Onze Taol
Maos & Waols:
't
op de kaart gezet door Johan van Os ‘Bende nou himmol betoetert’, ‘houtemoel’ of ‘krek wak woi’. Oudere Maas & Walers zullen deze uitdrukkingen zeker nog kennen en waarschijnlijk zelfs nog regelmatig uitspreken. Het ‘Maos & Waols’ is namelijk nog steeds een levendig dialect. Reden genoeg voor Maas & Waal 4all XL om hier een nieuwe rubriek aan te besteden. De komende edities leest u hierin alles over de streektaal, te beginnen met degene die het op de kaart zette: Johan van Os uit Boven-Leeuwen. Tekst: Anne Grim - de Haan
Johan van Os Wie interesse heeft in de streektaal, komt onvermijdelijk bij Johan van Os (1933) uit. De befaamde Maas & Waler bracht in 1980 het Maas en Waals Woordenboek uit, tot op de dag van vandaag nog steeds hét naslagwerk voor het Maos & Waols. Dit woordenboek bevat verhalen in de streektaal én een lijst van duizend Maas en Waalse woorden. Zijn interesse voor taal ontstond al op jonge leeftijd. Tijdens een priesteropleiding kreeg hij zes talen als vak: Latijn, Grieks, Duits, Frans, Engels en Nederlands. Na de opleiding ging Johan aan de slag als schrijver en vertaler zonder universitaire graad. Hij bleek een echte talen- en historische knobbel te hebben. Zijn geschriften, ingezonden stukken, boekjes en verhalen
Limerick door Johan van Os In Wamel aon de Waol ging ’n perd aon de haol ’t woi nur Beneeienèèind over d’n dijk mar ’t kreeg ongelijk dor zat pikdraod aon ‘ne paol
kwamen geregeld in de publiciteit. Hij schreef niet alleen over taal, maar over vele streekkwesties.
Bewustwording dialect Sigaretje in de mond, schrijvend op zijn typemachine: zo herinneren velen
Groot Dictee Maas & Waal 2016
zich Johan. Zo ook Henk van Elk, die vlakbij hem woonde en vaak vooron-
Het Maos & Waols Dictee werd diverse keren georganiseerd, onder andere
derzoek deed voor zijn boeken. Hij vertelt: “Johan was een fervent roker en
door de Bewaorsmiense en de Historische Vereniging Tweestromenland.
hij was altijd aan het schrijven. Als ik ‘s nachts langs kwam op de fiets, was er
Vele taalliefhebbers streden om de Johan van Os-wisselschaol.
bij hem nog licht aan. In het kader van emancipatie en bewustwording van het dialect heeft Johan van Os een hele grote rol gespeeld met het Maas en
Maas & Waal 4all XL blaast dit dictee nieuw leven in, in samenwerking met
Waals Woordenboek. Met hem is het allemaal begonnen.”
onder andere D’n Bogerd en de Bewaorsmiense. Het dictee wwordt gehouden op 5 oktober 2016, in het Nederlands én het Maos & Waols. Jong en oud
Onuitputtelijke bron
uit de gemeenten Druten, West Maas en Waal, Beuningen, Wijchen, Heumen
De Historische Vereniging Tweestromenland wijdde na zijn overlijden in
en Maasdriel kunnen hieraan mee doen. De deelname komt ten goede aan
2000 zelfs een compleet tijdschrift aan Johan van Os. Daarin staat: ‘Johan
Stichting Leergeld Tweestromenland. Heeft u interesse om mee te doen?
was een onuitputtelijke bron en één van de best geïnformeerde mensen
Mail naar maasenwaal@businessmedia4all.nl
over de geschiedenis van Maas & Waal. Met zijn eigen stijl van schrijven,
www.facebook.com/Grootdicteemaasenwaal
geen saaie opsommingen, maar met zijn eigen luchtige ondertoon, leesbaar voor iedereen. De lezingen die hij in Maas & Waal hield trokken altijd volle zalen.’ Ook de sketches waarin hij optrad als Knil van de Kiepelenberg
Bronnen: Henk van Elk,
waren succesvol.
Historische Vereniging Tweestromenland,
Johan van Os heeft een enorm repertoire van geschiedkundige en taalgerelateerde publicaties achtergelaten. Hij heeft nog net de derde druk van zijn Woordenboek meegemaakt.
Museum Tweestromenland in samenwerking met
Het Maos & Waols Dictee
35