114
CELAL BAYAR: BEN DE YAZDıM
haklarla bu esası teyid etmişti. Demek ki asiler, bu kararı dahi kafi bul
muyorlardı. Tanzimat'dan evvelki devirlere dönmek istiyorlardı. Bütün
ileri medeni memleketlerde teokrasinin tarihe karışıp yerini demokrasi· ye bıraktığını düşünemiyorlardı. 1 6
ALAYLI SUBAYLAR VE ISTEKLERI Meclis'e, asi erler ve softalarla müzakere salonunda münakaşa edildiği sırada, alaylı subaylar namına bir dilek çe verilmişti. Hürriyet'in ilamnı
takip eden günlerde ordunun ıslahı ele alınmıştı. Bundan da tabiatıyla değersiz subaylar, vaktiyle haksız terfi edenler zarar görmüşlerdi. Bunlar da 'hak' iddiasıyla ayaklanmışlardı. Meclis'e verdikleri dilekçelerinde: A1aylı subaylardan yüzde seksen beşi kadro dışı edildi. Geri kalanları da birer
birer kadro haricine çıkarılmaya başlandı. Bir de imtihan usulü icad edildi. Bu da tasfiyenin bir şeklidir. Mektepli silah arkadaşlarımızdan bazıları, her nedense bi zİ hakir görüyorlar. Bu da sırf asker nazırların gizli maksatlarına dayanmaktadır,
denildikten sonra tayin şartlarını, alacakları ikramiyelerin miktarını tesbit ediyorlar, "Bunlar kabul edilmediği takdirde ordularda büyük fe nalıklar çıkabileceğini ihbar ediyorlar" ve cevap bekliyorlardı. Bu, milli
Meclis'i tehditten başka bir şey değildi ve muhtelif ordulardan 7676 alaylı subay namına yapılıyordu. 17
MECLIS-I MEBUSAN'DAKl ZIHNIYET Yukarıdan beri izah ettiğimiz baskı ve silahlı tehdit önünde mebusla
rın çoğu şaşırmışlardı. Davetlere rağmen Mecliste bir türlü çoğunluk sağlanamıyordu. Mebuslar, Kanun-ı Esasİ hükümlerine dairesinde milli
iradeyi temsil ettikleri halde kendilerinden beklenen salabeti gösteremi yorlardı. Meclisdekileri görüş ve düşünce bakımından üç gruba ayırmak
mümkündü: 1- Asilere şiddetle mukabele etmek, Meclis'in otoritesini, Kanun-ı Esa sİ'nin hükümlerini korumak isteyenler. Bunlar inkılabın ruhunu temsil ediyorlardı, fakat azınlıktaydılar. Bun
ların da bir kısmı hayatlarını korumak için gizlenmişti. Bir kısmı da is yana karşı kuvvet hazırlamak için Meclis dışında çalışıyorlardı. 2- Milli (ırki), dini ve siyasi düşüncelerinin etkisiyle, asilerle fikir birli· ği nde olanlar. 3- Milli Meclis'in kapanmaması ve mebusluğun devamı şartıyla her
teklifi kabul etmeye müsait durumda bulunanlar. . .
İşte b u sırada söz sahibi, ikinci v e üçüncü kısma dahil olan mebus-