De afgebeelde haan met kuif doet sterk

bewoonde. De kippen van destijds bestonden uit een mengelmoes

denken aan de Brabanter.

6/ 2018

Boerenvee

21

aan kleuren en vormen. Het maakte de boeren niet uit hoe de kippen eruit zagen, als ze maar goed eieren legden. Deze boerenkippen zochten op het erf hun kostje bij elkaar en kregen zo nu en dan wat afval uit de keuken van de boerin.

Hoenderhof De Brabanter sierkip, met zijn uitzonderlijke kopversierselen, was in de 17de eeuw een waardevol luxeartikel. Waarschijnlijk meegenomen door zeevarende handelaren uit verre oorden, zoals Perzië en Rusland, kwamen ze terecht bij de rijk geworden kooplieden en bestuurders. Een enkele keer werd er een kip meegegeven aan de tuinman of dienstmeid. Om te voorkomen dat zij de waardevolle sierkip doorverkochten, werd de kip verminkt door er een teen af te knippen.

Het boek ‘Herenhoenders’ geeft in ongeveer tweehonderd pagina’s veel informatie en

Wat was er mooier om je bijzondere dieren in olieverf te laten vereeuwigen?

telt talrijke prachtige afbeeldingen in kleur. Niet alleen van Brabanters, maar ook van Kraaikoppen en Uilebaarden, de andere twee rassen van de speciaalclub. Herenhoenders schenkt aandacht aan de rijke geschiedenis, de raseigenschappen, etc.

Prijs € 20,-. Te verkrijgen www.bkuclub.nl

Het toppunt van welgesteldheid was het laten bouwen van een buitenplaats met een verzameling van exotisch pluimvee in een eigen hoenderhof. De meeste in particulier bezit en niet te bezichtigen. Buitenplaats en landgoed ‘de Wolfslaar’ in Breda is tegenwoordig wel opengesteld. Onderdeel van het landgoed is het bezoekerscentrum met zijn boerderij waar veel oud- Nederlandse huisdierrassen te vinden zijn, waaronder de Brabanter kippen.

Pluimveeschilders van toen Wat was er mooier om je bijzondere dieren in olieverf te laten vereeuwigen? Melchior d’Hontecoeter was in de zeventiende eeuw

ders op de vele buitenplaatsen van de welgestelden geportretteerd.

een veelgevraagde en bekende pluimveeschilder. Daarnaast

Pieter Jansz. van Ruyven portretteerde een haan en een kip die

hebben ook vele anderen kunstschilders uit die tijd de sierhoen-

sterk doen denken aan de Brabanter. Deze schilderijen vormen het startpunt van de zoektocht naar de oorsprong van ons levend erfgoed.

Pluimveedeskundige R. Houwink is rond 1900 op zoek gegaan naar de laatst overgebleven Brabanters. Hij kwam tot de ontdekking dat er geen Brabanter meer te vinden was en besloot ze eigenhandig terug te fokken. Na een aantal jaren van kruisen en selecteren bereikte hij zijn doel en in 1909 was de Brabanter weer terug in Nederland.

Toekomst Doordat er maar weinig liefhebbers en fokkers zijn, hangt het voortbestaan van dit unieke Nederlands hoenderras aan een zijden draadje. Wat is er mooier een toompje parmantige Brabanters op

Ook Brabanters houden?

je erf te laten rondscharrelen? De boerderij ‘De Walnoothoeven’ in Hoeven geeft het goede voorbeeld en laat op het erf verschillende

Neem dan contact op met de speciaalclub. Zij kunnen u alles

Brabanters scharrelen. De eitjes en het vlees worden verkocht in

vertellen over het houden van deze bijzondere kip. Door ook

de boerderijwinkel. De Walnoothoeven hoopt op deze wijze bij te

Brabanters te houden draagt u gelijk bij aan het behoud van dit

dragen aan het behoud van dit unieke kippenras.

levend erfgoed dat niet verloren mag gaan.

6/ 2018

website: www.bkuclub.nl

22

Boerenvee

Tekst en foto’s: Jan Smit

Schoffel 16, 1648 GG De Goorn Telefoon 0229-54 41 00 Telefax 0229-54 40 30 E-mail: veno@veno-degoorn.nl

e 40 e editi

Wij leveren maatwerk

40e Nationale Tentoonstelling & 15e Jeugdshow Locatie: Expo Assen

De ideale stalinrichting voor schapen en geiten www.venostal.nl

25

DIERENPARADE

Kraamhokhek kunststof met opzetruif

Scheidingshek voor geiten

Voergoot verhoogd 1,25 mtr

Opzet- en hangruiven

www.noordshow.nl Noordshow 4.0 @noordshow

3 t/m 5 januari 2019

Openingstijden : Donderdag 3 januari 2019 van 12.00 – 18.00 uur Vrijdag 4 januari 2019 van 09.00 – 22.00 uur Zaterdag 5 januari 2019 van 09.00 – 16.00 uur

Schuilhok voor schapen en kleinvee

Zelfsluitend voerhek

Maatwerk in Stalinrichting

Laageinde 37 4016 CT Kapel-Avezaath (Gld) Tel. +31(0)344-661495 Fax +31(0)344-681065 E-mail: info@schapenartikelen.nl www.schapenartikelen.nl

Hooiruif met dak voor alle soorten grootvee met driepuntsaansluiting voor achter de tractor.

Engelse Hooiruif; geschikt voor alle soorten klein vee. Compleet gegalvaniseerd, lengte 2,5 mtr.

Creepfeeder, continue voerbak voor lammeren. Compleet gegalvaniseerd, lengte 2,5 mtr.

Pvc Voerbak; geschikt voor schapen, geiten, pony’s en runderen. Lengte 2,4 mtr.

7 Spijls opsluithek voor het opsluiten van uw vee. Compleet gegalvaniseerd. afm. 90x150 cm en 90x300cm.

Gegalvaniseerd Diagonaal Voerhek voor Schapen en Geiten, compleet met poten en biksbak.

Leverancier van BeWeka Stalinrichting en Outdoor Living picknicktafels Boerenvee

23

Hét jaar van het Groninger paard Het Groninger paard is door de Stichting Zeldzame Huisdierrassen (SZH) in 2018 uitgeroepen tot ‘ras van het jaar’. Samen met de Vereniging Het Groninger Paard werd van alles uit de kast getrokken om het ras extra onder de aandacht te brengen. Wat heeft 2018 voor het Groninger paard gebracht?

rijden. Tijdens zo’n defilé kun je mensen goed laten zien hoe braaf deze paarden zijn. Zelfs paarden die nog maar net onder het zadel zaten, waaronder een aantal dekhengsten, liepen probleemloos beugel aan beugel mee.”

Vraag groter dan aanbod De vraag naar Groninger paarden neemt toe, merkt Wilma, maar het aanbod groeit niet mee. Het heeft volgens haar onder andere met het eisenpakket van de mensen te maken. “De meeste mensen willen een paard dat al helemaal ‘af’ is: een paard dat beleerd is, dat probleemloos in een trailer stapt, waarmee je zowel dressuur als buitenritten kunt doen, maar zo worden ze niet geboren. Er gaat veel tijd en toewijding zitten in het opvoe-

“Eigenlijk staat ons ras al twee jaar extra in de belangstelling”,

den en beleren van veulens tot jonge paarden. Als je een paard

vertelt Wilma Brinkman van de Vereniging van het Groninger

eenmaal zover getraind hebt, wil je het vaak niet meer kwijt”, is

Paard. “Vorig jaar bestonden we namelijk 35 jaar en hebben we

ook de persoonlijke ervaring van Wilma, die al sinds 2007

ook al allerlei extra activiteiten en evenementen georganiseerd.”

helemaal verknocht is aan ‘haar’ ras.

Toch kan het geen kwaad dat het ras ook dit jaar extra in de

Of er na twee drukke jaren in 2019 een rustig jaar volgt? Als het

schijnwerpers staat. Gezien de kleine populatie, wordt het ras

aan Wilma ligt, zeker niet! “Ook volgend jaar zullen we weer bij

namelijk serieus in zijn voortbestaan bedreigd. “Enerzijds is het

veel evenementen aanwezig zijn om ons ras onder de aandacht te

natuurlijk fijn als je ras extra aandacht krijgt, anderzijds is de

brengen. Het zou geweldig zijn als er binnen de fokkerij met

aanleiding – het feit dat je ras tot de bedreigde huisdierrassen

name paarden met vrije(re) bloedlijnen gebruikt worden, om zo

behoort – natuurlijk een stuk minder leuk”, zegt Wilma.

nieuwe bloedlijnen te waarborgen binnen ons stamboek. Alleen dan kunnen we ook ver in de toekomst blijven genieten van dit

Wilma is betrokken bij vrijwel alle evenementen die vanuit haar

fantastische paardenras en daarnaast hopelijk ook in de groei-

vereniging worden georganiseerd. Ze blikt terug op twee drukke,

ende vraag voorzien waardoor het ras behouden blijft!”

maar zeer geslaagde jaren. Als absoluut hoogtepunt van dit jaar noemt ze het defilé tijdens de paardenvierdaagse, dat op 15 juni in

Meer weten over het Groninger paard en de activiteiten die op

Epe plaatsvond. “Dat was echt waanzinnig. Twee keer hebben we

stapel staan: kijken op www.groningerpaard.nl

onder begeleiding van voormalig commandant van de ere-escorte Tekst: Cindy Schwering

twintig paarden in een lange stoet door het centrum van Epe te

Foto: Fenna van Huis

6/ 2018

van Prinsjesdag Arie de Jong geoefend om uiteindelijk met ruim

24

Boerenvee

Fotowedstrijd Op Werelddierendag riepen wij jullie op onze Facebook-pagina op om jullie mooiste, leukste of meest bijzondere foto van jullie dieren met ons te delen. Al snel werden de eerste foto’s gepost. Eigenlijk zijn alle ingezonden foto’s het delen waard, maar we hebben een keuze moeten maken.

Hieronder een aantal inzendingen in de categorie ‘eervolle vermelding’: Eline de Haan met konijntje Truus. “Op de foto is ze 10 maanden oud. Ze geniet nog even van de laatste zonnestralen in de tuin.”

Matty Postma met haar Fries Wiske van Laaksum, momenteel drachtig van een bonte. “Momenteel rijden we L2 dressuur. Ik ben erg trots op wat deze

↑ Femke Jacobs met Elmo. “Hij is zo

merrie op haar leeftijd nog presteert!”

klein, maar heeft zo’n grote plek in mijn hart.”

← Lindy Schalk met Hybredian x Kerry Hill lammetje. “Ik was hem kwijt en kwam hem na een poosje tegen met een bloempje in zijn bek.”

← Kelsey Geertsma met schaap Jente. Ze stuurde ook pony-foto’s in, maar deze vonden we het mooiste. Kelsey schrijft: “Omdat ik niet kon kiezen, hier mijn allerliefste schaap Jente. 6 jaar oud. Al 16 lammetjes gekregen in 5 jaar tijd!”

En de winnaar is…

De inzenders van bovenstaande foto’s hebben dit nummer thuisgestuurd gekregen.

Boerenvee

25

6/ 2018

26

Boerenvee

6/ 2018

Boerenvee

27

Nicole de Moree winnares fotowedstrijd!

Modellen: Spek en Lapje De prachtige foto van de Kune Kune biggen Spek en Lapje is gemaakt door Nicole de Moree. Haar ‘knappe kroelers’ zijn nu vier jaar oud en ze hebben de allermooiste karakters, schreef hun baasje Nicole erbij.

Nicole trakteert het knorrige duo regel­ matig op een buikmassage, daar zijn ze namelijk dol op. Ook laat Nicole nog weten dat de ‘klosjes’ onder hun kin typerend zijn voor het ras en piri piri’s worden genoemd.

Met deze vrolijke foto heeft Nicole de Moree een jaarabonnement op Boerenvee gewonnen. Nicole, van harte

6/ 2018

gefeliciteerd!

28

Boerenvee

Dierenarts aan het woord

Het biggetje en de tape Bij varkens word je als dierenarts voor een individueel ziek dier niet vaak opgeroepen. Meestal zijn het koppel-gerelateerde problemen en doet men een beroep op collega’s die hierin gespecialiseerd zijn. Toch worden varkens ook nog hobbymatig in kleinere groepen gehouden. En zo kwam ik als niet-specialist bij een prachtige toom van twaalf biggen, die twee dagen daarvoor waren geboren.

“Het waren er eigenlijk veertien, maar twee kleintjes werden helaas doodgeboren”, meldde de dochter terwijl ze door het hek heen kroop en bij de drinkende biggen ging zitten.

“Ik vrees dat er nog één is die het niet zal

Maurits Bosgoed Dierenartsenpraktijk Vaassen

redden”, fluisterde de eigenaar me toe. “Suze, wil je die even pakken?” Zo te zien wist Suze precies welke haar vader bedoelde. Ze pakte het arme biggetje en zette deze op de grond.

ten vooruit, waarbij ze met haar achterkant

Ze zag er best wel goed uit, maar alleen haar

een sleepspoor trok over de vloer.

achterpoten lieten het afweten. De benen

“Zal om het lijden te besparen euthanasie niet

maakten een ware spagaat, waardoor lopen

beter zijn? En het is eigenlijk ook niet de

niet ging. Zielig trok ze zich met haar voorpo-

bedoeling dat ik er hoge kosten aan ga

maken”, zei de hobbyboer op gedempte toon.

Ik begreep zijn visie, maar ik liet weten dat biggetjes met deze zogenaamde splayleg een hele goede kans maken. “Dit kost je hoogstens een paar euro en een beetje geduld!” Ik haalde uit mijn auto een rolletje leukoplast en genoot ervan dat vader en dochter mij nog wat afwachtend aankeken.

Ik liet Suze het biggetje vasthouden en na een minuut had ik de pootjes met elkaar verbonden door de tape. Alsof het biggetje nooit anders had gedaan, liep het gebruikmakend van al haar vier pootjes richting haar moeder, die knorrend aangaf dat het weer etenstijd was.

“Prachtig!”, reageerden vader en dochter enthousiast. “Bedenk maar een leuke naam voor haar. Ik kom over een paar dagen even weer kijken hoe het gaat.”

Die keer dat ik weer kwam, kostte het me moeite het juiste biggetje weer te vinden. Maar Suze wist haar er feilloos uit te pikken. Aan het lopen zag ik dat de leukoplast haast niet meer gebruikt werd en ik verwijderde deze van haar snel groeiende pootjes.

“Goed zo Tape, je loopt al net zo goed als je broertjes en zusjes!” riep ze enthousiast.

“Noem je haar nou Tape?”, vroeg ik met een verbaasde blik. “Ja, natuurlijk. Leukoplast vonden we zo lastig om te roepen!”

6/ 2018

Boerenvee

29

Dier en thuis Engel Kupers van boergeitenstal ‘Knoalster’ uit het Groningse Nieuw-Pekela is zestien jaar geleden met boergeiten begonnen. De hobby is inmiddels uitgegroeid tot een vrij serieuze bezigheid. Zijn topgeiten vinden hun weg in heel Europa. Tijdens één van zijn reizen kwam hij tien jaar geleden in Denemarken compleet roodbruine boergeiten tegen. Iets bijzonders, en Engel nam er een paar mee naar Nieuwe Pekela.

De roodbruine boergeit staat bekend als de ‘Kalahari Red’. Een geit, die naast de traditionele boergeit, veel wordt gehouden in Zuid-Afrika. De Kalahari is wat kleiner en geheel roodbruin van kleur. Ze worden vooral gehouden in woestijnachtige gebieden, daar waar de traditionele boergeit het niet meer redt.

Het is voor de Kalahari Red allemaal begonnen met de Zuid-Afrikaanse boergeitenhouder Ben Voster. Hij had een kudde van tweehonderd boergeiten, waaronder een geit die elk jaar geheel roodbruine lammeren kreeg. Zijn land was schraal en bestond hoofdzakelijk uit bomen en struiken en Ben had het idee dat de rode dieren beter bestand waren tegen deze barre omstandigheden.

Hij wist andere boeren te interesseren en er werd voorzichtig een begin gemaakt met een gerichte fokkerij van deze roodbruine boergeiten. Meer en meer boeren sloten zich aan en ontdekten de hardheid en het aanpassingsvermogen van de geiten. Er ontstond behoefte aan een eigen stamboekorganisatie.

Na uitgebreid genetisch onderzoek bleek er namelijk een duidelijk verschil te zijn tussen de ‘rode’ en de ‘traditionele’ boergeiten. De stamboekvereniging werd opgericht en de bruine boergeiten kregen officieel de naam ‘Kalahari Red’ mee. Verwijzend naar het roodbruine zand van de Kalahari woestijn waar veel van deze geiten werden gehouden.

Engel Kupers is verschillende keren in Zuid-Afrika geweest en heeft daar een opleiding gevolgd voor keurmeester. In heel Europa worden boergeiten gekeurd. Engel is de enige met een Zuid-Afrikaanse opleiding en licentie. De kudde van Stal ‘Knoalster’, dat ‘iemand uit Stadskanaal’ betekent, bestaat op het moment uit ongeveer zeventig dieren en Engel vindt het gewoon leuk om er een paar Kalahari Reds tussen te laten lopen.

De meeste nakomelingen van de Kalahari’s, die Engel tien jaar geleden uit Denemarken heeft meegenomen, zijn verkocht. Enkele zijn in Engeland terecht gekomen waar de Red’s erg populair zijn, met name in de hobbysector. Ook in Duitsland zijn er vrij veel Kalahari-liefhebbers, maar daar zijn de dieren niet raszuiver.

“De meeste Kalahari’s in Duitsland zijn afkomstig van elf traditionele boergeiten, die in 1977 naar Duitsland kwamen. Herr Professor Wolfgang Holtz van de universiteit Göttingen importeerde deze boergeiten, met als doel ze te gebruiken voor het verbeteren van de geitenpopulatie die werd gebruikt voor de natuurbegrazing.

“Het was de tijd van de apartheid en handel met Zuid-Afrika was ten strengste verboden. De professor heeft toen de embryo’s van boergeiten in konijnen geplant, de konijnen vervolgens de grens van ZuidAfrika met Namibië over gesmokkeld, de embryo’s daar in plaatselijke geiten gezet en de geboren boergeitenlammeren naar Duitsland gehaald. Ik weet niet zeker of dit een ‘broodje aap’ verhaal is, maar de professor heeft het me zelf verteld.” ‘’In Duitsland aangekomen kruiste hij de dieren met goed bevleesde plaatselijke melkgeitenrassen, met als doel daar meer vlees op te krijgen. Door steeds maar boergeiten bokken te gebruiken krijg je een soort verdringingskruising, die uiteindelijk een boergeit met een bruine kleur opleverde. Dat heeft niets te maken heeft met de Kalahari Red, die in Zuid-Afrika als apart ras wordt aangemerkt’’, aldus Engel.

Aangezien de Kalahari Red’s al tien jaar een onderdeel vormen van Engel’s kudde traditionele boergeiten, heeft hij onlangs een nieuwe raszuivere bok in Engeland gekocht die hij een dezer dagen gaat ophalen. De bok kan dan mooi zijn twee overgebleven Red’s dekken zodat er altijd een paar raszuivere Kalahari’s in de kudde van ‘Knoalster’ kunnen blijven lopen.

6/ 2018

Tekst en foto’s: Jan Smit

30

Boerenvee

Kalahari Red Kleurslag of ras?

VAN OUD

E ROTTEN

EN BOER

ENVEE

Kees Jan

son

Het klassieke slagerswerk

6/ 2018

In deze serie komen oude(re) mensen aan het woord die decennia lang een veehouderij gerelateerd beroep uitoefenden. Zij kunnen boeiend vertellen over hun leven voor en tijdens de schaalvergroting en alle moderniseringen in de veehouderij. Het woord is aan Kees Janson (75), sinds 2012 ambachtelijk slager in ruste, alhoewel...

32

Boerenvee

De oude veemarkt in

Den Bosch.

Kleine Kees poseert trots met een paasos voor de slagerswinkel in 1954.

I

n 1820 start de stamvader van Kees Janson een ‘Vleeschhouwerij’ aan de Vismarkt in het Noord-Brabantse vestingstadje Heusden. Generaties van nazaten zetten de slagerij voort,

totdat in 2012 definitief het doek valt. Ambachtelijk slager Kees Janson, dan 69 jaar oud, verkoopt het historische winkelpand aan zijn zoon Michiel, die econoom is, en gaat met echtgenote Adske in een gerestaureerd historisch pand aan de aangrenzende Drietrompetterstraat wonen.

Zijn fascinatie voor vlees is echter een ondoofbare vlam. Tot op de dag van vandaag bereidt Kees in zijn witbetegelde ‘werkplaats’ een aantal bijzondere vleesspecialiteiten voor fijnproevers uit alle windstreken van het land.

Daarnaast geeft hij lezingen en cursussen over alles wat met vlees te maken heeft. En hij leert groepjes liefhebbers hoe een varken uit te benen en te versnijden: het klassieke slagerswerk.

Handig manneke Kees Janson komt ter wereld op 26 juli 1943, als zoon van slager Michiel Janson en diens echtgenote Maria Johanna. Het is hard aanpoten in het familiebedrijf.

“In die tijd deden de slagers alles nog zelf”, legt Kees uit.

“Varkens en runderen uitzoeken, aankopen, slachten, uitbenen en versnijden. Alle vijf de Janson kinderen moesten na schooltijd dan ook meehelpen in de slagerij.”

De MULO is aan kwikzilver Kees niet besteed. Hij verveelt zich er stierlijk en geeft er op zijn veertiende de brui aan. Zijn vader lijft het ‘handige manneke’ meteen in bij het bedrijf. “Vaak was ik daags na de slacht al om vier uur ‘s ochtends op om de koe uit te benen. De bio-industrie bestond nog niet. Vader kocht koeien bij de boer, of op de markt in Den Bosch. Hij had een voorkeur voor dubbeldoelkoeien, dieren die in de wei hadden gelopen, een of twee keer hadden gekalfd en daarna waren afgemest. Roodbont,

Na de overname in 1971

goed bevleesd en 600 pond geslacht: dat was ons type koe.

gaven Kees en Adske het

Inschatten hoeveel een koe weegt leer je door het veel te doen. Je

interieur van de winkel een

ontwikkelt er dan een gevoel voor, alsof er een radertje in je

flinke metamorfose, met een

hoofd zit dat precies op het juiste gewicht stopt.

Eén keer vergiste mijn vader zich. We gingen naar een boer in het naburige Nederhemert. De te kopen koe stond op stal. Mijn vader bekeek en bevoelde het dier. Daarna was het – op basis van zijn

nieuwe ‘tweedehands’ toonbank en koperen roeden met hammen aan haken, afgekeken van de versafdeling van Harrods in Londen.

6/ 2018

Boerenvee

33

De slagerij is er niet meer, maar verschillende details verwijzen nog naar deze periode.

inschatting – handjeklap. Toen de koe de week daarop de stal uit kwam, zag ik vader schrikken.

Onderweg zei hij: Kees, ik schrok, want het is net een peerd. In de lage stal van die boer had de koe veel kleiner en lichter van gewicht geleken. Toen de boer later zijn geld kwam beuren en vroeg wat de koe had gewogen, antwoordde mijn vader, naar waarheid: hij heeft goed gewogen. De boer vroeg gelukkig niet door en wij kinderen kregen een tompouce!”

Plechtig ritueel Op zijn vijftiende slacht Kees zelfstandig zijn eerste varken bij een boer aan huis. “Ongelooflijk, hè? Zo jong en dan al een schietmasker hanteren. We slachtten gemiddeld twee varkens en een koe in de week. Slachten was in die tijd niet dat anonieme, kille routinewerk van tegenwoordig. Het was een kleinschalig, bijna plechtig ritueel. Zo was bij een thuisslachting altijd heel het boerengezin aanwezig. Iedereen besefte dat het dier, waar al die tijd goed voor was gezorgd, het leven ging laten om monden te

‘Vleeschhouwerij’ staat er nog altijd trots op de gevel van het historische pand aan de Vismarkt.

voeden.

Zie ik nu een koe geschoten worden, dan doet mij dat altijd wel

mijn kinderen?” Het antwoord laat zich raden. Op zijn twintigste

iets. Je maakt toch een dier dood, hè? Dat is ook de reden waarom

stopt Kees met werken in de slagerij en laat hij zich opleiden tot

ik vlees weggooien vreselijk vind. Natuurvolkeren boden het dier

keurmeester van vee en vlees. “Acht jaar lang ben ik keurmeester

altijd hun excuses aan voor zijn dood. Die bewuste manier van

geweest in Breda en later op Voorne-Putten. Als keurmeester had

omgaan met voedsel is ook wat ik in vegetariërs zo bewonder.

je een luizenbaan. Je ging bij de slager, de boer of het slachthuis

We zijn ver afgedwaald van het natuurlijke. Zo was in de tijd van

een koe of een varken keuren. Voorafgaand aan de slacht speurde

mijn ouders de eetcultuur heel simpel. Nu zijn er duizenden

je bij het levende dier naar ontstekingen en besmettelijke

boeken op de markt die je vertellen hoe het allemaal nog beter

ziekten, na de slacht onderzocht je de organen op leverbot,

kan. Pfff, alsof je alleen maar goed kunt eten door een trend te

lintworm en voor de volksgezondheid gevaarlijke stoffen. Vooral

volgen of een trendy kok na te apen, terwijl lekker eten toch

het laboratoriumwerk lag me wel. Histologisch en bacteriologisch

vooral te maken heeft met de beleving die buiten de rand van het

onderzoek doen is een boeiende bezigheid.

bord plaatsvindt.”

Toch was ik toen al meer een ondernemer dan een ambtenaar.

Keurmeester Omdat Kees als jongen nog partieel leerplichtig is, combineert hij

was voor mij na acht jaar de uitdaging eraf.”

het werken in de slagerij van zijn vader met een deeltijdopleiding

Ondernemersbloed

aan de slagersvakopleiding in Tilburg. Daarna leert hij aan het

We schrijven 1971. Vader Michiel heeft de pensioengerechtigde

SVO (slagersvakonderwijs) in Utrecht de fijne kneepjes van het

leeftijd bereikt en vraagt aan Kees of hij de slagerij wil overne-

slagersvlak.

men. Kees en Adske schuiven de beslissing bijna een jaar lang

Dan ontmoet hij slagersdochter Adske. “Ik begon na te denken

voor zich uit. “Ik wist dat ik verschrikkelijke spijt zou krijgen als

over mijn toekomst. Wil ik leven om te werken, zoals mijn ouders

ik de zaak niet zou overnemen. Ik wist ook dat ons leven drastisch

dat doen, of wil ik werken om te leven? Op vakantie kunnen gaan

zou veranderen als ik het wel zou doen.”

met mijn vrouw, een gezin stichten en een goede vader zijn voor

Na lang wikken en wegen hakt het jonge stel de knoop door en

6/ 2018

34

Toen bleek dat het beroep geen doorgroeimogelijkheden bood,

Boerenvee

Nog altijd is Kees Janson drie tot vier dagen in de week in zijn werkplaats te vinden.

Een gouden greep. Toen de vraag het aanbod begon te overstijgen, leverde ik niet meer het vlees van zelf uitgezochte en aangekochte dieren, maar kocht het vlees geslacht in en bouwde mijn slachthuis om tot uitbeenruimte.

Enige tijd later opende ik zelfs een eigen slagerij in enkele superHet slagersblok uit de winkel is meegegaan naar de nieuwe

marktfilialen, compleet met

woning en doet nu dienst als berenstoel.

personeel.

Toch besloten Adske en ik eind jaren tachtig tot een radicale

vestigt zich in het pand aan de Vismarkt. Kees haalt herin-

koersverandering. Ik had met

neringen op aan de begintijd. “Ik barstte van de ideeën om

lede ogen aangezien hoe de

de slagerij uit te bouwen tot een goed lopend bedrijf. De

consument steeds minder

tijd was er rijp voor, want de mensen hadden het een stuk

kritisch op zijn stukje vlees begon te worden en hoe

beter dan vlak na de oorlog en de vleesverkoop was nog voor 100 procent in handen van de slagers.

producenten van kruiden, kruidenmixen en marinades een

Eerst maar eens het bedrijfspand restaureren. De toonbank kocht

steeds grotere vinger in de pap kregen.

ik tweedehands van een slager, die na twee jaar failliet was

Dat stuitte me dermate tegen de borst dat ik alle slagerijen, op de

gegaan. Alleen vond ik het interieur nog wat kaal, dus hing ik

mijne na, verkocht om me te gaan richten op mijn eigenlijke

koperen roeden op met hammen aan haken, afgekeken van de

doelgroep: de gastronomisch ontwikkelde consument die een

versafdeling van het luxe warenhuis Harrods in Londen. Het

puur stuk vlees weet te waarderen.

kwam de beleving in de winkel enorm ten goede. Mensen

Geïnspireerd door de Franse eetcultuur ben ik paté’s en rillets

kwamen er zelfs foto’s van maken.

gaan maken. Ook maakte ik rolpens, Thüringer bloedworst met

Omdat ik geen schulden wilde hebben, werkte ik van ‘s ochtends

lever, varkenstong en gebakken uitjes en allerlei hammen, die ik

vijf uur tot ‘s avonds tien uur. Dat ging ten koste van ons

zelf rookte.

gezinsleven. Na een korte vakantie in Spanje, waarbij ik mijn

Op een dag zag ik tijdens mijn zomervakantie in de Elzas

zoontje en dochtertje nader leerde kennen, besloot ik op advies

Nederlandse mensen een zuurkoolschotel eten in een restaurant.

van Adske mijn dochtertje Inge voortaan elke avond een verhaal-

De dag daarop bestelde ik zelf zo’n schotel. Er zaten allerlei

tje voor te lezen, tijd of geen tijd.

verschillende vleeswaren bij. De radertjes in mijn hoofd gingen

Een keerpunt in mijn leven, omdat ik er een betere vader en een

op volle toeren draaien. Eenmaal thuis regelde ik Elzasser

volwaardiger mens van werd, iemand die niet alleen in zijn hoofd

zuurkool en ontwikkelde mijn eigen zuurkoolschotel, met

en zijn handen leeft, maar ook zijn hart laat meespreken.”

Eisbein, fazantworstje, rookworstjes en stukjes spek.

Als je ze niet kunt verslaan...

Een groot succes. Toen collega slagers in januari met geluk een rookworstje van een rijksdaalder verkochten aan mensen die

Hoe goed zijn ambachtelijke slagerij ook draait, de opkomst en

zuurkool gingen eten, gingen bij mij de zuurkoolschotels van

ontwikkeling van de supermarkten baart Kees grote zorgen. “Ik

vijftien euro als warme broodjes over de toonbank.”

wist dat ze op een dag ook vlees zouden gaan verkopen. Onder het motto ‘Als je ze niet kunt verslaan, sluit je dan bij hen aan’ zocht

Grenzeloze creativiteit

ik al in een vroeg stadium contact met een supermarktketen en

Kees’ creativiteit kent geen grenzen. Hij introduceert de Altena

ging voorverpakt vlees leveren aan filialen in en rondom

kip, een eigen versie van kip à la Normande. “Altena kip is een

Heusden.

grote witte kip uit eigen streek. Ik vulde hem met gehakt, 6/ 2018

Boerenvee

35

Kees tussen het verbeterde roodbont van hobbyboer Huib van Hemert in Genderen.

hazelnoten en pistache noten. Die legde ik in een schaal met een

is het de boeren gelukt om regionaal geproduceerde melkproduc-

zelfgemaakte Calvados saus, stukken appel, pruimen en pruimen

ten in de markt te zetten. Die liggen daar gewoon in de super-

met spek. Daar deed ik een ovenzak omheen. De mensen konden

markten. Er staat bij dat ze duurder zijn om de streekboeren te

die kip kopen en met de kerst zo in de oven schuiven. Een pakket

ondersteunen. De meerprijs wordt grif betaald.

kostte 70 euro. Daar konden acht mensen van eten.”

Ik heb geprobeerd iets dergelijks op te zetten bij de boeren rond

Omdat klanten van heinde en verre naar slagerij Janson toeko-

de Loonse en Drunense Duinen. Ik had zelfs een bedrijf geregeld

men om bijzondere vleesproducten te kopen, vindt Kees het

dat hun melk wel in pakken wilde doen. De boeren durfden het

belangrijk om als slager zelf in de winkel aanwezig te zijn. “Veel

niet aan, doodsbenauwd dat Campina hun melk niet meer zou

slagers hadden daar geen behoefte aan. Ik wel. Ik had het in mijn

afnemen, mocht het project mislukken.”

slagerij dan ook zo georganiseerd dat mijn medewerkers de door

Ook nu Kees geen slagerswinkel meer heeft, blijft hij filosoferen

mij ontwikkelde producten maakten, zodat ik in de winkel mijn

over betere manieren van vlees produceren. “Wat zou er gebeu-

klanten te woord kon staan. Die persoonlijke benadering sloeg zo

ren als wij Dutch Fair Trade producten in de markt zouden zetten?

aan, dat ik besloot te stoppen met adverteren.

Diervriendelijk geproduceerde kwaliteitsproducten van eigen

Jongens, zei ik tegen mijn medewerkers, wij moeten elke klant zo

bodem, speciaal gemaakt voor de Nederlandse markt.

helpen dat ‘ie met plezier de winkel uitgaat. Dan vertelt ‘ie het

Voor de export zouden we een paar bio-industriebedrijven

wel door aan andere mensen. Dat gebeurde ook. De klantenkring

kunnen aanhouden. De overige boeren zouden dan weer met 300

groeide zo explosief dat ik een nieuw winkelmeisje zou moeten

varkens en 80 melkkoeien in hun levensonderhoud kunnen

aannemen.

voorzien. De dieren zouden een beter leven hebben en van

Tijdens een bezoekje aan de supermarkt kwam ik erachter dat ik

mestoverschotten zou geen sprake meer zijn.

niet eens zoveel duurder was dan de supermarkt. Ik heb subiet al

Nog zoiets: die varkenstransporten. Dat kan anders, beter en

mijn prijzen verhoogd. Heimelijk hoopte ik dat er daardoor

efficiënter. Zorg ervoor dat elke varkensmestfabriek in verbin-

klanten af zouden vallen, zodat ik geen nieuw winkelmeisje nodig

ding staat met een daarnaastgelegen klein slachthuis. Geen

zou hebben. Wat denk je? Er viel geen klant af.

transportkosten, minder vervuiling, geen stress, geen risico’s op

De levensles? Als je je als slager totaal onderscheidt en je bent

besmetting met dierziekten. Korte lijnen.

goed in de producten waarvoor de mensen bij jou komen, dan

De varkens kunnen in hun eigen hokken, op containers geplaatst,

maakt dat dubbeltje meer niks uit.”

zo het slachthuis in. Dat zou ik mooi vinden. Alleen moet de

Focus op kwaliteitsverbetering Kees omschrijft zijn laatste twintig jaar als slager als ‘de spelende

Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) daar flexibel in mee kunnen denken.”

jaren’. “Ik verzon allerlei ludieke manieren om mijn producten

Opvolging nieuwe stijl

aan de man te brengen. Zo kregen kopers van zuurkoolpakketten

Nog altijd is Kees drie tot vier dagen in de week in zijn werkplaats

een set van vijf ansichtkaarten mee. Die kaarten konden ze

te vinden. Andere hobby’s dan mooie vleesproducten maken

versturen naar mensen die zuurkool bij ze kwamen eten.

heeft hij nu eenmaal niet.

Kennisoverdracht vond ik ook belangrijk. Ik ben drie keer door de

Wel heeft hij zijn kennis van en liefde voor Franse paté’s overge-

PUM (Programma Uitzending Managers) uitgezonden naar

dragen op dochter Inge, die vanuit haar standplaats Amersfoort

Zambia om daar als expert een coöperatie te adviseren omtrent

een eigen internetwinkel runt, ‘Madame Paté’ genaamd.

hygiëne, efficiënt werken en rentabiliteitsverbetering.

En de appel valt niet ver van de boom. Inge’s Franse paté’s

Verder ben ik vanaf de oprichting aangesloten geweest bij de

hebben al twee prestigieuze prijzen in de wacht gesleept. In 2017

Nederlandse tak van de wereldwijde Slowfood beweging, die van

verkoos gastronomisch vakblad Culinair Saissonier Madame Paté

mening is dat lokaal geproduceerd voedsel uiteindelijk goedkoper

tot ‘Mooiste product’ en in 2018 bekroonde de Confrérie des

is, wanneer bij internationaal geproduceerd voedsel ook de

Chevaliers twee van haar producten met goud.

kosten van transport en allerlei chemische bestrijdingsmiddelen

6/ 2018

worden doorberekend in de prijs. In Schwäbisch Hall (Duitsland)

36

Boerenvee

Tekst: Margriet Markerink, foto’s: archief Kees Janson

Bedrijfs- en productnieuws Gevarieerde muesli feestje voor geiten bepaalde kijk op eten, ook op die van dieren. Ik kon geen voeding voor mijn dieren vinden waar ik volledig achter kon staan en dus besloot ik deze

gemaakt. Je kunt je afvragen wat de kwaliteit van

zelf te maken.” Vanuit zijn bedrijf Bio-Ron heeft

zulke synthetische toevoegingen is.” De geiten-

hij inmiddels allerlei verschillende soorten

muesli van Bio-Ron bestaat uit maar liefst 16

biologische voedingsproducten op de markt gebracht, waaronder biologische muesli. “De meeste

verschillende ingrediënten. “Een feestje voor geiten, aanzien de meeste het elke dag met dezelfde korrel moeten doen. In de natuur hebben dieren ruime keuze in voedselaanbod en eten ze

mensen denken bij

ook niet steeds hetzelfde.”

“Veel geiten worden in het najaar en de

muesli meteen aan

Aan de producten van Bio-Ron worden heel

winter bijgevoerd met een bewerkt

bewerkte of geplette

bewust geen extra vitaminen toegevoegd. “Goede

krachtvoer waar extra vitaminen en

granen, maar die van

voeding in de juiste samenstelling bevat van

mineralen aan toegevoegd zijn. Hele

ons bestaat juist uit

nature alles wat een dier – of mens – nodig heeft.

granen maken zelden onderdeel uit van een geitenmenu, terwijl hele granen vaak een natuurlijke bron van eiwitten, vetten, koolhydraten, vitaminen en mineralen zijn”, aldus Ron

hele granen. Zodra je natuurlijke ingrediënten gaat pletten of bewerken verliest het zijn levenskracht en

Dat hoeft niet vanuit een laboratorium aangevuld te worden. Wij voegen alleen een beetje Keltisch zeezout en bentonit klei toe voor wat extra mineralen.”

Hofman die zo’n tien jaar geleden een biologische

vitaliteit. In de industrie wordt dat opgelost door

muesli ontwikkelde die bijna volledig uit onbe-

daar weer allerlei synthetische vitaminen en

Een probeerverpakking Bio-Ron muesli kost

werkte ingrediënten bestaat. “Als kok en

mineralen aan toe te voegen, maar dat zijn stofjes

slechts € 7,50 en is te bestellen op

teeladviseur van biologische producten heb ik een

die in een laboratorium kunstmatig worden

www.bio-ron.com

Toenemende vraag naar duurzaam maatwerk Kippenhokken zijn er in alle soorten en maten. Op het gebied van maatwerk is tegenwoordig vrijwel alles mogelijk. Kippenrenspecialist Rindert van der Land merkt dat de klant steeds meer oog heeft voor kwaliteit en duurzaamheid. “Het hout dat ik gebruik is allemaal afkomstig uit gecontroleerde bossen. Het heeft het FSC-keurmerk, dat inhoudt dat er voor elke gekapte boom een nieuwe wordt teruggeplaatst”, legt hij uit. “Ik vind dat zelf een goede zaak, maar ik merk ook dat klanten er steeds meer op letten.” Op zijn vijftiende bouwde hij zijn eerste konijnen- en kippenhokken al.

Inmiddels heeft hij een volwaardig bedrijf dat zich helemaal heeft gespecialiseerd in huisvesting voor hobbydieren met een hoogwaardige afwerking. “Je ziet vaak dat gaas aan de binnenkant wordt bevestigd. Ik doe dat aan de buitenkant en werk

hokken zijn natuurlijk wel van Friese komaf,

strak blijft zitten, maar bovendien ook beter

dat vervolgens netjes af met een plint. Op die ma-

vandaar dat ik daarvoor heb gekozen.” Rindert

bestand is tegen eventueel ongedierte van

nier zijn de scherpe uiteinden van het gaas keurig

denkt graag mee met zijn klanten, vooral in

buitenaf.” Ook adviseert Rindert zijn klanten vaak

weggewerkt. Het ziet er niet alleen strakker uit; de

duurzame oplossingen. “Je ziet geregeld dat

om niet alleen de grondplaat van watervast

dieren kunnen zich er ook niet aan bezeren.”

hokken zomaar op de grond worden gezet. Zonde,

betonplex te maken, maar de wanden ook. “Dat is

Behalve maatwerk heeft de kippenrenspecialist

want een hok verrot dan al snel. Als je het op een

helemaal glad, je hebt dan zelden last van

ook een aantal standaard kippenverblijven in zijn

hardhouten fundering zet, kan het vocht niet

bloedluis.” Kijk voor de mogelijkheden en/of

assortiment, elk voorzien van een naam van één

optrekken en heb je veel langer plezier van je hok.

advies op www.dierenverblijven-vanderland.nl

van de 11 Friese steden. “Ik werk en bezorg door

Kies ook voor een degelijke kwaliteit gaas. Ik werk

en voor kant en klare bouwpakketten op

heel Nederland, België en Duitsland, maar de

uitsluitend met wat dikker gaas dat langer mooi

www.kippenrenspecialist.nl 6/ 2018

Boerenvee

37

ASHFORD WHEELS & LOOMS Creëren ontspannen en genieten…

Joy 2

Country Spinner

Vlot en gemakkelijk te gebruiken, uitstekende prijs!

Enkel of dubbeltraps.

Spin met gemak kunst, volumineuze en vernieuwende garens.

B Blij ez

oerderij

en uid 10

Ondanks de regen die op zondag 23 september met bakken uit de lucht kwam vallen, kunnen de organisatoren en Dexters-fokkers die deelnamen terugkijken op een geslaagde open dag.

Kiwi 2

Draagbaar en lichtgewicht.

Blending Board

Kaardemolens

Prachtige plaatjes schilderen met vezels.

Vezel voorbereiding gemakkelijk gemaakt.

0% Wolb

Geslaagde open dag Dexter-boeren

Kies 10,20 of 30 cm breed met met grof, fijn of super fijn beslag.

SampleIt Loom

Knitters looms

Weefproeven maken met nieuwe garens en technieken.

Creëer uw eigen stoffen.

Keuze uit drie weefbreedtes van sjaals tot omslagdoeken.

Tafelgetouwen

Traditionele en moderne patronen weven en zo uw eigen originele stoffen creëren.

Alleen garen toevoegen.

Bezoek een van deze Ashford dealers voor dealer meer informatie over hetvoor volledige scala van Ashford Ashford & importeur Nederland en België weefgetouwen, kaarders, spinnewielen, vezels en accessoires.

Weefwinkel.nl Jessica Becker

Foto: Bianca van der Marel

Jansweg 27-29 2011KL Haarlem weefwinkel.nl +31(0) 6 511 380 85

Wolstudio Haren

Marijke Eering Rijksstraatweg 105 9752BA Haren wolstudio.blogspot.nl +31(0) 6 531 676 15

Wolboerderij Blij Bezuiden

Visit our website for Wolboerderij Blij Bezuiden Textielwerk Wol en Zo..., Janny Wijna & Jean-Paul van den Bunder

Janny Wijna & Jean-Paul van den Bunder Het Zand 61 4576 CB Koewacht wolboerderij.nl +31(0)114 361402

Alet & Eva Tienpont

Creatief atelier De Wolknot

Maaike Gottschal Voorstraat 429 3011CT Dordrecht www.textielfabrique.nl +31(0) 6 242 140 29

news and information

Het Zand 4576 CB 2Koewachtwww.ashford.co.nz Nieuwe 61, Noorddijkseweg Join us on facebook.

4305RA + 31 (0)114 361Ouwerkerk 402 / + 31 (0)6 1032 8804 Search : textielwerk.com +31(0) 6 281 219 81 www.wolboerderij.nl

Carola Elferink Drielandweg 2 7581PA Losser dewolknot.nl +31(0) 6 218 315 36

Ashford Wheels & Looms

Textielfabrique

Watch our how-to videos on You Tube. Search: AshfordHandicrafts

HOBBYFARMING.nl

www.

Eén van de Dexter-boeren die haar erf openstelde voor geïnteresseerden in deze bijzondere mini-koeien was Saskia van Bergen uit het Westlandse De Lier.

Hoewel ze al een paar jaar Dexters houdt, was dit het

HEEFT U VEEL DIEREN? WIJ BIEDEN KWALITEITSVOER VOOR:

SCHAPEN • VARKENS • GEITEN • KOEIEN • PAARDEN • KIPPEN KONIJNEN • CAVIA’S • HERTEN • ALPACA’S • EZELS • KANGOEROES • ETC.

eerste jaar dat ze deelnam aan de open dag. Ze viel meteen met de neus in de boter. “Ondanks het slechte weer hebben we bijna zestig bezoekers gehad!

Veel meer dan ik had verwacht. De regionale omroep had ook aandacht aan de open dag besteed, dus er kwamen ook allerlei mensen op af die nog nooit van een Dexter hadden gehoord en gewoon nieuwsgierig waren. Maar ik heb ook mensen gesproken die serieus overwegen om tot aanschaf over te gaan. Ik ben ontzettend trots op onze koeien; ze hebben het zo goed gedaan! Paraplu’s kenden ze helemaal niet, maar daar werden ze ook niet anders van. Zowel onze volwassen koeien als onze twee stierkalfjes genoten zichtbaar van alle aandacht en extra wortels. En we vonden het zelf ook ontzettend leuk, dus wat mij betreft volgende jaar weer!”

38

Boerenvee

adv Boerenvee cadeaucheque 103x64 HR.indd 1

27-09-18 15:18

Geitenevent happening voor bezoekers én geiten

I

n de ring zijn juist de laatste rondes van de keuringen gaande. Geitenhouderij De Dijkhoeve uit Rhenen wint de eerste plaats met een van hun witte melkgeiten. Ze hebben

ook nogal wat dieren om uit te kiezen: maar liefst 900 geiten melken ze. De dames lopen vanwege volle uiers wijdbeens de ring door. “Ik ga ze thuis meteen melken”, zegt eigenaar Roelof van Dijk. Hij is samen met zijn voerleverancier GIJS naar het evenement gekomen. “We willen graag onze betrokkenheid laten zien”, zegt GIJS-vertegenwoordiger Chiel Herder.

Foto: Tiny Vennedunker

Al buiten de IJsselhallen in Zwolle hoor ik wat er binnen gaande is: gemekker in alle toonaarden geven aan dat er heel wat soorten geiten rondlopen. Binnen blijkt het inderdaad een prachtige verzameling: angorageiten, bonte geiten, boergeiten, melkgeiten, landgeiten, Nubische geiten en Toggenburgers.

De Nederlandse landgeiten. Een prachtig oud Nederlands ras, dat als het aan hun baasjes ligt graag meedingt naar de titel Ras van het jaar 2019.

Boerenvee

39

Henriëtte van de Krol wint een prijs met haar boergeit.

De witte melkgeiten geven zoveel melk, dat ze er wijdbeens

Nancy de la Mar is dol op haar

van gaan lopen

Nubische ‘knuffelbeesten’.

De wedstrijdronde boergeiten met voorop Engel Kupers, tevens officieel erkend keurmeester in Zuid-Afrika (zie ook elders in dit magazine een artikel over keurmeesterschap).

De Dagkampioenen: Cees Brouwer wint met zijn bonte geit Zwaanheuvel Tonny 20051 de algehele Met geiten verveel je je nooit, want geiten

kampioenstitel. Witte geit Liesje 148 van Gerrit

vervelen zich nooit.

Koekkoek uit Lemelerveld is dagkampioen lam.

Professionals

EHBO-er Jolanda Brouwer heeft zelf geen geiten, maar vindt ze

Het geitenevent blijkt een plek voor zowel de professionals als

wel heel erg leuk. “Moet je deze zien, ze is zo aaibaar!” De

hobbyisten. Na binnenkomst in de hal kom je eerst bij voerleve-

Nubische geit blijkt van Nancy de la Mar. “Ik woon in Schagen,

ranciers en melkmachine verkopers. Er zijn nog geen melkrobots

Noord-Holland. Ik ben acht jaar geleden begonnen met zomaar

voor geiten, ‘want dat kan niet uit om te ontwikkelen’, aldus een

een Nubische geit van een particulier, na jaren witte geiten te

vertegenwoordiger van Fullwood. Wel zijn er geavanceerde

hebben gehad. Ik hoorde al snel over Goffe de Boer uit Buitenpost.

computergestuurde melkmachines.

Hij is echt een specialist Nubische geiten. Ik gebruik nu zijn

Rondom het keuringsplein staan de stamboeken en de geiten die

dekbokken, en met dat mooie fokmateriaal val ik zomaar in de

deelnemen aan de keuring. Diverse mensen staan er te knuffelen,

prijzen. Ik was met mijn geit de derde in de kampioensring. Daar

te poetsen en een enkeling pakt een emmertje om te melken.

doe ik het niet voor hoor, ik vind het vooral gewoon leuk om mee

“Even de druk eraf halen”, zegt de eigenaar.

te doen en anderen te ontmoeten. Voor mijn geiten is zo’n keuring wel een dingetje: ze worden er een beetje zenuwachtig van.”

Het weerhoudt de geiten er echter niet van om lekker te knuffe-

Geitenevent

len. Ook met EHBO-collega Lieke Folkers, die de opleiding dierverzorging doet. En met Nancy zelf natuurlijk. “Ik ben dol op

Agrimedia is de hoofdorganisator van het event en neemt de beurs

allen, maar Zilla en Layla van de Tjallewal zijn wel echt de

met standhouders voor zijn rekening. LTO vakgroep melkgeiten-

grootste knuffels. Ze lopen altijd naar me toe en is ook bijna niet

houderij verzorgt het symposium met workshops en de Stichting

bij me weg te slaan.”

Landelijke Geitenkeuring organiseert de keuring. De editie 2018 was de tweede in de IJsselhallen en ontving 275 geiten en 60 stand-

Henriëtte van de Krol is juist gestopt met het fokken van

houders.

Nubische geiten en overgestapt op de boergeit. “De Nubische geit

40

Boerenvee

kaasproeverij of kaaslevering financieel willen steunen. Binnenkort volgt hiervoor een mini-campagne.”

Marrit vertelt dat er voor het ras van het jaar 2019 nog een vacature is. “Dit jaar is het het Groninger paard, voor volgend jaar zoeken we weer een ras dat extra aandacht kan gebruiken en waar Tijd voor de Toggenburgers!

een enthousiaste club mensen mee bezig is.”

Landgeit ras van het jaar?

Dit is niet aan dovemansoren gericht bij de mensen van de Nederlandse Landgeit. Astrid Welten: “Het zou heel leuk zijn als de landgeit in de spotlights komt te staan. We hebben pas ons keurmeesterbestand weer aangevuld. Daar was wat verloop Geitenhouderij is een volwaardige bedrijfstak waar geavanceerde melkmachines voor bestaan.

Lieke Folkers doet de opleiding dierverzorging én is EHBO-er op het geitenevent, een mooie combinatie.

en er was geen keurmeestersopleiding. Die hebben we georganiseerd en we zijn nu weer met veertien man sterk. Zij doen acht regionale keuringen per jaar.”

De Landelijke Fokkersclub Nederlandse Landgeiten heeft 370 leden, van wie er 200 fokken. Voor wie is de landgeit? Kersvers keurmeester Johan Vennedunker: “Voor mensen met land. Nee, zonder gekheid. De landgeit is voor mensen die houden van diversiteit en van gemak. De landgeit is sober, heeft niet veel nodig en is niet gauw ziek. Je kunt ze melken, in natuurgebieden laten lopen en voor het vlees houden. De landgeit is echt een geit voor iedereen. Het is een oud Nederlands ras waar we trots op kunnen zijn.”

Finale Dan is het tijd voor de finale. De winnaars uit iedere ring komen bij elkaar, uit hun midden worden de dagwinnaars gekozen. De is zo kwetsbaar. Ze hebben altijd wat. Ik vind de boergeit

eigenaren lopen rustig in een cirkel tot de opstelling plaatsvindt.

makkelijker.” Ze sleepte de titel reserve kampioen in de wacht.

Cees Brouwer wint met zijn bonte geit Zwaanheuvel Tonny 20051

“Kijk, de boergeit is echt veel steviger en sterker. Dit ras komt uit

de algehele kampioenstitel. Witte geit Liesje 148 van Gerrit

Zuid-Afrika en is ook voor het vlees gefokt. Ik vind het mooi, die

Koekkoek uit Lemelerveld is dagkampioen lam.

vierkante dieren. Ze piepen ook niet snel, zelfs bij een spatje regen blijven ze ook wel buiten.”

Het afronden van de beurs gaat vrij gemoedelijk. Mensen zetten hun hekken bij elkaar en de uitwerpselen worden keurig opge-

Op het event loopt ook Marrit Schakel rond, die voor de Stichting

ruimd. Ook al wil iedereen wel naar huis, er is toch nog tijd voor

Zeldzame Huisdierrassen werkt. “Ik ben natuurlijk benieuwd

een praatje. “Dat is ook geitenmentaliteit, het gemoedelijk met

naar de dieren hier en werk zelf met melk van de bonte geiten van

elkaar omgaan”, zegt Astrid.

mijn schoonvader.

Die verkaas ik tot half harde kaas met natuurkorst en zet ik af via

Tekst en foto’s (tenzij anders vermeld): Tjitske Ypma

speciaalzaken. De bonte geiten geven misschien iets minder melk dan de witte melkgeiten, maar de melk is enorm verfijnd en fris van smaak. Ik weet wat ik eraan heb en de geiten doen het goed qua gezondheid.”

Slot op geitenhouderij

In de toekomst wil ze laten zien dat een kleinschalige geitentak

Een dag voor de beurs werd bekend dat ook Overijssel op slot

met zeldzame huisdieren rendabel kan zijn (microdairy). Dit wil

gaat voor nieuwe geitenhouders. Dit na Utrecht, Gelderland,

ze onder andere doen door het ontwikkelen van een streekgebon-

Zuid-Holland en Brabant. Ook bestaande geitenhouders mogen

den schimmelkaasje. “Ik wil volgend jaar voor-investeerders en

niet uitbreiden. Mensen zijn bang voor ziektes als Q-koorts.

nieuwsgierige fijnproevers zoeken, die mij in ruil voor een

Dierhouders met minder dan tien geiten mogen nog wel uitbreiden.

6/ 2018

Boerenvee

41

Conclusie grootschalig onderzoek konijnen­ welzijn: nog veel winst te behalen Veel konijnen worden aanzienlijk belet in het uitoefenen van hun natuurlijke gedrag en dus mogelijk aangetast in hun welzijn.

Te krappe huisvesting, veelal zelfs solitair gehuisvest en gebrek aan schuilplekken zijn hiervan belangrijke oorzaken, aldus onderzoeker en gedragsbioloog Dennis Vink van de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht.

voor twee kleine konijnen zou minimaal 150 x 60 x 60 moeten zijn, stelt het LICG. Deze minimumnorm wordt in de praktijk zelden gehaald, heeft Vink geconstateerd. “Bij ruim 75 procent van de fokkers voldoet de huisvesting niet aan die richtlijnen.

Ook bieden fokkers – waarschijnlijk ook vanwege ruimtegebrek in de hokken – veelal geen schuilmogelijkheden aan, terwijl schuilplekken belangrijk zijn voor konijnen voor als zij zich bedreigd voelen.” Daarnaast stelde Vink vast dat minstens tachtig procent van de deelnemende fokkers hun konijnen individueel huisvest. “Als reden werd veelal aangevoerd dat ze dit deden om onderlinge agressie te voorkomen. In veel te krappe huisvesting is die kans inderdaad groot. Maar als de konijnen voldoende ruimte hebben, ze op de juiste manier worden gekoppeld en er voldoende terugtrekmogelijkheden zijn, dan gaat

I

het samenleven vaak goed. Sterker nog: als het een goede match n zijn grootschalige onderzoek – dat al in het voorjaar van

is, dan heeft groepshuisvesting een zeer positief effect op het

2017 is gestart en waarvoor onder andere meer dan honderd

welzijn. Konijnen zijn immers groepsdieren.”

locatiebezoeken zijn afgelegd - heeft Dennis Vink de gehele

gezelschapskonijnensector onder de loep genomen: konijnenei-

Wat Vink betreft is er veel werk aan de winkel. En ook ín de

genaren, fokkers, opvangcentra, kinderboerderijen, groothande-

winkel trouwens, want dierenwinkels en tuincentra geven wat

laren, dierenspeciaalzaken en tuincentra. Met name onder

hem betreft niet het goede voorbeeld. “De konijnen die daar te

fokkers, handelaren en dierenwinkels wordt te weinig rekening

koop worden aangeboden, worden in veel te kleine ruimtes

gehouden met het natuurlijke gedrag van konijnen, concludeert

gehuisvest. In alle winkels die wij hebben bestudeerd werden

Vink op basis van zijn onderzoek.

konijnen op minder dan slechts één vierkante meter gehouden,

Te krappe huisvesting, met name bij fokkers

ik moeten constateren dat er in de meeste gevallen geen

Het Landelijk Informatiecentrum voor Gezelschapsdieren (LICG)

schuilmogelijkheden in de verblijven waren en dat dieren

heeft richtlijnen opgesteld voor de huisvesting van konijnen. Een

bovendien vaak solitair werden gehuisvest. Wat ik ook schok-

konijn dient in ieder geval languit te kunnen liggen en op zijn

kend vond om vast te stellen, is dat van de 128 hokken die te

achterpoten rechtop te kunnen staan. De afmeting van een hok

koop werden aangeboden en die ik heb geanalyseerd, er geen

6/ 2018

42

meestal zelfs nog minder. Ook bij de winkels en tuincentra heb

Boerenvee

enkele aan de minimale afmetingen voldeed. Deze bevindingen

niets te klagen hebben, omdat de dieren

vind ik zeer zorgelijk, want dierenwinkels en tuincentra hebben

er gezond uitzien en ze goed te eten en

juist een belangrijke voorbeeldfunctie.”

te drinken krijgen. Maar de afwezigheid

Merendeel voeding niet volledig

van ziektes of stress betekent niet automatisch de aanwezigheid van

Binnen het segment dierenwinkel en tuincentra heeft Vink ook 127

welbevinden of welzijn. Een konijn is

voedingsproducten onderzocht. Hieruit blijkt dat minder dan tien

een groepsdier en een sociaal dier. Het is

procent van de voedingsproducten alle voedingsstoffen bevatten

voor een konijn dus heel prettig als het dan ook de mogelijkheden

die een konijn nodig heeft. “Voor het merendeel van de voedings-

tot sociale interactie met soortgenoten heeft. Tegen elkaar aan

producten geldt dat het op zich prima producten zijn, maar dat deze

liggen, elkaar wassen, dat soort gedragingen. Als een konijn

alleen voldoen als ze worden gecombineerd met de juiste aanvul-

solitair wordt gehouden, dan is er een grote kans dat zijn welzijn

lende producten. Als de consument hierover niet goed geïnfor-

daardoor negatief wordt beïnvloed. Al ziet het konijn er aan de

meerd wordt, kun je – op termijn – allerlei problemen verwachten.

buitenkant nog zo mooi en gezond uit.”

Hier ligt dus een heel belangrijke rol voor de verkoper.”

Het onderzoek is gefinancierd door de Dierenbescherming, die in Lichtpuntje in zijn onderzoeksrapportage is de consument, bij die

de resultaten aanleiding ziet om met de sector in gesprek te gaan

groep zijn konijnen er aanzienlijk op vooruit gegaan in vergelij-

over de welzijnsknelpunten en over hoe deze – vanuit de

king met onderzoeken die in Nederland in het verleden zijn

gezelschapskonijnensector – zouden kunnen worden aangepakt.

gedaan. “De meest opvallende bevinding bij die groep is dat de

Als het aan Vink ligt, komt er nog een vervolgonderzoek. “Het is

levensverwachting van de dieren is toegenomen van 4 naar bijna

overduidelijk dat er nog veel te verbeteren valt in de levensom-

7 zeven jaar. Het was goed om te zien dat we bij de huisbezoeken

standigheden van konijnen, met name bij fokkers, handelaren en

ruimere verblijven aantroffen, vaak zelfs met permanente

winkeliers. In Engeland is men al veel verder dan ons op het

toegang tot een uitloopruimte.” Hierbij moet wel worden

gebied van groepshuisvesting. Ik denk dat het heel goed zou zijn

opgemerkt dat het voor de hand ligt dat consumenten die hun

om naar Engeland te gaan om ook daar onderzoek te doen en dat

dieren ondermaats houden en verzorgen, zich waarschijnlijk niet

we daar veel van zouden kunnen leren.”

zo gauw zullen opgeven voor een onderzoek en/of huisbezoek.

Gezond = gelukkig?

Wie geïnteresseerd is in de volledige onderzoeksrapportage kan deze opvragen via surveymonkey.com/r/konijnenrapportage

Wat volgens Vink een probleem is, is dat konijnen zich moeilijk laten ‘lezen’. “Je kunt niet eenvoudig aan een konijn aflezen of

Tekst: Cindy Schwering

het gelukkig is of niet. Veel fokkers redeneren dat hun dieren

Foto’s: Jan Smit 6/ 2018

Boerenvee

43

Dier & Weetjes Handig gebruik maken van intelligentie varkens Dierenwelzijn is voor dierenarts en bio-varkenshouder Kees Scheepens niet alleen ‘geen lijden’, maar ook: tot hun recht laten komen, plezier laten hebben en laten spelen. Hij vertelde dit tijdens een door ruim honderd mensen bezochte Warmonderhof Avondklas op maandag 29 oktober in Dronten. Onder de bezoekers waren biologische boeren, hobbyboeren studenten en burgers.

Scheepens leerde varkens te poepen en te plassen op aangewezen plekken.

Foto: Caring vets

Daardoor vindt geen ammoniakuitstoot plaats en is diervriendelijker huisvesting mogelijk zonder roostervloer en luchtwassers. “Varkens poepen en plassen graag apart, dus je kunt ze een urinoir en een poepoir aanbieden. Dat zorgt dat de mest en de urine verwerkt kan worden en dat het stalklimaat een stuk frisser is.”

Maar er kan nog veel meer, zegt Scheepens: “Uit Duits onderzoek blijkt dat varkens goed luisteren naar hun naam. Ze komen naar de voeruitgifte

onderschatte eerste levensbehoefte. “Stro is dus heel belangrijk.” De

als je ze bij hun naam roept. En in Cambridge hebben ze een test gedaan

wroetdrift van het varken gebruikt hij zelf succesvol op weidepercelen.

met spiegels: varkens blijken een groot ruimtelijk inzicht te hebben en

“Op de tien hectare waar varkens zijn geweest, is het onkruid eruit. Wel

weten dat voer wat in de spiegel te zien is er niet achter ligt, maar aan

moet je een akker soms even egaliseren, want glad blijft het natuurlijk

hun eigen zijde.”

niet.” Ook in de gangbare varkenshouderij kan de intelligentie van varkens

Eten is volgens de dierenarts een hoofdmotivatie, dus zijn er veel tests

meer worden aangesproken en hun leven zo verrijkt. “Ook daar kun je

met voer. Varkens spelen ook graag en wroeten is volgens Scheepens een

varkens verwennen met wat lekkers in stro.”

Lange stal­dagen?

Zorg voor voldoende hooi of stro

Verveling konijnen tegengaan Konijnen hebben behoefte aan gezelschap én aan uitdaging. In de winter zitten de meeste konijnen in een hok zonder ren, wat de kans op verveling vergroot. Zorg naast gezelschap in een voldoende groot hok ook voor voldoende hooi om op te knagen en verstop het voer eens in een speelbal. Of geef een speelbal van wilgentakken, die lekker en gezond is om op te knagen. Konijnenspeelgoed is ruimschots te koop,

In de paardenwelzijnsmonitor

maar ook zelf te maken. Van gras, wilgentakken, stro of ander natuurlijk

en volgens het nieuwe

materiaal. Knoop het stevig vast tot een bolletje en laat het konijn alles

Keurmerk Paarden Welzijn

weer lekker los trekken of knagen.

(zie nieuwsrubriek), wordt uitgebreid aandacht geschonken aan het belang van ruwvoer. Paardenhouders weten wel dat een paard naast brok ook hooi nodig heeft voor een gezonde darmwerking. Maar wat misschien niet iedereen weet, is dat er niet meer dan 6 uur mag zitten tussen de ene en de andere hooimaaltijd. Dus is het goed ’s avonds laat nog een extra plak hooi in de stal te leggen. Hooi neerleggen op de (schone) grond is beter dan het hooi in een ruif stoppen, vanwege de goede kaakwerking en vallend stof. Een laaghangend hooinet kan ook, let er wel op dat het touw niet te lang wordt, anders kunnen ze erin stappen. Een hooinet zorgt voor langer eetplezier. Wat ook goed helpt is het paard op stro zetten of een plak stro in plaats van hooi. Er zit dan weliswaar nauwelijks voedingswaarde in, maar de darmen blijven wel goed werken.

Ook in de winter moeten paarden voldoende sociaal contact en beweging krijgen. Als het op het gras niet kan, is een paar uur vrij in een paddock

6/ 2018

een oplossing.

44

Boerenvee

Tekst en foto’s: Tjitske Ypma (tenzij in de foto anders vermeld)

Meer egels door minder op te ruimen Geluksvogels horen dezer dagen gezellig gekraak tussen de gevallen blaadjes. Egeltjes zijn fanatiek hun winterbuik aan het vullen ter voorbereiding op hun winterslaap. Hoe krijg je ook van die gezellige scharrelaars de tuin?

Enkele tips: •L aat bladeren en takken hier en daar liggen.

Hier kunnen egels zich verschuilen en onder de bladeren verzamelen zich heerlijke beestjes die op het egelmenu staan ; •M aak een ‘verwilderd hoekje’ aan met wilde planten en struiken en een composthoop waar egels slakken vinden en kunnen slapen;

Denk na over jonge paarden opfok Heeft u een veulen en wilt u die goed groot brengen? Verdiep u dan in de opfok die bij het paard past. Er zijn vele mogelijkheden. De meeste opfokbedrijven hebben grote groepen jonge Foto: Jan Smit

paarden zonder ouder dier, hengsten gescheiden van merries. Sommige dieren hebben hier een toptijd, andere dieren raken beschadigd door brutale vlerken die niet gecorrigeerd worden door een ouder dier. Er zijn ook diverse stallen waar oudere paarden erbij lopen en de opvoeding waarnemen. In elk geval raadt dierenarts Elske van der Mik uit Deventer wel (jong) gezelschap aan voor opgroeiende paarden. “Een weidemaatje die niet van spelen houdt is natuurlijk niet zo geschikt. Een opfok met alleen jonge dieren brengt ook bepaalde risico’s met zich mee. Een •R uim vooral niet ineens in de winter een

kudde waarin ten minste twee veulens bij elkaar staan, is natuurlijk ideaal.”

bladerberg op, mogelijk stoor je een egel in zijn winterslaap; paddenstoelen staan, ze vullen het maaltje van de egel aan.

•Z org dat er een opening in de schutting zit,

Hondenles voor kinderen

waardoor egels van de ene naar de andere tuin

Het Landelijk Informatiecentrum Gezel-

kunnen lopen. Of liever nog, plant een heg;

schapsdieren (LICG) heeft speciaal voor

•Z et in droge perioden een schaal vers water neer of leg een toegankelijke vijver aan; •B ijvoeren kan geen kwaad. Egels lusten graag

kinderen een informatiefolder gemaakt over omgaan met honden. In de folder staan belangrijke zaken als dat je als kind een

kattenvoer en gehakt of speciaal egelvoer.

hond niet moet omstrengelen, niet diep in

Geen melk, daar krijgen ze diarree van;

de ogen mag kijken, niet boven of onder de

•H oe meer tegels, hoe minder egels. Zorg voor voldoende groen in de tuin; •M aak of koop een egelhuis. Plaats het huis in

hond moet gaan liggen en niet de baas spelen. ‘Vechtspeelgoed’, zoals een touw om aan te trekken, is ook niet geschikt. De hond

een rustig hoekje van de tuin, bij voorkeur

moet namelijk niet uitgedaagd worden om

langs een muur of schutting. Zorg dat de

de autoriteit van het kleine mensje op de

ingang niet veel wind vangt en iets schuin

proef te gaan stellen. De inhoud van de

afloopt, zodat er geen water naar binnen kan.

folder is te gebruiken als les voor kinderen

Op deze manier lijkt de tuin op de natuurlijke

en de folder is te downloaden op de website

habitat van egels, namelijk bos met open gebied.

van het LICG.

Foto: Dogwise.nl

•L aat een paar gevallen appels liggen en

6/ 2018

Boerenvee

45

Keurmeesters zijn de visitekaartjes van de fokkerij ‘Niet veroordelen maar beoordelen’

Rijk worden ze er niet van. En de reacties van de eigenaren zijn ook niet altijd even leuk. Toch leveren ze er vrijwillig hun vrije dagen voor in. Boerenvee sprak vijf bevlogen keurmeesters van zeer diverse huisdierrassen; over het vak, het belang ervan voor de dieren en de ietwat schrale toekomst...

O

dier geen grote kuif heeft, weet ik al dat die niet veel buiten komt.”

De verschillen in kwaliteit per regio kunnen soms behoorlijk zijn. Een andere bodemgesteldheid kan al heel verschillende resultaten opleveren.

Johan loopt daarom altijd eerst een rondje over het terrein. “Om te kijken wat er allemaal is, wat de kwaliteit van de dag is.”

p het Nationale Geiten Event heb

daard. En dan kies je de winnaar, ofwel de

Ook Klaas loopt graag van tevoren langs de

ik vandaag een ontmoeting met

minst slechte van de dag”, knipoogt hij.

rij met kippenkooien. “Dan weet ik wat ik

vijf keurmeesters. Ook nu zijn ze

Wat bij de één keurmeester genoemd wordt,

die dag voor vlees in de kuip heb.”

bereid hun vrije zaterdag op te offeren en

heet bij de ander dus inspecteur. Maar in de

speciaal voor dit interview naar de Zwolse

praktijk vervullen mijn vijf gasten een

Bij het keuren proberen de keurmeesters

IJsselhallen afgereisd. Het is illustratief

vergelijkbare rol.

tevens naar het karakter van het dier te kijken. Al is dat in een voor de dieren

voor de passie die ze voelen voor het keurmeestersvak en de dieren die ze

Auke Winters (59), keurmeester van het

vreemde omgeving nog niet zo makkelijk.

vandaag aan mijn ronde tafel represente-

Fjordenpaard, schetst het belang van de

Johan: “Daarom moet je al kijken voordat

ren. Voor even waan ik me Sonja Barend!

keurmeester voor een ras. “Je bewaakt de

het dier de ring in komt. Dan is er nog de

kwaliteit van het Fjordenpaard en toetst de

meeste ontspanning. Die is later wellicht

dieren op een keuring aan de rasstandaard.

weg. Dat moet je meenemen in je oordeel.”

Wij zijn het doorgeefluik van de kwaliteiten

Zeker bij het Gelders paard weegt het

“Het is een virus, hè”, grapt Mathilde

van het ras voor de volgende generatie

karakter mee. “We pleiten bij het Gelders

Brouwer (“jonger dan Sonja Barend”),

liefhebbers,” stelt hij. Hij gaat nog een

paard voor een nuchter karakter. Als een

inspecteur van het Gelders paard. Ze is de

stapje verder: “Keuren is essentieel voor het

dier heel schuw is of constant staat te trillen

enige vrouw in het gezelschap. Maar tegelijk

dierenwelzijn. We kijken namelijk ook naar

van de stress, moet je daar niet mee gaan

de enige die, fulltime in dienst van het

een gezonde bouw. Kijken vanuit emotie

fokken,” vindt Mathilde.

KWPN, betaald krijgt voor haar werkzaam-

levert alleen maar narigheid op. Kijk maar

heden als keurmeester, een functie die

naar hondenshows. Dat is geen fokken, dat

Bij René Krabben (48), keurmeester van

binnen het KWPN inspecteur genoemd

is vermeerderen.” Onwillekeurig zorgen de

het Brandrode rund, gaat het er allemaal

wordt. “De inspecteur neemt een dier al dan

keurmeesters op een tentoonstelling dus

iets anders aan toe. Tenstoonstellingen

niet op in het stamboek.”

ook voor wat extra toezicht.

organiseert zijn – overigens kleine – ver-

“Wij kennen geen inspecteurs,” zegt

Johan Vennedunker (53), keurmeester van

vertelt René. “Wij keuren aan huis, op

‘KippenKlaas’ van der Hoek (62). Voor

de Nederlandse Landgeit: “Wedstrijdele-

raszuiverheid en om het ras op peil te

slechts een ‘keurvergoeding’ en een bak

menten als bouw en beweging van de geiten

houden.”

koffie keurt hij alle kippensoorten in

bijvoorbeeld, dat ís welzijn. Als we zien dat

René krijgt dus een inkijkje bij de fokkers

Nederland en Europa. “Bij ons is het meer

de conditie van een dier achterblijft,

thuis. Wanneer hij denkt dat het beter of

vergelijken. Je beoordeelt de dieren

coachen we de eigenaar daar graag in.”

anders kan, probeert hij de fokker daar

individueel door te kijken naar ras en

Klaas vult aan: “Ik zie de kippen natuurlijk

voorzichtig bewust van te maken.

gewicht, zoals weergegeven in de rasstan-

alleen op centrale plekken, maar als een

Bewakers van het dierenwelzijn

6/ 2018

eniging niet. “Daar is geen vraag naar,”

46

Boerenvee

Foto: Theo Jansen

Het lastige van een jurysport

reeds te kampen met een behoorlijk

Door het ontbreken van de onderlinge

Johan is het keurmeesterschap vooral om

competitie tussen fokkers, heeft René een

die reden gaan uitoefenen. “Ik ben zelf geen

stuk minder te duchten als keurmeester.

fanatiek fokker, maar wil wel graag het ras

Want hoe leuk ze het ook vinden, het

in stand houden. Mijn hart ligt bij de

beoordelen van andermans dieren is er,

vereniging.”

zeker met de komst van social media, voor

“Keuren is een ervaringssport. Dat kun je

de keurmeesters niet makkelijker op

niet versnellen. Maar daar vindt men de tijd

geworden. Alleen al het aanzien van de

niet meer voor,” verklaart Klaas het tekort.

keurmeester is sterk veranderd.

Volgens René is er nog een andere oorzaak.

Klaas: “Voorheen keken fokkers tegen de

“Vroeger deden er veel veehouders mee aan

keurmeester op. Nu moet ik me soms echt

keuringen. Maar door de afname van het

naar voren wurmen.”

aantal veehouders en de belangstelling voor

Toch is dat niet uitsluitend negatief, volgens

keuringen zijn er tegenwoordig steeds

Auke. “Vroeger waren het erebaantjes, voor

minder keurmeesters die rechtstreeks uit

mensen met geld. Het is nu weliswaar

de landbouw komen.”

gewoner, maar de keurmeester van tegen-

“Door de strenge regelgeving zit Nederland

woordig heeft veel meer kijk op de zaak.”

op slot en zijn er veel minder shows en

“De mensen zijn zeker mondiger. De

tentoonstellingen,” meent Johan. “Het

afstand tussen fokker en inspecteur is

vergt veel meer inspanning en geld om iets

kleiner. En er is er meestal maar één blij,

te organiseren.”

hardnekkig tekort aan keurmeesters.

hè,” illustreert Mathilde. “Wij zien heel veel paarden en kunnen dus goed vergelij-

“Het is de eeuwige strijd tussen hobbyboe-

ken. Als een paard aan komt, is er altijd iets

ren en de commerciële economie. Als er één

dat meteen opvalt. Vooral dat wat afwijkt

eend met vogelgriep gevonden wordt, volgt

van het gemiddelde of het gewenste. Maar

er een showverbod voor alle keuringen,”

de eigenaar ziet dat vaak zelf niet. Heel

zegt Klaas. “Het lijkt soms wel of er een

soms kom ik wel eens een paard tegen dat

steeds grotere aversie bestaat tegen

niet stamboekwaardig is. Door een

hobbydieren. Een haan die verboden wordt

toelichting te geven, creëer ik hopelijk

in de bebouwde kom bijvoorbeeld...

begrip.”

Daarmee gaat de liefhebberij weg.”

Klaas beaamt: “Je bent toch vaak de brenger

“De mensen komen te ver van de natuur af

van het slechte nieuws. En het staat direct

te staan,” besluit Auke.

op Facebook.”

Toch weten deze keurmeesters voorlopig

“Wij kijken klinisch, de eigenaar met

nog lang niet van ophouden. Stuk voor stuk

emotie,” schetst Auke het grote verschil in

zijn ze vol van hun werk en hun dieren. En

benadering. “Toch ervaar ik meestal wel

je komt nog ’s ergens - zeggen ze allemaal.

begrip. Ik vind het juist prettig om mijn

Voor Mathilde en Auke zit het plezier

kennis te kunnen delen. Dáár zit de

bovenal in de prestaties, in fokkerij en

vooruitgang.”

sport, van de door hun goedgekeurde

“Maar je moet de boodschap wel goed

paarden. “Daar zit de fascinatie,” roept

kunnen overbrengen en respect hebben voor

Auke. “Dat het klopt!” Mathilde herkent

een ander zijn fokproduct,” benadrukt Johan.

het gevoel. “Het is geweldig om te zien dat de kinderen van een nieuwe goedgekeurde

Toekomst

hengst het goed doen.”

Als keurmeester ben je het visitekaartje

Als fokkers en liefhebbers moeten we onze

voor de fokkerij. Dat word je dus niet

keurmeesters vooral koesteren. Want verlof

zomaar. Behalve een cursus of opleiding,

nemen om te kunnen keuren… Je moet het

leer je dit vak toch vooral in de praktijk,

er maar voor over hebben! Maar je krijgt er

door veel en vaak mee te lopen met de

ook heel veel voor terug. Of, zoals Klaas het

ervaren rotten.

samenvat: “Financieel word je er niet rijk

Maar eerdaags zullen die hun keurmeester-

van. Geestelijk wel!”

schap aan de wilgen hangen. En aan opvolgers ontbreekt het helaas maar al te

Tekst: Judith van der Steeg

vaak. Verscheidene verenigingen hebben

Foto’s: privé-archief 6/ 2018

Boerenvee

47

Charmeoffensief voor Fries levend erfgoed Onder het mom ‘kom en ontmoet ons Fries levend erfgoed’ nodigden Land­ schapsbeheer Friesland, de Stichting Zeldzame Huisdierrassen en het Platform Friese rassen & gewassen iedereen uit om op zaterdag 27 oktober naar Harich te komen en (nader) kennis te maken met van oorsprong Friese rassen en gewassen.

De fair kent een vol programma. In de ochtend kan het publiek in de grote rijhal naar een paardendressuurwedstrijd kijken en genieten van een kür op muziek met een Fries paard. ’s Middags staan er onder meer een hondenshow en verschillende presentaties op het programma. Die presentaties gaan niet alleen over de aanwezige rassen, maar bijvoorbeeld ook over outcross bij hondenrassen. En daarnaast zijn er nog tal van standhouders – met name ras- en fokverenigingen en telers/vertegenwoordigers van Friese rassen – die aan hun kraam graag meer vertellen over ‘hun’ ras(sen). Bij de stands is het Friese paard niet over het hoofd te zien. Toch laat Nout zich niet afschrikken door het formaat van het grote, zwarte paard. “Mijn opa heeft vroeger ook

H

paarden gehad”, verklaart de 9-jarige bezoeker. Hij is hier et doel van de fair: bezoekers (opnieuw) verliefd laten

vandaag vanuit Groningen gekomen, samen met zijn vader,

worden op de Friese dieren en gewassen, zodat het

moeder, zus en broertje. “Wij willen graag een Friese stabij. Mijn

Friese levend erfgoed niet in de vergetelheid raakt. Het

moeder had in de krant gelezen over deze fair en dat de rasver-

is de allereerste keer dat een levend erfgoedfair wordt georgani-

eniging van de Friese Stabij hier ook zou zijn, vandaar dat wij hier

seerd, maar dat is aan de belangstelling en opkomst niet af te

naartoe gekomen zijn. Maar ik ben een echte dierenfan, dus ik

lezen. Al vroeg stroomt het parkeerterrein bij de manege

vind het leuk om alle dieren te bekijken.”

Gaasterland vol en de hele dag is het een komen en gaan van Meneer Staas is vanmorgen samen met zijn trouwe viervoeter

aanwezig zijn. “Het is boven verwachting”, aldus Dooitje

Froukje vanuit Alkmaar naar Friesland getogen om als rasverte-

Schram, die vandaag samen met nog een aantal vrijwilligers

genwoordiger aanwezig te zijn. “Ze is mijn eerste wetterhoun.

namens de Nederlandse Landgeit Vereniging één van de kramen

Vier jaar geleden heb ik haar – hier in Friesland – als pup

bemant. Bok Grutte Pier mocht mee en trekt met zijn grote

gekocht.” Meneer Staas had de rasbeschrijving op de site van de

horens veel bekijks.

rasvereniging gelezen en die sprak hem erg aan, verklaart hij zijn

6/ 2018

mensen die meer willen weten over de verschillende rassen die

48

Boerenvee

Mevrouw Hoog Hiemstra fokt al bijna 30 jaar Friese stabij’s. Deze fair ziet zij als een leuke kans om het ras bij een groter publiek onder de aandacht te brengen.

Kleindochter Maebh mag de 14-weken oude pup Cilla namens haar oma in de ring showen. Hoewel Meabh en Cilla al helemaal klaar staan om ‘op’ te gaan, is er toch nog snel even tijd voor een foto.

keuze voor dit Friese ras. Gelukkig blijkt Froukje aan alle verwachtingen te voldoen. “Ze is eigenwijs, maar ook lief en stabiel. En het zijn de beste mollenvangers. Ik kan niet anders zeggen dan dat het ras mij heel goed voldoet. Ik ben inmiddels zelfs fokker. Vorig jaar heeft ze haar eerste nest gehad. Meteen negen stuks!”, vertelt hij enigszins trots. De naam wetterhoun – oftewel waterhond – is een tikkeltje misleidend, want echte waterratten zijn het volgens meneer Staas niet. “Er zijn er wel die graag zwemmen, maar de meeste wetterhounen houden er niet van als hun buik nat wordt.”

Ideale hobbyschapen Nathan Hornstra heeft een aantal van zijn veertig Zwartblessen meegenomen om vandaag aan geïnteresseerd publiek te tonen.

“Ik heb al zestien jaar Zwartblessen. Het zijn gewoon ideale hobbyschapen”, vindt hij. “Ze lammeren gemakkelijk af en het zijn ook heel goede moeders. Ze geven veel melk, dus als een ooi twee of drie lammeren krijgt, is dat ook geen enkel probleem. Ze redden zich er wel mee!”

Voorbij de stand van de Friese Hoenderclub treffen we Jan Heeringa van de Stichting Behoud Roodbont Fries vee. “Maar de meeste mensen noemen mij de koeienfreak. Ik heb namelijk ook een koeienmuseum en ben daarmee al een paar keer op televisie geweest. Van veraf herken je mijn huis al, omdat ik allemaal kunstkoeien in mijn tuin heb staan. Helaas geen enkele echte…

Ik had graag de boerderij van mijn vader over willen nemen, maar

De 9-jarige Nout is met zijn familie vanuit Groningen naar deze fair gekomen om meer te wet en te komen over de Friese Stabij. Maar als echte dierenfan neemt hij uiteraar d bij alle dieren even een kijkje.

6/ 2018

Boerenvee

49

Voor Nathan Hornstra geen andere schapen dan Zwartblessen.

“Het zijn gewoon ideale hobbyschapen.”

ik heb een ernstig ongeluk gehad waar ik het één en ander aan overgehouden heb. Werken als boer zat er voor mij helaas niet meer in. Mijn ouders hebben de boerderij dus moeten verkopen.

Dat blijft jammer, maar gelukkig heb ik andere manieren gevonden om toch de hele dag met koeien bezig te kunnen zijn.”

Naast zijn koeienmuseum is ‘de koeienfreak’ al ruim twintig jaar actief als bestuurslid van de Stichting Behoud Roodbont Fries vee.

“Het zou toch eeuwig zonde zijn als dit mooie ras verdwijnt?”, vraagt hij, terwijl hij de roodbonte koe een schouderklopje geeft.

“Ik heb een enorm archief met oude stamboekpapieren, veelal handgeschreven. Ik vind het machtig om oude stamboeken uit te zoeken. Mede dankzij al die oude papieren, stamboeken en

Wetterhoun Froukje is vandaag even terug op

De grote horens van Nederlandse landgeit

Friese bodem om haar ras te vertegenwoordigen.

Grutte Pier trekt veel bekijks

aantekeningen weet ik ook veel over combinaties, inteeltpercentages, enzovoort. Regelmatig wordt er een beroep op mijn kennis

over deze eerste levend erfgoed fair. “We hebben de hele dag veel

gedaan en dat vind ik machtig. Dit ras moet behouden blijven en

aanloop hier bij de kraam. Het is echt gezellig druk.”

ik laat geen enkele kans onbenut om daaraan bij te dragen.

Het mag duidelijk zijn: de organisatie kan terugkijken op een

Vandaar dat ik vandaag ook hier sta.”

geslaagde dag. “Het is de eerste keer dat we zoiets hebben

Groninger met Friese roots

georganiseerd, dus dan weet niet je niet wat je kunt verwachten.

We hadden gehoopt op duizend bezoekers. We hebben ze niet

Een stand die bij menig bezoeker de wenkbrauwen even doet

geteld, maar we hebben het vermoeden dat we het dubbele

fronsen is die van de Vereniging van het Groninger paard. We zijn

hebben gehaald”, aldus Jan Piet de Boer van Landschapsbeheer

hier toch op een fair met Friese rassen? Toch behoort ook het

Friesland. “Natuurlijk zijn er altijd een paar kleine dingen die je

Groninger paard tot het Fries Levend Erfgoed. “Hoe het helemaal

achteraf beter anders had kunnen doen, maar dat is vooral een

precies in elkaar steekt, weet ik niet, maar als ik het goed heb

leer voor een volgende keer.” Aha, er komt dus een vervolg? “We

begrepen, is het Groninger paard ontstaan uit kruisingen met

moeten nog officieel evalueren, maar dat sluit ik zeker niet uit!”

onder meer Oost-Friese paarden”, vertelt Wilma Brinkman van 6/ 2018

de Vereniging van het Groninger paard. Ook zij is erg te spreken

50

Boerenvee

Tekst en foto’s: Cindy Schwering

In het volgende nummer:

De inhoud kan naar aanleiding van actuele gebeurtenissen veranderen.

Welke voedingsstoffen hebben konijnen nodig?

Brown Swiss nodigt uit tot knuffelen!

Knotwilg op vele manieren waardevol voor boer & (klein)vee

Fascinerende varkenstaal

En nog heel veel meer!

De volgende Boerenvee verschijnt op 25 januari 2019

Brilschaap: rustige, sobere dieren met een opvallend uiterlijk

De Boerenvee agenda vindt u voortaan op onze vernieuwde website. Nog uitgebreider en actueler!

Colofon Boerenvee, nummer 6, november 2018 Boerenvee, Hét vakblad voor liefhebbers van boerderij­dieren, is een uitgave van: Nederlandse Kleindierenpublicaties BV Harnsesteeg 14 6721 NH Bennekom www.boerenvee.nl Hoofdredactie Cindy Schwering redactie@boerenvee.nl Boerenvee online Tjitske Ypma info@boerenvee.nl Reactie Cindy Schwering (hoofdredactie), Tjitske Ypma (eindredactie), Mariska Bloemberg, Berrie Klein Swormink, Hans Krudde, Margriet Markerink, Jan Smit en Judith van der Steeg Gastredacteur Maurits Bosgoed (dierenarts)

Vormgeving FIZZ Digital Agency Abonnement Boerenvee verschijnt zes keer per jaar (januari, maart, mei, juli, september en november).

Een abonnement kost € 29,95 per jaar bij automatische incasso. De opzegtermijn is 2 maanden. Een cadeau- of proefabonnement stopt automatisch.

Een abonnement afsluiten of opzeggen kan via Boerenvee.nl, per e-mail (administratie@boerenvee. nl) of telefonisch (0318 – 416789) Adreswijzigingen en bezorging Piet Bouw administratie@boerenvee.nl Telefoonnummer: 0318 - 416789 Adverteren Voor het adverteren in Boerenvee en/of op Boerenvee.nl kunt u contact opnemen met media-adviseur Jan Meutstege advertenties@boerenvee.nl Telefoonnummer: 0573 – 461499

Copyright en aansprakelijkheid Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt, zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs hebben dit blad op zorgvuldige wijze en naar eer en geweten samengesteld, ondanks dat zijn fouten mogelijk. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg zou kunnen zijn van een handeling en/of beslissing die gebaseerd is op de inhoud van dit blad.

Drukkerij Bariet ten Brink ISSN 1875-6905

Voor meer achtergrondinformatie en actueel nieuws kijk op Boerenvee.nl!

Boerenvee

51

KNOCK OFF PEST CONTROL

Onweerstaanbare partysnacks

Voor muizen en ratten!

van: € 37,50

van: € 12,95

voor:

€ 9,95

voor:

VOERD002G

€ 29,95

VAL0006G

KNOC0050 KNOC0200

Het zeer aantrekkelijke Knock Off Reward Pellets lokaas brengt het vangstresultaat van vangkooien en vallen tot ongekende hoogte. Muizen en ratten kunnen niet om deze smakelijke partysnacks heen.

Scan de QR code en profiteer nu van de speciale kortingsactie.

Verkrijgbaar bij uw agrarische winkel of bestel op www.boerenwinkel.nl Deze actie is geldig t/m 31-12-2018