teklif edilmiş, her ikisi de reddetmiş, Talât son bir çare olarak Nâzım Paşa'yı kandırmaya uğraşmış ise de o da kabul etmemiş, Nezaret makamı ihtiyar ve gevşek Bahriye Nâzırı Hurşid Paşa'nın elinde kalmış, bu ahvâl muhaliflerin cüretlerini artırarak Đtilâf hareketi genişlemiştir. Rıza Nur Bey'in kitabından: O sırada Đzmir'de tahşid edilen ve Müşir Abdullah Paşa emrine verilen ordu zabitanı arasında Altıncı Alay'ın Birinci Tabur Kumandanı Hüseyin Avni. Bey delâletile gayrımemnunlar bir grup teşkil eylemiş ve bu heyet bütün orduya bir tamim ile umumî bir kongre yapmıştı. Bu kongrede kabinenin temen tebdili ve Meclis-i Meb'usan'm lağvı taleb edilmiş ve aksi halde Prens Aziz fırkasının Dersaadet'e hareketi mukarrer olduğu hakkında mumaileyh Hüseyin Avni Bey vasıtasile Hanbiye Nâzırı Paşa'ya bir arıza gönderilmişti. Gene o sırada Đstanbul'dan giden birkaç zât Çanakkale Ordusu'nu da ihtilâle şevketmişler, bir tabur, terhis isteriz tehdidile isyan etmişti.
Said Paşa'nın Sadâretten Çekilmesi
Zannediyorum, Temmuz'un on beşinci günü idi, Said Paşa Meclis-i Meb'usan'dan itimad taleb etmiş ve almıştı. Bir gün sonra Maliye Nâzırı merhum Nail Bey'in istifası vuku bulmuş, badehu Said Paşa da istifasmı verip evine çekilmişti. Onu işitir işitmez hemen telefonda Talât'ı buldum. Ne oluyor, bu ne hâldir? dedim. Said Paşa istifa edip, çekilip gitti dedi. Canım iki gün evvel Meclis'ten itimad alan bir Sadrıâzam Meclise, hattâ Reisine de bir kelime söylemeksizin nasıl çekilip gider? Gel evine gidelim, vazgeçirelim dedim. Halilciğim, bu iş bitti. Maahaza şimdi geliyorum dedi, ve geldi. Şunları söyledi: Azizim ben kendi kendime şu suali soruyorum, buhran buhranı takip ediyor. Önüne geçemiyoruz. Acaba biz mi memleketi idare edemiyoruz? Başkaları gelsin, onlar da memleketin evlâdı değil mi? Belki bizden daha iyi idare ederler. Biz de kendilerine müzahir oluruz. Maksad memlekete hizmet değil mi? dedi. Demek panik. Bu şeraitte memleketi meçhule bırakıyorsunuz, buna hakkınız yoktur. Sana düşen, sokakta parçalanıncaya kadar vazifede sebat etmektir dedim. Talât müteessir oldu: Sırası gelince onu da yaparım dedi, sustu. Birkaç dakika sonra, Bu şeraitte dahilde müsademe çok felâketli olur dedi. Gördüm ki Talât'ın bükülmez iradesine