Biofiliczny Reduktor Stresu / Biophilic Stress Reductor

BIOFILICZNY REDUKTOR STRESU R E W I T A L I Z A C J A Z A B Y T K O W E G O M ŁY N A W M Y D L N I K A C H WERONIKA BLITEK 2019

DYPLOM LICENCJACKI 2019 Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie Wydział Architektury Wnętrz I Pracownia Projektowania Architektury Wnętrz

BIOFILICZNY REDUKTOR STRESU Rewitalizacja zaby tkowego młyna w Mydlnikach

Promotor: prof. dr hab. Elżbieta Pakuła-Kwak dr Joanna Łapińska Autor: Weronika Blitek

SPIS TREŚCI Wstęp Kontekst historyczny Charakterystyka budynku Cykl życia Biofilia Założenia projektowe

Treść projektu Bibliografia Spis ilustracji

7 9 11 15 19 21 29 38 40

WSTĘP

W dobie ciągłego stresu, życia w pośpiechu i zgiełku, narastających presji społecznych pragnę wyjść na przeciw problemom, które mają bezpośredni wpływ na znaczny spadek długości oraz jakości życia współczesnego człowieka. Głównym założeniem tego projektu było wykreowanie przestrzeni będącej swoistym rodzajem odskoczni - oazy inspirowanej naturą, która według licznych badań stanowi antidotum na stres. Poprzez architekturę oraz zabiegi projektowe realizuję kolejno postulaty składające się na koncepcję, jaką jest biophilic design . Mój projekt nie jest skierowany do konkretnej grupy odbiorców, ma na celu jednoczenie pokoleń. Wobec powyższego miejsce przystosowane zostało dla osób niepełnosprawnych oraz starszych. Owa przestrzeń daje możliwość personalizacji, funkcja nie została narzucona oraz skonkretyzowana ze względu na to, że proces radzenia sobie ze stresem jest kwestią indywidualną.

7

8

KONTEKST HISTORYCZNY

wsi od 1820 roku. Przy młynie, w odrębnych budynkach znajdowały się browar oraz karczma. Okoliczną łąkę zdobiły dwa duże stawy. Niedługo po tym młyn został sprzedany Austriakom, którzy po latach odsprzedali teren Wydziałowi Rolniczemu Uniwersytetu Jagielońskiego.

W 1914 roku karczma została przeniesiona, natomiast browar spłonął. W czasie pierwszej wojny światowej zostały utworzone dodatkowe stawy. Młyn był obiektem wielobranżowym, działał przez całą dobę. Pracowało w nim zazwyczaj 2-3 pracowników. Mogli z niego korzystać okoliczni mieszkańcy. W środku głównego budynku znajdowała się kancelaria, w której były pobierane opłaty. Oprócz młyna na obu piętrach znajdowały się kwatery mieszkalne z kuchnią dla pracowników.

U góry mieszkał młynarz, a na dole pracownik dworu.

Niższy budynek został zaadaptowany na stajnię, która służyła mieszkańcom do hodowli świń oraz koni.

W przybudówce znajdującej się od strony południowej znajdowała się turbina. Młyn funkcjonował do lat 50tych. Obecnie obiekt należy do właścicieli prywatnych, plany co do przyszłości pustostanu nie są dopuszczone do informacji publicznej. Prawdopodobnie powstanie na jego miejscu hotel, aczkolwiek aktualnie pełni jedynie funkcję magazynową. Przyczyna zamknięcia młyna do dziś nie jest znana. Odszedł on w niepamięć, popada w ruinę.

Pierwsze informacje odnośnie wsi Mydlniki pochodzą już z 1286 roku. Książę Leszek Czarny potwierdził wtedy prawo Dominikanów do pobierania wody z płynącej przez Mydlniki młynówki 1. Już od samych początków wieś była mocno związana z płynącą przez nią rzeką, której główną funkcją było dostarczanie energii poruszającej koła młyńskie. W 1327 roku młynówka uległa modernizacji na rzecz wodociągów Krakowa dzięki czemu mieścina rozwinęła się. Mydlniki były istotnym punktem dla miasta Krakowa z powodu przepływającej przez nią rzeki, która zaopatrywała w wodę Kraków, napełniała fosy obronne, stawy oraz fontanny. W 1533 roku młynówka ta została nazwana Młynówką Królewską. Pierwsze wzmianki o powiązaniu wsi z młynami pochodzą natomiast z roku 1629, kiedy to z rejestru poborowego możemy dowiedzieć się, że we wsi znajdowało się sześć kół mvłyńskich. Sama nazwa Mydlnik przypuszczalnie nawiązuje do procesu „wymydlania”, czyli wypłukiwania rud darniowych.

Historia młyna dworskiego, w którym umieściłam mój projekt sięga połowy XIX wieku; dokładna data nie jest jednak znana. Według opowieści lokalnej „skarbnicy wiedzy”, pani Janiny Nowak, możemy dowiedzieć się, że młyn wybudowany został na zlecenie Wincentego Darowskiego, który był właścicielem

1

Zespół redakcyjny: Baran Grzegorz, Dyras Magdalena, Hausner Wojciech, Miszczyk Barbara, Młodzianowski Stanisław, Wierzbicki Paweł, Bronowickie

Zeszyty Historyczno-Literackie, ZESZY T 17 , wyd. Towarzystwo Przyjaciół Bronowic, 2003

9

10

CHARAKTERYSTYKA BUDYNKU

znajdują się na wysokości 60 cm. Przed wejściem do budynku głównego młyna znajduje się betonowe podwyższenie z pozostałością po schodach. Od strony południowej do elewacji przylega niewielka, zdewastowana przybudówka pełniąca funkcję śmietnika. Do budynku prowadzi droga gruntowa prowadząca od bramy głównej zlokalizowanej przy ul. Mariana Hemara w głąb stawów.

Zlokalizowany przy ulicy prof. Tadeusza Spiczakowa 12 w Mydlnikach obiekt składa się z dwóch połączonych ze sobą całkowicie odrębnych kubatur. Pomiędzy przestrzeniami znajduje się gruby mur, który skutecznie je odseparowuje. Główna, wysoka na 12 metrów część kompleksu wybudowana na planie prostokąta o bokach 22 na 10 metrów, pełniąca funkcję młyna, składa się z różnego rodzaju materiałów. Fundamenty elewacji dekoruje biały kamień, od strony elewacji frontowej niestety nieestetycznie zabetonowany. Idąc w górę ów kamień zaczyna mieszać się z piękną rudą cegłą.

Rytmicznie rozłożone okna wypełnione luksferami zostały w wielu miejscach zamurowane. Luksfery natomiast zostały częściowo powybijane. Od strony zachodniej do wnętrza budynku prowadzą jeszcze jedne liche, zardzewiałe drzwi. Dach pokryty jest blachą. Wybudowany na planie prostokąta o boku 17 na 14 m niższy budynek, pełniący niegdyś funkcję stajni, nie przetrwał próby czasu. Ze względu na lichą konstrukcję dachu, zaczął on samoczynnie ulegać zawalaniu, w efekcie czego został on ponad dekadę temu rozebrany. Z czasem ściany działowe zostały zburzone, a podłoże zajęła bujna zieleń. Jedyne co na dzień dzisiejszy pozostało po stajni, to ponadgryzane zewnętrzne ściany nośne wraz z ościeżnicami nieestetycznie obitymi deskami z ostrzeżeniami. Wejścia do obu części zlokalizowane są od strony wschodniej. Ze względu na różnicę wysokości oraz nierówności terenu drzwi

11

12

13

14

CYKL ŻYCIA

Ze względu na brak zainteresowania budynkiem ze strony odpowiednich organów, zaczął on żyć własnym życiem. Winorośl posadzona przed laty na ogrodzeniu zaczęła się rozprzestrzeniać. Wraz ze zmianą okresów klimatycznych elewacja mieni się, przechodzi barwną transformację. Na wiosnę budzi się, winorośl nabiera gęstości, pnie się ku górze, okoliczne drzewa kwitną.

W okresie letnim nabiera intensywnie zielonego koloru, tworząc bujną płaszczyznę. Na jesień przechodzi prawdziwą metamorfozę. Winorośl robi się bordowa, a okoliczna roślinność nabiera jaskrawo-tęczowych kolorów. Miejsce przepełnia baśniowy, malowniczy klimat.

Przechodzi przez cały ten proces, aby zimą zgubić liście i wyeksponować ukrywaną przez resztę cyklu elewację.

15

16

17

18

BIOFILIA harmonię wewnętrzną. Przepływ powietrza, wiążący się z otwartą przestrzenią pozytywnie oddziałuje na komfort, samopoczucie, produktywność oraz koncentrację. Obecność wody redukuje stres, zwiększa spokój wewnętrzny, obniża ciśnienie oraz tętno, poprawia koncentrację oraz pamięć. Równie istotnym elementem jest oświetlenie przestrzeni zarówno naturalne jak i sztuczne, które oddziałuje na funkcjonowanie naszego systemu około dobowego i wzmacnia komfort wizualny.

Biophilic design jest dedykowany głównie przestrzeniom publicznym, takim jak przestrzenie biurowe czy szpitale.

Inspirując się bujną roślinnością z elewacji południowej budynku, która stała się jego integralną częścią, postanowiłam wypełnić przestrzeń naturą, która od lat próbuje samoczynnie wedrzeć się do środka, wypełnić pustkę. Odpowiedzią na moje potrzeby okazał się być biophilic design .

Powyższe określenie pochodzi od słowa biophilia , czyli miłość do natury. Głównym celem biophilic designu jest wprowadzenie do naszego życia natury, nie dla samej formy, ale przede wszystkim dla pozytywnych skutków jakie za sobą niesie. Badania udowodniły, że natura w codziennym życiu jest nam potrzebna do redukcji poziomu stresu oraz wpływa pozytywnie na ogólne samopoczucie oraz stan zdrowia. Poprawia ona również naszą produktywność oraz zdolność kreatywnego myślenia. Według raportu przygotowanego przez Profesora Cary’ego Coopera obecność natury ma zdecydowany wpływ na nasz stan zdrowia fizycznego, jak i również psychicznego. Biophilic design składa się z kilkunastu bazowych elementów. Bezpośredni kontakt z naturą oraz procesami, jakie w niej zachodzą, który możemy uzyskać poprzez wykorzystanie roślin, drzew. Zabieg ten obniża ciśnienie i tętno oraz pozytywnie wpływa na nasze samopoczucie.

Pośredni kontakt z naturą, na przykład poprzez zastosowanie kolorów kojarzących się z naturą, jak przykładowo zieleń oraz biomorficznych form i tekstur dobrze wpływa na kreatywność oraz

Inspiracja biofilią w danym projekcie miała na celu wykreowanie wielowarstwowej przestrzeni o właściwościach leczniczych dla duszy oraz ciała.

Może ona pozytywnie wpłynąć na jakość pracy osób, które z powodu zdalnego charakteru pracy przebywają codziennie w tych samych czterech wąskich ścianach.

19

Elewacja wschodnia 1:200

Elewacja zachodnia 1:200

20

ZAŁOŻENIA PROJEKTOWE z moich głównych założeń było zjednoczenie ludzi pochodzących z różnych środowisk oraz w różnym przedziale wiekowym, a co za tym idzie dostosowanie budynku dla osób starszych oraz niepełnosprawnych.

Wejście do budynku głównego zostało wyposażone w rampę dla wózków, a we wnętrzu umieszczona została winda, która zapewnia dostęp do wszystkich stref. Celem zjednoczenia dwóch odrębnych przestrzeni powstało Pudełko - szklana konstrukcja o geometrycznych podziałach będąca wariacją modułu 4 na 4 m. Obiekt lewitujący 3 metry nad ziemią zaprojektowany został na podstawie prostokąta o bokach 4 na 8 m, jest wysoki na 4 m. Podziały na elewacjach różnicują obiekt. Złożony jest z tafli szkła o wielkościach 2 na 2 m, 2 na 1 m oraz 1 na 1 m. Tafle montowane są przy pomocy Spiderów do szklanych żeber, dzięki czemu pudełko wydaję się być formą niematerialną. Cała konstrukcja postawiona została na stalowym stelażu opierającym się na słupach znajdujących się przy ścianie nośnej oraz schowanych w ścianach zaplecza kawiarni. Wejście do Pudełka możliwe jest od strony budynku głównego – przez zespół komunikacyjny składający się z windy oraz klatki schodowej złożonej z balkonów oraz kładek.

Aby zachować jednolity charakter cała konstrukcja również została wykonana z kombinacji stali, szkła oraz mocowań punktowych typu Spider. Jedynym wyróżniającym tę konstrukcję elementem jest drewniana poręcz nałożona na szklaną balustradę, która wplata motyw natury. Klatka schodowa prowadzi na wysokość 6 m.

Ze względu na brak dostępu do wnętrza obiektu spowodowany brakiem zgody ze strony prywatnych właścicieli oraz brakiem możliwości wglądu przez zakurzone luksfery postanowiłam potraktować budynek jak puste pudełko o własnej konstrukcji.

Największą ingerencją w strukturę budynku było zaprojektowanie od nowa dachu „stajni”. Ze względu na brak zdjęć archiwalnych, które pomogłyby zrekonstruować dach, postanowiłam potraktować tę konstrukcję jako nawiązanie do starej więźby.

Dzięki betonowej płaszczyźnie widniejącej na elewacji północnej, pozostałej po zdewastowanym budynku, byłam w stanie efektywnie odwzorować kąty starego dachu, dzięki czemu cały kompleks uległ modernizacji przy jednoczesnym zachowaniu swojej oryginalnej formy.

Zważywszy na ograniczony dostęp światła naturalnego postanowiłam zaprojektować dach przeszklony.

Jest to zabieg bezpośrednio związany z założeniami biophilic designu . Konstrukcja wykonana została ze stali i umieszczona na przykrytym cegłą wieńcu.

Tafle szkła przymocowane zostały do konstrukcji za pomocą mocowań punktowych typu Spider.

W obu częściach zastąpiłam luksfery prostymi oknami bez podziałów, zapewniającymi większy dostęp światła. Przestrzenie doświetlone zostały również płaszczyznami oraz profilami LED. Chcąc ujednolicić wysokości dwóch budynków, postanowiłam podnieść podłogę do wysokości 60 centymetrów. Zabieg ten umożliwił instalację wodospadu oraz zieleni. Jednym

21

Elewacja południowa 1:200

Elewacja północna 1:200

22

23

24

25

A

B

B

C

C

D E

A

D E

Rzut parteru 1:200

26

27

A

B

B

C

C

D E

A

D E

Rzut piętra 1:200

28

TREŚĆ PROJEKTU Ze względu na układ młyna, który dzieli cały obiekt na dwie odrębne jednostki, w projekcie wydzielone zostały dwie strefy - zielona oraz niebieska, odpowiadające kolejno roślinności oraz wodzie.

Kawiarnia znajdująca się w strefie zielonej, pod przeszklonym sklepieniem zaprojektowana została w sposób nietypowy. Nie została wyposażona w klasyczne stoliki z krzesłami. Zostały one zastąpione meblami Alcove, które umiejscowione zostały w obu strefach, scalając je w jedną przestrzeń. Dzięki wygodnym kanapom oraz fotelom ludzie mogą odprężyć się, wypić kawę, zjeść ciastko, przeczytać książkę. Wysokość siedzisk Alcove zadecydowała o doborze stolików, których wysokość dostosowana jest do wysokości mebli.

Cały zespół higieniczno-sanitarny zlokalizowany został w rogu, na tyłach budynku. Ściany wykończone zostały lacobelem w kolorze zielono-morskim. Zastosowanie drzwi ukrytych sprawia wrażenie jednolitej płaszczyzny.

Szatnia dla odwiedzających umiejscowiona została w pobliżu drzwi, dzięki czemu jest ona łatwo dostępna z obydwu stref. Toaleta damska połączona z toaletą dla osób niepełnosprawnych wyposażona została w przewijak dla osób niepełnosprawnych, które na co dzień w miejscach publicznych przewijane są na brudnych podłogach. Pomieszczenie dla pracowników wyposażone zostało w osobną toaletę z przedsionkiem oraz garderobę z dwoma miejscami siedzącymi.

29

30

Ze względu na rozległe przeszklenie przestrzeń zielona pełni również funkcję oranżerii. Szczególnie teraz w okresie natężonego smogu, kiedy normy stężenia szkodliwych pyłów bywają przekraczane nawet o 1500 procent potrzebna jest nam zieleń, która produkuje czyste powietrze, a w przypadku niektórych roślin, takich jak palma, paprotka czy bluszcz pospolity nawet je filtruje pełniąc funkcję naturalnego oczyszczacza.

Biegnąca wzdłuż ścian nośnych bujna roślinność otacza odwiedzającego, który może oderwać się od rzeczywistości.

Przestrzeń pod szklanym Pudełkiem została podzielona na dwa moduły. Pierwszym modułem jest część barowa z zapleczem wykończona lacobelem.

Składa się ona z betonowego baru z podświetlonym cokołem, w którym schowana została lodówka na wypieki. Ściana od frontu baru została poszerzona, dzięki czemu możliwe było zaprojektowanie wnęk na produkty oraz ukrycie kilku szafek otwieranych metodą tip on. Bar oświetla od góry płaszczyzna LED. Drugą strefę tworzy zielona przestrzeń widoczna zarówno z parteru, jak i z poziomu Pudełka. Przestrzeń została lekko zmodyfikowana poprzez wcięcia do centrum zieleni, umożliwiając gościom odpoczynek w bezpośrednim otoczeniu roślin, które zostały dodatkowo zaakcentowane ciepłym światłem świecącym od spodu.

Przekrój A-A 1:200

31

Przekrรณj B-B 1:200

Przekrรณj C-C 1:200

32

33

34

Stefa niebieska zdominowana jest przez wodospad.

Główną inspiracją dla tej pokrywającej ścianę płaszczyzny był projekt budynku Z58 japońskiego architekta Kengo Kumy. Zamontowany do ściany obiekt o szerokości 20 m i wysokości 10 m składa się z posklejanych fragmentów szkła tworzących geometryczny przekrój, który ma zapobiec chlapaniu wody. Dodatkowo materiał zaakcentowany został wpadającym przez okna światłem, które przenika przez wodospad do wnętrza budynku. Woda spływa do biegnącego wokół sali koryta, dzięki któremu odwiedzający są bez przerwy otoczeni wodą i jej kojącym szumem.

10 metrowa biblioteka o szerokości 8 metrów podzielona została wertykalnie, dzięki czemu we wnękach oprócz książek umieszczone mogą zostać również rośliny doniczkowe. Jest ona dostępna z trzech poziomów.

Do poziomów 2 oraz 3 można dostać się przy pomocy klatki schodowej. Winda prowadzi jedynie do poziomu 2.

Inspiracją dla biblioteki stała się miejscowa biblioteka zlokalizowana w zabytkowej kuźni. Ze względu na jej niewielkie rozmiary znajdują się w niej głównie lektury szkolne. Biblioteka zlokalizowana w Biofilicznym Reduktorze Stresu stanowi rozszerzenie powyższej biblioteki, zapewniając przy tym niezapomniane doznania.

Wydzielona przestrzeń znajdująca się pod klatką schodową pełni funkcję strefy co-workingu.

Do ściany akustycznej, która dodatkowo pełni funkcję maskującą, zamontowany został blat biurka do pracy, dodatkowo wspartego na stalowych nogach.

Ze względu na to, że przestrzeń nie jest standardowym miejscem do pracy klasyczne krzesła biurowe zostały zastąpione nawiązującymi do natury krzesłami Vegetal zaprojektowanymi przez Ronana i Erwana Bouroullec dla firmy Vitra. Dzięki organicznej formie i zielonemu kolorowi te niezwykle ergonomiczne krzesła wprowadzają do wodnej przestrzeni motyw biomorficzny. Dodatkowo blat biurka roboczego o długości 5,5 metra wyposażony został w lampki ścienne firmy Chelsom, z włącznikiem, dzięki czemu odwiedzający może doświetlić sobie przestrzeń.

35

Przekrรณj D-D 1:200

Przekrรณj E-E 1:200

36

Głównym elementem wyposażenia wnętrz jest zestaw mebli Alcove zaprojektowanych przez Ronana i Erwana Bouroullec dla firmy Vitra. Dzięki trzem wysokościom oparć oraz rozmaitym szerokościom czy konfiguracjom Alcove tworzy rodzaj pomieszczenia w pomieszczeniu.

Użytkownik może całkowicie odciąć się od otaczającego zgiełku w przestrzeniach publicznych czy otwartych i skupić się na pracy, bądź po prostu się zrelaksować.

Wysokie modele Alcove służą również rozmowom prywatnym, ze względu na właściwości akustyczne.

Pufa Flower marki Vitra projektu uhonorowanego Nagrodą Pritzkera biura architektonicznego SANAA przewija się we wszystkich przestrzeniach Biofilicznego Reduktoru Stresu. Jej forma nawiązuje do kształtu kwiatów, a porozrzucane - nie przypadkowo - siedziska tworzą zieloną łąkę. Pufa pomieści trzy osoby, jest mobilna, dzięki czemu odwiedzający może dostosować przestrzeń do swoich potrzeb. Meble Flower umieszczone w przestrzeni co-working’owej otulają słupy.

Stoliki z rodziny April zaprojektowane przez Alfredo Häberli dla firmy Nikari nawiązują do pni drzew, jako że są wykonane z litego drewna. Dzięki nim wnętrze jest bliższe naturze.

Przecierane dywany w kolorach inspirowanych naturą marki Dolvet House stanowią dopełnienie otwartej przestrzeni, czyniąc strefy bardziej przytulnymi.

37

BIBLIOGRAFIA

Zespół redakcyjny: Baran Grzegorz, Dyras Magdalena, Hausner Wojciech, Miszczyk Barbara, Młodzianowski Stanisław, Wierzbicki Paweł, Bronowickie Zeszyty Historyczno-Literackie, ZESZY T 17 , wyd. Towarzystwo Przyjaciół Bronowic, 2003 Browning William, Ryan Catherine, Clancy Joseph, 14 Patterns of Biophilic Design , 2014 [online] https://www.terrapinbrightgreen.com/reports/14-patterns/ [dostęp 10 stycznia 2019] Hebda-Małocha Anna, Małocha Michał, Gospodarcza rola Młynówki Królewskiej w Krakowie i jej wpływ na obecne zagospodarowanie miasta [online] https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=9&ved=2ahUKEwi6_MSZru7fAhVLKFAKHfxpB48QFjAIegQIBBAC&url=https%3A%2F%2Fsuw.biblos.pk.edu. pl%2FdownloadResource%26mId%3D134898&usg=AOvVaw2q6nVOVUwaql3PgVbK6OCQ [dostęp 14 stycznia 2019]

Biophilic design to przyszłość projektowania wnętrz? [online] http://www.propertydesign.pl/wywiady/109/biophilic_design_to_przyszlosc_projektowania_wnetrz,11585.html [dostęp 14 stycznia 2019] Anna Adamczyk, Naturalne projektowanie czyli biophilic design , [online] https://blog.domoteka.pl/naturalne-projektowanie-czyli-biophilic-design/ [dostęp 15 stycznia 2019]

38

39

SPIS ILUSTRACJI

8 str. https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=9&ved=2ahUKEwi6_MSZru7fAhVLKFAKHfxpB48QFjAIegQIBBAC&url=https%3A%2F%2Fsuw.biblos.pk.edu. pl%2FdownloadResource%26mId%3D134898&usg=AOvVaw2q6nVOVUwaql3PgVbK6OCQ [dostęp 14 stycznia 2019]

40

41

43