Lifestyle
Nie taki wirus straszny jak go malują? Aleksandra Skrzypiec
Wyobraźnia na samą myśl o wybuchu pandemii większości z nas podsuwa apokaliptyczne wizje, w których wyimaginowane, mrożące krew w żyłach istoty, pragną unicestwienia gatunku ludzkiego. Zazwyczaj to wszystko za sprawą niezwykle złośliwego patogenu wywołującego zagrożenie biologiczne, którego skutkiem są anormalne zachowania organizmów nim dotkniętych. Popkultura przyzwyczaiła nas do obrazów przepełnionych grozą, napięciem, krwią oraz ofiarami. Jakież ogromne było nasze zdziwienie, gdy wraz z wybuchem epidemii sars-cov-2 okazało się, że walka z pandemią to tak naprawdę walka z niewidzialnym wrogiem i jakże mocne musiało być również rozczarowanie osób, które wpatrywały plagi zombie. Oczywiście ostatnie zdanie należy potraktować z dużym przymrużeniem oka, jednak niewątpliwe kultura popularna w znacznym stopniu ukształtowała nasze myślenie na temat zagrożeń epidemiologicznych i to właśnie o tym będzie ten artykuł. Zacznijmy od początku Kultura popularna jest przepełniona wątkami epidemiologicznymi. Nie ma w tym nic dziwnego, bowiem motyw ten przyciąga wielu odbiorców. Czemu jednak tak wiele miejsca w popkulturze poświęcono tematyce epidemii chorób zakaźnych? Skąd właściwie wzięło się zainteresowanie tym tematem w sferze, jaką jest kultura popularna i dlatego cieszy się on tak dużą popularnością? Zacznijmy od początku. Choroby towarzyszyły ludzkości od zarania dziejów. Można powiedzieć, iż jest to nieodłączny element ludzkiej egzystencji, 22
z tą różnicą, że w okresie zbieracko-łowieckim, gdy początkowo ludzie wiedli koczowniczy tryb życia, nie istniało pojęcie choroby zakaźnej, ponieważ sposób, w jaki oni funkcjonowali, uniemożliwiał rozprzestrzenianie się epidemii. Wiele zmieniło się wraz ze zmianą trybu życia na osiadły. Ludzie zaczęli skupiać się w coraz większych grupach, co zapewniało drobnoustrojom chorobotwórczym idealne warunki do rozwoju. Przyglądając się historii ludzkości, można zauważyć, iż od tego momentu stała się ona przepełniona chorobami, które przez wieki były główną przyczyną zgonów. Zakażenia hiszpanką, cholerą dziesiątkowały ludzi. Taki stan rzeczy trwał przez bardzo długi okres. Przełom nastąpił wraz z nadejściem XX wieku, gdy zaczęły maleć wskaźniki śmiertelności. Nastąpiło to wskutek przełomowych odkryć medycznych, a także w wyniku polepszenia się warunków higienicznych. Sytuacja ta nie trwała jednak zbyt długo, lata 80. XX wieku ugasiły optymizm związany z zahamowaniem rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych, bowiem wybuchy wtedy nowe epidemie chorób takich jak HIV/AIDS czy legionelloza. Zaczęły pojawiać się nowe szczepy chorób i jak się okazało, wedle epidemiologów było to naturalną konsekwencją takich czynników jak m.in.: zacieśnienie się międzynarodowych stosunków gospodarczych, wzrost przemieszczania się komunikacją miejską, coraz częstsze korzystanie z klimatyzacji oraz globalny wzrost temperatury powietrza. To wszystko sprawiło, że choroby mogły swobodnie rozprzestrzeniać się z kontynentu na kontynent, przez co zwiększyła się skala problemu. O ile wcześniej ogniska chorób zakaźnych były skoncentrowane w jednym
miejscu, to dziś wskutek globalizacji i jej następstw może powstać ich coraz więcej (co doskonale widać w przypadku koronawirusa). Wraz z nasileniem się problemów epidemiologicznych, zaczął konstytuować się dyskurs związany z tematyką chorób zakaźnych. Główną rolę w jego kształtowaniu odegrała zmiana sposobu przekazywania wiedzy naukowej przez instytucje epidemiologiczne, które zaczęły nawiązywać współpracę z dziennikarzami. Środowisko dziennikarskie odegrało niebagatelną rolę w procesie kształtowania się tego dyskursu, bowiem książki i artykuły redaktorów takich jak Richard Preston oraz Laurie Garrett stały się inspiracją dla twórców działających w sferze popkultury. Wizje epidemii oczami popkultury Tematyka pandemii od lat 90. XX wieku zaczęła coraz częściej występować w kulturze popularnej. Dziś już nie co do tego wątpliwości, że jest ona przepełniona motywem epidemii. Dzieła o tej tematyce nie ograniczają się jedynie do przedstawiania już znanych wszystkim postaci zombie. Utworu popkultury o tematyce chorób zakaźnych charakteryzuje wbrew pozorom złożoność oraz różnorodność wątków, często o zabarwieniu egzystencjalistycznym. Ukazują one niejednokrotnie, jak funkcjonował świat przed i po epidemii, dając tym samym wgląd w pewne uniwersalne prawdy wedle których funkcjonuje świat. Przedstawiają również zagrożenia, o których jest mowa w literaturze naukowej, często przeplatane są one z wątkami technologicznymi, w których rozwój nowych narzędzi technologicznych jest przyczyną wybuchu ogniska epidemii. Do tego
