20 juni 2019 We e k Jaargang 64 Vandaag aflevering
BROOD EN MELK BRENGEN door: Cees Verhagen Het indrukwekkende verhaal over het onderduikerskamp in Lierop zal bij velen wel bekend zijn, dat was een permanent kamp. Hier verbleven de bewoners nagenoeg dag en nacht. Maar er waren ook personen die bij families in huis of boerderij ondergedoken zaten. Weer een andere groep onderduikers, meestal lokale mannen die de ‘Arbeitseinsatz’ wilden ontlopen, maakten een tijdelijk onderkomen in bijvoorbeeld de bossen. Over het verblijf van een vijftal jonge mannen van een klein kampje in de Staatsbossen in Someren – ongeveer waar nu Golfbaan de Swinkelsche ligt - is weinig bekend. Dit onderkomen werd niet permanent bewoond. Wanneer het rustig was, ging men tijdelijk naar huis en wanneer er gevaar dreigde, waren ze in ieder geval ’s nachts in hun kampje. Wanneer men daar langer moest verblijven werd de voedselvoorziening een probleem. Gelukkig bood de gemeenschap een helpende hand, al was dat bepaald niet zonder risico.
3
6
moesten goed opletten of ze mogelijk door controleurs werden gevolgd. Was dat het geval, dan gingen ze enkel langs de vaste klanten. Maar was de kust veilig, dan
Een zoeklicht in actie.
Oorlogstuig terug in De Donck
EHBO sluit seizoen af
Anneke Rooijmans en haar broer Toon, dochter en zoon van caféhouder/bakker/ winkelier Karel Rooijmans op Postel, moesten regelmatig brood gaan brengen bij hun broer Piet, die in dit kampje ondergedoken zat. Hij zat daar met enkele andere onderduikers, zoals Piet Rooijmans (van Jan Rooijmans), de broers Zegveld, Frans van de Mortel, en ene Van Kol en Meeuws. Bakker Karel Rooijmans had veel klanten in het buitengebied. Anneke en Toon brachten de bestellingen rond. Onderweg moesten zij niet alleen de klanten aandoen, maar ook het kleine kampje in de Staatsbossen. Ze mochten nooit dezelfde route nemen en
werden het brood en eventuele andere zaken op een vaste plaats neergelegd. En om geen argwaan te wekken, moesten ze weer zo snel mogelijk met de ronde verder. Het was, zoals eerder vermeld, geen permanent kampje. De onderduikers waren, als het rustig was, ook veel thuis. Piet was schoenmaker en probeerde zoveel mogelijk zijn beroep bij te houden. Maar het bleef gevaarlijk. Als Piet naar het hutje in de bossen ging was moeder Betje weer gerustgesteld. Wanneer Anneke of Toon al vroeg hun brood bij het kampje in de bossen bezorgde, zagen ze op de plek waar ze hun brood neerlegden ook verse melk staan. Die melk kwam van de koeien van de familie Van den Boomen van de Kerkendijk. De Van den Boomen’s hadden niet ver van het onderduikerskampje een weitje met een paar koeien. Zoon Toon van den Boomen stapte zoals gewoonlijk al vroeg op de transportfiets met twee melkbussen achterop om de koeien te gaan melken. Na het melken verstopte hij een of twee liter in een duiker of andere geschikte, koele plek. Wanneer op een afgesproken locatie een briefje in de lege gamel was achtergelaten, wist hij dat de onderduikers nieuwe melk nodig hadden. In de lege melkbussen van zestig liter bracht Toon ook weleens broden naar het onderduikerskampje, die Karel Rooijmans bij de familie Van den Boomen op de Kerkendijk had ge-
bracht. Dit gebeurde wanneer de onderduikers lang in het kamp moesten verblijven. Normaal werd er in Someren maar tweemaal per week brood bezorgd. Het zou te opvallend zijn als Anneke een derde keer op pad ging. Dat Karel Rooijmans brood bezorgde bij Van den Boomen was wel vreemd, íedereen wist namelijk dat moeder Drieka van den Boomen-Verhees altijd zelf brood bakte. De buurvrouw kwam dan uit nieuwsgierigheid ‘effe kijken’ en had altijd iets nodig. Karel was op zijn qui-vive en zei: “Drieka, vier broden is wel genoeg voor die stevige eters van jou.” “Ja, ja, de rest bak ik zelf wel”, was dan het antwoord. Om bij zijn koeien te komen moest Toon van den Boomen altijd langs enkele Duitse houten barakken die achter de Kuilvenweg waren gebouwd. Op zijn route was het lastig fietsen over de sintelwegen. Op de zandwegen was het nog erger, hier hadden karren diepe sporen achtergelaten. Omdat hij op de Kuilvenweg een stukje moest lopen, zag hij op de weg een portefeuille met Duits opschrift liggen. De portefeuille met ‘Soldbuch’ moest wel van iemand uit het Duitse kampje zijn. Hij wilde deze afgeven aan de soldaat die daar op wacht stond, maar hij moest mee naar binnen. Hij werd naar de commandant gebracht die hem uitvoerig en hartelijk bedankte: “Ik kreeg zelfs schouderklopjes.” Sinds die tijd kenden de Duitse soldaten Toon en wanneer hij weer met lege en na het melken volle melkbussen passeerde, werd er vriendelijk naar elkaar gezwaaid. Deze militairen zaten daar als onderdeel van de Duitse zoeklichtzones, de ‘Kammhuberlinie’, bedoeld om ’s nachts geallieerde vliegtuigen te spotten. Eenmaal verlicht konden deze vliegtuigen met behulp van luchtafweergeschut en nachtjagers uit de lucht worden geschoten. Vaak werd het bedieningspersoneel in de nabijheid van deze zoeklichten in barakken geplaatst. De soldaten die dienst hadden, vertoefden in de zogenaamde ‘Wehrmachthuisjes’.
25
De Peel onder vuur
14 en 15
7
Gewond Niet alleen bakker Rooijmans zorgde voor brood voor het onderduikerskampje, ook veel andere bakkers deden mee en zorgden om beurten voor de levering van brood voor alle onderduikers in Someren. Het illegale graan werd door veel boeren achtergehouden, en ging vervolgens naar molenaar Tinus Berkers in de Postelstraat of naar molenaar Van Houts in de Kerkstraat. Dit illegale graan werd daar in het geheim gemalen en ging daarna naar ‘bevriende’ bakkers (en dat waren ze bijna allemaal). Zonder risico was dit natuurlijk niet. Zo is Karel Rooijmans ooit door Duitse soldaten in zijn onderbeen geschoten. Hij was met illegaal graan op weg naar de ‘Berkersmolen’ in de Postelstraat die er meel van zou maken. Maar onderweg kwam hij een controlepost tegen die hem verzocht te stoppen. Hij stopte niet en fietste zo hard als hij kon door. Toen werd er op hem geschoten, hij had geluk dat ze hem niet dodelijk raakten. Hij wist te ontsnappen en fietste direct naar dr. Eijnatten, die hem behandelde en naar het ziekenhuis in Helmond bracht. Daar hebben ze de kogel niet kunnen verwijderen, deze is jaren later uit de wond gegroeid. Gevolg was wel dat Karel niet lang meer kon staan en dat is niet best
De Peel onder vuur: Brood en melk brengen Een ‘Soldbuch’ zoals Toon van den Boomen op straat vond.
voor een bakker. Hij kon zijn beroep niet meer uitoefenen, hierna stond Karel anders in het leven. Op 69-jarige leeftijd verongelukte hij langs het kanaal. Naast de bakkerij/ kruidenierswinkel had Karel een café, het was van oudsher bekend en had ‘unne goeie aanloop’. Het was naast café ook een herberg. Veel handelslui en arbeiders die in Someren een paar dagen
of weken moesten werken, bleven er overnachten. Hier kwam wielerclub de Zwaluw bijeen, er was een handboogclub en de rijvereniging Hubertus had hier zijn ‘home’. Er was natuurlijk een biljartclub en in het café werd volop gekaart. Wanneer het even kon was er elk weekend livemuziek, drum, mondharmonica, trekzak en werd er gezongen. Tijdens de oorlog kwamen de vaste klanten, Duitsers en vreemd genoeg ook onderduikers (onder andere zelfs van het kamp uit Lierop). Ook Karel moest zijn radio inleveren, hier had hij veel moeite mee omdat de platenspeler via deze radio werd afgespeeld. De oplossing was, dat uit de radio het ontvangstgedeelte werd gehaald en de gasten toch naar muziek konden luisteren. Bij de Duitse soldaten waren Zarah Leander en Ilse Werner zeer populair. Het meest populaire lied tijdens de oorlog, zowel bij de geallieerden als bij de Duitsers was het lied Lili Marlen, in Duitsland bekend geworden door Lale Anderson en bij de geallieerden bekend door Marlène Dietrich. Deze muziek werd volop gedraaid in het café van Karel.
Twee keer per week werden per fiets broden bij het kampje bezorgd. Deze broden wogen maar liefst zestien ons.
Een gewaarschuwd mens Wanneer Hannus T. (een zogenaamde brood-NSB’er) iets wist, ging hij naar het café om te waarschuwen dat er een razzia op komst was. Hij trok dan de achterdeur open en riep, zonder dat ze hem zagen: “Ze komen vanavond weer.” Hierna stond
De Kuilvenweg rond 1950. Links het oude pand van de familie Jeuken, rechts het melkhuisje van Leo van Heugten. De barakken van de Duitsers stonden rechtsachter bij de bosrand. (Collectie Cees Verhagen)
Voetbalseizoen ten einde
Bij de rode pijl lag de schietbaan met een betonnen bunker en een schietberg als kogelopvang. Ongeveer bij de rode ovaal lag het Duitse kampje.
Eén van de Wehrmachthuisjes op Somerens grondgebied. Deze was aan de Kerkweg gevestigd.
De Postel in de jaren 50, met rechts het café van Karel Rooijmans. Daarnaast was de bakkerij gevestigd. (Collectie Cees Verhagen)
16
Vijf Duitse soldaten van het kampje bij het Kuilven ontspannen op de kar van de Somerense voerman M. Jeuken. (Collectie Cees Verhagen)
Somerenaar hoopt op wiet uit eigen tuin
Karel Rooijmans. (Collectie Cees Verhagen)
W W W . H E TC O N TA C T. N L
De Peel onder
Het woord ‘huisje’ De Tweede Wereldoorlog woedde in gaf aan dat ze niet de periode 1940-1944 ook in de Peel. mochten opvallen. Bij dit Duitse kampje Nu, 75 jaar later, staan we stil bij onze langs de Kuilvenweg bevrijding. Een jaar lang blikken was dus ook een zoewe in deze rubriek terug op de klicht, waar ongeveer gebeurtenissen van toen. twintig soldaten waren Van algemene verhalen tot pergelegerd. Hier kwam pasoonlijke herinneringen ter Geboers (kapelaan in uit Asten, Someren, Someren-Heide) regelmatig Deurne en op verzoek de heilige mis doen. omgeving. Het is geen toeval dat het Wehrmachthuisje bij de Schietberg lag. Voor de oorlog was hier namelijk een schietbaan waar de Vrijwillige Burgerwacht oefende en schietwedstrijden hield.
25
iedereen weer ‘op scherp’. En er gebeurde ook iets bijzonders, de ordonnans van de Ortscommandant van Someren gaf weleens een briefje af in het café. Op dat briefje stond niets meer dan: ‘De wijn is zuur’, of: ‘Het brood is aangebrand’. Met behulp van dit briefje liet de ordonnans of wellicht zijn baas weten dat er iets stond te gebeuren. De onderduikers konden dan een veilig heenkomen zoeken en men bracht eventuele illegale spullen in veiligheid. Bij de verwachtte huiszoeking/razzia in het café vond men
natuurlijk niets. Bij zo’n huiszoeking werden de familie Rooijmans en in het bijzonder zussen Cor en Nel onder druk gezet: “Waar is je broer?”, werd er dan gevraagd. Natuurlijk wisten de zussen van niets. Gelukkig zijn de onderduikers nooit opgepakt. Een keer zijn ze, omdat ze dachten dat ze verraden waren, tijdelijk verhuisd naar een ander onderduikerskampje over het kanaal tussen Sluis 12 en 13. Maar ook daar bleven ze met succes onder de radar, en daarmee uit handen van de Duitsers.
INDISCH GEGRILD SPEK 150 GRAM HALEN 100 GRAM BETALEN PAMPASCHIJF 2 STUKS VOOR E 3,95
GELDIG VAN DONDERDAG 20 JUNIkeurslager Thomas Koppens, T/M • WOENSDAG 26 JUNI Someren www.koppens.keurslager.nl
Thomas keurslager MarcelKoppens, Louwers, keurslager Someren Asten •• www.koppens.keurslager.nl www.louwers.keurslager.nl
Marcel Louwers, keurslager Asten • www.louwers.keurslager.nl
Kermis: zaterdag & zondag
Genieten op ons terras uitgebreide bier-& wijnkaart en lekkere hapjes
WWW.PLATTEVONDER.NL Alle tandartsbehandelingen en het tandtechnische laboratorium onder één dak! Uw klinisch tandtechnicus: Bart Hermans
Implantaten Klikgebit Klaar terwijl Kunstgebit u wacht! Reparaties Vertrouwd & Vakkundig
Bami- en/of nasi goreng 400 gram - Welten Normaal 3,39
De oorlogsclub aangevuld met enkele ooggetuigen betrokken bij de reeks De Peel onder vuur. Staand vlnr: Gerard Geboers, Piet Berkvens (ooggetuige), Richard Schoutissen, Hans van de Laarschot, Hans van Toer, Piet Bouwmans (ooggetuige), Martien van Rijt en Cees Verhagen. Gehurkt vlnr: Rinus van Otterdijk, Anton van Baars (ooggetuige), Jan Driessen en Cor Raaijmakers (ooggetuige). (Foto: Marius van Deursen)
Oorlogsreeks De Peel onder vuur wordt boekenreeks REGIO – Een jaar lang besteden we wekelijks aandacht aan lokale gebeurtenissen en herinneringen uit de Tweede Wereldoorlog. In de reeks De Peel onder vuur gaan we dieper in op de roerige oorlogsgeschiedenis van Deurne, Asten, Someren en omgeving. Al vanaf het begin zorgt het project voor veel reacties vanuit lezers, iets waar we als redactie aangenaam door werden verrast. Daarom ook ons besluit: De Peel onder vuur wordt een boek!
we met deze groep getracht een uitgebalanceerde reeks in elkaar te zetten. Uiteenlopend van feitelijke vertellingen tot persoonlijke herinneringen, allen afkomstig uit Deurne, Asten, Someren en omgeving.
door Maarten Driessen
Podium
In aanloop naar het jaar 2019, waarin de provincie uitgebreid 75 jaar vrijheid zou gaan herdenken, concludeerden ook wij: hier moeten we ‘iets’ mee. Maar wat? Want onze lokale oorlogsgeschiedenis is dusdanig omvangrijk, dat kiezen onvermijdelijk leek. Daarbij bood dit herdenkingsjaar een ideale gelegenheid om zoveel mogelijk historie vast te leggen, nu de laatste groep ooggetuigen steeds kleiner wordt. Zonder precies te weten waaraan we begonnen, kozen we daarom voor een voor ons omvangrijk project: een jaar lang iedere week een lokaal oorlogsverhaal in onze kranten Weekblad voor Deurne, Peelbelang en ’t Contact. Maar omdat het ons simpelweg aan kennis ontbeert, schakelden we de hulp in van enkele lokale historici. Tot ons genoegen vonden we Hans van Toer en Martien van Rijt (beiden uit Zeilberg), Rinus van Otterdijk (Vlierden), Hans van de Laarschot en Gerard Geboers (beiden uit Asten) en Jan Driessen (Lierop) bereid om hun kennis met ons te delen. De werkgroep werd later nog aangevuld met Richard Schoutissen uit Deurne en Cees Verhagen uit Someren. Gezamenlijk staan zij ons bij, waarbij enkelen ook regelmatig zelf in de pen klimmen. De
verhaalkeuzes worden hoofdzakelijk tijdens onze periodieke bijeenkomsten gemaakt. Want sinds de start van dit project hebben we al heel wat donderdagavonden samen doorgebracht. Nuttige, voor ons als redactie vaak leerzame bijeenkomsten. En dat je over de oorlog niet snel uitgepraat raakt, werd hier meteen bevestigd. Zo hebben
De cover van het boek.
Als redactie zijn we veel dank verschuldigd aan deze oorlogskenners die De Peel onder vuur mede mogelijk maken. Zoals Gerard Geboers, van wiens hand intussen al meerdere edities kwamen. “Ik vond het een geweldig project, daarom heb ik ‘ja’ gezegd”, aldus Geboers,
die de afgelopen jaren toch al intensief met onze lokale oorlogsgeschiedenis bezig was. Dat leverde intussen meerdere verhalen op, “maar sommige zijn te klein om als boek uit te geven. Daarom is het prettig dat deze in De Peel onder vuur toch nog een podium krijgen.” De
Astenaar geniet vooral van de gesprekken met mensen die de oorlog zelf meemaakten. “Vaak noemen ze zaken waarover ze eerder nooit gesproken hebben. Erg bijzonder. Juist omdat je voor hen een onbekende bent, worden intieme herinneringen gedeeld. Daarbij maakt de hoge leeftijd dat mensen hun verhaal kwijtwillen.”
2 schalen voor
4,99 www.diepvriesspecialist.nl Aanbieding geldig t/m dinsdag 9 juli 2019
start
SALE Asten - Beek en Donk www.vanmierloschoenen.nl
Twee delen
Wat vooral opviel was de stroom aan reacties die we mochten ontvangen. Zeker in de beginfase werd de redactie overladen met complimenten en op- en aanmerkingen vanuit lezers. Er werd meegedacht en meegepraat, wat meermaals weer tot nieuwe verhalen leidde. Die interactie is ook precies waarop we vooraf hoopten. Daarbij merkten we dat een deel van onze lezers de rubriek ‘aan het verzamelen’ was. Dat bracht ons op het idee: laten we De Peel onder vuur ook in boekvorm uitbrengen. Enerzijds als praktische bundeling van al die oorlogsverhalen, anderzijds als naslagwerk voor latere generaties. Want, zo vinden wij, de reeks heeft weldegelijk ook een educatieve meerwaarde. Vanwege de omvang hebben we besloten de reeks over twee boeken te verdelen. Het eerste deel ligt vanaf september in de schappen, deel twee volgt begin december. Echter, beide delen kunnen nu al gereserveerd worden. Daarbij geldt nog deze maand een speciale kortingsactie. Normaliter kosten de boeken gezamenlijk 49,95 euro, maar in juni betaalt u slechts 39,95 euro. De reeks is te bestellen via www.depeelondervuur.nl, met als kortingscode ‘weekblad’. Veel leesplezier!
Fietsreparatie? Eén-dag-service!
Incl. gratis halen/brengen! 6dgn/week !
Postelstraat 36 Someren Tel. 0493-494610
-Voorpagina - wk 21/22/24/25/2 ZIE PAGINA 4 T/M 6