Birtud 2024-2025

Payag sa matatag?

MAKATAONG SILAKBO, DAGITAB NG SERBISYONG MAPAGBAGO

DepEd Usec. Versoza, bumisita sa ACSci

ni DANIELLE CORDERO

Class suspensions sa Angeles City dulot ng bagyo, umabot sa 13

Dumalaw ang pangulo ng Administrative Strand ng Department of Education (DepEd) na si Undersecretary

Mel John Verzosa sa Angeles City Science High School (ACSci) nitong Martes, ika-14 ng Enero, 2025.

Sinilip nito ang mga pasilidad at estado ng paaralan para sa nalalapit na Programme for International Student Assessment (PISA) sa Marso.

Payo ni Usec. Versoza sa mga mag-aaral ng ACSCi na magkakaroon ng partisipasyon sa PISA, “Taking PISA is a learning experience, it will not deﬁne who you are.”

Ayon pa sa kaniya, patuloy na pagbubutihin ng DepEd ang maipapakitang kakayahan ng mga mag-aaral sa PISA.

“Sa 5-point agenda ni Sonny Angara, isa po ‘yung to ensure that ‘yung learners, merong magandang learning experiences and provided ang basic requirements,” saad nito.

Kabilang umano sa mga plano ay ang pagsiguro na naibibigay sa mga magaaral ang kanilang mga pangangailangan, gaya ng maayos na silid-aralan at gadyet.

ga trainings nila kasi ang mga teachers sila ‘yung nag de-deliver ng mga learning sa mga estudyante,” aniya.

Tutugunan din umano nila ang ibang mga problema na nakaaapekto sa edukasyon gaya ng madalas na pagkasuspinde ng klase.

“Gusto po natin masigurado na kung mag-ka-cancel man [ng klase], magkakaroon ng catch up plans,” dagdag pa nito.

(ADM) sa mga solusyon upang hindi maantala ang pagaaral.

dibuho ni RAFAEL ANDREI LUMANOG I-scan

ni DANIELLE CORDERO

Pumasok sa bansa ang bagyong Enteng noong ikalawa ng Setyembre, 2024 na nagdulot ng pagkasuspinde ng klase noong Setyembre 2–4, 2024.

Naitala rin ang limang araw na walang pasok sa nasabing lungsod dahil sa paglakas ng habagat sa kaparehong buwan.

Tumama naman ang bagyong Kristine sa bansa noong ika-21 ng Oktubre, 2024 na nag nag-udyok sa mga opisyales na ikansela ang klase noong ika-23 at ika-24 ng Oktubre, 2024.

Samantala, noong ika-11 at ika-12 naman ng Nobyembre ay pansamantalang nahinto ang mga klase dahil sa bagyong Nika.

Naantala rin ang klase noong ika-28 ng naturang buwan dulot ng bagyong Pepito.

Ayon sa isang mag-aaral ng Angeles City Science High School (ACSci) sa isang panayam, nawawalan ng motibasyon ang mga mag-aaral sa pag-aaral kapag sunod-sunod ang pagsuspinde ng klase.

Dumagsa ang apat na bagyo magmula sa buwan ng Setyembre hanggang Nobyembre 2024 na nagdulot ng 13 na sunod-sunod na kanselasyon ng klase sa lungsod ng Angeles.

Sa pananaw naman ng isang magulang mula sa nasabing paaralan, “Iba pa rin kasi ‘pag nando’n ‘yung mga bata sa classroom compared kapag nasa bahay.”

Bukod pa rito, wika ng isang guro, maaaring isa rin sa mga nakaaapekto ang pagkaantala ng mga klase sa paghubog ng kasanayan ng mga mag-aaral na posibleng magdulot ng hindi magandang resulta sa Programme for International Student Assessment (PISA).

“Sa tingin ko doon sa aspetong meron bang epekto ang madalas na disruption of classes sa result ng ano mang assessment, meron siya,” saad naman ng punong-guro na si Gng. Marjorie D. Lacson.

Dagdag pa nito, ang PISA ay hindi lamang patungkol sa pagsasaulo ng mga aralin kundi mas nakatuon ito sa pag-unawa nang maigi sa mga konsepto.

Sa kasalukuyan, naghahanda na ang ACSci sa nalalapit na partisipasyon nito sa PISA sa Marso 2025.

Aabante ang 10 indibidwal at tatlong grupo ng Angeles City Science High School (ACSci) sa Regional Schools Press Conference (RSPC) na gaganapin sa Balanga, Bataan, sa Pebrero ngayong taon.

Ito ay matapos mag-uwi ng ACSci ng 20 gantimpala sa iba’t ibang kategorya ng Division Schools Press Conference (DSPC) na ginanap noong ika-16 ng Disyembre, 2024.

Sa kategoryang indibidwal, apat ang nakasungkit ng ginto, anim sa pilak, isang ikaapat na puwesto at isang ikalimang puwesto.

Samantalang tatlong ginto, apat na pilak, at isang ikatlong puwesto naman ang nakuha ng mga nasa kategoryang grupo.

Ayon kay Gng. Emily S. Romero na isa sa mga tagapagsanay ng mga kalahok, ang buong kooperasyon ng punongguro, mga guro, at SchoolParent-Teacher Association (SPTA) sa pagsasanay ang naging susi sa pagkapanalo ng marami.

“Siyempre, ang pinakaimportante diyan (ay) ‘yung batang inilalaban natin. Kung walang kooperasyon at wala sa puso ng bata ‘yung binibigay mong training, hindi naman magiging matagumpay ‘yung laban natin sa bawat kategorya,” dagdag pa nito.

SAMA-SAMA PARA SA PISA: Bumisita

Department of Education (DepEd)

John Verzosa sa Angeles

upang

ang pasilidad at paghahanda para sa PISA 2025

Sinasalamin ng naturang istatistika ang ipinamalas na kahusayang pang-akademiko ng mga estudyante mula sa ika-11 at ika-12 na Baitang ng Angeles City Science High School (ACSci), sa nagdaang Ikalawang Markahan ng Taunang Pampaaralan 2024–2025.

Mananaliksik ng ACSci, tagumpay sa RSTF

Walang Karangalan

Nanalo ang mga mag-aaral na sina Hanna Sophia S. Claudio at Jean T. Layug sa kategoryang Mathematical Computation Science habang didiretso rin sa nationals sina Matthew A. Sardeng, Jera Alliah L. Enriquez,

Malaking

Parade of Saints, pinasinayaan ng ACSci ni DANIELLE

CORDERO

Binigyang-pagsasadula ng mga mag-aaral mula sa ika-12 na baitang ng Angeles City Science High School (ACSci) ang buhay ng mga santo nitong ika-23 ng Disyembre, 2024.

Pinangunahan ito ng ACSci Campus Youth Ministry (CYM) at ng kanilang tagapayo na si G. Michael U. Henson.

Sa programa, nagpamalas ng galing ang mga kalahok mula sa walong pangkat sa paggawa ng kasuotan at pagsasadula ng mahalagang pangyayari sa buhay ng santong napili.

Pinarangalan ng Saint of Faithful Portrayal ang kinatawan ng 12-Banzon, Saint of Graceful Engagement sa 12-Yagore at Saint of Craftmanship naman sa 12-Trono.

PAG-ALAY NG KAGALINGAN AT

ng pag-alala sa mga santo na pinangunahan ng ACSci Camp Youth Ministry noong ika-23 ng Disyembre, 2024.

Nagpakitang gilas din ang mga ito sa pagsagot sa katanungan ng mga huradong sina Bro. Ecean Gareth Kim, Bro. Earl Lorenz Salunga TOCarm at Bro. Nicole Kenneth Pingol TOCarm.

Kabilang sa mga santong binigyang-paglalarawan ay sina Saint Agatha, Saint Apolonia, Saint Catherine, Saint Joan, Saint Lucy, Blessed Carlo Acutis, Saint Raphael at Saint Teresa.

Ayon sa ACSci CYM, idinaos ito upang hikayatin ang mga mag-aaral na aralin ang buhay ng mga santo at ang kanilang epekto sa buhay ng marami.

ACSci, nagpakitang gilas sa Sinukwan

ni REIGNE FULE

Nakasungkit ng Ikatlong Gantimpala ang mga mag-aaral ng Angeles City Science High School (ACSci) sa kompetisyong “Sinukwan: Patenakan Quiz Bee” noong ika-27 ng Nobyembre sa Robinsons Starmills Pampanga.

Nakipagtagisan ang mga magaaral na sina Marvin Batac, Azriel Young at Andrei Patio laban sa 47 na koponan mula sa iba’t ibang paaralan.

Ayon kay Batac sa isang panayam, masaya siya para sa kanila sapagkat bagama’t kakaunti lang ang kanilang oras sa paghahanda, nagawa pa rin

Nakipagtagisan ng galing sa pagsusulat ang mga opisyal na pamahayagan ng Angeles City Science High School (ACSci) sa kauna-unahang “InkSpire: Media

nilang makapag-uwi ng gantimpala sa tulong din ng kanilang tagapagsanay na si G. Allan Reyes.

Dagdag pa nito, naghanda umano sila sa pamamagitan ng pagbabasa at pagsasaliksik patungkol sa kasaysayan ng Pampanga at ng Pilipinas.

Nakakuha ng Unang Gantimpala

Foundation-Samahan ng Magaaral sa Komunikasyon (AUFSAMASKOM) noong ika-15 ng Nobyembre, 2024.

Nag-uwi ng 12 gantimpala mula sa iba’t ibang kategorya ang mga pamahayagan.

ang Holy Angel University (HAU) habang San Juan High School (SJHS) naman ang nakasungkit ng Ikalawang Gantimpala.

Ang “Sinukwan: Patenakan Quiz Bee” ay isang kompetisyong taunang isinasagawa at nakatuon sa kultura at kasaysayan ng Pampanga at ng Pilipinas.

ayon sa pagkakabanggit.

Nagwagi naman ng ikalawang Gantimpala sina Yelena Panlilio, Elijah Pineda at Charles Guinto sa mga kategoryang Pagsulat ng Pangulong Tudling, Pagsulat ng Balita, at Pagsulat ng Lathalain, ayon sa pagkakabanggit.

Nagwagi ang mga Pilipinong manunulat sa kompetisyon, kung saan naging kampeon sina Gian Manalese, Laurence Fule at Erith Valdez, at Danielle Cordero sa kanilang mga kategoryang Pagsulat ng Lathalain, Pagsulat ng Isports, at Pagsulat ng Balita,

Samantala, nakakuha naman ng Ikatlong Gantimpala si James Manalo sa kategoryang Pagsulat ng Kolum.

Nag-imbita rin ang nag-organisa sa caravan ng mga dalubhasang mamamahayag upang maibahagi ang kanilang kaalaman na magsisilbing gabay sa mga estudyanteng mamamahayag mula sa iba’t ibang paaralan.

Pagbaha sa ACSci, inaksyunan ng LGU

Tinugunan ng Angeles City Local Government Unit (LGU) ang problema sa baha ng Angeles City Science High School (ACSci) sa pamamagitan ng paggawa ng drainage system.

Sinimulan ng City Engineer Oﬃce (CEO) ang proyekto sa nasabing paaralan noong ikawalo ng Enero, 2025.

Ayon kay Engineer Khersien Kien Daytrib ng CEO, “Nag-raise ng concern yung principal sa CEO na nagbabaha daw dito and nakakaapekto sa students kaya nastart ‘tong project.”

Inaasahan umano na

magiging epektibo ito at magiging malaking tulong sa mga mag-aaral, dadag pa ni Engineer Honey Joy Yambao.

“Malaking tulong siya sa paaralan kasi considering ‘yung problem natin kapag tag-ulan na nagbabaha dahil mababa yung elevation sa Grade 7 and 8 na catch basin ng tubig,” saad ni Gng. Marjorie D. Lacson, Punongguro ng ACSci.

Wika pa nito, magiging malaki ang benepisyo nito sa mag-aaral nng ikapito at ikawalong Baitang dahil hindi na nila aalalahanin ang pagkabasa ng kanilang mga paa tuwing bumabaha.

Project Pasado ng ACSci, muling inilunsad ni NICOLE PINEDA

Idinaos ang “Project Pasado,” ang taunang proyekto ng Supreme Student Learner Government (SSLG) ng Angeles City Science High School (ACSci).

Sa tulong ng mga kapisanan ng Math Society (MathSoc), Honor Society (HonSoc), Aguman da ring Pantas ampon Talasuyu ning ACSci king Sciencia ampon Naturalesa (APTAS), at ACSci’s League of Researchers and Innovators (ALRI), muling ginanap ang proyekto noong ika-11 hanggang ika-22 ng Nobyembre, 2024.

Layunin ng nasabing proyekto na makatulong sa mga mag-aaral na nahihirapan sa mga asignaturang Sipnayan, Agham,

Pananaliksik, at iba pa.

Nagsilbing mga tutors ang ilang mga mag-aaral mula sa Junior High School at Senior High School na miyembro ng mga naturang kapisanan.

Isinagawa ang mga tutoring sessions ng Project Pasado sa loob ng isang oras sa kanikaniyang silid na nakalaan para sa bawat baitang at asignatura.

Ang Project Pasado ay libre para sa mga mag-aaral ng ACSci.

KABUTIHAN: Ipinamalas ng ika-12 na baitang ng Angeles City Science High School (ACSci) ang kanilang galing sa pamamagitan

BAHANG NAKAAABALA, TINULDUKAN NA: Binigyan

ni DANIELLE CORDERO

ni JULIA HEATHER CATAQUIAN

ACSci Campus Youth Ministry

ni ELIJAH FRANCES PINEDA

KAMPUS EKSPRES

Angeles City Science High School Technology Fair (RSTF) noong Disyembre

kung saan nagbigay sila ng payo kung paano maging kakaiba ang kanilang pananaliksik.

Dagdag pa nito, masinsinan umano kanilang ginawa sa paghahanda nasabing kompetisyon sa tulong kanilang tagapayo na si G. Lolita Bautista.

Nagpapasalamat din sya sa oportunidad na ibinigay sakaniya upang irepresenta ang paaralan kasama ang ibang mga mananaliksik.

feel grateful and I thank God kasi were the only division – speciﬁcally school in RSTF who won 1st Place in all entries and brought home 1st place overall as well.”

Naghahanda na ang mga mananaliksik nalalapit na National Science and Technology Fair (NSTF) sa taong 2025 upang irepresenta ang Central Luzon.

ACSci, hinirang bilang Best Matatag School

Itinalaga ang Angeles City Science High School (ACSci) bilang Regional Awardee sa parangal na Best Matatag School in Partnership and Collaboration - Medium School Category noong ika-31 ng Oktubre, 2024.

Inihandog ng Department of Education (DepEd) Region III sa dibisyon ng Angeles City ang nasabing parangal.

Taunang iginagawad ang parangal na ito para sa mga paaralang patuloy na nagpapamalas ng pagkakaisa at pagsisikap para sa ikabubuti ng mga guro at mag-aaral ng paaralan.

Top Performing School sa TIMO 2024, iginawad sa ACSci

Itinanghal bilang Top Performing School ang Angeles City Science High School (ACSci) sa Thailand Math Olympiad (TIMO) na ginanap noong ika-27 ng Oktubre, 2024.

Bukod pa rito, pinarangalan ding Outstanding Teacher Coach si Gng. Mylene Balagtas na siyang tagapagsanay ng mga mag-aaral na naging pambato ng ACSci sa naturang kompetisyon.

Nagkamit ang ACSci ng apat na pilak na medalya, 23 bronze na medalya at 17 na Merit Award.

Ayon kay Gng. Balagtas, nakatulong ang motibasyon at

dedikasyong ibinuhos ng mga kalahok sa pagsasanay sa kanilang pagkapanalo sa TIMO.

ni ELIJAH FRANCES PINEDA

ACSci SSLG, kinilala ng ACYLC

ni AVRIL XIANE RENOLAYAN

Humakot ng mga parangal ang Supreme Secondary Learner Government (SSLG) ng Angeles City Science High School (ACSci) sa Angeles City Youth Leadership Congress (ACYLC) noong ika-27 ng Agosto, 2024.

Nangibabaw ang ACSci SSLG sa halos 400 kabataang lider sa siyudad na dumalo nang matanggap ang parangal na “Partner in Service of Angeles City Youth Leadership Congress.”

Nauwi rin ni ACSci SSLG

President Mary Felicity Ravelo at Vice President Brouel Rochester Ocampo ang titulong Outstanding Leadership Award.

Samantalang Outstanding Youth Leader Finalists naman ang iginawad sa ibang opisyales na sina Secretary Alainah Kacey Ocampo, Treasurer Amirah Nicole Manson, Public Information Oﬃce Maxine Reyes, at Auditor Matt Benedict Callo.

Ginanap ang nasabing congress sa Royce Hotel and Casino na pinangunahan ng Sangguniang Kabataan Federation ng Angeles City, Angeles City Youth Development Oﬃce at Local Youth Development Council, kasama sina Mayor Hon. Carmelo “Pogi” Lazatin Jr., Chief Adviser IC Calaguas at Executive Assistant IV Reina Manuel.

Nilalayon ng leadership congress na ito na pahusayin ang mga kasanayan sa pamumuno at dagdagan ang pakikilahok sa politika ng kabataang Angeleño.

Matatandaang ginawaran din siya ng Outstanding Teacher Coach sa iba pang kompetisyon sa Matematika gaya ng Philippine International Mathematical Olympiad (PhIMO) at Hong Kong International Mathematical Olympiad (HKIMO).

Parol ng ACSci, nagningning

sa Division

Nakamit ng mga mag-aaral ng Angeles City Science High School ang mga bituin nang itinalaga sila bilang ‘Division Winner’ sa paligsahan sa paggawa ng parol noong ikalima ng Nobyembre, 2024.

ACSCI, WAGI SA PAROL MAKING: Hinangaan ang galing ng Angeles City Science High School (ACSci) matapos mangibabaw bilang Division winner sa paligsahan ng paggawa ng parol noong ika-7 ng Nobyembre, 2024.

ACSci,

Sa temang “Isang Bituin, Isang Mithiin,” nagsumikap ang mga mag-aaral na sina Mikyla Henzon, Maria Fernando, Ivory Fernandez at Kate Yanga sa paglikha ng kanilang parol gamit ang mga niresiklong materyales sa tulong ng kanilang tagapagsanay na si G. Alberto A. Sangalang Jr.

Ayon kay Kate Yanga sa isang

panayam, maigi nilang pinag-isipan ang disenyo ng parol at pinaglaanan nila ito ng oras upang maging makabuluhan ang magiging resulta nito.

“Incorporating innovation was also a factor we included in thinking of our design,” dagdag pa niya.

Ang nasabing parol ay ipinresenta sa Malacañang noong ikapito ng Nobyembre, 2024.

Principal at master teacher ng ACSci, ginawaran sa Division Awards ni DANIELLE CORDERO

Pinarangalan ng 2024 Division Outstanding Secondary School Principal ang Punong-guro ng Angeles City Science High School (ACSci) na si Gng. Marjorie D. Lacson at 2024 Division Outstanding Secondary Teacher si Gng. Lolita G. Bautista, Master Teacher II.

Ayon kay Gng. Lacson, “Siyempre thankful ako dahil they were able to recognize ‘yung eﬀort and ‘yung mga accomplishments na nagawa ko, not only sa ACSci but also sa previous school.”

Naging basehan umano ng gantimpalang ito ang kanyang tatlong pamumuno bilang punong-guro.

“‘Di lang naman ako ‘yung nag-eﬀort doon; sa tulong ng

mga mag-aaral, ng mga guro, ng mga magulang at ng mga stakeholders kaya naging successful ang mga program na pinapa-implement natin kahit saang paaralan ako mapunta,” dagdag pa nito.

Sa pahayag naman ni Gng. Bautista, siya ay masaya sa karangalan na kaniyang nauwi, hindi lamang para sa kaniyang sarili kung hindi para sa paaralan na rin.

kampeon sa PICEsiklaban 2024

Nasungkit ng Angeles City Science High School (ACSci) ang gintong medalya sa PICEsiklaban, isang kompetisyon sa Matematika na pinangunahan ng Philippine Institute of Civil Engineers - Angeles University Foundation Student Chapter (PICE-AUFSC) noong Huwebes, ika-21 ng Oktubre, 2024.

Nanguna ang mga pambato ng ACSci na sina Brouel Rochester P. Ocampo, Uriel A. Racelis, Caleb Jon Y. Marquez, at Cristen Jay P. Macanas kasama ang kanilang tagapagsanay na si G. Alvin Butsayo laban sa iba pang 11 paaralang kalahok.

Saad ni Ocampo, “Since sabaysabay [ang] mga competition, medyo kulang kami sa oras so ang naging preparasyon lang namin is take-home reviewers.” Dagdag pa nito, kabilang ang tiwala at

magandang koneksiyon sa isa’t isa sa mga naging susi ng kanilang pagkapanalo.

Ayon naman kay Macanas tungkol sa kanilang preparasyon, “Kasama ko si Sir Buts and usually we went through worksheets tapos parang paunahan kami ng teammates ko sa pagsagot ng mga ‘yon.”

mahusay.

“Ako usually nag-focus ako sa Geometry tapos ‘yung mga kasama ko they focused more on the Calculus side: derivatives, trigonometric identities, and such. So parang we went through diﬀerent ﬁelds,” wika pa niya.

Naniniwala umano siya na bawat isa sa kanilang grupo ay may iba’t ibang kakayahan, kaya naman nagpokus sila sa sangay ng Matematika kung saan sila

SA MGA NUMERO

Samantala, Unang Gantimpala ang nakamit ng Angeles University Foundation - Integrated School at Ikalawang Gantimpala naman sa Don Honorio Ventura State University - Senior High School.

87%- Nakapaloob sa STEM 13%- Hindi nakapaloob sa STEM 87% 13%

Ilan sa mga mag-aaral na nasa ika-12 na Baitang ng ACSci ang nais magtrabaho sa may kaugnayan sa STEM para sa kanilang work immersion.

Kapabaluan

Sa pangunguna ni G. Albert Sangalang, ang Coordinator ng ACSci BSP, matagumpay na naisagawa ang nasabing proyekto.

Nasubok ang kakayahan ng mga scout sa pagtutulungan sa temang: “Unleashing Social and Life Skills Thru Unity and Camaraderie in Scouting.”

Ilan sa mga aktibidad na kanilang isinagawa ay ang agawan ng bandila, basic knot tying, acting, at paglikha ng bonﬁre.

Hindi lamang sila nag-aral patungkol sa pagbuo ng apoy at pagbuhol, natuto rin sila patungkol sa paano mamuno at makipagtulungan.

Lumahok ang mga naturang scouts sa mga inihandang gawain na nagpatibay sa pagsasanay na isinagawa upang higit nilang makilala ang isa’t isa.

Ang nasabing aktibidad ay nagmarka ng simula ng kanilang paglalakbay tungo sa pagtamasa ng kagitingan, responsibilidad at kakayahan sa pakikipagsapalaran.

Pinangunahan ng Angeles City Science High School-Supreme Student Learner Government (ACSci-SSLG) ang pagdaraos ng kauna-unahang seminar ng Kapabaluan na pinamagatang “Sulu king Sala” noong ika-18 ng Oktubre, 2024.

Nilalayon ng proyektong ito na pabutihin ang mental na kalusugan ng mga magaaral na nasa ikapito at ika-11 na Baitang.

Binigyang-diin ng tagapagsalita na si Gng. Amiel Lising Villanueva, Pangulo ng Manipaum Youth Organization, ang kahalagahan ng tamang mindset at mga pamamaraan upang mapabuti ang mental na kalusugan.

palakpak kay Loujille Franchescha Siron, at isang malikhaing tulang pinamagatang “Achiever Exodus” naman kay Koshid Nazareno. Bilang pagtatapos, nagbigay ng pangwakas na salita ang punongguro na si Gng. Marjorie D. Lacson na sinundan ng pagkuha ng litrato kasama ang mga tagapagsalita.

Sinundan ito ng mga opisyales ng naturang organisasyon na nagbahagi rin ng kani-kanilang teknik sa pagtukoy ng academic pressure na nararanasan ng mga tagapakinig.

Ibinahagi ni Jesselyn Mae Layson ang teknik na Acknowledge, Access, and Act, iba’t ibang estratehiya kay Joshua Alarin Olaverra, “Magaling” at “Mahusay” na

Matagumpay ang paglaganap ng Backyard Camping ng Angeles City Science High School (ACSci) Boy Scouts of the Philippines (BSP) sa loob ng kampus noong ika-18 hanggang 19 ng Oktubre, 2024.

ACSci BSP

ni ELIJAH FRANCES PINEDA

ni DANIELLE CORDERO

ni AVRIL XIANE RENOLAYAN

ni REIGNE FULE

Nakiisa ang mga Boy Scouts of the Philippines (BSP) ng Angeles City Science High School (ACSci) sa isinagawang dalawang araw na Backyard Camping sa ACSci noong ika-18 hanggang 19 ng Oktubre, 2024.

LUMILIYAB NA LABAN: Kakaiba ang pagliyab ng kabihasnan ng mga pambato ng Angeles City Science High School (ACSci) sa naganap na “PICEsiklaban: Inter School Math Quiz Bee 2024” sa Angeles University Foundation (AUF) St. Cecilia Hall noong ika-21 ng Nobyembre, 2024.

PAGHASA NG TALINO: Nagwagi bilang Top Performing School ang Angeles City Science High School (ACSci) sa Thailand Math Olympiad (TIMO) noong ika-27 ng Oktubre, 2024. Andrea Adriano

Ivory Fernandez

Andrea Adriano

Papal bumisitaNuncio, sa HRPC

ni WISHANA PAULA PANGILINAN

ng misa sa HRPC si Most Rev. Brown kasama ang mga pari mula sa San Fernando, Pampanga na sina Most Rev. Florentino G. Lavarias, D.D. at Most Rev. Paciano B. Aniceto,

Sinalubong siya ni Mayor Carmelo “Pogi” Lazatin Jr. at binigyan ng susi, isang tradisyon mula sa panahon ng Medieval.

Sinisimbolo ng tradisyong ito ang pagtitiwala ng mga tagapangalaga ng lungsod sa isang indibidwal.

Bukod pa rito, nagpakita rin ng mainit na pagtanggap ang mga department ng lungsod, mga empleyado at miyembro ng HRPC.

ni DANIELLE CORDERO

Sinuportahan ng Angeles City Traﬃc Development Oﬃce (ACTDO) ang pananaliksik ni Althea Ramos ng Angeles City Science High School (ACSci) na naglalayong tugunan ang trapiko at polusyon sa siyudad.

Ayon kay Ramos, “When we went to ACTDO for traﬃc data inquiries, they were very pleased to hear that I’m conducting a study related to the the traﬃc and air quality index of Angeles City.”

Lubos umano ang saya at karangalan na kaniyang nararamdaman bilang mananaliksik at mamamayan ng Siyudad dahil nakatutulong ito sa pagbibigay solusyon sa mga problema ng Lungsod ng Angeles

“For such government organizations to actually lend their time to see what I have come up with is a diﬀerent feeling,” dagdag pa nito.

Ibabahagi umano nito ang resulta ng kanyang pananaliksik sa naturang ahensya para mapag-aralan at gawing basehan sa paggawa ng mga solusyon sa trapiko.

2 bahay-ampunan, pinasaya ng Project Ligaya

Naghandog ng biyaya ang Project Ligaya ng Angeles City Science High SchoolSupreme Student Learner Government (ACSci-SSLG) sa dalawang bahay-ampunan sa lungsod ng Mabalacat, Pampanga nitong ika-25 ng Enero, 2025.

Namahagi ang naturang proyekto ng mga produkto para sa pangunahing pangangailangan ng mga benepisyaryo ng Send the Light Foundation at Munting Tahanan ng Nazareth.

Tinutuluyan ang Send the Light Foundation ng mga batang hindi kayang suportahan ng kanilang mga magulang o mga maagang naulila.

Samantalang bukas naman para sa lahat ng edad na inabandona at may espesyal na pangangailangan ang Munting Tahanan ng Nazareth.

Pinangunahan nina Allen Esperagoza, Charlize Lansangan at Liaina Lansangan ng ACSci-SSLG ang proyektong ito.

SSES Benchmarking, pinangunahan ng SDO Angeles City ni REIGNE FULE

Nagdaos ng benchmarking ang Schools Division Oﬃce (SDO) Angeles City para sa papapatupad ng programang Special Science Elementary School (SSES) na dinaluhan ng SDO Pangasinan nitong ika-31 ng Enero, 2025.

Isinagawa ito sa STEM Center ng Dr. Clemente N. Dayrit Sr. Elementary School (DCNDSES) sa layuning ipakita ang iba’t ibang paraan ng SDO Angeles tungo sa pagpapabuti ng sistema ng edukasyon.

“It’s nice to share our best practices kasi I think Pangasinan is very much interested na makapaglagay rin ng sila ng mga SSES nila,” saad ng punong-guro ng Balibago Elementary School.

Batay pa sa kaniyang pahayag, natutuwa siya na bukas ang gobyerno sa pananaliksik at suhestiyon ng mga magaaral na gaya niya.

ni ELIJAH FRANCES PINEDA

ni REIGNE FULE

Ipinagdiwang ng Siyudad ng San Fernando, Pampanga ang taunang Ligligan Parul o Giant Lantern Festival noong ika-24 ng Disyembre, 2024.

Sinindihan ang 10 parol mula sa iba’t ibang barangay ng nasabing siyudad sa Robinson Starmills, Pampanga.

Nasungkit ng Brgy. San Nicolas ang Kampeonato, Unang Puwesto sa Brgy. Sto. Niño, Ikalawang Puwesto sa Brgy. Bulaon at Ikatlo naman sa Brgy. Telebastagan.

Bukod pa rito, nakiisa rin

Tugon sa naaaksayang kanin ang naging patuloy na pagpapatupad ngayong taon ng ‘Half-cup Rice Policy’ ng Department of Agriculture (DA) sa iba’t ibang kainan sa Pilipinas.

Pinanukala ni Pangulong

Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. ang batas na ito noong 2013 nang maiwasan ang pag-aaksaya ng bawat butil ng bigas.

Patuloy na ipatutupad ang batas na ito sapagkat daan umano ito ng ahensiya tungo sa pagdidisiplina sa mga Pilipino ukol sa wastong halaga ng pagkain.

Mahigit 53 grams ng kanin sa araw-araw o 6.4 grams ng bigas kada tao ang nasasayang batay sa datos ng Food and Nutrition Research Institute survey noong 2018 hanggang 2019, maliban pa rito ang mga

sa kompetisyon ang Brgy. San Juan, Brgy. Sta. Lucia, Brgy. San Jose, Brgy. Del Pilar, Brgy. Calulut at Brgy. Dolores.

Dinagsa ang pailaw ng publiko dahil libre at bukas ito para sa lahat.

kanin mula sa mga kainan ng bansa.

Saad ng Philippine Rice Research Institute (PhilRice), ang mga hindi nabigyangpansin na kanin na mahigit 255,000 metric tons ang kilo noong Nobyembre ay maaaring maihain sa 2.79 milyong Pilipino bawat taon.

Sa nakalipas na buwan pa lamang, nawalan na ng ₱7.2 bilyong halaga ng bigas ang

Ang pagkilalang ito ay sumasalamin sa mga epektibong estratehiya at proactive na hakbang sa pagpapatupad ng City Risk Reduction and Management Council (CRRMC) upang matiyak ang kaligtasan at katatagan laban sa mga sakuna.

“We are very proud of this achievement. Maraming salamat po sa dedikasyon at walang sawang pagtatrabaho ng ating team sa pagseguro sa kapakanan ng ating mga kababayan,” pasasalamat ni Lazatin sa Angeles

Angeles City, Pinarangalan muli sa Gawad KALASAG

Angeles City – Muling ginawaran bilang “Fully Compliant” sa ika-24 na Gawad KALASAG Awards ang administrasyon ni Mayor Carmelo “Pogi” Lazatin Jr. noong ika-28 ng Nobyembre sa nakaraang taon.

City Disaster Risk Reduction Management Oﬃce (ACDRRMO).

Ani naman ni Rodolfo Simeon, ang nangunguna sa ACDRRMO, ang parangal na ito ay mag-uudyok sa kaniyang grupo sa patuloy na pagtiyak sa kaligtasan ng mga tao sa siyudad ng Angeles laban sa sakuna.

Ito ang pangalawang beses na ginawaran ang lungsod ng Angeles sa ilalim ng administrasyon ni Lazatin.

100%

Pilipinas.

Ayon naman kay DA Assistant Secretary Arnel de Mesa, hindi magiging mandatory ang programang ipatutupad, kung hindi isa lamang ito sa pagpipilian ng mga mamimili.

Dagdag pa niya na maaaring gawing alternative carbohydrates ng mga mamamayan ang mais at kamote.

Isinagawa ng iba’t ibang paaralan ang pagdiriwang ng National Reading Month sa ilalim ng temang “Sa Pagbasa, May Pagasa” noong nakaraang Nobyembre, 2024 sa layuning maihulma ang kahusayan ng kabataan sa pagbabasa.

Sa pagpapaunlad ng kahusayan ng mga kabataang Pilipino sa pagbabasa, nagkapitbisig ang mga guro upang suportahan ang pagdiriwang ng araw ng pagbasa.

Ayon sa Department of Education (DepEd), ang mga paaralan ay sumusunod sa DepEd Order No. 09, s. 2024 kaugnay

ng pagpapatupad sa nasabing programa.

Nakapaloob dito ang pagbibigay-pansin ng mga estudyante sa pagbasa sa loob ng binigay na oras ng guro. May kaukulang iba’t ibang pakulo ang bawat paaralan kabilang na ang Angeles City Science High School (ACSci) kung saan mayroong hinandang reading corner ang paaralan na pagmumulan ng mga ng mga librong maaaring hiramin ng mga magaaral.

Sa kasalukuyan, inaasahang patuloy pa ring ipagdiriwang ang nasabing programa sa mga susunod pang taon.

KYLA DENISE ANTONIO

MULING PAG-ALAB NG PANANAMPALATAYA: Pinangunahan

ni Most Rev. Charles John Brown ang banal na eukaristiya sa Holy Rosary Parish Church (HRPC) noong ika-7 ng Disyembre, 2024, kasunod ng rehabilitasyon sa simbahan. SunStar Pampanga

NAGNININGNING NA GALING: Ipinamalas muli ng mga Kapampangan ang kanilang kahusayan sa paggawa ng mga parol, isang tradisyon na nagpapakita ng ningning ng Pasko.

Bahagdan na mga nagtapos

mga mag-aaral sa Senior at Junior High School ng

HINDI MATITINAG NA SIPAG: Nahakot muli ng Lungsod ng Angeles ang ikalawa nilang Gawad Kalasag Award sa pamamalakad ni Mayor Carmelo “Pogi” Lazatin

ni DANIELLE CORDERO

LIWANAG AT LIGAYA: Naghatid ng saya ang Project Ligaya ng Angeles City Science High School - Supreme Secondary Learners Government (ACSci - SSLG)

Krizel Malonzo

Bagong polymer banknote, isinapubliko na ng BSP

Kasunod ng paglunsad ng ₱1,000 banknote na gawa sa polymer noong 2022, inilabas na ng Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) noong Disyembre 19, 2024, ang mga bagong disenyo na nagtatampok ng mga hayop kapalit ng mga pambansang bayani.

Ipinaliwanag ng BSP Governor na si Eli Remolona Jr. na magpapataas ng kamalayan ang disenyong naglalaman ng mayamang saribuhay ng Pilipinas, partikular sa mga endangered species ng hayop, halaman, at paghahabi na nagsisilbing mga simbolo ng pagkakakilanlan ng mga Pilipino na maipagmamalaki.

Makikita sa 1000-peso bill ang Philippine eagle at sampaguita ﬂower habang sa 500-peso bill naman ay may Visayan spotted deer at Acenthephippium mantinianum.

Tampok naman sa 100-peso bill ang peacock-pheasant ng Palawan at isang halaman mula sa Luzon na Ceratocentron fesseli, at ang 50-peso banknote naman ay naglalaman ng Visayan leopard cat at Vidal’s lanutan. Ayon naman kay Pangulong Ferdinand “Bongbong” Marcos, mas tatagal umano ang

complaintImpeachment

laban kay VP ipinasaDuterte, na ng Kamara

Inaksyunan na ni Pangulong Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. simula noong Disyembre ng nakaraang taon ang nawawalang badyet ng Department of Education (DepEd) nang maibalik na ang pondo sa kanilang mga kamay.

kalungkutan sa nangyaring isyu lalo na sa ₱10 bilyong ikinaltas ng DepEd Computerization Program (DCP) para sana sa kanilang programang kompyuterisasyon.

Nilagdaan ng 215 na kongresista sa Kamara nitong ikalima ng Pebrero, 2025 ang impeachment complaint laban kay vice president Sara DuterteCarpio, higit pa ito sa 102 na kailangan para maiparating ang isang reklamo sa Senado.

“Having been ﬁled by more than one-third of the membership of the House of Representatives, or a total of 215 [out of 306] members, … the motion is approved,” saad ni House Speaker Martin Romualdez sa mga mambabatas.

Ayon sa veriﬁed complaint na inaprubahan sa plenaryo ng Kamara, nakasaad na in-impeach si Duterte, “based on the grounds of Culpable Violation of the Constitution, Betrayal of Public Trust, Graft and Corruption, and Other High Crimes.”

Unang lamagda sa nasabing reklamo ay ang anak ng pangulo na si House Senior Deputy

Majority Leader at Ilocos Norte 1st District Representative Sandro Marcos.

Samantala, ang ilan naman sa mga hindi pumirma ay sina Deputy Majority Leader Erwin Tulfo at Deputy Speaker Camille Villar na parehong nasa administrative slate na Alyansa Para sa Bagong Pilipinas.

Sa kasalukuyan, ang complaint ay sinusuri na ng Senado at maaaring kasama sa mga paksang tatalakayin sa plenaryo na mangyayari sa ikadalawa ng Hunyo, 2025.

Matatandaang ito na ang ikaapat na impeachment complaint

sa Bise Presidente at ang una ay inihain ng mga civil society organizations sa House of Representatives noong ikadalawa ng Disyembre, 2024.

Ipinasa naman ng mahigit 70 kinatawan ng mga progresibong grupo na pinangunahan ng Bagong Alyansang Makabayan (Bayan) ang ikalawang impeachment complaint noong ikaapat ng Disyembre, 2024.

Habang ang ikatlo ay inihain noong ika19 ng Disyembre sa pangunguna ng mga abogado, relihiyosong grupo at non-governmental organizations.

Pumalo sa 179 na tao ang iniulat na nasawi matapos bumagsak ang isang eroplano sa South Korea na may sakay na 181 na indibidwal.

Base sa mga ulat, sinasaad umano na ang Jeju Air Boeing 737-800 aircraft ay bumangga sa pader noong ika-29 ng Disyembre, 2024.

Ayon sa ulat ng mga opsiyal at aviation experts, nagkaroon ng landing gear malfunction ang nasabing eroplano.

Nailigtas naman ang isang babae at lalaki na parehong cabin crew sa nasabing insidente.

Lumipad mula Bangkok, Thailand patungo sa Muan County, South Korea ang eroplano.

Ang nasabing sakuna ay itinuturing na pinakamalubhang plane crash sa South Korea sa loob ng isang dekada.

Mula sa ₱748.65 bilyon, ₱737 bilyon na lamang ang natira sa salapi ng DepEd na nakalaan para sa sistema at pasilidad ng mga pampublikong paaralan sa buong Pilipinas.

Ayon kay Marcos, naghahanap pa sila ng paraan hanggang ngayon kung papaano maibabalik ang kinaltas na pondo ng Kongreso mula sa lokal na organisasyon.

“We’re working on it to make sure that we will restore it,” ani pa niya.

Iginiit naman ni DepEd Secretary Juan Edgardo “Sonny” Angara ang kaniyang

“That could have funded thousands of computers/gadgets for our public school children,” saad ni Angara.

Higit pa rito, hindi umano nababawasan ang pondo ng sektor ng edukasyon kung hindi mas lalo pa itong nadagdagan.

Dagdag naman niya na mabuti umano ang naging desisyon ng pangulo na remedyuhan ang nawalang pera sa kanila.

Sinusuri pa rin sa ngayon ng pamahalaan ang nasabing plano upang ang salaping nawala ay mapalitan at maibalik sa kagawaran ng edukasyon.

PINEDA CCG, muling inatake mga barko sa WPS

Inatake muli ng China Coast Guard ang mga barko ng Pilipinas sa West Philippine Sea (WPS) nitong alas-dose ng umaga, ika-5 ng Disyembre, 2024.

Ayon sa National Security Council (NSC), nangyari ang mga pag-atake 16 nautical miles lamang ang layo sa Bajo de Masinloc.

Batay sa pahayag ng NSC Assistant Director na si General Jonathann Malaya, nagsasagawa ng maritime patrol ang Philippine Coast Guard (PCG) at Bureau of Fisheries and Aquatic Resources (BFAR) para suportahan ang mga nangingisda sa nasabing lugar nang mangyari ang insidente.

“During this operation, our vessels encountered aggressive actions from several

China Coast Guard vessels, speciﬁcally CCG 5303, 3302, 3104, as well as People’s Liberation Army Navy (PLAN) vessels with bow numbers 500 and 751,” dagdag ni Malaya.

Naitala ang pagbomba ng water cannon ng CCG 3302 sa navigational antennas ng BRP Datu Pagbuaya, 6:30 ng umaga at muli itong umatake nang 6:55 ng umaga.

Bukod pa rito, namataan din ng NSC ang paghaharang at pang-aatake ng PLAN vessel 500 at CCG 503 sa mga barko ng PCG, kabilang ang BRP Teresa Magbanua.

Alinsunod sa mga nangyari, siniguro ng PCG at BFAR na poprotektahan nila ang karapatan at seguridad ng mga mangingisda sa loob ng ating maritime jurisdiction.

Kauna-unahang babaeng prefect sa Vatican, itinalaga ni Pope Francis

Vatican City–Pinangalanan na ni Pope Francis noong ikaanim ng Enero ang kaunaunahang babaeng mamumuno sa isang pangunahing departamento ng Vatican.

Itinalaga ng nasabing Santo Papa ang isang Italyanong madre na si Simona Brambilla upang mamahala sa lahat ng mga relihiyosong orden ng simbahang Katoliko sa buong mundo.

Pinalitan niya si Cardinal Joao Braz de Aviz, isang Brazillian na prelado na nanguna sa opisina mula noong taong 2011.

Ang desisyon ng Santo Papa ay nagmarka bilang isang malaking hakbang sa pagbibigay ng mga Katoliko ng higit pang mga oportunidad at tungkulin sa mga kababaihan sa pamumuno

ni ELIJAH FRANCES PINEDA

ni NICOLE

PAGSILIP NG DAMBUHALANG HALIMAW: Nagdala ng takot at tensyon sa mga Pilipinong mangingisda ang isang malaking barko ng Tsina noong ikalima ng Disyembre, 2024, malapit sa Scarborough Shoal, isang lugar na matagal nang pinagtatalunan ng Pilipinas at Tsina.

Philippine Coast Guard

polymer banknote nang hanggang pito at kalahating taon kumpara sa papel na madaling mapunit at maluma pagkatapos ng halos isang taon.

ni ELIJAH FRANCES PINEDA

PAGHAWI NG LUMANG SALAPI: Nilabas na ng Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) ang bagong bersyon ng perang gawa sa polymer na may disenyo ng iba’t ibang hayop noong ika-19 ng Disyembre, 2024.

ni MA. KYLA DENISE ANTONIO

BISE PRESIDENTE PINAPA-SARA NA: Plakado na sa Kamara ang pagpapatalsik kay Bise Presidente Sara Duterte, matapos sumang-ayon dito ang 215 na kongresista

Cebu Daily News- Inquirer net

ni MA. KYLA DENISE ANTONIO

Kinaltas na budget ng DepEd, niremedyuhan ni PBBM

PATNUGUTAN

LARGABISTA

Tatlong Diyamanteng Pabigat

Ang mga nagmimistulang diyamante ng iba’t ibang sangay ng gobyerno ay siya ring bubulag sa mga Pilipino upang hindi marating ang destinasyon tungo sa mas maunlad na bukas.

Tuluyang bumagal ang pagunlad ng Pilipinas o ang Perlas ng Silangan dahil sa tanging bigat na dala ng tatlong diyamante ng gobyerno. Ang pagkakahati ng gobyerno sa tatlo—ang lehislatibo, ehekutibo, at hudikatura—ay siyang naging dahilan sa mabagal na pag-unlad ng Pilipinas dahil sa walang sawang pagsasagawa ng mga komplikadong legal na proseso tungo sa pagbabago. Habang ang layunin nito’y masiguro ang pantay-pantay na kapangyarihan sa gobyerno, paano na lamang kung ang mga ito ay magpatong-patong at magkagulo, na maghuhudyat sa tuluyang pagkalugmok ng Pilipinas sa lupang malayo sa kaunlaran?

Sa unang diyamante, ang lehislatibong parte ng gobyerno, makikita ang mga politikong pinili ng sambayanan. Habang ang mga tao rito ay patuloy na gumagawa ng mga batas, ang ehekutibong parte naman ang kaagapay nito sa pagbibigay ng berdeng ilaw upang maipahayag na maaari nang ipatupad ang nagawang batas. Ang huling diyamante naman, ang hudikatura, ay siyang nagbibigay ng mga limitasyon sa batas; upang masiguro na ito’y susundin ng sambayanan.

Bagaman isang importanteng diyamante sa gobyerno ang bawat sangay, hindi ba’t ang napakahabang prosesong nakapaloob dito ang siyang nagpapabagal sa pagmartsa natin tungo sa pagbabago? Tulad na lamang ng isang batas na kay tagal nang usapin sa senado, ang SOGIE Bill na kahit ilang pagdinig na ay hindi pa rin kinikilala bilang isang ganap na batas. Isa lamang ito sa napakaraming batas na may layuning buksan ang daan tungo sa kaunlaran ngunit naisasantabi lamang dahil sa dalang bigat ng tatlong diyamante.

Habang tunay ngang nilalayon nito ang mas masinop na pagsusuri sa mga batas, hindi natin matatanggi ang klarong pagpatong-patong ng kapangyarihan ng tatlong diyamante. Dahil lamang sa layunin ng gobyerno na maging pantay-pantay ang kanilang katayuan, hindi natin namamalayan na ang ating daan tungo sa kaunlaran ay ulit-ulit lamang na sumasailalim sa pare-parehong proseso, ngunit sa ibang tagapamahala.

Bilang isang mamamayang nangangarap sa Pilipinas na maunlad, klaro sa aking mga mata ang bigat na handog ng mga diyamante sa ating pagbagal tungo sa kinabukasang ating hinahangad. Bagaman nakasanayan na ng ating gobyerno ang tatlong sangay na ito, hindi ba’t mas mapabibilis ang pagbibigay solusyon sa unos ng bayan kung ang mga nakapaloob na proseso sa pagsasabatas tungo sa kabutihan ay binawasan ang pagiging komplikado?

Ang mga nagmimistulang diyamante ng iba’t ibang sangay ng gobyerno ay siya ring bubulag sa mga Pilipino upang hindi marating ang destinasyon tungo sa mas maunlad na bukas. Habang nakabibighani ang gandang taglay ng mga diyamanteng ito, hindi dapat tayo magpasilaw sa katotohanang ito ang nag-uudlot sa mga pagbabagong ating tinatamasa. Sapagkat ang tunay na ganda ng diyamante ay magiging klaro lamang sa mata ng sambayanan kapag inalis nito ang bigat na naglulugmok ang Pilipinas mula sa pagpapakita nito ng kaniyang taglay na makinang na perlas.

Liham sa P nugot

Mahal na Patnugot,

Una sa lahat ay binabati ko ang lahat para sa bagong edisyon ng pangkampus na dyaryo. May isang taon ka pa! Bilang nakatatanda ay napabilib mo ako sa iyong angking talento. Lubos ang paghanga ko sa dedikasyon mo para sa Birtud. Sa dalawang taong walang-humpay na panggugulo at pangangaral ay tunay kong nasaksihan ang iyong paglago hindi lamang bilang isang Ulong Patnugot kundi bilang isang magaaral, kaibigan, at tao sa kabuoan. Maikli lamang ang dalawang taon ngunit isang kasiyahang makasama kayong “BIG 4.” Naniniwala akong hindi magbabago ang pagseserbisyo mo para sa pahayagan at sa iyong mga kamag-aral. Paalam!

Tugon sa P nugot

Mahal na Mambabasa,

Magandang araw sa iyo, kamag-aral! Ako ay lubos na nagpapasalamat sa iyong paghanga sa aming dyaryo at sa aking pamumuno sa Birtud. Nawa’y ipagpatuloy mo ang iyong interes at suporta sa aming mga susunod na ilalathala. Bilang representatibo ng Birtud, kami ay lubos na nagpapasalamat sa iyong paggabay sa amin. Naniniwala ako na ang iyong dedikasyon sa pamamahayag ay nagsisilbing inspirasyon para sa nakararami. Paalam at maraming salamat muli!

Sumasaiyo, Punong Patnugot

Napisa muli ang pag-asa ng sistema ng edukasyon sa Pilipinas tungo sa kaunlaran matapos silang daganan ng mga mababang iskor mula sa taunang Program for International Assessment (PISA). Matapos nating malugmok sa mababang puwesto, tuluyan na lamang ba tayong mananatili sa sistemang tila bang naglalayong pisain ang tagumpay ng mga kabataan sa larangan ng edukasyon?

Tunay ngang hindi na bago sa pandinig ng mga tao ang mababang puwesto ng Pilipinas sa PISA; tila bang inugali na ng ating sistema ang tuluyang pagkalugmok sa ilalim. Ayon sa inilabas na resulta, ang Pilipinas ang nakasungkit sa pangalawang pinakamababang puwesto sa kategorya ng malikhaing pag-iisip. Hindi na nagtaka ang mga eksperto sa pagsuri ng edukasyon na katulad ni Ivy Mejia, dahil ayon sa kaniya, ang aspektong ito ay matagal nang hindi binibigyan ng pansin ng ating sistema.

Binigyang-diin ni Mejia na upang hindi tayo muling mapisa ng PISA ay kinakailangan nating yakapin ang aspekto ng malikhaing pag-iisip. Ayon sa PISA, ito ang kakayahan ng isang bata na magbigay ng iba’t ibang malikhaing mga ideya ukol sa isang paksa o sitwasyon at suriin ang kaniyang sagot nang mabuti upang maging angkop ito sa konteksto ng makabagong mundo.

Habang ang Pilipinas ay talamak sa mga estudyanteng malawak ang malikhaing pag-iisip, hindi natin maitatanggi na tayo’y nakalugmok pa rin sa sistemang pinapatay ang oras natin dahil sa pagkasanay ng mga estudyante sa pagsasaulo ng mga aralin. Ang kakulangan ng Pilipinas sa aktuwal na aplikasyon sa mga aralin ay siyang dahilan ng pagkalawang ng isip ng mga mag-aaral sa aspekto ng pagiging malikhain.

Committee na si Roman Romulo ang MATATAG Curriculum. Ika niya, ito ang susi natin sa pag-angat sa PISA, dahil sa layunin nitong magbigay ng importansiya sa pagpapaunlad ng malikhaing pag-iisip sa pamamagitan ng pagbawas nito sa mga bilang ng mga aralin upang magbigay-daan sa mas maraming aktibidad na may aktuwal na aplikasyon. Sa ganito umanong paraan ay masisiguro ng sistema ng edukasyon ang paghubog sa malikhaing pag-iisip ng mga mag-aaral.

Dagdag pa ni Mejia, ang mga magulang ay isa rin sa mga salik na pumipisa sa pag-unlad ng imahinasyon ng mga magaaral. Ika niya, nararapat lamang na hayaan nating lumago ang imahinasyon ng mga kabataan sa pamamagitan ng pagsagot sa kanilang mga katanungang bunga ng kuryosidad. Dagdag pa nito, ang pagpigil sa mga katanungang ito ay nagbubunga sa unti-unting pagkawala ng interes ng kabataan sa paglalakbay tungo sa mga kaalamang nakahuhubog ng kanilang malikhaing pag-iisip.

Sa kagustuhang makaalis sa pagkalugmok, binigyan ng liwanag ng Chair of Philippines House, Basic Education

Bagaman maraming pagtatalo ukol sa posibleng solusyon tungo sa pag-angat natin sa PISA, ang bawat sangay ng ating sistema ay nararapat na makipag-ugnayan sa isa’t isa upang mapabilis ang proseso ng pagsalba sa mga pangarap na napisa.

Habang hindi nararapat na maging basehan ang kabuoang kalidad ng ating edukasyon sa isang pagsusulit, ang problema sa ating sistema ay klaro sa mata ng madla. Hindi na tayo nararapat pang umupo sa ating mga salumpuwit habang nakikinig lamang sa mga araling maaaring hindi makabuluhan para sa kinabukasan ng mga estudyante, sapagkat ang hakbang tungo sa kaunlaran ay nagsisimula sa paghiwalay mula sa nakasanayan. Dahil sa huli, ang pagtahak tungo sa daan ng tagumpay ay mahaba, ngunit mayroong patutunguhan dahil sa pagbawas ng mga kinabukasang napipisa.

dibuho ni RAFAEL ANDREI LUMANOG

SINAG

BiYAK NA PERLAS

Natagpuang biyak ang mala-porselanang balat ng Pilipinas o ang Perlas ng Silangan matapos ipahiwatig ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr. ang pagwatak nito sa imbestigasyon ng International Crime Court (ICC) tungkol sa Extrajudicial Killings (EJK) noong War on Drugs na naganap sa termino ni Dating Pangulong Rodrigo Roa Duterte. Sa mabilis na pagbuklod ng kasalukuyang administrayon sa usaping uto, paano na lamang ang kinalimutang hustisya na matagal nang hinihingi ng sambayanang Pilipino?

Tila bang perlas na inapak-apakan ang trato ng dalawang Pangulo matapos nilang ipakita sa publiko na isang dumi lamang sa balat ng Pilipinas ang imbestigasyon ng ICC. Ito ay naging malinaw sa mata ng mga Pilipino matapos ipahiwatig ni Dating Pangulong Duterte ang pagmamadali niya sa ICC na tapusin ang nasabing imbestigasyon.

Ang patuloy na pag-apak ay dinugtungan pa ng pagdurog ng kasalukuyang administrasyon nang ipinahayag ni Executive Secretary Lucas Bersamin na ang gobyerno ay tutulong lamang kung kinakailangan ng ICC ng isang Interpol notice para sa Dating Pangulo. Iginiit naman ni Pangulong Marcos ang kawalan niya ng interes sa pagbabalik sa samahan ng ICC, na tila bang ibinubuklod ang perlas tungo sa kapayapaan.

Sa paglubog ng araw, lahat ng mga aksiyon mula sa tinatangkilik nating mga namumuno ang naging dahilan sa pagbiyak ng perlas—hindi lamang sa hustisya, pati na rin sa kapayapaan. Sa kapanahunang ang kaligtasan ng bayan ang usapan, tuluyan na lamang bang hahayaan ng mga Pilipino na apak-apakan ang mala-porselanang balat ng Perlas ng Silangan na dahandahan nilang pinaganda? Dahil sa huli, ang mga namulat sa mga pinagdaanan ng perlas ay hindi na nararapat pang magpabulag sa mga matatamis na salita ng mga mapaglinlang na ninuno, sapagkat ito ang magreresulta sa tuluyang pagwasak sa ating biyak na perlas.

TANGLAW

Umaaktong angkla sa pag-unlad ng mga bata, nakadaong lamang sa isang parte ng malawak na karagatan—hindi gumagalaw, hindi umuusad tungo sa destinasyon, lumulutang nang walang magawa sa magulong mga alon ng buhay.

Itinaguyod ang MATATAG Curriculum bilang pag-agapay sa mga mababang iskor ng mga mag-aaral na Pilipino sa lahat ng asignatura sa Program for International Student Assessment (PISA). Ang hangarin daw nito ay makabuo ng mga batang marunong sa lahat ng larangan. Ngunit, ang resulta ay nagmumukhang kabaliktaran nito. Dahil kung pakikinggan ang mga hinaing ng mga batang dapat nakikinabang dito, tila dinadala pa sa peligro ng mas mabigat na araw sa paaralan.

Nakapaloob dito ang pagturo sa ikalawang baitang ng English reading competency sa unang kalahati ng taon ng pagaaral, mula sa dating

Bansang Makabata, Bakit Hindi Makabasa?

Sa madilim na karagatan ng edukasyon, ay tila nananatili na lamang ang barko ng Pilipinas sa daungan.

itinuturo naman sa huling hati ng K-12 program. Bagaman isa itong pagpapabuti, nahuhuli pa rin ang Pilipinas ng isang taon sa mga bansang mayroong mataas na iskor sa PISA; katulad ng Japan, Vietnam, at Singapore na itinuturo naman sa unang baitang.

Karagdagan pa rito, ay mula sa isang oras na nilalaan para sa isang asignatura, ay naging 40–45 na minuto na lamang sa ibang kaso. Maaaring isipin na ang pagbawas ng oras sa paaralan ay makadudulot ng kagaanan, pareho sa estudyante at guro, ngunit,

may kaakibat naman itong mga gawain sa bahay. Ang 20-15 na minutong bawas ay isang utang na nababayaran sa mga gawain na iniuuwi. Isang ilusyon—magbabago upang masabi na umuusad.

Sa halip na magpatatag ito, tila nagpapahina pa ito sa mga nasa loob ng silid-aralan, dahil iniulat ng Alliance of Concerned Teachers (ACT) na makadadagdag pa ito ng 30% sa kanilang trabaho. Mula sa anim na teaching loads, ay naging walo. Matatag pa ba talaga?

Sa madilim na karagatan ng edukasyon, tila nananatili na lamang ang barko ng Pilipinas sa daungan. Ang mga palpak na programa ng gobyerno ay nagsisilbing pabigat na nagpipigil sa pagusad nito. Mga programa na nagpapababago sa mga alon na nagdadala ng milyon-milyong nakasakay tungo sa peligro. Hinahanap na ang tamang pagpapatakbo ng makina, ngunit malayo pa.

Hulog ng barya rito, hulog ng barya roon, ang alkansya ay napupuno— ginagawa para may kasiguraduhan na may gagastusin para sa kinabukasan; mayroon namang kasiguraduhan, basta walang kukuha nitong ipon, hindi ba?

Ang pag-iipon ay naging isang tradisyon na para sa mga Pinoy na mayroong layunin na kinakailangan ng pera—kung saan halos lahat na ng bagay ay kailangan ng pera, kagaya na lamang ng kalusugan. Iyon ang dahilan ng patuloy na pagbabayad ng mga mamamayang Pilipino sa korporasyon ng Philippines Health Insurance Corporation (PhilHealth) kaya nagkakaroon ito ng pondo para magawa ang kanilang mga responsibilidad.

Habang ang layunin at responsibilidad ng PhilHealth ay ang pagbibigay kasiguraduhan sa abot-kayang tulong na kayang-kayang lapitan na sumasakop sa gastos sa pagpapagamot; kapalit nito ang panay na pagbabayad ng mga Pilipino sa korporasyong ito—kung saan ang kanilang bayad ay nakadepende sa kanilang sahod. Ang ganda pakinggan, hindi ba? Malaki ang tulong nito sa masa kung magagawa ito nang tama.

Sa tagal at panay na pagbabayad ng mga Pilipino sa pinakamalaking

korporasyon ng seguro sa kalusugan, mayroon na silang naipon na nakalululang bilyon-bilyones na nagkahahalagang ₱600 bilyon. Ang laki na ng kanilang pondo, hindi ba? Lahat ng ito, para makatulong sa mga nangangailangan. Ngunit bakit itinatago lamang nila ito bilang “reserba” para sa “hinaharap”?

Matagal nang marami ang nagpapahayag ng kanilang pagkadismaya sa PhilHealth; hindi dahil sa kanilang mga nagawa na, kung hindi dahil sa kanilang mga responsibilidad na hindi pa nila nagagawa. Ang kanilang pagkabigo sa mga inaasahan ng mga Pilipino. Ito ay ipinunto kamaikalan lang ng Pangulo ng Senado o Senate President Chiz Escudero.

Kamaikalan lang din, ika-13 ng Disyembre ay ang isang tagapagtaguyod ng reporma sa kalusugan o health reform advocate na si Tony Leachon ay nagpost ng mga screenshot tungkol sa ginastos ng PhilHealth para sa kanilang ika-30 na anibersaryo, isang malaking milyahe. Ang kanilang nagastos ay milyon-milyones na nagkahahalagang ₱138 milyon. Gaano ba kahalaga ang anibersaryong ito para gumastos ang isang korporasyon ng ganitong kalaking pera na pera naman ng taong-bayan; gayong ang bayan na

Walang Kasiguraduhan sa Segurong Pangkalusugan

Komentaryo ng Punongguro

Unti-unting nasasakal ang sistema ng edukasyon sa Pilipinas matapos nitong makulong sa bisig ng mga banyagang mapanira. Sa pabatid ng Comission on Higher Education (CHED) ukol sa pagiging bukas sa pagtanggap ng banyagang pamumuno sa mga paaralan, ang paghihikahos naming mga guro ay tila pinapasa na lamang sa mga kamay ng banyaga; nagmimistula mang malaking tulong, ngunit ito rin ang magpapahirap sa paghinga ng ating sistema.

Sa layuning baguhin ang sistemang nakasanayan, ang konsepto ng Charter Change (ChaCha) ay naglalayong alisin ang restriksyon sa banyagang pagmamay-ari ng mga paaralan sa ating bansa. Ayon kay CHED

Chairperson na si Prospero de Vera III, ang pagbabagong ito ay makatutulong upang tayo ay makasabay sa sistema ng ibang mga bansa.

Ang pera ng bayan ay para sa bayan lamang, hindi para sa kanilang mga sarili at sa kalusugan ng kanilang mga bulsa.

ito ay ang siya pang naghihikahos, naghihirap, at nangangarap lang makaranas ng ganiyang ka engrandeng kaganapan sa kanilang mga buhay?

Sa pagtiwala ng mga mamamayang Pilipino sa pinakamalaking segurong pangkalusugan ng bansang Pilipinas, patuloy nitong kasabay ang kinabukasang walang kasiguraduhan para sa kanilang mga kalusugan. Kaya naman ang ginawang desisyon ng mga nasa nakatataas na posisyon ay tama lang at dapat maging isang malakas na suntok bilang isang leksiyon para sa PhilHealth at kanilang mapagtanto ang kanilang mga responsibilidad—ang pagbibigay kasiguraduhan at paglilingkod sa mga mamamayang Pilipino. Ang pera ng bayan ay para sa bayan lamang, hindi para sa kanilang mga sarili at sa kalusugan ng kanilang mga bulsa.

MAKABAGONG PANANAW

Sa Bisig ng Banyagang Mapanira

Ngunit, tunay nga bang mapabubuti ng pagsabay sa sistema ng ibang bansa ang ating mga problema kung ito ay iaasa lamang sa kamay ng mga banyaga? Hindi lamang nito pahihirapan ang mga guro sa pagangkop ng kanilang mga aralin ayon sa makabagong kurikulum na hatid ng mga banyagang namumuno, patuloy rin nitong ibabaon ang problemang matagal nang naghahanap ng solusyon—tulad na lamang ng kakulangan sa mga pasilidad at silid-aralan.

Bilang isang guro na pag-unlad lamang sa edukasyon ang inaasam, malakas ang aking paninindigan na nararapat munang unahin ang pagtugon sa mga problemang matagal na nating hindi binibigyan ng pulidong solusyon. Hindi tayo nararapat na tumakbo sa bisig ng mga banyaga, sapagkat ito rin ang maaaring maging salik tungo sa pagkawala ng pagiging maka-Pilipino ng ating sistema.

Makatindig balahibo ang iba’t ibang saloobin ng mga estudyante ng Angeles City Science High School (ACSci) ukol sa pagbabawas ng Department of Education (DepEd) sa mga asignatura ng Senior High School upang magbigay daan sa Work Immersion. Ano ang iyong saloobin sa plano ng DepEd na bawasan ang mga asignatura sa Senior High School?

Hindi epektibo dahil walang magiging maayos sa edukasyon kung palaging napapalit ng walang konkretong plano mula sa 11-Maxwell

Kung tatanungin ako, baka mawalan tayo ng pagkakataon na matutuhan ang mga bagay na pwede pa palang magamit sa hinaharap. mula sa 8-Helium

Maganda ‘to kung makakatulong ito sa mga estudyante na mag-focus sa mga mahahalagang asignatura. Pero dapat siguraduhin ng DepEd na hindi maapektuhan ang kalidad ng edukasyon. mula sa 10-Hubble

dibuho ni RAFAEL ANDREI LUMANOG

ni MARJORIE LACSON

Ang lumalagong teknolohiya natin ay walang tigil sa pag-usbong pati na rin sa pag-unlad. Ito ay maaari nang magamit sa kahit anong bagay, sa kahit anong paraan. Ngunit, sa pamumuhay sa loob ng teknolohiya, ang ating mga wika sa bansang Pilipinas ay nanganganib nang mawala. Paano na lamang tayo makikilala bilang mga Pilipino kung ang wikang bumubuo sa atin ay tuluyan nang naglalaho?

Mayroong humigit-kumulang 120 na wika ang sinasalita sa bansang Pilipinas na siyang tumutulong sa pagbibigay ng kinang sa perlas ng silanganan at nagbibigay-kulay sa ating kultura. Ito ay nagbibigay ng iba’t ibang kaanyahan sa bawat Pilipinong tumitira sa Pilipinas. Kung kaya, ang nakababahalang posibilidad na ang indibidwalidad nating mga Pilipino ay nanganganib nang mawala ay tunay ngang nakalulungkot.

Plano itong solusyunan ni Anna Mae Yu Lamentillo, ang nakabuo sa Night Owl GPT. Siya ay nagpakilala at nagmalaki rin bilang isang Proud Pinoy na may layuning mapreserba lahat ng wika sa Pilipinas. Plano nitong ipagkaisa ang bawat Pilipino, kahit na marami ang pagkakaiba ng ating wika; gamit ang Night Owl Gpt.

Oras na para sabayan na rin nating mga Pilipino ang pag-unlad sa teknolohiya habang ang wika natin ay ating gamitin sa pagkakaisa; hindi ito dapat maging hadlang sa ating pakikisalamuha sa isa’t isa.

Ang pagkakaiba ng ating mga wika sa isa’t isa ang siyang ikinaganda nito. Nararapat lamang na hindi natin kalimutan ang bumubuo sa atin. Sapagkat ang pagpreserba ng pagkakaiba ay siyang daan tungo sa pagkakaisa na ating tinatamasa.

ESTRELYA

2025 BADyet: Panakip katiwalian

Itinalagang ₱6.326 trilyon ang pambansang badyet para sa 2025, mas mataas ng 9.7% kumpara sa nakaraang taon, ngunit tila ba’y kalakip ng pinataas na badyet ang mas mataas na tyansang pagtakpan ang mga nakasanayang katawalian.

Pinirmahan ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr. ang 2025 General Appropriations Act (GAA) noong ika30 ng Disyembre, 2024, matapos ng kaniyang pag-veto sa ₱194 bilyon na ayon sa kaniya ay hindi naaayon para sa mga programang inuuna ng administrasyon. Sa ilalim ng ₱6.326 trilyon na naaprubahan, ang sektor ng edukasyon ang tumanggap ng pinakamataas na alokasyon na nagkakahalagang ₱1.055 trilyon at sinundan ng sektor Department of Public Works and Highways (DPWH) na may ₱1.007 trilyon.

Sa kabila ng mas mataas na pondo para sa taon, maraming mga kritiko ang nagdududa sa naturang badyet dahil sa mga hindi umanong butas na ginawa sa pag-asang maituturing itong konstitusyonal. Isa sa mga pinakamalalang halimbawa nito ay ang pagkakaroon ng “zero subsidy” ng Philippine Health Insurance Corporation (PhilHealth) sa pambansang badyet ng 2025 sa kadahilanang gagamitin muna ang reserbang pondo nito na galing sa mga Pilipino. Hindi lamang ito lumalabag sa mandato ng konstitusyon na sinasabing isa sa mga dapat unahin ay ang kalusugan, ngunit ito rin ay hindi patas para sa mga Pilipino, lalo na sa mga mahihirap, matatanda, at mga may kapansanan. Ito ay para bang sinasabi ng gobyerno na huwag magkasakit ang

Kang 984 na lisensya ng mga motorista sa mga pagkakasala nila sa daan, karamihan sa mga ito ay dahil sa pagmamaneho nang lasing o drunk driving. Ito na ba ang simula patungo sa ligtas na kalsada?

Sinabi ni Mendoza na 736 na lisensya ang binawi dahil sa paglabag ng mga motorista sa Republc Act (RA) No. 10586 o ang Anti-Drunk and Drugged Driving Act. Isang daan at tatlumpung mga lisensya naman ang binawi sa paglabag ng RA 4136 o Land Transportation and Traﬃc Code, kung saan ay may nakapanghihinalang paraan upang makakuha ng lisensya. May 90 ring mga lisensya ang binawi nang dahil sa paggamit kahit wala na ito sa bisa; at 24 naman dahil sa mga reklamo.

Isinaad ng hepe ng LTO na si Attorney Vigor Mendoza II na hindi lamang ang kanilang mga nahuhuli sa daan ang mga magkakaroon ng kanseladong lisensya, kundi pati na rin ang mga sumikat na motorista at ang mga isinumbong ng taumbayan. Dahil sa pagsiguro ni Mendoza sa

Mura, masarap, mabilis, at madaling lutuin ang karaniwang paglalarawan sa sikat na instant noodles na kayang-kaya mabili ng kahit kanino, kahit saan; “pamatay gutom” nga sabi ng nakararami. Ano pa nga ba ang hahanapin kung nasa instant noodles na ang lahat, hindi ba?

Pagkasarap-sarap na pagkaing malalasahan sa bawat higop ng noodles at pag-inom sa sabaw. Akalain mo, sa halagang ₱15 ay makakakain ka na ng masarap na pagkain. Ngunit hindi ba lahat ng sobra ay nakasasama?

Sa pagpatak at pagtaas ng inﬂation rate sa bansang Pilipinas, ang presyo ng mga bilihin ay tumataas at ang bilang ng mga nagugutom na Pilipino ay patuloy ring tumataas kasabay nito. Kaya naman natural at hindi na lang nakapagtataka ang paghahanap ng mga Pinoy sa mga mas murang produkto,

Ang hiling ng bawat Pilipino ay umuunlad at yumaman na ang bansang Pilipinas, kung saan maaabot ang panahon na hindi pinangaaraw-araw ang “instant noodles”

dahil para sa kanila ito ang pamamaraan upang maging praktikal sa bansang lubog sa utang at paghihirap. Dahil dito, ang demand sa mas murang pagkain ay sobra-sobra at tumataas, gaya na lamang ng pagkamura-murang instant noodles. Ayon sa World Instant Noddles Association, pampito ang bansang Pilipinas sa mga bansang nangungunsumo ng instant noodles. Naputanayan ito

Ang pagiging tutok ng LTO sa mga lumalabag ng batas ay hindi lamang nakakatulong sa mga motorista, ngunit pati na rin sa mga taong nasa gilid ng kalsada.

sa bilang na 4.47 bilyon na nakonsumong instant noodles noong taong 2023.

Ang patuloy na pagbili at pagkonsumo ng mga Pilipino sa murang instant noodles ay nagpapakita ng kalagayan ng Pilipinas at kalidad ng kalusugan ng mga Pilipino; pareho ay naghihirap.

Sa patuloy na pagtakbo ng oras at ang patuloy na pagbagsak ng ating ekonomiya, ang hiling ng bawat Pilipino ay umuunlad at yumaman na ang bansang Pilipinas, kung saan maaabot ang panahon na hindi pinangaaraw-araw ang instant noodles. Sa halip, ito ay maging “pamatay gutom” na lamang, gaya ng orihinal na layunin nito. Ngunit posible nga bang mangyari ito, kung hanggang ngayon, milyonmilyong mga pamilya pa rin ang naghihirap at namamatay sa gutom, na umaasa na lamang sa murang instant noodles na dapat ay pamatay gutom lamang?

Isasakripisyo ba talaga natin ang edukasyon na nagsisilbing pundasyon ng ating kinabukasan?

mga Pilipino.

Isa pang butas na sinusubukang takpan ng gobyerno ay ang implasyon, pagtaas ng suweldo ng mga manggagawa at ang korapsyon na ikinababahala ng mga Pilipino ayon sa Makati Business Club (MBC). Mukhang hindi na nagagawan nang maayos na paraan ng gobyerno ang mga problemang paulit-ulit na lamang. Pinapalabas na marami ang pondo para sa edukasyon, ngunit kung titingnan, ito ay nabawasan ng mahigit ₱10 bilyon. Nagmimistulang kakaunting halaga lamang, ngunit isasakripisyo ba talaga natin ang edukasyon na nagsisilbing pundasyon ng ating kinabukasan?

Ilang butas pa ba ang kailangang takpan para magising na tayo sa katotohanan? Hanggang kailan pa ba tayo magpapabulag sa mga salita? Kailan natin tatanggalin ang takip ng katiwalian?

BAGWIS

Lisensyang Kaligtasan ang Inuuna

mabusising pagproseso ng mga lisensyang ito, sa aking pananaw ay ito ang unang hakbang ng Pilipinas tungo sa mas kaunting disgrasya sa daan.

“Umaasa kami na sa taong ito, walang minimal o kahit zero administrative cases na may pagpapawalang-bisa sa driver’s license bilang parusa,” wika pa ni Mendoza. Ang pagiging tutok ng LTO sa mga lumalabag ng batas ay hindi

lamang nakatutulong sa mga motorista, ngunit pati na rin sa mga taong nasa gilid ng kalsada.

ang kanilang butihing mithiin, upang tuluyang mapanukala

Ang bagong parusa ng LTO sa mga lumalabag sa batas ay isa sa magagandang hakbang para sa ikabubuti ng ating bansa. Bilang mamamayan ng isang bansang kilala dahil sa talamak nitong trapiko, napapansin ko na delikado ang mga daan sa tuwing lilipat ako ng kalsada o kaya’t magkocommute patungo sa ibang lugar. Nawa’y panatilihin ng LTO ang kanilang butihing mithiin, upang tuluyang mapanukala ang mga lisensyang kaligtasan ang inuuna.

Nagmimistulang paslit sa kalagitnaan ng pagaaway; parang sasabog na kalan ng kumukulong tubig— mga magagamit kong mga salita para mailarawan ang ugnayan ng US, China, at Pilipinas. Hilahan, na parang pinag-aagawan na laruan. Kanino nga ba papanig?

Mananatiling kakampi ng US ang Pilipinas, sinoman ang maupong pangulo sa White House, ayon kay US Defense Secretary Lloyd Agustin, noong Huwebes bilang pagpapatibay ng ugnayan sa Pilipinas.

Sa kabilang banda, bagaman matagal na ang isyu ng pag-aagawan sa West Philippine Sea, nabanggit ni Pangulong Ferdinand Marcos na hindi mawawala ang ugnayan ng Pilipinas sa

China. Ngunit, matatawag bang agawan ang panghahablot? Maaaring magtaka sa pagiging

Parang asin sa sugat ay nagpadala pa ng mga barko na nagsisilbing balakid—harang sa ating sariling tahanan.

maamo ng pangulo sa pangungutya, bakit niya ito hinahayaan?

Sa karagdagan, mayroon nang mga naging pangako ang US— noong unang panahon pa. Treaty of Paris: nakalaya nga, ngunit pansamantala lang. Matagal na nga,

ngunit parang saksak sa likod na hanggang ngayon ay hindi matanggaltanggal ang sugat ng pagdududa sa mga akto ng pakikipagpanig nito.

Sa China naman, ngayon, ang ating mga mangingisda naman ang naghihirap sa mga water cannons ng mga malatoreng mga barko nito. Parang asin sa sugat ay nagpadala pa ng mga barko na nagsisilbing balakid—harang sa ating sariling tahanan.

Kaya’t, hindi naman masisisi ang pangulo. Sapagkat, isang akto ng panlalaban ay baka maging abo ang sinilangan. Para ngang anak na nadamay sa away-matanda. Ang tanong, kanino tayo papanig? Sa nagpasakit noon, o ngayon— kasalukuyan o kasaysayan?

dibuho ni CZYRILLE OCQUIA

SIGLAW

Bilanggo-go-go!

Go-na-go na inihain ang 14 na bilang ng paglabag sa Seksyon 8 Securities Regulation Code noong nakaraang taon sa beteranang komediyana na si Rufa Mae Quinto dahil sa pagkakaugnay niya bilang tagaendorso ng Dermacare-Beyond Skin Care Solutions, matapos nitong manghikayat ng mga mangangalakal sa kanilang kompanya na hindi naman rehistrado sa Securities and Exchange Commission.

Kasama ni Rufa na naireklamo ang isa pang aktres na si Neri Naig Miranda. Sinalubong siya ng mga 39 na “nahikayat” lamang na mag-invest na umabot naman sa mahigit 90 milyong piso. Bilang mga mukha lamang ng kumpanya, hindi ba dapat ang mga utak sa likod ng mga krimen ang iharap sa korte?

Ayon sa abogado ni Rufa na si Mary Loise Reyes, haharapin naman nila ang mga akusasyon at makikipagtulungan sa korte upang makipagpiyansiya.

Nakapagpiyansa si Quinto ng 1.7 milyong piso, makatapos ng pagdinig sa Pasay Regional Trial Court Branch 111 noong Huwebes, isang araw pagkatapos nitong sumuko sa National Bureau of Investigation. Pagpapaliwanag niya, ay puro talbog lamang ang kaniyang mga natanggap na cheke nang ilang buwan, at sa pangatlong buwan ay naghingi na lamang ang Dermacare ng paumanhin, at tinanggal siya bilang taga-endorso. Hindi ba’t

Sa halip na sila ang go-na-go na habulin, humarap sa mga may-ari ng kumpanya. Hindi maireresolba ang isang problema kung hindi muna haharapin ang ugat ng lahat ng ito.

nagpapahiwatig ito na kahit ang komediyante ay labas at walang malay sa kaloob-looban ng kumpanya?

Iginiit nito na siya ay isa lamang komediyante, hindi negosyante. “Kahit kailan ay hindi po ako nagnene-go-go-gosyo.”

Napaisip ako, kung talagang dahil ba sa mga krimen ay makukulong sila o dahil lamang sa kanilang katayuang may reputasyong maaaring maisira?

Nakaugat lamang ba ito sa karaniwang-kaisipang mga Pilipino na perpekto ang mga taong tanyag at dahil dito ay madali silang ituro bilang salarin?

Sa halip na sila ang go-na-go na habulin, humarap sa mga may-ari ng kumpanya. Hindi maireresolba ang isang problema kung hindi muna haharapin ang ugat ng lahat ng ito.

Payasong Pastor

Isa na namang payaso ang sumama sa pinakamalaking perya ng bansang Pilipinas, o mas kilala bilang ating pamahalaan. Ang magulong gobyerno ng ating bansa ay muli na namang magugulo dahil sa isang payasong pastor na ito.

Ang isang pastor ay isang tao na dapat tinitingala at tinutularan dahil sa kaniyang taglay na kabutihan at kabanalan. Ngunit si Apollo Quiboloy, kilala rin bilang isang televangelist pastor at ang nasa likod ng simbahan ng Kingdom of Jesus Christ (KOJC), na kumikilala sa sarili bilang kaisa-isang dakilang anak ng Diyos o “son of God”, ay malapayasong nagmula sa impyerno dahil sa mga krimen na kaniyang ginawa—isang pagsalungat sa kaniyang mga responsibilidad bilang isang pastor. Ang mga kasong ito ay pagsasamantala at sekswal na pang-aabuso sa mga menor de edad at human traﬃcking, maraming mga miyembro ng KOJC ang kasama sa pag-aakusa sa kanilang pastor. Matagal rin niyang pinaikotikot at nagpahabol sa pulisya bago siya nahuli at maaresto noong ikawalo ng Setyembre noong nakaraang taon (2024). Siya ngayon ay kasalukuyang nakadetino sa Pasig City Jail.

Aakalain mo bang may mas lalala pa sa kalagayan ng ating malaperyang pamahalaan? Oo, mayroon pa! Ito ang patuloy nilang pagtanggap at pagkalinga sa parami nang paraming mga payaso bilang mga namumuno sa atin.

Dahil noong Oktubre ng 2024, nagpasa ng sertipiko para sa kandidatura o Certiﬁcate of Candidacy (COC) upang tumakbo bilang isang senador si Quiboloy sa tulong ng kaniyang abogado na si Mark Tolentino para sa paparating na eleksyon ngayong taong 2025. Ang kaniyang COC ay tinanggap ng komisyon sa halalan o Commission on Elections (COMELEC). Ayon sa kaniyang abogado, nais umano tumakbo ni Quiboloy dahil gusto niyang maging parte ng solusyon para sa mga

problema na kinahaharap ng Pilipinas; siya ay magiging isang senador para sa mga mahihirap at ordinaryong Pinoy. Idinagdag niya pa na ang mga bagay na ginawa niya para sa KOJC ay gagawin niya rin para sa mga mamamayang Pilipino. Bakit parang ang pahayag na ito ay mas katakot-takot imbis na kagalak-galak?

Ang isang tao na nakadetino, ay nagkaroon ng pagkakataon upang tumakbo para sa posisyon sa senado—isang mataas na posisyon sa gobyerno na mayroong karapatan na tayo ay mapumunuan at may responsibilidad na magbigay-serbisyo para sa mga tao; paano magagawa ng isang imoral na kriminal iyon? Hindi ba nakababahalang isipin na magkakaroon pa tayo ng isa pang kriminal na mamumuno?

Higit pang nakagugulat at nakakukuwestiyon kaysa sa pagtakbo ng isang payasong pastor para sa posisyon ng senador ay ang lantarang pagtanggap ng COMELEC ng mga kandidato na para bang hindi man lang nila ito pinagiisipan—na para bang sino-sino na lamang ang pwedeng mamahala sa ating bansa at sa mga mamamayan nito. Palibhasa’y hindi na nga ito bago sa sistema ng ating pamahalaan, ngunit bakit imbis na napabubuti ang sistemang ito, lalo itong lumalala?

Hindi ba nakasasakit ng karangalan bilang isang Pilipino ang patuloy na pagpapawalang atin na para tayong mga mangmang dahil sa mga ganitong pangyayari? Tayo ba ay mga walang mata at pag-iisip para magbulagbulagan sa mga ganitong pangyayari?

halaga ng pamahalaan at pagpapamukha sa walang mata at pag-iisip para magbulagMarahil na ang mga mata ng iba ay hindi pa mulat o pilit na lamang pinipikit sa mga ganitong bagay, ngunit huwag nating hayaan na tayo ay mapagtawanan at mapaglaruan pa ng mga payaso at mga buwaya ng

malaperyang pamahalaan— dahil tayo ay higit pa rito.

SILAKBO Pagkakasakdal: Kasal-Sakal

Hindi nakapagtataka ang biglaang paghiwalay mula sa kasalang ipinangalandakan para sa kaginhawaan kuno nina Bise Presidente Sara Duterte at Pangulong Ferdinand Marcos Jr.

Noong nakaraang linggo, nagmistulang nakawalang aso sa isang birtuwal na pagpupulong si VP Sara, minumura sina House Speaker Martin Romualdez, Unang Ginang Liza Araneta Marcos at Pangulong Marcos. Nagbabanta’t nagbubunyag, nagmistulang hinukay niya ang kaniyang sariling puntod na una nang nahukay noong 2022– ang kaniyang 125 milyong pisong conﬁdential funds bilang pala.

Nakapagtataka dahil kung pangkaraniwang tao lamang ang gumawa ng kaniyang mga naging akto ay sa rehas na sila matagal na napako.

Bilang akto ng pag-ahon muli sa lupa, iginigiit niyang pamomolitika lamang ang mga pagtutol at akusasyon sa kaniyang lihim na mga pondo. Kaugnay nito, ang pag-ulit niya na pamomolitika lamang ang pangkukuwestiyon sa kaniyang Oﬃce of the Vice President Chief of Staﬀ na si Zuleika Lopez na umaalingawngaw lamang dahil hangarin ni Romualdez na tumakbo bilang pangulo sa taong 2028. Sa kasalukuyan, hinaharap ni VP Sara ang dalawang bilang ng pagsasakdal, ang pangatlo ay papalapit na.

Nakapagtataka dahil kung pangkaraniwang tao lamang ang gumawa ng kaniyang mga naging akto ay sa rehas na sila matagal na napako. Tuluyan naman siyang nabaon, matapos siyang isakdal dulot ng kaniyang pagbabanta na “gilitan sa leeg” ang pangulo noong Oktubre. Dagdag pa nito, tila tuluyan nang tinupok ng kalawang ang mala-bakal na sistema na kanilang ipinangalandakan. Hindi ba’t nagmumukhang nadamay na anak sa away-magulang ang magiging ng lagay ng Pilipinas niyan?

Ngunit, sa bansa kung saan mas mahigpit pa ang pamantayan upang maging tindera sa Potato Corner kaysa sa mga iniluklok na ngayon ay nakaupo lamang sa sulok, sanib-pwersa siyang hinuhukay ng mga loyalista at tagasuporta niya pabalik sa lupa. Nakalulungkot na mas mataas pa ang inaasahan at mas matindi pa ang habol sa mga tumatakbong mag-aaral bilang opisyales sa paaralan—mas mataas pa ang inaasahan sa mga hinuhubog pa lamang na maging pag-asa ng bayan kaysa sa mga itinuturing at nagprisintang maging pag-asa sa kasalukuyan.

Isang palaisipan sa akin, bakit hindi tayo nakapag-iisip? Malabo sa aking pananaw at pang-unawa ang katwiran ng ating pagbubulagbulagan. Wala namang nakasaad na paghawak sa ating leeg sa pangakong kaakibat ng paghawak nila sa kapalaran ng isang daang milyong Pilipino.

Imbis na ang liwanag ng hiraya ang makikita ng mga mamamayan ng Arayat, Pampanga, at Licab, Nueva Ecija matapos ang sunod-sunod na bagyo, kanilang hinaharap ang dilim na dala ng pagkawasak ng mga imprastrakturang nararapat na protektahan sila mula sa baha. Sa iba’t ibang proyekto ng Department of Public Works and Highways (DPWH) na nagmimistulang proteksiyon mula sa mga baha, tuloy-tuloy ang pagguho ng mga ito—tila ba ay layunin lamang na wasakin ang hirayang tungo sa kaligtasan ng mga mamamayan.

Unang winasak ng DPWH ang hiraya ng mga mamamayan ng Arayat, Pampanga matapos gumuho ang 50 metros ng kanilang 100 metros na “retaining wall.” Bayaman layunin nitong hindi tumaas ang lebel ng tubig sa Pampanga River tuwing umuulan, paano na lamang ang kapakanan ng mga mamamayan kung ang mismong pader ang nagbibigaydaan para sa baha at malaking pinsala?

Sa mabilis na pagguho ng pader kahit na wala pa itong isang taon sa paglilingkod bilang kalasag ng bayan sa baha, klaro sa mata ng lahat ang pagmamadali at

pagpapabaya ng mga taong nasa likod ng proyektong ito. Ayon sa dokumento ng DPWH ukol sa mga detalye ng proyekto, walong buwan lamang ang ginugol ng mga inhinyero sa pagkumpleto nito. Ngunit, kanilang tinapon ang oras na ginugol at ang perang

Tunay ngang nakalulungkot na ang isang hakbang ng pagpapabaya ay nagdulot ng mas malatong pinsala.

ginastos na nagkakahalaga sa ₱91,626,654.28, matapos nilang makaligtaang suriin ang tiyansang gumalaw ang lupa na magbubunga sa pagkabiyak ng pader.

Bagaman tunay ngang mabusisi ang pagplano ng DPWH bago gawin ang mga proyektong ito, hindi natin maitatanggi ang kanilang pagpapabaya dahil sa pagbalewala ng mga posibleng

pinsala. Patuloy na lamang bang masisira ang mga pader na dapat tayong pinoprotektahan hanggang sa malugmok tayo sa utang dahil sa palagi ang pagpapagawa ng mga ito dahil lamang sa kapabayaan?

Kahit libo-libo mang “retaining wall” ang ipagawa ng DPWH, patuloy pa rin itong masisira kung hindi pinag-aaralan nang mabuti ang mga salik na maaaring magpaguho rito. Ang tuluyan ding pagbawas sa nakalulungkot na pinsalang dala ng bagyo ay magsisimula lamang sa pagtutulungan ng gobyerno at mga mamamayan sa paghakbang tungo sa hiraya ng kaligtasan. Tunay ngang nakalulungkot na ang isang hakbang ng pagpapabaya ay nagdulot ng mas malatong pinsala. Daan-daan ding tao ang nawalan ng mga tahanan at trabaho, tila ba’y hindi na alam kung makikita at mararamdaman pa nila muli ang liwanag at init ng hiraya. Sa ating paghakbang sa kapanahunang mga pinsala na nakagugulantang sa kapayapaan ng ating bayan, nawa’y ang gobyerno ay maging responsable sa pagpapatupad ng proyekto upang hindi na sila makilala bilang “Departamentong Pabaya na Winasak ang Hiraya.”

dibuho ni CZYRILLE OCQUIA

AGTEK

MAHU SCiE:

Kampeonato sa RSTF 2024, muling inuwi ng ACSci

Health is Wealth: Annual Checkup, isinagawa ng SDO sa ACSci ni YNAH

Sa layuning tingnan ang kalagayang pangkalusugan ng mga estudyante, muling isinagawa ng Division Oﬃce (DO) ng Lungsod ng Angeles ang kanilang Annual Checkup sa mga estudyante ng Angeles City Science High School (ACSci) ngayong ika-15 ng Enero.

Nagpadala ang DO ng representatibo mula sa kanilang School Health and Nutrition Unit na si Jakielyn David Nurse II sa ACSci upang suriin ang kalusugan ng mga estudyante mula sa ikapito na baitang.

Kilala ang Angeles City Science High School (ACSci) bilang isang paaralang nagtatampok ng mga estudyanteng may kabihasnan sa Agham, Pananaliksik, Sipnayan at bilang mga kampeon.

mayroong mailalabas na kahusayan at dahil ang karamihan ay nag-uwi ng kani-kanilang medalya at gantimpala.

Ayon sa kaniya sa isang panayam, “Itong ginagawa namin, ito ‘yung regular na ginagawa ng nurses sa Division (Oﬃce) to check the well-being of the learners.”

Iginiit muli ni Nars David na sinusuri nila ang lahat mula sa kanilang blood pressure hanggang sa oxygen circulation upang matiyak na nasa mabuting kalusugan ang mga estudyante.

Bilang katuloy sa kanilang pagkapanalo sa nakaraang Division Science and Technology Fair (DSTF), muling sumabak ang naturang paaralan sa Regional Science and Technology Fair (RSTF) nitong ikaapat hanggang ikaanim at ika-12 hanggang ika-13 ng Disyembre ng nakaraang taon sa San Fernando, Pampanga. Makikitang ipinamalas ng mga mag-aaral ang kanilang husay sa larangan ng Siyensya, Teknolohiya, Matematika at Pananaliksik.

Sa larangan ng Sipnayan, nagpakitang gilas si Jean T. Layup sa kategoryang Mathematical Computation Science. Mayroon ring parangal si Althea A. Ramos sa kaparehong kategorya bilang indibidwal.

Sa Teknolohiya naman ay kaagad ng umusad sina Matthew A. Sardeng, Jera Alliah L. Enriquez at Paustine Margueret A. Santos sa kategoryang Robotics and Intelligence Machine (RIM) papunta sa National Science Techonology Fair (NSTF).

Sa isang panayam naman sa mga estudyanteng kabilang sa checkup na ito, kaniyang ipinahiwatig na matutulungan nitong agapan mga hindi inaasahang mga sakit lalo na kapag ito’y nangyari sa loob ng paaralan.

“Sa tingin ko po mattutulungan po nila (kami) kaagad kung paano po ‘yun (mga sakit) i-solve o gamutin,” wika niya.

Ang RSTF ay isang taunang kompetisyon ng mga proyekto sa pagsisiyasat mula sa iba’t ibang dibisyon. Ito ay inorganisa ng Kagawaran ng Edukasyon (DepEd) upang mas pagyamanin ang Agham at Teknolohiya at upang matukoy ang pinakamalikhain at magaling na mga mananaliksik.

Ang mga pambato ng paaralan ay dumaan sa proseso ng pag-eensayo nang ilang buwan. Ayon sa kanila, bagaman sila ay dumaan sa hirap at hindi naging madali ang kanilang naging daan sa pagkamit ng panalo. Ika rin nila na madaming pagsubok at pagkakamali ang kanilang napagdaanan habang naghahanda sa darating na kompetisyon.

Bilang mag-aaral ng paaralang ito dala na rin nila ang bansag na “Home of the Champions,” kung saan hindi nila ito pinahiya sapagkat mas pinatunayan pa ng mga kalahok na karapat-dapt sila sa titulong ito. Napakita nila na ang bawat grupo ay

Pagdating naman sa husay sa Pananaliksik ay hindi nagpahuli sina Brouel Rocherster P. Ocampo, Caleb Jon Y. Marquez at Charlize Francesca A. Lansangan sa kategoryang Physical Science kung saan sila ang nanguna.

“Pangangamba, takot at pagkabalisa ang nararamdaman namin bago at habang kami ay lumalaban. Ngunit natakpan lahat ng saya nang lumabas ang resulta nito. Hindi man kami makapaniwala ngunit kami na pala ang nanguna at kampeonato,” ika ng isa sa mga kalahok na kampeon na si Matthew A. Sardeng.

Kanilang nasungkit ang unang pagkapanalo na tumulong upang sila ay lumaban muli sa darating na labanan ngayong taon. Ngayon pa lamang sila ay todo nang nagsisikap upang makamit naman ang ikalawang tagumpay. Sa huli, kanilang nirepresenta ang kanilang mahal na paaralan at muli nilang ibinunyag na sila ay mula sa “Home of the Champions.”

Ang asignaturang kadalasang iniiwasan ng marami dahil sa mga madudugong equation at iba’t ibang aplikasyon ay siyang nakikita natin sa ating bawat galaw natin sa pang-araw-araw.

Ang Physics o Pisika ay isang uri ng natural na agham na binibigyang pokus ang pag-aaral sa mosyon at espasyo habang isinasaalang-alang ang iba pang mga salik tulad ng enerhiya at puwersa.

Kamakailan lamang, noong ikaanim ng Disyembre, pinasinayaan ng mga magaaral ng Angeles City Science High School (ACSci) mula sa ika-12 na baitang ang kahalagan ng pisika sa araw-araw na pamumuhay; lalo na’t ito ay nakaugat din sa ating kultura. Sa nagdaang “STEM UP: The Ultimate PHYSICLABAN,” na pinangunahan nina G. Eric De Dios at G. Arnie Guevarra, ang mga guro ng ACSci sa Pisika, ay nagpakitang

Muli namang iginiit ni Nars David ang kahalagahan ng pagkakaroon ng mga checkup dahil ito ang nakasisiguro sa kakayahan ng mga estudyante na maging mahusay sa kanilang mga gawain.

Kaniya ring hinihikayat ang mga estudyante ng ACSci na pahalagahan ang kanilang kalusugan sa pamamagitan ng pakikisama sa iba’t ibang programa na may layuning pabutihin ang kanilang kalusugan, tulad na lamang ng deworming o ang pagpapaalis ng mga hindi kaaya-ayang mga bulate sa loob ng katawan.

gilas ang mga mag-aaral sa paglalaro ng mga Larong Lahi tulad ng Tumbang Preso, Tiklopin, Luksong Lubid, Holen, Sipa, at Sangkayaw.

Sa mga larong ito ay makikita natin ang iba’t ibang prinsipyo ng Pisika, gaya na lamang ng principle of impulse sa Tumbang Preso, kung saan ang puwersa ng tsinelas ay binabago ang momentum ng lata, kaya ang center of mass nito’y naaapektuhan. Makikita rito ang kahalagahan ng paghahati-hati ng bigat na nakaaapekto sa mosyon. Makikita naman sa Sangkayaw ang kahalagahan ng center of mass, sapagkat ang mga manlalaro ay sinusubukang ipantay ang kanilang bigat habang nakatayo sa bao ng niyog.

Bagaman naging isang masayang pangyayari ito dahil sa pakiramdam na nagbalik sa kabataan nila ang mga mag-aaral; nakaugat pa rin dito ang pagkilala sa kahalagahan ng Pisika at kultura sa ating araw-araw na pamumuhay. Kahit hindi man ito kita sa ating mga mata, tunay ngang kamangha-mangha ang iba’t ibang prinsipyo ng Pisika na pinapaliwanag kung paano nagiging posible ang ating bawat galaw. Kaya, ang Pisika ay hindi nararapat na katakutan sa mga

Pinatunayan ni Althea Ramos ang kabihasnan ng mga estudyanteng tatak Angeles City Science High School (ACSci) sapagkat kaniyang iwawagayway ang bandera ng paaralan sa papalapit na National Science and Technology Fair (NSTF) ngayong taon.

Ito ay matapos niyang maiuwi ang Best Project at Best Presenter sa indibidwal na kategorya ng Mathematics and Computational Sciences, dahilan upang maseguro ang kaniyang puwesto sa NSTF.

Bagaman mukhang tahimik dahil sa maamo niyang mukha at purong balat, siya namang ingay ng kaniyang utak na matalas mag-isip sa larangan ng Agham at Matematika.

Sa murang edad na 16, kamangha-mangha ang mga hakbang na naiisip ni Ramos upang tugunan ang iba’t ibang problema sa komunidad pamamagitan ng pananaliksik.

Ang kaniyang pananaliksik ay naglalayong bawasan ang polusyon sa hangin at trapiko sa Lungsod ng Angeles. Ito ay maaaring gawin sa pamamagitan ng pagkompyut ng iba’t ibang equation sa Matematika.

Ayon kay Ramos sa isang panayam, ito ay nagsisilbing mas praktikal na paraan sa pagresolba sa mga problemang kinakaharap ng Angeles.

“In that way, you’re solving a problem in a more practical and costefficient way. Actually, kahit wala ka mang need na bayaran,” iginiit nito. Naging metikuloso naman ang dalaga sa paghahanda para sa naturang kompetisyon, kung saan siya ay laging nagrerebisa ng papel upang ito ay mapabuti at pumupunta rin sa opisina ng Angeles City Traffic Development Office (ACTDO) upang makakuha ng bagong impormasyon tungkol sa kaniyang pananaliksik.

Isinalaysay rin ni Ramos na noong unang pagpasa pa lang ng kaniyang papel ay binigyan na siya ng papuri ng mga panelist, lalo na noong siya’y natapos nang magpresenta ukol dito.

Hindi lamang sa larangan ng pananaliksik na ipinapakita ni Ramos ang

KAMPEONATO, INUWI MULI NG ACSCI: Noong ika-12 at 13 ng Disyembre ng nakaraang taon, sumabak muli ang Angeles City Science High School (ACSci) para sa Regional Science and Technology Fair (RSTF) sa San Fernando, Pampanga. Erick De Dios

ANGELICA FIGUEROA

dibuho ni RAFAEL ANDREI

Luntiang kapaligiran ng ACSci, muling binalik sa Clean-Up Drive

ni MISHA LEE CALDONA

Muling inilunsad ng School Parent-Teacher Association (SPTA) ng Angeles City Science High School (ACSci) ang proyektong “CleanUp Drive” noong ika-23 hanggang ika-29 ng Nobyembre noog nakaraang taon sa layuning panatilihin ang kalinisan sa loob ng kampus.

Sa pangunguna ni G. Ronnie Pascual, ang Presidente ng SPTA, ang organisasyon ay nakapag-imbita ng limang iba pang Local Government Units (LGU) tulad na lamang ng Eagles Brotherhood Team na tumulong sa paglilinis ng mga nahulog na dahon ng puno sa mga bubong ng ACSci.

Dagdag pa rito, ang mga magulang ng mga mag-aaral at ang iba pang mga opisyales ng SPTA ay nagbigay ng kanilang suporta sa proyektong ito sa pamamagitan ng paglilinis ng mga silid-aralan gamit ang iba’t ibang materyales tulad na lamang ng air humidiﬁer.

Isa rin si Engineer Ferdie Angeles sa mga magulang na nagpadala ng kaniyang mga tauhan upang makatulong sa paggugupit ng mahahabang sangay ng puno sa loob ng kampus na maaaring maging isang panganib kapag ito’y nahulog.

Nang dahil din sa pagtutulungan ng Air Force of the Philippines, Bureau of Fire Protection Angeles City, at ng Emergency Medical Services (EMS) of Angeles City ay naisagawa ang ligtas na fumigation kung saan pinauusukan ang mga insketong nakaaapekto sa kaligtasan ng mga mag-aaral ng ACSci.

Sa loob lamang ng isang linggo ay muling napabuti ng SPTA ang luntiang kapaligiran ng ACSci kung saan muli nilang susubukin ang pagpapanatili rito sa pamamagitan ng mas madalas na pagsasagawa ng mga CleanUp Drive.

kaniyang pagiging tatak ACSci, kundi pati na rin sa kaniyang akademiko at panunungkulan bilang opisyales ng iba’t ibang kapisanan.

sa bawasan nito.

Madalas, siya ang tinitingalang kapitana ng ACSci Academic Team sa Junior High School, kung saan talamak na ang mga medalya at tropeyong naiuwi nila para sa paaralan. Sa likod naman ng kaniyang mga tagumpay ay naglilingkod din siya bilang Presidente ng ACSci Honor Society at ng kaniyang baitang na 10-Huygens, at siya rin ang mapagkakatiwalaan ng Aguman da ring Pantas ampon Talasuyu ning ACSci king Science ampon Naturalesa (APTAS) sa aspetong malikhain.

Nagmimistulang walang katapusan ang listahan ng mga kakayahan ni Ramos, na bawat hakbang ay nakatulong umano sa kaniya na mas magkaroon ng motibasyon tungo sa kaniyang lakbay sa tagumpay.

Ipinahayag niya na bagaman hindi naging madali ang kaniyang pamamahala sa kaniyang mga gawain, isa sa mga pinaghuhugutan niya ng lakas ay ang Panginoon.

“I always pray a lot, lalo na sa times na feeling ko mag-gi-give up na. Siyempre, nandiyan din ‘yung friends and family to support. Gumagala-gala din minsan, ﬁnd a way to relax,” wika niya.

Lubos din ang pasasalamat ni Ramos sa kaniyang tagapayo na si Gng. Lolita Bautista, sa kaniyang pamilya at mga kaibigan dahil sa kanilang pagsuporta sa kaniya.

BANHAW, AKSYON TUNGO SA DESTINASYON: Inilunsad ng Angeles CIty Science High School (ACSci) ang proyektong naglalayong protektahan ang kalikasan at tumulong sa komunidad para sa mas luntiang bukas. ACSci SSLG

BANHAW:

Proyektong panlipunan para sa pinagandang kapaligiran

Isa sa mga pangunahing kinahaharap ng ating mundo ay ang unti-unting pagkasira ng proteksiyon nito. Sa bawat kilos ng tao na tiyak na may kaakibat na epekto ang mga ito. Iba’t ibang proyekto na ang nailunsad at naisagawa upang masolusyonan ang kapaitang galing sa kapaligiran, ngunit iilan lamang ang natutugunan. Sa gayon, binuo ang proyektong BANHAW, na siyang magpapanatili ng luntiang umaapaw!

na sakop lahat ng organismo na nag-uugnay bilang iisa. Kaakibat nito ang Bàgguâ na may nilalayong mapanatili ang luntiang kulay ng paligid sa pamamagitan ng pagtatanim ng puno o tree planting sa likod ng iba’t ibang kalamidad na nararanasan at mabigyan ng tirahan ang mga species na naninirahan at nakikinabang sa bawat puno.

Supreme Secondary Learner Government, Boy Scouts of the Philippines, grupong APTAS, at iba’t ibang organisasyon, matagumpay na isinasagawa ito sa bayan ng Sapang Bato na nagiging posible dahil sa suporta ng iba’t ibang ahensiya.

Ang BANHAW ay isang proyekto ng Angeles City Science High School (ACSCi) na may layuning mapanatili ang mga aktibidad na pakikinabangan ng bawat nilalang sa komunidad. Layunin nitong mabigyan ng kamalayan ang bawat indibidwal sa maaaring mangyari kung patuloy na lalaganap ang pagkasira ng kapaligiran. Ito ay kaisa sa mga aktibidad gaya ng pagtatanim ng puno, pagiging maalam, at pag-iipon ng papel na magsisilbing donasyon para sa mga hayop sa paligid. Ang proyektong BANHAW ay nahahati sa apat na aktibidad; ito ang Banyuhay, Bàgguâ, The Sikat Movement, at Ang Project Paper for Animals Welfare in Shelters o Project P.A.W.S.

Una rito ay ang Banyuhay na isang umiikot sa kapaligiran na kung saan ang tagapagsalita ay may layuning ipaalam kung ano ang kaniyang mga adbokasiya na makatutulong sa ating ekosistema. Ang

Sa ganitong paraan, mahihikayat ang bawat mamamayan na isagawa ang mga gawaing ikauunlad ng kanilang komunidad. Ito ang tinatawag na The Sikat Movement na may layuning hikayatin ang bawat indibidwal para sa maayos na kinabukasan. Ang ganitong aksiyon ay mapagagaan ang iba’t ibang kinahihinatnan ng illegal logging. Ang illegal logging ay isang gawaing pagpuputol ng puno na nagdudulot ng malawakang pinsala sa buong daigdig. Upang hindi masayang ang produktong papel na galing dito ay inilunsad ang ikaapat na layunin: ang Project Paper for Animals Welfare in Shelters o Project P.A.W.S. Umiikot ito sa pagkolekta ng lahat ng papel na maaading makuha at ibenta na kung saan ang kikitain ay magsisilbing donasyon para sa mga stray animals. Ang stray animals ay mga hayop na pagala-gala sa daan at walang permanenteng tirahan.

Gayunpaman, sa pagpapatupad ng proyektong ito hindi lamang ang bawat tao at nilalang ang iniisip, dahil nangangailangan din ito ng masusing pagsunod o pagpapatupad. Magagawa nitong mapaghandaan ang mga posibleng epekto ng illegal logging, pati na rin ang climate change dahil sa pagiging maalam sa bawat bagay. Kung kaya’t ang iba’t ibang uri ng gawain gaya ng proper waste management, implementing 3R’s, preventing using of plastics, at burning of chemicals ay maaari pa ring isakatuparan dahil hindi lamang sa proyektong ito nakasalalay ang pag-unlad dahil pati na rin sa mga taong gagawa nito.

Sa ngayon ay patuloy pa ring naghahanda si Ramos para sa NSTF, kung saan ipapamalas niya kasama pa ang iba’t ibang mga kalahok ng ACSci sa talasan ng isip–isang simbolo ng tunay na tatak ACSci.

Kaisa ang ACSci sa pagpapatupad ng proyektong ito. Sa

Ang ating pagbabago ay hindi lamang nakasalalay sa isang proyekto, nangangailangan din ito ng mga tao na siyang tatangkilik at gagawa kung alam niyang tama ang layunin nito. Ang proyektong BANHAW ay isang puhunan tungo sa maayos at maunlad na lipunan. Tuturuan tayo nitong umaksiyon para sa ating kahahantungang destinasyon.

Kapisanang Silakbo ang Kinabukasang Makabago

GERONIMO

Sa paglipas ng mga taon, ang mga minamahal na puno ng Angeles City Science High School (ACSci) ay dalidaling umaalis at dumarami; tulad na lamang ng mga estudyante rito. Bunga ng mabilis na takbo ng oras, unti-unting nagiging normal sa pananaw ng mga estudyante ang luntiang kapaligiran ng nasabing paaralan, na tila bang may isang game controller na pinipindot ang “reset” upang muling mapalinis ang kampus. Ngunit, sino nga ba ang tunay na nagniningning na kapisanan sa likod ng lahat ng mga ito?

Ang Youth for Environment in SchoolsOrganization (YES-O) ng ACSci ay siyang tunay na tinitingala ng mga estudyante pagdating sa pagpupursigi tungo sa pagsibol ng pinabuting kinabukasan.

Dahil sa pagsusumikap ng naturang kapisanan sa pakikipag-usap sa mga karatig nitong kapisanan sa loob ng kanilang paaralan, ang ACSci ay nagsimulang tahakin ang daan patungo sa mas luntiang kapaligiran.

Makikita sa yapak ng unang hakbang ng YES-O ang pagpapanukala sa mga proyektong tulad na lamang ng Oh My Glass!

(OMG!), Conserving ACSci with the Generation that Enhances Everyone’s Environmental Sustainability (CAGEES), at Pera sa Papel Project (3P’s) na may pare-parehong layunin na bawasan ang basura sa loob ng kampus.

Sa bandang kanan naman ng kanilang paglalakbay ay makikita ang iba’t ibang mga bidyo na inilalagay sa kanilang Facebook page. Dito ay kanilang binibigyan ng importansiya ang kahalagahan ng mga simpleng aksyon na maaaring gawin ng mga estudyante para sa ikabubuti ng kalikasan, gaya na lamang ng pagsasagawa ng “Clean As You Go” o CLAYGO. Bunga ng pagkatuto mula sa mga hakbang na kanilang tinahak, unti-unting nalalapit ang YES-O sa mas malayo pang mga destinasyon. Gaya na lamang ng kanilang ginawa sa proyektong BANHÁW, kung saan kanilang sinamahan ang Community Environment and Natural Resources Oﬃce of the DENR (CENRO) at ang ACSci Supreme Secondary Learner Government (SSLG) sa paggawa ng iba’t ibang aktibidad tulad na lamang ng pagtatanim ng mga puno sa loob at labas ng kampus.

Tunay ngang hindi natin maitatanggi na ang lakbay tungo sa pagbabago ay mahaba. Ngunit ang bayan ay tunay na sumasaludo sa mga katulad na kapisanan ng ACSci YES-O na patuloy na ipinaglalaban ang ikabubuti ng ating kalikasan; upang tayo ay sama-samang tumuntong sa kalikasang makabago na magdadala ng kasiyahan sa kahit sinoman.

ekosistema ay isang sistema pangunguna ng ACSci’s

TUNGO SA LUNTIANG KINABUKASAN: Sa pamamagitan ng mga proyektong tulad ng OMG, CLAYGO, CAGEES, at 3P’s, patuloy na pinangangalagaan ng

agham at teknolohiya

Virus na gagapos,siyangkaalaman ang magsisilbing kilos

Ilang sakit na ang nagdaan, dumapo, at lumaganap na siyang naging rason upang magkaroon ng malawakang pagbabago sa ating mundo. Kung sisilipin, ang mga sakit na ito ay may kaniya-kaniyang pinagmulan kasabay ng pag-usbong ay tiyak hindi papahuli ang Monkey Pox (Mpox) na siyang kikitil ng buhay ng nakakarami!

Ang Mpox ay labis na pinangdidirian ng nakararami dahil sa taglay nitong anyo kung ito’y dadapo. Ayon sa World Health Organization o WHO, ang virus na ito ay nagmula sa Monkey Pox Virus na isang uri ng mga Orthopoxvirus genus sa pamilya ng Poxviridae na itinuturing na pinakamapanganib at nakamamatay na virus sa planeta simula ng mga ito’y lumaganap sa ilang parte ng Africa partikular na sa mga hayop na naninirahan doon gaya ng mga squirrels at unggoy.

Kalimitang makikita na ito ngayon sa iba’t ibang parte ng mundo dahil sa mabilisang pagkalat nito sanhi ng pakikipag-interaksyon sa mga indibidwal, pakikipagkamay, paghawak sa mga bagay na kontaminado nito, pakikipagtalik, pakikipaghalikan, at pakikipag-usap ng malapitan na siyang magpapasa ng infectious respiratory particles na nagiging sanhi ng pagkalat ng Mpox, karaniwang itinuturing ang mga infectious respiratory particles bilang mapanganib na bacteria na siyang kakapit sa iyong respiratory system lalo na sa parte ng paghinga.

Sa bawat kilometrong tinatahak, lubak na lupa ang tinatapakan. Ilang taon nang naglalakbay, ngunit bakit parang walang katapusang naghihintay? Tuwid na daan, aking pinapangarap. Liwanag sa dulo ng lagusan, ngayon ka na nga ba patutunguhan?

Usap-usapan sa paligid, posibleng solusyon sa daang tagilid. Kay tagal na naghintay para sa balitang kay ganda. Bakuna kontra sakuna, malapit ko nang mahawakan.

Matapos ang ilang taong paghahanap, isang pagsusuri at pag-aaral sa bakunang makinang

ang nakitaan ng kapanga-pangakong resulta na maaaring maging solusyon para sa hapding dala ng sakit na breast cancer.

Sa gitna ng

Ang Mpox ay nahahati sa dalawang uri at ito ay ang Clade I at Clade II, kung pagkukumparahin ay itinuturing na mas nakamamatay ang Clade I dahil sa dala nitong mga malulubhang epekto kumpara sa Clade II. Nagtataglay rin ito ng mga palapag na siyang nagdidikta sa katindihan ng kaakibat nitong epekto, sa Stage 1 ay magsisimula ng lumabas ang mga pulang marka na siyang lalala at magiging scabs pagkahantong ng Stage 5.

Mahalaga na masiguro ang ating kaligtasan dahil maging sa mga hayop ay maaari tayong mahawa sa pamamagitan ng pagkaskas, kagat, o gamos na ating tinamo sa kanila. Magreresulta ang malawakang pagkalat nito sa ating katawan ng may kasamang pamamantal, lagnat, sore throat, pananakit ng ulo, bigat ng pakiramdam, at pagbaba ng enerhiya nito.

Dagdag pa rito, ang ilan sa mga nakababahala nitong epekto dahil hindi lamang ang ating katawan ang apektado bagkus pati na rin ang mga taong nakapaligid sa atin, sa araw-araw na pamumuhay mahalaga na matiyak natin ang kaligtasan ng bawat isa upang mahadlang ang lumalaganap na sakit.

Ilan sa mga simpleng paraan na tiyak na makatutulong upang kahit papaano ay matiyak ang ating kaligtasan ay ang maagang pagpapabakuna kontra Mpox, pamamalagi sa bahay, paghuhugas ng kamay o paggamit ng sanitizer, pag-iwas sa paghahawak ng mga kontaminadong bagay, paglilinis, pagsusuot ng gloves at pagsusuot ng mask sa mga matataong lugar.

Ang mga paraang ito ay siyang magagamit bilang sandata sa nararanasang problema. Marahil wala pang tiyak na lunas ngunit may mga paraan upang ito’y maiwasan at maibsan, lalo pa’t hindi natin alam ang mga sandali kaya’t mas mainam na kung may nararamdamang sintomas ay agad ng gumawa ng agarang paraan upang ito’y maibsan.

paghihirap, 18 pasyente ng Breast Cancer ang nakatanggap ng tatlong doses ng limitadong bakuna matapos ang kanilang chemotherapy at operasyon.

Sinasabing ang bakunang ito ay nilkha para puksain ang gene mutations ng tumor na tinatawag na neantigens o ang mga bagong proteins na namamahay sa loob ng cancer cells na nagsisilbing kalaban ng strong immune response. Maliban sa target nito, ito rin ay para magsilbing paghahanda para sa immune cells ng pasyente upang makilala at malabanan ang kahit anong cells na dahilan ng mutations.

Ipinaliwanag ni Dr. William Gillandes ng Washington School University of Medicine, ang nanguna sa pananaliksik, na ang naturang pag-aaral at iba pang tulad nito ay naglalayong masubukan ang kaligtasan ng pasyente at hindi ang pagiging epektibo nito. Alinsunod din sa kaniya na mas bibigyang-pokus na ang mga pag-aaral na tulad nito.

Sa mga panahon ngayon, mahalaga na malaman ang mga kaganapan na siyang nagbibigay pangamba sa bawat isa upang agad mabigyan ng panandaliang aksyon. Dinadala tayo ng Mpox na ito sa isang pagsubok na siyang magbibigay sa atin ng kilos upang paghandaan ang masamang layon ng nakaraan.

KALAKIP NITO’Y KAALAMAN!

Ang iyong DNA ay may kakayahang umabot mula sa daigdig hanggang sa Buwan at pabalik nang ilang libong beses

Ang mga tipaklong ay may tainga sa kanilang tiyan

Isa ito sa mga suliraning kinakaharap ng ating mundo na nagiging sanhi ng pagkatamlay ng bawat paligid. Karaniwang nangyayari dahil sa labis na pang-aabuso at pagmamalupit ng mga tao. Kung bibiyangdiin, maaaring iyan ang mga katagang maiisip kapag narinig ang pariralang “pagbabago ng klima” na siyang itinuturing na malaking problema!

ang iba’t ibang species at ang kalagayan ng ating kapaligiran.

Sa loob ng isang hindi maipaliwanag na sakuna, nagkaroon ng pagbunga ng bagong kinabukasan. Luha’t dugong nailabas, sa wakas ay unti-unti nang kukupas. Paglipas ng panahon, isa na rin siguro ako sa mga pasyenteng bukod-tangi ang mga ngiti sa labi at masasabing “Sa wakas, paghihirap ay patuloy nang nagwakas.”

Ang climate change ay tumutukoy sa mga pangmatagalang pagbabago sa temperatura at takbo ng panahon. Umiiral ang ganitong kaganapan dahil sa mga maling gawain ng mga tao na nakadaragdag sa pag-usbong nito. Ayon sa Department of Science and Technology o DOST, inaasahan ang malawakang pagtaas ng temperatura ng mundo sa pagtagal ng panahon. Ang ganitong pagbabago ay tiyak na may kaakibat na epekto sa pamumuhay ng bawat tao; maaari nitong maapektuhan

Nangyayari ang ganitong kaganapan dahil sa labis na pagtaas ng produksiyon ng greenhouse gases sa atmospera ng ating mundo, partikular na ang carbon dioxide. Ang greenhouse gases ay isang uri ng gas kung saan hinuhuli ang init na nanggagaling sa araw sa atmospera. Dahil sa labis na pagtaas nito ay lumalala rin ang init na nagiging sanhi ng heat stroke, heart attack, dehydration, at pagkatuyo ng mga lupain. Ang ganitong gas ay dulot ng labis na pagsusunog ng fossil fuels, improper waste management, at dahil sa mga sasakyan na naglalabas ng usok na maaaring magbigay-daan sa ibang suliranin na kung tawagin ay El Niño.

MaiKLIMAng proseso ngunit magdadala sa inaasam na PAGBABAGO

Ang El Ñino ay nangyayari dahil sa labis na pagtaas ng temperatura ng mundo. Kaakibat nito ang La Niña na tumutukoy naman sa labis na

pag-ulan kasama ang mga malalakas na kulog at kidlat. Kung pagtatagpiin, nagaganap ang mga penomenang ito dahil sa mga maling paraan na pamumuhay ng mga tao.

Gayunpaman, ang mga gawaing magpapanitili ng kulay ng ating kapaligiran tulad ng tree planting, conservation of energy at paglalakad kaysa pagsakay sa mga pampublikong sasakyan o avoiding carbon release na tiyak na makatutulong upang makamtan ang maayos at sariwang na kinabukasan.

Ang ganitong kaganapan ay magsisilbing kakintalan sa ating isipan upang gumawa ng agarang solusyon na may maayos na mapupuntahan. Gamit ang ating mga kamay ay inaasahan na madadala tayo nito sa tagumpay dahil ang mga ito ay hindi lamang pang-entablado ngunit isa ring instrumento sa inaasam na pagbabago!

sang araw, napakaganda ni Inang Kalikasan—mga biyayang hayop, mga biyayang puno at tao. Sa bawat nilalang, ang hayop ang mga itinuturing na pangalawang espesyal. Hindi lamang dahil sa mga kakayahang kanilang tinataglay, kundi pati na rin sa regalong kanilang ibinibigay.

Kung ating sisisirin ang ilalim ng karagatan ay tiyak na mahahanap ang kayamanang mayroon ito. Ang kayamanang ito ay iba sa ginto, pilak, o perlas dahil sa anyong tubig na nagsisilbi nilang tirahan. Ang mga biyayang ito ay maliliit na agapay na kung tawagin ay pagong o pawikan.

Ang mga pagong o pawikan na ito ay matatagpuan sa kailaliman ng karagatan,

partikular na sa coral triangle o pugad ng mga hayop sa karagatan. Kagaya ng mga tao, may kani-kaniya ring identidad na taglay ang mga pagong tulad ng hawksbill, leatherback, loggerhead, green turtle, olive ridley, at ﬂatback.

Ang mga ito ay may kakaibang uri ng pagkakabuo. Ayon sa World Wide Fun (WWF), ang mga pagong ay nabubuo sa pamamagitan ng mga itlog na nagiging hatchlings at kalimitang bumabalik sa coral triangle na umaabot ng 5-20 taon kung saan sila’y ligtas at makakahanap ng pagkain. Ang pugad ding ito ay magsisilbing instrumento sa mga marine animals na mayroon ito.

Isang araw, nabigyan ng pagkakataon ang mga tao upang pagharian ang mundo. Ang bawat hakbang na ating isinasagawa gaya ng illegal trading, bycatch, habitat destruction, overpollution, at waste pollution ay may kaakibat na epekto sa kanila. Gayunpaman, hindi maiiwasan ang mga maling gawaing ating tinatangkilik at sinusubukang gawin.

Sa kabutihang palad, may mga tanging paraan upang protektahan ang biyayang ipinagkakaloob ng karagatan. Naipakilala sa atin ang wastong pag-aalaga ng mga ito kagaya ng pag-iwas sa paggamit ng dinamita, pagtatapon ng basura sa dagat, at paggamit ng mga kagamitang nakapagbibigay kontribusyon sa pagbaba ng carbon emission.

Hindi lamang tumitigil dito ang wastong pagaalaga sa mga marine animals dahil maging ibang hayop ay nararapat din nating pagtuonan ng pansin. Ang wastong pagpapanatili ng kalusugan ng coral triangle ay may mahalagang ambag hindi lang sa kapaligiran kundi pati na rin sa biyaya ng karagatan.

Bago pa man tayo umusbong, ang mga hayop ay nauna sa atin. Sila ang magpapatuloy ng kanilang nasimulan nang hindi sila hinuhuli at pinapakialaman. Maituturing natin silang regalo na magsisilbing atraksyon sa mga turismo at sa mundong organisado.

BAGONG BAKUNA, BAGONG PAG-ASA: Isang bakuna para sa breast cancer ang nagsisilbing liwanag para sa mga taong nakulong sa dilim habang naghihintay ng lunas. Getty Images

IWASAN AT LABANAN!: Alamin ang bagong virus na itinuturing na pinakamatindi mula sa ilang parte ng Africa. Maging mulat at handa upang harapin ang hamong dulot ng Monkey Pox.

The New York Times

ni ASHLEE MICLAT

Sa ating araw-araw na pamumuhay, kaisa natin ang ating memorya sa pagalala ng mga bagay-bagay. Kaakibat natin ito sa bawat simpleng paggawa ng mga kilos o galaw na siyang tiyak na tatatak sa ating utak. Ngunit, sinong mag-aakala na hindi lang ito ang tanging paraan upang makaalala ng nakaraan? Dahil sa paglipas ng panahon, ang mga maliliit na parte ng ating katawan, ang cells ay kaya na ring tapatan ang utak nating may kalakihan!

ating memorya sa ganitong paraan kaysa sa pag-aaral na mabilisang isinasagawa.

Sa pag-aaral na ito, sinubok ng mga dalubagham na paghambingin ang dalawang uri ng nonbrain human cells o mga cells na hindi matatagpuan sa utak. Isa na rito ang nerve tissue at kidney tissue na isinalang sa pagpapadala ng impormasyon sa pamamagitan ng chemical symbols o signals na kung saan tayo ay natututo ng bagong impormasyon.

agham at teknolohiya

CanCELL ang UTAK

paraan ng pagproseso ng utak sa mga nangyayari sa isang tao. Tulad na lamang sa bawat paulit-ulit na pagbalik ng chemical pulses na maihahalintulad sa neurons sa ating katawan. Ang neurons naman na ito ay maituturing na isang transportasyon o hagdan na siyang magdadala ng signals sa aktuwal na karanasan patungo sa utak.

Kung ikukumpara sa maliit na tagapagdikta

Bigas Pampababa ng Blood Sugar, Pinabubuti ang Kalusugan

ni CZYRILLE OCQUIA

Kilala ang bigas bilang isang salik para tumaas ang blood sugar. Nagiging sanhi ng pagkakaroon ng Diabetes sa mga tao. Ngunit, ang makabagong bigas ay iba ang serbisyong handog.

bagong aplikasyon.

Kaya naman, mas mahalagang alagaan ang ating katawan kaysa sa labis na pagtuon sa utak dahil mas higit na maaalala nito ang mga paraan na ating isinagawa noong nakaraan. Ang simpleng pagkain ng mga masusustansiyang pagkain gaya ng gulay at prutas na mayaman sa bitamina ay siyang makatutulong upang mabawasan ang labis na glucose o blood sugar sa ating katawan.

Ang kanin o bigas ay sinasabing maganda sa kalusugan dahil sa Carbohydrates na dala nito. Ngunit sinasabi rin na ito’y masama dahil sa mataas ang antas ng asukal nito na nagiging sanhi ng iba’t ibang sakit tulad ng Diabetes.

Bagaman noong ika-27 pa lamang ng Disyembre ng nakaraang taon, inanunsyo ng Philippine Rice Research Institute (PhilRice) na mayroong bagong uri ng bigas na nakatutulong sa pagbaba ng blood sugar ng isang tao na salungat sa masamang epekto nito.

Sa ganitong obserbasyon, ipinakita ng mga resulta na ang cells na ito ay naglalabas ng memory gene na siyang kaparehong gene kapag ang utak ay magpoproseso ng impormasyon. Ang memory gene ay isang uri ng gene na matatagpuan sa chromosomes ng isang tao na siyang nagdidikta ng simbolo o ang kinikilalang XX para sa babae at XY sa lalaki.

Ang utak ay itinuturing na pangunahing tagapagdikta ng ating mga memorya. Base sa obserbasyong isinagawa ng New York University (NYU), maituturing na rin bilang katuwang ang iba’t ibang cells sa ating katawan na bagaman ay maliit ngunit siyang tagapagdikta ng buhay. Sa pamamagitan ng pagsasagawa ng massedspace eﬀect o ang pag-aaral ng mga impormasyong kalakip sa hindi sunod-sunod na panahon, napagtanto ng mga dalub-agham na mas madaling guamana ang

Binigyang diin na ang mga chemical pulses na ito ay dala-dala ang memory gene na siyang magdidikta kung ano ang nangyari sa nakaraan. Sa ganitong proseso, nabigyang linaw ang massed-space eﬀect na isinagawa ng mga dalubagham.

Dagdag pa rito, ang mga cells na ito ay may kakayahang gawin ang

Ang ganitong pagaaral ay nagbibigay sa atin ng dagdag na kaalaman na siyang ating mapakikinabangan. Pinapaalala nito na dapat ay nasa maayos na pagkalinga ang ating katawan dahil hindi lang ang utak ang siyang midyum ng impormasyon, kundi pati na rin ang iba’t ibang cells na magsisilbing

Hinahamon tayo ng obserbasyon na ito na sa bawat bagay na ating maaalala, atin ding alalahanin kung ano ang ating mga kinakain dahil ito’y nakaaapekto sa kalusugan natin. Hindi lamang sa utak nakasalalay ang ating memorya, kundi pati na rin sa mga cell na maituturing na biyaya. Ang ating katawan ay hindi dapat balewalain dahil hindi llamang sa utak nakasalalay ang ating memorya; dito rin!

Ayon kay Dra. Marissa V. Romero, isang Food Scientist, ang bagong bigas na ito ay isa sa mga hindi kilala kumpara sa mga White rice, Jasmine rice at iba pa. Ngunit, isa ito sa mayroong mababang Glycemic Index (GI), na tumutukoy kung gaano kabilis ang isang pagkain ay nagtataas ng mga antas ng asukal sa dugo kaya’t ito ay mas maganda sa kalusugan.

Ang bigas na ito ay walang iba pa kundi ang NSIC Rc. 182 o National Seed Industry Council Rice 182. Isang makabagong uri ng bigas na mayroon lamang 38.15 na GI kumpara sa mga kilalang bigas na mahigit 70 ang nilalaman nilang GI. Kaya ito’y ay masasabing malaking tulong para sa mga umiiwas sa maraming asukal.

Iginiit din ni Dra. Romero ang kaniyang saloobin, nakikita niyang umano na mas maraming mahihikayat sa pagkain sa bigas na ito lalo na ang mga taong diabetic na mahilig pa ring kumain ng kanin. Pati na rin sa mga nagpapanatili at takot tumaas ang kanilang blood sugar, dahil nga sa mas mababa ang dala nitong asukal.

EV-iyahe: sasakyang de-kuryente

ni MISHA LEE CALDONA

Isa ang transportasyon sa importanteng daluyan ng interaksyon at komunikasyon, lalo pa’t napapadali nito ang paglalakbay ng bawat tao. Kaakibat ang iba’t ibang uri nito na matatagpuan sa kung saan-saan, ngunit sinong magaakala na sa simpleng iglap, ang mga bagong Electric Vehicle ay lumaganap!

Kung ating papansinin, laganap ang mga sasakyang pinapaandar gamit ang gasolina; hindi lamang sa isang bansa, kundi pati na rin sa buong lupalop ng mundo. Base sa International Energy Agency (IEA), mas napapanahon na ang paggamit ng Electric Vehicles dahil nagagawa nitong bawasan ang carbon emissions sa transportasyon. Kung ipagpapatuloy pa ang pagtangkilik dito, inaasahang magkakaroon ng Zero Net Emissions sa susunod na mga taon ang ating mundo.

Ang mga Electric Vehicle ay uri ng mga sasakyan na gumagamit ng electric motor at battery para gumana; hindi katulad ng mga nakasanayang sasakyan na gumagamit ng gasolinepowered combustion engine upang gumana. Ang gasoline-powered combustion engine ay isang internal combustion engine na gumagamit ng gasolina para bumuo ng power.

Ang produksyon ng mga

ganitong uri ng sasakyan ay patuloy na tumataas sa paglipas ng panahon dahil sa mga taglay nitong benepisyo, gaya na lamang ng pagpapanatili ng malinis na hangin sa kadahilanang hindi ito naglalabas ng toxins, tahimik kung umandar dahil hindi ito gumagamit ng combustion engine, at mababang gastos kung paaandarin.

Kung ihahalintulad ang mga ito sa mga normal na sasakyan, maaaring magresulta ito ng malawakang pagbabago sa ating mundo, hindi lamang dahil sa bago ang mga ito kung hindi maging sa mga katangiang taglay nito na magbibigay ng masama o mabuting epekto sa atin. Ang mahalaga ay ang mga mabubuting epektong hatid nito na siyang magibibigay pagkakaiba sa mga normal na sasakyan.

Gayunpaman, ang mga ilang katangian ng mga Electric Vehicles ay ang nagdidikta rito kung ito ba ay tatangkilkin ng mga tao. Kasabay ng malawakang pagsuporta at pagrerekomenda nito ay siyang magiging basehan din ng pagbaba ng carbon release sa kapaligiran.

Mas marami ang puno sa ating mundo kaysa sa mga bituin sa ating solar system.

kasing laki rin ng presyo ng tulong nito. Ayon sa

Malaki ang tulong nito at marami ang benepisyo sa kalusugan. Kaya’t magkakatalo-talo sa kung kasing laki rin ng presyo ng tulong nito. Ayon sa PhilRice, gaya lang din ito ng mga nakasanayang bigas sapagkat pareho lamang ang proseso at ang mga pagbibilhan ng mga ito. Kaya’t huwag masyadong mag-alala dahil na aabot lamang ng 55 hanggang 60 pesos ang maaaring maging halaga nito kasama na ang mga bigating benepisyo. Ang bigas na ito ay mayroon sa Pilipinas ngunit wala pa sa mga suking tindahan at plano pa lamang itong malabas ngayong taon. Gawa ng pagtutulungan ng PhilRice at National Seed Industry Council (NSIC) na tumulong at nagapruba nito kaya inaasahan na itong ibenta sa iba’t ibang tindahan.

Sa huli, ating nalaman ang makabagong tulong, benepisyo at gamit ng bigas para sa atin. Kaya sana mas piliin natin ang makabubuti sa kalusugan at hikayatin ang bagong klase ng kanin lalo na kung hilig mo talaga ito. Ika nga nila, “Rice is life.”

TAAL: Bulkang Agresibo, solusyon ang pagiging

Isa ang bulkang ito sa pinakaaktibo kung ituring na siyang matatagpuan sa Batangas na parte ng Pilipinas. Mapaminsala kung ituring dahil pati buhay ay kukunin at aangkinin sa sino man ang magtangkang ito’y tahakin, Taal na siyang magdadala ng usok na makapal!

-Iba ang nararanasang oras ng mga hayop kumpara sa mga tao.

Lumiliit ang buwan ngunit paunti-unti lamang. Mahigit- kumulang sa 50 metros ang kaninyang pagkabagal sa nakalipas na ilang daang milyong taon.

Ang bulkang ito ay siyang simbolo ng mga Batangueño, ngunit sa kabila ng dala nitong marka ay nanaig pa rin ang dala nitong pinsala. Ayon sa Philippine Institute of Volcanology and Seismology o PHIVOLCS, ang Bulkang Taal ay muli na namang naminsala kamakailan lamang nitong ikapito ng Enero, 2024 bandang 12:00 ng madaling araw sa ilang bahagi ng Batangas na kung saan matatagpuan ang Phreatomagmatic na pagsabog nito o ang pinaghalong tubig at magma at ito’y bubuo ng pinagsama-samang steam, ash at rock.

Saad nga ni Dr. Mahar Lagmay, isang Executive Director ng UP Resilience Institute, “Nangyayari ang pagsabog na ito kapag ang magma sa ilalim ng bulkan ay natutulak dahil sa labis na pressure na nagreresulta ng malawakang pagsabog at paglindol.”

Ang ganitong uri ng pagsabog ay umaabot ng tatlong minuto na nagbigay ng pagkabahala sa iilang residenteng nakatira malapit doon dahil sa taas ng pagsabog nito na umabot ng 600 metro at pagbuga ng 4,188 tonelada ng Sulfur dioxide. Ang Sulfur dioxide ay isang uri ng gas na walang kulay ngunit nagtataglay ng masangsang na amoy na maihahalintulad sa amoy ng sunog na posporo.

Nagresulta ang mga kaganapang ito sa malawakang paglindol na naranasan sa iba’t ibang lugar na malapit sa bulkan at ng pagkasuspinde ng mga gawaing isasagawa sa loob at labas ng bulkan gaya ng paglipad ng anumang aircraft malapit sa tuktok ng bulkan dahil sa pagtaas ng temperatura nito na umabot ng 72.7 degree Celcius sa pinakasentrong crater ng naturang bulkan.

Dagdag pa rito, maaaring masundan ang mga pangyayaring ito ng biglaang pagputok ng steam o tinatawag na “phreatic explosion”, volcanic earthquakes, paglabas ng ashfall, at pagbuga ng nakalalasong gas na tiyak na makaaapekto sa mga residenteng naninirahan malapit sa bulkan.

Naalimpungatan ako nang maulinagan ang mabalasik na ulan sa aming tagpitagping bubungan, sinasabayan ng ritmo ng aking naghihikahos na simura’t nanginginig na kalamnan. Iniisip kung kailan ako huling nag-umagahan.

bukirin, nginunguya ang mga bangkang nagbibigay-buhay sa mga pangisdaan, at kinukutsara ang kapanatagan at kinabukasan sa bawat tahanan. Tuwing sisibol ang unos ay hindi lamang ilang bahay na gumuho ang tanong kundi kung ilang sikmura ang tataniman ng kabusugan.

bagyong ito.

Sa bawat sigwa ay isang sugat na pilit na hinihilom ng panahon.

Sa madilim na sulok ay naninibugho ako sa dumadagundong na ulan. Sa kalagitnaan ng aking pagmumuni-muni ay nilalamon ng bagyo ang tanim sa

Hindi na bago sa panlasa ng mga Pilipino ang pait ng ‘gutom’, salitang patuloy na naililimbag sa kuwento ng ating bayan tuwing daraanan ng delubyo. Noong patapos na bahagi ng Setyembre, 2024 ay pitong bagyo ang rumagasa sa bawat pamilya—Julian, Kristine, Leon, Marce, Nika, Ofel, at Pepito. Mapait na katotohanan na mahigit 12 milyong katao sa bansa ang naapektuhan ng mga

Ang gutom ay hindi lamang ang unos ng panahon ngunit unos ng inaamag na sistema, sa bawat inang nagkukunwari upang mapakain ang kanilang anak at mga musmos na namimilipit sa gutom at may luha sa kanilang pisngi ay repleksiyon sa kakulangan sa paghahanda. Ngunit sa kabila ng mga madidilim na ulap ay ang mga basang palad na nag-aabot ng tulong, mga tanglaw na nagsisindi sa mga pusong hinipan ang liyab ng ulan. Sa panahon ng kahirapan ay pilit na lulutang ang kakayahan ng tao na tumindig kahit pilit na binubuwal.

namatay, trahedya— kung marami, statistika. Pero parang kahit ilan, pakialam, wala ata?

Mga napapanis na pakete at delata, nagtatambakan, habang ang mga nasalanta ay nag-aanyong balat-buto na. Haharap sa kamera, ipakikita ang huwad na ngiting tagumpay—isang sakuna, nalampasan na!

Noong 2013, nang dumapo ang delubyong dala-dala ng Bagyong Yolanda, hindi lamang napakalakas na hangin at ulan ang hinarap ng mga Pilipino—ang kapalpakan din ng gobyerno. Ang storm surge o daluyong ay isang napakamapaminsalang parte ng bagyo, kung saan ang tubig-dagat ay tumataas at dinadala ng bagyo papunta sa lupa. Kung lamang binigyang-diin ito ng Philippine Atmospheric Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA), ay hindi aabot higit sa 6,000 ang bilang ng buhay na dinelubyo ng bagyo.

Plano pa ng dating pangulo ay “zero casualties”— na inasahang gumana sana ng mga libo-libong nawalan ng pagkakataon, mga batang nangungulila sa kanilang ama at ina, at mga asawang nabiyakan ng puso.

Sa kasalukuyan naman, ang pumapangunang salarin, habang ang mga ordinaryong tao ay nagbubuwisbuhay sa pagtulong, si Pangulong Ferdinand Marcos Jr., ay nakuhang

dumalo naman sa Formula One Grand Prix sa Singapore habang rumaragasa ang alon ng Bagyong Karding noong 2022.

Pumapangalawa, si Pangalawang

Pangulong Sara Duterte noong Bagyong Carina na lumipad tungo sa Germany. Habang ang mga bubong ng kanyang bayan ay nagliliparan, siya ay tumatamasa ng eroplanong lumilipad at mas pumapaibabaw pa sa kalangitang di-mapagpatawad.

Nalulunod na at ang tanging pinanghahawakan upang ‘di matangay ng mabilis na alon, ay mga pagong. Kung tutulong man, bakit nasa malayo?

Ba’t ‘di niyo damdamin at sabayan ang bawat pagsubok namin sa pag-ahon?

Nakapipighati na ang dalawang pinakamataaas na pinuno ng ating bansa ay ang nangunguna sa pagpapabaya sa atin. Masasabing nagsilbing leksiyon ang mga dumaan na bagyo sa mga nanunungkulan, dahil pagkatapos nito ay tuluyan na bumaba ang bilang ng mga pumapanaw na dulot ng bagyo. Ngunit, hanggang kailan natin hahayaan na magkaroon ng isang daan, sampu, lima—isa man na bawian ng buhay?

Ang inyong kita ay ang aming sakuna.

Talukap ay panaka-naka nang bumibigat kasabay ng pagtalikop ng nakararahuyong tinig ng aking ina sa apat na panulukan ng aming tahanang napakalamig, walang patid ang paghimig maitikom lamang ang aming nagwawala’t nagpapatirapang linggatong na pilit nanaig.

Sa aking pagbaling sa dakong kanan ng aming tahanang nagkalat ang mga timba’t tabo may malulanan lamang ang tubig ulang pilit sumisirit at dumadaloy, aking nasilayan ang nakababatang kapatid na hinehele ng uyayi ni ina. Parehong nangangamba sa panibagong paglubog ng buwan na kumakalam ang tiyan.

Hindi matapos-tapos na unos, pamilya kong ito’y hindi paubos na rin ang pantustos.

Muli namang sinuyod ng aking balintataw si ina sa aking siping. Umiinda man at napapaos na, bawat katiting na lirika’y hinehele ang aming mumunting pamilyang gapos at sadlak sa tahanang ito nang napatid ang yapos-yapos na hanap-buhay ng bawat miyembro. Ngunit hindi rin lingid sa aking kaalaman si itay sa kabilang banda na animo’y mahimbing na rin ang tulog ngunit batid

Sa isandaang apatnapu’t lima na ninakawan niyo ng buhay, wala nga naman silang maikukumpara sa kinikita niyong milyon-milyon.

sumisipol na hanging kasalatan ang palahaw. Walang magawa kundi huminuhod sa direksyon nito, iwan mang hungkag ang hapag nang walang masumpungan ni bahaw.

Aming durungawang kahoy ay hindi sapat upang makubli ang bagsik ni Pepito matapos ang nakaraang hagupit ni Marce, Nika, at Ofel. Hindi pangkaraniwan, ganiyan inilarawan ng National Aeronautics and Space Administration (NASA) ang sunod-sunod na bagyong nasaksihan sa bansa. Sa kabuuan, labing tatlo na bagyo ang dumaan sa ating arkipelago sa taong 2024.

Kung paanong hirap na itinanim sa lupa ang punla, ganoon katulin naman itong dinagit ng sigwang pinadapa ang tanimang aani sana ng dugo’t pawis ng bawat magsasaka. Kasabay nito’y mga naitambak na lambat nang paglaot ay naudlot. Kami’y karaniwang pamilyang Pilipino lamang na hindi masilayan sa lalim ng paanang aming kinatutungtungan.

Malaya man at nakaantig ang paghimig ng uyaying handog sa amin ni ina, hindi nito masagwil ang pagpantig ng aking tainga sa katotohanang mistulang walang hele ang titikom sa sipol ng daluyong at hambalos ng sigwang hindi mahupa-hupa.

Kung kailan sila hindi inaasahan, ngayo’y bumisita bitbit-bitbit ang timba-timbang kasakitan.

Kasabayan ng pagdausdos ng pampaaralang kalendaryo ay hinagkan ito ng delubyo’t hindi mapatid na dagundong ng kulog. Ramdam ang wasiwas ng hangin–sariwang paghihikaos ang pilit na nilulunok upang makaraos.

hanggang kay Pepito ay siyang tunay na inapula ang lagablab ng pagsusunog ng kilay. Hindi pilit makalusong ang Kagawaran ng Edukasyon sa nakapapasong lintik sa naitalang 35 na araw na nasayang.

Mga musmos na pasan ang dagap ng kanilang kinabukasan, mga papel na gagamitin sa pagbasa ngayo’y nagtatampisaw sa maputik na baha. Silidaklatang humuhubog sa bawat bata ay nagmistulang mga pader na puno ng kasukdulan.

Dagdag pa ng DepEd ay sumatutal na P2.5 milyon ang nadulot na pinsala. Sa kabilang banda ang Kalihim ng Edukasyon na si Sonny Angara ay binigyang-pansin ang pagreretaso tungo sa madulas at mapagtibay na daloy ng edukasyon tuwing dadaanan tayo ng mga kalamidad.

Ayon sa PAGASA ay mayroong 11 na mga bagong lipat na mag-aaral mula sa iba’t ibang lupalop ng mundo. May mga natuwa sa kanilang biglaang pag-upo sa silidaralan ng ‘Philippine Area of Responsibility’ habang ang iba nama’y nabahala.

Tunay na naging malupit ang mga bagyong nagmistulang kaklase ng mga mag-aaral; ang balde-baldeng tubig na bitbit ay nag-iwan ng hindi matatawarang butil ng mga luhang hanggang ngayo’y sariwa pa rin sa mga pisngi ng mga musmos na ninanais makapagtapos.

kong mulat pa ang mga mata’t hindi iidlipin ang

ni DANICA CORDERO

ni GIAN MANALESE

ni JAMES CARLOS MANALO

ni GIAN MANALESE World Vision

Kung paanong masusing tinambog ang mga rekados ng tanyag na putahe ng mga kapampangan, gayon ding ihinambog sa buong daigdig ang nakahahalina nitong sarap na ‘di matatawaran.

Ikatlo ng Oktubre, 2024 nang nakamit ng Angeles City ang titulong “Asia’s Best Emerging Culinary City Destination” sa World Culinary Awards 2024. Higit pa rito, naungusan din ng siyudad ng Angeles ang mga kilalang siyudad sa ibang bansa para sa mga masasarap na pagkain, gaya na lamang ng Hanoi, Vietnam; Kuala Lumpur, Malaysia; Kyoto, Japan; at Taipei, Taiwan.

Ayon naman sa sekretarya ng Department of Tourism (DOT) na si Christina Garcia Frasco, ito ay isang malaking katibayan ng talento at dedikasyon ng mga Pilipino sa kanilang ibinibidang pagkain. Habang si Richard Daenos naman na direktor ng DOT sa Gitnang Luzon ang tumanggap sa naturang gantimpala sa Dubai, United Arab Emirates.

Namnamin mo ang himagas na ipinagmamalaki ng Pilipinas.

Tunay ngang hindi maitatanggi ang di-matatawarang sarap ng mga inihahaing putahe sa kapuluan ng Pilipinas, hindi lamang sa probinsya ng Pampanga na itinuturing na “culinary capital” ng bansa. Inaasahang ang gantipalang ito ay makaaakit ng mga turista sa bansa na makatutulong sa ikauunlad ng ating ekonomiya.

Ang mga putaheng Kapampangang itinambog sa nagngangalit na apoy ng lutuan ay kasama sa hapag-kainan ng marami sa ating mga kababayan. Isang katiyakan na hindi nakalilimutan ang isang importanteng rekados na pagmamahal sa pagluluto, na lilikha ng aroma’t lasang lalasapin ng mga banyaga, ekonomiya, at kaunlaran.

Halika’t lasapin ang linamnam at aromang sinisigaw ng mga Kapampangan.

Bagong sa DilangResipiMapagbunyi

Lansangan

Ritmo sa ,Rurok ng

Bawat pintig ng musika’y nanunuot sa aking pandinig, dala ng bawat melodiya ay ang pagkabig sa pusong nagnanasang maipagmalaki ang kultura’t sining ng siyudad na pinipitagan at iniibig. Kaliwa’t kanan at hindi mabilang na mga taong nasa lansangan, nagsasayawan, at nagkakantahan. Muli kong pinasadahan

ito ng tingin at mistulang pumihit ang aking puso nang mapagtantong deka-dekada na ang nakalipas nang mag-umpisa ang pistang ito noong Oktubre ng 1992.

ni JAMES CARLOS MANALO

Sa patuloy na pagdagsa ng mga tao sa magkakabilang dako, mga lokal o dayo man mula sa iba’t ibang siyudad at probinsya, hindi rin mapigilan ng aking isipan na maglakbay. Sinasabayan ng bawat yanig ng aspalto sa kalsada ang sumisiklabo kong pagmamalaki sa pista ng Tigtigan, Terakan Keng Dalan (TTKD).

Ito ay hindi lamang pista ng pagbubunyi ng ating sining at kultura, kundi isa ring testamento at selebrasyon ng

Sa bawat tapak ng mga paa pauwi, dala ang bigat matapos makipagbakbakan sa loob sa opisina’t silid-aralan, tiyak ay pagod at nanlulupaypay ang katawan at isipan— naghahangad na mayakap ng likidong balot sa katapangan.

Kape tayo sa Kapebaluan Alapaap kung maituring ang paghigop sa matapang na kape habang binabaybay ang mga pahina. Matatagpuan sa silid-aklatan ng siyudad ang isa sa mga kapehang pinagkakaguluhan— Kapebaluan. Ang kapehan na ito ay inisyatibo ni Carmelo “Pogi” Lazatin Jr., upang masuportahan ang mga lokal na magsasaka ng kape.

Kasiyahan

katatagan ng siyudad. Sinasabing isinilang ang pistang ito nang makatulong sa pagbangon ng siyudad ng Angeles nang pumutok ang bulkang Pinatubo taong 1991.

Dadako kung saan nalulupong ang hiwaga ng panlasa—Pampanga. Isang probinsya sa norteng naghahandog ng iba’t ibang putahe at mensahe.

Ang tinaguriang Culinary Capital of the Philippines ay walang patid kung maghain ng lutong ngayon pa lamang mauulinagan. Magmula sa pagkain hanggang sa mga personalidad na inilapat ang Kapampangan sa hapagkainan ni Juan.

Hindi matutumbasan ng kahabaan ng McArhurt highway ang lawak ng impluwensiya’t kasiyahan na dala ng TTKD sa bawat Angeleño. Sarado man ang lansangan, ito naman ay behikulong tanyag at humaharurot sa paglaganap ng kulturang kapampangan.

sa kaniyang mga social media. Gamit ang kaniyang karakter na si Mary Joy, purong aliw ang kaniyang handog sa madla. Sinabayan pa ng panunuya’t malakas na boses, Kapampangan na Kapampangan kung maituturing.

Oh Robert, nanu na namang gagawan mu? (Oh Robert, ano na naman ginagawa mo?)

Sa pagsapit ng gabing sasaboy ang mapagbunying musika sa lansangan, uukilkil sa isipan ang makasaysayan nitong pagsilang. Dadaloy at pupulso sa kaibuturan ng iyong pandinig ang bawat pintig ng musikang ang ritmo ay magdadala sa iyo sa rurok ng kasiyahan.

Tara, tambay sa Singku!

Dadako sa kabilang daan, ang musikang nakahahalina at produktibong kapaligiran. Singku, ang kape na nakasentro sa kultura ng mga Kapampangan. Bukod sa kanilang makabagong mga inumin ay handog nila ang tanawin mula sa kanilang paandar na rooftop sa isang makasaysayang simbahan—ang Holy Rosary Parish Church.

G ka ba sa Pobla? Dahan-dahan lang sa gitna man ng daan! Kapehan na lumago sa simpleng pagsasamahan na matatagpuan sa distrito ng pamana. Dito

Ang matinis na boses at malabunot na buhok na ﬁlter ang isa sa mga pumukaw sa libolibong tao sa internet. Hapag ni Jason Paul Laxamana ang pang-aaliw sa karamihan gamit ang wikang Kapampangan. Sa kaniyang mga skit, tiyak ay halakhak ang aabutin.

Mary Joy, bisa ka? Sali

Ot ala ku pang kile? (Ba’t wala pa akong kilay?)

Bukod sa pagpapatawa ay hapag ng gurong Kapampangang si Karla o kilala bilang Unﬁltered Life of Karla ang nakatatabang pusong mga content. Sa kaniyang pang-araw-araw na pagtuturo ay ginagamit niya ang TikTok upang magbigay-inspirasyon sa pamamagitan ng pagtulong sa mga mag-aaral.

(Mary Joy, gusto mo? Bili ka.)

Sabi ng iilan, tila laging galit ang mga tubong Pampanga; iyan ang iginigisa ni Carlo Cabi

Iilan lamang sila sa mga personalidad na ginagamit na daan ang wikang Kapampangan upang maghatid ng ligaya sa kapwa. Sa Pampanga matitikman ang saya at pagmamahal sa wikang hindi nakasusuya. Malinamnam, malasa, at hitik sa mensahe; resiping bago na malalanghap ng buong mundo. Pagsasapuso ng wikang Kapampangan ay namumutawi sa dilang mapagbunyi.

tinitimpla ang kapeng hinahaluan ng pagiging malikhain.

Mula sa mga buto na tumubo sa mga lupang diniligan ng pangaral at kultura, sa langhap pa lamang ng kulay kayumangging inuming ito, pagod ay tiyak na maglalaho. Sarap na hindi maitatanggi, bumibida sa Angeles CIty—kung saan ang kape ay mapagpalaya.

ni GIAN MANALESE

ni DANICA CORDERO

Imbes na palad na nakalahad ang tumatambad sa iyong harapan, mga baryang kumakalansing sa bawat lubog nito sa kahon ang nauulinigan.

Limpak-limpak at hindi matutumbasan ang saya ng mga mag-aaral ng Angeles City Science High School sa pagbabalik ng “Saliwana.” Ito ay isang munting tindahan na naglalaman ng mga kagamitan sa pag-aaral.

Ilan lamang sa mga kagamitang matatagpuan dito ay mga papel, tisa, panulat, at pambura. Naglalayon itong makatulong sa mga magaaral na nais bumili ng mga ganitong kagamitan nang hindi kinakailangang lumabas ng paaralan.

Baryang Balangkas sa Disiplinang Umaalpas

ng paaralan. Hindi lamang ito kapaki-pakinabang para sa mga mag-aaral kundi maging na rin sa mga guro.

Tindahang kinaroroonan ng mga baryang walang katumbas, nang kagandahang asal ay maibalangkas.

Ang mga honesty store ay may malaking impluwensiya sa paglinang ng disiplina at katapatan ng mga magaaral. Kaya naman hindi na kataka-taka ang hinahangaang kaugalian ng mga mag-aaral ng ACSci.

Matayog na poste ng silakbo, dagap ng huni ng mag-aaral. Sa bawat nailimbag na artikulo ay sumasagisag sa tapang at pagiging metikuloso ng ating pahayagang Birtud.

Mapalad at tiyak na aalpas ang karunungan ng mga mag-aaral na ito sa tulong ng Saliwana, kung saan patuloy na hihimlay ang mga baryang hindi mabilang ang halaga ng handog na disiplina.

Bagong Birtud: Tintang Barok, Dagitab ng Serbisyong Mapagbago

Itong mga nagdaang taon, pilit na pinagtatakpan ang kalagayang hindi binibigyang-pansin ang mga pahayagan sa paaralan. Sa bawat araw na lumilipas ay mga istorya ang naitatambak sa dilim at naghihikaos na masinagan ng araw. Mga istoryang napipiit sa loob nitong paaralan; kung hindi binabatikos ay ipinagsasawalang-bahala na lamang.

Mula sa datos ng College Editors Guild of the Philippines ay hindi na mabilang sa mga daliri ang mga pahayagang naraig ng malapayasong sistema. Napaloloob dito ang 37 kaso ng pagkakait ng pondo, 35 insidente ng pakikialam ng administrasyon, 24 na kaso ng pananakit o harassment, 22 insidente ng pagmamanman ng estado, at 17 na kaso ng red-tagging. Mga datos na sumisigaw ng hustisya para sa mga pamahayagang pangkampus.

Kung saan ang bunga, doon ang pilit na binabato.

Kaya sa pagpasok ng taong 2024, ang noong matamlay na pahayagan ay ngayon isa nang organisasyong hindi nagpapasindak. Ang matimyas na pagkapanalo ng Birtud noong nakaraang

Division Schools Press Conference at

Ito ay isa lamang sa magaganda’t epektibong mga proyekto ng Supreme Student Leader Government o SSLG

ng mga kampeon

Meowtibasyon

Kasabay ng bawat yapak ay ang pagtagaktak at pagtulo ng mga butil ng pawis na naiipon sa aking noo—papasok na naman. Kasisimula pa lang ng araw ko, pero parang ang pagod na nararamdaman ko mula sa paulitulit na kalakarang ito ay halaga na ng isang linggong pagod.

Kaharap ko na naman ang luntiang tarangkahan at ang mga letrang may kulay na nakasisilaw dahil sa matingkad nitong pagkapilak, na nagbabaybay ng pangalan ng paaralan na ito— Angeles City Science High School (ACSci). Papasok na naman. Naisipan kong umuwi na lang at bawiin ko ang pahinga na matagal nang umalis sa aking sistema magmula nang ako’y tumungtong sa hayskul.

Ngunit mayroon akong naramdamang malambot at mahimulmol na gumagalaw sa aking binti, para bang pinipigilan akong umalis at pilit pa akong pinapapasok sa loob ng ACSci; oo nga pala, nandito pa ang aking motibasyon upang manatili bilang isang kampeon, ang mga alagang pusa ng ACSci.

Sa iyong pagpasok sa loob ng paaralang ito, kung saan dito na halos tumitira ang mga

estudyanteng tinatawag na Champions, matatagpuan mo ang nagmimistulang mga mascot ng ACSci—ang mga nakatutuwang pusa na pakalat-kalat lang.

Lalapitan ka kapag sila ay nakaamoy ng iyong pagkain, siguro para sa kanila’y ang halimuyak nito ay katakam-takam para sa kanilang mga kumakalam na sikmura. Lalapitan ka kapag nais nilang magpalambing at magpahaplos.

Sila ay hindi lamang nasisilbing motibasyon sa mga kampeon ng ACSci, ngunit parang anak na rin ng mga respetadong tauhan ng ACSci. Ito ay mahahalata dahil ang mga nakaaaliw na mga pusang ito ay may mga pangalan. Ang pinakakilala at pinakatanyag na mga pusa ay ang tatlong pusa: Nala, Kali o Potchi, at Anita o Siopao.

Sa pagpasok at paglabas ng mga pagud-pagurang mga kampeon ng ACSci, ang mga pusang ito’y nagbibigay-aliw at kaginhawaan sa kanilang pagkapagal. Sa bawat haplos at “pspsps” ay ngiti at tawa ang kapalit. Kaya naman marami ang nagpapasalamat sa ACSci at sa mga respetadong tauhan nito para sa pagkupkop at pag-alaga sa mga pusa na nagsisilbing motibasyon para sa mga kampeon.

Sa tuwing dadaplisan na ng malamig na hangin ang aking balat, bibisitahin ng kumakalansing na tansang sumasabay sa himig ng mga musmos na lansangan. Ang pantablay na ang hindi ko pilit mabitawan; ang alalay ko tuwing Kapaskuhan.

Tunay nang yinakap ng teknolohiya ang lipunang ating ginagalawan. Pinag-iisa ng dagitab ang timbulog na mundo—naidulot ng kadalubhasaan. Mula rito ay hinandugan ng kinang ang ika-25 ng Disyembre, ang araw na taospusong pinaghandaan ng mga Pilipino. Isang araw na umaapaw ng liwanag at pag-asa; okasyong pinagbubuklod ang bawat pamilya. Subalit sa patuloy na pag-inog ng panahon kung saan ang social media ay nagsisilbing kaantabay na at tila nakapako na ating pamumuhay ay masasabing dahilan kung bakit nabago na ang ating pag-unawa sa diwa ng Pasko.

Madalas na lumalapat sa aking news feed ang iba’t-ibang paraan

Regional Schools Press Conference ang nagsilbing puwersa’t adhika upang makamit ang balikhaang nagsilbing isigan sa pinanghahawakan nitong batnayan.

Mula sa murang kayumanggi ngayo’y balot sa pula at ginto.

Letrang B na kulay barok at gintong mga detalyeng lumilikha ng panulat ang bagong selyo ng Birtud. Repleksiyon ng matapang at makataong pahayagang nagsisilbing haligi sa pagtataguyod ng katotohanan sa loob ng paaralan. Isang simbolo na ang pahayagang ito ay hindi mapasasara, ang mga malalathalang mga artikulo ay hindi puputulan ng dila, at hindi mahahabag sa pagpigil sa operasyon.

artikulong naipasasapubliko, at opinyong nalalathala ay isang senyales na ang pamamahayag at katotohanan ay hindi mabubuslot sa unos. Ang panunumbalik ng ningning ng Birtud ay tagumpay tungo sa malayang peryodismo.

Nagbago man ang palasantingan ng pahayagang mayroong silakbong

opisyal na pahayagang pangkampus ng Angeles City Science High School ay hindi mawawala ang kakanyahan at tindig nitong makatao. Isang pahayagang mayroong silakbong makatao tungo sa serbisyong mapagbago.

ng paggunita sa kapaskuhan. Napapaisip ako, bakit tila nagiging sukatan na ng kasiyahan ang karangyaan na pinapakita online? Marahil masasabing ito ay rabaw lamang sa tunay na kabuluhan ng pasko ngunit ang isa sa aking pinagtutuonang-pansin at hindi ko pipiliing makakaligtaang post ay ang paghahandog ng malasakit sa kapwa; pagbisita sa nakatatanda, pagreregalo sa mga bata sa lansangan, at pagtulong sa mga nangangailangan. Simpleng post nagsisilbing tanglaw sa lamig at habag ng Pasko para sa iilan.

Sa pagpatak ng alas-dose, hindi ang mga putahe sa lamesa o regalong nakabalot ang aking minamata ngunit ang pagkiriring ng aking selpon. Ang tunog na hudyat na tumatawag na ang aking ina mula sa ibang lupalop ng mundo. Tulad ko na mayroong minamahal sa buhay na nagsisikap kumita sa ibang bansa ang kanilang tawag ay ang pinakamatamis sa lahat ng panghimagas. Nagmimustulang tala ang kaniyang boses na naglalapat ng iluminasyon sa buong pamilyang naghihintay sa

Pantablay sa Kasigabuhan: Tanglaw ng Kapaskuhan

gabing tahimik, sa gitna ng pagaasam na kahit sa malayo ay may pagdudugtong ng damdamin.

Siyang tunay na biyaya ang social media sa tuwing naririnig ko ang pangangamusta ng aking ina sa kabilang linya. Kaliwanagang maituring na hindi lamang sa mga “likes” o “shares” ng larawan masusukat ang presensiya ng okasyon, ngunit ang kagustuhang makadaupang-palad ang mga mahal sa buhay hindi man sa pisikal na pamamaraan.

Nasisinagan ng nakasisilaw na mga iluminasyon ang entablado nang ang dihunig ng hiyawan at palakpakan ay dumagundong sa tagpong kubkob ng naggagandahang dekorasyon. Sa bawat hampas ng nagtataasang takong ay kasabay ng pilit na umuukilkil na alinlangan at mga tanong.

Ang minsang paimpit na palahaw ni Shauntal-Ryne Claudio, isang alumni mula sa Taunang Pampanuruan 2020–2021 ng ACSci, sa kaniyang nakaraang kompetisyon sa Mutya ning Angeles 2024 ay mayroong nakakubling dalisay na pagmamahal para sa pageantry. Kaniyang inamin, hindi madali at malaki ang kaniyang ginawang paghahanda sa para sa kompetisyon.

Kung kaya’t kung madaling masilaw sa nagtatayugan at naglalakihang mga iluminasyon, kay rami ring paraan upang samsamin ang ilaw na ito nang magsilbing gabay sa makintab, malawak, at madulas na entablado tungo sa inaasam na korona.

Ito ay ang kaniyang nagsilbing inspirasyon upang ipamalas ang angking ganda’t talino na tiyak na pupukaw sa kanino mang matang hahagip sa

Tulad ng aking alalay na pantablay na konektado’t hindi ko nais mawalay sa aking selpon–ang pag-init nito ay itinuturing kong birtwal na yakap na hindi mapigil ng anomang distansya mula sa aking ina. Sa dulo ng lahat, ang Kapaskuhan ay isang tradisyong nagreregalo ng koneksiyon sa bawat isa; ang regalo ng lumalagablab na damdamin upang magsilbing tanglaw ang pairalin, sa loob man ng internet o sa lipunan.

Ang kaniyang pagsasanay at kabuoang karanasang ito ay nagturo raw sa kaniya na ang pagiging totoo sa lahat ng kaniyang ginagawa ang nagbigay-daan upang mas maging matatag. Katulad ng isang magarbong aranya, siya’y paunti-unting tiningala at hinangaan nang masungkit ang Ikalawang Puwesto sa naganap na Mutya ning Angeles 2024. Muling masdan ang pagsaboy ng tanglaw sa tagpong umiinog ang dihunig ng hindi lamang hiyawan kundi maging ng sakripisyo. Sisilip ang dumadagundong na pag-asa’t tataludtod ang iluminasyong magsisilbing gabay patungo sa koronang ginto.

kaniyang karisma. Aniya pa na ang namumukod-tangi sa proseso ng kaniyang paghahanda ay ang kaniyang personal na paglago.

ni DANICA CORDERO

Andrea Adriano

ni ALAINAH KACEY OCAMPO

ni GIAN MANALESE

ni AMAHRIAH ZOE MIOLE

ni GIAN MANALESE

Andrea Adriano

Shauntal Ryne sa Facebook

Wika, Wika, Kailan Mapipigtas ang iyong Tanikala?

Nariyan ka na magmula nang ako’y iniluwal, ang ritmong gawa ng pagkalembang ng iyong tanikala ang nakasanayang pakinggan. Bibig mong nakabusa ang laging nasisilayan. Tuwing pinagmamasdan ka, hindi maiwasang itanong, “Paano ka nagkaganiyan?”

Tuwing Agosto ka lang ba malaya?

Sa pangunguna ng Komisyon sa Wikang Filipino (KWF), “Filipino: Wikang Mapagpalaya” ay ang tema para sa Buwan ng Wika 2024. Ito ay nakaayon sa Proklamasyon Blg. 1041 s. 1997 na nagpapahayag ng taunang pagdiriwang tuwing Agosto 1-31 bilang Buwan ng Wikang Pambansa, at naglalayong magmulat at magpabatid ng kamalayan sa mamamayang

Pilipino ukol sa wika na kung saan

itinatampok ang paghahabi sa wikang magkukumot sa pagiging malaya.

Tila pagkatapos kang ipagbunyi at parangalan sa loob ng isang buwan ay babalik na sa loob ng madilim mong selda. Mula sa pagtatampok sa paghahabi nang nagawa mong kasaysayan, ay mga tanikala ang ihahabi sa iyong mga braso at binti. Ang tela na nasabing magkukumot sa pagiging malaya ay ang muling ibubusal sa iyong bibig na tuyo’t wala nang panlasa.

pambansang wikang “Tagalog” upang maging “Filipino” noong taon 1987. Layunin nitong bigyang pagkilala ang ibang wikang nailimbag sa ating kasaysayan sa nakalipas na mga taon.

Ang wikang Filipino ay isang dinamikong wika na ang pagbabago nito lamang ang tunay na kasiguraduhan. Dulot nito, masasabing pilit na inaalis ang panlasa nito upang burahin ang ningning, subalit kailanma’y hindi mahihigitan sa pagiging dalubhasa ng kahit anong wikang banyaga.

Wika, wika, hindi ka ba nagsasawa? Pinapalaya, pagkatapos ay muling ipagsasawalang-bahala…

Mula 1946, opisyal na naitatag ang wikang “Tagalog” bilang ang pambansang wika ng ating bansa. Datapwat, pormal na pinasinayaan sa ilalim ng konstitusyon ang pagbabago ng noo’y

Nariyan ka na magmula ng ako’y iniluwal, hinele at yinayapos gamit ang mga letra’t pantig. Pinapatunayang magmula noon, kailan man ay hindi ka magpapadaig sa pagpapalaganap ng pagkakaunawaan. Tunay kang makatwiran, araw-araw kong pinanalangin ang iyong kasarinlan.

Sa tuwing mahuhulog ang talulot ng rosas patungo sa kawalan ay dadapo ito sa selda niya, isang pangalang sariwa pa ang sugat sa rabaw ng lipunan. Isang mukhang kabisado na ng nakapiring na mata ng hustisya.

sa kanyang pagdating sa Adisucipto International Airport sa Yogyakarta, Indonesia dahil sa pagdadala ng 2.6 kilo ng heroin sa kanyang maleta noong 2010. Sa paglitis sa kaniya at kalaunan ay nahatulan para sa drug traﬃcking sa ilalim ng hurisdiksyon ng Indonesia at hinatulan ng kamatayan.

Mula karalitaan ng buhay sa Nueva Ecija ay sumiklab ang hangarin ni Mary Jane Veloso na makipagsapalaran sa isang lupang hindi niya tinubuan. Desperasyon kung isipin ngunit para sa isang ina ay tatahakin ang lahat mahandugan lamang ng maginhawang buhay ang kaniyang pamilya–tangan ang pangarap na umahon sa tanikala ng kahirapan.

Kung susuriin ito siya ay isang biktima ng humantraﬃcking. Naglakbay si Mary Jane sa Indonesia sa huwad na pangako nina Maria Cristina Sergio at Julius Lacanilao na makapagtrabaho sa ibang bansa. Sumiklab ang usaping ito sa buong mundo’t tumagos sa rabaw ng lipunan.

Drayber sa Paaralan, tagamaneho ng Kapalaran

Sa maingay na daloy ng trapiko at mga gulong na lumalapat sa aspalto, kung papasadahan ng tingin ang isa sa napakaraming dyip, matatanaw sa loob ay kumpulan ng mga estudyanteng binabaybay ang kalsada ng kapalaran.

Alam ng mga pasahero ang kanilang patutunguhan o destinasyon. Ngunit, hindi palaging sigurado ang papunta roon. Kaya’t nasa harapan ang mga drayber upang gabayan ang mga pasahero; ipaikot ang manibela patungo sa kung ano ang tamang daraanan.

Hindi maikakaila na dumadaloy kasabay ng kanilang dugo ang pagiging metikuloso nila sa paggabay sa mga nagiging pasahero sa ACSci. Libre lang ang pagsakay sa kanilang dyip, sa katunayan ay hindi ka makasasakay rito nang dalawang beses sapagkat ibang tao ka na pagkapara mo.

Sa likod ng pagsisikap ay isang patibong ang hindi niya namalayan siya’y nagpatihulog. Isang makinang na pangakong sa loob ay bitag–tila nag-iba ang mga alon at ihip ng hangin sa pagapak ng kaniyang talampakan sa estrangherong bansang hindi kaniya.

Ngunit hindi lamang masuyong yakap at halik ang pinabaon sa kaniya.

Si Mary Jane ay inaresto

Sa kasalukuyan matapos ang mahigit 15-taong pakikiusap, pagtangis, pagra-rally, at pakikipag-usap ng dalawang presidente ng Pilipinas ay nakauwi na si Mary Jane noong ika-18 ng Disyembre, 2024. Hindi lamang si Mary Jane Veloso ang naghahabi sa hibla ng hustisya’t nakikipaglaban sa human-traﬁcking, at mga OFW na nagsisikap upang mabigyan ng maningning na buhay ang kanilang mga pamilya.

Dalawa sa mga drayber ng Angeles City Science High School (ACSci) ay sina Gng. Marjorie D. Lacson at Gng. Alma Flor C. David.

Malubak man ang daan o walang kasiguraduhan sa patutunguhan, patuloy pa ring nariyan ang mga drayber ng ACSci na patuloy sa paggawa ng panibagong tatahakin. Nagsisilbing mapa at palaging handang magmaneho para lang makarating ang mga estudyante sa kanilang destinasyon. Sila ang gabay, maaaring sa kaloob-looban man ng Doña Aurora—o sa kalsada ng buhay.

TINIK NG ANIK-ANIK

ng mundo ay ang Sonny Angels. Ito ay nagsimula sa Japan, maraming taon na ang nakalilipas, ngunit kamakailan lamang ito umani ng kasikatan.

Nagliliitang nilalang na kinahumalingan ng kabataan, muli na namang nasisinagan ng madla. Kunot-noo at puno ng hiwaga, ang dimalirip na kahumalingan dito ay matinik na wari mo’y pumupukaw sa puso nang ‘di na makaimik at sumasabay sa maladaluyong na pagtangkilik.

Susuong kung saan lumubog ang barya ng demokrasya, kapalit ay isang pelikulang ang kinang ay bubulag sa patong-patong na katarata ng takilya.

Hindi maikukubling malaki sa hagway ng pagbabago sa ating lipunan ang nakatablay sa likod ng mga guro. Matatanaw rin na tuwing halalan ay walang pagaatubili ang mga guro na magbantay sa mga presinto ng botohan.

Nagsasaboy ng paalala at pangaral na bumoto nang nararapat.

Tulad ng isa sa pelikulang kalahok sa Cinemalaya Film Festival na ‘Balota’ ni Kip Oebanda. Ayon kay Oebanda, nararapat na laging nakatatak ang araw ng botohan sa ating isipan. Dagdag pa niya na kaniyang responsibilidad bilang direktor na puksain ang mga kasinungalingan, rebisyonismo, karahasan, at pandarayang

umaalingasaw sa bansa tuwing halalan.

Ang karahasan tuwing halalan ay hindi na bago; gasgas na ito at pilit na lamang ginagawang tradisyon.

Hindi titigil ang kuwento ng karahasan sa takilya hangga’t hindi naluluwa ng mata ng bayan ang katarata ng kasinungalingan. Ang barya ng demokrasya ay hindi nararapat itaya sa rumaragasang katubigan ng kamangmangan.

Sonny Angels, Labubu, Mofusand, ilan lamang ito sa mga nauusong kagamitan. Patok at laganap, kadalasan itong makikitang nakasabit sa mga bag, telepono, walet at iba pa.

Maliliit ngunit malakas ang kapit sa puso ng mga taong haling sa mga palamuti. Matatanda’t malalaki man ang katawan, walang takas sa pagnuot ng tinik ng kahumalingan.

Ang isa sa mga namamayagpag na anikanik saang kapuluan man

Maliliit ngunit ‘di matutumbasan ang ngiting gumuguhit sa ngiti ng mga tao. Maraming nakapagsasabi na ito ay nakapagdadala ng kapanatagan na sila ay may kasama araw-araw dahil dito.

Kaakit-akit man sa unang tingin, ngunit kung isip ay palalawigin, ito ay marahil isa sa mga nangungunang salik sa pagsibol ng sobrasobrang pagkonsumo ng mga produkto o overconsumption kung tawagin.

Kunot-noo ko mang sisilipin ang lahat ng hiwaga at anggulo ng matinik na anik-anik, puso lamang ang iimik sa kanilang tunay na layunin sa pagtangkilik.

ni GIAN MANALESE

dibuho ni RAFAEL ANDREI LUMANOG

ni GIAN MANALESE

ni JAMES CARLOS MANALO

Humakot ng gintong medalya ang Angeles City Science High School (ACSci) sa samu’t saring larangan ng pampalakasan sa ginanap na Divisional Public Meet noong ika-13 hanggang ika-17 ng Disyembre tulay upang tumuloy ito sa nalalapit na Angeles City Amateur Athletic Association (ACAAA).

Una sa mga lalarga sa ACAA ay ang ang matitikas na atleta ng paaralan sa Taekwondo, kung saan ay sumipa sila ng limang gintong medalya sapat upang hirangin na Overall Champion in Taekwondo Secondary Level.

Nagpasiklab si Anika Mae Torres para sa Poomsae Women’s Individual Category nang masungkit nito ang gintong medalya na sinundan naman nina Olven Andrei Mendoza at Irish Marielle Yamat na sinundan din ng isa pang ginto para sa Poomsae Mix Pair na inakbayan nina Chariss Ann Gomez, Irish Marielle Yamat at Anika Mae Torres para sa Poomsae Women’s Team Category.

Umamba rin ng ginto sina Rusbie Jaz Razon at Maria Isabelle Gomez para sa Kyorugi Men’s Category 3 at Kyorugi Women’s Category 2. Hindi rin nagpahuli ang mga mananayaw ng ACSci na sina Mischa Medina at Isaiah Oraye matapos nilang tangayin ng walang mintis ang lahat ng gintong medalya para sa kategorya ng Cha cha cha, Samba, Rumba, Jive, at Paso Doble.

Samantalang, sinisid din ng swimming team ng paaralan ang ginto na pinagunahan ni Jerlin Raumei Valencia ang ratsada sa kababaihan matapos nitong ubusin ang ginto sa 50m at 200m Breastroke na sinamahan ng 50m at 100m gold medals sa

Freestyle Category. Kung saan nakuha naman ni Patricia Sanchez ang ginto para sa 50m at 100m Butterﬂy para sa Women’s Individual Category.

Sinimot at hindi na nagpatumpik-tumpik pa si Nathaniel Mallari para sa mga kalalakihan matapos nitong ilista ang gintong medalya sa mga kategoryang 100m at 200m Breastroke at 800m at 1500m para sa Freestyle na sinundan naman ng 400m para sa individual medley na mainam na inakbayan ni Vin Gregor Calaguas ng ginto para sa 50m Freestyle para sa Men’s Individual category.

Humampas naman ng dalawang ginto ang koponan ng Table Tennis para sa Women’s doubles na binubuo nina Keisha Leuwan Menlendez at Shane Margarette Atienza na binakasan ng ginto nina Christian Ivan Cunan at Jesher Klein Ete para sa Men’s doubles.

Ayon naman sa panayam kay Ma’am Almaﬂor David na Assistant Principal ng paaralan ay mahalaga ang balanse ng pag-aaral at pagsali sa mga ganitong uri ng kompetisyon para sa mga estudyanteng atleta ng AcSci.

“Sana lang kahit na-e-enjoy na nila yung mga training and laro, i-ba-balance rin ‘yung academics. Kasi usually naman ang concern natin is may napapabayaan [academics] may na-sa-sacriﬁce.. Priority pa rin siyempre ang pag-aaral dahil papasok diyan ang self discipline, na susundan mo ‘yung passion mo, but at the same time you won’t give up doon sa mga priorities,” saad pa niya.

Lalahok naman ang mga nasabing atleta sa Angeles City Amateur Athletic Association (ACAAA) sa nalalapit na mga linggo.

Tibayan ang Utak

Alam mo ba?

Kauna-unahang

nadiskubre sa Pilipinas ang Arnis. Ito ay kilala na sa mga Pilipino bago pa man

DOMINASYON: ACSci Table Tennis, humampas sa ACAAA

Pinalo ng Angeles City Science High School (ACSci) ang kompetisyon matapos humakot ng iba’t ibang medalya sa ginanap na Angeles City Athletic Amateur Association (ACAAA) sa Table Tennis na ginanap SM Telebastagan noong ika-23 ng Enero, susi upang dumiretso ang ibang mga manlalaro nito sa Central Luzon Regional Athletic Association (CLRAA).

nagpatinag at bumulsa ng walang mintis na silver medal para sa mga kalalakihan mula sa nakabibilib na larong ipinakita nito sa court para sa Men’s Singles Category.

Umayuda naman ng isang silver medal para sa kababaihan si Shane Atienza, matapos ipakita ang walang kahirap-hirap na paglalaro sapat upang maibulsa ang medalya.

ang panahon ng pagsakop ng mga Kastila.

Nagliyab agad ang mga kamay ng pambato ng ACSci na si Jesher Klein Ete, kasama si Joshua Rain Sabian ng Governor Rafael L. Lazatin Integrated School (GRLLIS), matapos ang walang humpay na pagpalo susi upang makamkam ang ginto sa Men’s Doubles at selyuhan ang tiket para sa nalalapit na CLRAA at pangatawanan ang siyudad ng Angeles sa Table Tennis.

Sinundan naman ito ng veteran player na si Ivan Cunanan na hindi

Humirit din si Keisha Leuwan Melendez ng ACSci kasama si Clarisse Delmonte ng GRLLIS, nang isukbit nito ang silver medal para Women’s Doubles Category upang buuin ang ang limang medalya na inuwi ng koponan para sa eskuwelahan.

Ayon sa isang panayam sa CLRAA qualiﬁer na si Jesher Ete ay gagawin niya raw ang lahat ng kaniyang makakaya upang maiuwi ang gintong medalya sa nasabing kompetisyon at bigyang parangal ang ACSci.

NISPEROS, THREE PEAT!

Namayagpag at matagumpay na nadepensahan ni Louie M. Nisperos ng Soaring Phoenix ang kampeonato sa Men’s Chess competition para sa ikatlong diretsong pagkakataon sa ginanap na Intramurals sa Angeles City Science High School noong ika27 ng Setyembre ng nakaraang taon.

Ginamitan ng nakamamatay na Ruy Lopez at Scandinavian opening ng defending champion ang pambato ng Devouring Wolves na si Khurt Lawrence G. Aranquez para masikwat ang ginto sa championship round sa loob lamang ng mahigit tatlong minuto.

Mariin namang isinaad ng batang kampeon ang tamang mentalidad at pagiisip na kinakailangan na naging susi para sa kaniyang tagumpay kontra sa nasabing koponan.

“Mindset ko po is na sa larangan na chess ang iyong kinakailangan ay hindi tangkad o edad, sapagkat ang iyong kinakailangan ay ang respeto, disiplina, at ating tamang pagiisip,” wika niya.

Samantala, nakuha naman ng pambato ng Venomous Scorpions na si Kristoﬀer D. Alangilan ang ikatlong patimpalak sa nasabing kompetisyon.

Wolves, Naghimagsik sa Dragons

Iniwang sugatan!

ni SAMUEL JAMES CRUZ

Duguan ang mga pambato ng Vicious Dragons matapos mapasakamay sa matatalim na pangil ng Devouring Wolves ang kampeonato sa Women’s Basketball na ginanap sa Intramurals ng Angeles City Science High School (ACSci) noong ika-27 ng Setyembre ng nakaraang taon.

Sa pangunguna ni Clarize David, ang captain ball ng Wolves, nasiguro ng Wolves ang dalawang puntos sa katapusan ng unang quarter

Patuloy lamang ang pagpapakita ng mga Lobo sa kanilang bagsik matapos makakuha ni Sarah Macalino ng isang puntos sa ikalawang quarter, dahilan upang magawaran silang kampeonato sa iskor na 3-0.

Matatandaang hindi naging madali ang daan ng Wolves tungo sa ﬁnals dahil sa mainit na laban na ipinakita ng mga pambato ng Indomitable Stallions.

Nagsimula ang malakas na tadyak ng Stallions tungo sa pagpapahirap sa Wolves sa unang quarter kung saan walang nakakuha ng puntos dahil sa malakas nilang depensa.

Nagpakitang gilas naman si Valerie Salonga ng Wolves matapos nitong makakuha ng 2 points para sa kaniyang koponan.

Ang nakababagang laban ng Stallions at Wolves ay natapos sa iskor na 2-1, daan upang magtungo ang

Wolves sa kanilang susunod na laban.

“So ngayon dahil new face ako sa CLRAA and it’s my ﬁrst time na makaabot sa CLRAA, gagawin ko talaga yung best ko lalo na ‘yung partner ko na paiiralin pa rin namin ‘yung teamwork at hindi namin kakalimutan yung Diyos na nandiyan para sa’min,” saad pa niya.

mabibigay sa’min ngayon kasi kami nga yung mag-re-represent ng Angeles City. So hindi namin hahayaan na matalo kami at bibigyan namin sila ng isang magandang laban … Kaya humanda na kayo.”

Dagdag pa niya na hindi raw sila basta-basta magpapatalo at nagbigay pa ang player ng isang mensahe para sa kanilang mga kalaban.

“Malaking responsibilidad ‘yung

MATIRA MATIBAY!

Nakipagtagisan ng tikas at lakas ang iba’t ibang hayop sa kagubatan ng ACSci sa idinaos na Intramurals noong ika-26 hanggang ika-27 ng Setyembre, 2024.

Luluwas sa CLRAA ang mga atleta na nagwagi ng ginto upang makuha ang oportunidad na mairepresenta ang buong rehiyon sa nalalapit na Palarong Pambansa.

Stallions, three-peat sa Intramurals ni

TIGIDIG-Balahibo!

Itinanghal ang Indomitable Stallions bilang kabuuang kampeonato sa naganap na Intramurals sa Angeles City Science High School noong ika-26 hanggang ika-27 ng Setyembre.

Sa ikatlong pagkakataon, solidong nakipagbakbakan ang mga Stallions para sa kanilang dinedepensahang titulo.

Bumida ang kanilang mga manlalaro sa iba’t ibang uri ng laro, sinelyuhan nila ang gintong medalya sa Men’s Basketball kontra Vicious Dragons.

Dinomina naman ng mga ito ang Chess matapos makuha ang una at ikatlong pwesto, habang tinanghal naman na kampeon si Ivan Cunanan sa Men’s Singles Table Tennis.

Ayon kay Neil Andrew Baluyut,

ang Finals MVP ng Basketball, ibinuhos nila ang lahat ng kanilang makakaya upang maipanalo ang laban at masungkit ang gintong medalya.

Bagaman talamak sa gintong medalya, naging dikit pa rin ang laban ng Stallions sa Vicious Dragons para sa kabuoang kampeonato.

Sa agwat na sampung puntos, hindi basta-basta nagpakampante ang mga kabayong balot sa kalimbahin dahil pinagpatuloy nila ang pagpupursigi bunga upang maselyuhan nila ang ginto.

Nakuha naman ng Devouring Wolves ang ikatlong pwesto para sa kabuoang Intramurals.

Hindi maikakaila ang lakas at tatag

ACSci, wagi!

MALAKAS NA PALO TUNGO SA GINTO: Inuwi nila Jesher Ete at Christian Cunanan ng Angeles City Science High School (ACSci) ang ginto sa Table Tennis – Men’s Doubles sa nakaraang Public Meet 2024 noong ika-16 ng Disyembre.

Andrea Adriano

IVAN KURT AGAPITO

KAMPUS EKSPRES

GINTO ANG HATID, NANGIBABAW MEET: Ipinakita ng Angeles School (ACSci) ang galing nang makuha

Adamson, diretso sa Final 4

LAURENCE FULE Swak na sa Final 4 ang Adamson University (ADU) pagkatapos pataubin ang University of the East (UE) sa iskor na 68-55 sa quarterﬁnals ng UAAP Season 87 Men’s Basketball na ginanap kahapon sa SM Mall of Asia, Pasay City.

Bumandera para sa Falcons ang 6’5 center na si Cedrick Manzano na pumoste ng 17 points, 10 boards at 4 assists para akayin ang koponan.

Bumakas naman si Matthew Montebon ng 13 points at 6 assists kung saan ay sinosyohan nito ng 7 points at 7 boards ni Joshua Xeno.

Ayon sa panayam kay Montebon, unti-unti na raw nabubuo ang kanilang team chemistry

na susi ng kanilang panalo.

“The second round we started getting a little bit together, so all credit to the chemistry growing and then the camaraderie that’s been growing as well,” wika pa ng star center.

Kinatigan naman ng Red Warriors si Jack Cruz-Dumont na kumobra ng 15 points, 4 boards at 4 assists para sa koponan.

ACSci Taekwondo, sisipa sa CLRAA

Magkakasilipan naman ng tatag ang Soaring Falcons at De La Salle Green Archers na may twice-to-beat na bentahe sa Sabado para sa semiﬁnals.

Kinatigan ng koponan ang wonder kid at Public Meet gold medalist na si Olven Andrei Mendoza na sinimulan lang naman ang arangkada para sa ACSci sa kategoryang Mix Pair kasama si Irish Marielle Yamat, matapos nitong bumira ng gintong medalya para sa eskuwelahan.

Bumandera naman sina Anika Torres at Irish Marielle Yamat matapos nilang tadyakan ang silver medal sa

HAMPAS SA KASAYSAYAN

Pinuno ng National University Pepsquad ang Mall of Asia Arena nang hiyawan nang makopo nila ang kanilang ikawalong title sa Season 87 UAAP Cheerdance Competition noong Disyembre 1, 2024.

Bigong madepensahan ng Far Eastern University Cheering Squad ang kanilang kampeonato at ang pinakaback-to-back championship , Na siyang tinuldukan ng NU Pep Squad Gamit ang kanilang temang outer

inaasam na title space

Marlo Cueto ng INQUIRER NET

Ang naitalang pinakamahabang laro sa Volleyball ay nagtagal ng 85 na oras. Ito ay ang laro ng SVU Volleyball Team ng Netherlands noong Disyembre 2011 na may kabuoang 14,635 na puntos.

NU, SININDAK ANG FEU: Muling nagningning sa entablado ang NU Pep Squad matapos masungkit ang kampeonato mula sa FEU sa 2024 UAAP Cheerdance Competition na ginanap noong ikauna ng Disyembre, 2024.

Mula sa kanilang performance, kaakibat ng mga detalyadong costumes at props, tunay ngang kahanga-hanga ang kanilang out-of-this-world na routine matapos nilang mapabilib ang mga manonood at matagumpay na nasungkit ang panig ng mga hurado.

Nakalikom sila ng 713 na puntos, 86.5 sa tumbling, 91.5 sa stunts, 91 sa tosses, 85 sa pyramids, at 368 naman sa dance, habang siyam na puntos naman sa mga penalties. Nakamit din nila ang walong special awards at nanguna sa lahat ng kategorya ng kompetisyon.

Napantayan na nila ang University of Santo Tomas Salinggawi Dance Troupe at ang host school na University of the Philippines Pep Squad sa rankings para sa pinakamaraming bilang ng mga kampeonato.

“‘Yung pagkapanalo namin, hindi pa rin talaga ako makapaniwala na nangyari ‘tong eight-time champion na yung NU Pep Squad,” ani ni Gabby Bajacan, head coach ng NU Pep Squad.

Pinaunlakan ang isang makasaysayang araw para sa larangan ng atletika sa Pilipinas nang inilunsad ni EJ Obiena ang kaniyang kauna-unahang pasilidad para sa pole vault sa Marcos Stadium sa Laoag, Ilocos Norte noong Nobyembre 22, 2024. Ang pagbubukas ng pasilidad na ito ay hindi lamang isang tagumpay para kay Obiena kundi pati na rin para sa mga susunod na henerasyon ng mga atleta sa bansa. Sa aking pananaw, ang hakbang na ito ay isang mahalagang pag-unlad hindi lamang para kay Obiena kundi para sa buong atletikang komunidad.

Ang bagong pasilidad ay naglalayong matugunan ang mga pamantayan ng World Athletics at nagbibigay-daan para sa mga lokal na kompetisyon at pagsasanay. Sa kanyang talumpati, binigyang-diin ni Obiena ang kahalagahan nito bilang simbolo ng pag-asa at oportunidad para sa mga kabataang Pilipino. “Ang aking pangarap ay hindi nagtatapos sa akin,” aniya, nagpapakita ng kanyang dedikasyon hindi lamang para sa sarili kundi para rin sa susunod na henerasyon.

Sa kabila ng tagumpay na ito, mahalaga ring isaalang-alang ang mga hamong maaaring harapin ng mga batang atleta.

Selyado na ang puwesto ng Pilipinas sa 2026 World Lacrosse Women’s Championship matapos tambakan ang kapitbahay na Hong Kong sa iskor na 14-2 sa 2025 Asia Paciﬁc Women’s Lacrosse Championship na ginanap sa Sunshine Coast, Queensland, Australia.

Team Girls Category.

Humagupit pa rin ang bagyo ng mga kababaihan at patuloy na nanalasa sa kompetisyon na pinagunahan ulit ni Anika Torres nang makopo nito ang silver medal para sa Individual Category na binakasan naman ng isa pang silver medal ni Bella Gomez para sa Kyorugi 2.

Ayon naman sa isang panayam sa Central Luzon Regional Athletic Association (CLRAA) qualiﬁer na si Olven Andrei Mendoza ay mas lalo pa raw nitong pagbubutihin ang page-ensayo upang makamit ang gintong medalya sa prestihiyosong kompetisyon lalo na at bumulsa ito ng bronze medal sa nakaraang CLRAA.

“Since last year po ‘yung natanggap ko lang po is third place [bronze medal] siguro po for this CLRAA siyempre mas ilalagay ko yung work doon para kahit papaano po mag-improve…at gagalingan ko po talaga,” wika ng gold medalist.

Aabangan naman ng mga mambabasa ang mga nagwagi ng ginto dahil lalarga ang mga ito sa paparating na CLRAA sa susunod na mga linggo, tiyansa upang mairepresenta ang buong rehiyon para sa Palarong Pambansa. po

Bumandera sa bansa ang midﬁelder at player of the game na si Sarah Nelson na kumamada ng 4 goals kung saan binakasan ng kapwa nitong midﬁelder na si Ria Lagmedo nang walang mintis na hat trick.

Matatandaang nilampaso ng unranked Pinay team ang #19 China sa iskor na 15-3 bago ang #16 Hong Kong sa back-to-back games.

Ayon sa isang panayam sa Senior Captain na si Lizzie De Guzman ay isang karangalan daw na mairepresenta ang Pilipinas sa torneyo.

“It was an honor to represent my heritage on an international stage and connect with my roots through the sports I love,” ika niya.

Matatandaan na ito ang kauna unahang pagkakataon na lalarga ang Women’s team ng Pilipinas para sa World championship sa larangan ng Lacrosse.

Hamilton, aarangkada para sa Scuderia Ferrari

Opisyal nang kakarera para sa koponan ng Ferrari ang 7x World Champion na si Lewis Hamilton matapos wakasan ang historic na 12 taon nito sa Mercedes.

Nakuha ng pulang koponan ang batikang racer mula sa Mercedes sa isang tumataginting na multimillion dollar deal para sa Briton.

Ayon sa post ng 4-peat champ ay nasasabik daw ito para sa pagpasok ng bagong taon para sa kaniyang bagong koponan.

“I could not be more excited for the year ahead moving to Scuderia Ferrari, there’s a lot to reﬂect on,” saad niya.

Sisilipin naman ang tatag ng mga Pilipina sa nalalapit na World Championship sa Tokyo, Japan sa susunod na taon.

Samantala, batay sa isang panayam sa team principal ng Ferrari na si Fred Vasseur ay kailangan daw na mag-focus ng koponan sa kompetisyon kasunod ng historic transfer ni Hamilton.

“Everybody all over the work is excited and for sure, the mechanics are also excited but I think after the day one, we’ll have to turn this page and to be focused on the job,” wika niya.

Ang pagkakaroon ng pasilidad ay isang makabuluhang hakbang, ngunit paano natin masisiguro na ang lahat ng kabataan ay magkakaroon ng access dito? Dapat tayong magtulungan upang mas maraming pasilidad ang maitatayo at mai-promote ang mga programang pang-atletika para sa kabataan. Ang suporta mula sa lokal na pamahalaan at komunidad ay napakahalaga upang maisakatuparan ito.

Mahalaga ring isama ang mga lokal na coach at eksperto upang mas mapabuti ang kalidad ng pagsasanay. Ang kanilang kaalaman at karanasan ay makatutulong upang mas mapalakas ang kakayahan ng mga batang atleta. Ang pagbubukas ng pole vault facility ni EJ Obiena ay hindi lamang isang konkretong estruktura; ito ay simbolo ng pag-asa at pangarap para sa mas maliwanag na kinabukasan ng atletika sa Pilipinas. Umaasa akong magiging inspirasyon ito hindi lamang kay Obiena kundi pati na rin sa lahat ng kabataang Pilipino na nangangarap maging matagumpay na atleta. Sa pamamagitan nito, maaari nating asahan ang pag-usbong ng mas maraming Pilipinong atleta na makikilala hindi lamang sa lokal kundi pati na rin sa pandaigdigang larangan.

Sasabak si Lewis sa kaniyang kaunaunahang karera para sa Ferrari sa 2025 Formula Season Opener Australian Grand Prix na gaganapin sa ika-14 hanggang 16 ng Marso ngayong taon.

Ej Obiena: Liwanag ng Pag-asa sa Pole Vault

Ang tagumpay ni Obiena ay nararapat na magsilbing paalala sa lahat ng mga Pilipino tungkol sa kahalagahan ng determinasyon, pagsusumikap, at pagkakaroon ng tamang suporta. Sa huli, ang bawat hakbang tungo sa tagumpay ay nagsisimula sa

isang pangarap, at ngayon, may konkretong pasilidad tayong maaaring tawaging tahanan ng ating mga pangarap. Sa pinalawig na bersiyon, idinagdag ang mga ideya tungkol sa papel ng mga lokal na coach at eksperto, pati na rin ang mensahe tungkol sa halaga ng determinasyon at suporta.

IVAN KURT AGAPITO

Walang Mintis!

dibuho ni RAFAEL ANDREI LUMANOG

HAHARUROT SA FERRARI: Kakarera na ang dating Formula 1 Mercedes driver na si Lewis Hamilton para sa Scuderia Ferrari sa paparating na Australian Grand Prix 2025 Season Opener sa Albert Park, Melbourne na gaganapin sa ika-16 ng Marso,

KAMPUS EKSPRES

ISPORTS | PANDAIGDIG

ISPORTS | PAMBANSA

ISPORTS ISPORTS

Binuksan agad ng child prodigy ng

Taekwondo team na si Olven Andrei

Mendoza kasama ang senior na si Irish

ACSci, sasagupa sa CLRAA

patimpalak na Chacha, Samba, Rumba, Jive, at Paso Doble dahilan upang makuha ang Grade A na Overall Champion.

Laban, ACSci!

Marielle Yamat at ang kanilang coach na si G. Albert Sangalang Jr. ang paghakot ng eskuwelahan ng ginto matapos nitong sipain ang gintong medalya para sa Poomsae Mixed Pair category.

Ayon sa panayam mula sa gold medalist at CLRAA qualiﬁer ay ulit-ulit lang naman nitong binanggit sa sarili na kaya nitong makamit ang kampeonato sa kabuoan ng nasabing kompetisyon.

“Para makamit ko po ‘yung goal na ni-rereach ko is siyempre sabihin na ‘Kaya ko ‘to’ sa sarili ko na kaya kong kuhanin yung medal itself and kaya kong pagtrabahuan,” wika niya.

Umindak naman sa himig ng tugtugan papuntang kampeonato ang mga mananayaw ng ACSci na si Isaiah Oraye at Mischa Medina kasama ang kanilang coach na si Gng. Zephora Cruz pagkatapos nilang walisin at puwersahang kunin ang mga medalya para sa bawat kategorya ng

Batay sa isang panayam kay Isaiah Oraye ay nagagalak ito sa kanilang pagkapanalo lalo na at ito ang unang pagkakataon na sumali ang dalawa sa ganitong uri ng kompetisyon.

MGA NILALAMAN: Wolves, naghimagsik sa Dragons

PAHINA 18

Ej Obiena: Liwanag ng Pag-asa sa Pole Vault

“Winning felt incredible. After months of training, it was so rewarding to see our hard work pay off. To be honest, I never expected us to win and make it to CLRAA. As a first-time ballroom dancer, I thought we’d just reach the first public meet and that this would be more of a side quest,” wika pa niya.

Hindi rin nagpahuli ang iconic na “Double J” na tambalan nina Jesher Klein Ete (ACSci) at ni Joshua Rain Sabian ng Governor Rafael L. Lazatin Integrated School (GRLLIS) matapos nilang hampasin ang mga koponan para sa Men’s Doubles sa table Tennis, swak upang maibulsa ang gintong medalya.

Ayon sa isang panayam mula kay Ete ay hindi nila inasahan ang lakas ng kanilang mga katunggali sapat upang mahirapan nang wasto ang mga pambato sa nasabing kompetisyon.

“Kaming dalawa ng doubles ko [Joshua] is nagpractice naman kami. Even though nakalaban ko na siya last year is bumalik sila ng mas malakas pa kaya buti nalang ay nakabalik kami sa set score na 2-2 kaya lumakas yung loob naman at hanggang bilog yung bola is may chance pa,” wika pa niya.

Lumutang naman sa kompetisyon ang matutulin na manlalangoy na atleta ng paaralan na kinatawanan ni Jerlin Raumei Valencia nang masisid nito ng walang mintis ang mga ginto sa larangan ng 50m&100m Freestyle; at sa 50m&200m Breastroke.

Ayon sa panayam sa ACSci swimmer, ay pinaghandaan daw talaga niya at ng kaniyang koponan ang nasabing karera upang maibigay nila ang magandang laro para sa mga manonood.

Babandera ang mga atleta ng Angeles City Science Highschool (ACSci) sa nalalapit na Central Luzon Regional Athletic Association (CLRAA) matapos tumambad ang nagniningning na mga gintong medalya sa iba’t ibang larangan ng pampalakasan sa ginanap na Angeles City Amateur Athletic Association (ACAAA) noong ika-23 hanggang ika-25 ng Enero.

“Nag-focus kami sa intensive swimming training. Nagkaroon kami ng practice trainings para i-improve ang speed at endurance ng bawat event. Tinuruan namin sa tamang pacing, starts, stroking, at turns. Sinigurado namin na bawat miyembro ng team ay handang makapagbigay ng maayos na performance,” saad pa niya.

Nagagalak naman na ibinahagi ng Assitant Principal ng paaralan na si Gng. Almaﬂor David ang kaniyang opinyon sa resulta ng pagkapanalo ng mga estudyanteng atleta ng eskuwelahan sa nagdaan na patimpalak.

“We are proud and happy because the students shows that they are not just academically competent but they could also compete in other areas even sports…Kung may mga nag-e-excel sa sports and other areas. It just shows na we are training wellrounded individuals,” saad pa niya.

Swak at selyado na ang mga mga atleta para sa nalalapit na CLRAA susi upang mairepresenta ang buong rehiyon sa nalalapit na Palarong Pambansa.

ACSci Swimming Team, sinisid ang ginto

Lumusong, lumangoy at, nagtagumpay!

Sinisid ng mga manlalangoy ng Angeles City Science High School (ACSci) ang mga medalya sa katatapos lamang na Angeles City Amateur Athletic Association (ACAAA), na idinaos noong ika-23 hanggang 24 ng Enero sa Angeles City Sports Center.

Nagpakitang gilas at binida ng mga ito ang kanilang solidong bilis at liksi sa tubig — pagod ay hindi alintana lalo pa’t ito ang puhunan para sa inaasam na medalya at karangalan.

PAHINA 19

LATHALAIN

Baryang Balangkas sa Disiplinang Umaalpas

PAHINA 16

Lumista ng apat na pilak at dalawang ginto ang mga manlalangoy sa Group Category; 4x50m Freestyle Silver - Pauleen Velo at Patricia Sanchez; Vinza Calaguas, Yuan Gab Siapengco, at Robin Pangan; 4x100 Freestyle Silver - Nathaniel Mallari and Vinz Calaguas; 4x100 Freestyle Gold - Jerlin Valencia at Velo; 4x50 medley relay Silver - Sanchez, Velo, at Mallari; 4x100 medley relay gold- Valencia.

Hindi naman nagpahuli ang mga manlalangoy sa Individual Category; nasungkit ni Mallari ang tanso sa 400m Individual Medley at 100m Breaststroke, habang tatlong pilak naman sa 800m Freestyle, 1500m Freestyle, at

ni LAURENCE FULE

Sa saliw ng musika at ritmong isinasabuhay sa indayog ng kanilang katawan, hindi maikakaila kung bakit sa siyudad ng Angeles sila ang kakatawan.

Isinabuhay nina Mischa Medina at Isaiah Oraye ng Angeles City Science High School (ACSci) ang sining ng ballroom dancing, na siyang nag-udyok ng isang makasaysayang tagumpay sa Angeles City Amateur Athletic Association (ACAAA).

Sa bawat ikot at pilantik ng bewang at bawat hakbang

200m Breaststroke; umambag naman ng isang pilak si Valencia sa 100m Breaststroke at apat na ginto sa 50m, 100m Freestyle at 50m, 200m Breaststroke.

Ayon sa panayam kay Valencia, halos mga pribadong paaralan ang kanilang naging kalaban, kabilang na rito ang Angeles University Foundation (AUF), Holy Angel University (HAU) at marami pang iba, habang mabibilang sa daliri ang mga lumahok na pampublikong paaralan.

“Masasabi ko po sa kanila ay ‘Nice Swim!’, alam ko bawat atleta na sumali sa laban ay naghirap at nagbigay ng oras sa training, sila ang dahilan ng pagsisikap namin upang

pagbutihin ang performance namin sa training at sana magpatuloy lang sila sa paglaban upang makasama pa namin sila sa ibang kompetisyon,“ dagdag pa ng CLRAA qualiﬁer.

Bakas sa kanilang mga mukha ang tuwa na hindi matutumbasan ng anumang halaga matapos maibandera at bigyan ng karangalan ang eskwelang kanilang nirerepresenta — ACSci.

Lubos na paghahanda at pag-eensayo ang isinasagawa ngayon nina Mallari at Valencia para sa kanilang magiging laban sa CLRAA, handang handa na ang mga ito na muling sumubok, lumangoy, at manalo.

Indak ang Tumatak sa Tagumpay

na bitbit ang damdamin pinatunayan nilang ang pagsayaw ay hindi lamang isang palabas, kundi isang sining na sumasalamin sa kanilang disiplina at determinasyon.

Sa kanilang unang paglahok sa isang pormal na kompetisyon, hindi lamang nila pinahanga ang madla—kanilang pinangunahan at pinagharian ang entablado.

Matagumpay nilang inangkin ang lahat ng gintong medalya sa Cha-cha, Rumba, Samba, Paso Doble, at Jive. Sa bawat kumpas, tila isinalaysay nila

ang kanilang kuwento ng pagsusumikap, na naghatid sa kanila sa rurok ng tagumpay.

Sa tagumpay na kanilang natamo, sila ngayon ang magdadala ng watawat ng Angeles sa nalalapit na Central Luzon Regional Athletic Association (CLRAA).

Mula sa pagiging baguhan, na ngayo’y naglimbag ng alamat sa kanilang paaralan—isang patunay na ang tagumpay ay hindi lamang iginagawad sa mahuhusay.

Ang kauna-unahang medalya ng Pilipinas sa Olympics ay nasungkit ni Teóﬁlo Yldefonso noong 1928 sa larangan ng swimming, sa kategoryang 200m Breaststroke.

tansong medalya

Erith Valdez

Tikas at Lakas ng Angeleño!

pilak na medalya

Abigail Arceo