Dwulatki i trzylatki w przedszkolu i w domu magazyn o wychowaniu i edukacji dzieci
nr 9.132 wrzesień 2012 indeks: 248428
Współpraca z rodzicami:
Jak współpracować z nauczycielami przedszkoli? Zebranie z rodzicami Rodzice i nauczyciele jako sprzymierzeńcy
Kompetencje organów przedszkola w zakresie tworzenia prawa wewnętrznego Rola nauczyciela w budowaniu wizerunku przedszkola Muzyczne wspomnienia z wakacji Pasowanie na przedszkolaka Kto jesienią spaceruje, ten się dobrze czuje Sprawności przedszkolaka CENA 20,48 ZŁ w tym VAT 5%
ISSN 1642-8668
Nowa ksi¥ ¯ka Edyty Gruszczyk-Kolczyñskiej i Ewy Zieliñskiej
szczegó³y str.6 bliżej przedszkola 9.132 wrzesień 2012
55
nr 9.132 wrzesień 2012
Centrum Edukacyjne BLIŻEJ PRZEDSZKOLA Miesięcznik Bliżej Przedszkola Sklep BliżejEdukacji.pl Portal blizejprzedszkola.pl Strony internetowe dlaPrzedszkoli.eu
w numerze:
Niepubliczna Placówka Doskonalenia Nauczycieli
Pod prąd...
4 OPIEKA I EDUKACJA Z CZIPEM Bogusław Śliwerski
Nowa książka
6 Dwulatki i trzylatki w przedszkolu i w domu. jak świadomie je wychowywać i uczyć
Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Ewa Zielińska
Metoda Ruchu Rozwijającego
10 MDS i MRR – komplementarnie uzupełniające się metody Marta Bogdanowicz
Jak przygotować przedszkolaka do szkoły?
14 Na jesiennym straganie Beata Bielska 20 Ulica Figur Geometrycznych Edyta Kaczanowska
24 Dwulatek w przedszkolu Ewa Zielińska 27 Dla dobra dziecka – jak współpracować z nauczycielami? Dorota Smoleń 30 Nowe sposoby pracy z tekstem literackim Anna Torbicka 34 Napady złości u dziecka – symptom cywilizacyjny? Agnieszka Pasternak
37 Oswajanie przyrody Joanna Maghen 38 Jak pięknie być razem Gabriela Fejkiel 40 Sprawności przedszkolaka Robert Domań 44 O ważności stymulacji rozwoju mowy Barbara Pietrzak-Szymańska 46 Pasowanie na przedszkolaka – jak skutecznie zaplanować imprezę przedszkolną Dorota Kamińska
Agnieszka Czeglik
70 Kompetencje organów przedszkola
w zakresie tworzenia prawa wewnętrznego Dariusz Skrzyński
Wasi sojusznicy
73 Nie taki słownik straszny... Agnieszka Woźny 74 nOWOCZESNY SYSTEM I-PRZEDSZKOLE 76 pomysły dla dzieci – rozwiązanie dla przedszkoli 77 Wiele pożytku z zabawy Paulina Nowak 78 Miejsce przyjazne przedszkolakom Anna Machacz
Kącik muzyczny
Pomysły dla artysty
82 Parasol na niepogodę • Pacynka Pani Jesieni • Stojak na przybory • Lew Katarzyna Michalec
Spotkania ze sztuką
83 Między renesansem a barokiem Małgorzata Maćkowiak, Ewa Stadtmüller
Sprzymierzeńcy w wychowaniu
86 Rodzice i nauczyciele jako sprzymierzeńcy Maria Mend
Przedszkole otwarte na zmiany
88 Zabawy z gazetami – czyli pedagogika zabawy w praktyce Maria Broda-Bajak, Monika Majewska
Kącik tęczowej muzyki
50 Tęczowe wspomnienia z wakacji
Monika Wyrwa-Kluza, Elżbieta Kaczmarska, Mateusz Kluza
Scenariusze na różne okazje
Jak się pokazać
91 Dobre maniery zawsze w cenie Monika Urbańska-Bulas 94 Rola nauczyciela w budowaniu wizerunku przedszkola Anna Jankowska
56 Zabawy małych tropicieli-przyrodników Elżbieta M. Minczakiewicz
58 Kto jesienią spaceruje, ten się dobrze czuje Małgorzata Barańska, Ewa Jakacka
60 Wspomnienia z wakacji 61 NOMINO gimnastyka dla każdego Smyka Lilianna Kędzierska
62 Kulinarne przysmaki – czyli co lubią przedszkolaki Elżbieta Bukowiecka-Górny
64 krajobrazy polskie Agnieszka Sęczek 65 Kolorowe smoki Agnieszka Sęczek bliżej przedszkola 9.132 wrzesień 2012
66 Nowi rodzice, pierwsze zebrania– strach czy przyjemność?
80 Pamiątki z wakacji • Bączki Maria Tomaszewska
Bliżej przedszkola
Zarządzanie przedszkolem
97 Lubię to! Przedszkole na Facebooku Katarzyna Płachecka O diabełku, który odważył się śmiać
100 W niebie i w piekle ks. Mieczysław Maliński
Z życia przedszkolaków
102 Uczmy się od dzieci Irena Obuchowska
A ponadto:
Pod patronatem BLIŻEJ PRZEDSZKOLA – str. 13, 23, 43 Ogłoszenia – str. 103
szukaj gotowych narzędzi na błękitnych stronach
Jak przygotować przedszkolaka do szkoły? Cykl zabaw „Radość i twórczość” to propozycja efektywnego treningu przed rozpoczęciem nauki szkolnej. Celem prezentowanych ćwiczeń jest nauczenie dzieci rozwijania swoich zainteresowań i nowych kompetencji ukierunkowanych na doświadczanie i eksperymentowanie. Przedszkolaki mają talent! Musimy tylko im pokazać, że nie wszystko jest znane i każdy ma możliwość odkrycia czegoś nowego.
Beata Bielska
Radość i twórczość, czyli jak rozbudzić ciekawość do nauki
Na jesiennym straganie Motyl Ikar jest baaardzo zadowolony. Zamieszkał na zawsze w przedszkolu. Codziennie witał się z dziećmi i ze słońcem. Po południu machał im radośnie na pożegnanie. Uwielbiał wypatrywać dzieci przez okno. Siadał na wiklinowym koszu z jesiennymi skarbami i myślał... W przedszkolu było zawsze słonecznie i motylkowo. Przedszkolaki opowiadały w domu o malutkim motylku, który muskał lekko skrzydełkami wszystkie buzie. Także te smutne... Dlatego, i nie tylko dlatego, przedszkole stało się miejscem tak fantastycznym i wyjątkowym. A motyl Ikar? Oczywiście rozweselał zawsze wszystkie kąciki zabaw.
Jest takie miejsce? Przedszkole Rozpoznanie twórczego potencjału to docenienie możliwości dzieci oraz ich wzmacnianie i nagradzanie. Niezwykłą rolę w tym procesie odgrywa kreatywny nauczyciel. Specyfika tych oddziaływań polega na doradzaniu, wsparciu oraz bliskości, ale niekoniecznie bezpośredniej. W treningu twórczości efektywne staje się podejście intuicyjne. Intuicyjność oznacza między innymi wykorzystanie fantazji, przeczucia i emocji oraz umiejętne posługiwanie się analogią symboliczną, na którą zwraca uwagę Wiliam Gordon. W całokształcie oddziaływań najważniejsze jest dziecko i jego działania – twórcze, to nie znaczy odkrywcze, lecz nowatorskie dla samego przedszkolaka. Przejawiają się one poprzez: ekspresję słowną, muzyczną i ruchową; wyobraźnię twórczą i spontaniczność, zabawę improwizowaną; zainteresowanie, które wyzwala aktywne zachowania; motywację, skłonność do współdziałania i współpracy w grupie.
14
bliżej przedszkola 9.132 wrzesień 2012
Zabawy ekspresyjne zaliczane są do zabaw twórczych. Takich właśnie zabaw prowadzi się w przedszkolach bardzo dużo. Interesujące i niezwykłe są zadania z zakresu techniki dla dzieci. Rozwiązywanie problemów o charakterze wynalazczym zaproponował między innymi E. de Bono: „Rower dla listonosza”, „Zaprojektuj rakietę kosmiczną” czy „Zaprojektuj maszynę do zabawy” (S. Popek, Warszawa 1988). Maluchy szukają także sensu w codzienności, dlatego zadają mnóstwo pytań, aby pogłębić swoją wiedzę. Doświadczenia i eksperymenty są podstawą edukacji. To one wspomagają naturalną potrzebę eksploracji u dzieci. Właśnie w przedszkolu nasze pociechy mają najwięcej czasu i możliwości do takiego treningu przed szkołą. Prezentowane propozycje gier i zabaw budzą zainteresowanie zjawiskami fizycznymi, rozwijają twórcze myślenie (myślenie dywergencyjne), inteligencję oraz zainteresowanie dziecka otaczającym światem. To radość i twórczość jednocześnie.
W bieżącym roku szkolnym zajmę się przygotowaniem przedszkolaków do nauki matematyki. Na łamach miesięcznika Bliżej Przedszkola zaprezentuję cykl scenariuszy, które będą zawierać opis zajęć z uwzględnieniem stopniowego przyrostu umiejętności dzieci w tym zakresie.
Edyta Kaczanowska
Ulica Figur Geometrycznych przygotowanie do nauki matematyki Odniosę się do kluczowych umiejętności, które powinno nabyć dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej: o liczenie obiektów i odróżnianie błędnego liczenia od poprawnego; o wyznaczanie wyniku dodawania i odejmowania, z pomocą liczenia na palcach lub na innych zbiorach zastępczych; o ustalanie równoliczności dwóch zbiorów, a także posługiwanie się liczebnikami porządkowymi; o rozróżnianie strony lewej i prawej, określanie kierunków i ustalanie położenia obiektów w stosunku do własnej osoby, a także w odniesieniu do innych obiektów; o znajomość pomiaru długości, prostych sposobów mierzenia: krokami, stopa za stopą; o znajomość stałego następstwa dni i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku. Umiejętności te wynikają z obowiązującej podstawy programowej wychowania przedszkolnego (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r.) w obszarze wspomagania rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacją matematyczną. W moich propozycjach będą z pewnością widoczne wpływy pedagogiki zabawy, która pobudza różnoraką aktywność, emocje i wyobraźnię, integruje grupę poprzez działanie i rozwija kreatywność. Miałam również na uwadze metodę kształtowania pojęć matematycznych według Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej.
20
bliżej przedszkola 9.132 wrzesień 2012
Przy opisywaniu sytuacji edukacyjnych posłużę się formą zadaniową nakierowaną na dzieci w starszym wieku przedszkolnym. Moje dodatkowe uwagi odnoszące się do realizacji zadań oznaczę kursywą.
Temat: Ulica figur geometrycznych Cele ogólne: o kształtowanie umiejętności klasyfikowania figur geometrycznych według określonych cech; o kształtowanie umiejętności odtwarzania i przekształcania rytmu geometrycznego; o stwarzanie okazji do aktywności ruchowej i twórczej. Umiejętności dzieci: o rozróżnianie figur geometrycznych (koło, kwadrat, prostokąt, trójkąt); o klasyfikowanie figur geometrycznych według kształtu, koloru i wielkości; o układanie figur geometrycznych w szeregu według podanego rytmu; o wyodrębnianie elementu zaburzającego rytm; o przekładanie regularności figur geometrycznych na rytm ruchowy oraz obrazkowy; o kreatywne przekształcanie figur geometrycznych; o posługiwanie się w działaniu wyobraźnią; o współdziałanie i współpraca.
blizejprzedszkola.pl Dorota Smoleń
Dla dobra dziecka Jak współpracować z nauczycielami?
Rady dla rodziców Nie stoimy naprzeciwko siebie, ale po jednej stronie, za plecami dziecka, chcąc je wesprzeć; Najważniejsze jest dziecko, szukajmy wspólnych rozwiązań – mówią nauczyciele, z którymi rozmawiałam, przygotowując ten artykuł. Jak nauczyciele przedszkola wyobrażają sobie kontakty z rodzicami, a jak one wyglądają w rzeczywistości? Co pedagodzy radzą rodzicom? Czego rodzice powinni się wystrzegać?
Kontakty rodziców z nauczycielami Marta Banaszek przez rok pracowała w miniprzedszkolu Klub Zabawy i Twórczego Rozwoju „Jajo” w Legionowie. Zapytana, jak wyobraża sobie kontakty z rodzicami, uściśla: Czy chodzi o idealne kontakty, czy rzeczywiste? W rzeczywistości większość rodziców nie czyta ogłoszeń na tablicach, nie zagląda na stronę internetową i nie pojawia się na zebraniach. Przedszkole stara się różnymi drogami dotrzeć z informacją do rodziców, gdyż bezpośrednio nie zawsze jest to możliwe – dziecko odbierają np. dziadkowie lub opiekunka – mimo to ten kontakt i tak jest słaby. Najczęstszą wymówką są brak czasu i praca. Nauczyciele często czują się lekceważeni. bliżej przedszkola 9.132 wrzesień 2012
27
blizejprzedszkola.pl Joanna Maghen
Oswajanie przyrody edukacja montessori
D
zieci interesują się otaczającym je światem. Bardzo lubią opowieści nawiązujące do historii własnej rodziny. Ciekawi je także życie zwierząt. Twórcy pedagogiki Montessori proponują przede wszystkim kontakt dziecka z tym, co jest mu najbliższe – z materiałem konkretnym, namacalnym, którego można dotknąć, poczuć jego fakturę, ciężar, właściwości. Dzięki wyjątkowemu elementowi wychowania Marii Montessori, jakim jest wychowanie kosmiczne, dzieci są wprowadzane w piękno i tajemnice świata natury. W przedszkolu poznają przyrodę z najbliższego i trochę dalszego otoczenia. Dane zagadnienie jest im prezentowane najpierw w szerszym kontekście, a następnie nauczyciel stara się uszczegóławiać jego treści. Dzięki temu dziecko będzie wiedziało, dlaczego coś tak, a nie inaczej funkcjonuje. Aby wyjść naprzeciwko przyrodniczym zainteresowaniom dziecka i jednocześnie oswoić je z przyrodą, można zaproponować zajęcia elementy przyrody ożywione – nieożywione.
Elementy przyrody ożywione – nieożywione Materiały: duża cerata/koc, „skarby” przyniesione przez dzieci (np. patyk, kamień, kapsel, muszelka, kwiatek), dwie wstążki w różnych kolorach, ewentualnie torba foliowa. Przebieg: o Przed spacerem do pobliskiego parku prosimy dzieci, by tym razem uważnie przyglądały się wszystkiemu, co napotkają na swojej drodze. Można nazwać ten spacer Wyprawą Otwartych Oczu. Spośród tego, co znajdą, niech wybiorą dwa „skarby”, które zabiorą ze sobą do przedszkola. Może to być patyk, liść, kamień, kapsel, muszelka, kwiatek, itp. o Po powrocie razem z dziećmi rozkładamy na ceracie wszystkie znaleziska. Przyglądamy się im wspólnie, staramy się je nazwać. o Nauczyciel zadaje pytania: Który spośród znalezionych przez was skarbów był kiedyś żywy? Czy stanowił część jakiegoś organizmu? o Dzieci odpowiadając na pytania, rozkładają znaleziska. Nauczyciel wskazuje miejsce na ceracie, gdzie będą one gromadzone. W przypadku błędnych odpowiedzi nauczyciel nie poprawia dzieci, tylko naprowadza je pytaniami na właściwy tor rozumowania (np. butelka: Z czego zrobiona jest butelka? Czy ktoś wie, jak powstaje szkło? Gdzie się wytwarza szkło? Słysząc odpowiedź: W fabryce, pyta dalej: Kto wytwarza szkło? Dzieci mówią: Człowiek. Prowadzący pyta: Czy szkło może samo się urodzić albo urosnąć?, itd.). o Nauczyciel podaje nazwę tej grupy: elementy przyrody ożywionej i kładzie dookoła nich wstążkę. Podsumowuje: W naszej okolicy można znaleźć takie ślady przyrody ożywionej...
o Nauczyciel pyta: Który spośród znalezionych przez was skarbów nigdy nie żył? Który nie może sam się rodzić ani rosnąć? o Dzieci odpowiadając na pytania, rozkładają znaleziska. Nauczyciel wskazuje miejsce, gdzie będą one zgromadzone. o Nauczyciel podaje nazwę tej grupy: elementy przyrody nieożywionej. Podsumowuje: W naszej okolicy można znaleźć takie ślady przyrody nieożywionej... Kontynuacja tematu – propozycje: o Podział na te elementy przyrody nieożywionej, które pozostawił człowiek i na te, które są częścią przyrody. o Zabawa w Wyprawę Otwartych Oczu podczas wycieczek nad morze, do lasu, nad jezioro. Wstęp do rozmowy o różnych środowiskach życia. o Nauczyciel wykonuje karty ze zdjęciami przedstawiającymi przykłady różnych elementów przyrody. Chętne dziecko może samodzielnie pogrupować ilustracje. Na odwrocie każdej można przykleić punkt, który będzie sygnalizował, że karta przynależy do grupy przyrody ożywionej lub nieożywionej. Dziecko samodzielnie będzie mogło sprawdzić, czy poprawnie ułożyło obrazki.
Zajęcia z wykorzystaniem wyobraźni Dzieci przedszkolne po pewnym czasie zaczynają rozumieć, że nie wszystko, co widzą w książkach czy telewizji, jest prawdziwe. Zaczynają rozróżniać fikcję od rzeczywistości. Dla właściwego rozwoju psychiki należy zwracać na to uwagę, np. podczas czytania książki, zapytajmy, czy rzeczywiście jest możliwe, żeby dywan latał, albo czy wróżki naprawdę żyją. Uświadomienie sobie przez małe dziecko, co istnieje naprawdę, a co jest na niby, uspakaja je i stwarza bezpieczne warunki do słuchania baśni. Dzieci same pokazują w codziennych rozmowach, że twardo stąpają po ziemi. Kiedy moja córka miała trzy lata, wybieraliśmy się w odwiedziny do babci. Lora usłyszała, że na wakacje poleci do babci. Dziewczynka szybko stwierdziła, że nie umie latać, więc jak poleci? Było to logiczne, ponieważ widziała latające ptaki, a nie latających ludzi. (red. Julia Janowska)
Joanna Maghen – założycielka Polskiego Instytutu Montessori, jest rodzicem i nauczycielem montessoriańskim, a także trenerem kursów wczesnej edukacji Montessori. Posiada dyplom (3-6) Montessori-Partership UK oraz dyplom (6-9) Canadian Montessori Teacher Education Institute Elementary. Na co dzień mieszka i pracuje w Kanadzie, gdzie zajmuje się administracją placówek montessoriańskich.
bliżej przedszkola 9.132 wrzesień 2012
37
Jak się pokazać Czasem słyszę oburzenie w głosie osób, którym mówię na szkoleniach, że wygląd ma znaczenie: Skoro jestem wspaniałym nauczycielem, nikogo nie powinno obchodzić, jaki kolor torebki czy rajstop noszę!
Anna Jankowska
Rola nauczyciela w budowaniu wizerunku przedszkola
B
rzmi to może troszkę absurdalnie, ale niestety, tego typu detale mają znaczenie. Nie mówię, że rodzic widząc rajstopy niedobrane do obuwia, wypisze dziecko z placówki. Chodzi mi raczej o to, że milion szczegółów składa się na ostateczny wizerunek człowieka. Jeśli człowiek reprezentuje placówkę (czy jakąkolwiek inną firmę), musi się liczyć z tym, że obowiązują w niej pewne zasady. Można to nazywać kulturą firmy, wytycznymi odgórnymi, budowaniem wizerunku. Fakty są takie, że ludzie pracujący w przedszkolu bardzo mocno wpływają na to, jak sama placówka jest postrzegana. Oczywiście, nie tylko poprzez kolor rajstop i torebki.
Dobry dla dziecka czy dla placówki? Tak naprawdę wizerunkiem nie jest to, co rodzic widzi tu i teraz. Wizerunek to wyobrażenie rodzica o naszej placówce. I nie sposób zbudować go np. pięknie przyozdabiając korytarz i szatnię, z którymi to pomieszczeniami rodzic ma najczęściej przecież do czynienia. Na wizerunek przedszkola składa się wiele czynników – od tych najdrobniejszych elementów (np. rodzaj czcionki używanej do tworzenia wpisów na stronie internetowej), aż po te kluczowe, np. logo, wizja, itd. Między wieloma czynnikami budującymi wizerunek poszczególnych placówek najważniejszy jest człowiek. Konkretnie nauczyciel.
94
bliżej przedszkola 9.132 wrzesień 2012
Odwiecznie zadawane pytanie: jaki powinien być dobry nauczyciel? – nie do końca ma w tym przypadku uzasadnienie. Bo dobry dla dziecka może znaczyć miły, ciepły, cierpliwy, a nawet... zdrowy (jak miałam okazję usłyszeć na ostatnim spotkaniu z maluchami w Krakowie). Kim innym jest jednak dobry nauczyciel dla dziecka, a kim innym dobry dla firmy (placówki), dla jej wizerunku. Często okazuje się, że wesoły na zajęciach nauczyciel niekoniecznie musi się sprawdzać jako reprezentant przedszkola podczas oficjalnych spotkań z władzami miasta czy w trakcie prowadzenia zajęć z rodzicami. A każde takie spotkanie jest kolejną cegiełką w budowaniu wizerunku. Żeby więc uniknąć nieporozumień i chaosu, kiedy każdy uważa, iż wie, co tak naprawdę jest dla tego wizerunku najważniejsze, warto zadbać o stworzenie ram kulturowych organizacji. Jest to pomysł zaczerpnięty wprost z filozofii działania wielkich firm, gdzie zarządzanie zasobami ludzkimi opanowano do perfekcji na wielu szczeblach. W przedszkolu przecież dyrekcja też musi zarządzać grupą i to najczęściej indywidualistów. Łatwo sobie wyobrazić, co się stanie, kiedy każdy z nich zacznie przekonywać rodziców do własnej wizji przedszkola idealnego. – Czyli co? – zapytano mnie bez ogródek na jednym ze szkoleń. – Wszyscy do jednego szeregu i tańczyć, jak dyrekcja zagra? Nie do końca, choć nie ma co ukrywać, że jeśli rozpoczyna się pracę w konkretnej placówce, warto mię-
dzy wszystkimi planami i marzeniami o rozwoju kariery wziąć pod uwagę, że ma ona własną wizję reprezentatywnego pracownika. Zanim więc podpisze się umowę dobrze dowiedzieć się, jak ta wizja wygląda i jakie będą związane z nią oczekiwania?
Filozofia nauczyciela czy placówki? Na ostateczny wizerunek placówki edukacyjnej wpływ powinni mieć ludzie, określone reguły i wspólne cele. Bardzo często jest tak, że nauczyciele pracujący w przedszkolu nie do końca uświadamiają sobie istnienie określonej kultury organizacji, w której funkcjonują. Niemniej jednak czują, że pewne sprawy, działania i sposób myślenia odróżniają ich od podobnych placówek. Skoro jest przeczucie, bardzo zachęcam do przelania na papier konkretów. To daje pracownikom poczucie bezpieczeństwa i przynależności, bardzo ważne w budowaniu wizerunku i tożsamości. Niby wiadomo, że „my” jesteśmy z przedszkola numer pięć, a „oni” z „ósemki”, jednak sama nazwa to za mało. Dla budowania świadomości i kulturalnych ram potrzebne są klarowne wytyczne. Tak naprawdę dość trudno ująć to w sposób wymierny. Jednak najważniejsze sprawy powinny być jasne, np. zapisane w regulaminie czy innym dokumencie, który oczywiście będą rozumieć i szanować wszyscy bez względu na staż pracy.