Profacility Guide 2013 - Nederlandse editie

Business Interactive Media bvba- Profacility Magazine Nr 36 • Driemaandelijkse publicatie • oktober – november - december 2012 • Nederlandstalige uitgave • 25 EUR • Afgiftekantoor Leuven Mail • P304098

PROFACILITY GUIDE 2013

2013

Efficiency in real estate, buildings, workplace, facilities & mobility management

1O

covers 1234 apart NL.indd 1

jaar

WWW.PROFACILITY.BE/GUIDE

04/12/12 09:19

DUURZAAM SCHILDEREN

HOGE KWALITEIT EN LAGE MILIEU-IMPACT IN BALANS WWW.SIKKENS.BE

covers 1234 apart NL.indd 3

04/12/12 08:37

Voorwoord De stille revolutie van de Facility Managers

T

erwijl de staten de brokken van de banken weer aan elkaar proberen te lijmen en de VN-organisaties zich buigen over het klimaatprobleem in een van de meest verkwistende landen van de planeet, veranderen de Facility Managers de wereld op hun manier: geluidloos, maar wel doeltreffend. Eerst en vooral door gebruik te maken van heel het conceptuele arsenaal dat de wereld van het Facility Management de voorbije jaren overspoelde: New World of Work, CSR, FM agility, food miles, smart sourcing, 3de werkplaats, Cradle2Cradle, facilitaire scorecard, Flex office, managing agent, BREEAM… Vervolgens door die te vertalen in concrete oplossingen voor hun onderneming of overheidsdienst. Die oplossingen plaatsen de mens en de werknemer weer centraal.

Ze beantwoorden aan de algemene nood aan een beter evenwicht tussen privéleven en werk. Ze vragen creativiteit en lef, want wie had amper 10 jaar geleden kunnen denken dat maatschappelijke, klimaat- en energieproblemen zo’n impact zouden hebben op het uitzicht en de functie van de werkplaatsen? Dankzij de ICT-ontwikkelingen en de evoluties in de beheermethodes krijgen die plaatsen diverse gezichten. Het zijn kantoren, woningen, coworking- en businesscentra. De werknemer blijft niet op één plaats zitten.

Het traditionele kantoor bestaat niet meer als instrument. Het is getransformeerd tot een uitwisselings- en communicatieruimte. ‘Het werk’ is niet langer een plek, maar een proces dat op verschillende manieren tot stand kan komen.

En het is de Facility Manager die dit alles mogelijk moet maken. Bij zijn eerste taak als beheerder voegde hij die van architect, van ziener die aangename en samenwerkingsbevorderende werkruimtes kan ontwerpen, van professionele gastheer die jong talent kan verleiden, die ze de waarden van het bedrijf kan bijbrengen en ze aan de onderneming kan binden. Maar daar houdt het niet op… Wie is de eerste ‘Mister Green’ van de onderneming als het niet de Facility Manager is? Als het bedrijf beslist iets te ondernemen om de ecologische voetafdruk van zijn activiteiten te verkleinen, om zijn maatschappelijke en ecologische verantwoordelijkheid op te nemen, om zijn verplichtingen op het vlak van de energieprestatie van gebouwen na te komen, of om zware belastingen te vermijden, te wijten aan de C02-uitstoot uit het transport en de verplaatsingen van zijn voertuigen…

Op wiens deur komen ze dan het eerst kloppen? Juist. Die met de letters F en M op.

Het is dus belangrijk dat de Facility Manager perfect op de hoogte blijft van deze evoluties. Niet om ze slaafs te volgen, maar wel om ze vóór te zijn en misschien zelfs te creëren. Als gespecialiseerde uitgever willen we onze rol in deze beweging spelen door de uitwisseling van kennis te bevorderen via een informatie- en uitwisselingsplatform: Profacility en zijn diverse mediavormen. Hiervan is de jaarlijkse Profacility Guide zonder twijfel het vlaggenschip. In deze 10e uitgave ontdekt u een schat aan heel recente ervaringen en goede praktijken van professionals die net als u de functie van Facility Manager vervullen.

We wensen u veel leesplezier. En misschien krijgt u wel zin om op uw beurt uw ervaringen en realisaties met ons te delen. Aarzel niet om ze ons te bezorgen!

Didier VAN DEN EYNDE Directeur Publicaties redactie@profacility.be

Profacility guide 2013 3

002 Edito NL.indd 3

29/11/12 18:55

De Profacility media zijn publicaties van

Uitgever: business Interactive media bvba Louisalaan, 475 -1050 brussel Tel. +32(0)2 669 77 65 - Fax +32(0)2 626 37 17info@ bimedia.be - www.bimedia.be

Trendbaro m

Directeur van de uitgave didier Van den eYnde - dvandeneynde@bimedia.be aDVERtENtiE & MaRKEtiNG Key account Manager Sigrid naUWeLaerTS - snauwelaerts@profacility.be Marketing & Business Development didier Van den eYnde - dvandeneynde@profacility.be advertentietarieven beschikbaar op www.profacility.be/advertising REDactiE Hoofdredacteur eduard CoddÉ Deskundige medewerkers Koen neVe, docent IFma, Facilitair directeur aZ nikolaas Patrick WaÛTerS director Facility management Consulting, aoS Studley Stuur ons uw persbericht naar redaction@profacility.be (Fr) redactie@profacility.be (nL) Doc McS

Redacteurs Patrick barTHoLomÉ, axelle demoULIn, bruno HodITTe, Tim HarrUP, Isabel GrILLeT, bénédicte deLLoYe, Kim VerHeGGe Vertalers michel bUCKInX, annelies VerbIeST, Isabel GrILLeT fotografen bernard de KeYZer - www.bdkz.net Geoffrey FrITSCH www.geofff.be PRoDUctiE lau-out Kurt THYS - Str8 - www.str8.be Drukkerij Van der Poorten nV - www.vanderpoorten.be Profacility is mediapartner van

aBoNNEMENtEN Inschrijven op www.profacility.be/abo contact: abo@profacility.be

FAcILITY MANAGEMENT : STrATEGIE, OrGANISATIE EN cONTrOLE

6 → 39

aankoop I outsourcing I bijscholing I FmIS I risk management I Integrated Facility management I Corporate Social responsibility (CSr) I Kwaliteitslabels en normen I Schoonmaak- en onderhoudsmanagement I Smart logistics I Hospitality management I Housekeeping I event management I bewaking I Cateringmanagement I archivering en opslagmanagement I Sourcing I Verhuizing en transportmanagement I Service Level agreement en KPI I Lean management I

© ATENOr

Verantwoordelijke uitgever: didier Van den eYnde, Louisalaan, 475 -1050 brussel

VASTGOED, GEBOUWEN, ENErGIE EN TEcHNIEkEN © alle rechten voor overname van teksten, advertenties of illustraties voorbehouden en dat voor alle landen. ontvangen documenten worden niet teruggezonden. Hun toezending sluit het akkoord van de auteur in voor vrije publicatie.

62 → 75

Inrichting, uitrusting, onderhoud en renovatie van gebouwen I Immotica I beveiliging van de gebouwen I automatisering, beheer en onderhoud van technische installaties I energie-efficiëntie van gebouwen en installaties I Waterbeheer I Toegangscontrole I Productie van hernieuwbare energie I Property management I Vastgoedmarkt I relokalisering I Stedenbouw I milieucertificatie van gebouwen I

4 PRofacility GUiDE 2013

003 NL.indd 4

29/11/12 18:56

o meter De Profacility Guide identificeert en analyseert de trends, bedreigingen en opportuniteiten voor het beheer van vastgoed, gebouwen, werkomgevingen, facilitaire diensten, wagenparken en mobiliteit. In deze gids zijn tal van casestudy’s opgenomen waarin ervaringen en best practices over het beheer van deze aspecten aan bod komen.

LEVERANCIERSGIDS

foto courtesy of Buroconcept

Dit onderdeel van de Profacility Guide publiceert bedrijfsprofielen van leveranciers en dienstverleners die u hun aanvullende vakkennis en knowhow aanbieden om het beheer van uw vastgoed, gebouwen, werkomgevingen, facilitaire diensten, wagenpark en mobiliteit te optimaliseren. In het tweede deel zijn de belangrijkste leveranciers en dienstverleners gerubriceerd volgens de aard van hun diensten of de productcategorie.

Workplace

40 → 61

Space management I Office design I New World of Work I Flex desk I Samenwerkingsruimten | Kantoormeubelen I ICT I Co-sharing I Geluidsen beeldmateriaal I Information management I Telewerken I

FLEET & MOBILITY MANAGEMENT

76 → 85

86 → 142

Wagenparkbeheer I Leasing I Verzekeringen I New World of Work I Autofiscaliteit I Mobiliteitsoplossingen I Bedrijfsvervoerplan (BVP) I Car policy I Intermodaliteit van het vervoer I Bijstand I Telewerken I

PRofacility GUIDE 2013 5

003 NL.indd 5

29/11/12 18:56

F

12

8

Facilitair scorecard Meten verbetert het beheer van en de dialoog met de leveranciers

Ervaringen delen Debat: zin en onzin van het Integrated Facility Management

18 38

foto Geoffrey Fritsch

FACILITAIR BESTUUROUTSOURCINGFMIS BIJSCHOLINGSCHOONMAAK EN ONDERHOUD SOCIAL RESPONSIBILITYSMART LOGISTICS HOSPITALITYEVENT MANAGEMENTBEWAKING CATERINGDOCUMENT MANAGEMENTSOURCING VERHUIZING EN TRANSPORTLEAN MANAGEMENT SERVICE LEVEL AGREEMENT EN KPI

FM Agility Het aanbod van facilitaire dienstverlening afstemmen op de vraag Co-investering in beveiliging Wanneer de leverancier partner wordt

Centrale informatiebank en kenniscentrum →→ www.profacility.be/fm 6 PROFACILITY GUIDE 2012

100 NL.indd 6

29/11/12 15:15

F

FACILITY MANAGEMENT

D

foto Geoffrey Fritsch

G G NT

21

→→

FM op Europees niveau Benchmark en lobbying

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Richtlijn voor een verantwoordelijk beheer

foto Bernard De Keyzer

34

30

100 NL.indd 7

Facility Manager of the Year FM best practices in de kijker

PROFACILITY GUIDE 2012 7

29/11/12 15:15

FM I OPLEIDING I BACK TO BASICS I

Facilitaire scorecard De overbrugging tussen k ifMa organiseerde in september 2012 voor een selecte groep een hoogstaande opleiding over de facilitaire Scorecard. in dit artikel krijg je op summiere wijze een overzicht van de belangrijke boodschappen en voorbeelden met betrekking tot de facilitaire scorecard: prestatie-indicatoren en rapportering voor facilitaire medewerkers en leidinggevenden.

Koen Neve Gastprofessor Erasmushogeschool, Docent ifMa, Kluwer, ifBD, VoKa facilitair Directeur aZ Nikolaas

O

verzicht over de hele keten.

Facility Management speelt zich op alle niveau’s af. Enerzijds heb je de bepaling van uw facilitaire strategie, als onderdeel van de organisatiestrategie. Welke visie hebben we op onze werkplekken? Welke waarde hechten we aan klantgericht werken? Wat zijn onze standaarden?

Wie zijn onze belangrijkste klantengroepen? Anderzijds heb je de operationele uitvoering van de afspraken, zoals de schoonmaak van het sanitair, het bestellen van kantoormateriaal, de receptie bezetten, het onderhoud van de lift. Ertussen zitten taken zoals planning van mens en middelen, project management, raamcontracten afsluiten.

Een facilitair verantwoordelijke heeft er alle belang bij om het overzicht te bewaren. Elke facilitaire betrokkene doet dit voor zijn deel van het proces binnen zijn werkdomein. Uiterst belangrijk is om niet alleen de resultaten te meten van je leveranciers, maar ook die van je eigen facilitaire afdeling en de resultaten bij de eindgebruiker, de klant.

Waarom meten?

Als je dus je resultaten kunt zichtbaar maken, dan kan je ook bijsturen. Een facilitaire scorecard is een tool dat perfect aansluit bij het continu verbeteren van je werking, met name de PDCA-cyclus (Plan – Do – Check – Act) is de rode draad. Het vormt eveneens een ideale communicatietool. Er kan gemakkelijker gepraat worden tussen klanten en dienstverleners over de resultaten en de prestaties als er een gemeenschappelijk aanvaard model bestaat over hoe en welke prestaties gemeten worden.

Redenen voor het groeiend gebruik van prestatiemetingen en de rapportering ervan zijn: • Toename in uitbesteding van facilitaire diensten met verhoogde aandacht voor opvolgen van externe leveranciers, bewaken van de prestaties, monitoren van de uitvoering, beoordelen van geleverde en beleefde kwaliteit.

• Hogere eisen die aan management van facilitaire diensten worden gesteld, waardoor de ‘marketing’ van facilitair management

VEraNKEriNG PrEStatiE-MEtiNGEN

Het is belangrijk om niet alleen de resultaten te meten van je leveranciers, maar ook die van je eigen facilitaire afdeling en de resultaten bij de eindgebruiker, de klant.

onderaannemers

Specialistische Kernleveranciers

onderaannemer a

Schoonmaak

onderaannemer B

technische installaties

onderaannemer c

catering

onderaannemer D

Postkamer repro

onderaannemer E

Energie Beveiliging

onderaannemer X

andere

facilitair Beheer

organisatie

Klanten

Processen

Systemen

competenties

8 Profacility GUiDE 2013

140 Facilitair Scorecard NL.indd 8

29/11/12 14:04

en klant en leveranciers geholpen wordt door te communiceren wat goed gaat en wat kan verbeterd worden, wat moet leiden tot een hogere waardering door de interne klant of belanghebbenden.

• Toenemend belang van facilitair management in succes van de organisatie, met het aantonen van toegevoegde waarde van facilitaire afdeling, • Continue prestatie verbetering, waar ook de facilitaire dienstverlening op zoek gaat naar kwaliteitsverbetering, kostenbewaking, productiviteitsverbetering en verhoogde effectiviteit.

Wie vandaag niet bezig is met de facilitaire ‘resultaten’, uitgedrukt in termen van prestatieindicatoren, kan onmogelijk in constructief overleg gaan met zijn omgeving (intern/extern).

Balanced Scorecard Als facilitaire organisatie definieer je doelstellingen.

Wanneer we een succesvolle organisatie willen zijn, willen we breder kijken dan enkel de financiële doelstellingen of resultaten. In managementlectuur heet dit model de Balanced Scorecard (KaplanNorton). We trachten een balans te vinden tussen meerdere soorten resultaten en dus doelstellingen: • Financieel: welke kostenparameters zijn belangrijk op te volgen teneinde budgetten te beheren en besparingen door te voeren?

• Klantentevredenheid: welke parameters dienen we op te volgen teneinde de tevredenheid van onze (interne) klanten te optimaliseren?

• Kwaliteit van de processen (process excellence): welke kwaliteits-en proces gebonden parameters zijn belangrijk op te volgen zodat de leverancier maximaal aan de vooropgestelde eisen kan voldoen?

• Innovatie, duurzaamheid, individuele ontplooiing: welke parameters verzekeren groei, innovatie en marktconformiteit?

Om onze doelstellingen te bereiken, dienen we de juiste zaken af te spreken en op te volgen. Het gebruik van een Service Level Agreement (SLA) zal hier zeker bij helpen. Een SLA veranker je, net zoals je Scorecard, over het hele proces heen: van eindklant tot in de contracten met je leveranciers en subcontractors.

Wie vandaag niet bezig is met de facilitaire ‘resultaten’, uitgedrukt in termen van prestatie-indicatoren, kan onmogelijk in constructief overleg gaan met zijn omgeving.

Voorbeelden van Service Levels en Prestatie-Indicatoren Als we de vier perspectieven van de Balanced Scorecard respecteren, kunnen we voor facilitaire dienstverlening komen tot een aantal generieke indicatoren. Enkele voorbeelden: Klant perspectief Gegronde klachten

5

Responsetijden binnen de afspraken

100%

Oplostijden binnen de afspraken

100%

Klanttevredenheid (schaal 1 op 10)

7

Financieel perspectief Budgetoverschrijding binnen afspraken % dienstverlening afgedekt in contracten % afwijkingen op raamcontractprognose Inzicht in openstaande verplichtingen

0% 100% 0% 100%

Processen Aantal procesverbeteringen (efficiënt, effectief) Afwijkingen op proces, d.m.v. audit Afwijkingen op de Product- en Dienstencatalogus

1 per jaar per dienst 0% 3

(= klantspecifieke SLA’s) Reduceren aantal leveranciers

Te bepalen

Innovatie, Leren, Duurzaamheid Aantal innovaties m.b.t. klanttevredenheid

1 per jaar per dienst

of kostenverlaging

Tips voor een werkbare facilitaire scorecard Aantal productverbeteringen m.b.t. duurzaam beheer Om met succes een facilitaire scorecard te gebruiken,

1 per jaar per dienst Profacility GUIDE 2013 9

140 Facilitair Scorecard NL.indd 9

29/11/12 14:04

indicatoren. Gebruik eenvoudige kleurcodes (groen – geel – rood) en/of smileys. Tracht je scorecard te linken aan een FMIS.

Met gebruik van de Balanced Scorecard van Kaplan-Norton probeert men een balans te vinden tussen meerdere soorten resultaten: financieel, klantentevredenheid, kwaliteit van de processen, innovatie, duurzaamheid, en individuele ontplooiing.

Wees specifiek! Een derde succesfactor voor de facilitaire scorecard: vermijd containerbegrippen zoals ‘ik eis goede kwaliteit’ of ‘de klant moet tevreden zijn’. Door in te gaan op de details achter het containerbegrip kom je tot een veel beter begrip van wat eigenlijk bedoeld wordt. Hierbij kan je een boomstructuur gebruiken (zie kader). De elementen die meer specifiek gedefinieerd zijn, kunnen ook eenvoudiger gemeten worden. Goede indicatoren bekom je door ze af te toetsen t.o.v. SMART: zijn ze Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdsgebonden.

Vergeet niet om voor elke indicator duidelijk te omschrijven waar het over gaat. Maak een template met daarin minstens de titel van de indicator, het target of de norm, de frequentie van meten, de frequentie van rapporteren, de onderbouwing (berekening), de bron van gegevens, de score en weergave van de resultaten. Waak over duidelijk ownership!

zal vanaf het begin aandacht nodig zijn voor het creëren van maximale betrokkenheid. Het begint bij de eigen facilitaire afdeling waar een bewustzijn voor het belang van ‘meten en opvolging’ nodig is. De FM-afdeling zal ook voor de eigen werking prestatieindicatoren benoemen want ook zij maken integraal deel uit van het facilitaire dienstverleningsproces. Een volgende partner is de interne klant. Deze heeft er alle belang bij om zijn ‘belangen’ weerspiegeld te zien in service levels en vervolgens in goede resultaten op de scorecard. Een derde partner waarmee je bouwt aan betrokkenheid is de externe leverancier. Het is dus uitermate belangrijk om de leverancier bewust te maken van zijn bijdrage tot het ‘facilitaire’ succes.

Naast betrokkenheid is er nog een succesfactor: Veel succes. eenvoud (Keep it simple, no overkill). De verleiding is groot om meteen veel meetpunten te benoemen.

Een goed aantal hangt af van de meetbaarheid van de score. Indien de resultaten automatisch kunnen gegenereerd worden, kan je er gerust enkele kritische meetpunten bijnemen. Indien het meten een zware klus is die maandelijks op je afkomt, dan kan je je beter beperken tot enkele goede metrics. Een normaal aantal voor één facilitair proces is 4 tot 5

Koen NEVE n Gastprofessor Erasmushogeschool, Docent IFMA, Kluwer, IFBD, VOKA Facilitair Directeur AZ Nikolaas

Werkbare en leesbare facilitaire scorecard Voor een werkbare facilitaire scorecard, gelieve containerbegrippen te vermijden zoals ‘ik eis goede kwaliteit’ of ‘de klant moet tevreden zijn’. Door in te gaan op de details achter het containerbegrip kom je tot een veel beter begrip van wat eigenlijk bedoeld wordt. Hierbij kan je een boomstructuur gebruiken.

Responstijd <1u Snel Reparatietijd < 4u Orderwijzigingen tot 2d voor levering “Goede service”

Flexibel Hoeveelheidsafwijking max. 10% Technisch expert beschikbaar 7d24u Productkennis Technisch geschoolde medewerkers

10 Profacility GUIDE 2013

140 Facilitair Scorecard NL.indd 10

29/11/12 14:04

Uw maandelijkse afspraak met de actualiteit Alle informatie rond de optimalisering van het beheer van uw vastgoed, gebouwen, werkomgeving, facilitaire diensten en mobiliteit.

1 0 jaar

de

m.profacility.be Volg het laatste nieuws op uw iPhone of andere smartphones.

newsletter Om de newsletter gratis te ontvangen via e-mail, schrijf u in op www.Profacility.be/newsletter.

De Profacility-media zijn publicaties van Business Interactive Media sprl Avenue Louise, 475 BE 1050 Brussels TEL. +32 (0)2 669 77 65 I FAX. +32 (0)2 626 37 17 info@bimedia.be I www.bimedia.be

140 Facilitair Scorecard NL.indd 11

ADVERTISING Sigrid NAUWELAERTS â&#x20AC;˘ snauwelaerts@profacility.be

29/11/12 14:04

FM I Outsourcing STRATEGY I

Integrated Facility Man a vereist sterke eigen FM Integrated FM (IFM) staat voor één enkele dienstverlener, met eventuele subcontractanten, die op geïntegreerde wijze zorg draagt voor alle facilitaire diensten en producten.

Integrated FM draagt tevens de volle verantwoordelijkheid voor het kostenbeheer en de kwaliteitscontrole. Het management van Integrated FM kan zowel door de klant als door de dienstverlener verzekerd worden.

T

Rudy Clonen Director Consultancy MCS

ijdens het 5e Interactief FM Congres, op 25 oktober 2012 georganiseerd door KI’communications in het kasteel van Edingen, opende Rudy Clonen, Director Consultancy, MCS: “Bij de voordelen van Integrated FM (IFM) staat bovenaan het centrale aanspreekpunt voor alle facetten van de facilitaire dienstverlening. Niet minder belangrijk is de mogelijke kostenbesparing als gevolg van het schaalvoordeel dat met IFM bereikbaar is.

Bijkomende voordelen zijn een grote flexibiliteit m.b.t. de inzetbaarheid van mensen voor de verschillende facetten van de dienstverlening, een eenduidige rapportering, de toegang tot heel wat operationele kennis die bij de service provider aanwezig is, de mogelijkheid opnieuw voluit te focussen op de corebusiness van de organisatie.

Vergeten we zeker ook niet de gestroomlijnde facturatie en transparantie in de kostenstructuren”.

Toch kunnen de geformuleerde voordelen zich ook als nadeel manifesteren. Zo is het voordeel van één centraal aanspreekpunt slechts effectief

“

indien die persoon ook over de verwachte competenties beschikt. De inherente mogelijkheid om kosten te besparen via IFM vereist ook dat de dienstverlener kritisch blijft t.o.v. zichzelf en de betrokken subcontractanten. Het risico zit er ook in dat men het overzicht over de kosten verliest en/ of de gerealiseerde besparingen verloren gaan in het beheer van de services. Transparantie is een must zowel vanuit de service provider naar de klant als omgekeerd. Een leverancier kan pas goed presteren wanneer de klant hem juist informeert over de doelstellingen die hij via IFM wil realiseren.

Niet alleen voordelen Naast voordelen toont IFM ook bepaalde risico’s tot nadelen.

Rudy Clonen: “IFM laat de band met de bedrijfsstrategie los. Evenzeer als FM moet IFM een meerwaarde bieden voor de organisatie. De kwaliteitscontrole op de geleverde diensten is zeer kritisch en wordt bij voorkeur bij een onafhankelijk bedrijf neergelegd. Bij IFM-contracten bestaat het risico dat het voortdurend verbeteren van processen en kostenbeheersing onvoldoende aan bod komt. De interne controle op de FM-kosten wordt beperkt. Er is eveneens het risico aan verlies van kennis over de processen aan klantenzijde, evenals een gebrek aan benchmarken. En last but not least is er de zeer hoge uitstapdrempel voor wie uit een IFM-overeenkomst wil stappen – de service provider is hier duidelijk in het voordeel!”.

Een IFM concept opbouw is geen “copy-paste” maar “maatwerk”.Objectieve kwaliteitscontrole en value-KPI’s zijn de sleutel tot succes.

Change management process mag niet onderschat worden.

Foto Geoffrey Fritsch

“

12 Profacility GUIDE 2013

150 IFM NL.indd 12

29/11/12 14:05

n agement M -organisatie Sterk engagement voor change management Rudy Clonen adviseert om voorafgaand aan de keuze voor IFM grondig de actuele eigen FM-situatie te analyseren. IFM dient zowel strategisch als tactisch FM te implementeren en de bedrijfsstrategie maximaal te ondersteunen.

“IFM is meer dan outsourcen alleen” benadrukt Rudy Clonen. “Het gaat om het realiseren van een meerjarenplan voor FM. De kwaliteitscontrole is een onmisbaar element in het lastenboek”.

Het beheerconcept dient gedreven te worden door kwalitatieve KPI’s (Key performance indicators, of ook Kritieke prestatie-indicatoren). Er moet selectief omgegaan worden met het oplijsten van KPI’s: ze moeten objectief meetbaar zijn, maar ook beheersbaar, wat door een goed FMIS wordt opgevangen. De opgestelde KPI’s mogen zich niet

beperken tot de dienstverlening, maar moeten ook betrekking hebben op de interne organisatie door de klant.

“Onderschat het change management niet!” benadrukt Rudy Clonen. “Wat voordien niet goed was, wordt dat evenmin door outsourcen. De eigen processen moeten kloppen; er moet vooraf orde op zaken worden gesteld. De processen moeten zo volledig mogelijk gedocumenteerd en gecommuniceerd worden om IFM te laten slagen”.

Soms is het dan ook raadzaam om IFM stap voor stap in te voeren. Veelal vertrekt een IFM-samenwerking met een service provider zeer enthousiast, maar komt daarna in een dip terecht. Een goed change management zal er dan in slagen opnieuw het tij te keren en de samenwerking een nieuw elan te geven.

Motivatie IFM-keuze • Kostenbesparing • Flexibiliteit • Focus op corebusiness • Toegang tot kennis • Betere kwaliteitscontrole op de dienstverlening • Verminderen van eigen

90% 90% 70% 70% 60% 40%

personeelsbestand

Eduard Coddé n

Sterktes • Één aanspreekpunt • Kostenbesparend tegenover schaalvoordelen • Éénduidige rapportage • Toegang tot operationele kennis • Focus op de core business • Lean facturatieproces • Transparantie • Flexibiliteit Bedenkingen • Focus op kosten • Onvoldoende link met bedrijfsstrategie • Geen neutrale genormeerde kwaliteitscontrole • Onvoldoende focus op continue verbeteringsproces • Risico tot verlies van kennis • Beperkte controle facilitaire kosten en benchmarking

Doc. MCS

Integrated Facility Management: sterktes & bedenkingen volgens Rudy Clonen

Bij Integrated Facility Magnagement (IFM) verzorgt één dienstverlener (met eventueel verschillende subleveranciers) de facilitaire diensten en producten op een geintegreerde manier. De dienstverlener draagt verantwoordelijkheid voor kosten, kwaliteit en continuiteit

Profacility GUIDE 2013 13

150 IFM NL.indd 13

29/11/12 14:05

FM I Outsourcing STRATEGY I

Foto Geoffrey Fritsch

Foto Geoffrey Fritsch

Reacties, visies en ervaringen in

Guy Eeckhout Facility & Maintenance Manager Barco NV

Bart de Sutter Director corporate facility & central services Euroclear

“Monitoring en rapportering moeten voorafgaand aan de IFM implementatie klaar zijn” Barco pakt de overgang naar IFM stapsgewijs aan en evolueert momenteel van ‘single service’-contracten naar ‘multi service’-contracten. Guy Eeckhout: “Bij het overschakelen van een regie-organisatie naar IFM is het de organisatie die moet bepalen welke processen bij wie worden neergelegd en ook wat men intern wil behouden. Interne en externe dienstverlening moeten goed op elkaar afgestemd zijn”.

Barco is als organisatie volop in beweging en momenteel nog niet echt klaar voor IFM. Guy Eeckhout: “Om te kiezen voor IFM moet aan een aantal randvoorwaarden worden voldaan. De synergie moet voordeel opleveren voor de organisatie. De IFM service provider moet zijn werk doen en meedenken in het belang van de klant. Als klant moet men kunnen loslaten bij het kiezen voor IFM. De verantwoordelijkheid voor de geleverde kwaliteit ligt bij de service provider, maar als klant behoud je de sturing over de output – wat met welke kwaliteit dient geleverd te worden”.

De looptijd van een IFM-contract mag niet korter zijn dan 5 jaar, maar moet ook de nodige flexibiliteit inbouwen om meer- en minderwerk op te vangen. Binnen de organisatie moet er voldoende implementatiecapaciteit aanwezig zijn om de overgang naar IFM te kunnen realiseren. “Dat wordt vaak onderschat” stelt Guy Eeckhout vast. “Monitoring en rapportering moeten voorafgaand aan de implementatie klaar zijn. De overtap van sturen op inhoud naar sturen op output vergt een aanzienlijke aanpassing”.

“De overschakeling naar IFM moet bijdragen om zowel tactisch als strategisch beter te doen” Euroclear zorgt voor de vereffening van de meeste beursoperaties en is internationaal vertakt. In de periode 2009 – 2013 wordt de bestaande FM-aanpak omgebogen naar IFM, met een te verwachten besparing van 20 miljoen euro (-30%).

Bart de Sutter: “In de verschillende landen wordt met verschillende service providers gewerkt, wat leidde tot een patchwork van leveranciers, ondoorzichtige kostenstructuren en een verschillende look & feel voor wat de dienstverlening in de diverse vestigingen betreft”.

De overschakeling naar IFM moet bijdragen om zowel tactisch als strategisch beter te doen. De operatie wordt samen bekeken met het beheer van de real estate portefeuille, omdat in sommige landen (vb.

UK) de verhuurder ook de service provider oplegt. Bart de Sutter: “De keuze voor IFM is deel van een globale strategie die moet leiden tot een lean en professionele FM-organisatie. De introductie van een degelijk FMIS is daarbij noodzakelijk, evenals het standaardiseren en harmoniseren van de FM-processen. Dat alles dient te gebeuren met een onvoorwaardelijke continuïteit van de werking”.

Euroclear concludeert dat de markt nog niet echt volwassen is voor IFM en dat het aantal potentiële partners erg beperkt is. Het zoeken van de gewenste synergiën blijkt moeilijk. Het sourcing-proces werd onderschat. Er duiken nogal wat culturele verschillen op, zowel intern als bij de mogelijke leveranciers. De gedane commerciële beloften verschillen teveel van de reële dienstverlening.

14 Profacility GUIDE 2013

150 IFM NL.indd 14

29/11/12 14:05

Foto Geoffrey Fritsch

Foto Geoffrey Fritsch

n in IFM

Bart De Clerck Hoofd facilitair beheer Arcelor Mittal Gent

Nick Haemhouts District Manager Western Europe GE Global Operations Properties

“IFM blijkt nauwelijks of niet toepasbaar op een industriële site” Arcelor Mittal is een geïntegreerd staalbedrijf. De Gentse vestiging omvat 460 gebouwen en een oppervlakte van 200.000 m². “Zeer specifiek voor een dergelijke industriële site is de veiligheidsproblematiek en de uitgestrektheid” commentarieert Bart De Clerck. “Bovendien verschillen de noden van de fabriek en deze van de administratieve diensten”.

In 2009 vond een reorganisatie plaats en werden de hard services toegevoegd aan het facilitair beheer van Arcelor Mittal Gent, dat zich tot dan enkel met de soft services inliet. Een deel van het operationele luik werd intern gehouden. De keuze viel op een ‘managing agent’ als extern contractbeheerder. “Momenteel zijn we nog niet klaar voor IFM” licht Bart De Clerck toe. “Er zijn nog teveel processen onvoldoende gestructureerd. Onze industriële site met heel wat oude gebouwen stelt hoge eisen aan veiligheid en vereist een grote variabiliteit naar onderhoud. IFM blijkt nauwelijks of niet toepasbaar op een industriële site als de onze. De vereiste specifieke kennis is zelden aanwezig bij de service providers”.

Bart De Clerck concludeert: “Wie IFM overweegt dient een meerjarentraject te voorzien. Wanneer er weinig potentiële service providers op de markt zijn, kan men de dienstverlening beter intern houden. Enerzijds kennen de gebruikers van de installaties ook de technieken, waardoor ze zeer kritisch staan t.o.v. externen, en anderzijds is het niet of nauwelijks mogelijk gevolgschade te claimen bij een onvoldoende competente partner”.

“Van IFM mag je een uniforme dienstverlening te verzekeren in een aantal vestigingen verwachten” Voor Nick Haemhouts is de keuze voor IFM een belangrijk middel om de FM-dienst duidelijker te linken aan de strategie van de organisatie. “Een IFM-contract omvat alle doelstellingen van FM voor de organisatie” benadrukt hij. “Het gaat om de noden van de facilitaire dienstverlening, de prioriteiten, plannen op langere termijn, prestatiemetingen, structuren en processen…”. ‘Integrated’ in IFM betekent ook dat de klant een persoonlijke benadering van zijn FM mag verwachten. Nick Haemhouts verduidelijkt: “Van IFM mag je een flexibel inzetten van middelen verwachten, de bekwaamheid om over de grenzen heen een uniforme dienstverlening te verzekeren in een aantal vestigingen van de organisatie, een enkel aanspreekpunt, tot zelfs een hecht partnership”.

Bij de keuze voor IFM hoort ook de keuze voor een louter operationele samenwerking of een vorm die tot op strategisch niveau gaat. In het eerste geval zal IFM hoofdzakelijk bijdragen tot het vergroten van de winstmarge. Als klant moet men de service provider de ruimte laten om winst te maken en goed te presteren. Niet zelden stelt de klant te hoge eisen aan de IFM-contractant.

Opgetekend door Eduard Coddé tijdens de plenaire sessies en workshops van het 5e Interactief FM Congres

Profacility GUIDE 2013 15

150 IFM NL.indd 15

29/11/12 14:05

FM I Outsourcing STRATEGY I

Welk model voor het facilitaire beheer?

Tijdens zijn inleiding tot het debat ‘Zin en onzin van Integrated Facility Management’ op het 5e Interactief FM Congres, gaf Rudy Clonen, Director Consultancy MCS, naast het alles omvattende Integrated Facility Management (IFM) toelichting bij drie andere modellen voor facilitair beheer: ‘Single Providers’, ‘Managing Agent’ en ‘Smart Sourcing’.

U

it de talrijke getuigenissen en ervaringen tijdens de debatten die gevoerd werden tijdens het Interactief FM Congres bleek dat bij het gedeeltelijk of geheel uitbesteden van het beheer van de facilitaire diensten, het ‘management model’ afhankelijk is van verschillende factoren. De keuze hangt in de eerste plaats af van de maturiteit van het eigen facilitaire beheer binnen de organisatie, de organisatie van de dienstverlening, de omvang van de organisatie, de complexiteit en het aantal te beheren sites. De keuze wordt evenzeer bepaald door de wil binnen de organisatie om zich voor langere termijn te binden aan één of meer leveranciers en de vrees te overwinnen dat deze beslissing gepaard gaat met het verlies aan interne kennis en de mogelijk in te grijpen in het proces van voortdurende verbetering van kwaliteit en efficiëntie van de dienstverlening. Onderschatten we evenmin de weerstand tegen de verandering zelf en de mogelijke onmacht de beslissing ongedaan te maken wanneer de samenwerking met de gekozen partner voor IFM niet het verhoopte succes kent.

‘Managing Agent’, een tripartite relatie Het grote verschil met het IFM-model is de onafhankelijkheid van het beheer t.o.v. de leveranciers van de facilitaire diensten. De kwaliteitscontrole en de correcte uitvoering van de contracten door de dienstverleners wordt verzekerd door een externe ‘Managing Agent’. De noodzakelijke informatie die als bron dient voor het opstellen van de KPI’s (Key performance indicators, of ook Kritieke prestatie-

indicatoren) voor de opvolging en de controle van het beheer, het benchmarken en het nemen van beslissingen, wordt idealiter aangereikt vanuit een goed functionerend FMIS, dat zowel door de opdrachtgever als door de leverancier(s) en ‘Managing Agent’ wordt gebruikt.

Kwaliteitscontrole Het model ‘Single providers’ is tot op heden het meest verspreide management model. Het bedrijf behoudt zelf het strategische beheer, de aansturing en de controle op de dienstverleners. Dat gebeurt veelal via contracten waarin SLA’s (Service Level Agreements) zijn opgenomen die individueel per leverancier het verwachte prestatieniveau vastleggen, de facturatie en de manier waarop controle en prestatiemetingen dienen te gebeuren.

In het ‘Smart Sourcing’-model ontstaat een tripartite relatie tussen opdrachtgever, de belangrijkste leveranciers en een externe auditor. Deze laatste verzorgt de audits, benchmarking en kwaliteitscontrole om na te gaan of de geleverde prestaties conform zijn met de onderschreven contracten tussen klant en leveranciers. Bij dit model verzekert de auditor een bilaterale rapportering naar zowel opdrachtgever als leverancier. De noodzakelijke informatie die als bron dient voor het uitvoeren van de audits, het benchmarken en de kwaliteitscontrole, wordt ook bij dit model betrokken vanuit een goed geïmplementeerd FMIS, dat in dit geval door de drie partijen wordt gebruikt.

Eduard Coddé n

Managing Agent bij Telenet

Claudine Decorte Algemeen directeur Facilicom Facility Solutions

151 managing agent NL.indd 16

Voor Telenet treedt Facilicom sinds 1 januari 2011 op als hoofdcontractant voor alle facilitaire diensten in de hoofdzetel in Mechelen, 17 regionale vestigingen en een 100-tal kopstations. Claudine Decorte, algemeen directeur Facilicom Facility Solutions: “Wij verzorgen het management van een scope van services onafhankelijk van leveranciers. De verantwoordelijke Facility Manager van Facilicom wordt geassisteerd door facility coördinatoren en neemt ook de facility operatoren op de eigen payrol, wat het voordeel biedt van een betere en flexibelere inzetbaarheid van de medewerkers, zodat we een hecht facility team kunnen creëren”. Het door Facilicom gedetacheerde facility management team is het eerste aanspreekpunt voor alle gebruikers en stuurt het operationele team aan: technici, klusjesmannen, schoonmakers, receptionisten, enz. Claudine Decorte: “Het aantal aanvragen voor Integrated FM oplossingen is de voorbije 2 jaar niet gestegen. Er is een vertragingsproces merkbaar bij de aanvragen, terwijl onze tak Facility Solutions wel groeit. De algemene trend in de bedrijfswereld is om kosten te drukken door het aantal gehuurde m² te beperken, niet door te kiezen voor Integrated FM”.

29/11/12 14:07

2013

w w w.efmc- conference.com

European Facility Management Conference 23 – 24 May 2013 I Prague, Czech Republic

Good reasons to attend the EFMC 2013 in Prague: • EFMC is a unique platform for FM professionals in Europe • State of the art know-how from business AND research • Study-tours to visit spectacular buildings in Prague • The exhibition gives you access to new valuable business contacts • Meet and greet international colleagues and experts

!

Win a free ticket

Including: • Welcome reception at Villa Richter • 2-day congress ticket • 2-day exhibition ticket • Gala Dinner at Zofin Palace • Accomodation for 2 nights

www.efmc-conference.com/win-a-free-ticket Presented by

Local Partners

Organized by

The Czech Republic Chapter of IFMA

w w w.efmc- conference.com 151 managing agent NL.indd 17

29/11/12 14:07

FM I Think Thank I FM Agility I

Waarom strijken Facility M die ze niet dragen?

Facility Managers hebben hectische agenda’s. Elke dag krijgen ze onverwachte vragen op hun bureau die eigenlijk een onmiddellijk antwoord vergen. Daarenboven moet de afdeling Facility Management ook nog zorgen dat de kwaliteit van de dienstverlening gewaarborgd blijft, de klantentevredenheid stijgt, de kosten dalen, het gebouw duurzamer kan uitgebaat worden… En om het nog wat moeilijker te maken, valt de vraag naar facilitaire diensten steeds moeilijker te voorspellen door teleworking, deeltijds werk en vele andere nieuwe werkculturen.

Patrick Waûters Director Facility Management Consulting, AOS Studley

V

allen al deze verwachtingen wel te combineren? En zijn ze ‘hapbaar’ voor een mens? Of is het kantoor van de facility manager gedoemd om een chaotische heksenketel te worden?

Gelukkig niet… Als we deze ogenschijnlijk nietcombineerbare uitdagingen wat meer van op afstand bekijken, wordt een mogelijke synergie zichtbaar. De facility manager moet niet proberen alsmaar sneller, beter, goedkoper en duurzamer te zijn, hij of zij moet vooral zoeken waar er minder kan worden gedaan. FM Agility is een techniek die hierbij kan helpen. ‘Agility’ (Afgeleid van ‘agile’, Engels voor ‘wendbaar’) betekent dat enkel die facilitaire ondersteuning wordt geboden die gevraagd wordt. Wat niet echt nodig is, doen we niet! Of hemden die we niet dragen, strijken we niet!

Afschaffing van overbodige facilitaire taken Wat moeten we binnen FM veranderen om echt ‘agile’ te worden? Een filter wordt pas vervangen als de installatie een aantal uren heeft gedraaid en niet per definitie x keer per jaar. We gaan met onze wagen toch ook pas naar de garage als die X kilometers op de teller heeft staan. En hebt u al opgemerkt dat de automonteur enkel de onderhoudstaken uitvoert die de boordcomputer op basis van het gebruik (conditie) nodig acht?

Het gebouw wordt enkel verlicht en verwarmd of gekoeld waar mensen aanwezig zijn… En moet iedere kamer echt iedere dag afgestoft worden?

Poetst u dan thuis ook elke dag? Ook de kamers waar u niet eens binnen ging? Moeten we echt zoveel (verschillende) maaltijden bereiden? Zijn 2, 3 postrondes per dag echt nog noodzakelijk?

Ongetwijfeld vindt u nog andere gelijkaardige voorbeelden in uw job.

Versoepeling van het aanbod FM Agility brengt een nieuwe denkwijze voor elke Facility Manager. De vraag naar facilitaire diensten beschouwen we niet meer als een constante.

We beseffen dat die vraag iedere dag anders kan zijn. Het aanbod aan FM ondersteuning zal snel, soepel en eenvoudig mee wijzigen met die steeds veranderende vraag ernaar. Gedaan met vaste volumes of vooraf bepaalde frequenties. FM Agility brengt ons binnen in een wereld waar facilitaire vraag en aanbod ‘soepel’ aan elkaar zijn gekoppeld zoals de partners van een (geoefend) danspaar.

Als we alle overbodige werk stoppen en niet méér middelen inzetten dan noodzakelijk, komt er niet alleen tijd vrij, er kan ook veel geld bespaard worden. Studies van AOS Studley bij veel verschillende klanten leren al jaren dat gemiddeld amper 63% van de werkplekken bezet zijn. Dit betekent dus dat gemiddeld ook ruim één derde van het facilitaire werk, de verwarming, koeling of verlichting geheel overbodig is.

Het besparingspotentieel is gigantisch, zonder kwaliteitsverlies of grotere risico’s. Tegelijk ligt hier een prachtige kans om het gebouw duurzamer te beheren.

Anticiperen op de vraag De Facility Manager zal daarom bovenal de evolutie van de vraag moeten meten. Hij moet zelfs een mechanisme of formule bedenken om die vraag te kunnen voorspellen. Hiermee zal hij goede afspraken kunnen opnemen in de contracten met zijn dienstverleners. Dit betekent dat de Facility Manager (nog) meer tijd zal moeten spenderen met zijn klanten en zijn leveranciers (nog) minder zal moeten aansturen en opvolgen. Er moet niet meer gecontroleerd worden of alle werk is gedaan, maar wel of alleen het echt noodzakelijke werk kwalitatief is uitgevoerd.

18 Profacility GUIDE 2013

440 FM agility NL.indd 18

29/11/12 14:07

y Managers hemden

De grootste uitdaging bij FM Agility zit hem in de beslissing over welke taken nodig en welke taken overbodig zijn. Deze beslissing moet immers op iedere moment genomen worden en door iedereen betrokken bij de facilitaire ondersteuning. We moeten daarom vooraf goede afspraken maken over wie deze beslissingen mag nemen (de gebruiker ? de FM afdeling, de dienstverlener ?…) en welke criteria bij deze beslissing van toepassing zijn.

te voorkomen. De nieuwe contracten zullen de leverancier meer vragen dan ieder jaar enkele procentjes te besparen via efficiëntieverbeteringen.

Uw leverancier zal zijn taken niet meer periodisch inplannen, maar ze pas voorzien als ze echt nodig zijn, bv. op basis van de info in het gebouwenbeheerssysteem of reserveringen. De kosten voor facilities zullen zo dalen, maar tegelijk ook variëren met de reële behoefte eraan. Hoe kan u uw financieel directeur nog gelukkiger maken dan met echt ‘gevariabiliseerde FM kosten’?

Resultaatsgebonden SLA’s Aankopers van facilitaire diensten moeten Belang van nieuwe technologieën prijsafspraken bedenken waarbij een leverancier Naast nieuwe contractvormen zullen ook meer beloond wordt als hij overbodige taken weet en meer nieuwe technieken voorzien worden

Volume van de vraag ten aanzien van het aanbod Vraag naar FM-diensten

Aanbod binnen Traditioneel FM

Aanbod binnen FM Agility

Tijd Profacility GUIDE 2013 19

440 FM agility NL.indd 19

29/11/12 14:07

Traditioneel FM

FM Agility

Aanbod op basis van vaste frequentie

Aanbod in functie van vraag

Facility Manager: Focus op opvolgen, controleren (reactief)

Facility Manager: Focus op klantvraag, aansturen (proactief)

Aankoper FM: Nadruk op prijs, marges

Aankoper FM: Nadruk op volume

De Facility Manager is een echte acrobaat: elke dag krijgt hij met onverwachte vragen te maken die bijna onmiddellijk behandeld moeten worden. Hij moet de continuïteit van de dienstverlening waarborgen, de klanttevredenheid vergroten, de kosten verlagen, de gebouwen duurzamer en energie-efficiënter maken,…

in onze gebouwen waardoor het gebruik ervan ‘moduleerbaar’ wordt. AOS Studley voorzag zijn nieuwe hoofdkantoor van verschillende technieken op basis van RFID waardoor het gebouw slechts verlicht, verwarmd of gekoeld wordt in functie van het aantal mensen dat binnen het gebouw aanwezig is en de lokalen waar deze zich bevinden. Diezelfde technieken laten ook toe om te zien welke lokalen (niet) gebruikt zijn en dus wel of niet gepoetst moeten worden.

Als we enkel de echt noodzakelijke FM diensten aanbieden, kunnen we nog een ander (dreigend) probleem oplossen of voorkomen: de schaarste aan goed geschoold FM personeel. Die schaarste op de arbeidsmarkt komt amper aan bod in facility land, maar zal er sneller dan verwacht stokken in de wielen steken… Als we overbodige taken niet meer uitvoeren, hebben we meteen minder medewerkers nodig en zal de vraag op de arbeidsmarkt dus dalen. Tegelijk verleggen we de druk op de marges naar een druk op de volumes.

Betere marges zullen dienstverleners toelaten betere medewerkers te lokken en aan boord te houden.

Laat het duidelijk zijn dat FM Agility verder gaat dan één maal de gebruikelijke diensten terug te schroeven. Het is een werkwijze waarbij we permanent evalueren wat nodig is en telkens het aanbod op die (wijzigende) noden afstemmen.

Deze methode moet elke Facility manager inbouwen in elk contract, voorzien voor elke taak en evalueren bij iedere FM kost. Zo kan hij mee springen op de ‘lean’ trein en verschillende vliegen in één klap slaan op zijn jaarplan…

Patrick WAÛTERS n Director Facility Management Consulting, AOS Studley

20 Profacility GUIDE 2013

440 FM agility NL.indd 20

29/11/12 14:07

FM I Benchmark & lobbying I

Facility management op Europees niveau Op 16 mei 2012 gaf ‘bring FM!’ het startschot voor een veelbelovend initiatief, dat het belang van facility management als business met een omzetwaarde van 7% van het bruto binnenlands product van de landen binnen de Europese Gemeenschap onder de aandacht

H

et begon allemaal een kwarteeuw geleden met Euro FM” blikt Jos Duchamps terug, voorzitter van ‘bring FM!’ en altijd al een voorvechter om facility management te laten uitgroeien tot een volwaardige professionele sector. “Euro FM heeft heel veel bijgedragen op het vlak van onderzoek en de uitbouw van opleidingen.

Nu uiteindelijk de EN 15221 norm zich als Europese standaard heeft doorgezet, is het tijd om de krachten op een meer Europees niveau te bundelen.”.

De EN 15221 norm houdt rekening met alle mogelijke invalshoeken uit de markt en is zowel geschikt voor de facility managers als voor internationaal actieve corporate vastgoedmanagers.

Bij de ontwikkeling waren naast ervaren experts ook grote service providers betrokken. Lange tijd was er sprake van de zogeheten ‘FM 6-pack’, omdat EN 15221 uit zes luiken bestond. Dat is inmiddels achterhaald, want in november 2012 zal een zevende luik gestemd worden, dat handelt over het uiterst belangrijke benchmarken. Jos Duchamps: “EN 15221 is werkelijk de standaard die alles omvat m.b.t. het facility management”.

2020 De agenda voor 2020 die door de Europese Commissie is vastgelegd, definieert tal van ‘flagships’ waarvan delen raken aan de domeinen die onder facility management ressorteren. Het gaat o.a. om energie, duurzaamheid, innovatie, verbeteren van de werkomstandigheden. Jos Duchamps: “In Brussel zijn zowat 15.000 lobbyisten actief voor de meest uiteenlopende sectoren. Facility management was niet vertegenwoordigd en werd in het verleden dan ook nooit betrokken bij het overleg met de EU. Daar wil bring FM! verandering in brengen!”

De ontwikkelingen binnen de Europese Commissie en de FM-industrie liepen gescheiden van elkaar en soms zelfs tegenstrijdig, terwijl de industrie juist vragende partij is voor een strikt bepaalde en algemeen aanvaarde normering. ‘bring FM!’ zet een structuur op van FM-leveranciers voor overleg met de Europese Commissie en het Parlement. Het doel is om de leveranciers van het volledige spectrum van

faciliteiten en diensten te vertegenwoordigen en een FM-index te creëren op Europees niveau. “Facility management verdient als volwaardig vakdomein erkenning door de Europese Unie en daar wil bring FM! voor ijveren” licht Jos Duchamps toe. “Om dat te bewerkstelligen hebben we een partner opgenomen met 25 jaar ervaring in het communiceren en overleggen bij alle EU instellingen. bring FM! wil enerzijds een aanspreekpunt zijn voor de EU en anderzijds de sector van facility management vertegenwoordigen bij de EU”.

Klaar voor actie De praktische werking van ‘bring FM!’ gaat van start op 1 januari 2013. Tot dan is vooral geïnvesteerd in ledenwerving en het opmaken van een actieplan.Een eerste succes is alvast geboekt: bij de uitvaardiging van de EU-richtlijnen voor publieke aankoop is ‘bring FM!’ erin geslaagd de EN 15221 norm te laten opnemen, zodat bij FM-inkopen voortaan verwezen wordt naar de definities opgenomen in deze norm. Voor het eerste werkingsjaar werden een vijftal actiepunten gedefinieerd. Er is het verbinden van FMIS, CAFM, BIM en NWoW met de digitale agenda. Het logisch samengaan van de EN 15221 norm en publieke aankopen, DBFMO-contracten en FM-outsourcing. Het dichter bij elkaar brengen van real estate, architectuur, stedenbouwkundige ontwikkeling, werkplaats en werkplek.

Eén van de allergrootste actiepunten is het benchmarken op Europees niveau van de verschillende facetten van FM. De Europese Unie heeft de meerwaarde van het nieuwe werken voor de maatschappij in haar geheel gezien en definieerde een project om in alle Europese landen ‘Het nieuwe werken’ te promoten via een “EU learning network for workplace innovation”. Ook hier ziet ‘bring FM!’ een belangrijke rol weggelegd.

Tot besluit benadrukt Jos Duchamps nog dat ‘bring FM!’ geen concurrent is voor Euro FM, dat nog steeds zijn waarde behoudt binnen de facilitaire wereld en dat de beide verenigingen complementair zijn. euvriendelijke strategie of inzet is.

Eduard Coddé n

Foto Geoffrey Fritsch

wil brengen van de Europese commissie en de andere Europese instellingen.

Jos Duchamps Voorzitter van ‘bring FM!’

Lidmaatschap ‘bring FM!’ richt zich tot in Europa gevestigde facilities en facility services in de domeinen ruimtelijke planning, infrastructuur, mensen en organisaties zoals die zijn vastgelegd in de EN 15221 norm onder de benaming ‘faciliy products’ en geregistreerd binnen een Europese kamer van koophandel. www.eucfm.org Profacility GUIDE 2013 21

120 Bring FM NL.indd 21

29/11/12 14:08

FM I Diensten in kantoorgebouwen I

Een conciërge tot uw dienst Op 2 oktober lanceerde Sodexo de eerste conciërgedienst voor bedrijven in een Belgisch ziekenhuis, namelijk het Grand Hôpital van Charleroi. De Belgische markt lijkt voortaan rijp te zijn voor een dienst die het evenwicht tussen werk- en privéleven verbetert.

V

Chantal Verbinnen, Operations Manager bij Sodexo: “Met de jacht op bekwaam personeel in het achterhoofd kan een dienst die de ‘work-life balance’ verbetert, een voordeel zijn om zich te differentiëren”.

Benjamin Bertho, Directeur van EasyDay “Ons zeer ruime dienstenaanbod gaat tot het zoeken naar leraren voor bijlessen aan de kinderen van de gebruikers”.

Voor Jean Van Lieshout van Ekivita moet het aanbod van corporate conciërgediensten voortdurend evolueren, met nieuwe interactiemodi, zoals apps voor smartphones en met nieuwe diensten die de gebruikers zelf kunnen voorstellen.

olgens een stadslegende zouden Amerikaanse werknemers in nood het telefoonnummer van hun bedrijfsconciërge gedraaid hebben in plaats van het nummer 911 van de hulpdiensten. Dat bewijst maar hoe diep de gewoonte om een conciërge om zich heen te hebben, vastgeworteld zit in de Amerikaanse werkmentaliteit. In België zijn we nog niet zo ver, maar het concept wint stilaan aan populariteit.

Steeds meer bedrijven zien in welk belang ze erbij kunnen hebben om het evenwicht tussen werken privéleven te verbeteren met een soort van conciërgedienst.

Ontstaan van een conciërgedienst Chantal Verbinnen, Operations Manager bij Sodexo, vertelt ons meer over het ontstaan van deze nieuwe dienst die aangeboden wordt op de campus Notre Dame van het Grand Hôpital in Charleroi. “We hebben contact opgenomen met de ziekenhuisbeheerders die het concept van het ziekenhuiswinkeltje wilden veranderen. Tijdens gesprekken met de directie bleek het idee van een conciërgedienst in de smaak te vallen. Het is geen geheim dat ziekenhuizen het moeilijk hebben om verpleegkundig en medisch personeel aan te trekken en bij zich te houden. Met deze jacht op bekwaam personeel in het achterhoofd, kan een dienstverlening die de ‘work-life balance’ verbetert, voor hen een voordeel zijn om zich te differentiëren.

En een conciërgedienst sluit perfect aan op dit principe”.

De conciërgedienst van het Grand Hôpital in Charleroi biedt alvast een brede waaier van diensten aan. Naast het onthaal van patiënten, eveneens georganiseerd door Sodexo, worden de klassieke taken van een conciërge uitgevoerd. Chantal Verbinnen geeft ons meer uitleg: “De verzoeken die bij de conciërgedienst ingediend worden, hebben vooral betrekking op dagdagelijkse diensten, zoals droogkuis, schoenmakerij, naaiwerk en de auto wassen. Door deze terugkerende diensten zullen de werknemers onze specifiekere diensten leren kennen. Ik denk daarbij aan de verkoop van theater- of filmtickets, reserveringen in restaurants, het boeken van reizen,

een geschenkenaanbod,...”. De conciërgedienst op de campus Notre Dame is open van maandag tot vrijdag van 7u00 tot 15u00. De komende maanden zal het programma uitgebreid worden naar de andere ziekenhuiscampussen, waar een bedrijfsconciërge op vaste uren persoonlijk aanwezig zal zijn, hoewel de diensten vooral aangeboden zullen worden via de telefoon en het internet.

Het dienstenaanbod richt zich niet alleen tot het ziekenhuispersoneel, ook de patiënten kunnen er gebruik van maken, wat dus een toegevoegde commerciële waarde zal betekenen voor de doelgroep van het ziekenhuis. Inschrijven is gratis voor zowel het personeel als de patiënten en hun gezinnen, maar de diensten zijn uiteraard betalend. De rendabiliteit van het model schuilt in een abonnement dat de werkgever neemt bij de conciërgedienst.

De conciërgedienst zelf kan terugvallen op een netwerk van dienstverleners met wie exclusieve handelsrelaties onderhouden worden, wat gepaard gaat met voorkeurstarieven en/of speciale acties voor de eindgebruikers.

Ekivita, de pionier in België Acties en voorkeurstarieven aanbieden is een van de sterke punten van Ekivita, de pionier van conciërgediensten in België. Ekivita werd in 1998 opgericht door enkele ondernemers met de steun van de investeringsgroep Mitiska Netfund Europe en is gespecialiseerd in de organisatie van diensten en het onderhandelen over werknemersvoordelen. De naam van het bedrijf - Ekivita - vat goed de dienstenfilosofie van het bedrijf samen: equilibribrium vitae, of een evenwichtig leven. Ekivita stelt in België een twaalftal mensen tewerk. Tot de klanten behoren topbedrijven als Siemens, UCB, Belgacom, Electrabel en GDF Suez. Onlangs heeft Ekivita ook een conciërgedienst opgestart in de GDF Suez Towers in Brussel.

Ekivita heeft vooral zijn aanbod als aankoopcentrale verruimd en maakt gebruik van de laatste technologische snufjes. “We hebben apps voor smartphones ontwikkeld waarmee de geolocatiegegevens gelinkt worden aan de gegevens van partners die specifieke promoties aanbieden voor onze geabonneerden” zegt Jean Van Lieshout, commercieel verantwoordelijke bij Ekivita. “De

22 Profacility GUIDE 2013

430 conciergerie NL.indd 22

29/11/12 14:09

De conciërgeruimte van het Grand Hôpital in Charleroi werd ontworpen door de binnenhuisarchitecten van Sodexo en is mooi geïntegreerd in de patio met een enorme muurschildering.

Het trio conciërge / callcenter / internet

kortingen voor de werknemers van de bedrijven die van deze conciërgedienst gebruikmaken, gelden voor zeer uiteenlopende dienstverleningen”. Ze hebben betrekking op alles wat te maken heeft met de auto (brandstof, carwash en verzekeringen), ontspanning (reizen, cultuur, sport) en zelfs huisraad. Zo biedt Ekivita korting op elektrische huishoudapparatuur en verlichting. De prijsverminderingen zelf variëren van -10% tot -40% wanneer Ekivita kan samenwerken met een nationale partner.

Er zijn speciale acties voor alle klanten van Ekivita en niet alleen voor de grote ondernemingen die een conciërge in dienst hebben. Via het Ekideskwebportaal kunnen KMO’s die de middelen niet hebben om een persoonlijke conciërge aan te stellen, hun personeel toch deze diensten aanbieden. “We streven ernaar om stap voor stap ernstige relaties op te bouwen met onze klanten” verduidelijkt Jean Van Lieshout. “Bovendien vernieuwen we constant ons aanbod op basis van de feedback en de wensen van onze klanten. Een goede communicatie met de gebruikers is essentieel”.

Bertho en Brigitte Verstuyft. Het bedrijf telt zeventien medewerkers en biedt diensten aan die hun klanten kunnen helpen met hun huishoudelijke taken en dagelijkse beslommeringen, zodat zij zoveel mogelijk tijd kunnen besteden aan hun werk en hun gezin.

EasyDay biedt dankzij een netwerk van partners een waaier van diensten aan, gaande van strijken met levering op het werk tot het zoeken naar een babysitter, een klusjesman, een leraar voor de kinderen,...

“Voor de werkgever zijn er ook veel voordelen aan verbonden” zegt Benjamin Bertho. “Dankzij ons uitgebreide dienstenaanbod - of ze nu kiezen voor een on-site (fysieke) of online (callcenter, webportaal) formule - dragen de werkgevers bij tot het welzijn van hun medewerkers, geven ze hun motivatie en prestatievermogen een boost, verminderen ze arbeidsverzuim, kunnen ze bekwame medewerkers aantrekken en behouden en verbeteren ze hun imago van bezorgde werkgever bij het personeel”.

Het vinden en behouden van bekwaam personeel zijn meer dan ooit fundamentele uitdagingen voor bedrijven die hun voortbestaan niet in gevaar willen Het op diensten gerichte EasyDay Een andere speler op de markt van de brengen. conciërgediensten is EasyDay, een jong bedrijf dat in Bruno HODITTE n 2009 opgericht werd met aan het hoofd Benjamin

Sodexo is eigenlijk een nieuwe speler op het gebied van conciërgediensten in België, hoewel de groep kan voortbouwen op een mooie ervaring op dit gebied dankzij de integratie in de afdeling van Sodexo Circles (twaalf mensen in België) van drie modellen, beproefd in drie ontwikkelde markten en die aanvullende werkingstypen insluiten. In de Verenigde Staten is het model voornamelijk gebaseerd op de diensten van een callcenter, terwijl de conciërgediensten in Frankrijk een fysieke vorm aannemen, met een conciërge die aanwezig is bij het onthaal en waar veel diensten aangeboden worden met het oog op het welzijn van de werknemer: massage, kapper,... Het Zweedse model kiest dan weer voor een virtuele conciërgedienst. Via een internetplatform kunnen de gebruikers bestellingen plaatsen voor een brede waaier van diensten.

Profacility GUIDE 2013 23

430 conciergerie NL.indd 23

29/11/12 14:09

FM I Consultancy in kostenvermindering I

No cure, no pay In deze tijden van crisis staat ook de facilitaire dienst onder druk. Doelstelling: de werkingskosten van het bedrijf verlagen. Bij het uitvoeren van deze ‘cost killing’maatregelen kunnen externe auditors een zeer interessante oplossing aanreiken. Vooral wanneer de opdracht gebaseerd is op het principe ‘no cure, no pay’, waarbij de consultant vergoed wordt met de besparingen die hij weet te realiseren.

U

it een studie die gepubliceerd werd in de bijlage Références van de Waalse krant Le Soir (24 april 2012), bleek dat de jacht op de overbodige kosten geopend is in de bedrijfswereld, zowel in de kleine en middelgrote ondernemingen als in de multinationals. De enquête werd afgenomen bij 2.216 werknemers. Eerste grote vaststelling: 40% van de ondervraagden bevestigde dat hun bedrijf sinds september 2011 nieuwe besparingen doorgevoerd heeft en 21% denkt dat ze binnen afzienbare tijd met kostenverlagende maatregelen geconfronteerd zullen worden.

Andere vaststelling: de kostenvermindering dekt alle aspecten van de bedrijfsactiviteiten. Eerst en vooral wat betreft de personeelskosten (64%) maar ook op het gebied van wagenpark, opleiding, marketing, catering, telefonie, de aankoop van materiaal, verwarming, onderhoud… Het mag duidelijk zijn dat de taak van de Faciilty Manager zich hier in de tweede lijn bevindt, meteen na de al even ingewikkelde als gevoelige taak van de HR-manager.

Actiemiddelen In het kader van de verlaging van de facilitaire kosten van ondernemingen wordt meer en meer een beroep gedaan op gespecialiseerde consultancybedrijven.

Vaak wordt daarbij het principe ‘no cure, no pay’ (geen besparing, geen loon) toegepast. Aan de hand van dit principe kan het idee makkelijker ‘verkocht’ worden bij de algemene directie, die juist haar uitgaven wil beperken. Het consultancybedrijf Bridgewater (Brussel) is gespecialiseerd in de verlaging van de niet-strategische kosten van bedrijven: telecom, energie, leasing, cleaning, afvalbeheer,…

Florent Hainaut, CEO van Bridgewater, geeft ons meer uitleg over een van de basisvoorwaarden voor elke opdracht: “Alle uitgavenposten kunnen onderworpen worden aan besparingsmaatregelen.

Maar het is belangrijk dat de kostenverlagende maatregelen beschouwd worden als een langetermijnstrategie, aangezien de meeste contracten niet op hetzelfde moment aflopen. Bovendien evolueren de verschillende categorieën voor de algemene kosten alsmaar sneller, wat dus voortdurende aandacht Besparingen op alle niveaus

Florent Hainaut, CEO van Bridgewater Consulting: De kostenverlagende maatregelen dienen beschouwd te worden als een langetermijnstrategie

“

In het kader van zijn auditopdrachten maakt Bridgewater Consulting een actieplan op om de werkingskosten van een bedrijf te verlagen.

Hieronder een overzicht met de gemiddelde kostenbesparing die per uitgavenpost gerealiseerd kan worden..

• Energie: 16 % • Telecom: 28 % • Leasing: 11 % • Cleaning: 28 % • Kantoorbenodigdheden: 37,8 % • Afvalbeheer: 22 % • Verzekeringen: 23 % • Reizen: 7 % • Afdrukken: 31,5 % • Beveiliging: 8 % • Brandstof: 5 % • Bewaking: 13 % • Catering: 15 % • Interim: 9 % • IT: 21 % • Vastgoed: 13 %

“

24 Profacility GUIDE 2013

130 Strategie achats NL.indd 24

29/11/12 14:10

1 0 jaar

de

vergt”. Daarom is de knowhow van de consultant essentieel. Vooral in zaken die de neiging hebben om ingewikkelder te worden en die dus op de voet gevolgd moeten worden. Denk maar aan energie of telefonie.

Een andere eigenschap die een consultant in kostenvermindering moet bezitten is onafhankelijkheid. “De consultant moet volledig onafhankelijk zijn ten aanzien van de voorgestelde leveranciers en oplossingen” gaat Florent Hainaut verder. “Hij mag geen fee verwachten van de gekozen leverancier, anders riskeert hij deze onafhankelijkheid te verliezen. Het principe dat wij hanteren voor de vergoeding is gebaseerd op de besparingen die we gerealiseerd hebben. Daarvoor kunnen heel wat actiemiddelen ingezet worden”. (zie verder) Geen genade Alle posten die vallen onder facility management, kunnen onderworpen worden aan een kostenjacht.

Uit het onderzoek van Références blijkt dat deze kostenjacht vrij ver kan gaan. Zo kan er aan de werknemers gevraagd worden om hun eigen koffietas mee te nemen zodat het bedrijf op bekers kan besparen. Dit is een goed voorbeeld van een verzoek dat bij het personeel moeilijk ingang zal vinden als de communicatie erover niet slim aangepakt wordt. Maar al te vaak kunnen de werknemers de indruk hebben dat ze als kop van Jut fungeren, want dergelijke besparingen wekken een negatief gevoel op en zullen de sfeer op het werk verzieken.

Toch bracht het onderzoek ook naar voren dat de meeste ondervraagden de opofferingen die van hen gevraagd worden, niet erg vinden. Ze lijken bereid te zijn om zich bepaalde zaken te ontzeggen voor de financiële gezondheid van het bedrijf. Sterker nog, de communicatie over de kostenvermindering kan ook uitwisselingen teweegbrengen. Zo kan het personeel op zijn beurt constructieve voorstellen doen om de kosten te verlagen.

Bruno HODITTE n Efficiënte maatregelen • optimalisering van het aankoop- en beheerproces • inschakeling van specialisten • opstellen van aangepaste bestekken • offerteaanvragen • onderhandelen en opnieuw onderhandelen (al dan niet gegroepeerd) • facturen controleren op fouten • betrokkenheid van/communicatie met het personeel • kostenverlagend beleid op lange termijn • …

www.profacility.be/mag Download en blader door de vorige edities van Profacility Magazine Profacility GUIDE 2013 25

130 Strategie achats NL.indd 25

29/11/12 14:10

FM I Catering I Verantwoordelijk beheer I

Van het landbouwveld n Voedselverspilling is een van de grootste uitdagingen in grootkeukens: duurzaam beheer van de bestellingen, de menu’s en het afval, het beperken van de milieu-impact en kostenvermindering voor het bedrijf en de hele economie. Oplossingen zijn er genoeg.

Een overzicht.

K Bénédicte Delloye Milieu Consultant

unt u zich voorstellen wat het resultaat zou zijn wanneer drie miljoen vrachtwagens achter elkaar zouden rijden? Ze zouden de aarde kunnen omarmen en zoveel uitstoot produceren als wanneer ze een ganse maand op onze Belgische wegen zouden circuleren. Maar het is ook het aantal vrachtwagens dat nodig is om de 90 miljoen ton voedsel te vervoeren die ieder jaar in Europa weggegooid wordt. Dat is 179 kg per persoon en een derde van wat er geproduceerd wordt. Waarom wordt er dan zoveel voedsel weggegooid? Overproductie, onaangepaste verpakkingshoeveelheden of vorm, visuele aspecten, maar ook bepaling en beheer van de vervaldata door de voedingsmiddelenindustrie en de grootdistributie, verpakkings- en voorraadproblemen, marketingstrategieën, consumptiegewoonten, levensstijl,...Er zijn talrijke oorzaken.

De producenten, de levensmiddelensector, de verwerkende industrie, de cateringsector, de grootdistributie en de consumenten... allemaal zijn ze medeverantwoordelijk voor deze verspilling. In elke fase van de voedselketen worden tonnen voeding weggegooid.

Uit een onderzoek van de Europese Commissie in 2010 is gebleken dat de cateringsector een aandeel van 14% heeft in deze verspilling. In de Belgische grootkeukens komt dit overeen met zo’n 18 kg voeding die ieder jaar per werknemer weggegooid wordt.

Daarbij worden niet alleen geproduceerde en verwerkte levensmiddelen verspild, maar ook energie, water, verpakking en grondstoffen die voor niets aangewend werden, zonder de CO2-uitstoot, de lozingen in het water en in de lucht en de gevolgen en kosten van de productie en het gebruik van pesticiden, meststoffen en andere fytosanitaire producten te vergeten. De impact op het milieu mag niet onderschat worden, want de sector van de productie en de consumptie van voedingsmiddelen is in Europa goed voor 20 tot 30% van de hele milieuimpact (waarvan 17% van de broeikasgassen). We hebben het hier dus over een immense verspilling van natuurlijke, menselijke en economische middelen en vooral een enorme absurditeit in een wereld waarin de voedselbanken steeds meer monden moeten voeden en twee miljard mensen honger lijden.

Verschillende oplossingen Veel voedselafval zou gewoonweg niet als dusdanig beschouwd mogen worden. De hiërarchie van de afvalverwerking beschrijft uitvoerig de verschillende opties: van voorkomen (de beste optie) - geen afval creëren - tot naar het stort brengen, wat absoluut vermeden moet worden. Tussen deze twee uitersten bestaan een hele reeks mogelijkheden voor hergebruik, recycling en zelfs valorisatie van het afval dat dan een ‘product’ wordt.

Er moet met verschillende sleutelelementen rekening gehouden worden om voedselverspilling in grootkeukens te begrijpen en aan te pakken: • De voornaamste belanghebbenden moeten zich bewust zijn van de gevaren van voedselverspilling op economisch, sociaal en milieugebied.

• De ‘stromen’ in de organisatie moeten gekend zijn en gemeten worden: verbruikshistoriek, afwegen van de overschotten en verliezen om de dagelijkse vraag beter in te schatten, aangepaste dosering van de hoeveelheden en porties volgens het profiel van de gebruikers (kinderen, volwassenen, zieken, bejaarden,...), populariteit van de gerechten,...

• De keukenmanagers en medewerkers moeten een opleiding krijgen met het oog op een verandering van gedrag en een nieuwe manier van koken.

• De best practices moeten verspreid worden door het beter informeren van de belanghebbenden in de voedselvoorzieningsketen.

• Er moeten gepaste maatregelen en acties geïmplementeerd worden.

De Facility Manager, of de leverancier aan wie hij het management van de grootkeuken toevertrouwt, speelt een sleutelrol om voedselverspilling in de organisatie van deze activiteit te beperken en zelfs te voorkomen.

Er werden de voorbije jaren verschillende initiatieven en projecten gelanceerd om deze managers meer inzicht te geven in het probleem.

Preventie- en sensibiliseringsacties In het kader van het Europese partnership ‘Pre Waste’ dat drie jaar geleden van start ging en eind 2012 ten einde loopt, werden uit meer dan 100 case study’s inzake preventie voor de verkleining van de afvalberg, 27 initiatieven geselecteerd en bestudeerd om de best practices en de innovaties op dit vlak in de kijker

26 Profacility GUIDE 2013

410 catering NL.indd 26

29/11/12 14:10

d naar de vuilnisbak

ieder jaar wordt er in Europa 90 miljoen ton voedsel weggegooid. overproductie, onaangepaste verpakkingsomvang of vorm, visuele aspecten, beheer van de vervaldata door de voedingsmiddelenindustrie en de grootdistributie, voorraadproblemen, marketingstrategieën, consumptiegewoonten,... Er zijn talrijke oorzaken.

te zetten. Sommige van deze casestudy’s houden verband met voedselverspilling in grootkeukens.

Een concreet voorbeeld: door ieder jaar te wegen hoeveel voedsel er in de scholen van het Zweedse dorp Halmstad weggegooid werd, in combinatie met een sensibiliseringscampagne voor kinderen, kon de jaarlijkse voedselverspilling met bijna zeven ton verminderd worden, goed voor zo’n 17.000 euro.

Deze positieve ervaring vond al weerklank in andere Europese landen.

Ook de Europese Commissie heeft besloten om het probleem grondig aan te pakken. Zij bereidt

momenteel tal van maatregelen voor die de strijd met de voedselverspilling moeten aanbinden, en roept alle EU-landen op om de voedselverspilling tegen 2025 met 50% te verminderen. In 2013 zal er een mededeling over duurzame voeding gepubliceerd worden. Deze roept de lidstaten op om deze aspecten op te nemen in hun nationale programma’s voor afvalpreventie en dit in het kader van de ‘Kaderrichtlijn Afvalstoffen’. Begin dit jaar hebben de Europese parlementsleden opgeroepen om 2014 uit te roepen tot ‘Jaar van de strijd tegen voedselverspilling’.

Bénédicte DELLOYE, Milieu Consultant ■

tools en uitwisseling van ervaringen your choice promoot lokale, biologische en fairtrade producten Het forum ‘Your Choice’ wil managers van bedrijfsrestaurants en leveranciers van producten uit de biolandbouw en de eerlijke handel met elkaar in contact brengen. Het evenement wordt georganiseerd in samenwerking met Vredeseilanden, Max Havelaar en Bioforum Vlaanderen en Wallonië.

Eén van de rondetafelgesprekken van dit jaar ging over voedselverspilling in grootkeukens. Het bedrijf TCO Service, dat diensten rond voeding levert aan bedrijven, scholen en bejaardentehuizen, deelde zijn ervaring op dit gebied. De directrice, Jeanne Collard, gaf meer uitleg over een audit en een meer dan geslaagd actieplan: «Ons bedrijf heeft in het schooljaar 2010-2011 over een geheel van 500 maaltijden die dagelijks aan de scholen in Ottignies geleverd werden, een onderzoek gevoerd naar de kwantificering van het voedselafval in elke fase van de keten: productie in de keuken, aanbieding op het buffet en terugkeer van de borden. Uit deze studie is gebleken dat er zich problemen voordoen op verschillende niveaus: beheer van de bestellingen, doeltreffendheid van de bediening en aantrekkelijkheid van de menu’s.

Na een analyse van de resultaten werden praktische en specifieke sensibiliserings- en opleidingsmaatregelen getroffen voor het dienstpersoneel. En de resultaten bleven niet uit: op het einde van het schooljaar was het afval gedaald van 29% naar 16%, terwijl de kwaliteit en de gevarieerdheid van het eten behouden bleef. Op het einde van het schooljaar 2012 was dit percentage nog eens verminderd tot 13%». www.salonyourchoice.be Green cook: naar een geïntegreerd en duurzaam voedselbeheer Green Cook is een Europees project dat hulpmiddelen ter beschikking stelt van beheerders van bedrijfsrestaurants en schoolkantines, zoals opleidingen, software voor voorraadbeheer, gidsen, methodologieën en best practices op het gebied van aankoop en voorraad. www.green-cook.org

referentie Op de website www.prewaste.eu vindt u fiches met gedetailleerde informatie over alle best practices en innovaties op het gebied van afvalpreventie, vooral wat voedselverspilling betreft. U vindt er ook haalbaarheidsstudies en controlemiddelen.

Profacility GUiDE 2013 27

410 catering NL.indd 27

29/11/12 14:10

FM I Information risk management I

Verplichting en wetgevin voor databeveiliging Informatie is een cruciaal gegeven in elke organisatie. Hoe gaan we ermee om? Kennen we de gevaren binnen onze organisatie en doen we er ook iets aan? PwC, de internationale audit en consulting groep voerde een uitgebreide Europese studie uit naar de strategie, beveiligingspolitiek en –controle bij het topmanagement van 600 middelgrote bedrijven verspreid over Duitsland, Frankrijk, Spanje, Nederland, UK, Hongarije.

C

de oplossing is van het probleem (59% van de ondervraagden). De menselijke schakel blijkt de zwakste: het ontbreken van een bedrijfscultuur en het gedrag van de werknemer. En dit gegeven kan enkel gecounterd worden als informatiebeheer een directie-issue wordt die van bovenuit op permanente basis en via een multidisciplinair team aangestuurd wordt. Van daaruit moet er een duidelijke bedrijfscultuur ontwikkeld worden die ervoor zorgt dat elke werknemer bij indiensttreding duidelijk gebrieft wordt over de processen en procedures in informatieverwerking. Een background screening van nieuwe werknemers is geen overbodige Meten is weten Het resultaat van de studie die PwC uitvoerde in luxe. Training en continu communicatie over opdracht van Iron Mountain, een wereldspeler op informatiebeheer en -verwerking moet deze het vlak van veilig informatiebeheer en -opslag, bedrijfscultuur levendig en accuraat houden. is beschamend: 40.6% is de gemiddelde score.

Niet geslaagd heet dat in harde schooltermen. De Kost versus het commerciële belang resultaten zijn samengevat in een Information Risk De investeringen rond informatiebeveiliging staan Maturity Index, opgebouwd uit 34 maatregelen die onder druk. Daar staat tegenover dat de kost van helpen om het risico op informatielekken of –verlies dataverlies schromelijk onderschat wordt. Naast de directe kost voor het oplossen van het probleem, zo klein mogelijk te houden. is er de kost van personeel (in verloren data en te herstellen data), reputatieschade en het vertrouwen IT-Technologie is niet zaligmakend.

Het Europese onderzoek bij CEO’s, CFO’s, CIO’s van de klant dat een ferme deuk krijgt. Het is toont aan dat het bewustzijn rond het belang van duidelijk dat commerciële belangen de trigger databeveiliging groeit. Het slechte nieuws is dat de zijn voor investeringen. Een accuraat en veilig praktische implementatie van deze beveiliging heel informatiebeheer wordt dikwijls gestuurd vanuit externe impulsen hetzij wettelijke verplichtingen of zwak blijft.

Uit de board-ondervraging blijkt dat er nogal licht van commerciële voorwaarden. uitgegaan wordt dat investeringen in IT-technologie Hoe is het dan gesteld met onze Belgische markt?

Jeroen Strik, Commercial Director Benelux & Germany bij Iron Mountain, stelt vast dat de De zwakste schakel in informatiebeheer: resultaten van de Europese studie gelijk lopen voor personeel Belgische bedrijven. ase: Een naarstige manager van de hoofdzetel plant een werkdag op een filiaal met een collega over een belangrijk dossier. Om tijd te winnen, neemt hij ’s avonds alvast het dossier mee in de wagen. Eventjes, voor het afsluiten van de dag, met de vrienden een pint pakken. Dossier onbewaakt, onbeveiligd in de wagen. Nou en….

Al gedacht aan de impact als deze dossierinformatie ‘verdwijnt’ de uren werk, de gevoeligheid van de informatie, de reputatieschade, het klantenvertrouwen?

Jeroen Strik, Commercial Director Benelux & Germany bij Iron Mountain: “IT en catering worden gemakkelijk uitbesteed. Archiveren steekt nog niet in de uitbesteedcultuur”

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Te weinig bewust van het gevaar Geen training in databeheer Nonchalance bij gegevensverwerking Vertrek uit het bedrijf Zelfgenoegzaamheid: dit overkomt ons niet Ongeoorloofde nieuwsgierigheid Misnoegde werknemers Moedwillige gegevensontvreemding

De grootste beveiligingsproblemen ‘Awareness’, bewustwording van het feit dat er een probleem is, vormt de grootste uitdaging. Daarna komt het erop aan dat de bedrijfsdirectie borg staat voor een informatiebeveiligingsstrategie en de uitwerking ervan, liefst met een verantwoordelijke binnen het directiecomité.

28 Profacility GUIDE 2013

240 Informatie Managament NL.indd 28

29/11/12 14:11

ving zijn de leidraad Investeringen Terwijl bijvoorbeeld voor IT en catering heel frequent een beroep gedaan wordt op een externe, gespecialiseerde partner is dat voor Informatiebeheer en archivering helemaal geen standaard. Fysieke stockage en digitale opslag worden meestal door verschillende departementen beheerd (resp. facility manager en IT), en veel bedrijven zien geen noodzaak om dit uit te besteden, terwijl dit wel degelijk een specialisatie op zich is.

strategy People Communications security

bron: 600 mid market businesses

Bedrijven/sectoren die hun weg vinden naar een externe databeheerder Sectoren die wettelijke verplichtingen hebben zowel op het vlak van beveiliging als van archivering zijn de trendsetters in het uitbesteden: de bankenwereld, verzekeringen, accountancy, pharma. Andere sectoren stappen schoorvoetend in de uitbesteding naar aanleiding van structurele wijzigingen (verhuizing, plaatsgebrek, budgetinkrimpingen) of bij controle en vaststelling van problemen door de toezichthouder.

In dit opzicht is de Amerikaanse ‘compliance’ een stuk groter dan in Europa. Het is dan ook niet te verwonderen dat zij een grotere trendzetter zijn dan Europa die, via de UK, veelal volgt. Dat komt ook tot uiting via internationale spelers met een vestiging in België, die vlugger de weg vinden naar de uitbesteding van hun informatiebeheer.

Information risk maturity index

excellence

Current maturity of the mid-market

met de moderne communicatietechnologie een enorme kans op verspreiding. Veilig bewaren is één aspect van databeheer. Toegang bepalen en bewaken en veilig en op tijd vernietigen is even belangrijk.

Ook dat wordt nauwlettend opgevolgd door de databeheerder die daarvoor de nodige software ter Uitbesteding kan helpen bij het uitteke- beschikking kan stellen. nen van een databeheerstrategie Als de externe specialist zijn intrede doet, moet er Volgt de papieren archivering een plan opgesteld worden hoe documenten (fysiek het lot van de dinosaurus? en digitaal) bewaard worden, wie toegang tot de Jeroen Strik: “Helemaal niet. De kost van digitaliseren gegevens krijgt en hoe die toegangen gecontroleerd kan je voor sommige dossiers gelijk stellen aan 25 worden. Dat kan de uitwerking zijn van een strategie jaar opslag. Digitaliseren van fysieke dossiers is of juist de aanzet ervoor. In een Compliance Record nuttig als ze vaak en door verschillende personen Management wordt opgelijst welke documenten geconsulteerd worden. Is dit niet het geval, dan circuleren, wat ermee gedaan wordt en wie er toegang kan er gedigitaliseerd worden op vraag: ‘image on toe moet hebben. Een bedrijf als Iron Mountain is demand’, d.i. wanneer een document effectief uit een gespecialiseerd in de processen van het transport, archief opgevraagd wordt”. beheer, veilige bewaring en beschikbaar houden van En dit is de uitdaging voor de toekomst. De hybride documenten. Hun ervaring in de praktijk zorgt ervoor vragen tussen fysiek archief en digitaal beheer. Veel dat ze ook kunnen meewerken aan communicatie bedrijven hebben zich op één vorm toegelegd. De databeheerder kan de brug slaan tussen beide, die binnen het bedrijf rond databeheerprocedures. elk hun specifiek nut hebben naargelang inhoud, Veilig bewaren – op tijd en functie en raadpleegbaarheid. gestructureerd vernietigen Fysieke documenten moeten een goed getraceerd Isabel GRILLET ■ beheer hebben, maar ook digitale informatie heeft

informatiebeheer start met een inventarisatie van informatie en risico’s (strategie). De zwakste schakel vormt het personeel: screening en opleiding zijn key items. Permanente communicatie hieromtrent wordt zwaar onderschat. onder security valt digitale en fysieke beveiliging (autorisaties, toegang tot gebouwen, internet, enz.)

referentie PwC-Iron Mountain verslag ‘ Beyond cyber threats: Europe’s First Information Risk Maturity Index 2012’, maart 2012. Auteurs van PwC International Survey Unit: David Armstrong (Partner), Julie Mc Lean (Senior Manager), Kieran Jones (Senior Associate); William Beer, Director PwC One Security and William Rimington, Senior Manager PwC Risk Assurance.

Beschikbaar op www.profacility.be/references Profacility GUiDE 2013 29

240 Informatie Managament NL.indd 29

29/11/12 14:11

FM I ERVARINGEN DELEN

WWW.PROFACILITY.BE/BIBLIO I

2012, de verkiezing van de eers te Zes beslagen facility Managers namen deel aan de finale van deze eerste editie. Ze delen hun fM-ervaring en best practices met de Profacility-lezers. Deze artikelen die al in het Profacility-magazine verschenen, kunt u op www.profacility. be/biblio lezen en downloaden. Ze zijn geklasseerd volgens teruglopende datum van hun online-publicatie, welke 21

© Bernard De Keyzer

© Bernard De Keyzer

maart 2012 is voor deze reportages.

Benoît Schmits Director General Services Global Real Estate & General Services, GSK

Arlette Verleyen Directeur Facilitaire Dienst, UZ Brussel

Industriële uitmuntendheid toegepast op FM Bij GlaxoSmithKline Biologicals werd het personeelsbestand tussen 2005 en 2010 verdubbeld. Het was voor het Facility Management zeker een grote uitdaging om 2.500 nieuwe werkplekken te creëren. In 2011 kwam daarbij een nieuw hoofdkwartier voor de vaccinafdeling: 3.500 medewerkers moesten een nieuwe plek krijgen. Dit was de aanleiding voor een nieuwe tool, FM Online, een callcenter dat verzoeken van gebruikers efficiënt en objectief afhandelt. Momenteel werkt het FM-team aan de implementatie van het Smart Working programma. Tegen eind 2012 zullen 1.500 mensen overgeschakeld zijn op Smart Working. Half 2013 komen er daar nog eens 700 bij.

Naast het logistieke, budgettaire en organisatorische aspect vormt de begeleiding van deze medewerkers een uitdaging. Al deze processen steunen op de principes van de Lean Culture. Volgens Benoît Schmits is de toepassing van Lean Culture een primeur binnen FM en draagt ze bij tot de professionalisering van het vak. “Deze cultuur van totale kwaliteit, permanente aanpassing aan de behoeften van de klant, is uniek. Het gaat om een denkwijze op basis van meten, analyseren, corrigeren en evalueren. De manier waarop efficiëntie gemeten wordt, het vakkundige beheer van onze toeleveranciers, met een overgang van middelenovereenkomsten naar resultaatovereenkomsten… dit alles resulteert in een veel betere output en een toenemende kwaliteit tegen lagere kost”.

Elk jaar is een nieuwe uitdaging De uitdaging voor facility management in een universitair ziekenhuis is groot en neemt elk jaar toe. Facility management in de zorgsector moet zichtbaar en innoverend zijn in de organisatie en dicht aansluiten bij de kerntaak (= medische zorgverstrekking). Eind jaren ’70, bij de opening van het UZ Brussel opteerde het ziekenhuis als eerste voor het outsourcen van linnen en bedrijfskledij. Vandaag vallen zorg-gerelateerde en medisch intensieve diensten onder eigen beheer. Andere diensten kennen een gemengde formule van uitbesteden en eigen beheer. Dat biedt flexibiliteit en de mogelijkheid om prestaties te vergelijken door wederzijdse benchmarks en externe kwaliteitsmetingen. Leveranciers erkennen de zorgsector ondertussen als een ernstige, solide en veeleisende partner die een professionele aanpak vereist. Product of dienst moeten gewoon goed en prijs-competitief zijn, maar tegelijk ook voldoen aan een strenge normering. Arlette Verleyen, Directeur Facilitaire Dienst UZ Brussel ziet het takenpakket en de verantwoordelijkheid van de facility manager exponentieel toenemen. De projecten moeten ‘verkocht’ worden aan de directie, de budgetten moeten strikter beheerd worden en de facility manager moet ‘commercieel’ gaan denken om financiële ademruimte te creëren. Daardoor is een basisopleiding facility management vandaag onontbeerlijk. De volgende jaren zal het vinden van professionele starters in facility management nog belangrijker worden om de doelstellingen van de dienst te halen.

30 Profacility GUiDE 2013

199 biblio facility managers NL.indd 30

29/11/12 14:13

© Bernard De Keyzer

© Bernard De Keyzer

s te ‘Facility Manager van het jaar’

Roland De Coninck Directeur Real Estate & Facility Management, Siemens

Luc Vanhaverbeke Diensthoofd facilitaire dienst, UZ Leuven

Veranderingsdynamiek ten voordele van rendabiliteit Roland De Coninck maakte van de veranderingen waarin hij meeliep of later zelf organiseerde, een dynamiek die tot een betere kostenefficiëntie moest leiden. Hij is er vast van overtuigd dat daarbij het menselijke aspect van Facility Management niet verwaarloosd mag worden. Coaching is zeer belangrijk om de gebruikers te overtuigen van de veranderingsdynamiek. Toen Roland De Coninck het Facility Management in 1998 bij Siemens opstartte, was er niets. De beschikbare informatie zat verspreid en was heel divers. Siemens België zette de krijtlijnen uit voor het systematiseren, standaardiseren en normeren van facility assets en processen, introduceerde meetindicatoren en SLA’s, startte een helpdesk op, maakte een inventaris van interne en externe contracten, en introduceerde het doorrekenen door kosten te verbinden aan oppervlakten. Dit systeem werd de internationale norm binnen de Siemens-groep en zette België op de kaart als competentiecentrum.

Met de introductie van een Corporate Mobility Manager in 2003 zette Siemens opnieuw de toon. Mobility werkte hand in hand met Facility Management om de rentabiliteit van het bedrijf te optimaliseren. Dit resulteerde in het project Dynamic Office dat de werknemer niet meer aan één werkplek bindt. De kantooroppervlakte werd verminderd en de bezettingsgraad opgetrokken. De Belgische best practices zijn ondertussen overal ter wereld de werkreferenties voor Siemens.

Facility management stelt ‘Gasthuis’ tot doel Vandaag heeft iedereen het over een ziekenhuis, vroeger werd de zorginstelling een ‘gasthuis’ genoemd en dat is ook wat we willen dat het is, aldus Luc Vanhaverbeke. Als facility manager is hij een groot voorvechter van meer klant/patiëntgerichte hospitality zonder dat dit het medische proces verstoort. Daarmee gaat hij in tegen de wijdverspreide overtuiging dat gastvriendelijkheid en medische zorgverstrekking niet te verenigen zijn. Hij is voortdurend op zoek naar mogelijkheden om het de patiënt aangenamer te maken, bijvoorbeeld een systeem dat de patiënt tien minuten voor een consultatie oproept i.p.v. hem soms uren te laten wachten op een gang.

Facility management moet vooruit denken, strategische opties nemen in functie van wat de ‘klant’ (patiënt) morgen zal verwachten. Facility management als concurrentiefactor tussen zorginstellingen ziet Luc Vanhaverbeke niet pertinent bij universitaire ziekenhuizen, wel bij de algemene ziekenhuizen. De vraag is ook wat de patiënt voor diverse extra’s bereid is te betalen. Kennis delen is een ander stokpaardje. De toenemende netwerkwerking van ziekenhuizen versterkt de onderlinge contacten en verhoogt die kennisuitwisseling. Met de economische crisis verwacht Luc Vanhaverbeke nog meer druk op de budgetten en hij voorspelt zeven magere jaren voor de zorgsector. Maar dat kan meteen een uitdaging worden om duurzaamheid meer te verankeren in de zorg.

Profacility GUIDE 2013 31

199 biblio facility managers NL.indd 31

29/11/12 14:13

© Bernard De Keyzer

WWW.PROFACILITY.BE/BIBLIO I

© Bernard De Keyzer

FM I ERVARINGEN DELEN

Véronique Laureys Directeur Algemene Zaken van de Senaat

Frank Deckmyn Facilitair Directeur, AZ Jan Portaels

FM ten dienste van de democratie Sinds haar benoeming in 2005 zorgde Véronique Laureys voor een uitbreiding en vernieuwing van de taken van de dienst. Het resultaat is een soepel lopend raderwerk van 110 werknemers, actief in zeer uiteenlopende gebieden voor ondersteuning en dienstverlening.

Véronique Laureys ziet facility management als een planmatig programma met doelstellingen die voortdurend bijgesteld kunnen worden en gedragen door de participanten op alle niveaus en binnen alle domeinen van de organisatie. Daarbij is het belangrijk dat elke medewerker de ruimte krijgt om zijn taak naar behoren uit te oefenen, waarbij gewerkt wordt aan verantwoordelijkheidszin.

Haar dagelijkse interne klanten zijn de senatoren, maar Véronique Laureys is van mening dat haar dienst zich voor alle inwoners van het land inzet. Haar ethiek: “De instelling die de wetten voor het land maakt, dient zelf een voorbeeld van integriteit en democratisch handelen te zijn”. Ondertussen staat de Senaat op een keerpunt in zijn geschiedenis. De nieuwe rol en institutionele verantwoordelijkheid moet gepaard gaan met voorbeeldig leiderschap op het gebied van intern beheer. De uitdaging zal erin bestaan obstakels te overwinnen en een enthousiaste samenwerking te creëren door een inspirerend change management. In de toekomst zullen FM focuspunten liggen op het vlak van sustainability, fair trade, selectie en controle van informatie, toenemende procesgerichtheid en een grotere autonomie van de werknemers.

Toegevoegde waarde creëren op het primaire proces Komende van operationeel en tactisch niveau kon FM in het verleden onvoldoende wegen op de besluitvorming. Maar nu verschijnen er steeds meer facility managers op directieniveau. Frank Deckmyn vindt in FM het omgaan met variabiliteit en diversiteit zowel aan medewerkerszijde als aan klantzijde een niet geringe uitdaging. Het is een voortdurend zoeken naar harmonie tussen organisatie en mens. Als finalist 2010 voor het Supply Chain Award Project of the Year met het project ‘Optimization of the supply chain within AZ Jan Portaels’, onderzocht hij de logistieke processen met het oog op meer efficiëntie en kostenbesparing. Het project ontleedde alle logistieke stappen van leverancier tot op kastniveau in de ziekenhuisafdelingen.

Een warehouse management software garandeert een volledige traceerbaarheid. Op niveau van zorglogistiek, die ook instaat voor patiëntenvervoer en maaltijdondersteuning, werd een pool ingericht en aangestuurd vanuit facility management. Recent heeft Frank Deckmyn samen met een consultant de aankoop in het ziekenhuis geherstructureerd en strategisch gepositioneerd. Dit leverde het ‘Fenix’project op voor groepsaankopen, wat verder uitgebouwd wordt met de regionale ziekenhuizen van Tienen en H. Hart Leuven. Er zijn zeer veel domeinen waarin een synergetisch effect gerealiseerd kan worden.

Zoeken naar samenwerking op facilitair vlak tussen ziekenhuizen is volgens Frank Deckmyn de sleutel tot nog meer efficiëntie.

32 Profacility GUiDE 2013

199 biblio facility managers NL.indd 32

29/11/12 14:13

www.profacility.be/guide

DĂŠ ontmoetingsplaats tussen vraag en aanbod

1 0 jaar

de

De online leveranciersgids op profacility.be/guide stelt meer dan 850 gespecialiseerde leveranciers en dienstverleners voor volgens hun activiteitensector. Zij bieden u hun knowhow om het beheer van uw gebouwen, werkomgevingen, facilitaire diensten, wagenpark en mobiliteit te optimaliseren

m.profacility.be Zoek een leverancier via uw iPhone of andere smartphones

De Profacility-media zijn publicaties van

Business Interactive Media sprl Avenue Louise, 475 BE 1050 Brussels TEL. +32 (0)2 669 77 65 I FAX. +32 (0)2 626 37 17 I info@bimedia.be ADVERTISING Sigrid NAUWELAERTS â&#x20AC;˘ snauwelaerts@profacility.be

199 biblio facility managers NL.indd 33

29/11/12 14:13

FM I DUURZAME ONTWIKKELING

WWW.PROFACILITY.BE/BIBLIO I

Maatschappelijke verantwoor d Overheid Stad Gent kiest strategisch voor duurzaam

u kunt het artikel downloaden via www.profacility.be/biblio > 14/05/2012

Foto Global View / Simon Schmitt

Guy Vanhoorde, Departementshoofd Departement Facility Management - Stad Gent: “Een overheid wordt geconfronteerd met maatschappelijke evoluties die ze niet naast zich neer kan leggen. Het beleid zal dus in staat moeten zijn haar strategie aan te passen aan deze wijzigende context. Een moderne overheidsorganisatie moet bijgevolg ook voor haar facilitair beleid kiezen voor duidelijke strategische accenten. Vandaag zien we dat duurzaamheid prioritair op de agenda staat. Het is net hier dat ook de facility manager meerwaarde kan bieden door te opereren binnen een beter verankerd, geïntegreerd facilitair beleid en dito organisatie”.

In dit kader onderscheidt het Departement Facility Management van de Stad Gent twee strategische speerpunten die vertrekken vanuit de integratie van de duurzaamheidspijlers: • Het realiseren van een geoptimaliseerde, verduurzaamde vastgoedportefeuille voor zowel de beleids- als beheergebouwen vanuit een duidelijke kijk op de onderhoudsstatus en exploitatiekosten van de volledige vastgoedportefeuille.

• Het aankoopbeleid, dat deel uitmaakt van het facilitair beleid, zal de strategische doelstellingen van de Stad Gent vertalen naar een duurzame aankoopstrategie.

De beheertaken bestaan hoofdzakelijk uit het bepalen van duurzame aankoopdoelstellingen en monitoren van hun realisatie.

Binnen het Departement Facility Management van de Stad Gent werken verschillende experten, elk vanuit hun terreinkennis, samen aan deze speerpunten.

De Stad Gent heeft opmerkelijk het voortouw genomen op het vlak van duurzaamheid en geniet inmiddels een voorbeeldstatus.

Normen ISO 26000:2010: MVO-richtlijn De maatschappelijke verantwoordelijkheid van organisaties (MVO) of Corporate Social Responsibility (CSR) is de bijdrage van ondernemingen op het gebied van duurzame ontwikkeling. De norm ISO 26000:2010 ‘Richtlijn voor maatschappelijke verantwoordelijkheid van organisaties’ helpt organisaties, ongeacht hun grootte, type of locatie, vrijwillig in en MVO-model te stappen. De uitwerking van de norm begon in 2005 en is het resultaat van de grootste en meest gevarieerde werkgroep die ooit samengesteld werd voor de uitwerking van een ISO-norm. De ISO 26000norm leidt niet tot een certificatie maar wil organisaties stimuleren om meer te doen dan de wet na te leven. ISO 26000 bespreekt zeven kernvragen rond MVO: bestuur van de organisatie, mensenrechten (verplichting tot waakzaamheid, voorkomen van medeplichtigheid, discriminatie, sociale en culturele rechten,…), arbeidspraktijk (gezondheid en veiligheid, ontwikkeling van het menselijk kapitaal, sociale dialoog,…), milieu (bestrijding van verontreiniging, duurzaam gebruik van grondstoffen, biodiversiteit,…), eerlijk zakendoen (bestrijding van corruptie, eerlijke concurrentie, inmenging in de politiek op een verantwoordelijke manier, respect voor eigendomsrechten,…), consumentenaangelegenheden (bescherming van de gezondheid, de veiligheid en het privéleven van klanten, duurzame consumptie,…) en betrokkenheid bij en ontwikkeling van de gemeenschap (opleiding en cultuur, creëren van werkgelegenheid,...).

De zeven kernvragen over maatschappelijk verantwoord ondernemen die besproken worden in de norm ISO 26000.

u kunt het artikel downloaden via www.profacility.be/biblio > 05/01/2012

34 PROFACILITY GUIDE 2013

197 biblio NL.indd 34

29/11/12 14:14

or delijkheid opnemen Foto Global View / Simon Schmitt

Cradle to Cradle Kiezen voor groene weldaad En als we nu eens voor een positieve optie kozen, in de plaats van de impact van een gebouw op het milieu te verminderen? Dat ‘verminderen’ zetten we om in eco-winst verhogen! Dat is wat architect/consultant Steven Beckers (Lateral Thinking Factory) voorstelt als hij het Cradle to Cradle concept voorstelt: een milieubenadering waarin architecten en Facility Managers zich samen terug vinden.

Cradle to Cradle (C2C), is het economische model dat door Michael Braungart en William McDonough ontwikkeld werd. Het gaat om het ombouwen van de huidige werking van onze industrie: Cradle to Grave – van wieg tot graf – of van grondstof tot afval, naar een duurzame kringloop ‘van wieg tot wieg’, uitgaande van de gedachte dat alles wat een mens produceert, minstens kan ‘verteren’ op een biologische of technologische wijze, zodat ‘afval’ volledig verdwijnt ten voordele van gesloten cycli. We moeten niet wachten tot iemand het in onze plaats doet, of tot een perfecte oplossing voorhanden is waardoor ondertussen alle initiatieven in de kiem gesmoord worden.

Wanneer Steven Beckers het Cradle to Cradle concept toelicht, roept hij op tot het aanvaarden van een milieubenadering waarin zowel architecten als Facility Managers zich terugvinden.

De bouw en stedelijke ontwikkeling vertegenwoordigt 40% van het energieverbruik en brengt 40% van alle afval met zich mee. Als de architect betere ontwerpen moet maken, is de Facility Manager zijn vanzelfsprekende partner om het gebouw dat hem toevertrouwd wordt te ‘laten leven’. De Facility Manager speelt een primordiale rol, want hij moet ervoor zorgen dat de architecturale ruimte waarover zijn bedrijf beschikt, zo goed mogelijk benut wordt. We moeten vermijden dat ontwerpers - architecten en ingenieurs - beslissen zonder dat ze rekening houden met de levensduur van materialen, het onderhoud en de flexibiliteit van een gebouw (in het dagelijkse gebruik maar ook op langere termijn), de doeltreffendheid en de ontmanteling ervan.

Het C2C-paradigma toegepast op vastgoed vereist constante opvolging, controle op de productie en op het gebruik van de gekozen materialen, controle op het gebruik van het gebouw en van de omgekeerde logistiek (einde van de levensduur), ontmanteling en het terugsturen naar wat we de ‘grondstoffenbank’ zullen noemen. Het is een andere economisch model dat gedragen wordt door Thomas Rau, één van de zes architecten met een C2C-certificering in de wereld. Thomas Rau stelde op de laatste economische wereldtop in Davos zijn economisch model voor dat hij Turntoo doopte. Zijn concept steunt op de dienstverlening. Thomas Rau vindt het belangrijk dat men van de prestaties van een product geniet, niet dat men het bezit. Aangepast aan Facility Management betekent dit dat alles steunt op prestatie en doeltreffendheid en de waarborg ervoor in de tijd. De leverancier die een partner wordt, zorgt voor de beste kwaliteit.

Het C2C-concept belandt finaal bij de wet van Lavoisier: niets gaat verloren, niets wordt gecreëerd, alles ondergaat veranderingen. De aanhangers pleiten dan voor een economisch model waarin groei en ecologie niet tegenover elkaar staan maar elkaar wederzijds bevruchten. u kunt het artikel downloaden via www.profacility.be/biblio > 30/04/2012 Lees ook ‘Ecologische efficiëntie door toepassing van het Cradle-to-Cradle’-principe u kunt het artikel downloaden via www.profacility.be/biblio > 22/08/2011

PROFACILITY GUIDE 2013 35

197 biblio NL.indd 35

29/11/12 14:14

FM I DUURZAME ONTWIKKELING

WWW.PROFACILITY.BE/BIBLIO I

Duurzaam waterbeheer Nu telt elke liter Water is niet overal overvloedig en gratis beschikbaar, zodat milieucertificaten voor gebouwen logischerwijze een evaluatieluik voor waterbeheer voorzien. Water is één van de 9 categorieën die een BREEAM-certificatie analyseert. Het opnemen van maatregelen die bijdragen tot het verminderen van het jaarlijkse waterverbruik per gebruiker, heeft een aanzienlijke impact op de voor deze certificatie behaalde score. Vastgoed projectleiders voorzien een debiet voor wastafels, sanitair, enz. en daarop berekent een programma de reëel verbruikte waterhoeveelheid. Er wordt ook rekening gehouden met recuperatie van regenwater en grijs water dat na behandeling terug naar het sanitaire watercircuit geleid wordt. Hiermee daalt het afvalvolume dat in het riool terecht komt.

Algemeen gesproken heeft waterverbruik een impact op het milieu, onze gezondheid en het sociale en politieke evenwicht. Bedrijven die hun ‘voetafdruk voor water’ op hun activiteit en hun producten berekenen, helpen mee deze wereldproblematiek met zijn strategische risico’s aan te pakken.

Daarin past het ‘Water DataBase Project’ dat vertrekt vanuit een product levenscyclus analyse. De database evalueert de impact van bedrijfsactiviteiten op waterbeheer, om daarna corrigerende maatregelen te kunnen nemen. u kunt het artikel downloaden via www.profacility.be/biblio > 19/12/2011

Catering management ‘Food miles’: bio volstaat niet meer

De auteurs A.Smith en J.B. MacKinnon schreven een boek over hun ervaring waarbij ze één jaar lang alleen maar voedingsmiddelen aten die geproduceerd werden in een straal van 100 mijl rond hun woning.

Sindsdien hebben ze heel wat navolgers gekregen.

Evenwichtig en biologisch eten is een levensstijl waarvoor steeds meer mensen in de geïndustrialiseerde landen kiezen. Uit eigenbelang, maar vaak ook tegen het belang van milieubescherming in, want onze borden bevatten soms veel CO2. Het ‘food mile’-concept, een begrip bedacht door prof. Tim Lang van de Sustainable Agriculture Food and Environment (SAFE) Alliance (UK), bepaalt de afstand die voedingsmiddelen afleggen tussen de plaats van productie en de plaats van consumptie. De energie die verbruikt wordt om deze afstand af te leggen, beïnvloedt immers niet alleen de opwarming van de aarde maar ook de vervuiling in verschillende vormen. De ‘food mile’ groeide intussen uit tot een indicator voor duurzame ontwikkeling. De Brusselse overheidsdienst voor milieu houdt zich met deze vragen bezig en organiseert regelmatig sensibiliseringsacties. Zo biedt de actie ‘Duurzame grootkeukens’ al voor de derde maal verantwoordelijken van grootkeukendiensten gedurende één jaar ondersteuning, waarbij een begeleider hun adviseert, oplossingen voorstelt, helpt met het vinden van leveranciers van duurzame producten, enz. Daarnaast stelt Leefmilieu Brussel op zijn website elementen ter beschikking die kunnen helpen bij het opmaken van bestekken om een duurzamere voeding in grootkeukens te promoten.

De aanbieders van bedrijfsmatige cateringdiensten zijn zich hier maar al te goed van bewust en sommige ondernemen dan ook actie op dit gebied. Zo tracht Eurest (Compass Group) het verpakkingsvolume en de hoeveelheid voedingsresten te beperken. Er werd een ‘Trim Taks’ ontwikkeld om verspilling tegen te gaan door een beter bestelbeleid. Sodexo voerde dan weer het ‘Better Tomorrow Plan’ in. Dit plan voor duurzame ontwikkeling wordt in tachtig landen toegepast. Een van de engagementen is het verbieden van vijftien met uitsterven bedreigde vissoorten in de Sodexo-keukens. u kunt het artikel downloaden via www.profacility.be/biblio > 23/01/2012

36 PROFACILITY GUIDE 2013

197 biblio NL.indd 36

29/11/12 14:14

FM

WWW.PROFACILITY.BE/BIBLIO I

Risk management Wanneer de Facility Manager verzekerd is Elke Facility Manager zal zich op een moment in zijn professionele carrière de vraag stellen in welke mate zijn verantwoordelijkheden verzekerd zijn. In de praktijk loopt elke Facility Manager het risico op een schadegeval gelinkt aan de infrastructuur die hij beheert of aan de activiteiten die daarin plaatsvinden, ongeacht welke de genomen maatregelen en voorzorgen zijn.

Ingeval van ernstige gevolgen voor personen - permanente letsels of zelfs overlijden - kan de impact voor de Facility Manager catastrofaal zijn, aangezien zijn aansprakelijkheid kan worden ingeroepen.Voor schadeloosstellingen of de aan een schadegeval verbonden kosten kunnen Facility Managers en/of de werkgevers preventief beschermd worden.

Dat gebeurt meestal door een specifieke verzekeringspolis te onderschrijven. Maar de materie kan desondanks al gauw complexer worden, gezien de veelvuldige mogelijkheden inzake dekking, het aantal betrokken actoren en de diverse verplichtingen of beperkingen.

In dit kader besliste de International Facility Management Association (IFMA) een werkgroep op te richten met als taak de stand van zaken van de bestaande verzekeringsproducten op te maken, de aandachtspunten voor de Facility Manager te definiëren en de behoefte aan de ontwikkeling van specifieke verzekeringsproducten te analyseren. Deze ruime materie werd in Profacility magazine in twee delen behandeld.

Deel I: De basisprincipes u kunt het artikel downloaden via www.profacility.be/biblio > 29/08/2011 Deel II: Risicopreventie en verzekeringen voor roerende of onroerende eigendommen u kunt het artikel downloaden via www.profacility.be/biblio > 02/01/2012

Jorg Hulpio, Marsh & McLennan Companies, Inc. “Het ISO 31000-systeem is goed aangepast aan de Belgische KMO”

Danny Vande Putte, Facility Manager bij de Nationale Bank van België, deelname aan de IFMA ’Verzekeringen’ werkgroep

Preventie- en beroepsopleidingen: de hotelsector neemt zelf het heft in handen Werkgevers en uitzendbureaus stellen vast dat de basisfuncties op de horecawerkvloer niet vlot ingevuld raken.

Er wordt een beroep gedaan op uitzendkrachten, liefst met dezelfde kwaliteiten als vast personeel maar meestal mankeert de opleiding en ervaring. Het beroep wordt immers niet meer als eerste keus uitgeoefend zodat de basisopleiding ontbreekt.

Dat heeft gevolgen: Europese statistieken op basis van economische activiteit tonen aan dat 5% van alle werkongevallen, met meer dan drie dagen werkonbekwaamheid, bij de horeca ondergebracht worden. Dat opleidingen onontbeerlijk zijn om een kwaliteitsvolle service af te leveren, weet Johan Holbrechts, Safety & Security Manager, Accor Hotels BeLux. Accor kiest ervoor hoofdzakelijk met vast personeel te werken. Het geeft een grotere betrokkenheid bij het merk vanwege de werknemer en er kan geïnvesteerd worden in een gerichte, specifieke eigen opleiding. Uitzendkantoren zijn dan weer perfect geplaatst om de oplossing te bieden op piekmomenten, maar dienen ook als selectiebureau voor horecaondernemers. “Wij vinden mensen met de juiste ingesteldheid, maar zonder vakkennis,” aldus David Debin, Sales & Operations Manager Horeca & Events bij Manpower. Om te kunnen antwoorden op de vraag van klanten die onmiddellijk inzetbaar personeel wensen, moeten er dus opleidingen georganiseerd worden op basis van de noden en bekwaamheden die klanten vragen. En dat brengt ons terug bij preventie. u kunt het artikel downloaden via www.profacility.be/biblio > 26/03/2012

Johan Holbrechts Safety & Security Manager Accor Hotels BeLux

David Debin Sales & Operations Manager Horeca & Events Manpower

PROFACILITY GUIDE 2013 37

198 biblio Risk Management NL.indd 37

29/11/12 14:14

FM I OUTSOURCING

WWW.PROFACILITY.BE/BIBLIO I

Outsourcing en relaties met d Co-investering in beveiliging Integrated Secure Solutions: optimale beveiliging tegen optimale kost De ‘Integrated Secure Solutions’ of ‘Total Security Solutions’ zijn een gebalanceerde combinatie van menselijke interventie (bewaking) en technische oplossingen (beveiliging), op maat van de middelgrote en grote ondernemingen. Alles begint met een audit bij de klant. Hierbij gaat men na of zijn huidige beveiligingssystemen in regel zijn met de geldende wetgeving, of ze efficiënt werken en of de kosten ervan verantwoord zijn. Bovenop de bestaande situatie worden de toekomstige noden en verwachtingen op het vlak van beveiliging in kaart gebracht, alsook de verwachtingen met betrekking tot de kostprijs ervan en de precieze tijdstippen waarop extra beveiliging gewenst is. Op basis van deze inzichten volgt een voorstel dat dankzij een optimale mix van bewakings- en beveiligingsmogelijkheden performanter, moderner en meer kostenbesparend is. Alain D’Haese, Marketing & Communication manager bij G4S citeert een voorbeeld van een goede combinatie tussen menselijke interventie en technische beveiliging: “Tijdens de kantooruren geniet de klant van permanente bewaking door bewakingsagenten op zijn site. Na de kantooruren wordt dit overgenomen door virtuele camerabewaking en passeert er bovendien geregeld een mobiel agent voor een controleronde van de site. Doet er zich een incident voor, dan kan hij een beroep doen op onze dienst interventie na alarm, waarbij een agent ter plaatse gaat”. Volgens Steven Janssens, Sales & Marketing Manager bij Seris Security, gaat co-investering in beveiliging veel verder dan het gebruikelijke kader waarin contracten worden afgesloten en maakt dat we niet langer alle facetten van de beveiligingsaanpak afzonderlijk bekijken, maar vertrekken vanuit een globale benadering van de beveiligingsproblematiek. Dit type van lange termijn partnership dwingt de beveiligingspartner tot voortdurende waakzaamheid om de technieken en prestaties te verbeteren.

Steven Janssens Sales & Marketing Manager Seris Security

Alain D’Haese Marketing & Communication Manager G4S

u kunt het artikel downloaden via www.profacility.be/biblio > 16/01/2012

VSR Schoonmaakresultaat objectief meten Schoonmaak is het thema waarmee facility management zich al het langst bezig houdt. Logisch dat zowel klant als dienstverlener een objectief meetsysteem zochten.

In Nederland heeft VSR (Vereniging Schoonmaak Research) zich als representatieve organisatie laten respecteren. Eind de jaren negentig kwam VSR ook naar België, waar het vooreerst ingang vond in de banksector, als gevolg van een beslissing tot outsourcen van de schoonmaak i.p.v. eigen schoonmaakpersoneel. De banken kregen navolging van andere kantoren, industrie en de zorgsector.

VSR staat voor een technische benadering van het schoonmaakgebeuren en bestaat uit twee complementaire systemen: enerzijds, het dagelijkse controlesysteem (DKS) voor de opvolging en aansturing van het schoonmaakpersoneel - de interne kwaliteitscontrole - en anderzijds de externe audits door gediplomeerde VSR-controleurs. Het kwaliteitsmeetsysteem VSR (KMS) voldoet volledig aan de Europese standaard EN 13549. De controlerondes worden met drie personen afgewerkt: een VSR-inspecteur, de opdrachtgever en een vertegenwoordiging van het schoonmaakbedrijf. Het controlesysteem maakt een nuancering in functie tot de ruimte. Zo wordt voor kantoren een foutmarge van 7% toegestaan, voor sanitair is dit slechts 4% en in de zorgsector 3%. Audits van kantoorgebouwen gebeuren in principe 4 keer per jaar. In de zorgsector is er een maandelijkse frequentie of een aangepast schema volgens de wensen van de klant. u kunt dit artikel downloaden via www.profacility.be/biblio > 19/04/2012 38 PROFACILITY GUIDE 2013

499 biblio outsourcing NL.indd 38

29/11/12 14:15

t de dienstverleners beheren

Hotelmanagement Outsourcing: een oprukkende trend De Belgische hotelmarkt heeft op het vlak van outsourcing van de ‘housekeeping’ een achterstand van 5 à 7 jaar t.o.v. Nederland. Heel wat hotels tonen nu interesse voor deze formule. Dit stelt een constant evenwicht voorop tussen de uitbatingskosten en de bezettingsgraad. Het Antwerpse Sir Plantin Hotel ging alvast resoluut voor outsourcing van alle facilitaire diensten bij één partner, het bedrijf ISS Facility Services. Volgens Wim Van Respaille, General Manager van het hotel: “Kiezen voor het outsourcen van de housekeeping geeft ons de nodige flexibiliteit t.o.v. de bezettingsgraad van de kamers. We zijn erin geslaagd de benodigde personeelsbezetting altijd op peil te houden volgens de kamerbezetting. Dat was ook tijdens de weekends het geval. Dankzij de keuze voor outsourcing kon de eigen staf tot een strikt minimum beperkt worden en concentreert zich op de corebusiness van het hotel: de receptie, de verkoop & marketing en het hotelbeheer”.

Guy De Laender, Operations Director bij ISS argumenteert de trend naar outsourcing in de hotelsector als volgt: “Een hotel is een complex gegeven, dat 24/24 moet draaien en waarbij veel competenties samenvloeien en op het hoogste niveau van serviceverstrekking moeten worden gebracht. Voor een goede werking van de outsourced services is een dialoog tussen de hotelmanager en de dienstenleverancier van groot belang. Idealiter is er een leidinggevend persoon - door ISS als gouvernante benoemd - aanwezig in het hotel als centraal aanspreekpunt. Hiervoor is echter een kritische massa onontbeerlijk voor wat het volume bestelde diensten betreft”.

Kamer- en algemene schoonmaak binnen het hotel is bij voorkeur de basis voor een hotelcontract.

EW Facility Services heeft zich gespecialiseerd in ‘gastgerichte services’. In een hotel is de schoonmaak in zijn totaliteit nog kritischer dan in andere omgevingen, omdat dit aspect in belangrijke mate invloed uitoefent op de hotelbeleving door de gasten en het imago van het hotel. Kris Calle, directeur van EW Facility Services België benadrukt dat hun medewerkers niet alleen technisch getraind worden op de schoonmaakuitvoering, maar evenzeer een ‘hospitality’-training doorlopen. u kunt het artikel downloaden via www.profacility.be/biblio > 27/02/2012

Guy De Laender, Operations Director ISS Facility services

Kris Calle, Directeur EW Facility Services België

Wim Van Respaille, General Manager Sir Plantin Hotel PROFACILITY GUIDE 2013 39

499 biblio outsourcing NL.indd 39

29/11/12 14:15

W

44

Visies en ervaringen Debat over Het Nieuwe Werken

55

foto Marie Bourgonjon, courtesy of Rosestudio

foto Geoffrey Fritsch

SPACE MANAGEMENTNEW WORLD OF WORK OFFICE DESIGNSAMENWERKINGSRUIMTEN INFORMATION MANAGEMENTFLEX DESK BEDRIJFSWAARDEN UITSTRALEN COMMUNITY TELEWERKEN

Inrichting van de ruimte: motor voor verandering Euler Hermes meet zich een nieuw imago aan

54

foto Marc Detiffe, courtesy of Global

48

Groeperen om meer synergieën te ontwikkelen Parc de l’Alliance, de nieuwe thuis voor de teams van Peugeot en Citroën

Communicatie bevorderen Groepering en relocatie voor Sibelco

6 PROFACILITY GUIDE 2012

200 NL.indd 6

29/11/12 14:16

W WORKPLACE foto courtesy of Buroconcept

58

→→

17/09/2012

59

Bedrijfswaarden uitstralen Groen, gerecycleerd en flexibel kantoor voor Fost Plus

foto Thomas Vanhaute, courtesy of Pami

foto Valérie Clarysse, courtesy of Steelcase

Een communicatieve samenwerkingsgemeenschap stimuleren Nieuw inrichtingsconcept voor het ‘Center for Creative Leadership’

Het nieuwe werken tastbaar gemaakt RE:flex, een nieuwsoortig business center

08/10/2012

Coalitie NWOW Slim werken in een nieuwe wereld

Centrale informatiebank en kenniscentrum →→ www.profacility.be/workplace PROFACILITY GUIDE 2012 7

200 NL.indd 7

29/11/12 14:16

Workplace I Occupancy Cost Benchmark I

Tekenen van de NWOW in Voor het derde jaar op rij blijft de OCI (Occupancy Cost Index) stabiel terwijl het indexcijfer van de consumptieprijzen gestaag toeneemt. Hebben de nieuwe gedelokaliseerde werkwijzen en de leegstand van de Brusselse kantoorgebouwen een impact op de kosten per werkplek? Patrick Waûters van AOS Studley geeft ons enkele antwoorden.

I Patrick Waûters, Director Facility Management Consulting AOS Studley: “Bedrijven hebben de neiging om hun kosten te variabiliseren; ze willen niet langer werken op basis van vaste regelmaten maar op basis van de reële behoefte”.

n 2011 kostte een werkplek in België gemiddeld € 11.776 per jaar, tegenover € 11.808 en € 11.764 in de twee voorgaande jaren. Met andere woorden, voor het derde jaar op rij zien we geen grote veranderingen.

Voor de berekening van de OCI wordt met zo’n 300 verschillende uitgavenposten rekening gehouden, hoewel vastgoed en ICT het leeuwendeel vertegenwoordigen: respectievelijk 40% en 36%. Op de derde plaats staan de middelen en diensten met 19%. Gezien de huidige energieprijzen en de verhoging van de consumptieprijsindex hadden we een stijging van de post ‘vastgoed’ in de berekening van de OCI verwacht. Toch is deze post dit jaar met bijna 1% gedaald in vergelijking met vorig jaar.

Volgens AOS Studley kan dit verklaard worden door een daling van de investeringen (en dus van de afschrijvingskosten), een optimalisering van de gebruikte oppervlakte (moeten we daar een invloed van de NWOW in zien? - we komen hier nog op terug) maar vooral de huidige lage huurprijzen waarvan de bedrijven profiteren wanneer ze hun huurcontracten moeten herzien.

“Wat de Belgische markt trouwens zo bijzonder maakt, is dat bijna 86% van de kantoren zich in

de regio Brussel bevindt” zegt Patrick Waûters, Director Facility Management Consulting bij AOS Studley. “Terwijl we net daar een vrij grote leegstand vaststellen, waardoor de prijzen dan weer onder druk komen te staan. Ik verwacht in de toekomst dan ook geen stijging van het vastgoedaandeel in de berekening van de OCI, eerder een daling zelfs. In het beste geval blijven de huurprijzen stabiel dankzij de indexering. In onze berekening omvat de post ‘vastgoed’ de kosten voor energie, technisch onderhoud en de inrichting van de kantoren. Voor deze drie uitgavenposten merken we een stijging van de kosten op: energie, dat mag duidelijk zijn, onderhoud omdat er een tekort is aan technisch personeel, en inrichting omdat de kwaliteitsnormen alsmaar hoger worden”.

Meer ICT en minder oppervlakte?

We zeiden het daarnet al: door de gebruikte oppervlakte te beperken, is de NWOW mogelijk een rol beginnen te spelen in het beheer van de werkruimten. Ter ondersteuning van deze veronderstelling stellen we vast dat de ICT-kosten met 2,1% gestegen zijn om te kunnen voldoen aan de stijgende behoefte aan mobiliteit en vooral de beveiliging van deze mobiliteit. Impliceert deze

Evolutie 2005 - 2011

De zevende editie van de OCI bevestigt de stabiliteit van de kosten per gemiddelde werkplek die België sinds drie jaar kent.

42 Profacility GUIDE 2013

220 AOS NL.indd 42

29/11/12 14:17

W in de OCI? stijging van het ICT-aandeel, dat bijna even groot is als dat van het vastgoed, dan een ‘virtualisering’ van de werkplek?

“Zo simpel is het misschien niet, want bedrijven letten nog altijd niet zozeer op de gebruikte vierkante meters als we denken”, aldus Patrick Waûters. “Want naast de reeds grote zichtbare leegstand die we vaststellen, is er ook een grote verborgen leegstand. Wanneer we de effectieve bezetting van de kantoren van onze klanten analyseren, zien we dat de bezettingsgraad gemiddeld 64% bedraagt. Elk bedrijf heeft dus 36% kantoorruimte te veel! En dit percentage ligt nog hoger in periodes van crisis, waarin het personeelsbestand kleiner wordt of werknemers niet vervangen worden, terwijl de gehuurde oppervlakte nog niet aangepast werd. Maar we merken toch ook dat de banken bijvoorbeeld besloten hebben om hun gebruikte oppervlakte te verkleinen en dat de Regie der Gebouwen besloten heeft om een nieuwe oppervlaktenorm in te voeren. Als de Europese Commissie hetzelfde zou doen, zouden de bedrijven met de grootste bezettingsgraad in Brussel een meezuigend effect veroorzaken dat de prijzen nog meer onder druk zou zetten. Door hun kosten te drukken door minder vierkante meters per werkplek in gebruik te nemen, zouden ze bovendien de berekening van de OCI voor de komende jaren beïnvloeden”.

Volgens Patrick Waûters zal in de toekomst vooral het feit meespelen dat bedrijven de neiging hebben hun kosten te variabiliseren via verschillende maatregelen: het preventieve onderhoud aanpassen aan het gebruik van een installatie, weinig gebruikte ruimten minder vaak schoonmaken,… “We voorspellen zelfs dat kantoren niet meer op jaarbasis maar op middellange termijn verhuurd zullen worden, afhankelijk van de behoeften op dat moment.

Gezien de huidige leegstand is het mogelijk dat eigenaars de klassieke 3-6-9-huurcontracten zullen willen vervangen door kortere of variabele overeenkomsten tegen een betere prijs”.

Ict: meerkost of besparing?

De bedrijven die AOS Studley bestudeerd heeft, hebben veel geïnvesteerd in hulpmiddelen voor samenwerking en ‘mobilization’. Patrick Waûters krijgt echter tegenstrijdige reacties over de kosten van deze nieuwe informaticatools: “Voor sommige bedrijven zal ICT duurder worden terwijl andere bedrijven op dit gebied zullen kunnen bezuinigen.

Om de mobiele informatica en de cloud te beveiligen, zijn heel wat hard- en software en

grote investeringen nodig. De operationele kosten die verbonden zijn met alles wat in de cloud opgeslagen kan worden, dalen dan weer”.

In deze fase kunnen we moeilijk een verklaring voor deze tegenstrijdige conclusies geven. De NWOW-revolutie is volop aan de gang en vergt aanpassingen. kosten voor diensten en voor het management van deze diensten Voor de facilitaire diensten (19% van de OCI) spreekt AOS Studley van een daling van 1,4% en zelfs 5,52% voor het management van deze diensten. Deze cijfers zijn vooral het gevolg van een verlaging van de vereiste kwaliteit en een zeer aandachtig management van deze diensten die steeds vaker uitbesteed worden, inclusief het management en de controle.

Patrick BARTHOLOMÉ ■

ander land, andere index, andere methode Onze noorderburen publiceren elk jaar de NFC Index (Netherlands Facility Costs Index) die met een cijfer van € 9.689 per werkplek in 2011 op het eerste gezicht duidelijk gunstiger lijkt te zijn dan de OCI. Nochtans beheert AOS Studley Nederland de gegevensbank die de Netherlands Facility Costs Index Coöperatie gebruikt om de NFC Index te berekenen. “Dit kan verklaard worden door het feit dat dezelfde norm, die uit Nederland afkomstig is en die toegepast wordt voor de berekening van de NFC Index en de OCI, vaag blijft over welke ICT-kosten opgenomen moeten worden” aldus Patrick Waûters. “In België hanteren we een ruime interpretatie van deze norm en in Nederland een enge interpretatie. Dit verschil qua methode verklaart waarom de NFC Index € 2.000 lager is dan de OCI”. Want in werkelijkheid zijn de vastgoedkosten hoger in Nederland. “Maar de prijzen worden er ook beïnvloed door een veel grotere leegstand dan bij ons. In die mate zelfs dat de Nederlandse regering overweegt om ‘slooppremies’ toe te kennen voor het slopen van weinig energie-efficiënte gebouwen om de markt te steunen en de energieprestaties van het vastgoedpark te verbeteren”. www.nfcindex.nl

referentie • ‘NFC Jaarbericht Kantoren 2011’ Netherlands Facility Costs Index Coöperatie u.a. (2012).

• AOS Studley Occupancy cost index 2011 – The median total cost per workplace per year (Juni 2012) Beschikbaar op www.profacility.be/references

PProfacility GUiDE 2013 43

220 AOS NL.indd 43

29/11/12 14:17

Workplace I New World of Work I

Het nieuwe werken is v ‘Het nieuwe werken’ is al lang niet meer zo nieuw blijkt, maar wordt bovenal door iedereen anders geïnterpreteerd en ingevuld. ‘Het nieuwe werken’ is een interessant gegeven om te besparen op gehuurde kantooroppervlakte, biedt perspectieven om de mobiliteitsproblematiek aan te pakken, laat toe beter in te spelen op het kenniswerken, werkt als een magneet voor jong en gedreven talent, help de algemeen gevraagde balans tussen werk en privé te verbeteren… Het nieuwe werken is dus vooral anders werken!

W

Foto Geoffrey Fritsch

im Pullen, Directeur Kenniscentrum ‘Center for People and Buildings’, TU Delft (NL), sneed het thema ‘Zin & onzin van het nieuwe werken’ aan tijdens het 5e Interactief FM Congres georganiseerd door KI’communications.

“Het nieuwe werken – het doet ertoe, maar anders dan we denken” opende Wim Pullen. “Er met zijn allen op vooruit gaan moet de doelstelling zijn. Het nieuwe werken moet bedrijfsmiddelen omzetten in bedrijfsuitkomsten, in persoonlijk voordeel voor iedereen”.

In Nederland beweerden 68% van de bedrijven in 2009 al het nieuwe werken te hebben ingevoerd.

Bij bevraging van de werknemers geeft slechts 10% aan dat ze daar concreet wat van merken… Bijna 1 op 3 bevraagden geeft aan dat ze occasioneel thuis werken, doch gemiddeld amper 6u/week. Er zijn

“

ook aanzienlijke verschillen tussen de sectoren.

Zo blijken informatica en communicatie sterk in het adopteren van thuis werken, gevolgd door de financiële sector en de zakelijke dienstverlening (> 25%).

Niet voor iedereen “Vanuit organisaties wordt het stimuleren van de creativiteit, de communicatie en het samenwerken vooropgesteld om het nieuwe werken in te voeren, doch in werkelijkheid wil de organisatie vaak enkel het aantal ingenomen vierkante meters drukken” stelt Wim Pullen vast.

Het nieuwe werken is een samengaan van tal van aspecten. Het gaat om flexibele werktijden, de mogelijkheden om buiten de klassieke kantooruren (‘9 tot 5’) te werken, maar ook het faciliteren van werken op verschillende plaatsen.

Dat vereist aangepaste moderne IT-middelen, het gebruik van draagbare apparatuur, het inzetten op videoconferencing, 24/24 connectiviteit op performante netwerken… Hieruit kan voor de organisatie uiteindelijk een daling van het benodigde aantal vierkante meters volgen.

Het nieuwe werken is ook niet voor iedereen zaligmakend! Meer dan 50% van de werknemers blijkt er immers niet voor geschikt door gebrek aan zelfmanagement en individuele autonomie

“

Wim Pullen, Directeur Kenniscentrum ‘Center for People and Buildings’, TU Delft (NL)

44 Profacility GUIDE 2013

210 HNW NL.indd 44

29/11/12 14:18

s vooral anders werken!

Voordeel voor iedereen Het nieuwe werken heeft minstens zoveel te maken met jobinhoud, de plaats van de werknemer in de organisatie, als met de inrichting van de werkplek.

Het wordt grotendeels individueel bepaald: hoe zit ik in elkaar, hoe wil ik liefst werken en in hoeverre wordt dat gefaciliteerd? Daarom is het nieuwe werken - of beter het anders werken - een zeer complex gegeven.

Wim Pullen besluit: “Wie er echt voor gaat, wordt er beslist beter van!”.

Eduard Coddé n

“

Het nieuwe werken gaat over een heel andere vertrouwensband tussen werknemer en werkgever

Jan-Peter Kastelein,Onderzoeker Nyenrode Business Universiteit: “Werkplekken hebben een functionele en een emotionele waarde. Bij Google heeft de gebruiker deel aan architectuur en design. De medewerkers zijn een stukje eigenaar van hun werkplek en treden zo op als bouwheer”

Foto Geoffrey Fritsch

Samenwerken faciliteren Google ontvangt jaarlijks wereldwijd 8,6 miljoen sollicitaties. De kandidaat-medewerkers zijn ‘smart people’, kenniswerkers die gemotiveerd zijn om bij Google te komen werken en ‘verschillend’.

“Ze houden van samenwerken en dat moeten we faciliteren” stelt Jan-Peter Kastelein, Partner Ynno (Adviesbureau voor nieuwe manieren van werken, Utrecht, NL), Onderzoeker Nyenrode Business Universiteit (Breukelen, NL).Engineering, innovatie en samenwerken zijn de kernwoorden voor het werken bij dit bedrijf. “Het ontwerp van de werkplekken speelt in op het individu, de teams en de community” licht Jan-Peter Kastelein toe tijdens het Interactief FM Congres “Er is veel aandacht voor de sociale noden van de medewerkers en dat reflecteert zich in opmerkelijk veel informele ontmoetingsplekken”.

Werkplekken hebben een functionele en een emotionele waarde. Jan-Peter Kastelein: “Tal van niet-functionele elementen in het design blijken emotioneel juist heel sterk. Zo is er een glijbaan ingebracht in de kantoren van Google, die functioneel in twijfel kan getrokken worden, maar die iedereen toch wil behouden. Ze wordt ingezet om nieuwe werknemers te verwelkomen. Wie al langs de glijbaan is afgedaald, hoort erbij. Het communitygevoel stimuleren is essentieel bij de inrichting van de werkomgeving”. Er werken 85 nationaliteiten en er ontstaan heel wat vriendschappen op het werk.

“

Wat met de productiviteit?

De werkomgeving heeft een belangrijke invloed op de productiviteit. Hoogst genoteerd staat dat de werkplek moet beantwoorden aan de persoonlijke verwachtingen van de gebruiker en daaruit volgt meteen dat de ideale werkplek niet te definiëren valt.

Opvallend is verder de stijgende vraag naar rust en akoestisch comfort bij de gebruikers. “Er is meer vraag naar concentratiewerkplekken” benadrukt Wim Pullen, “ook al omdat de open werkplekken geassocieerd worden met communicatie, maar niet echt met werken”.

Het informaticagebruik is niet onbelangrijk in het kader van de productiviteit. De gebruikers stellen toenemend hoge eisen aan de IT-support van de organisatie, temeer daar ze steeds vaker de voorkeur geven te werken met het zelf uitgezochte toetel (‘Bring Your Own Device’). Dat laatste aspect is ook vanzelfsprekend wanneer werk en privé steeds hechter verstrengeld geraken en men dus op elk ogenblik op elke plek toegang wil tot zowel privéals werkgebonden applicaties.

Profacility GUIDE 2013 45

210 HNW NL.indd 45

29/11/12 14:18

Workplace I new World of Work I

Het nieuwe werken: reacties, v

Jeremy Myerson Professor aan het Royal College of Art in London, Directeur van het Helen Hamlyn Centre for Design.

Koen Neve Gastprofessor Erasmushogeschool, Docent IFMA, Kluwer, IFBD, VOKA, Facilitair Directeur AZ Nikolaas

Het kantoor schept een community-band Professor J. Myerson: “Vandaag spreken we van een netwerkkantoor, waar de ICT de verbindingen tussen de kenniswerkers verzekert. Het is een digitaal en fysisch netwerk dat totaal verweven is en zo kunnen de kenniswerkers altijd en overal werkzaam zijn”. Er wordt verwacht dat ze initiatief nemen, studeren en samenwerken, verschillende activiteiten waarvoor het niet langer vereist is aan een klassieke werkplek te zitten. Toch wordt vandaag nog teveel voor een uniforme kantoorinrichting gekozen die voor alle gebruikers moet dienen, terwijl er in een organisatie heel wat verschillende personen en functies zijn met een zeer uiteenlopende aanwezigheid en gebruik van de werkplek.

Professor J. Myerson pleit voor de ‘verwelkomende werkplek’ en wijst ook op de verandering van de leeftijdenmix binnen een organisatie.

Een concentratiewerkplek moet de ‘flow’ bij de gebruiker stimuleren, wat staat voor een soort automatische concentratie en wegdenken van de omgeving door goed op dreef te zijn. Een plek om samen te werken vereist dynamisch licht, moet helder zijn, kleur tonen. De wanden laten zich idealiter als schrijfbord gebruiken!

Professor J. Myerson is groot voorvechter van de ‘activity based’ werkplek, een werkplek die ook de oudere werknemers niet uitsluit.

“Jongeren integreren spontaan in een nieuwe werkomgeving, maar ouderen moeten door de werkomgeving meegenomen in het functioneren als kenniswerker.

Win-win situatie voor organisatie en werknemers “Het nieuwe werken is vooral bekend van de flexibele werkplek en het tijd- en plaatsonafhankelijk werken” stelt Koen Neve, docent aan de Erasmushogeschool Brussel, trainer en tevens facility manager. “Het is echter ook een antwoord op sociale en economische trends”.

Op sociaal vlak zorgt het nieuwe werken voor het resultaatgericht aansturen van de medewerkers tegenover het gebruikelijke beoordelen op aantal uren aanwezigheid. Het laat toe om een beter evenwicht te vinden tussen werk en privé. Koen Neve: “Een gelukkiger werknemer presteert ook beter en dat betekent een win-win situatie voor organisatie en medewerkers”.

Aan economische zijde is er vooral een zorgvuldiger omgaan met de ruimte en het aantal vierkante meters. De facility manager gaat de ruimte anders indelen, de inrichting opbouwen volgens het soort activiteiten dat er moet plaatsvinden. Vaste werkplekken maken plaats voor flexibele werkplekken. Vanuit facility management kan overwogen worden om medewerkers extra services aan te bieden zoals een strijkdienst, wat nogmaals bijdraagt tot een verbetering van de werk/privé balans.

“De grootste impact van het Nieuwe Werken ligt bij de kosten gerelateerd aan de gebruikte ruimte” geeft Koen Neve aan. “Deze kan van 100% naar 80% en zelfs 70% dalen door het kleiner aantal benodigde vierkante meters. Het nieuwe werken laat bijgevolg het winstoogmerk van de onderneming samengaan met tevreden werknemers”.

46 Profacility GUIDE 2013

210 HNW NL.indd 46

29/11/12 14:18

Foto Geoffrey Fritsch

s, visies en ervaringen

Jos Duchamps Gedelegeerd Bestuurder PROCOS group

Erik Veldhoen Strategisch consulent Gispen

Mensen staan centraal PROCOS Group is een onafhankelijke consultant in Facilities Management. Zij leveren ‘state of the art’ adviezen binnen een brede scope van de bedrijfshuisvesting. Voor Jos Duchamps, Gedelegeerd Bestuurder gaat ‘het nieuwe werken om mensen’ en niet over kantoormeubelen zoals sommige partijen te graag laten uitschijnen.

“Ik heb de indruk dat we momenteel op een knooppunt zitten” stelt hij vast bij zijn medewerkers, zichzelf en zijn kinderen. De wereld verandert snel en dat heeft zijn invloed op zowel het privéleven als het werken. In het verleden moesten medewerkers zich inpassen in een bestaande organisatie en strikt afgebakende hiërarchische structuur.

Vandaag is het de organisatie van een bedrijf die zich moet afstemmen op het talent dat men wil aantrekken en het optimaal laten functioneren van de medewerkers. “Het doel van het nieuwe werken moet zijn om het beste uit elk individu te halen in het belang van de organisatie” verwoordt Jos Duchamps. “Daartoe moeten zowel HR, communicatie als een change manager bijdragen”.

‘Bring your own device’ is een absolute trend die zeer snel doorzet, maar die ook een grote uitdaging stelt aan ICT en is een voorbeeld waarbij de de traditionele organisatie zich aan de medewerkers aanpast.

Jos Duchamps is ervan overtuigd dat mensen binnen een organisatie elkaar moeten zien en ontmoeten, maar acht het niet noodzakelijk dat dit binnen de klassieke context van een bedrijfsgebouw gebeurt.

Het nieuwe werken werkt!

Dat stelt Gispen, ontwerper en leverancier van vernieuwende kantoorinrichtingen voor bedrijven, bij een terugblik met enkele experts en ervaringsdeskundigen op 20 jaar ‘het nieuwe werken’.

“Bedrijven, werknemers en de maatschappij hadden tijd nodig om eraan te wennen maar wie de stap nam, tekende een productiviteitswinst tot 25% op” luidt de conclusie. “Een duidelijk bewijs dat het nieuwe werken echt werkt”.

Voorwaarde is wel dat er resoluut voor gekozen wordt en het volledig in de strategie en het beleid van een bedrijf wordt ingebed. Dan levert het nieuwe werken zowel een aanzienlijke kostenbesparingen als productiviteitswinst op.

Volgens Erik Veldhoen, specialist inzake het nieuwe werken, is het vertrouwen van de werkgever de belangrijkste sleutel tot succes. Voor hem is een kantoorloze toekomst best denkbaar. Door niet langer kantoorruimte te huren, kunnen bedrijven aanzienlijke besparingen realiseren. Het aflopen van een huurcontract is de ideale periode om over te schakelen naar flexibel werken. Omdat het grootste deel van onze informatiestroom vandaag digitaal verloopt, laat het werk zich gemakkelijk loskoppelen van een vaste werkplek. Volgens Erik Veldhoen kunnen bedrijven de komende 10 jaar hun totale oppervlakte volgens met 70% reduceren! “De sleutel tot succes is hier het vertrouwen van de werkgever. De digitale revolutie werkt dan ook een nieuwe manier van leiderschap in de hand. Het gaat niet slechts om een nieuwe manier van werken, maar ook van leven” aldus Erik Veldhoen.

Profacility GUIDE 2013 47

210 HNW NL.indd 47

29/11/12 14:18

Workplace I relocation & change management I

PSA Belux: een nieuwe o een nieuwe werkplek Begin 2011 besloot PSA Peugeot Citroën tot gemeenschappelijke organisatiestructuren op bepaalde vlakken voor de beide automerken Peugeot en Citroën. Deze belangrijke organisatorische wijziging wordt uitgerold door de Commerciële Directie Europa, waaronder acht landen ressorteren, inclusief de Benelux.

A

Eric Bornhauser Change Management leader PSA Peugeot Citroën Benelux

lbéric Chopelin, Algemeen Directeur van de merken Peugeot en Citroën in de Benelux, benadrukt dat beide merken onafhankelijk blijven en autonoom opereren op de respectievelijke markten: “We hebben gekozen voor een eigen zetel voor België en het Groot Hertogdom Luxemburg, en niet voor een gemeenschappelijke structuur met onze Nederlandse collega’s. Dit om twee essentiële redenen: we willen onveranderd contact houden met de economische context en de specifieke aanpak van de verschillende landen; het was tevens onze wens zo dicht mogelijk in de buurt van Nijvel en Brussel blijven, om de impact op de mobiliteit van onze medewerkers tot een minimum te beperken”.

De nieuwe organisatie moest in België en het Groot Hertogdom Luxemburg volledig operationeel zijn om 1 oktober 2012.

Nieuwe hoofdzetel Eric Bornhauser, PSA Peugeot Citroën Benelux Change Management, leidt de uitrol van de nieuwe organisatie. Hij werkte al meer dan 10 jaar voor de merken binnen PSA. “De oprichting van een gemeenschappelijke maatschappelijke zetel in één

gebouw moet ons toelaten om voor beide merken nuttige synergieën na te streven, de voordelen van PSA uit te spelen en te groeperen” licht Eric Bornhauser toe. “Dat vereist ook een nieuwe huisvesting. Maar let wel: de nieuwe thuis is geen real estate operatie, maar staat volledig in functie van de doelstelling voor onze nieuwe organisatie!”.

Bij de zoektocht naar een nieuwe, gemeenschappelijke locatie stonden een centrale ligging voor personeel en klanten voorop. De HR-afdelingen van Citroën Belux NV en Peugeot België-Luxemburg NV onderzochten voor alle personeelsleden welke weg ze dagelijks afleggen en wat de impact van de verhuis voor elk van hen zou zijn.

De zoektocht naar een geschikte locatie werd in het eerste semester van 2012 gestart en toevertrouwd aan Cushman & Wakefield. Vele locaties werden onderzocht en de directies bezochten uiteindelijk een nauwere selectie. Eric Bornhauser: “De huisvesting van de merken Citroën en Peugeot was grondig verschillend, met enerzijds de historische locatie voor Citroën in het Brusselse stadscentrum en anderzijds de veel modernere huisvesting voor Peugeot in een industriepark in Nijvel. De keuze voor de nieuwe hoofdzetel viel op het Parc de l’Alliance in Braine-l’Alleud”.

De oprichting van een gemeenschappelijke maatschappelijke zetel in één gebouw moet toelaten om voor beide merken nuttige synergieën na te streven, de voordelen van PSA uit te spelen en te groeperen.

48 Profacility GUIDE 2013

260 Change Management PSA NL.indd 48

29/11/12 14:18

e organisatie,

Wensenlijst voldaan De nieuwe kantoorruimtes worden gehuurd in het Parc de l’Alliance in Braine-l’Alleud van eigenaar AXA/AIG, in Blok G. Met 4.700 m² van de 7.500 m² totale oppervlakte is PSA Peugeot Citroën Belux meteen de grootste huurder in het gebouw. Eric Bornhauser: “Het gebouw is 7 jaar oud en voldoet aan de actuele normen voor wat akoestiek, ventilatie en ecologie betreft. De mooie architectuur, de ligging in een groen park met vijver en de onmiddellijke nabijheid van een oprit/afrit van de autosnelweg zijn bijkomende troeven. Als automerken hebben we uiteraard nood aan heel wat parkeergelegenheid en ook die is er ruimschoots voor zowel medewerkers als bezoekers. Er is zelfs nog aanvullende parkeergelegenheid bij het aanpalende Kinepoliscomplex. En tenslotte is er ook nog de naamgeving van dit kantorencomplex - Parc de l’Alliance - die zo goed past bij onze nieuwe organisatie”.

Het in juni ondertekende huurcontract heeft een looptijd van 9 jaar. De beide merken Citroën en Peugeot beschikken elk over één verdieping - 2e en 3e - omdat de nieuwe organisatie de merkidentiteit niet alleen wil bewaren, maar zelfs nog versterken.

Parc de l’Alliance biedt centrale cateringfaciliteiten, kinderopvang in de onmiddellijke nabijheid en

tal van bijkomende omkaderende services.

Alle filialen van Peugeot en Citroën, inclusief die aan het Brusselse IJzerplein, het Citroën Business Center in Wauthier-Braine en het opleidingscentrum in Nijvel, zetten hun activiteiten onverminderd verder.

Nieuw organigram dicteert inrichting De verhuisoperatie betreft in totaal 260 medewerkers. De eigen interne studiedienst van PSA in Parijs onderzocht het verhuisproces en bepaalde eerder al de concepten voor kantoorinrichting zoals ze internationaal worden uitgerold. Eric Bornhauser: “Het heeft geen zin om telkens opnieuw het warm water uit te vinden.

De uitgewerkte concepten laten zich maximaal uniform internationaal toepassen”.

Voor de inrichting van de nieuwe Belux hoofdzetel en het lokaal aanpassen van de in Parijs uitgewerkte concepten werd Buroconcept onder de arm genomen. Zij konden ook al ervaring aantonen met Toyota Europe.

Daglicht kan rijkelijk van alle zijden de kantoorvloeren overspoelen. Alle werkplekken zijn dan ook langsheen de vensters uitgezet. De indeling van de oppervlakte is zeer transparant gehouden door gebruik te maken van glazen De huisvesting van de merken Citroën en Peugeot was grondig verschillend, met enerzijds de historische locatie voor Citroën in het Brusselse stadscentrum en anderzijds de veel modernere huisvesting voor Peugeot in een industriepark in Nijvel. De keuze voor de nieuwe hoofdzetel viel op het Parc de l’Alliance in Braine-l’Alleud.

Profacility GUIDE 2013 49

260 Change Management PSA NL.indd 49

29/11/12 14:18

De nieuwe kantoorruimtes (4.700 m2) worden voor PSA Peugeot Citroën Belux gehuurd in het Parc de l’Alliance in Braine-l’Alleud met als troeven de mooie architectuur, de ligging in een groen park met vijver en de onmiddellijke nabijheid van een oprit/afrit van de autosnelweg.

Voor de inrichting werden er vier types werkplekken uitgezocht voor de directeurs van de merken, de commerciële directeurs, de managers en medewerkers. Er zijn slechts zeer geringe verschillen voor wat de luxe van de werkplekken betreft, zij hebben voornamelijk betrekking op het ontvangen van bezoekers.

Daglicht kan rijkelijk van alle zijden de kantoorvloeren overspoelen. Alle werkplekken zijn dan ook langsheen de vensters uitgezet. De indeling van de oppervlakte is zeer transparant gehouden door gebruik te maken van glazen scheidingswanden.

50 Profacility GUIDE 2013

260 Change Management PSA NL.indd 50

29/11/12 14:18

scheidingswanden. Aldus is de scheiding louter fysiek, maar kan het daglicht ongehinderd doorstromen, terwijl ook de visuele contacten gevrijwaard blijven. In functie tot de werking van de diensten in de praktijk zal mogelijk later overwogen worden om bepaalde glasvlakken te zandstralen, om ze niet meer doorzichtig te maken.

Vanaf 1 oktober werkt PSA Peugeot Citroën Belux met een volledig nieuw organigram. Dat betekent dat nieuwe teams en samenwerkingen ontstaan.

Zo zal de dienst naverkoop voortaan gescheiden per merk optreden naar de merkconcessies, maar anderzijds intern een gezamenlijk backoffice organiseren. Een aantal diensten zal specifiek voor één van beide merken werken, of afwisselend per merk en soms ook voor beide merken samen.

De inrichting van de kantoorvloeren moest helemaal afgestemd worden op het nieuwe organigram. Dat plaatst iedereen in de nabijheid van collega’s waarmee het meest wordt samengewerkt.

Er is evenmin een directieverdieping of –hoek. De leidinggevende mensen kregen een plek binnen hun afdeling, nabij hun medewerkers.

Zware tijdsdruk De verhuisplanning stond onder enorme tijdsdruk.

Wekelijks vergaderde een werkgroep met leden uit de verschillende betrokken afdelingen als HR, finance, enz. De uitrol van het IT-netwerk werd als eerste prioriteit opgenomen en was zelfs mede bepalend bij de keuze van het gebouw. Het Parc de l’Alliance in Braine-l’Alleud beschikt over een goed uitgebouwde glasvezelverbinding. Over de gehuurde ruimte lopen 20 km bekabeling!

Ook de werfvergaderingen werden met wekelijkse

frequentie gehouden. Buroconcept stond in voor de coördinatie van de diverse onderaannemers.

De gehuurde kantoorvloeren waren leeg, zodat de opbouw onmiddellijk kon starten.

Bij een zo ingrijpende verhuis is een uitgekiende communicatie naar de medewerkers onontbeerlijk.

Adelheid Terryn, Communication Director Peugeot Belgium-Luxembourg: “Uiterst belangrijk is om op exact hetzelfde moment naar iedereen Citroën en Peugeot medewerkers ongeacht hun functieniveau - dezelfde boodschap uit te sturen.

Op 1 september 2011 werden alle mensen voor het eerst op de hoogte gebracht van de nieuwe commerciële organisatie in Europa. In juni 2012 konden we ook op Belux-niveau de nieuwe organisatie en de daarmee gepaard gaande nieuwe locatie aan het personeel voorstellen”.

In de aanloop naar de nieuwe huisvesting is er een interne newsletter opgestart met veertiendaagse frequentie. “Deze communicatietool had het niet over de eigenlijke verhuisoperatie, maar wel over mensen, in de zin van wie kan ik op de nieuwe locatie zoal tegen het lijf lopen” licht Adelheid Terryn toe. “Twee tot dan toe volledig gescheiden bedrijven zitten vanaf 1 oktober samen gehuisvest en bijgevolg was het absoluut noodzakelijk ze dichter bij elkaar te brengen”.

Eric Bornhauser besluit: “Gemiddeld verhuist een bedrijf om de 50 jaar. Het is dus essentieel om bij dergelijke gelegenheid alles meteen goed te doen. Het is een immens project dat pas geslaagd is wanneer niemand er extern wat heeft van gemerkt!”.

Eduard Coddé n Foto’s: Alexander Von Buxhoeveden

Adelheid Terryn, Communication Director Peugeot Belgium-Luxembourg: “In juni 2012 konden we ook op Belux-niveau de nieuwe organisatie en de daarmee gepaard gaande nieuwe locatie aan het personeel voorstellen”

Space management en nieuwe kantoren inrichting Elke verdieping van het Parc de l’Alliance gebouw bestaat uit een grote oppervlakte en twee kleinere vleugels. In de grote oppervlakte worden de merken gehuisvest met een duidelijke merkidentificatie.

Eric Bornhauser: “Ook al worden beide merken in hetzelfde gebouw gehuisvest, toch vinden we het als PSA uitermate belangrijk dat de mensen weten voor welk merk ze staan”. Dit is ook de nieuwe thuis voor medewerkers die alle dagen op kantoor aanwezig zijn. De vleugels bieden onderkomen aan de verschillende ondersteunende diensten die niet zichtbaar zijn voor de buitenwereld, zoals bv. HR. In de maanden april en mei werd een voorstudie gedaan naar de bemeubeling in functie tot de nieuwe samenwerkingsverbanden. Voor het bepalen van het aantal werkplekken is met een 100% bezetting gerekend. Kiezen voor flex-werkplekken werd niet overwogen. Eric Bornhauser: “Iedereen heeft zijn eigen, vaste werkplek. De werkplekken zijn wel geordend volgens de nieuwe samenwerkingsverbanden en verschillen volgens de functie en taken van de medewerkers. Binnen een commercieel bedrijf als het onze is samenwerken vanzelfsprekend. De bemeubeling speelt daar maximaal op in. Ook de vergaderzalen zijn optimaal ingeplant temidden de afdelingen op korte loopafstand voor de nieuw samengestelde teams”.

Bij de meubelkeuze stonden criteria als ergonomie, garantie en service, een korte levertermijn gezien de absoluut te respecteren deadline van 1 oktober, voorop. PSA Peugeot Citroën Belux keek uit naar moderne en kwalitatief goede meubelen, aangepast aan het gebruik binnen elke afdeling. Gispen sleepte de order in de wacht.

Er werden vier types werkplekken uitgezocht voor de directeurs van de merken, de commerciële directeurs, de managers en medewerkers. “Er zijn slechts zeer geringe verschillen voor wat de luxe van de werkplekken betreft” licht Eric Bornhauser toe. “De verschillen hebben voornamelijk betrekking op het ontvangen van bezoekers”.

Logistieke uitdaging Het verhuisproject naar een gemeenschappelijke hoofdzetel in Braine-l’Alleud was ontegensprekelijk een grote uitdaging maar werd tevens aangegrepen om logistieke processen te optimaliseren. Zo heeft PSA Peugeot Citroën Belux de bestaande papierstromen met het dealernet omgesleuteld naar digitale communicatie.

Voorafgaand aan het betrekken van het nieuwe gebouw werden tijdens de zomermaanden de archieven maximaal uitgedund en geordend. Wat actief gebruikt wordt krijgt een plaats in de nabijheid van de afdeling en werkplek van de gebruikers. Passiever archieven verhuizen naar een externe locatie.

Profacility GUIDE 2013 51

260 Change Management PSA NL.indd 51

29/11/12 14:18

Untitled-3 1

29/11/12 11:34

WORKPLACE I CASE STUDIES

WWW.PROFACILITY.BE/BIBLIO I

Toekomstgerichte werkomgevingen De regels van het ‘New World of Work’ en de eisen op economisch en milieugebied bepalen hoe onze werkplekken en werkomgevingen evolueren. Om aan de verwachtingen te voldoen, moeten deze werkruimten voortaan met elkaar verbonden zijn en op een flexibele en dynamische manier ingericht zijn, naar het voorbeeld van de bedrijfswaarden.

Ontdek in de speciale editie van Profacility Magazine de eerste ‘WORKPLACE SHOWCASE’: in verschillende casestudy’s komen de (r)evoluties in de organisatie van de werkruimten concreet aan bod, waarbij de praktische ervaringen als

Prooff Earchair by SV Collection - foto Pim Top & Roul van Tour

referenties kunnen dienen.

De speciale editie ‘Workplace Showcase 2012’ kan online geraadpleegd en gedownload worden via www.profacility.be/workplace-showcase/nl.

Op de volgende pagina’s ontdekt u enkele casestudy’s die in deze editie gepubliceerd zijn: • • • • •

Sibelco, Antwerpen Euleur Hermes, Brussel Clear2Pay, Diegem Plancke Tax Consultancy, Kortrijk Center for Creative Leadership, Brussel

• • • •

Dakota, Nazareth Fost plus, Evere EDF Luminus, Brussel CM Landsbond, Brussel

PROFACILITY GUIDE 2013 53

299 biblio workplace NL.indd 53

29/11/12 14:20

photo Marie Bourgonjon

foto Marc Detiffe

dit artikel kan gedownload worden via www.profacility.be/biblio > 15/10/2012

foto Marc Detiffe foto Marc Detiffe

De groep Sibelco heeft besloten om het management dat vroeger over meerdere gebouwen verspreid was, te verenigen op één enkele site in Antwerpen. De wens om meerdere entiteiten onder één dak samen te brengen, kwam voort uit de vaststelling dat een groot deel van de medewerkers vaak op zakenreis moet. En wanneer zij in het buitenland verblijven, kunnen zij niet – of weinig – de actualiteit binnen hun onderneming volgen of eraan deelnemen. Sibelco wilde de gelederen sluiten door hen dichter bij elkaar te brengen, dus ‘elkaar meer zien om beter te communiceren’.

Uiteindelijk besliste Sibelco zich te vestigen tegenover het Stadspark aan de Plantin en Moretuslei in Antwerpen. Om de nieuwe locatie aan de specifieke noden van de groep aan te passen, deed Sibelco beroep op Global, een studiebureau gespecialiseerd in het ontwerp en de inrichting van werkruimtes. De uitdaging aan Global bestond erin om de natuurlijke interne contacten te bevorderen in een over drie verdiepingen verdeelde werkvloer. Er werd een trap geïntegreerd om de drie verdiepingen met elkaar te verbinden en de medewerkers op de verdiepingen delen een gemeenschappelijke bar/coffee-corner. Global stelde eveneens voor om alle werkplekken op twee verdiepingen samen te brengen en de resterende halve verdieping te gebruiken voor perifere functies (vergaderzalen, bezoekersonthaal,...). Door de samenwerking met Global opteerde Sibelco resoluut voor transparantie en openheid in de hiërarchische lijnen. De directiefuncties beschikken niet langer over gereserveerde kantoren, gesloten deuren waar je moet aankloppen alvorens binnen te gaan en tunnels om van het ene naar het andere gebouw te gaan, behoren tot het verleden. Vandaag hebben alle medewerkers van Sibelco, van de managers tot de secretaressen, een werkplek in een open space inrichting. Daarnaast zijn er ruimtes waarin ze zich kunnen terugtrekken wanneer hun momentele activiteit daarom vraagt. Door te kiezen voor deze nieuwe manier van samenwerken toont Sibelco haar wil om te anticiperen en verandering mogelijk te maken. Met de nieuwe kantoren wordt ook de natuurlijke evolutie van de bedrijfsstructuur verzekerd en kunnen nomadische functies op een perfect geïntegreerde wijze opgevangen worden.

foto Marc Detiffe

Sibelco, Antwerpen Natuurlijke contacten intern bevorderen

54 PROFACILITY GUIDE 2013

299 biblio workplace NL.indd 54

29/11/12 14:21

foto Marie Bourgonjon

dit artikel kan gedownload worden via www.profacility.be/biblio > 24/09/2012

Robert Bockowski

foto Marie Bourgonjon

Julie van de Put

Euler Hermes, wereldspeler in verzekeringsoplossingen, wilde zichzelf een nieuw imago aanmeten, zowel intern als extern. Afstoffen, moderniseren en de kantoorruimtes en de werking van de onderneming volledig herdenken: dat waren de geformuleerde doelstellingen voor de nieuwe vestiging. De zeven van elkaar afgescheiden verdiepingen, die een verouderde uitstraling hadden voor deze verzekeringsspecialist, hebben plaatsgemaakt voor een nieuwe, moderne en innovatieve ruimte: 4.000 m² bijna volledig open kantoren die helemaal in het daglicht baden en die gegroepeerd zijn op twee verdiepingen rond ruimtes die gemoedelijkheid uitstralen en de uitwisseling bevorderen.

Om deze metamorfose in te leiden, deed Euler Hermes een beroep op Rosestudio, een architectenbureau dat gespecialiseerd is in kantoorinrichting. Transparantie, synergie en flexibiliteit waren de drie sleutelwoorden voor deze inrichting. Julie van de Put en Robert Bockowski van het architectenbureau Rosestudio gingen uit van een sterk concept dat als leidraad diende voor het project en dat systematisch op alle niveaus doorgezet werd. Rosestudio heeft een dynamisch motief gecreëerd, dat zowel in de afscheidingen tussen de ruimtes als in de vloeren, het meubilair en de signalisatie terugkeert. De gesloten en sterk gecompartimenteerde ruimtes behoren tot het verleden. Met uitzondering van de grote vergaderzalen is de ruimte open en transparant. Elk van de zeven afdelingen is georganiseerd rond ontmoetingszones, ‘hubs’ genaamd, geïnspireerd door het beeld van een golf waarop iedereen kan surfen, informatie uitwisselen of zich kan terugtrekken. Je vindt er dus de informele gemoedelijkheid onder collega’s terug. Nu geven de nieuwe kantoren beter de bedrijfscultuur en de waarden weer die Euler Hermes uitdraagt ten aanzien van zijn medewerkers en klanten.

foto Rosestudio

foto Rosestudio

foto Marie Bourgonjon

Euler Hermes, Brussel Inrichting van de ruimte: motor voor verandering

PROFACILITY GUIDE 2013 55

299 biblio workplace NL.indd 55

29/11/12 14:21

WORKPLACE I CASE STUDIES

WWW.PROFACILITY.BE/BIBLIO I

Als gevolg van zijn continue groei wilde het bedrijf Clear2Pay, gespecialiseerd in financiële IT-services, de over Zaventem en Mechelen verdeelde activiteiten verenigen op één enkele site. Er waren nog meer vereisten: de nabijheid van een station en een luchthaven, evenals een aangename werkomgeving en een aantrekkelijk imago met het oog op de aanwerving van nieuwe talenten. Zodra de site gekozen was, het Pegasus Park te Diegem, kreeg Admos de opdracht om de 3.800 m² grote vestiging te renoveren. Admos heeft een indeling over drie verdiepingen geadviseerd, met een inrichting op basis van culturele thema’s: Londen, Shanghai en New York. De kantoorruimtes zijn georganiseerd in zones met diverse functies (stille ruimte, ontmoeting, vergadering, café...). De werkposten zijn verspreid over de resterende ruimte daartussen. De nieuwe kantoorinrichting focust op ‘samenwerking’. Daartoe stelde Admos het concept ‘Clear2Pay Village’ voor, een zone met een erg verzorgde en warme inrichting, die volledig open en zeer multifunctioneel is, met tafels die zowel voor de lunch als werken dienen, hoge tafels om overleg te plegen, een koffiemachine, schermen, een snookertafel en een lounge. Dat alles werd op de vierde verdieping geïnstalleerd, waar ook de directie is gehuisvest, zodat geen gesloten ‘directieruimte’ ontstond. Deze origineel ingerichte plaats werd het hart van de onderneming, de plaats waar ideeën uitgewisseld worden en dialogen plaatsvinden.

Op de andere verdiepingen werd op strategische plaatsen het ‘dorp’-concept gedeeltelijk gereproduceerd in een loungezone voor informele contacten.

foto Yvan Glavie

Clear2Pay, Diegem Internationale, multiculturele hub in het hart van de onderneming

Te downloaden via www.profacility.be/biblio > 03/09/2012

Plancke Tax Consultancy, Kortrijk Renovatie en herbestemming van een industrieel gebouw Plancke Tax Consultancy was dringend op zoek naar een nieuwe locatie voor zijn kantoren en stootte op dit oude industriële pand. De renovatie werd toevertrouwd aan het bureau K-ONCEPT, op basis van verschillende eisen: een vrij korte deadline, respect voor de originele structuur, strakke lijnen, energiezuinige oplossingen en een beperkte woon/werk-combinatie. De insteek was een kale, grote gelijkvloerse hal met daarboven, op de helft van de oppervlakte, een open houten verdieping. Betonnen pijlers, de originele betonvloer op het gelijkvloers, grote ramen en een sanitair blok, waren de enige ‘aankleding’. De bouwheer stond erop de industriële authenticiteit met strakke, minimalistische lijnen en vooral de betonvloer te behouden. Dit laatste zorgde voor een grote technische uitdaging naar de integratie van HVAC-installaties en bekabeling. Net zoals bij grote sportaccommodaties werden stralingspanelen tegen het plafond geplaatst. Op het gelijkvloers verbergt een wandkast alle dossiers, een printer-kopieerapparaat, een kitchenette en vooral het mechanische ventilatiesysteem, dat via openingen bovenaan lucht in de open ruimte blaast. Achteraan het gebouw wordt die terug weggezogen. De ramen kregen aan de binnenkant een zonwerende folie en gemotoriseerde screens. Zo kon bespaard worden op aircokosten. dit artikel kan gedownload worden via www.profacility.be/biblio > 17/09/2012 56 PROFACILITY GUIDE 2013

299 biblio workplace NL.indd 56

29/11/12 14:21

foto Toon Grobet

foto Toon Grobet

dit artikel kan gedownload worden via www.profacility.be/biblio > 12/03/2012

foto Toon Grobet

EDF Luminus volgde de vrijmaking van de Belgische energiemarkt op de voet, met daaruit voortvloeiend de installatie van verschillende vestigingen op diverse locaties, zowel in Vlaanderen als in Wallonië. Het centraliseren van een aantal van zijn diensten in het Brusselse stadscentrum heeft EDF Luminus aan het studie- en adviesbureau Procos toevertrouwd. Het Franse energiebedrijf gaf hiervoor de voorkeur aan een nette, comfortabele, maar evenzeer kostenbewuste en duurzame aanpak. In dat opzicht viel de uiteindelijke keuze op het Brusselse gebouw ‘Le Marquis’, dat vele voordelen biedt, waaronder de ligging vlak bij het Centraal Station en de grote oppervlakte die op twee verdiepingen 400 werkplaatsen biedt. Omdat niet alle parameters bij het begin van het space planning project gekend waren, leidde dat tot een groot aanpassingsvermogen, vooral wat het aantal in te richten werkplekken betreft. Procos integreerde ze maximaal in het concept door het uitzetten van de werkplekken aan de buitenkant tegen de gevel, terwijl op de middenas diverse modules voor ondersteunende activiteiten werden uitgezet, waaronder de vergaderruimten Hoewel het open space principe gevolgd werd voor de inrichting, is er toch een indeling naar afdelingen gerespecteerd. Per afdeling werd bijvoorbeeld een accentkleur weerhouden die op subtiele wijze voor een werkzame signalisatie zorgt. De centraal uitgezette modules bieden naast vergaderruimte ook een onderkomen aan de printers, coffee corners, en elke verdieping beschikt ook over een eetruimte.

foto Toon Grobet

EDF Luminus, Brussel Functionele flexibiliteit in de toekomst geprojecteerd

PROFACILITY GUIDE 2013 57

299 biblio workplace NL.indd 57

29/11/12 14:21

WORKPLACE I CASE STUDIES

WWW.PROFACILITY.BE/BIBLIO I

Dakota, Nazareth Licht kreeg een sleutelrol Het bedrijf Dakota, gespecialiseerd in lijm- en hechtingstechnologie, heeft zijn administratieve gebouwen verbouwd. De individuele kantoren maakten plaats voor een contactvriendelijkere, open werkruimte. De multifunctionele centrale zone met open keuken dient als ontvangst-, wacht- en circulatieruimte. In deze zone zitten drie ronde lichtkoepels die veel daglicht binnenlaten. Voor de verlichting adviseerde Zumtobel een algemene toepassing van LED-lichttechnologie.

Bij het directiesecretariaat en de open space kantoorvloer werd een algemene verlichting gecombineerd met een specifieke werkplekverlichting. De algemene verlichting, die permanent brandt, wordt verzekerd door ingebouwde LED-armaturen.

Elke werkplek beschikt over een elegante staanlamp die een sfeerverlichtingfunctie (uplighter) combineert met een gerichte werkplekverlichting (downlighter). De staanlampen zijn voorzien van een geïntegreerde regeling die de aanwezigheid van een gebruiker op de werkplek detecteert en de lichtsterkte van de werkverlichting regelt in functie van de natuurlijke lichtinval. De staanlampen kunnen op elk ogenblik verplaatst worden en zo bij een andere indeling van de ruimte steeds opnieuw de gewenste functie vervullen.

In deze uitvoering levert de deskundig uitgekiende verlichting een essentiële bijdrage tot het welzijn van de gebruikers. te downloaden via www.profacility.be/biblio > 27/08/2012

Center for Creative Leadership, Brussel Van ‘box’-cultuur naar communicatieve samenwerkingsgemeenschap In het kader van zijn verhuizing heeft het Center for Creative Leadership (CCL) zijn werkorganisatie compleet herzien, met open space, clean desk, flex desk, een tot samenwerking stimulerende en contactvriendelijke werkomgeving, maar ook thuiswerken als kernbegrippen. Voor deze reorganisatie deed het CCL een beroep op Buroconcept. De vroegere kantoorruimtes waren ingericht naar Amerikaans model: de medewerkers hadden elk hun eigen ‘box’, een weinig contactvriendelijke inrichting van de werkruimte. Voortaan bevinden alle faciliteiten (leslokalen, vergaderzalen,…) zich onder één dak. De medewerkers zien de actie met klanten en cursisten. Buroconcept ontwikkelde een efficiënter werkkader dat interactie stimuleert. De werkplekken zijn in clusters van acht (2x4) uitgezet, wat een zekere intimiteit schept in de open space aanpak. Daarnaast zijn er verschillende ‘Activity Based Stations’, waaronder twee soorten ‘bubbles’: kleinere voor geconcentreerd individueel werk en grotere waar tot vier mensen kunnen samenwerken. Bijzonder aantrekkelijk zijn de open zones die tussen de persoonlijke lockers ontstaan zijn. Ze kregen telkens een andere bemeubeling, gericht op informeel vergaderen, waaronder ook een zone met Fatboy-zitzakken.

Het verhuisproject was ook de aanleiding om versterkt voor ‘paperless’ te gaan en had een belangrijke technologische impact. De technologie volgt de gebruiker, wat evident moet zijn bij flex desk. te downloaden via www.profacility.be/biblio > 13/09/2012 58 PROFACILITY GUIDE 2013

299 biblio workplace NL.indd 58

29/11/12 14:21

foto Thomas Vanhaute

foto Thomas Vanhaute

dit artikel kan gedownload worden via www.profacility.be/biblio > 29/10/2012

foto Thomas Vanhaute

Het nieuwe gebouw van Fost Plus, een organisatie die instaat voor de promotie van de selectieve inzameling, sortering en recyclage van huishoudelijk verpakkingsafval in België, is het resultaat van een duurzame en efficiënte toepassing van materialen en ruimte. Om de uitwisselingen en de samenwerking te bevorderen, bestaat het uit één open space voor zowel de teams als de directeurs, met uitzondering van de algemeen directeur. Het modulaire benchsysteem past perfect bij de nieuwe manier van werken.

De medewerkers zitten per 2, per 4, per 6, … en kunnen afhankelijk van het team uitbreiden of verkleinen. Rustig overleggen kan in de alkoofzeteltjes in een van de kleurrijke lounges. De ‘bubbels’ - mini-zaaltjes afgeschermd van geluidshinder - zijn er voor vertrouwelijke gesprekken of geconcentreerd werk. De eetruimte is een centrale ontmoetingsplaats in de nieuwe kantoren en lijkt op een ‘lounge’: kleurrijke stoeltjes en tafeltjes, een hoekje voor tafelvoetbal, een prachtig zicht én een bibliotheek.

Het invoeren van ‘flextime’ ging gepaard met het gebruik van een prikkloksysteem, niet om te controleren, maar wel als antwoord op een vraag naar flexibeler werk.

Dertigers en veertigers maken de dienst uit bij Fost Plus en zoeken meer en meer een goed evenwicht tussen werk en privé. Met dit systeem kan een werknemer tot 10u ’s morgens starten. Er kan ook tot vier uur per maand opgespaard worden.

Recycleren en materialen hergebruiken vormen de corebusiness van Fost Plus en dat moest ook zichtbaar zijn in de nieuwe kantoren. De groene tussenwanden zijn vervaardigd uit gerecycleerde petflessen. In de kantoren biedt Fost Plus alleen drank in petflesjes of blikjes aan. De verpakkingen worden verzameld in PMD-zakken of ‘afvaleilandjes’ op verschillende plaatsen. Papierverbruik wordt ontmoedigd door de centralisatie van printers in aparte printrooms.

foto Thomas Vanhaute

Fost Plus, Evere Een groen, gerecycleerd en flexibel kantoor

PROFACILITY GUIDE 2013 59

299 biblio workplace NL.indd 59

29/11/12 14:21

WORKPLACE I CASE STUDIES

WWW.PROFACILITY.BE/BIBLIO I

CM Landsbond, Brussel Van nieuwe vloerbekleding tot nieuwe werkomgeving De noodzaak om de door slijtage zwaar beschadigde vloerbekleding te vervangen in het Nationaal Secretariaat van CM Landsbond had verreikende gevolgen. Een grondig onderzoek van de werkzaamheden en onkosten voor deze operatie triggerde het besluit om over te gaan tot de volledige herinrichting van de kantoren, inclusief het invoeren van ‘het Nieuwe Werken’. Om het plaatsen van de nieuwe vloer mogelijk te maken, moest al het meubilair eruit om het vervolgens terug te plaatsen. De optelsom van alle nevenkosten voor het vervangen van de vloerbekleding gaf aanleiding tot het overwegen van een totaal andere denkpiste. Het project werd omgegooid tot totale herinrichting met de invoering van flexibele werkplekken en het optimaliseren van het ruimtegebruik. Aan het einde van het project resteren er nog 680 werkplaatsen voor een duizendtal werknemers, waar er vroeger 1.034 ter beschikking waren. Er is inderdaad opgemerkt dat de effectieve bezetting van de werkplaatsen rond de 70% schommelt. Open space, glazen bubbles, ankerplekken voor zware administratieve taken, waar een groep hecht kan samenwerken, touch down werkplekken voor kortstondig werken en geïsoleerde U-vormige cellen verschenen. Ze bieden de nodige variatie aan open en gesloten werkplaatsen aan de medewerkers. “Belangrijker dan de volledige herinrichting van de kantoorruimte is het change management” verzekert Peter Habils, Diensthoofd Logistiek. Het hele project rond de herinrichting van de kantoren had als doel een betere werkomgeving te creëren voor de werknemers. Daardoor groeide het project ook uit van een aanvankelijk logistieke opgave tot een HR-project. dit artikel kan gedownload worden via www.profacility.be/biblio > 07/05/2012

www.profacility.be/biblio Er zijn over hetzelfde thema nog andere casestudy’s beschikbaar op www.profacility.be/biblio. Alle artikelen in deze bibliotheek zijn gerangschikt in dalende volgorde van hun online publicatiedatum.

KBC ARTEVELDE TOWER, Gent I Impact van werkplek en mobiliteit op de vastgoedstrategie (01/10/2012) FACILICOM, Antwerpen I Place 2.5 concept voor een nieuwe thuis en een warm nest (27/09/2012) UPC, Brussel I Thuis op het werk (20/09/2012) BELFIUS BANK, Brussel I 50.000m² bespaard door de reorganisatie van de werkplekken (26/09/2011) GETRONICS, Diegem I Change management als uitdaging (12/09/2011) ELECTROLUX, Brussel I Onthaal, openheid en transparantie (04/07/2011) ALLER MEDIA, Kopenhagen I Duurzame design voor werkplek (6/06/2011) BAXTER EUROPE, Parc de l’Alliance, Eigenbrakel I ‘Moving On’ (30/05/2011) GDF SUEZ, Brussel I Verplaatsing en hergroepering (23/05/2011) ALKEN MAES, Mechelen I Op zoek naar zichtbaarheid en mobiliteit (9/05/2011) OLV Ziekenhuis, Aalst I Hightech en klantvriendelijke dienstverlening (27/09/2010)

60 PROFACILITY GUIDE 2013

299 biblio workplace NL.indd 60

29/11/12 14:21

WORKPLACE I NWOW

WWW.PROFACILITY.BE/BIBLIO I

Werkorganisatie aanpassen Teleworking Wetgeving en verlangens In 2011 publiceerde Tempo-Team een onderzoek over telewerken met een steekproef bij 210 HR-managers en 517 werknemers. Resultaat: terwijl bijna 1 werknemer op 2 wil thuiswerken, is bijna de helft van de werkgevers ertegen. Zij geven de voorkeur aan deeltijds werken in combinatie met flexibele uren. Toch stelt 79% van de werkgevers die telewerken toestaan vast dat het aantal medewerkers dat ook thuis werkt, de voorbije drie jaar gestegen is. Didier Christiaens, HR Director bij Tempo-Team, geeft ons meer uitleg: “Gezien de schaarste op de arbeidsmarkt hebben werkgevers er alle belang bij om de vraag naar meer flexibiliteit ter harte te nemen. Het voordeel dat de flexibiliteit van telewerken biedt, zal de band met de werkgever alleen maar versterken. Maar het is essentieel dat telewerken gepaard gaat met duidelijke regels en een goede omkadering.

Deze omkadering moet in de eerste plaats het wettelijke kader omvatten”. Stefan Nerinckx, docent arbeidsrecht aan de Hogeschool-Universiteit Brussel (HUB), geeft meer uitleg over het wettelijke kader van telewerken, wat niet hetzelfde is als thuiswerken. Telewerken wordt geregeld door de wet betreffende de arbeidsovereenkomsten en de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 85. Telewerken dekt in feite de prestaties die regelmatig en niettijdelijk geleverd worden buiten de vestiging van het bedrijf. Telewerken is gebaseerd op een duidelijke wetgeving met specifieke vereisten, zoals een schriftelijke overeenkomst, de terbeschikkingstelling van bepaalde apparatuur, bijvoorbeeld een PC, en de vergoeding van de kosten. dit artikel kan gedownload worden via www.profacility.be/biblio > 12/03/2012 Stefan Nerinckx, Advocaat-vennoot bij Field Fisher Waterhouse, Docent arbeidsrecht aan de Hogeschool-Universiteit Brussel Didier Christiaens, HR Director Tempo-Team

ICT Beter samenwerken op afstand Als in nieuwe werkruimten geen samenwerkingstechnologieën geïntegreerd worden, zal de productiviteit van de ondernemingen dalen. Dat is een van de conclusies van de studie die Johnson Controls in zeven landen voerde naar collaboratieve werkroosters en de prestaties van bedrijven. Meer dan de helft van de 1.700 ondervraagde kantoorbedienden denkt dat ze over tien jaar collectieve werkruimten met samenwerkingstechnologieën zullen gebruiken. Slechts 20 % van hen doet dit nu al. Deze technologieën om op afstand samen te werken, omvatten niet alleen teleconferentie maar ook lichtere en soms zelfs kosteloze tools, zoals chatten, videoconferentie, audioconferentie en het delen van documenten en agenda’s. Om het gebruik van deze tools te stimuleren raadt Ivan Cols, Marketing Manager bij Getronics, aan om te werken met testgroepen, ‘super users’, die hun knowhow en overtuiging afstralen op het personeel. Dat is een belangrijke schakel in een veranderingsproces. Volgens Marie Puybaraud, Director Global WorkPlace Innovation, die het onderzoek geleid heeft, groeit de bewustwording. En van alle gebruikers adapteren de ‘digitalen’ van de Generatie Y het snelst deze communicatiemiddelen, meer zelfs, ze worden er ‘fan’ van. Om de werknemers aan te sporen deze tools te gebruiken, zou er in het bedrijf een initiatief georganiseerd moeten worden om de ‘miles’ en de middelen (tijd, brandstof, CO2,...) te berekenen die bespaard kunnen worden dankzij teleconferentie of andere technieken. dit artikel kan gedownload worden via www.profacility.be/biblio > 12/03/2012

Marie Puybaraud, Director Global WorkPlace Innovation Johnson Controls Frankrijk

Ivan Cols Marketing Manager Getronics

PROFACILITY GUIDE 2013 61

298 biblio workplace NL.indd 61

29/11/12 14:22

B

Total Room Automation Overkoepelend beheer van het binnenklimaat voor betere energieprestaties

69

Eco-efficiënte gebouwen De voordelen van speciale technieken voor energiebesparing begrijpen

71

Perspective : Philippe SAMYN and PARTNERS architects & engineers, LEAD and DESIGN PARTNER. Philippe Samyn and Partners architects & engineers, Studio Valle Progettazioni architects, Buro Happold Ltd. Engineers.

64

doc Siemens

HUISVESTINGIMMOTICABEVEILIGING WATERBEHEERONDERHOUDENERGIE-EFFICIËNTIE AUTOMATISERINGTOEGANGSCONTROLE HERNIEUWBARE ENERGIEVASTGOEDMARKT PROPERTY MANAGEMENTRELOKALISERING STEDENBOUWMILIEUCERTIFICATIE VAN GEBOUWEN

Property Management Prioriteiten voor het beheer van de staatsgebouwen

30/04/2012 3 0/04/2012

Cradle to Cradle Kiezen voor groene weldaad

Centrale informatiebank en kenniscentrum →→ www.profacility.be/buildings www.profacility.be/realestate 6 PROFACILITY GUIDE 2012

300 NL.indd 6

29/11/12 14:23

B 74

72

→→

Stedenbouwkunde en duurzame ontwikkeling De inplanting van kantoren doordacht bepaald

STRATA Tower – London – BFLS Architects - foto Me and Dave Ltd

architects, Buro Happold Ltd. Engineers.

EN

Doc. www.projectsofa.be

BUILDINGS & REAL ESTATE MANAGEMENT

IE

Milieucertificatie en energieprestatie van gebouwen De groene waarde meten van een gebouw

67

Hernieuwbare energie Windkracht is kiezen voor duurzame ontwikkeling

300 NL.indd 7

PROFACILITY GUIDE 2012 7

29/11/12 14:23

Buildings I Energy Management I

Total Room Automation z gebouwperformantie Het is inmiddels een cliché-uitdrukking geworden: de facility manager moet blijvend besparen op de werkingskosten terwijl de dienstverlening naar de gebruikers daar niet mag onder leiden, meer nog, er bij voorkeur nog op vooruit gaat. ‘Energie’ is een belangrijke kostenpost in de exploitatie van gebouwen en bijgevolg een voor de hand liggend actiedomein. Gebouwenbeheersystemen kunnen daartoe veel bijdragen.

P Peter Gorrebeeck Center of Competence Manager Building Automation Siemens

eter Gorrebeeck, Center of Competence Manager Building Automation Siemens: “Doelstelling voor een goed systeem is om alles wat energie verbruikt beheer(s)baar te maken.

Siemens ontwikkelde daartoe binnen de tak Building Technologies het Total Room Automation concept”.

Gebouwenbeheersystemen deden hun intrede in de jaren tachtig. In eerste instantie waren het functionele en niet-communicatieve controleelementen die betrekking hadden op de HVACinstallatie. Ze groeiden uit tot automatisering- en beheersystemen, die het prestatiebeheer van een gebouw controleren en waarnemen. De uitdrukking

‘intelligente gebouwen’ doet haar intrede samen met de geïntegreerde gebouwenbeheersystemen en op afstand bestuurde gebouwenbeheersystemen.

De focus op een efficiënter omgaan met het energieverbruik is vandaag algemeen voelbaar. Het is echter maar een stap in een verdere evolutie die naar ‘smart buildings’ moet leiden en aansluitend naar een harmonisch samenspel tussen ‘smart buildings’ en de veel besproken ‘smart grids’.

Peter Gorrebeeck: “Door gebouwen efficiënter te laten omgaan met energie, ontstaat er een dynamisch energiebeheer, efficiënte in gebouwen en uiteindelijk ook energie-overschotten, die op het distributienet kunnen geplaatst worden. Ook dat proces moet ‘smart’ verlopen. Vooreerst moeten we de energieoverschotten kunnen bufferen, om vervolgens de keuze te maken om ze zelf te gebruiken of op het beste moment aan het net door te geven”.

Gecentraliseerde of gedecentraliseerde technieken Bij HVAC installaties is er keuze tussen gecentraliseerde en gedecentraliseerde systemen.

Een gecentraliseerd systeem brengt langere distributiewegen met zich mee voor verluchting, verwarming en koeling. Er is ook heel wat plaats nodig voor het onderbrengen van de gecentraliseerde technieken. De energie-efficiëntie is sterk afhankelijk van de belasting van de technische installaties. De controle en aansturing van de technieken gebeurt overkoepelend en op kamerniveau (vb. kantoorvloer, zone).

Een gedecentraliseerd beheer zorgt voor minimale distributiewegen maar kan problemen geven bij het lokaal wegwerken van de benodigde

“

Peter Gorrebeeck: Vandaag worden de HVAC-technieken en de elektrische installatie vrijwel altijd afzonderlijk aanbesteed, terwijl beiden juist een geïntegreerde aanpak verdienen

“

64 Profacility GUIDE 2013

320 gebouwenbeheer NL.indd 64

29/11/12 14:24

doc Siemens

n zorgt voor

technische installaties. Een technische storing laat zich slechts voelen in een deel van het gebouw, dit in tegenstelling tot het gecentraliseerde beheer. De controle en aansturing van de technieken gebeurt op kamerniveau en vraagt op dat niveau meer functionaliteit dan een gecentraliseerd systeem.

Nieuwe specificaties voor de gebouwen laten de voordelen van Total Room Automation beter tot uitdrukking komen. natuurlijke ventilatie Daar waar in het verleden vaak verwarming met koeling werd teniet gedaan en zo een veelvoud aan energie werd verkwist, wordt het verzekeren van een aangenaam binnenklimaat in gebouwen vandaag veel energie-efficiënter aangepakt. Peter Gorrebeeck: “Alleen al daarom is het belangrijk om de aansturing van HVAC, verlichting, zonwering en raamaansturing overkoepelend aan te pakken en enkel aan te sturen in functie van de vraag”. Bij natuurlijke ventilatie wordt er heel veel gebruik gemaakt van het beheer van luchtstromen in een gebouw om de gewenste temperatuur te bereiken. Simultaan kan de luchtkwaliteit bewaakt en geoptimaliseerd worden”.

Actuele gebouwenbeheersystemen zorgen voor een getrapte regeling van de HVAC-technieken, waarbij altijd de minst energie verbruikende aanpak wordt gekozen. Bij teveel instralingswarmte van de zon zal men eerst de zonwering aansturen, bij verder

Het total room automation concept: de aansturing van HVac, verlichting, zonwering en raamaansturing overkoepelend aan te pakken en enkel aan te sturen in functie van de vraag.

oplopende interieurtemperatuur zal vervolgens via het openen van ramen getracht worden de gewenste temperatuur te halen. Lukt dit niet, dan grijpt de ventilatie in om slechts als laatste mogelijkheid beroep te doen op de airco.

“Moderne gebouwenbeheersystemen bieden ook verschillende werkingsmodi, zoals comfort, pre-comfort, economie en antivries” vult Peter Gorrebeeck aan. “Dat laatste is zinvol bij een tijdelijke leegstaand, om net voldoende te verwarmen zodat de technieken geen schade kunnen oplopen. Met de pre-comfort modus kunnen bijvoorbeeld niet bezette vergaderruimten in het gebouw op een iets lagere temperatuur gebracht worden met uitgeschakelde verlichting en zonwering in de meest energie efficiënte stand, om achteraf bij bezetting over te gaan op de comfort instellingen .

Flexibiliteit in gebouwen Een gebouw moet voor verschillende doeleinden gebruikt kunnen worden. Men creëert flexibiliteit in het gebouw door het op te delen in gelijkaardige functionele kantoorvloersegmenten waar men lokaal zowel verlichting, zonwering, HVAC, ramen en eventueel andere technieken aanstuurt. Wijzingen in de ruimte-indeling, bijvoorbeeld inplanten van vergaderruimten in een landscape omgeving, hebben dan praktisch geen impact op de operationele kosten van het gebouw.

Profacility GUiDE 2013 65

320 gebouwenbeheer NL.indd 65

29/11/12 14:24

Buildings i EnErgy ManagEMEnt i

Voordeel voor nieuwbouw en rennovatie Maximaal energie-efficiënte gebouwen hebben niet alleen nood aan een modern en alles omvattend gebouwenbeheersysteem, de energiezuinige doelstelling moet ook consequent doorgetrokken worden in ontwerp- en bouwfase. Peter Gorrebeeck: “Vandaag worden de HVAC-technieken en de elektrische installatie vrijwel altijd afzonderlijk aanbesteed, terwijl beiden juist een geïntegreerde aanpak verdienen. Geïntegreerde beheersystemen bieden het voordeel van één enkele leverancier en bijgevolg ook enkelvoudig aanspreekpunt voor het geheel. Aan technische zijde is er het voordeel dat de technici slechts één systeem moeten kennen en dat één enkel type module zich laat programmeren voor het aansturen van alle gewenste functies”.

De totale kosten voor een gebouw zijn op te delen in 20 à 30% voor ontwerp en bouw, terwijl de

resterende 70 à 80% de eigenlijke gebruikskosten zijn over de geschatte gebruiksduur van het gebouw.

Peter Gorrebeeck: “Er is een positieve evolutie ingezet, waarbij promotoren nu ook oor hebben naar maatregelen die het energieverbruik helpen beperken, al wordt er - voorlopig? - toch nog altijd gekozen voor een minimale investering in gebouwenbeheersystemen”.

Geïntegreerde gebouwenbeheersystemen laten zich ook toepassen in bestaande gebouwen, waar ze zullen bijdragen tot een aanzienlijke verlaging van het energieverbruik. “Het is zelfs mogelijk om dergelijke beheersystemen stapsgewijs in te voeren” benadrukt Peter Gorrebeeck. “In functie tot het budget heeft men de keuze om bijvoorbeeld eerst de HVAC-installaties uit te rusten, gevolgd door de verlichting van het gebouw”.

Eduard CODDÉ ■

Energieprestatie van een gebouw staat voor de hoeveelheid energie die verbruikt wordt om te voldoen aan de verschillende noden die gepaard gaan met een gemiddeld gebruik van dat gebouw.

Hierin zitten verwarming, warm water, koeling, ventilatie, verlichting en alle bijkomende energiebehoeften.

Europa legt de EN 15500 norm op voor te gebruiken producten in gebouwenbeheersystemen.

Het gaat om gecertificeerde producten die een garantie bieden op energiebesparing door hun kwaliteit en precisie van hun regelwerking.

Daarnaast is er het EN 15232 energielabel voor regelsystemen.

De inhoud van het EN 15232 energielabel verschilt volgens het gebouwentype (vb. kantoren, ziekenhuizen,…) en maakt ook onderscheid tussen thermische energie en elektrische energie.

doc Siemens

normen voor energieprestatie

Motiverend De divisie Siemens Building Technologies ontwikkelde een monitor voor lokale toepassing in de buurt van de gebruikers, met een visuele ‘gimmick’ die aanspoort tot energie-efficiënt handelen.

Het ‘Green-Leaf’ display/bedieningspaneel toont een groen blaadje zolang er efficiënt wordt omgesprongen met energie. Zo dit niet het geval is verschijnt een rode waarschuwing. Het volstaat het bedienpaneel aan te tippen om automatisch terug de optimale werking te activeren.

66 Profacility GUiDE 2013

320 gebouwenbeheer NL.indd 66

29/11/12 14:24

BUILDINGS I ENERGY MANAGEMENT

WWW.PROFACILITY.BE/BIBLIO I

Hernieuwbare energie Windenergie Referentiekader voor verdere ontwikkeling

Spectaculaire groei, overwoekering van het landschap, betwisting van bepaalde feiten... Heeft de windmolen een problematische grens bereikt? Het Belgische windenergiepark bestaat uit 437 onshore en 61 offshore windmolens. Op het gebied van offshore windmolens staat België in de Europese top 5. De Waalse regering raamt de hoeveelheid energie die tegen 2020 door windmolens geproduceerd zal kunnen worden, op 4.500 GWh. Dat is meer dan de helft van haar doelstelling op het gebied van hernieuwbare energie. Om dit te bereiken, moeten jaarlijks gedurende acht jaar 80 nieuwe windmolens van 2,1 MW gebouwd worden, ofwel 640 windmolens in totaal. Maar alleen al op basis van de bekende projecten zou het Waalse windmolenpark 5.600 GWh/jaar kunnen genereren.

Een ontwikkelingsplan als dit dient gepaard te gaan met een goede planning en regelgeving. Het referentiekader, dat eind 2011 herzien werd, bepaalt de regels en aanbevelingen, onder andere voor het visueel en geluidscomfort van de buurtbewoners, de hergroepering in windenergieparken, de biodiversiteit van het landschap, de openstelling van het kapitaal voor burgerlijke participatie en compenserende vergoedingen. Daarnaast moet de Waalse regering een ‘positieve referentiekaart’ samenstellen met de beste gebieden voor de installatie van windmolens. Tot slot zou er in 2013 een ‘windenergiedecreet’ tot stand komen. dit artikel kan gedownload worden via www.profacility.be/biblio > 04/06/2012

zie ook het artikel ‘Éolien: nos villes ont du potentiel’ in het Frans op www.profacility.be/biblio > 15/03/2012 of ‘Wind turbines in Brussels’ in het Engels op www.profacility.be/biblio > 19/03/2012

Free chilling ‘Passieve’ koude zonder beperking Het recupereren van spontane warmtebronnen binnen een gebouw, is deel gaan uitmaken van onze gewoonten, maar de techniek van ‘passieve koude’ is minder bekend. En nochtans beschikken gebouwen en hun omgeving over gratis bronnen die de moeite waard zijn om ze te benutten. Om de kost van airco te drukken moet er een koude-strategie uitgewerkt worden. Die omvat vier elementen die onverbrekelijk met elkaar verbonden zijn: thermische inertie, verlaging van de interne belasting, zonwering en ‘free chilling’. Dit artikel gaat over het laatste element. Natuurlijke koeling bestaat uit diverse technieken die toelaten dat een gebouw zichzelf voldoende koel houdt: intensieve ventilatie (overdag of ’s nachts) door een automatisch gestuurde doorlaatbaarheid van de buitenwanden van het gebouw, een koud water- of gekoeld watercircuit in de betonstructuur (‘slab cooling’), invoering van frisse buitenlucht in de luchtverversing voor een bijkomend koeleffect tijdens een hittegolf.

Daarnaast is ventilatie niet alleen nodig om een goed evenwicht in de luchtvochtigheid te houden, ze moet ook te grote hoeveelheden verontreinigde lucht afvoeren. Een recente AIRMEX-studie (‘European Indoor Air Monitoring and Exposure Assessment Project’), heeft aangetoond dat er binnen onze gebouwen meer schadelijke luchtverontreinigers aanwezig zijn dan buiten. Er werd ook vastgesteld om welke luchtverontreinigers het gaat, in welke hoeveelheid ze aanwezig zijn en wat hun oorsprong is. u kunt dit artikel downloaden via www.profacility.be/biblio > 28/05/2012

De intensieve nachtventilatie van het IVEG-gebouw verloopt via twee gescheiden ventilatietorens omwille van de brandveiligheid. (architect Mussche).

PROFACILITY GUIDE 2013 67

397 biblio energie renouvable NL.indd 67

29/11/12 14:24

BUILDINGS I DUURZAME ONTWIKKELING

WWW.PROFACILITY.BE/BIBLIO I

Eco-efficiënte gebouwen

Foto Hilde Collier

AkzoNobel BREEAM® als uitdaging

Patrick Deschouwer, Facility Manager & Building Projects, AkzoNobel: “Als bouwheer stonden we erop zoveel mogelijk mee te beslissen in de ontwerpfase. We hadden inspraak in de keuze van de gebruikte materialen en volgden nauwgezet de totaalkost op, met aandacht voor zowel de zuivere bouwkosten als de operationele kosten”.

Het gloednieuwe technische gebouw van AkzoNobel, dat onderkomen biedt aan labo’s voor Research & Development en kantoren, mag als een schoolvoorbeeld gelden van een vastgoedproject dat aangestuurd werd vanuit facility management. Hoewel labogebouwen bekend staan als grote energieverbruikers, werd van meetaf geopteerd voor een lage-energieaanpak als doelstelling. Om de vereiste energie- en milieu-eigenschappen af te wegen, kozen Patrick Deschouwer, Facility Manager & Building Projects bij AkzoNobel, en Jan De Greef, architect bij SVR-Architects, voor de methodologie en criteria van BREEAM®, het meest verspreide systeem en label dat gebruikt wordt voor de milieucertificatie van gebouwen.

Er werd rekening gehouden met bijna 80 criteria van allerlei aard: project- en werfbeheer, comfort en gezondheid, energie, transport, water, materiaalgebruik, vervuiling, afvalbeheer, grondgebruik en ecologie. Een compact bouwvolume, doordacht ingeplant en georiënteerd op het terrein, vormt een goede basis voor optimale energieprestaties. Tijdens de bouw werd vooral veel aandacht geschonken aan een doorgedreven thermische isolatie en een goede dichtheid van het gebouw enerzijds en aan speciale HVAC-technieken anderzijds. Deze technieken zijn betonkernactivering voor verwarmen en koelen, twee krachtige warmtepompen met geothermische diepteboringen in de grond en fotovoltaïsche zonnepanelen op het dak. Het behalen van het BREEAM®-label was doorheen het ganse proces een rode draad en een stimulans voor alle betrokken partijen, van het ontwerp tot de uitvoering. dit artikel kan gedownload worden via www.profacility.be/biblio > 21/05/2012

Voorbeeldgebouwen in Brussel Bewezen technische en financiële haalbaarheid

artikel te downloaden via www.profacility.be/biblio > 05/03/2012

Foto Befimmo – Architecte Arte Polis

In het kader van de projectoproep ‘Voorbeeldgebouwen voor de ecoconstructie en de energie’, die in 2007 gelanceerd werd door minister Huytebroeck, werden in vier jaar tijd bijna 200 projecten, samen goed voor 450.000 m2, technisch en financieel begeleid.

De gebouwen die de instellingen als ‘voorbeeldgebouwen’ beschouwen, worden uitgekozen om pedagogische doeleinden. Ze vertegenwoordigen immers een geslaagde constructie of renovatie op het gebied van energie en milieu. Deze voorbeelden zijn bedoeld voor zowel het grote publiek als de bouw- en vastgoedsector om ze te overtuigen van de technische en financiële haalbaarheid van een beter uitgedachte constructie en/of renovatie. De energieprestaties, en zelfs de overeenstemming met de passieve standaard, zijn immers niet voldoende om de titel van ‘voorbeeldgebouw’ te verwerven.

Terugwinning van regenwater, gebruik van ecologisch materiaal, een groendak, gunstige ligging voor zachte of multimodale mobiliteit… de strategie moet meer omvatten dan alleen maar de vermindering van de CO2-uitstoot.

De projectoproepen ‘Voorbeeldgebouwen’ zijn ook een laboratorium voor de ontwikkeling van een label om de energie- en milieueigenschappen van een gebouw vast te leggen. Volgens het kabinet van minister Huytebroeck zou dit Belgische label beter afgestemd zijn op de specifieke lokale realiteit dan het BREEAM-label dat in enkele jaren tijd het meest verspreide milieucertificaat voor gebouwen in Europa geworden is.

‘Science Montoyer’, dat door de Brusselse instellingen erkend is als ‘Voorbeeldgebouw’, staat symbool voor wat er allemaal mogelijk is met een gebouw uit 1958 zonder isolatie! Het verbruikt nu 15 kWh/m2 per jaar (gemiddelde in Brussel = 106).

68 PROFACILITY GUIDE 2013

399 biblio Immo NL.indd 68

29/11/12 14:25

Een van de duurzaamheidspijlers in de constructie van het gebouw was het beheer van de watercyclus. Doelstelling: een geïntegreerd waterbeheer ter plaatse, van het zuinige en verantwoorde verbruik tot de verwerking en recuperatie ervan.

GDF Suez Tower Een toonbeeld van technische knowhow en milieukennis GDF SUEZ windt er geen doekjes om: het ontwerp van het nieuwe Brusselse hoofdkwartier van de groep GDF Suez moest ook een toonbeeld zijn van de technologische knowhow en de milieukennis van de bedrijven van de Groep, waaronder Technum-Tractebel Engineering, Laborelec, Sita, Cofely Services, Fabricom en Isiom. Om er een duurzaam gebouw van te maken, waren de inspanningen gericht op vijf doelstellingen, namelijk energiebeheer, de relatie van het gebouw met zijn omgeving, waterbeheer, afvalbeheer en duurzame milieuprestaties door onderhoud.

De hoofddoelstelling was energiebeheer en is gebaseerd op een waaier van technieken. In plaats van de klassieke methode die uitgaat van het door de uitrustingen benodigd vermogen, baseerden de ontwerpers het HVAC-systeem op ‘dynamische thermische simulatie’. Bij de berekening van de profielen voor de behoeften aan verwarming en koeling in de twee torens werden hun uitstekende warmte-isolerende eigenschappen verwerkt: hoge luchtdichtheid, sterke isolatie van de muren en het dak en driedubbele beglazing met hoge zonne-efficiëntie.

Een geothermische installatie levert de helft van de behoeften aan verwarming en koeling van het gebouw. Daarbij wordt de ondergrond benut als thermische traagheidsmassa: door middel van een warmtepomp wordt de warmte in de zomer opgeslagen en in de winter gerecupereerd via 180 putten van 85 m diep. De hernieuwbare energie wordt geproduceerd door 800 m2 zonnepanelen op het dak, een van de grootste installaties van Brussel. Om het energieverbruik van de verlichting te doen dalen, werd het gebouw zodanig ontworpen dat er maximaal gebruik gemaakt wordt van natuurlijk licht. Voor de kunstverlichting werden diverse technieken toegepast: TL-lampen in hoogrendementsoptieken, CFL- en LED-lampen in combinatie met aanwezigheidsdetectoren. En er werd een systeem van intelligente liften geïnstalleerd. Het technische beheer van het gebouw bestaat uit tientallen energiemeters en duizenden controlepunten om het gedrag van het gebouw in real time te monitoren en afwijkingen te corrigeren.

Via 180 putten van 85 m diep onder de funderingen van de tweede toren levert de geothermische installatie de helft van de behoeften aan verwarming en koeling van de GDF SUEZ Tower. Het is momenteel de grootste Belgische realisatie op het gebied van geothermie.

GDF SUEZ is de fase van initiatieven op basis van goodwill al voorbij en installeerde in zijn gebouw vrijwel industriële middelen voor duurzaam afvalbeheer. Zo wordt op elke verdieping van het gebouw een selectieve sortering door vrijwillige aanvoer en een aangepaste verwerking georganiseerd. Daarna wordt het afval naar grote selectieve containers op de kelderverdieping vervoerd.

Op die manier kan het aantal ophalingen beperkt worden en het afval in goede omstandigheden opgeslagen worden. dit artikel kan gedownload worden via www.profacility.be/biblio > 23/04/2012 PROFACILITY GUIDE 2013 69

399 biblio Immo NL.indd 69

29/11/12 14:25

REAL ESTATE I PROPERTY MANAGEMENT

WWW.PROFACILITY.BE/BIBLIO I

De overheid kiest resoluut vo o Duurzame ontwikkeling Brussel geeft het voorbeeld De komende decennia zullen de meeste mensen op onze planeet in steden wonen. De middelen waarover we beschikken om de klimaatveranderingsproblemen aan te pakken, zijn dus ook sterk gerelateerd aan stadsontwikkeling. Samen met diverse verenigingen en organisaties levert het Brussels Hoofdstedelijk Gewest grote inspanningen om ervoor te zorgen dat nieuwe of vernieuwde gebouwen overeenstemmen met de strengste milieunormen op het gebied van energie- en waterverbruik, luchtvervuiling en afvalbeheer.

De Green City Index, die opgesteld werd door de Economist Intelligence Unit van het tijdschrift ‘The Economist’, rangschikt dertig Europese steden naar hun milieubeleid en -inspanningen. Brussel staat op de negende plaats in de algemene rangschikking en op de eerste plaats op het vlak van environmental governance. Het is het resultaat van de actieve beleidsmaatregelen die Minister van Milieu Evelyne Huytebroeck trof om van de Europese hoofdstad een van de ‘groenste’ steden van het continent te maken. De doelstelling voor Brussel is een daling van de CO2-uitstoot met 30% tegen 2025, of met 40% berekend per inwoner. De CO2-uitstoot is nu al gedaald met 12%.

De milieucertificaties voor gebouwen en de invoering van nieuwe normen voor passieve gebouwen zijn enkele van de prioriteiten in de Brusselse strategie. Het nieuwe kantoorgebouw dat tegen 2014 gebouwd moet worden op het terrein van Tour & Taxis en waar ondermeer het Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM) ondergebracht zal worden, zal een model voor architectuur en een technologisch uitstalraam zijn op het gebied van eerbied voor het milieu.

Evelyne Huytebroeck, Minister van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voor leefmilieu, energie, en stadsvernieuwing.

dit artikel kan in het Engels gedownload worden op www.profacility.be/biblio > 05/03/2012

Vlaamse regering Richtlijnen voor duurzame gebouwen Meer uitleg geven over hun duurzaamheidsstrategie voor hun zeer uitgebreide vastgoedportefeuille en deze strategie omzetten in duidelijke richtlijnen voor de praktijk, dat is wat de Vlaamse overheid nastreeft met de publicatie van de handleiding ‘Waardering van kantoorgebouwen – Op weg naar een duurzame huisvesting voor de Vlaamse overheid’. De KULeuven heeft bijgedragen tot het op punt zetten van de originele publicatie. De latere updates worden gecoördineerd door het Agentschap voor Facilitair Management (AFM) van de Vlaamse overheid in samenwerking met het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie. Het meer dan 150 pagina’s tellende boekwerk analyseert drie hoofdpunten: energie, milieu en duurzaamheid, leefbaarheid en welzijn binnen de werkomgeving. Het gaat dus om veel meer dan alleen de energieprestaties van een kantoorgebouw. Het thema ‘anders werken’ krijgt bijvoorbeeld ruimschoots aandacht in de handleiding.

Om de staat en de milieukwaliteit te volgen van de gebouwen waarvan de Vlaamse regering eigenaar of huurder is, wordt elk gebouw geëvalueerd op basis van de criteria in deze handleiding. Dit leidt tot een kwalificatie van de gebouwen, variërend van 0 tot 4 sterren. De sterrenkwalificatie mag gezien worden als een soort labeling van de Vlaamse overheid. Ze komt niet overeen met het BREEAM-label dat volgens het Agentschap voor Facilitair Management van de Vlaamse overheid niet aangepast is aan onze nationale en gewestelijke normen.

De handleiding vult de leemte tussen BREEAM en de lokaal van kracht zijnde regelgeving. artikel te downloaden via www.profacility.be/biblio > 12/12/2011

Het Vlaams Administratief Centrum (VAC) van Leuven is een van de gebouwen dat 4 sterren kreeg volgens de evaluatiecriteria voor duurzaamheid. Het is een bouwproject dat gebaseerd is op de ‘build to suit’-formule.

70 PROFACILITY GUIDE 2013

598 biblio prop.man. NL.indd 70

29/11/12 14:25

o or verandering Prioriteiten voor het beheer van de staatsgebouwen Interview met Laurent Vrijdaghs, Algemeen Bestuurder van de Regie der Gebouwen De vastgoedportefeuille van de Regie der Gebouwen omvat 7,8 miljoen m² in 1.463 gebouwen waarvan 965 eigendom van de Staat zijn (4,9 miljoen m²) en 498 gehuurd worden (2,9 miljoen m²). Naar aanleiding van de uitreiking van de prijs van Facility Manager 2012 door Laurent Vrijdaghs, Algemeen Bestuurder van de Regie der Gebouwen, nam Profacility de gelegenheid te baat om navraag te doen naar de prioriteiten van het Facility & Real Estate Management van de Regie der Gebouwen, meer bepaald rond energie en Workplace Management.

Om zijn gebouwen passief te maken of toch deels zelf voor hun energie te laten instaan, werkt de Regie samen met Fedesco, een NV van openbaar nut, die opgericht werd als filiaal van de FPIM en die onder voogdij van de Minister van Financiën staat. Het is de exclusieve partner van de Federale Overheidsdiensten voor derdepartijfinanciering. Heel wat energieprojecten, bijvoorbeeld de warmtekrachtkoppeling in het Justitiepaleis, werden dankzij de financiering door Fedesco en de technische expertise van de Regie gerealiseerd. Warmtekrachtkoppeling wordt steeds meer toegepast, zowel in bestaande panden als in nieuwbouw. Er worden ook fotovoltaïsche panelen geplaatst op enkele gebouwen. Zo werd er een aanbesteding gelanceerd voor een oppervlakte van meer dan 30.000 m². Andere technieken voor de productie van hernieuwbare energie, zoals windmolens (turbines op het dak) en aardwarmte of geothermie (putten op grote diepte) zijn ingewikkelder om uit te voeren, maar worden toch grondig bestudeerd. Dat is het geval voor het gebruik van geothermie voor het project rond het Justitiepaleis van Namen. Bij energiebeheer legt de Regie der Gebouwen eerst het accent op een goede controle van het energieverbruik, daarna wordt gekeken naar mogelijke technieken voor energieproductie. Wat bijkomende uitrusting en gedragswijzigingen zijn voldoende om onmiddellijk vrij grote besparingen te realiseren.

Als de Staat zijn ecologische voetafdruk voor zijn gebouwen wil verkleinen, houdt dat in dat er ernstig gesneden moet worden in de ingenomen oppervlakte. Een van de grote strategische visies van de Regie is het plan ‘New R’. Het houdt een modernisering van de Regie in, maar moet ook de oppervlaktes reduceren. Daar hoort een monitoringbij met de bedoeling om op termijn de gemiddelde oppervlakte per ambtenaar te verkleinen. Enkele jaren geleden beschikte een ambtenaar over 20 m² netto. De norm die progressief toegepast zal worden voor de 80.000 ambtenaren zal 13,5 m² bedragen. Deze nieuwe norm moest zo objectief mogelijk gemaakt worden, want niet alles is verplaatsbaar en sommige beroepen binnen de Staat zullen altijd meer specifieke ruimte nodig hebben dan andere, zoals een rechter die een grotere groep mensen moet kunnen ontvangen, met garanties voor vertrouwelijkheid en veiligheid.

Foto Bernard De Keyzer

artikel te downloaden via www.profacility.be/biblio > 11/06/2012

Laurent Vrijdaghs, Algemeen Bestuurder van de Regie der Gebouwen: “De drie grote functies van de Regie zijn bouwrenovatie (de historische ingenieursfunctie van de Regie), het FM-aspect en Immo, die instaat voor het beheer van huurpanden, de bezetting van ruimtes en eerste infrastructuurwerken”.

PROFACILITY GUIDE 2013 71

598 biblio prop.man. NL.indd 71

29/11/12 14:26

REAL ESTATE I PROPERTY MANAGEMENT

WWW.PROFACILITY.BE/BIBLIO I

Vastgoedstrategie Impact van duurzame ontwikkeling Milieucertificaten voor gebouwen

Vincent Querton, CEO van Jones Lang LaSalle, lichtte het nieuwe begrip ‘green value’ toe, voor gebouwen die beantwoorden aan verschillende milieunormen, waaronder de energieprestatie.

Uit een onderzoek van Jones Lang LaSalle in samenwerking met Corenet blijkt dat 64% van de respondenten gelooft dat duurzaamheid vandaag een essentieel businessthema is. Bijna iedereen (92%) beschouwt dit als een essentieel punt in de keuze van de locatie van een gebouw. Iets minder dan 90% van de respondenten houdt nu rekening met certificatie of energielabels bij de selectie van hun gebouwen. Helaas vertoont de huidige situatie in België op het vlak van milieucertificatie van gebouwen nog steeds een gebrek aan duidelijkheid, want er worden heel wat benaderingen en labels toegepast.

Nochtans is die certificatie voor de gebruikers een noodzakelijke houvast om te weten of zij aan de ‘best practices’ en de wet voldoen. Op het Brussels Ministerie voor Leefmilieu wordt de mogelijkheid van een eenduidig Belgisch certificaat momenteel onderzocht. Het zou een antwoord bieden op de marktvraag om de huidige verwarring te stoppen. Deze nieuwe certificatie zou alle essentiële criteria uit bestaande certificatieschema’s omvatten, waaronder meer bepaald die van het veel gebruikte Britse BREEAM-systeem en het Belgische Valideo-label. Uiteraard wordt ook rekening gehouden met de criteria van ‘Exemplary Buildings’ van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Vincent Querton, CEO van Jones Lang LaSalle, benadrukte dat de markt vereenvoudigd moet worden. Hij legde tevens de nadruk op de ‘green value’ van een gebouw: een gebouw dat niet conform is met de laatste normen, zal meer waarde verliezen dan een gebouw dat er wel aan voldoet, en zo een ‘duurzaamheidsrisico’ lopen. dit artikel kan gedownload worden via www.profacility.be/biblio > 20/02/2012

Stay or move Een belangrijke beslissing Volgens Vincent Gérin, CEO van Anixton, komt de vraag of een bedrijf beter verhuist of niet, meestal aan bod in geval van tussentijdse opzegging of beëindiging van de huurovereenkomst. Hoewel in moeilijke economische tijden de kosten de belangrijkste factor blijven, hebben andere factoren een alsmaar grotere invloed op de beslissing. De criteria voor de energieprestaties van een gebouw en voor een optimale architectuur voor de inrichting van het gebouw, tellen alsmaar sterker mee. Gezien de toenemende mobiliteitsproblemen wordt de toegankelijkheidssituatie essentieel, zowel voor het comfort van de werknemers als voor de ecologische voetafdruk van het bedrijf en de milieukosten van de verplaatsingen. Volgens Isabelle Vandeur, Head of Global Corporate Services bij CBRE: “40% van de bedrijven die overwegen om naar een ander pand te verhuizen, zal uiteindelijk opnieuw onderhandelen over hun bestaande huurovereenkomst, na een analyse van alle parameters. De frequentste initiatieven voor kostenbesparing zijn een vermindering van de gebruikte oppervlakte, een herziening van de financiële voorwaarden van de huurovereenkomst en een herziening van de duur van de overeenkomst. Maar ondanks de hoge volatiliteit van de economie en de grote onzekerheid trachten vele ondernemingen strategische beslissingen te nemen. Bij grote ondernemingen is de samenvoeging van meerdere kantoorlocaties naar één gecentraliseerd kantoor een populaire methode”.

Duurzaamheidskwesties werden niet op de achtergrond verschoven als gevolg van de recessie. “Meer dan de helft van onze gebruikers/klanten zou bereid zijn om voor een groen gebouw te kiezen” aldus Isabelle Vandeur. “Maar de groene agenda moet een plaatsje krijgen in de waaier van algemene criteria voor de keuze van een gebouw. En we mogen niet vergeten dat er nog steeds te weinig groene gebouwen zijn, deels omdat er de laatste tijd zo weinig gebouwd werd”.

Isabelle Vandeur, Head of Global Corporate Services, CBRE

Vincent Gérin, CEO, Anixton

dit artikel kan gedownload worden via www.profacility.be/biblio > 22/12/2011 72 PROFACILITY GUIDE 2013

599 biblio Immo NL.indd 72

29/11/12 14:26

Ontdek de digitale versie van Belgium Real Estate Showcase 2012 via www.pro-realestate.be/BRES2012

596 NL.indd 1

29/11/12 13:22

REAL ESTATE I STEDENBOUW I

Pro-RealEstate.be In de bibliotheek van Pro-RealEstate.be worden een groot aantal artikelen gepubliceerd over grote stedenbouwkundige uitdagingen, zoals duurzame steden op het gebied van mobiliteit en de energieprestaties van gebouwen, het gemengde karakter van wijken en de sanering van verlaten industrieterreinen. U vindt er ook verschillende artikelen over de evolutie van de vastgoedmarkten in Brussel, Antwerpen, Mechelen, Gent en Luik, waarin het vastgoedaanbod en de belangrijkste projecten rond kantoorgebouwen voorgesteld worden. In interviews delen tal van professionals hun ervaringen en best practices op het vlak van vastgoedbeheer.

Al deze publicaties in deze online bibliotheek kunnen gratis geraadpleegd en in PDF-formaat gedownload worden op www.pro-realestate.be/library.

Ze zijn veelal Engelstalig uitgeschreven, al zijn sommigen ook in het Frans en/of Nederlands beschikbaar. Alle publicaties zijn gerangschikt in dalende volgorde van hun online publicatiedatum.

Meer dan 120 artikelen raadpleegbaar in de online bibliotheek

74 PROFACILITY GUIDE 2013

520 Towm Planning NL.indd 74

29/11/12 14:27

www.pro-realestate.be/projects Hoewel de intrinsieke eigenschappen doorslaggevend blijven bij de keuze voor een gebouw, hebben ook andere factoren gerelateerd aan de ligging van het gebouw een alsmaar grotere invloed op deze beslissing: de bereikbaarheid van het gebouw, vooral met het openbaar vervoer (trein, metro, tram,...), en het gemengde karakter van de wijk (woningen, winkels, kantoren en ontspanningsvoorzieningen).

© Ateliers Christian de Potzamparc

In de rubriek ‘Projects’ van de website pro-realestate.be komt u meer te weten over belangrijke stedenbouwkundige projecten over gans België. Deze ‘master plans’ hebben betrekking op zowel de bouw of renovatie van kantoorgebouwen, winkelstraten en winkelcentra en grote woonprojecten als de ontwikkeling van bedrijfszones voor industriële en logistieke activiteiten.

© perspective KCAP

Een van de grootste stadsrenovatieprojecten die het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ooit op stapel heeft gezet, is het ‘Stadsproject Wet’ of SPW.

Het project ‘Victor’ van projectontwikkelaar Atenor zal bijdragen tot de renovatie en heropleving van de wijk rond het Brusselse Zuidstation. In het kader van dit project zal er 100.000 m² kantoren, winkels en woningen gebouwd worden.

Het master plan voor het ‘Eilandje’, dat de verbouwing van een deel van de havenzone in het zuiden van Antwerpen omvat, beslaat een gebied van 172 hectare en wordt een nieuwe stad in de stad.

© Jaspers-Eyers & Architects

© ATENOR

Op de Heizelvlakte in het noorden van Brussel, vlak bij Brussels Expo en Trade Mart, zullen binnenkort heel wat projecten van start gaan, die gehergroepeerd en geïntegreerd zijn in het NEO-project: een Congrescentrum, een winkelcentrum, woningen en ontspanningsfaciliteiten.

Na de aanleg van het nieuwe treinstation naar een ontwerp van Calatrava, en de bouw van het winkel- en ontspanningscentrum Médiacité, zet de stedelijke heropleving van de Luikse wijk Les Guillemins zich voort, ondermeer met de bouw van bijna 100.000 m² kantoren in de nieuwe Financiëntoren.

PROFACILITY GUIDE 2013 75

520 Towm Planning NL.indd 75

29/11/12 14:27

F Gedeelde en co-sharing kantoren Een alternatieve oplossing voor de mobiliteitsproblemen

doc Cisco

84

Zachte mobiliteit De fiets is in opmars

82

foto courtesy of Kinnarps

80

doc Siemens

LEASINGWAGENPARKBEHEERFISCALITEIT NEW WORLD OF WORKVERZEKERINGEN MOBILITEITSOPLOSSINGENCAR POLICY BEDRIJFSVERVOERPLAN (BVP)BIJSTAND INTERMODALITEIT VAN HET VERVOER

Car policy Elektrische euforie

17/09/2012

Virtuele verplaatsingen Videoconferenties: economische en ecologische winst

Centrale informatiebank en kenniscentrum →→ www.profacility.be/fleet www.profacility.be/mobility 6 PROFACILITY GUIDE 2012

600 NL.indd 6

29/11/12 14:28

F

FLEET & MOBILITY MANAGEMENT

N

ER

→→

78

doc Cisco

Autofiscaliteit Het Voordeel van Alle Aard (VAA) verontrust

600 NL.indd 7

PROFACILITY GUIDE 2012 7

29/11/12 14:28

FLEET MANAGEMENT I Autofiscalitiet I Debat I

Maatregelen dwarsbo m Liefst vier FAQ-lijsten met betrekking tot de fiscaliteit voor bedrijfsauto’s en in het bijzonder het VAA (Voordeel van Alle Aard) werden in amper tien maanden tijd gepubliceerd door het ministerie van financiën. Telkens nieuwe pogingen om klaarheid te scheppen, maar vooral een overduidelijk bewijs dat ze er een puinhoop van gemaakt hebben!

L Geert Verberckt, Director, Deloitte Belastingsconsulenten

Joost Fillet, Adviseur employee benefits, KBC Bank

aten we al meteen de hoop ontnemen: ook de 44 pagina’s tellende vierde FAQlijst neemt niet alle twijfels weg en laat nog altijd ruimte voor interpretatie… door de onderneming, maar zeker ook door de onverzadigbare geldhonger van de fiscus. In een toelichting over de ‘Actuele fiscale aspecten van hedendaags wagenparkbeheer’ tijdens de KBC Autolease Fleet Eco Day op 18 oktober 2012, opende Geert Verberckt, Director, Deloitte Belastingsconsulenten, als volgt: “Wat zeker blijft is dat ‘de ter beschikking stelling van een bedrijfsauto aan de werknemer’ voor de fiscus geldt als ‘delict’ om zowel werknemer als werkgever te straffen. Of er met die auto veel of weinig wordt gereden maakt niet uit, meer zelfs, wie meer rijdt en dus meer vervuilt, komt beter weg! Iemand die in zijn vrije tijd flink wat kilometers afmaalt met de bedrijfswagen doet heel wat voordeel, zeker wanneer ook nog een tankkaart ter beschikking staat”.

Voor de berekening worden nog steeds de cataloguswaarde inclusief btw (belasting op belasting) en zonder de als goede aankoper verworven korting verrekend, de CO2-uitstoot en een leeftijdscoëfficiënt.

Geert Verberckt: “De minimum aanslag van 1.200 euro/jaar wordt geïndexeerd en uitgebreid tot minimaal 1.200 euro/jaar/auto. Wie dus over twee bedrijfsauto’s kan beschikken wordt ook op twee belast”. De CO2-uitstoot wordt verrekend met een coëfficiënt 5,5%, wat gelijk staat met 95 g/km voor dieselmotoren en 115 g/km voor benzine. Hierop wordt een vermeerdering toegepast met 0,1%/g/ km meer uitstoot, tot een maximum van 18%.

Omgekeerd kan ook, maar is momenteel totaal wereldvreemd! Geert Verberckt: “Het laat zich voorspellen dat de CO2-coëfficiënt nog zal worden opgetrokken tot bv. 6% als nieuwe basis”.

Het is ook uitkijken met de leeftijdscoëfficiënt, merkt de spreker op. Deze is pas ingevoerd vanaf mei 2012 en mag dus niet worden toegepast voor de eerste maanden van het jaar. Het VAA wordt altijd verrekend per volle maand, wat wil zeggen dat bij een ingebruikname van de auto op 18 oktober, voor de ganse maand oktober VAA wordt aangerekend.

Het VAA wordt weliswaar jaarlijks belast, maar moet maandelijks worden berekend volgens het aantal dagen dat de ter beschikking stelling van de

auto werd genoten – een administratief bijzonder belastende werkwijze en bijgevolg ook duur…

En nog een angstaanjagende vaststelling: wie bij de VAA berekening in de fout gaat, wat gezien de onduidelijkheid en herhaalde wijzigingen niet ondenkbaar is, loopt theoretisch het risico door de fiscus te worden beboet met een aanslag à 309%!

Catalogusprijs In de laatst gepubliceerde FAQ-lijst (1/10/2012) zitten enkele aanpassingen m.b.t. de catalogusprijs die gehanteerd wordt voor de VAA-berekening, al blijft vaagheid troef. Geert Verberckt: “Een voordeelprijs voor een optiepakket - wat eigenlijk een korting is - wordt voortaan wel aanvaard, voor zover dit pakket in de prijslijst van het automerk is opgenomen en ook particulier wordt aangeboden.

Is dit niet het geval, dan moet de waarde van de opties afzonderlijk verrekend worden om tot de catalogusprijs te komen. De veel gehanteerde fleetpacks kunnen dus niet…”.

De nood aan een grotere auto om professionele redenen wordt ook al niet aanvaard door de fiscus, gezien deze altijd de ter beschikking stelling belast. Wel aanvaard is een eigen bijdrage door de werknemer, voor zover het opties betreft die in de catalogusprijs zijn opgenomen. Een bijdrage voor winterbanden buiten het leasecontract is dan ook niet aftrekbaar van het VAA. Ook betaling van brandstofkosten door de gebruiker zijn niet aftrekbaar van het VAA. Het niet gebruiken van de auto geeft evenmin recht op vermindering van het VAA. Geert Verberckt: “De fiscus belast de ter beschikking stelling, m.a.w. wie zijn auto x dagen op een parking van bv. een luchthaven laat staan, heeft die nog steeds ter beschikking”.

En ten slotte ook nog dit: voor wie ver van zijn werk woont, kan het voordeliger zijn om de reële verplaatsingskosten te bewijzen i.p.v. gebruik te maken van een bedrijfsauto.

Anti-groen en anti-veiligheid De door de fiscus toegepaste berekening van het VAA staat lijnrecht tegenover de doelstellingen die de overheid aan het publiek wil opdringen: vergroening van het wagenpark en meer veiligheid op de weg.

Ze is ook tegenstrijdig met de vergroening van de

78 Profacility GUIDE 2013

610 autofiscaliteit NL.indd 78

29/11/12 14:28

o men eigen doelstellingen

belastingen die de Europese Commissie eist.

Vooreerst is er de fiscale bestraffing van het ter beschikking stellen van een auto en niet een in evenredigheid tot het gebruik geheven taks.

Wie kiest voor moderne en milieuvriendelijke auto’s met hybridetechnologie, ziet het voordeel van een lagere CO2-uitstoot meer dan verloren gaan door de meerkost die daarvoor betaald wordt en zich neerslaat in de verrekende catalogusprijs.

Hetzelfde geldt voor veiligere voertuigen met uitrustingen als een ‘rijstrookassistent’, dodehoekwaarschuwing, intelligent licht, radartechnologie om de veel voorkomende aanrijdingen in fileverkeer te vermijden, maar ook een relatief eenvoudige parkeerhulp die helpt om carrosserieschade te beperken… Het zijn allemaal (optionele) veiligheidsuitrustingen die de catalogusprijs opdrijven en daardoor ook het VAA negatief beïnvloeden. bedrijfsauto nog altijd aantrekkelijk Een heel ander licht op bedrijfsauto’s werpt Joost Fillet, adviseur employee benefits KBC Bank en thuis in het begeleiden van bedrijven bij het uitstippelen van een verloningspolitiek: “De verhouding tussen kostprijs voor de werkgever en nettoresultaat voor de werknemer ligt nog altijd bijzonder gunstig. Waar 100% klassiek loon de werkgever 330% kost, is dat voor auto’s slechts 140% en daardoor vergelijkbaar met een groepsverzekering. Bovendien blijven auto’s geliefd en hebben ze een sterke motivatiewaarde”.

Multimodale mobiliteit blijft wishfull thinking Zowat iedereen is het erover eens dat multimodale mobiliteit in belangrijke mate kan bijdragen tot het

voorkomen van het gevreesde mobiliteitsinfarct.

Maar om dat te realiseren ontbreken nog altijd de praktische tools. Vooreerst is er geen overkoepelende en alles omvattende formule voor openbaar vervoer. Alle partijen die het openbaar vervoer uitmaken - NMBS, De Lijn, MIVB, TEC - claimen wel mobiliteitsoplossingen klaar te hebben voor bedrijven, doch in de praktijk gaat het nauwelijks verder dan de eeuwenoude abonnementen op maand of jaarbasis. Een netwerkoverstijgend aanbod is er tot op heden niet.

Naast het ontbreken van een praktisch hanteerbare formule om het openbaar vervoer te paren aan de ter beschikking stelling van een bedrijfsauto is er het weinig aantrekkelijke financiële aspect.

De werkgever betaalt het maandelijks forfait voor de auto (vb. full lease contract) + een forfait voor openbaar vervoer + de huur van een fiets, enz.

Het is altijd een optelsom van uitgaven, terwijl wanneer de auto een dag aan de kant blijft staan dat ook financieel moet gecompenseerd worden, want uiteindelijk betaalt men dan voor het gebruik van het openbaar vervoer. Slechts enkele zeer grote bedrijven zijn bereid en in de mogelijkheid om deze aanzienlijke meerkost voor een zelf georganiseerd multimodale mobiliteit van hun werknemers te dragen.

Maar voor alle anderen mogen we besluiten dat zolang er geen totale mobiliteitsoplossing kan worden voorgesteld - die voor een maandelijks forfait dat in principe gelijk zou moeten liggen met dat wat vandaag de bedrijfswagen kost - de keuze van het voor elke situatie meest geschikte vervoer toelaat, multimodale mobiliteit altijd wishfull thinking zal blijven!

Eduard CODDÉ ■

Referenties Hulpmiddelen en bijkomende informatie met betrekking tot het Voordeel van Alle Aard (VAA) voor bedrijfsauto’s, beschikbaar op www.profacility.be/references: • Berekeningsmodules toegepast door Deloitte (TASC-CAR) en KBC Autolease (Excel-bestand).

• 4e editie van de FAQ-lijst m.b.t. VAA, in oktober 2012 gepubliceerd door het ministerie van financiën.

Profacility GUiDE 2013 79

610 autofiscaliteit NL.indd 79

29/11/12 14:28

Mobility I Duurzame oplossingen I

De fiets is in opmars Ook Delhaize trekt voortaan resoluut de kaart van de duurzame mobiliteit. Sinds mei krijgen de medewerkers van de winkelketen een (eventueel elektrische) fiets en een volledige fietsoutfit. Enige voorwaarde: ze moeten 75% van de tijd met de fiets naar het werk komen.

SPIE, aanbieder van multitechnische diensten, innoveert ook door modellen van elektrische fietsen en laadpalen te ontwikkelen zodat deze fietsen in ‘zelfbediening’ gebruikt kunnen worden. Deze modellen en infrastructuur zijn sinds september aangeboden worden aan bedrijven, besturen en instanties.

“D

e meeste Delhaize-medewerkers wonen vlakbij.

Zo woont 50% van het winkelpersoneel op minder dan 5 km van het werk” zegt Davy Decock, Mobility Manager van de winkelketen. “Ideaal dus om een modale overstap van de auto naar de fiets te stimuleren. In 2010 hebben we een test gedaan die zeer goed onthaald werd: het aantal fietsers steeg van 5 naar 13%.

De auto in de garage laten staan biedt heel wat voordelen voor alle betrokken partijen. Het is niet alleen goed voor het milieu en voor de gezondheid van de werknemers, maar ze besparen ook op de gebruikskosten voor hun eigen voertuig.

Bovendien zullen ze gegarandeerd op tijd op het werk zijn dankzij dit flexibele vervoermiddel waarmee je overal tussen kan rijden en dus nooit in de file zal staan. Als werkgever zijn we op onze beurt blij met deze grotere betrouwbaarheid en het gevolg dat er meer parkeerplaatsen vrijkomen voor onze klanten. Op weg van en naar het werk zijn onze werknemers trouwens nog steeds gedekt door de klassieke verzekering”.

Concreet geeft Delhaize zijn nieuwe fietsfanaten gratis een gloednieuwe, kwaliteitsvolle stadsfiets (aluminium frame, 21 versnellingen en naafdynamo), een veiligheidsuitrusting (helm, fluovest, hangslot en pomp) en bescherming tegen

Elektrische stadsfietsen in zelfbediening De Belgische tak van de internationale groep en aanbieder van multitechnische diensten SPIE heeft modellen van elektrische fietsen en gebruiksvriendelijke laadpalen ontwikkeld. Deze modellen zijn sinds september aangeboden aan bedrijven, besturen en instanties. SPIE werkte ook mee aan het Olympusproject van de Vlaamse regering. Het project is een van de vijf platformen in de zogenaamde «Proeftuin Elektrische Voertuigen» die de steun krijgt van de Vlaamse regering en het IWT (agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Techniek). In dat kader testen verschillende werkgroepen elektrische voertuigen in real life uit in Vlaanderen.

• Wat de fietsen betreft De motor en de batterijen bevinden zich onderaan de fiets voor een maximaal rijcomfort en een betere stabiliteit dankzij het verlaagde zwaartepunt. De kabels zijn verwerkt in het frame en de motor en de batterij werden ingebouwd in de omkasting rond de ketting. Zo is de fiets beschermd tegen vandalisme.

Dankzij de ingebouwde gps kan de beheerder steeds op afstand zien waar de fiets zich bevindt. Op deze fietsen kan de gebruiker zelf het ‘assistentieniveau’ instellen zodat hij zelf bepaalt om zich meer of minder in te spannen. De lithium-ion-batterij heeft een autonomie van 6 à 7 uur en is in 4 uur weer helemaal opgeladen. Voor dit deel van het project werkte SPIE samen met Vélobility, een jong Zwitsers bedrijf dat gespecialiseerd is in de productie van elektrische fietsen voor vloten voor het delen van fietsen.

• Wat de laadpalen betreft Het uitgiftestation werd door SPIE zodanig ontwikkeld dat mensen die een fiets willen huren, kunnen betalen met cash, een debet- of creditcard, een abonnement, een prepaid kaart,... De beheerder beslist uiteindelijk zelf welke mogelijkheden hij de eindgebruiker wil aanbieden. De batterij van de fiets wordt automatisch opgeladen wanneer hij aan de laadpaal gekoppeld wordt.

80 Profacility GUIDE 2013

630 Delhaize NL.indd 80

29/11/12 14:29

de regen. Werknemers die op meer dan 10 km van het werk wonen, krijgen een elektrische fiets, net als de werknemers met gezondheidsproblemen die daardoor minder fysieke inspanningen kunnen leveren. In ruil daarvoor wordt de werknemers gevraagd om 75% van hun woonwerkverplaatsingen met de fiets af te leggen. En natuurlijk ook om de fiets te onderhouden.

“In juli werden de eerste fietsen geleverd. We hebben al meer dan 300 bestellingen gekregen (naast de bestellingen van de testfase) en hebben ons momenteel een modaal aandeel van 10 à 13% tot doel gesteld, bovenop de fietsers met eigen fiets” zegt Davy Decock. Voor de werkgever is de investering 120% aftrekbaar. De actie sluit perfect aan op de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling, een van de strategische pijlers van de Delhaize Group. “Dit is een typisch win-winwin project: people-planet-profit” voegt Davy Decock er nog aan toe.

Het belang van een goede communicatie “Bedrijven die iets gelijkaardigs zouden willen doen, raden we aan om vooral goed te communiceren met de medewerkers” zegt Florence Maniquet, Communication Manager.

“Wij hebben hen geïnformeerd over dit project, daarna hebben de werknemers het nieuws onderling verder verspreid, en ze raken nu meer en meer overtuigd van het belang van dit project.

Dit alles gebeurt bovendien in een ontspannen sfeer, gebaseerd op vertrouwen. De werknemers die een fiets kregen, hebben een handvest moeten tekenen maar wij zullen het effectieve gebruik van de fiets niet controleren”.

Een globaal plan voor duurzame mobiliteit Deze actie van Delhaize maakt deel uit van een groot mobiliteitsplan dat er onder meer op gericht is om de fietsinfrastructuur te verbeteren, 100% van de openbare vervoerskosten terug te betalen aan de betrokken werknemers, en sensibiliseringscampagnes te lanceren.

Werknemers die kunnen telewerken, kunnen daarvoor terecht in een van de satellietkantoren.

En de groep moedigt ook hybride en elektrische auto’s aan. “Twee jaar geleden kocht de hoofdzetel van Delhaize België in Molenbeek enkele elektrische voertuigen die ter beschikking gesteld worden van de werknemers voor korte verplaatsingen in de regio en om bijvoorbeeld naar de aankoopcentrale van Delhaize buiten de stad te rijden” voegt Florence Maniquet toe.

Patrick Bartholomé n

Davy Decock, Mobility Manager Delhaize België: “We streven ernaar om een modaal aandeel van 10 à 13% voor de fiets te bereiken”.

Profacility GUIDE 2012 81

630 Delhaize NL.indd 81

29/11/12 14:29

Mobiliteit I New World of Work I

Gedeelde en co-sharing k als oplossingen voor mo b “Work, in the future, will be only a verb. It is becoming a process, not a place” aldus Philippe Ross, CEO van Cordless Group, enkele jaren geleden. Deze voorspelling komt vandaag uit dankzij nieuwe informatie- en communicatietechnologieën. De dematerialisatie van het kantoor zet zich meer en meer door en de mobiliteit van de werknemers is een echte trend geworden. De ‘gedeelde kantoren’ schieten als paddenstoelen uit de grond, doordat telewerken alsmaar meer aanvaard wordt en de principes van de New World of Work steeds meer ingang vinden.

D

Anouk van Oordt Mede-oprichtster van de NWOW-coalitie Manager van het consultancybureau Out of Office

Pierre Leclercq Gedelegeerd bestuurder Smart Work Centers cvba

e mobiliteitsproblemen worden er in België niet minder op. De verplaatsingstijden nemen nog verder toe, ongeacht of de oorzaak ligt bij stakingen, ongevallen op de weg, herhaalde vertragingen van het openbaar vervoer of de weersomstandigheden. Specialisten winden er geen doekjes om: als er niets gedaan wordt aan de onverminderde toename van het autoverkeer, zullen volgens de studie ‘Bestemming 2030: autoweg van de chaos of alternatieve trajecten?’, in september laatstleden gepubliceerd door het Planbureau, tegen uiterlijk 2030 onze wegen dusdanig verstopt zitten, dat de gemiddelde snelheid tijdens de spitsuren met bijna 30% zal dalen. Concreet wil dat zeggen dat we 1u51 nodig zullen hebben om 50 km af te leggen op de Belgische wegen, tegenover 1u18 in 2008.

Daarom stellen de oprichters van Mobispot hun uitgebreide desk sharing aanbod voor als ‘the work reasonable alternative to unreasonable traffic’.

Telewerken thuis of in gedeelde kantoren in de buurt van de eigen woning biedt belangrijke voordelen als gevolg van de beperking van de verplaatsingen, zowel voor wat de CO2-uitstoot betreft als op het gebied van energie- en tijdsverspilling. In het kader van de NWOW & Coworking Day die het ‘Agence Wallonne des Télécommunications’ (Waals Agentschap voor Telecommunicatie) in november in Luik organiseerde. Tijdens een interview met de redactie van Profacitlty benadrukte Pierre Leclercq, gedelegeerd bestuurder van het netwerk van gedeelde kantoren ‘Smart Work Centers’: “Desk sharing is een goede oplossing voor de mobiliteitsproblemen voor bedrijven die zich maatschappelijk willen engageren, vooral op het vlak van CO2-balans, tijdverlies en stress als gevolg van nutteloze verplaatsingen”.

Telewerken Dat deze gedeelde werkplekken her en der beginnen op te duiken (het aantal is sinds 2006 elk jaar bijna verdubbeld), heeft veel te maken met de invoering van de principes van de ‘New World of Work’

(NWOW) door de bedrijfswereld. In België heeft de NWOW-coalitie als doel om deze cultuur en haar methoden te promoten en de invoering van het Nieuwe Werken in bedrijven te versnellen. Volgens Anouk Van Oordt, een van de medeoprichters van de coalitie: “NWOW houdt in dat de oude cultuur van ‘command and control’ afgebouwd wordt. Dit zeer gestructureerde systeem heeft zijn beste tijd gehad. Werknemers en managers moeten (opnieuw) leren wat vertrouwen en verantwoordelijkheid zijn.

Ze moeten een vertrouwenscultuur creëren, nieuwe regels stellen die ruimte laten voor vrijheid, het werk baseren op doelstellingen en verkregen resultaten.

Zo geef je mensen zin om te werken». Deze manier van denken zet de deur open voor de mogelijkheden van telewerken. Aangezien de werknemer meer verantwoordelijkheid krijgt en de beoordeling van zijn werk gebaseerd is op zijn resultaten, hoeft hij niet meer altijd fysiek aanwezig te zijn op kantoor.

Gedeelde kantoren Gedeelde kantoren zijn een oplossing voor een betere ‘work-life balance’ - een beter evenwicht tussen privé- en professioneel leven - want doordat de werknemer dichter bij huis werkt, wint hij tijd die anders verloren gaat aan verplaatsingen. Gedeelde kantoren (co-working) zijn een verleidelijker alternatief dan thuiswerken. Deze desk sharing centra zijn optimaal uitgerust met kantoorlandschappen, individuele kantoren en vergaderzalen. Ze bieden de flexibiliteit om een werkplek per uur, per dag of per week te reserveren en te huren. Er is echter meer dan enkel de organisatorische voordelen.

Co-sharing en co-working worden vaak gelijkgesteld aan elkaar. Nochtans is er wel degelijk een verschil.

Terwijl co-sharing voornamelijk verwijst naar een werkruimte die verschillende personen van verschillende bedrijven met elkaar delen, sluit co-working aan op een bepaalde levensfilosofie.

Co-working is eerder bedoeld voor individuen dan voor bedrijven en brengt hen samen rond een aantal waarden.

82 Profacility GUIDE 2013

620 co-sharing spaces NL.indd 82

29/11/12 14:29

doc TKinnarps

g kantoren o biele werknemers

Centraal staan de uitwisseling van ideeën en de NWOW-coalitie een handig hulpmiddel vormen opvatting dat een dynamische sfeer bevorderlijk is voor mobiele werknemers of voor telewerkers die meer sociale contacten willen leggen. Deze online voor de contacten en uitwisselingen. applicatie is beschikbaar op www.slim-werken.be/ behoefte aan sociale contacten locaties en kan gebruikt worden als ‘zoekmachine’ Naar aanleiding van de Nationale Thuiswerkdag om in enkele muisklikken een aangename werkplek bracht Professor Geert Van Hootegem van de KUL te vinden: openbare plaatsen, cafés, business centers de behoefte aan sociale contacten van werknemers of centra voor co-sharing en co-working. onder de aandacht. In tegenstelling tot de Generatie Y, die maar al te graag thuis werkt, zijn de vorige Om te beantwoorden aan de vraag van telewerkers generaties niet zozeer vragende partij, omdat zij naar een performante en sociale werkomgeving, vrezen dat het te belastend is voor hun privésfeer en vinden we niet alleen steeds meer gedeelde dat ze geen sociale contacten meer zullen hebben. werkplekken terug in de grote steden, maar ook Dan kunnen locaties voor co-sharing en co-working daarbuiten. Deze locaties zijn zeker een oplossing een interessant alternatief zijn, aangezien ‘home voor de toekomst om het werk zodanig te organiseren working’ niet die sociale omgeving biedt die mensen dat het beantwoordt aan de behoeften en de realiteit van de 21e eeuw. nodig hebben om zich positief te ontplooien.

In dat opzicht zal de ‘Smart Work Locator’ van de Kim VERHEGGE ■ Centraal reserveringsplatform voor desk sharing Twee organisaties bieden samen desk sharing centra aan. Samen willen ze een centraal platform oprichten voor de reservering van een werkplek in verschillende business centers met een gecentraliseerde facturatie voor meerdere reserveringen. Een soort van abonnement waarbij prepaid uurkredieten gebruikt kunnen worden. Via een online applicatie kunnen gebruikers een gedeelde werkplek in de buurt van hun verblijfplaats opzoeken, de beschikbaarheid nagaan en een werkplek per uur of per dag reserveren. Momenteel biedt Mobispot een start-up die afgelopen juli gelanceerd werd, het meest ontwikkelde platform op dit gebied. Op dit platform zijn intussen al twintig centra samengebracht, die strategisch gevestigd zijn in Brussel, Waver, Waterloo, Luik, Namen, Antwerpen, Mechelen, Gent, Leuven en Kortrijk. Het ‘Smart Work Centers’-netwerk is momenteel vooral actief in Wallonië en Brussel met acht centra en binnenkort een negende in Luik (Barchon). Het netwerk zal in 2013 nog verder uitbreiden met een centrum in Brussel (Anderlecht), Mechelen en Antwerpen. De toekomst zal uitwijzen of deze twee reserveringsplatformen de strijd met elkaar zullen aanbinden... of de handen in elkaar zullen slaan. www.mobispot.be & www.smartworkcenters.be Om meer te vernemen over het netwerk van Smart Work Centers, verwijzen we naar de reportage ‘SMART WORK CENTERS - Een uniek aanbod voor een meervoudige dienst’, verschenen in Profacility Magazine.

Download het via www.profacility.be/biblio > 06/09/2012. Alle artikelen zijn gerangschikt in dalende volgorde van hun online publicatiedatum.

De laptop lounge in de gebouwen van Kinnarps in Wemmel is een van die ‘gedeelde werkplekken’ waar goed uitgeruste werkruimtes verhuurd worden per uur, per dag of per week.

Het centrum biedt niet alleen veel organisatorische voordelen, maar het is ook een plaats voor uitwisselingen en ontmoetingen die networking stimuleren.

Nwow-coalitie De think tank ‘Coalition for the New World of Work’ (NWOW) wil het Nieuwe Werken versneld invoeren in België door het delen van ervaringen, het opheffen van de drempels en het activeren van geëngageerde werkgevers en werknemers. De NWOW-coalitie omschrijft zichzelf als een community van acht organisaties uit de publieke en privésector. De stichtende leden zijn Microsoft, Telenet, SD Worx, USG People, Out Of Office, de FOD Sociale Zekerheid, Flanders Synergy en Euro Green IT Innovation Center. www.mieux-travailler.be.

Lees hierover ook het artikel ‘NWOW-COALITIE - Beter werken in een nieuwe wereld’ dat verscheen in Profacility Magazine.

Download het via www.profacility.be/biblio > 08/10/2012.

Profacility GUiDE 2013 83

620 co-sharing spaces NL.indd 83

29/11/12 14:29

FLEET MANAGEMENT & MOBILITEIT

WWW.PROFACILITY.BE/BIBLIO I

Controverse rond bedrijfswagens Fiscaliteit Moordaanslag op wagenparkbeheer Eind 2011 heeft de regering een massa onheilspellend nieuws aangekondigd met betrekking tot bedrijfswagens. De BIV (Belasting op Inverkeersstelling) wordt een gewestelijke aangelegenheid. In Brussel en Wallonië blijven de BIV-tarieven behouden. In Vlaanderen geldt het BIV-systeem voor alle personen en bedrijven, maar niet voor leasemaatschappijen. De Vlaamse regering wil de inverkeerstelling van minder vervuilende voertuigen stimuleren via het nieuwe BIV-tarief dat rekening houdt met milieufactoren, zoals de CO2-uitstoot, het brandstoftype, de Euro-norm, de leeftijd van het voertuig en de uitrusting met een roetfilter. In 2012 krijgt de nieuwe berekeningsformule 33% aandeel in de verschuldigde BIV; in 2013 wordt dat 67%. De verkeersbelasting blijft afhankelijk van de fiscale pk’s van het voertuig, terwijl ook de fiscale aftrekbaarheid voor vennootschappen verder afhankelijk blijft van de officiële CO2uitstoot. Voor zuiver elektrische auto’s die 0 g/km CO2 uitstoten, geldt een aftrekbaarheid van 120%. Voor auto’s die maximaal 115 g/km CO2 uitstoten, wordt niet langer een onderscheid gemaakt tussen benzine- en dieselmotoren. De meest bekritiseerde verandering is de fiscale aanslag op de gebruiker van een bedrijfswagen via het ‘Voordeel van alle aard’ (VAA). Het nieuwe stelsel houdt nog steeds rekening met het brandstoftype en de CO2-uitstoot, maar voegt daar nu ook de cataloguswaarde van de auto aan toe (inclusief de btw en de opties en met uitsluiting van de korting). Het aan de gebruiker via zijn belastingaangifte doorgerekende VAA bedraagt voortaan minimaal 1.200 euro/jaar. artikel te downloaden via www.profacility.be/biblio > 19/03/2012

Car policy Elektrische euforie De elektrificatie van de auto als oplossing voor de vervuiling lokt euforie uit. Toch is nuancering meer dan aangewezen, want zowel op technisch als op praktisch gebied moeten er nog heel wat handicaps overwonnen worden. Eerst en vooral bedraagt het rijbereik van het voertuig slechts 100 à 150 km in optimale omstandigheden.

Dit rijbereik kan al gauw tot 60% en minder dalen wanneer de temperatuur richting vriespunt evolueert, aangezien de accu niet goed koude verdraagt. Ook de lange laadtijd is een zwak punt: 8 uur vanuit een 16A stopcontact en 12 uur indien het stopcontact slechts 10A kan afgeven. Anderzijds is het laden met groene stroom nog verre van een realiteit. Elektrische energie laat zich niet of zeer moeilijk opslaan. De productie met behulp van windmolens en zonnepanelen kan vandaag de dag maar moeilijk beantwoorden aan deze energiebehoeften.

Bovendien maakt de uitstap uit de kernenergie het al bijzonder moeilijk tot onmogelijk om de behoeften ‘groen’ te dekken, laat staan tegemoet te komen aan een sterk stijgende vraag als gevolg van het toegenomen aantal elektrische auto’s. Sommige specialisten zien de elektrische auto in de komende twintig jaar dan ook hooguit als tweede auto voor korte afstanden. De hybride voertuigen combineren beter het beste van twee werelden - hernieuwbare energie en fossiele energie - en beschikken over de beste troeven om te beantwoorden aan de noodzakelijke evolutie van de markt naar milieuvriendelijkere auto’s. artikel te downloaden via www.profacility.be/biblio > 12/01/2012 84 PROFACILITY GUIDE 2013

699 biblio mobility NL.indd 84

29/11/12 14:30

Multimodale mobiliteit voor een betere toekomst Strategische analyses van Brussel Belgen deinzen er niet voor terug om zich te verplaatsen met alle middelen die hun ter beschikking gesteld worden in een land waar de totale infrastructuuroppervlakte een van de grootste ter wereld is. Het gevolg is een oververzadiging van onze wegen maar nu ook van het openbaar vervoer waarvan het gebrek aan comfort en regelmaat een verontrustend niveau bereikt heeft. In tien jaar tijd is het aantal reizigers dat de openbare vervoersmaatschappijen vervoeren, bijna verdubbeld maar ook het aantal voertuigen neemt voortdurend toe. Momenteel lopen de vertragingen op de Brusselse Ring op tot gemiddeld 4 uur en 42 minuten per dag. En het zal er niet op verbeteren. Tegen 2015 zullen verplaatsingen in de hoofdstad 131% langer duren en zal de gemiddelde snelheid van het autoverkeer dalen van 21 naar 10 km/u. En dan hebben we het nog niet over de verwachte bevolkingsgroei in de hoofdstad (+ 170.000 mensen tegen 2020), de nieuwe regels voor de beperking van de uitstoot van CO2 en fijne deeltjes en de stijging van de brandstofprijzen...

De overheid doet nochtans haar best om orde op zaken te stellen in deze chaos, onder meer door de goedkeuring van een Mobiliteitsplan voor Brussel dat vernoemd werd naar de symbolische bloem achter het plan, de iris. Het eerste strategische Iris-plan dekte de periode 1995-2005. In september 2010 keurde de Brusselse regering het Iris 2-plan goed voor de periode 2015-2020. De hoofdpunten zijn de geplande aanleg van een metrolijn naar Schaarbeek voor 2018, een studie over de verlenging naar Ukkel, een globale doelstelling om het autoverkeer in 2018 met 20% te verminderen (6 tot 10% tegen 2015), een daling met 16% van de parkeerplaatsen langs de openbare weg, wat gecompenseerd wordt door parkeerplaatsen buiten de openbare weg, een onderzoek naar een kilometerheffing tegen het einde van de legislatuur en diverse maatregelen voor voetgangers en fietsers met als doelstellingen: 20% van de mechanische verplaatsingen per fiets laten gebeuren in 2018, tegenover 4 tot 5% vandaag en 20 km voetgangers- of vergelijkbare zones (semi-voetgangerszones, zones met beperkte toegangstijd voor voertuigen,...).

Iris 2 geeft ook aan het Gewestelijk Plan voor Duurzame Ontwikkeling de taak om de mogelijkheid te bestuderen van de aanleg van een metrolijn op de Middenring.

Dit andere strategische Brusselse plan, het GPDO, bouwt verder op het GewOP van 2002 en heeft betrekking op de volledige gewestelijke planning met de volgende vijf uitdagingen: bevolkingsgroei, werkgelegenheid en opleiding, milieu, armoedebestrijding en internationalisering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. artikel te downloaden via www.profacility.be/biblio > 13/02/2012

PROFACILITY GUIDE 2013 85

699 biblio mobility NL.indd 85

29/11/12 14:30

G

VAKKENNISGEDELEGEERD BEHEERENGINEERING CO-INVESTERINGKNOWHOWADVIESVERLENING SMART SOURCINGMANAGING AGENTIFM BENCHMARKPROPERTYMANAGEMENTCONCEPT

WORKPLACE

Workplace Design concept & project management

FACILITY MANAGEMENT Integrated Facility Management 103 113 125 124

Facilicom Services Group ISS Facility Services Sodexo Vinci Facilities

Adviesverlening in Facility Management 91 93 120 121

AOS Studley Aremis Procos Group Quares Facility Management

Adviesverlening in Mobiliteit 127

Traject

FMIS 93 120

Aremis Procos Group

Beroepsfederatie 109

IFMA

6 PROFACILITY GUIDE 2012

700 NL.indd 6

89 91 93 97 98 100 107 110 120

Admos AOS Studley Aremis Buroconcept D&C Services - NNOF Exode Architecture Global K-oncept Procos Group

Kantoormeubelen 94 95 104 115 119 123 129

Bruynzeel Storage Systems Beddeleem Giroflex Kinnarps Pami Sedus Stoll Wilkhahn

Scheidingswanden & Klimaatplafonds

95 111 117

Beddeleem Maars Jansen Partitioning Systems Pan-All

Zonweringen

105 122

Hunter Douglas - HelioScreen Soliflex

29/11/12 14:30

G

LEVERANCIERSGIDS

G

COMPANY PROFILES

→→

ONDERSTEUNENDE DIENSTEN Cleaning 99 103 113 125

EW Facility Services GOM ISS Facility Services Sodexo

Catering

103 113 125

Prorest catering ISS Facility Services Sodexo

Housekeeping

99 113

EW Facility Services ISS Facility Services

VASTGOED Consultancy & Vastgoeddiensten 90 91 92 93 101 121

Anixton AOS Studley Camelot Vastgoedbescherming Aremis Freestone Quares Facility Management

Verhuis, opslag en logistiek

88 118 116 126

Arthur Pierre Potiez-Deman Mozer Your Mover Vandergoten

Coffee Service 114

700 NL.indd 7

Miko Coffee Service

Nieuwigheden, realisaties en projecten van deze bedrijven kan u ontdekken via hun regelmatig geactualiseerd bedrijfsprofiel, gepubliceerd op →→ www.profacility.be/guide PROFACILITY GUIDE 2012 7

29/11/12 14:30

company profile

ARTHUR PIERRE Leuvensesteenweg 518 - BE-1930 Zaventem TEL 0032 (0)2 689 27 11 FAX 0032 (0)2 687 46 86 info@arthurpierre.com www.arthurpierre.com

Contact Claude Van Acker Commercieel Directeur TEL 0032 (0)475 83 46 31 claude.vanacker@arthurpierre.com

Structuur Management

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding

Claude Van Acker Commercieel Directeur

Vestiging/België Arthur Pierre - BE-1930 Zaventem

Werknemers Aantal personen: 60 Jaar van oprichting: 1898

Arthur Pierre, opgericht in 1898, maakt vandaag deel uit van Team Relocations (www.teamrelocations. com), één van de Europese marktleiders op vlak van relocations management en (kantoor)verhuislogistiek met eigen operationele vestigingen in 14 verschillende landen. Deze geïntegreerde diensten genereren in België op jaarbasis een 4000tal individuele verhuisbewegingen.

De kantoorverhuisdiensten worden verzorgd door een geheel van 35+ professioneel opgeleide (kantoor) verhuisteams onder supervisie van ploegbazen met minstens 10 jaar ervaring in het domein van kantoorverhuizingen en die onderworpen worden aan permanente opleidingen in de nieuwste technieken binnen onze industrie.

Deel uitmakend van een seizoen- alsook sterk projectgebonden dienstverlenende activiteit heeft Arthur Pierre in de loop van de voorbije decennia een netwerk van gecertificeerde partners uitgebouwd (onderworpen aan de strengste selectie- , regelmatige evaluatie- en permanente opleidingscriteria) om ten allen tijde probleemloos en professioneel te kunnen beantwoorden aan de flexibele noden vanuit de evoluerende markt – het geheel van deze flexibele capaciteit laat Arthur Pierre toe om het uitgebreid klantenbestand op een kwalitatief hoogstaand niveau te kunnen bedienen.

Diensten In- en externe kantoorverhuisprojecten, met inbegrip van: • Professionele in- en uitpak (met inbegrip van archieven en bibliotheken); • Professionele de- en herconnectie van IT systemen (PC, printers, etc.); • Professionele de- en hermontage van (nieuw) kantoormeubilair;

• •

•

Logistieke behandelings- en transportdiensten; Opslagdiensten op korte, middellange en lange termijn (in een verwarmd en beveiligd opslagmagazijn met een geïnformatiseerd inventarisa- tiesysteem (permanent opvraagbaar/consulteer baar); Facilitaire ondersteunende diensten waaronder afvalrecyclage, klusjesdienst, opkuis/schoonmaak, etc.

Nieuwigheden Naast het jarenlang succesvol gebruik en de permanente optimalisatie van de meest geavanceerde kantoorverhuismethodieken (rent-a-crates, rolltainers, etc.) , onderscheidt Arthur Pierre zich bijkomend op volgende vlakken: • ECO-Box: de populaire, kostenbesparende alsook uiterst milieuvriendelijke herbruikbare kantoorverhuis(vouw)doos, ontwikkeld op basis van een maximale capaciteitsbenutting voor A4-dossier- en hangmappen; • RolBox: een pro-actief selectief pre-move recyclageophalingsysteem die een efficiënte light kantoorverhuis met bijhorende kostenoptimali satie garandeert; • Navision: een volledig geautomatiseerd internet databesturings- en verhuismanagementsysteem inclusief een geavanceerde CRM-applicatie.

Referenties KBC Global Services / Ford Motor Company / Samsung / Solvay / Vlaamse Gemeenschapscommissie / P&V-VIVIUM / BNP Paribas Fortis/Real Estate Vlaamse Overheid-Agentschap voor Facilitair Management / LVMH / Skadden LLP / Electrolux / Vlaamse Milieumaatschappij / Ciba Vision (Novartis) / 3M / Clear Channel / Stedelijk Onderwijs Antwerpen / AstraZeneca / etc.

88 Profacility GUIDE 2013

SER Arthur Pierre NL.indd 88

29/11/12 14:32

company profile

ADMOS BVBA/SPRL Brusselsesteenweg 22 - BE-1310 La Hulpe TEL +32 (0)2 634 30 10 FAX +32 (0)2 634 30 19 contact@admos.be www.admos.be

Contact Anthony ShaikH - Christophe Erkens TEL +32 (0)2 634 30 10 info@admos.be

Structuur Management

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Anthony ShaikH Associate Partner

Christophe Erkens Associate Partner

Werknemers Aantal personen: 15 Jaar van oprichting: 2011

Inleiding

Diensten

Mastermind in creating State-of-the-Art workplaces environment

Admos biedt een all-in oplossing die verschillende diensten combineert, zoals:

Met zijn ervaring in Office Space Management biedt Admos een allesomvattende vastgoedservice voor bedrijven, gaande van de analyse van de behoeften en het zoeken naar gepaste ruimtes tot de studie en de volledige uitvoering van de huurinrichtingen.

• • • • •

Door de combinatie van expertises die het Admosteam biedt, kan het beantwoorden aan de nodige esthetische en technische eisen voor een originele, rendabele en kwaliteitsvolle werkomgeving.

Onze sterkte: één aanspreekpunt en gegarandeerde resultaten, prijzen en termijnen.

Admos is gespecialiseerd in het uitdenken en ontwerpen van werkruimtes waarin de principes van de New World of Work geïntegreerd zijn, in overeenstemming met de wensen van de klanten en de identiteit van hun bedrijf.

vastgoedadvies ontwikkeling van werkomgevingen design & build project management move management

Referenties AC NIELSEN - ANTARGAZ - ASD - BOEHRINGER INGELHEIM - BULL - CLEAR2PAY - DECHERT LLP EOS - EXQUANDO - GOOGLE - GUNNEBO - IMERYS INGERSOLL RAND - PARTENA - PROJECTIVE SCANSOURCE - SWIFT - TOTAL - TOYOTA BOSHOKU VW BANK - ...

Onze grootste troeven zijn onze onafhankelijkheid, creativiteit en vakkundigheid.

Profacility Guide 2013 89

WOR Admos nl.indd 89

29/11/12 14:32

company profile

Anixton Leuvensesteenweg, 369 - BE-1932 Zaventem TEL 0032 (0)2 721 99 19 FAX 0032 (0)2 721 99 20 info@anixton.com www.anixton.com

CONTACT Vincent Gérin Managing Partner TEL 0032 (0)2 721 99 19 MOBILE 0032 (0)486 63 38 92 vincent.gerin@anixton.com

STRUCTUur Management PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding Anixton - Corporate Real Estate Solutions Bedrijfsvastgoed is nu meer dan ooit een belangrijke uitdaging voor ondernemingen:

Vincent Gérin Managing Partner Cédric LIéNART de JEUDE Managing Partner Florence DUPONT Partner Bertrand de HALLOY Director Thierry CAUWE Consultant

Vestiging/België Anixton - Brussels

Vestiging/Internationaal Anixton - Luxembourg

Werknemers Aantal personen: 8 Jaar van oprichting: 2006

Als onafhankelijke vastgoedconsulent biedt Anixton praktische resultaten op maat voor huurders, eigenaars, investeerders en projectontwikkelaars. Wij werken nauw samen met onze klanten, zodat we hun vastgoedstrategie perfect kunnen afstemmen op hun zakelijke doelstellingen. Zo kunnen ze elke fase van de vastgoedcyclus optimaliseren en het gebruik en de waarde van hun vastgoedmiddelen ten volle benutten. Wij willen waarde creëren, hen efficiënt adviseren en hun prestaties verbeteren.

Nooit verliezen wij onze waarden uit het oog: ethiek, kwaliteit, advies en diensten op maat.

Anixton is lid van RICS (Royal Institute of Chartered Surveyors), BVS (Beroepsvereniging van de Vastgoedsector), BIV (Beroeps Instituut van Vastgoedmakelaars), IFMA (International Facility Management Association) en ULI (Urban Land Institute)

Diensten Diensten voor vastgoedgebruikers: • Vastgoedstrategie (herlocatieanalyse, analyse gebruikskosten, enz.)

• Facility Management, projectmanagement en optimalisering van de ruimte • Tenant Representation (zoeken naar nieuwe ruimte, onderhandelen over bestaande huur- voorwaarden) • “Stay or Move?” (www.stayormove.com): volledige begeleiding en vergelijking tussen een bestaande vastgoedsituatie en een ver - huizingsproject of een heronderhandeling van de huurdersvoorwaarden

Letting Instruction Coordination: • Concurrentieanalyse: locatie, financieel aspect, grootte, technische aspecten enz.

• (Her)positioneren van gebouw of project binnen de markt • “Proactieve” benadering: identificatie van mogelijke targets, gepersonaliseerde recht streekse benadering • Coördinatie van externe vastgoedmakelaars

Investeringsadvies: • Verkoop- en aankoopprocedures • Waardebepaling en gebouwaudits • Identificatie van opportuniteiten • Optimalisering van de overeenkomststructuur • Coördinatie van due diligence • Coördinatie van de verkoopsmandaten Expertise en beoordeling: • Financiële beoordeling van de gebouwen • Technische beoordeling van de gebouwen

Referenties We beheerden al bijna 500.000 m² vastgoed bijna 300.000.000 € aan advies in inversteringen voor bedrijven zoals: Abbott Labs, Amadeus Benelux, Atenor, Banimmo, Bird & Bird, Bouygues Immobilier, BPI, Burco, Captiva, Codic, Cofinimmo, Corelio, CFE, Dexia, Editions de l’Avenir, Equant, France Telecom, General Electric, Immobel, Intégrale, Ixis, JCX Immo, Léon Eeckman, Lock’O, Lotinvest, Mastercard, Mobistar, Natixis Capital Partners, Pharmadeal, RTBF, Securex, Soficom, Sotheby’s, Thalys International, UMC/MTS, Wanadoo, Western Union, ZA Insurances…

In 2010 haalde Anixton de 2e plaats in de rangschikking van de consulenten in vastgoedinvesteringen volgens het onafhankelijke tijdschrift Expertise.

90 Profacility GUIDE 2013

Anixton NL.indd 90

29/11/12 14:33

company profile

AOS BELGIUM Charles Schallerlaan 54 - BE-1160 Brussel TEL 0032 (0)2 775 95 11 FAX 0032 (0)2 775 96 00 info@aos-studley.be www.aos-studley.be

Contact

Jan LECOMPTE Managing Director TEL 0032 (0)2 775 95 11 j.lecompte@aos-studley.be

Jeroen Govers Real Estate Services Director

Jan Lecompte Managing Director

Stefan Olefs Workplace Consulting Manager

Patrick Waûters Facility Management Consulting Manager

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding

Diensten

AOS Studley Belgium is een onafhankelijke adviesen dienstenonderneming die gespecialiseerd is in zakelijk vastgoed. AOS Studley adviseert eindgebruikers bij elke fase van de vastgoedcyclus gaande van selectie en ontwerp tot realisatie en beheer. AOS België maakt deel uit van de groep AOS. De groep stelt meer dan 400 consultants te werk, waaronder veertig in België. Dit multidisciplinaire team, samengesteld uit complementaire profielen (ingenieurs, architecten, vastgoed experten, economisten, binnenhuisarchitecten, enz.), biedt innovatieve oplossingen aan voor uw kantoorinrichting en voor de optimalisatie van uw werkomgeving, voor het beheer van uw facilities en van uw vastgoedpatrimonium.

• Strategisch Vastgoedadvies • Begeleiden van vastgoedtransacties • Advies Werkomgeving (Workplace Concept – interieur architectuur) • Definitie en implementatie NWOW • Beheer van bouw- en inrichtingsprojecten (Project Management – Turnkey) • Facility Management Consulting

Onze visie Uw partner bij uitstek worden in het kader van het ontwerpen en implementeren van diensten en oplossingen voor uw vastgoed.

Yves Mestdagh Building Services Director

Annick Vandenbulcke Director Operations

Structuur Vestigingen/Internationaal Brazilië, Duitsland, Frankrijk, India, Italië, Luxemburg, Marokko, Midden Oosten, Nederland, Spanje, Tsjechische Republiek, UK, USA, Zwitserland

Werknemers

Onze opdracht Het optimaliseren van het vastgoed en de werkomgeving van eindgebruikers dankzij hoogstaand advies en geïntegreerde oplossingen.

Referenties ABN AMRO - ACCENTURE - ACERTA - ALIA - ALPRO AON BELGIUM - ARCELORMITTAL - AVIA PARTNER BANCO SANTANDER - BEUC - BIM - BPOST - BIRD & BIRD BNP PARIBAS FORTIS BANK - BRISTOL MYERS SQUIBB BMW GROUP - DAMOVO - DELHAIZE GROUP - DE LIJN DELOITTE - DE POST- DEXIA - DHL ERICSSON - ELIA ETHIAS - EUROCLEAR - EUROCONTROL - EUROPEAN SPACE AGENCY - EVS FNAC - FOD ECONOMIE - FOD FINANCIEN - FOD MOBILITEIT - FOD SOCIALE ZEKERHEID - FOST PLUS - GENERALI - GEORGIA PACIFIC GLAXOSMITHKLINE BIOLOGICALS - HENKEL BELGIUM IBA - IBM - IMMOBEL - ABINBEV INGRAM MICRO IPM (LA LIBRE BELGIQUE) - JANSSEN PHARMA - KBC LEVI STRAUSS - LINKLATERS DE BANDT - L’Oréal MARSH - MERCER - MICROSOFT - MIVB - NSIDE NATEXIS BANK - NMBS NUON - P&V VERZEKERINGEN PETERCAM - PHILIP MORRIS - PRICEWATERHOUSECOOPERS - RENAULT - RICOH - SABCA - SANOFIAVENTIS - SODEXO - SOLVAY SONY IT - STAD LUIK STAD LEUVEN - STIBBE - TELENET - TOTAL - UBS VANDEMOORTELE - VERLINVEST - VLAAMSE GEMEENSCHAP - VODAFONE - WILHELM & Co – ZESPRI …

Aantal personen: 40 Jaar van oprichting: 1990

Omzet 2010: 6.000.000 € 2011: 6.760.000 €

AOS Studley NL.indd 91

Profacility GUIDE 2013 91

28/11/12 06:43

company profile

CAMELOT VASTGOEDBESCHERMING BVBA/SPRL Louizalaan 437, bus 3 - BE-1050 Brussel TEL 0032 (0)2 646 44 22 FAX 0032 (0)2 646 48 48 info@camelotbelgium.be www.cameloteurope.com

PROFIEL VAN HET BEDRIJF CONTACT Jan Bosmans Business Development Manager TEL 0032 (0)2 646 44 22 j.bosmans@camelotbelgium.be

Structuur Management

Inleiding Camelot Europe is een ambitieuze, groeiende onderneming met 18 kantoren en bijna tweehonderd medewerkers in zes Europese landen. In 2013 openen wij nieuwe kantoren in Berlijn en Lyon.

We kiezen voor kwaliteitsleiderschap in totaal leegstandbeheer. Met ons Europese netwerk komen we tegemoet aan de wensen van onze internationaal actieve klanten. Internationaal innovatief, lokaal bekend en voor u een persoonlijk advies op maat.

Wij gaan graag voor u aan de slag!

Mr. Joost J.A. van Gestel BBA, CEO Camelot Europe

Producten

Jan Bosmans Business Development Manager

Vestiging/Internationaal Brussel Antwerpen (Hoboken) Nederland Frankrijk United Kingdom Duitsland Ierland

Werknemers Aantal personen: 200 Jaar van oprichting: 1993

Kwaliteit, Betrouwbaarheid en transparantie Wij hebben een eigen technische dienst en nemen hiermee al het werk uit handen. Van in beheer name van uw leegstaand vastgoed, het bewoonbaar maken van de ruimte tot het verzorgen van het dagelijkse technische onderhoud en dat 24/7. Er is geen onderaanneming waardoor kostenreductie, snelheid en kwaliteitscontrole gerealiseerd wordt.

Camelot werkt volgens de NEN-EN-ISO 9001:2008 norm en is volledig gecertificeerd. Onze eigen afdeling kwaliteit bewaakt procedures en protocollen. Via ‘MyCastle’ bent u als eigenaar altijd op de hoogte van de status van uw pand. Wat gebeurt er in en om uw pand en welke maatregelen heeft Camelot genomen om de waarde van uw object te beschermen.

Diensten DE CAMELOT AANPAK: TOTAAL LEEGSTANDBEHEER Camelot levert Facility Management voor leegstaand vastgoed, gericht op het optimaal bewonen, beheren en benutten van uw leegstaand vastgoed. Doel van deze integrale aanpak is om uw leegstandsrisico’s zoals vandalisme, diefstal, kraak en verkrotting te minimaliseren en uw rendement te maximaliseren.

Dat alles afgestemd op de verwachte duur van de leegstand en de toekomstige bestemming.

Camelot biedt u kostenbesparende en klantgerichte oplossingen op maat door middel van: TIJDELIJK WONEN • Tijdelijke bewoning via bezetting ter bede • Bouwbewoning via wooncontainers op uw bouwwerf • Pandinspectie & rapportage • NEN-EN-ISO 9001: 2008 gecertificeerd • Wijkbewoning bij renovatie of sloop • Schoolbewoning, aanwezigheid tijdens vakanties TIJDELIJK WERKEN • Realisatie en beheer van creatieve broedplaatsen • Maatschappelijke invulling voor leegstaand vastgoed • Kweekvijver voor (startende) bedrijven • Tijdelijke transformatie (tot 10 jaar) • Startende bedrijven en creatievellingen • Tijdelijk werken via bezetting ter bede BEHEREN & ONDERHOUDEN • Sleutelbeheer, dakonderhoud en facilitair beheer • Inventariseren, ontruimen en schoonmaken • Gericht op waardebehoud • Energiebesparingscan • Brandveiligheidscan • Onze technische dienst neemt al uw zorgen uit handen

Referenties Opdrachtgever: Stad Antwerpen Project: Voormalige kantoren van de stadsdiensten De Camelot oplossing: Tijdelijk Wonen I Tijdelijk Werken I Circa 15 startende bedrijven, kunstenaars en creatievellingen.

Resultaat: Vandalisme, diefstal en vernieling nihil I Sociaal maatschappelijke broedplaats I Bijdrage aan economische groei Antwerpen.

92 Profacility GUIDE 2013

IMM Camelot NL.indd 92

28/11/12 06:42

company profile

AREMIS NV/SA Charles Schallerlaan 54 - BE-1160 Brussel TEL +32 (0)2 775 95 12 FAX +32 (0)2 775 95 14 info@aremis.com www.aremis.com

Contact Xavier Orts Managing Director TEL +32 (0)2 775 95 12 x.orts@aremis.com

Structuur Management

Profiel van het bedrijf Inleiding

Xavier Orts Managing Director

Réginald Thomas Management Services Director

AREMIS Innovatieve talenten en technologieën voor het optimaliseren van een duurzame werkomgeving.

De AREMIS-groep werd in juli 2010 opgericht in het kader van de management buy-out van de Aremisactiviteiten van AOS in België, Frankrijk, Luxemburg en Zwitserland.

De consultants en de oplossingen die door AREMIS worden ingezet, beheren meer dan 34 miljoen m² in Europa en in de rest van de wereld.

Dankzij zijn netwerk van partners kan AREMIS zijn klanten zowel lokaal als wereldwijd begeleiden.

Diensten

Axel Tasiaux Sales Director

Bart D’heer Major Accounts Director

Vestigingen/Internationaal Frankrijk, Luxemburg, Zwitserland

Werknemers Aantal personen in 2012: 100 Jaar van oprichting: 2010

Omzet 2009: 7 700 000 € 2010: 7 800 000 € 2011: 8 243 000 €

Management Services AREMIS versterkt uw Facility Management en Real Estate teams door gespecialiseerde profielen aan te bieden op kort, middellange of lange termijn. Voor dat laatste fungeert AREMIS als een rekruteerder gespecialiseerd in het marktsegment. AREMIS selecteert, ontwikkelt en coacht bijgevolg diverse profielen zoals architecten, project managers, space planners, move coördinators, facility en site managers, building managers, deskundigen in HVAC en energieprestaties, …

Information Systems AREMIS ontwikkelt oplossingen voor het beheer van uw vastgoedportfolio en werkomgeving en stelt in het kader van die opdracht best practices voor om enerzijds de kosten en de kwaliteit van de ruimte te optimaliseren, en anderzijds de ecologische voetafdruk van grote organisaties te beperken.

Deze oplossingen laten u toe de volgende doelstellingen te bereiken: • optimalisering van de vastgoed- en de gebruikskosten • beperking van de ecologische voetafdruk

•

•

verhoging van het rendement en van de geloofwaardigheid van uw vastgoed- en facilities- departementen versnelling van de beslissingsprocessen en verbetering van de dienstverlening aan de gebruikers

AREMIS beschikt over het meest ervaren team in West-Europa, met specialisten in vastgoed- en facility management processen, IT-ingenieurs en projectleiders, internet-, CAD-, GIS- en databaseexperts.

Onze oplossingen ondersteunen uw operationele processen en leveren bijzonder betrouwbare performantie indicatoren op. Deze oplossingen kunnen uitgerold worden op uw eigen IT-infrastructuur of door ons worden gehost.

Consulting Services De consultants van AREMIS putten uit hun praktijkervaring in vastgoed en facility management om u te begeleiden.

Referenties 3M, AGC Glass Unlimited, AXA, Bayer, Belfius, BMW, BNP PARIBAS Fortis, Bristol-Meyers Squibb, Brussels Airport, Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Cofely Services, Corelio, Delhaize, European Commission Luxemburg, European Investment Bank, European Patent Office, European Space Agency, FOD Sociale Zekerheid, FOREM, Generali, GlaxoSmithKline Biologicals, IATA, IBM, KBC Bank, KBC Real Estate, Kiabi, Linklaters, Ministère des Affaires étrangères et européennes (Frankrijk), Ministerie van Financiën van Luxemburg, Nestlé, NMBS, Philip Morris International, Politie van Evere, Réseau Ferré de France, RTBF, RTL, Sanofi, SITA, Société Générale Bank & Trust, Sodexo, Stad Kortrijk, TOTAL, Tractebel, UBS, UCB, UEFA, Université Catholique de Louvain, Veolia, ...

Profacility GUIDE 2013 93

FM Aremis NL.indd 93

28/11/12 06:40

company profile

BRUYNZEEL STORAGE SYSTEMS Bureau & Design Center B 50 Heizel Esplanade - BE-1020 Brussel TEL 0032 (0)2 479 42 42 FAX 0032 (0)2 479 82 82 info@bruynzeel-storage-systems.be www.bruynzeelstorage.be

Contact Sophie Hanon de Louvet Marketing & Communication TEL 0032 (0)2 479 42 42 sophie.hanon@bruynzeel.org

Structuur Management Filip De Maeseneer Algemeen Directeur Pierre Platteau Financieel Directeur

Vestigingen/Internationaal Brynzeel Rangements - Strasbourg France Bruynzeel Storage Systems - Panningen Nederland Brynzeel Regalsysteme - Neuss Germany Compactus & Bruynzeel AG - Frauenfeld Suisse Constructor Danmark - Roskilde Denmark

Werknemers Aantal personen: 20 Jaar van oprichting: Nederland: 1917 België: 1948

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding

Diensten

Bruynzeel Storage Systems is een specialist in het optimaal benutten van ruimtes, met zowel vaste als mobiele rekken, die hand- of elektrisch verrijdbaar zijn. De rekken zijn ontworpen voor het inrichten van zowel archiefruimtes als kantoren, bibliotheken of musea.

Bruynzeel is ook een studiebureau dat naast gratis kostenramingen en voorstudies, ook adviseert en, samen met de klant, op zoek gaat naar een oplossing op maat die economisch interessant is binnen de beperkingen van het gebouw. Bruynzeel is synoniem van kwaliteit, gebaseerd op een professionele ervaring van 58 jaren.

Studiebureau, opbouw, ontmanteling, onderhoud en dienst naverkoop.

Toepassingen: Opberg en opslagsystemen voor: • Kantoren en archieven • Bibliotheken en musea • Ziekenhuizen en laboratoria

Producten • Vaste rekken • Mobiele rekken (hand- of elektrisch aangedreven) • Etageconstructies (vaste of verrijdbare)

Nieuwigheden Ons bedrijf biedt nu haar industriële produkten zoals palletrekken, platformen, cantilevers en wanden onder de merknaam Dexion.

Referenties AGF, Argentia, AXA, Bank & Trust - Luxemburg, Bridgestone, Casino Kursaal - Oostende, CHU Brugmann - Brussel, Communautés Européennes, De Lijn, Deloitte et Touche, Dexia, Electrabel, Esprit, Esso Belgium, Ethias Verzekeringen, FOD Economie, FOD Financiën, FOD Justitie, FOD Mobiliteit en Vervoer, FOD Werkgelegenheid, Gemeente Bornem, IKEA, ING, Interbrew, Janssen Pharmaceutica, KBC Bank, KBC Lease, Kredietbank - Luxemburg, L’Oréal, Muziek Instrumenten Museum, Nationale Bank van België, P&V Verzekeringen, Europese Parlement, Partners Verzekeringen, Petrofina, Pfizer, Power Tools, Provincie Antwerpen, Provincie Oost-Vlaanderen, Provincie Vlaams Brabant, Rechtbank van Koophandel, Regie der Gebouwen, Rode Kruis Vlaanderen, RSVZ, Scania, Siemens, Solvay, Stad Aalst Stad Antwerpen, Stad Geel, Stad Turnhout, Stadsbestuur Gent, Stadsarchief Tongeren Suez Tractebel, Swift, Total, Universiteit Gent, VT4.

94 Profacility Guide 2013

WOR Bruynzeel Nl.indd 94

29/11/12 14:34

company profile

BEDDELEEM NV/SA Venecoweg 14 A - BE-9810 - Nazareth TEL 0032 (0)9 221 89 21 FAX 0032 (0)9 220 26 25 info@beddeleem.be www.beddeleem.be

StructuUR Management

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Jo Beddeleem Gedelegeerd Bestuurder Koen De Block Gedelegeerd Bestuurder Hendrik Daneels Gedelegeerd Bestuurder

Vestigingen/België Beddeleem - Nazareth Beddeleem - Brussels

Vestiging/Internationaal Beddeleem Paris - France Jaar van oprichting: 1950

Omzet 2009: 34.500.000 € 2010: 34.000.000 € 2011: 40.000.000 €

Inleiding In de wereld van de totaalafbouw van kantoor- en utiliteitsbouw is Beddeleem uitgegroeid tot een begrip. De reputatie van dit Belgische afwerkingsbouwbedrijf op het vlak van kwaliteitszorg, expertise en zakelijke correctheid leiden haar naar steeds nieuwe projecten met toonaangevende uitstraling, zowel in België als daarbuiten.

Dankzij een continue investering in de ontwikkeling van nieuwe concepten en productieprocessen kan een optimaal evenwicht gegarandeerd worden tussen duurzaamheid, efficiëntie, elegantie en vrijheid van ontwerp. Flexibiliteit doorheen het volledig project wordt gegarandeerd door het grootste deel van het productieproces in eigen beheer te verzorgen.

Dit maakt het ook mogelijk om grote capaciteiten te realiseren en daar waar nodig vlot bij te sturen. De voortdurende drang om te kunnen beantwoorden aan de evolutie van de markt wordt duidelijk in de verschillende productgroepen waarin Beddeleem actief is.

Producten Tot de sterkste troeven behoren de JB® systeemwanden met een gamma van zowel basiswanden voor de meest economische oplossingen tot designwanden zoals de JB® SKY die voldoen aan de hoogste technische eisen.

Daarnaast verzorgt Beddeleem ook de plaatsing van gipskartonwanden en -plafonds en systeemplafonds in mineraalvezel en metaal. Sinds een aantal jaren kwamen daar ook de JB® Cool klimaatplafonds bij die beschikbaar zijn in plafondplaten in staal of in combinatie met gipskarton.

Toch gaan de activiteiten van Beddeleem nog een eind verder dan enkel wanden en plafonds. In functie van een homogeen en harmonieus geheel wordt het JB® Office projectmeubilair met o.a. eigen ontwik-

kelde tafel- en kastsystemen, aanvulbaar met JB® Chair stoelen en tal van andere accessoires, steeds vaker geïntegreerd.

Diensten Bij de realisatie van zijn project kan de klant rekenen op een deskundige aanpak, gegarandeerd door jarenlange ervaring, technische competentie en materiaalkennis.

Beddeleem is een bedrijf met visie en ambitie dat opteert voor een onafhankelijke en toekomstgerichte dynamiek waar service, vernieuwing en productuitbreiding centraal staan.

Elke realisatie illustreert dan ook perfect deze filosofie.

Nieuwigheden Recent werd het productgamma verder uitgebreid met JB® Door deurgehelen die uitblinken in snelle montage, verzorgde afwerking, flexibiliteit en personalisering en JB® Ceiling stalen plafondsystemen die gecombineerd kunnen worden met verschillende types bandrastersystemen en diverse inbouw-systemen voor technische uitrustingen zoals lichtarmaturen,... en die perfect aansluiten bij de JB® systeem-wanden.

Referenties Ackermans & Van Haren, Arcelor Mittal, Atomium, AXA Belgium, Bank Van Breda, Belgacom, Besix, BMS, BNP Paribas Fortis, Borealis, Bouygues Telecom, BT, Carrefour, Coca-Cola, De Lijn, De Post, Eandis, Ernst & Young, Ethias, Exxon Mobil, Fluxys, GDF Suez-Electrabel, Gerechtsgebouwen AntwerpenBergen, Glaxosmithkline, Ikea, IMEC, Inbev, ING, Janssen Pharma, KBC, Lidl, Makro, NMBS, Novartis, Robelco, RTL, Sibelga, Solvay, Vandemoortele, Vivaqua, verschillende Europese, federale en regionale instellingen,…

Profacility GUIDE 2013 95

WOR Beddeleem NL.indd 95

28/11/12 06:46

Untitled-4 Untitled-1 11

29/11/12 09/11/12 11:49 15:00

company profile

BUROCONCEPT NV/SA Waversesteenweg 1509 - BE-1160 Brussel TEL 0032 (0)2 660 22 23 FAX 0032 (0)2 660 22 12 info@buroconcept.be www.buroconcept.be

Contact Christine Rillaerts Partner TEL 0032 (0)2 660 22 23 Info@buroconcept.be

Structuur Management Patrick Windels Managing Director Christine Rillaerts Partner David Van Gelder Partner

Werknemers Aantal personen: 11 Jaar van oprichting: 1992

Omzet 2011: 3 mio €

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding BUROCONCEPT is een STUDIE- en PROJECTMANAGEMENTBUREAU dat zich gespecialiseerd heeft in het verhuizen, reorganiseren en inrichten van kantooromgevingen.

Ons creatief team van ervaren architecten begeleidt klanten in hun zoektocht naar de ideale werkomgeving. Onze projectmanagers zorgen ervoor dat wat we samen creëren ook realiseren.

Ieder project krijgt van ons een persoonlijke aanpak. ” We make an office… Your office “ Creativiteit, respect voor het budget, naleven van de deadlines en een groot inlevingsvermogen zijn eigenschappen die ertoe hebben bijgedragen dat wij in ons vakgebied na 20 jaar toonaangevend zijn. Wij zijn erkend voor onze visie over hoe uw werkomgeving kan bijdragen tot het succes van uw bedrijf.

Voor veranderingen creëren wij een draagvlak bij uw personeel.

Diensten We make an office your office Wij staan garant voor een oplossing op maat. Een unieke inrichting die volledig aan uw behoeften beantwoordt. Onbevooroordeeld nemen wij de nodige tijd om naar u te luisteren.

De mens in het middelpunt van onze prioriteiten Het welzijn van uw personeel is een meerwaarde voor uw organisatie. Wij besteden dan ook die extra aandacht aan luchtkwaliteit, akoestiek, verlichting en ergonomie, evenals aan de werksfeer binnen uw ruimten.

Kwaliteit, planning, budget Uw project moet ook beantwoorden aan de objectieven op gebied van kosten en termijn. Gedurende het volledige traject worden kwaliteit, planning en budget ten opzichte van de vooropgestelde objectieven gecontroleerd en geëvalueerd.

Creativiteit Onze creativiteit is onze grootste troef. Hiermee kunnen wij voor alle problemen, zowel praktische, technische als financiële, de perfect passende oplossing bieden.

Change Management - Consulting - Programming Space planning - Workplace concept - Interior Design - Technical Management - Project Managemt - Move Management - Exit Management

Referenties ALBEMARLE - ALCATEL - ANSELL - ASTELLAS AT&T GLOBAL - AVERO - AXA - BANCA MONTE PASCHI - BDO - BELGACOM - BESIX - BLACK BOX BOEHRINGER INGELHEIM - BPOST - CENTER FOR CREATIVE LEADERSHIP - CLEAR CHANNEL CHRISTELIJKE MUTUALITEIT - CPAS Schaerbeek CREDIT PROFESSIONEL - CALLATAY - DEXIA - EADS ENCARE ESSILOR - EULER HERMES - EUROPESE INVESTERINGSBANK - FEDERAL EXPRESS - FEDERAL MOGUL - FIAT - FMC BIOPOLYMER - GS1 - HUIS van de NEDERLANDSE PROVINCIES - ING - INTEL JONES DAY - KODAK - LEO PHARMA - MERCK NMBS LOGISTICS - OCMW Leuven - ORACLE - OTAN ORRICK - PARTENA - PERNOD RICARD BELGIUM PETERCAM - PIONEER - POLITIE BLANKENBERGE PROXIMUS - PROTIME - PSA - SOLVAY - SONY - STIB SUMITOMO - THA NIKITRA - THALYS - TICKET BBL TRAVEL - TOYOTA - TRAXYS - VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ - VLAO - ZENITH OPTIMEDIA Profacility GUIDE 2013 97

Buroconcept NL.indd 97

29/11/12 14:34

company profile

D&C SERVICES NV Radiatorenstraat 1 - BE-1800 Vilvoorde TEL 0032 (0)2 255 42 30 FAX 0032 (0)2 251 84 75 info@dcservices.be www.dcservices.be

Contact Kurt Florus Bestuurder TEL 0032 (0)479 99 05 18 kurt.florus@dcservices.be

Structuur Management

PROFIEL VAN HET BEDRIJF

Kurt Florus Bestuurder

Werknemers Aantal personen: 20 Jaar van oprichting: 2000

Inleiding

Diensten

D&C Services is een dienstverlenende onderneming gespecialiseerd in change management, inrichtingsmanagement en coördinatie van verhuizingen. D&C Services neemt de nodige zaken ter harte, van de analyse van de noden van de klant tot de coördinatie van alle inrichtingswerken. De praktijkgerichte ervaring van D&C Services staat volledig ten dienste van de klant. Het D&C Services team is samengesteld uit specialisten, die kunnen terugblikken op jarenlange ervaring in de sector.

• Change Management: analyse van het bedrijf en implementatie van het veranderingstraject

D&C Services heeft zich aangesloten bij het duurzaamheidsconcept Nnof (www.nnof.be), waarbij er niet automatisch wordt vanuit gegaan dat de volledige inrichting moet vernieuwd worden bij verhuis.

Niet zelden kan bestaand materiaal gerecupereerd worden en er na een restylingaanpak weer helemaal als nieuw uitzien.

• Move Management: voorbereiding en coördinatie van verhuizingen • Space Management: analyse en optimalisatie van het gebruik van de ruimte • Project Management: voorbereiding en coördinatie van inrichtingswerken • Building Management: analyse van de infra structuur en technieken van gebouwen • Interior Design: ontwerp en realisatie van interieurs

Referenties Air France/KLM - Cummins Diesel - Deloitte Dr. Oetker Belgium - EMI Music Belgium - Hewlett Packard - Johnson & Johnson - Ordina - Spikes Sara Lee - Playmobil - TNT - Virco/Tibotec TriFinance - Hamburg Mannheimer - CM - Thomas Cook Soresma - Centric - Siemens - Lyreco - DHL

98 Profacility GUIDE 2013

WOR D&C Services NL.indd 98

29/11/12 14:35

company profile

EW Facility Services Katwilgweg 2 - BE-2050 Antwerpen TEL 0032 (0)3 210 07 47 FAX 0032 (0)3 210 07 48 info@ewbelgium.be www.ew.nl

Contact Kris Calle Directeur TEL 0032 (0)3 210 07 47 Kris.Calle@ewbelgium.be

Structuur Management PROFIEL VAN HET BEDRIJF

Kris Calle Directeur

Vestiging/Internationaal EW Facility Services - Nederland

Werknemers Aantal personen: 300

Omzet 2011: 6 mln €

Inleiding

Diensten

EW Facility Services is een facilitair dienstverlener.

Door een hoog kwaliteitsniveau, zichtbare dienstverlening, flexibele uitvoering en op maat gemaakte oplossingen verhogen wij de schoonmaakbeleving van uw medewerkers en gasten. Daarbij staat ons marktleiderschap in de hotelbranche garant voor innovatieve hospitality concepten vertaald naar andere marktsegmenten.

• Schoonmaak • Servicemedewerkers • Housekeeping • Stewarding • Linnenbeheer • Receptiediensten • Reinigings- en hygiëne producten • Glasbewassing • Specialistische schoonmaak • Dieptereiniging sanitair- en grootkeukens • Technisch beheer • Nachtreceptie

Sinds 20 jaar bedienen wij de top van het bedrijfsleven in de kantoren, hotel-, zorg- en leisure branche.

Met 3500 medewerkers en een omzet van bijna 70 miljoen euro zijn wij een belangrijke top-tien speler op zowel de Nederlandse als Belgische schoonmaakmarkt.

Referenties België: • BHP Billiton • The Dominican • Windows on Ghent Nederland: • Ernst & Young (Amsterdam, Alkmaar) • WTC (Amsterdam, Arnhem) • Movenpick (Amsterdam, Den Bosch, Den Haag - Voorburg)

Profacility GUIDE 2013 99

EW Fac.Serv. NL.indd 99

28/11/12 06:38

company profile

EXODE ARCHITECTURE BVBA/SPRL Brusselsesteenweg 22 - BE-1310 Terhulpen TEL +32 (0)2 634. 30 00 FAX +32 (0)2 634 30 09 contact@exode.be www.exode.be

Contact Christophe Erkens General Manager - Architect TEL +32 (0)2 634 30 00 c.erkens@exode.be

Structuur Management

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Christophe Erkens General Manager - Architect

Vestiging/België Exode Architecture Vriendschapstraat, 33-1560 Hoeilaart Jaar van oprichting: 2002

Inleiding

Referenties

Exode is een architectenkantoor dat gespecialiseerd is in zowel de constructie, de renovatie en het beheer van werkplekken als het geven van vastgoedadvies.

Dankzij ons multidisciplinair team van architecten en designers kunnen wij een op maat gemaakte dienst verlenen aan onze klanten. Wij ondersteunen hen op zelfstandige wijze in hun verhuis-, verbouwings- of vernieuwingsproces, vanaf de behoefteanalyse tot en met de definitieve oplevering van de werken. Onze kracht bestaat eruit een leefruimte voor te stellen die aangepast is aan de huidige en toekomstige noden van hun bedrijf. Licht, transparantie, innovatie, welzijn, flexibiliteit en duurzame ontwikkeling zijn leidmotieven bij Exode. Klantgerichtheid en de verwezenlijking van uw projecten: onze prioriteit. Sinds 2009 is Exode EPB adviseur voor de Brusselse regio en Wallonië.

AIG/SAIL, Air Energy, Alstom, Alti, American Chamber of Commerce, American Standards, Analis, Arthur D Little, AspBlue Square, Atelia, Atos Origin, Banimmo, BASF, Besix, Bull, Cargill, CB Richard Ellis, CERAU, Cofinimmo, Conoco Philips, Deutsche Telekom, Distrigaz, Dolce La Hulpe, DTZ, EDS, Electrolux, Elia, Firestone, Galicia, Google, Hamon SPX, JCX, La Poste, Lombard Odier Darier Hentsch, Merrian Property Group, Norpac, OIB – Commission Européenne, Reuters, Robelco, Shell, Side International, Siemens, Sogesmaint, Spain representation (UE), Swift, Tesa, Van Ingelgem nv, West Midland in Europe.

Diensten • • •

• • • •

Architectuur en renovaties Behoefteanalyses Haalbaarheidstudies (Architecturaal & Stedenbouwkundig) Workplace consultancy & Space Planning Project Management en Afgevaardigd bouwbeheer Due Diligence EPB adviseur

100 Profacility guide 2013

exode nl.indd 100

29/11/12 14:36

company profile

Improve your m2 use and facility costs Freestone NV/SA De Hene 10 - BE-1780 Wemmel TEL 0032 (0)2 453 95 50 FAX 0032 (0)2 453 15 12 info@freestone.be www.freestone.be

by integrating spatial, technical, financial & legal expertise

CONTACT Anthony Huygen Partner TEL 0032 (0)478 59 00 39 anthony.huygen@freestone.be

STRUCTUur Management Bob Verdonck Managing Partner Geert Claus Partner Koen Mees Partner Anthony Huygen Partner

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding Freestone is een 100% onafhankelijk adviesbureau dat haar klanten bijstaat bij vraagstukken i.v.m. hun vastgoed, werkomgeving en bijhorende facilitaire aspecten.

Het optimaliseren van de m² is niet louter een ruimtelijke aangelegenheid (bruto/netto ratio, werkplekconcept,…) maar omvat een belangrijke technische component (staat van de gebouwen, modulatie, technieken,…) en ook financiële aspecten (huur- of vastgoedkost, exploitatiekost, renovatiekost & verhuiskost, verkoopsopbrengst….). Ook het juridisch/commerciële kader is een niet te onderschatten aspect (huurcontracten, marktsituatie, …). Juist door de integratie van deze diverse invalshoeken bekomt men een optimaal resultaat waarbij met alle relevante aspecten rekening wordt gehouden.

Freestone werkt nooit voor leveranciers/eigenaars/investeerders maar UITSLUITEND voor eindgebruikers zoals u. Enkel op deze wijze kunnen wij uw belangen optimaal behartigen om tot de gewenste resultaten komen. Wij combineren een brede praktijkervaring met een sterke aanpak en onderbouwde methodologie.

Onze missie is het kwalitatief en kwantitatief optimaliseren van uw m² door de integratie van ruimtelijke, technische, financiële & juridisch/commerciële expertise.

Wij werken zowel op consultancybasis als via detachering of werving en selectie. Hiervoor ontwikkelden wij IMD+, staande voor “Interim Management & Detachering met een meerwaarde”. Deze meerwaarde zit enerzijds in de screening & selectie van zéér performante medewerkers doordat wij al jaren via projecten actief zijn in de vastgoed en facilitaire wereld.

Op deze wijze kennen wij als geen ander de specifieke functievereisten. Anderzijds kan de gedetacheerde medewerker terugvallen op een zéér brede back-office van know-how aangaande alle facetten (organisatiemodellen, contracten, benchmarks, best-practices, methodologiën,...) binnen vastgoed, huisvesting en facilities.

Corporate Real Estate Consulting: opmaken strategisch huisvestingsplan, ‘stay or leave’ scenario’s, site selection, transactionele bijstand & (her)negotiatie huurprijzen, ...

Space & Project Management: kantoorconcepten (+ change management), interieur ontwerp, macro & micro space planning, audit ruimtegebruik, project management & verhuisbeheer, ...

Facility Consulting: facility audit & optimalisatie van processen/contracen/SLA’s/organisatiemodel/tools, FMIS consulting, benchmarking, ‘Make or Buy’ scenario’s (haalbaarheidstudie & implementatie FM outsourcing), conditiestaatmeting & onderhoudsplanning (NEN2767), Managing Agent

Referenties Bedrijven: Belgacom/Telindus/Proximus • Pfizer • Carrefour • KPMG • Mercator • Coca-Cola Enterprises Telenet • ArcelorMitta • bpost • NMBS • FreeRecordShop • ThomasCook/Neckermann • Unique Interim/ Start People • LeasePlan • CD&V Hoofdbestuur • IKEA • Antwerpse Waterwerken • Karel De Grote Hogeschool • TMVW • CSM Unipro • Elia • The Phone House • Jetaircenter • Partena • BNP Paribas Fortis • Deutsche Bank • Adecco • AG Insurance • BMW Belgium • Carglass • NMBS Logistics • Clova • RSCAnderlecht Overheden: Federaal Parlement • FOD Financiën • FOD Economie • FOD Sociale Zekerheid • FOD P&O Vlaamse Gemeenschap • ParticipatieMaatschappij Vlaanderen • Vlaamse Milieumaatschappij/Vlaamse Landmaatschappij • Gemeenschapsonderwijs • Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening • Stad Antwerpen • Stad Brussel • Stad Gent • Stad Brugge Stad Kortrijk • Stad Mechelen • Stad Hasselt • Stad Bilzen • Gemeente Tervuren • Stad Tongeren • Stad Tienen • Gemeente Evere • Gemeente Heusden-Zolder • Gemeente Willebroek • Lokale Politie Antwerpen • OCMW Antwerpen • ZiekenhuisNetwerk Antwerpen • GOMB • RSVZ • Provincie Antwerpen • RVA • Regie der Gebouwen • VRT • Universiteit Gent

Diensten Onze diensten volgen de levenscyclus van uw huisvesting: Profacility GUIDE 2013 101

IMM Freestone NL.indd 101

29/11/12 14:36

Ook op zoek naar facilitaire expertise?

Facilicom Services Group kan u op vrijwel elk terrein de juiste mensen op de juiste plek leveren. We houden uw pand schoon, zorgen voor de bewaking, maken elke dag een smakelijke lunch voor alle medewerkers, leveren tijdelijk personeel of nemen activiteiten geheel over. Ook verhuisprojecten of management opdrachten kunt u aan ons toevertrouwen. We kunnen alle diensten ook perfect combineren, daarbij profiteert u niet alleen van onze jarenlange kennis en ervaring, maar ook van mogelijke synergie毛n.

Bij Facilicom denken we graag met u mee. O贸k in het beheersen van de kosten.

Wilt u weten wat Facilicom uw organisatie kan betekenen? Kijk voor meer informatie op www.facilicom.be of bel met 03 - 224 38 00. Wij zijn u graag van dienst.

De juiste mensen op de juiste plek Untitled-4 1

29/11/12 14:37

company profile

FACILICOM SERVICES GROUP BELGIUM NV/SA Avenue Building - Noorderplaats 7 BE-2000 Antwerpen TEL 0032 (0)3 224 38 00 FAX 0032 (0)3 226 56 34 info@facilicom.be www.facilicom.be

Contact Claudine Decorte Algemeen Directeur Facility Solutions TEL 0032 (0)3 224 38 00 claudine.decorte@facilicom.be

Structuur Management Alain Vandenbrande CEO Facility Solutions: Claudine Decorte Algemeen Directeur Prorest: Luc Van Sande Bedrijfsmanager Trigion: Bart Baré Bedrijfsmanager Gom: Frank Erkens Commercieel Directeur Special Cleaning: Ronny Verept Operationeel Directeur Cleaning: Peter Vrancken Operationeel Directeur One Fleet services: Frank Matthijs Bedrijfsmanager One Building Maintenance: Donny Latuheru Bedrijfsmanager

Vestigingen/België Facilicom HQ Noorderplaats 7 bus 1, 2000 Antwerpen Facilicom - Aartselaar, Aarschot, Brussel, Charleroi, Drongen, Gent, Gullegem, Hoboken, Luik, Zaventem

Vestigingen/Internationaal Facilicom - Nederland Facilicom - Frankrijk Facilicom - Groot Brittannië

Werknemers Aantal personen: 4.000 (België), + 30 000 (internationaal)

Omzet 2009: België: 92.098.086 € 2010: België: 102.953.000 € 2011: België: 152.742.000 €

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding Facilicom Services Group is een holdingmaatschappij waarin facilitaire bedrijven onder eigen naam opereren : Gom op het gebied van schoonhouden, Prorest op het gebied van bedrijfscatering, Facilicom Facility Solutions op het gebied van facilitair management, One Fleet Services onderhoudt voertuigen, One Building Maintenance is specialist in het technisch onderhoud van gebouwen, Axxicom is actief op het gebied van dienstencheques, werving en selectie en Trigion tenslotte is het bewakingsbedrijf. Middels deze divisies en bedrijven neemt Facilicom alle facilitaire zorgen van haar opdrachtgevers uit handen, zodat zij zich geheel kunnen richten op hun eigen core business.

Facilicom levert ook aan steeds meer klanten combinaties van diensten, samengebracht in één geïntegreerd pakket. Zo kunnen meerdere diensten ondergebracht worden in een multiservices-concept.

Facility Solutions bewerkstelligt dan zoveel mogelijk synergie in de dienstverlening, want ook in het beheersen van de kosten denken we met u mee.

Facilicom kan zowel de uitvoering als het management van de facilitaire diensten op zich nemen, tot zelfs het totale lange-termijn real estate management, bijvoorbeeld onder de vorm van een publiek-private samenwerking. Facilicom is eveneens geïnteresseerd in projecten en managementopdrachten op korte termijn: de doorlichting en optimalisatie van uw facilitaire structuur, analyse van enkele van uw facilitaire diensten, coördinatie van verbouwingswerken of verhuisopdrachten, studie-en adviesopdrachten in FM. Facilicom is een resultaatgerichte onderneming, duurzaam en innovatief, waar samenwerking essentieel is. Deze kernwaarden kenmerken ook de

bedrijfscultuur. Facilicom hanteert binnen al haar bedrijven korte communicatielijnen zodat er direct contact is met de opdrachtgevers en medewerkers.

Alle Facilicom bedrijven staan bekend om hun no-nonsense mentaliteit en een resultaatgerichte houding van het management.

Producten • FMIS (Facility Management Informatie-systeem) • Facilitaire Helpdesk • Facility Scan • 24-u noodnummer interventies

Diensten

• Schoonhouden van kantoren, industrie, ziekenhuizen, beurzen • Specialistische reiniging • Window Cleaning • Bedrijfscatering • Bewaking • Facility Management • Werving & selectie • Receptiediensten • Maincontracting en Multiservices • Building Maintenance • Fleet Services - Smart Repair - Truckwash • Services via dienstencheques

Referenties • Petrochemie • Banksector • Retail • Overheid • Ziekenhuizen • Scholen • Beurzen • Transport • ...

Profacility GUIDE 2013 103

Facilicom NL.indd 103

27/11/12 18:55

company profile

GIROFLEX NV/SA Neerveldstraat 109 - BE-1200 Brussel TEL 0032 (0)2 761 20 20 FAX 0032 (0)2 771 68 70 info@giroflex.be www.giroflex.com

Contact Nancy Debecker Commercieel Directeur Belux TEL 0032 (0)475 42 94 92 nancy.debecker@giroflex.be

StructuUR Management PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding

Tobias Gerfin CEO Godfried Smeets Algemeen Directeur Belux- Frankrijk

Giroflex, Zwitsers bedrijf gespecialiseerd in het vervaardigen van hoogwaardige ergonomische kantoorstoelen -en conferentiestoelen sinds 1872, biedt een oplossing aan voor de inrichting van werkruimtes, ontvangstruimtes, vergaderzalen, controlekamers als ook kantines. Giroflex is wereldwijd vertegenwoordigd door productielocaties, vestigingen en partners.

De centrale waarden van de firma zijn traditie, kwaliteit, functionaliteit, ergonomie en ecologie.

Producten Nancy Debecker Commercieel Directeur Belux

Vestigingen/Internationaal Giroflex - Zwitserland Giroflex - Duitsland Giroflex - Nederland Giroflex - France Giroflex - Japan Giroflex - Brasilië Giroflex - Turkije Giroflex - USA

Werknemers Aantal personen: 12 Jaar van oprichting: 1872

Omzet 2009: 7.701.084,43 € 2010: 8.183.001,40 € 2011: 8.061.793,29 €

Giroflex biedt een ruime keuze aan zitmeubilair voor elke toepassing. Bureaustoelen, vergaderfauteuils, conferentiestoelen, krukken, zitgroepen en speciale stoelen kunnen naar believen worden gebruikt voor kantoor-, industriële- en woonomgevingen. De robuuste materialen, hoogwaardige verwerking en aandacht voor ambachtelijk detail verduidelijkt wat Giroflex verstaat onder consequente kwaliteit. Het zitmeubilair van Giroflex heeft in de afgelopen jaren tal van onderscheidingen gekregen en alom ter wereld waardering geoogst voor zijn kwalitatief superieure vormgeving, ergonomie, materiaal en afwerking. De productie heeft ook de certificatie Iso 9001 en Iso 14001.

Diensten Giroflex biedt een totale garantie aan van 5 jaar (stukken, werkuren en verplaatsing inbegrepen) en heeft zijn eigen Renovatie Dienst die in uw kantoren of op onze werkplaats ervoor zorgt dat de stoelen nagezien en hersteld worden om zodoende een perfect gebruik van de stoelen te kunnen garanderen. Deze dienst garandeert U een reactie van onze technici binnen de 48uur. Giroflex biedt ook de mogelijkheid aan om stoelen te reinigen en „Cleanguard“ te

behandelen; zowel voor nieuwe stoelen als voor al bestaande stoelen. U kunt altijd beroep doen op onze gespecialiseerde technici voor een gratis check-up van uw stoelenpark.

Daarenboven koploper te zijn in het domein van ergonomie is Giroflex ook zeer begaan met ecologie, wat zich vertaalt in verschillende „Cradle to Cradle“ certificaten. In dit kader stelt Giroflex ook voor de oudere stoelen terug op te halen en te recycleren.

Giroflex bekommert zich ook over de gezondheid van de gebruikers. Giroflex stelt ook een persoonlijke uitleg en instelling van de stoelen in functie van de gewoontes en houdingen van de gebruikers voor. De mogelijkheid bestaat ook om een werkpost analyse te maken binnen uw bedrijf.

Nieuwigheden giroflex 353 : het saaie kantoorleven behoort tot het verleden - giroflex 353 plaatst kleurrijke accenten en laat een frisse wind waaien op kantoor. Hij verenigt maximaal zitcomfort en hoge kwaliteit bij een buitengewoon goede prijs-kwaliteitsverhouding. Daarenboven het bekomen van de « GIO » Award, prijs van het Goed Industrieel Ontwerp, heeft de giroflex 353 ook de nodige certificaten zoals : Cradle to Cradle, GS-LGA volgens de normen EN 1335, Quality Office en NF Bureau.

Referenties PSA - Suez-Electrabel Group- RVA - KUL Gasthuisbergh - RVP (Rijksdienst der Pensioenen) Proximus - Belgacom - Waalse Regering / SPW Hof van Jusiticie Luxemburg - Price Waterhouse Coopers - KPMG - Ferrero - Alter Domus - Bank of New-York - Commissie Bankwezen - Crédit Agricole Eurocontrol Luxemburg - OTAN - FOREM - UCB - CBC

104 Profacility GUIDE 2013

WOR Giroflex NL.indd 104

29/11/12 14:57

company profile

HUNTER DOUGLAS BELGIUM NV/SA Helioscreen Projects Dijkstraat 26 - Industriezone E17/1080 BE-9160 Lokeren TEL 0032 (0)9 348 90 00 FAX 0032 (0)9 348 06 69 info@helioscreenprojects.be www.helioscreenprojects.be

Contact Stefan Daelman Service Manager TEL 0032 (0)9 348 90 00 service@helioscreen.be

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding

Nieuwigheden

Werken in een comfortabele omgeving heeft een positieve invloed op productiviteit en creativiteit. Het klinkt vanzelfsprekend maar is het niet. Helioscreen Projects, een divisie van Hunter Douglas Belgium, biedt uiteenlopende oplossingen aan met geavanceerde zonwerende en lichtregulerende systemen, specifiek gericht op de verbetering van het binnenklimaat en de reductie van het energieverbruik.

AnemoScreen: Een gloednieuw buitenzonweringsysteem en een combinatie van kwaliteit, efficiëntie, duurzaamheid en esthetiek. AnemoScreen is de oprolbare windvaste buitenzonwering die een oplossing biedt voor zowel architect als eindgebruiker.

Producten Thermisch en visueel comfort zijn belangrijke factoren bij de creatie van een aangenaam werken leefcomfort. Het effect van Helioscreen® buitenen binnenzonwering is indrukwekkend. Zij verlaagt de koelingsbehoefte en resulteert in een energieefficiënte en duurzame oplossing. Het uitgebreide gamma Helioscreen® buitenzonwering gaat van dynamische screens, al dan niet windvast, en buitenjaloezieën tot structurele zonwering. Te veel licht kan als storend worden ervaren. De integratie van Helioscreen® binnenzonwering filtert het licht zodat schittering en reflectie op audiovisueel materiaal uitblijft en waarbij het zicht naar buiten niet gehinderd wordt. Helioscreen® binnenzonweringsystemen bestaan onder de vorm van oprolbare screens en binnenjaloezieën maar ook verduisteringscreens maken eveneens deel uit van het gamma.

Diensten Mede door de integratie van Helioscreen binnen de Groep Hunter Douglas, zijn we uitgegroeid tot de referentie van zonweringsystemen op de Belgische markt en in het Groothertogdom Luxemburg. Vanaf het concept tot de uitvoering maar ook voor de nazorg, staat een team van specialisten voor u klaar.

EOS500: Een nieuw gamma binnenzonwering, speciaal ontwikkeld voor projecten. Ze reguleren de warmte, het licht en het zicht naar buiten. Duurzame onderdelen en bedieningssystemen zorgen voor een ontwerp op maat, afgestemd op het project.

Referenties Aeropolis, Brussel - De Vuurmolen, Overijse St. Vincentius Ziekenhuis, Antwerpen - VAC, Gent Museum voor Natuurwetenschappen, Brussel Belfius, Brussel - O.L. Vrouw Ziekenhuis, Aalst - Telindus, Haasrode - Donaldson Europe, Haasrode - InBev Corporate Building, Leuven - Palais de Justice, Gent - Hewlett Packard, Diegem - Renting Cars WTS, Lummen - Licht en liefde, Gent - Psychiatrisch Ziekenhuis Sint-Norbertus, Duffel - Etap, Malle Design Center De Winkelhaak, Antwerpen Katoennatie, Antwerpen, De Lijn Mechelen - Ecole provinciale secondaire, Diepenbeek - Entreprise Automobile Y & N Claessens, Wilrijk - Centre Culturel ’t Stuk, Leuven - Olympisch Zwembad Wezemberg, Antwerpen - SD Worx, Antwerpen - SD Worx, Hasselt Bibiliotheek en Administratief Gebouw, Gent - De Vuurmolen, Overijse - Universitair Ziekenhuis Brugmann, Brussel - Mutualité Socialiste de Mons-Borinage, Charleroi -Institut Supérieure de l’Architecture Lambert Lombard, Liège, Clinique Notre Dame, Tournai - Belgacom, Libramont - TATA Consulting GD Luxembourg, Cours d’Assises du Hainaut, Mons - Chambre de commerce du GrandDuché de Luxembourg - e.a.

Profacility GUIDE 2013 105

BAT Hunter Douglas NL.indd 105

29/11/12 14:58

SIBELCO, 2018 ANTWERPEN - PHOTO: MARC DETIFFE - COPYWRITER: VINCENT LENS - GRAPHIC DESIGN: GLOBAL-DPM JOHANNA FISCHER

global

give space a new dimension workplace consulting, design & project management

In crisis times, reducing costs is essential, but this challenge also presents an outstanding opportunity. How can you reorganise your teams in the work area? What working method is most suited to the jobs performed? How can you improve your communications ? As specialist in creating and developing work spaces, GLOBAL will help answer these questions and make your offices a real strategic lever. So you can successfully meet your challenges, today and tomorrow.

WWW.GLOBAL-DPM.BE / STEVEN VALKENIERS +32 (0)475 83 06 23 / PHILIPPE JANSSENS +32 (0)474 97 55 07

Untitled-4 1

29/11/12 11:56

company profile

GLOBAL Design, Project & Facility Management Terhulpsesteenweg 177/20 - BE-1170 Brussel TEL 0032 (0)2 663 27 40 FAX 0032 (0)2 663 27 79 global@global-dpm.be www.global-dpm.be

Contact Alain LE GRELLE Afgevaardigd beheerder TEL 0032 (0)2 663 27 43 ale@global-dpm.be

Structuur Management

Alain LE GRELLE Afgevaardigd beheerder Aferdita KAS Verantwoordelijke Design Philippe BEMONT Verantwoordelijke Project Managment Steven VALKENIERS Sales Manager Cécile SEVRIN Verantwoordelijke Administratie & Finance

Werknemers Aantal personen: 27 Jaar van oprichting: 1995

Omzet 2009: 2 181 000 (EX. VAT) € 2010: 2 748 000 (EX. VAT) € 2011: 2 187 281 (EX. VAT) €

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding Het adviesbureau GLOBAL wordt in 1995 door een handvol gepassioneerden opgericht en specialiseert zich al snel in het ontwerp en de inrichting van werkruimten. Efficiëntie, professionaliteit, kostenbeheersing, en vooral de tevredenheid van gebruikers zijn verzekerd van een kwaliteit / prijs / tijdsverhouding.

Vandaag heeft GLOBAL zijn diensten uitgebreid met de oprichting van G Entreprises en de samenwerking met New Game, doorgewinterde experts op het vlak van Workplace Consulting. Hierdoor kunnen wij beter inspelen op uw behoeften en u helpen om tegemoet te komen aan uw huidige en toekomstige strategische doelstellingen.

Gesterkt door een methode die financiële striktheid koppelt aan creativiteit, flexibiliteit en samenwerking is GLOBAL vandaag de dag uitgegroeid tot de referentie op het vlak van het ontwerp, de verwezenlijking en de optimalisering van ruimten op maat.

DESIGN MANAGEMENT De creatieve en esthetische aspecten nemen vorm aan, terwijl de eerste nieuwe inrichtingen worden bijgestuurd.

Keuze van materialen en kleuren, het esthetische uitzicht en de efficiëntie van de scheidingswanden, akoestische elementen, plafonds, vloerbekleding, schrijnwerk, verlichting, meubilair,... De designer creëert ruimten waarin het welzijn van uw medewerkers centraal staat. Hij zet uw behoeftenprogramma om op functioneel en esthetisch vlak en betrekt u bij heel het creatieve proces.

Synthesebeelden of geniale schetsen op de hoek van een servet. Het is het idee dat telt, op voorwaarde dat het overeenstemt met uw esthetische charter en het de haalbaarheidsanalyse doorstaat.

PROJECT MANAGEMENT Na het ontwerp is het tijd voor de actie. GLOBAL ontwikkelt en beheert zijn projecten op het terrein. Een terrein dat het op alle vlakken beheerst: kwaliteit, tijd Diensten en budget.

WORKPLACE CONSULTING Bestek, offerteaanvragen en vergelijkende tabellen, Verhuizing, fusie, aankoop,... Verandering is een planningen, budgetten, coördinatie en opvolging van unieke gelegenheid om de structurele eisen van uw onderneming te herzien. GLOBAL bestrijkt samen met de werken, kwaliteitscontroles: de projectmanager, de centrale gesprekspartner voor de klant, garanNew Game alle aspecten van Workplace Consulting: van de analyse van uw behoeften tot de evaluatie van deert het goede verloop van de werken. Hij kiest de verschillende aannemers op basis van de beste de ingevoerde oplossingen.

Het is niet eenvoudig om uw functionele behoeften te prijs-kwaliteitverhouding en stelt het team op een bepalen. Onze Workplace consultants analyseren uw nauwgezette en flexibele manier samen. organisatie en ontwikkelen een behoeftenprogramma GLOBAL werkt met de beste leveranciers van de markt en onderhandelt met hen, zodat u steeds op maat. voordelige voorwaarden kunt genieten. Als het Door uw werkruimten te herzien, kunt u aanzienlijke project het vereist, ontwerpt GLOBAL zelfs meubilair structurele wijzigingen doorvoeren. Wij helpen u om en verlichting op maat. uw management samen te brengen rond een geWilt u voor de verwezenlijking van uw werken in meenschappelijke visie. Onze consultants zorgen er ook voor dat uw medewerkers zich achter het project plaats van verschillende leveranciers liever één gesprekspartner ? G Entreprises is een ondernescharen, om de nieuw ingevoerde praktijken ingang ming die werkt met GLOBAL. Ze draagt de volledige te doen vinden en tot leven te brengen.

Voorts helpen wij u bij de invoering van de New World verantwoordelijkheid over uw project en kiest binnen haar netwerk van leveranciers de aannemers die of Work. het meest geschikt zijn voor uw project. Daarnaast richt ze ook een aankoopcentrale op, om u een erg interessante prijs-kwaliteitverhouding te kunnen aanbieden.

Profacility GUIDE 2013 107

WOR Global NL.indd 107

28/11/12 06:45

FA2013 pub ceremony OK_nl:BEN

22/11/12

16:54

Page 1

Uitwisseling van best practices van Facility Management Mid April 2013 I Seminarie FM Best practices – 7 casestudy’s Tijdens een voormiddag van conferenties stellen de finalisten voor de verkiezing van het ‘Facility Management Project 2013’ hun project voor, waarbij ze hun ervaring en best practices op het gebied van Facility Management delen. Deze voorstellingen worden gevolgd door een Q & A met de deelnemers.

28 mei 2013 I Uitreiking van de Facility Awards 2013 De namen van de drie winnaars voor de verkiezing van het ‘Facility Management Project 2013’ zullen bekend gemaakt worden tijdens de plechtige prijsuitreiking die plaats zal vinden in het prachtige kader van de site van Tour & Taxis in Brussel.

Voor de toekenning van de Publieksprijs zullen de aanwezigen rechtstreeks kunnen stemmen. Deze stemmen worden opgeteld bij de online stemmen die vanaf 15 maart 2013 uitgebracht kunnen worden op www.facility-awards.be/het-publiek-stemt.

Vanaf 15 januari ontdekt u de namen van de finalisten op www.facility-awards.be.

Over de doelstellingen, toegevoegde waarde en resultaten van elk genomineerd project komt u meer te weten in de reportages in het Profacility Magazine (maart 2013) - speciale editie - FM Benchmark & Best Practices - en in het Facility Awards 2013 e-magazine.

Meer informatie, programma en inschrijvingen op www.facility-awards.be of www.ifma.be De Facility Awards worden elk jaar georganiseerd door IFMA met de steun van partners.

Untitled-4 1

Media Partners

Related associations

29/11/12 15:01

company profile

IFMA Belgian Chapter VZW/ASBL Hemelaerstraat 21 - BE-9100 Sint-Niklaas TEL 0032 (0)2 424 12 80 FAX 0032 (0)2 424 12 90 info@ifma.be www.ifma.be

Contact Mieke Loncke Directeur TEL 0032 (0)485 69 77 93 mieke.loncke@ifma.be

Structuur Management

Dirk De Cuyper Voorzitter

Sangara Klespis Secretaris

Michel Adriaens Bestuurslid

Yves Bertholomé Ondervoorzitter

Sven Aerts Penningmeester

Mieke Loncke Directeur

PROFIEL VAN HET BEDRIJF IFMA is in België de enige vakvereniging voor professionals in de wereld van facilitair management.

De organisatie bestaat nu 15 jaar in België en stond daardoor mee aan de wieg van de ontwikkeling van dit vakgebied in eigen land. IFMA België is een belangrijke Europese chapter van het wereldwijd aanwezige IFMA International. IFMA België bereikt vandaag meer dan 6500 professional en toeleveranciers binnen de sector.

Als organisatie bouwt IFMA aan de toekomst gefundeerd op drie pijlers: gespecialiseerde evenementen die de spots richten op een specifieke discipline binnen facility management, een onvoorwaardelijke inhoudelijke focus op het vakgebied en het centraal plaatsen van haar leden.

Werk- en vakgroepen Gezien de facility manager en facility director meer en meer op strategisch niveau beslissen, krijgen zij nieuwe verantwoordelijkheden en hebben ze een alsmaar grotere impact op het totale bedrijfsgebeuren.

CEO’s beseffen bovendien dat optimaal facility management een belangrijk verschil kan maken op het operationeel, sociaal en financieel eindresultaat van de onderneming.

IFMA speelt daarop in met doelgerichte research via speciale werk- en vakgroepen binnen de organisatie.

Enkele voorbeelden: • De juridische verantwoordelijkheid van de facility manager en professionele verzekeringen voor de facility manager werden binnen werk groepen gedefinieerd.

• De energieverantwoordelijkheden van de facility manager, facility management in de zorg sector en een optimale samenwerking tussen de architecten en de gebruikers van een gebouw, de facility managers, staan dit jaar hoog op de agenda.

• IFMA Belgïe volgt ook de nieuwe Europese FM Normering van dicht bij op om deze zo transpa- rant mogelijk te vertalen naar de praktijk.

IFMA Facility Awards Nieuw: “Facility Manager van het Jaar” Jaarlijks organiseert IFMA een competitie die het beste ‘Facility Management Project of the Year’ bekroont. Het is het grootste jaarlijkse evenement binnen de facilitaire wereld.

De IFMA Facility Awards zijn synoniem voor innovatieve projecten, realisaties die vooruitgang in het vakgebied aantonen en daardoor een voorbeeldfunctie vervullen naar de collega-professionals.

De facility manager die het ‘Facility Management Project of the Year’ begeleidde deelt zijn ervaringen met zijn collega’s.

Het ‘Facility Management Project of the Year’ wordt vanaf heden om de twee jaar georganiseerd om zo nog meer waardevolle projecten de kans te geven zich in de kijker te plaatsen.

Om de twee jaar wordt het ‘Facility Management Project of the Year’ dan ook afgewisseld met een nieuw initiatief: “De Facility Manager van het Jaar”.

Deze uitreiking ging voor het eerst door in mei 2012.

Opleiding IFMA ligt aan de basis voor het opzetten van een professionele opleiding voor de facility professional.

Op dit ogenblik volgden al meer dan 500 mensen verspreid over Vlaanderen, Wallonië en Brussel met succes een gespecialiseerde FM-opleiding, als postgraduaat of als bachelor in een voltijds leerprogramma.

Nieuw bij IFMA is de opleiding “Strategisch Facility Management” en de halve dag thema-opleidingen.

Word nu IFMA lid Voor iedereen die met facility management bezig is, biedt de beroepsvereniging een uniek event, content, opleiding en network platform. IFMA, is het logisch complement voor elke professionele facility manager.

Een IFMA-lidmaatschap zou dan ook een natuurlijke reflex moeten zijn voor wie trots is op zijn vakgebied, ervaringen wil delen met collega’s en beseft dat bijscholing onontbeerlijk is.

Werknemers Aantal personen: 2

Profacility GUIDE 2013 109

ifma NL.indd 109

29/11/12 15:01

company profile

K-ONCEPT BVBA/SPRL Noordstraat 6c - BE-9000 Gent TEL 0032 (0)9 324 80 49 FAX 0032 (0)9 329 72 38 info@k-oncept.com www.k-oncept.com

Contact Kris Cottenier CEO / Interieurarchitect TEL 0032 (0)9 324 80 49 kris.cottenier@K-ONCEPT.com

Structuur Management

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding K-ONCEPT is een onafhankelijke en multidisciplinaire advies- & dienstenvennootschap, gespecialiseerd in het ontwerp- en consultingproces, zowel voor particulieren als voor bedrijven.

K-ONCEPT verzorgt en begeleidt uw volledig ontwerp & adviseert u in elke fase van uw vastgoedcyclus.

Kris Cottenier CEO / Interieurarchitect Jaar van oprichting: 2006

K-ONCEPT is enkel dienstverlenend en volledig marktongebonden. Bijgevolg wordt in elke fase van uw vastgoedproces in alle transparantie met open boek en in onderling overleg met u gewerkt.

K-ONCEPT heeft als meerwaarde een multidisciplinaire ervaring in de bouw- en consultingwereld, alsook een netwerk van onafhankelijke vakexperts die tot een perfect team kunnen worden gegroepeerd, specifiek voor elke fase van uw project.

Diensten Interieurarchitectuur K-ONCEPT ontwerpt uw concept en complete werkof woonomgeving, gebaseerd op een grondige en diepgaande analyse van uw specifieke noden en wensen.

K-ONCEPT optimaliseert uw bestaande werkomgeving of interieur, dit zowel op vlak van werking, gebruiksgemak en kostprijs, als naar stijl en afwerking toe.

Design K-ONCEPT ontwerpt, naast uw volledig interieur, maatmeubilair en specifieke objecten als deel van een globale inrichting of als specifieke eyecatcher in uw ruimte.

Visual Merchandising K-ONCEPT ontwerpt het volledige beeld van uw zaak of merk naar de markt toe: logo, kantooren winkelinrichting, belettering, displays, beursstanden, …

Consulting (Workplace, FM & Real Estate) K-ONCEPT begeleidt en adviseert u doorheen alle fases van uw project.

K-ONCEPT onderhandelt voor u al uw dienstenen facilitaire contracten, en zoekt in onderling overleg de beste prijs/kwaliteitverhouding in functie van uw specifieke noden.

CAD K-ONCEPT digitaliseert uw plannen volgens uw of onze layerstandaard, gebruik makend van de recentste versie van het programma “Autocad Architecture”.

K-ONCEPT staat in voor de opmeting & digitalisatie (2- of 3-dimensioneel) van gebouwen of interieurs.

Projectbegeleiding K-ONCEPT begeleidt uw volledige project van A tot Z, zowel administratief als technisch (inclusief werfopvolging, budget, planning & rapportering, verhuiscoördinatie & change management, communicatie, etc.), zodat alle druk & rompslomp van uw schouders valt.

Referenties Adecco, XPE, Proximus, Mercator, Nutricia, Hotel Foley, Plancke Tax Consultancy, stad Mechelen, Waterlink (AWW), Tides, The Conference Board, ParticipatieMaatschappij Vlaanderen, CDC Automatisatie, De Voorzorg, Floreal Germinal vzw, Artsen Zonder Grenzen, Hotel Regina, Attentia, verscheidene privé-woningen en appartementen,...

110 Profacility GUIDE 2013

WOR K-oncept NL.indd 110

29/11/12 15:02

company profile

MAARS JANSEN Partitioning Systems Generaal De Wittelaan 17 C bus 22 BE-2800 Mechelen TEL 0032 (0)15 29 48 30 FAX 0032 (0)15 29 48 39 info@maarsjansen.be www.maarsjansen.be

Contact Gert Walravens Bedrijfsleider TEL 0032 (0)15 29 48 30 info@maarsjansen.be

Structuur Management PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding

Gert Walravens Bedrijfsleider

Werknemers Aantal personen: 18 Jaar van oprichting: 1999

Maars Jansen Partitioning Systems is een jointventure van Jansen Building Group NV, marktleider in de totaalafwerking en inrichting in België, en Maars Holding BV, een Nederlandse fabrikant van verplaatsbare scheidingswanden met wereldfaam. Wij zijn dus uw ideale partner op het gebied van verplaatsbare wanden en werkplekinrichting in België en Luxemburg. Wij bieden u een waaier aan oplossingen, en dit voor elke prestigieuze afwerking en/of functionele vormgeving binnen uw budget.

Producten String2: Vorm en functie tot de macht twee. Met dit systeem wordt de perfectie van morgen vandaag al werkelijkheid. Dit met een eindeloze keuze aan materialen en combinaties: glas, staal, hout, kunststof, textiel. De geluidsisolatie en brandwerendheid zijn evident bij een wand van dit niveau.

Panorama: Met dit systeem introduceert Maars Jansen de eerste volledige glaswand die maximale transparantie combineert met de flexibiliteit van een echte verplaatsbare systeemwand. Dus geen verticale profielen of zichtbare verbindingen. Tevens is dit systeem volledig compatibel met het String2 gamma.

GlassLine: Transparantie is niet meer weg te denken uit de hedendaagse kantoorconcepten. Maars Jansen speelt hierop in met enkelglasoplossingen. Het glas wordt daarbij in verticale richting ‘koud’ tegen elkaar gemonteerd. Ook combinaties met onze andere wandtypen zijn mogelijk.

MetaLine: Een exclusief wandsysteem voor de top van de markt. Modulair uit te breiden en aan te passen wandsysteem.

String: Wand van zeer hoogwaardige kwaliteit, dewelke op een eenvoudige wijze naar believen kan worden opgebouwd, gedemonteerd en uitgebreid.

StyleLine: Veelzijdige en flexibele wand met een breed gamma aan moduulbreedtes, glas- en deurelementen, hoekoplossingen, kleuren, isolatiewaarden.

InterSign: Een wandsysteem voor alle markten.

Functionaliteit, esthetiek en techniek van de bovenste plank.

Diensten Ons studiebureau maakt voor u een concept dat perfect aan uw functionele en design-technische behoeften beantwoordt. Geruggensteund door een moderne productieafdeling, wordt uw concept op zeer korte termijn uitgewerkt tot een kant-en-klaar systeem dat snel en efficiënt op de bouwplaats gemonteerd wordt.

Nieuwigheden - - -

Rf (EI) glaswanden en deuren.

Specifieke studiedienst voor de zorgsector.

Comfortverhogende oplossingen, geïntegreerd in de systeemwand: • Dynamic lighting • Audio, hifi kwaliteit en flatscreens volledig geïntegreerd in de systeemwand • Cupboards: onzichtbare kasten • Comfort–panels : verwarming- of koelingsysteem

Referenties Arcelor Purchasing, Atos, AZ Groeninge, Bayer, Belgacom, Deloitte, DHL, diverse ministeries, Dexia, Electrabel, Europese Commissie, Federale Politie, Fortis, ING, Janssen Pharmaceutica, Johnson & Johnson, KBC, NMBS, Philips, Randstad, Solvay, Sony, Tele Atlas, UZ Gent, Zorgcentra en hospitalen.

Profacility GUIDE 2013 111

WOR Maars JansenNL.indd 111

29/11/12 15:02

A World of Service Als wereldleider in geïntegreerde facilitaire dienstverlening biedt ISS oplossingen op maat voor schoonmaak, catering, support en technisch onderhoud en renovatie van gebouwen.

Integrated Facility Services (IFS) betekent voor u: • Aansturing door één dedicated contract manager • Garantie op resultaat • Minder administratie • Transparant kostenmanagement FACILITY • Gestructureerde processen MANAGEMENT CLEANING SERVICES

SUPPORT SERVICES

PROPERTY SERVICES

CATERING SERVICES

Meer info?

Tel.: 02/263 67 00 E-mail: mandy@be.issworld.com

Support

Property

Catering

• Algemene schoonmaak

• Receptiediensten

• Onderhoud en renovatie

• Bedrijfsrestaurants

• Industriële schoonmaak

Cleaning

• Mailroomdiensten

• Grootkeukens

• Ruitenwasserij

• Logistieke ondersteuning • Kantoorondersteuning • ICT-ondersteuning

van gebouwen • HVAC • Kleine reparaties • Groenonderhoud • Ongediertebestrijding

• Sanitaire voorzieningen • Matten • Afvalbeheer

• Koffie- en vending-

oplossingen • Hospitality Services • Event Services

www.iss.be Untitled-4 1 2012262_AD A4 PROFACILITY.indd 1

29/11/12 15:03 24/10/2012 15:17:24

company profile

ISS NV/SA Athena Business Center Steenstraat 20-1 - BE-1800 Vilvoorde TEL 0032 (0)2 263 66 11 FAX 0032 (0)2 263 66 12 info@be.issworld.com www.iss.be

Contact Dirk Van den Steen Marketing & Communication Manager TEL 0032 (0)2 263 66 11 dirk.van.den.steen@be.issworld.com

Structuur Management PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding

Frank Geelen CFO

Kris Cloots CEO

Geïntegreerde facilitaire dienstverlener ISS is de pionier in geïntegreerde facilitaire dienstverlening. De voorbije tien jaar hebben wij sterk geïnvesteerd in de verbreding en versterking van ons dienstenpakket : schoonmaak, catering, handyman, mailroom handling, receptiediensten, technisch onderhoud van gebouwen, …

Facilitaire oplossingen op maat Onze klanten genieten van:

Pierre-Eric Nandancé CCO

Christine Chaltin HR Director

Vestigingen/België Anderlecht, Antwerpen, Destelbergen, Estaimpuis, Floreffe, Gent, Heusden-Zolder, Heverlee, Lokeren, Roeselare, Spiere-Helkijn, Vilvoorde, Wolvertem, Zwijndrecht.

Werknemers Aantal personen: Belgium > 10.000 Worldwide > 525.000 Jaar van oprichting: Belgium: 1975 Copenhague: 1901

Omzet 2011: Belgium: 414 mio € Worldwide: 10.408 mio €

• Eenvoud van contacten - SPOC Wij duiden een contract manager aan die de bevoegdheid heeft om zowel onze eigen ISS-medewerkers als onze leveranciers te managen, voor alle diensten en in al uw sites.

• Innovatie en pro-activiteit Bij ISS doen we actief aan Best Practice Learning.

Onze contract managers roteren regelmatig tussen klanten en sectoren om het leerproces te stimuleren en innovaties te delen.

• Transparant kostenmanagement In onze contracten bouwen we op transparante wijze flexibiliteit en schaalbaarheid in. Zo ondersteunen wij uw ontwikkeling en beheert u optimaal uw kosten.

Eén contact, één team Organisaties schakelen meer en meer over naar een geïntegreerde facilitaire dienstverlener. Ze hebben behoefte aan een single point of contact (SPOC).

Onderscheidend voor ISS is dat de facilitaire diensten door eigen ISS-medewerkers worden uitgevoerd.

Die vormen flexibele en polyvalente teams met een centrale aansturing door een ISS contract manager.

De teams worden waar nodig versterkt met technische specialisten. Dankzij deze unieke organisatievorm slagen we erin om voor onze klanten keer op keer nieuwe oplossingen op maat te creëren.

Diensten • Facility Management • Catering Bedrijfscatering Event Catering Healthcare Catering • Cleaning Algemene schoonmaak Industriële schoonmaak Healthcare cleaning Food cleaning Cleanroom cleaning & Audits Ruitenwasserij Sanitaire voorzieningen • Support Services Receptiediensten Mailroomdiensten Logistieke ondersteuning ICT-ondersteuning PC-Cleaning • Property Services Onderhoud en renovatie van gebouwen Handyman Kleine reparaties Groenonderhoud Pest Control

Profacility GUIDE 2013 113

ISS NL.indd 113

28/11/12 06:39

company profile

Miko Coffee Service NV/SA Wayenborgstraat 14 - BE-2800 Mechelen TEL 0032 (0)800 44 0 88 FAX 0032 (0)15 28 78 10 info.mcs@miko.be www.mikocoffee.com

Contact Sales Support Klantendienst TEL 0032 (0)800 44 0 88 info.mcs@miko.be

ProfiEL VAN HET BEDRIJF Inleiding 200 jaar ervaring als koffiebrander… dat maakt dat wij van Miko een aardig woordje kunnen meepraten over de kunst van het koffiebranden. Over de jaren heen hebben wij dan ook een benijdenswaardige kennis over koffie en systemen voor koffievoorziening opgebouwd.

Het belang van een lekkere en efficiënte koffiepauze op het werk is niet te onderschatten. Tijdens zo’n pauze worden de batterijen weer opgeladen en de informele contacten aan de koffieautomaat zorgen voor een goede sfeer tussen werknemers.

Een coffee corner met een koffiezetsysteem of warme drankautomaat van Miko Coffee Service biedt uw werknemers een ruime keuze aan koffiespecialiteiten, thee en soepjes; voor ieder wat wils!

Koffiesystemen: • compacte koffietoestellen voor snelle koffieservice • espressosystemen voor op kantoor • koffiesystemen met thermossen en voor gedoseerde filters koffie • koffieautomaten en warme drankautomaten voor koffie, cappuccino, chocolademelk, thee, soep,...

Vending service: • frisdrank- en snackautomaten • uitgebreid assortiment (light) frisdranken, energie dranken en fruitsappen • ruime keuze aan snoep, snacks, mueslirepen en BIO/fairtrade koeken

Diensten

Als één van de trendsetters op het gebied van koffieen vendingservice voor de OOH-markt, is Miko Coffee Onder de naam “Puro Fairtrade Coffee” biedt Miko Service de aangewezen partner voor al uw koffieeen volledig assortiment producten aan met het Max pauzes. Dagelijks voorzien wij duizenden bedrijven, KMO’s, scholen, instellingen en overheidsdiensten Havelaar keurmerk. Zo geniet u van koffie, thee en van koffie en lekkers voor bij het kopje koffie, warme chocolademelk van eerlijke handel. drankautomaten, frisdrank- en snackautomaten.

• 1 leverancier voor al uw koffiepauzes Producten • vlotte service: een gespecialiseerd tele-ordering Miko biedt u alles voor een lekkere koffiepauze: team contacteert u periodiek om uw bestelling te noteren Warme dranken: • koffie: espressobonen, gemalen koffie, vriesdroog- • onberispelijke technische service: perfecte installatie en snelle interventies uitgevoerd door koffie; espressopods, pads, voorgedoseerde bekwame vaklui filters,…

• commerciële formules op maat: huur, koop, • thee, soepjes, chocolademelk bruikleen, full service,…

Voor bij de koffie: Referenties • koekjes, chocolaatjes, speculoosjes Op aanvraag bezorgen wij u graag een referentielijst.

• melkcups • suiker in sticks, klontjes en slimpacks • porselein, disposables 114 Profacility GUIDE 2013

SER Miko NL.indd 114

29/11/12 15:04

company profile

KINNARPS NV/SA Heide 15 - BE-1780 Wemmel TEL 0032 (0)2 456 0 456 FAX 0032 (0)2 456 0 444 info@kinnarps.be www.kinnarps.be

Contact Edouard Van Overstraeten Sales Manager TEL 0032 (0)2 456 0 456 edouard.van.overstraeten@kinnarps.be

Structuur Management Edouard Kint Managing Director Veerle Demeyer COO

Vestigingen/België Brussel - Gent - Antwerpen - Louvain-la-Neuve

Werknemers Aantal personen: 42 Jaar van oprichting: 1993

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding

Nieuwigheden

Kinnarps is de grootste fabrikant/leverancier van interieuroplossingen voor de werkplek in Europa.

Doorheen het hele jaar worden er nieuwigheden gelanceerd. Het is dus zeker de moeite om onze showroom te bezoeken of ons uitgebreid productengamma op onze website te ontdekken.

Producten Kinnarps biedt ergonomisch meubilair en complete, duurzame oplossingen voor hedendaagse kantooromgevingen. De Kinnarps groep omvat ook de merken Materia, Skandiform en Drabert. Voor België en Luxemburg zijn we eveneens exclusief verdeler van hoogwaardige merken als Casala, de Sede, Incradible en Twinform.

Diensten Als totaalleverancier vinden we het vanzelfsprekend dat u tijdens het aankoopproces van onze kwalitatieve diensten gebruik kan maken. Stap voor stap bespreken we alle elementen van ons aanbod. Daarna maken we samen met u een grondige analyse van uw behoeften en creëren we efficiënte en inspirerende werkomgevingen. We verliezen daarbij ook het duurzame aspect niet uit het oog.

De perfecte basis voor een fijne dag op kantoor.

Welkom bij Kinnarps, better at work!

Referenties Recente realisaties: • Diageo • Vormelek • Procter & Gamble • Wit-Gele Kruis • Teva Pharma • Cummins • Caldic • HP • Solvay • SPE/Luminus • Laptop Lounge • Axisparc • Atlas Copco • 3E • Baxter • Bebat • Colruyt • CM • Mercedes Benz • Connections • Poolse Ambassade

Profacility GUIDE 2013 115

WOR Kinarps NL.indd 115

29/11/12 15:05

company profile

MOZER BELUX Theodoor Swartsstraat, 3 - BE-3070 Kortenberg TEL 0032 (0)2 752 51 51 FAX 0032 (0)2 751 52 13 www.mozer.be

Contact Dimitri Mozer General Manager TEL 0032 (0)2 255 30 91 d.mozer@mozer.be

StructuUR Management

PROFIEL VAN HET BEDRIJF

Marc Nahon Sales manager

Dimitri Mozer General Manager

Olivier Mozer Manager

Vestigingen/België Mozer Antwerp - Brussels - Liège

Werknemers Aantal personen: 80 Jaar van oprichting: 1945

Inleiding

Nieuwigheden

In 1945 werd de groep Mozer opgericht. Mettertijd specialiseerde de groep zich in drie activiteitengebieden: de verhuizing van bedrijven en administraties, internationale verhuizingen en de logistiek van gevoelige apparatuur. De geschiedenis van de groep begint kort na de tweede wereldoorlog, wanneer Valentin Mozer een bestelwagen koopt en zich eerst toelegt op lokale en later nationale privé-verhuizingen. Mettertijd breidt het klantenbestand zich uit, er worden vrachtwagens aangekocht en chauffeurs aangeworven. In het begin van de jaren 70 wordt de firma Mozer opgericht. Naast privé-verhuizingen specialiseert het bedrijf zich in het vervoer van fragiele apparatuur (computers, medische apparatuur,…).

Om beter onze klanten te kunnen bedienen schakelde Mozer International recent over op een WMS (Warehouse Management System) dat het opslagbeheer op de verschillende sites optimaliseert.

In de jaren 80, voor de grote doorbraak van de verhuissector, wordt in Brussel een tweede kantoor opgericht, gespecialiseerd in kantoorverhuizingen.

In de jaren 90 breidt de groep verder uit; het kantoor dat wordt geopend in Herstal houdt zich specifiek bezig met het verpakken van fragiele apparatuur.

Vandaag heeft Mozer drie kantoren in België: één in Brussel, één in Antwerpen en één in Luik, die gespecialiseerd zijn in het vervoer van fragiele machines naar de Oostbloklanden. Mozer is partner van banken en verzekeringmaatschappijen, van multinationale en instellingen.

Diensten • • •

• •

Nationale en internationale verhuizingen Kantoorverhuizingen Logistiek van materiaal met hoge toevoegde waarde - kunstwerken en breekbare materialen Archiefbeheer Opslag

Dit zeer toegankelijke systeem geeft onze klanten de mogelijkheid om op elk moment hun stock ( foto, beschrijving, staat, …) te bekijken door zich in te loggen op een veilige webpagina . Het WMS houdt automatisch de hoeveelheden van ieder product op stock minitieus bij en laat zien waar het is opgeslagen zodat alle veranderingen nauwgezet en dagelijks kunnen worden gevolgd. Vanuit deze pagina kan de klant trouwens rechtstreeks al zijn transportbestellingen plaatsen.

In diezelfde optiek hebben we een deel van ons wagenpark uitgerust met boordcomputers Qualcomm.

Deze staan rechtstreeks in verbinding met een satelietantenne zodat we permanent contact hebben met onze chauffeurs en we tevens op ieder moment weten waar onze vrachtwagens zich exact bevinden.

Referenties BNP Parisbas Fortis, NCR, Roche diagnostics, Océ, Fluxys, Diebold, Yara, Umicore, Securex, Ulg, Vincotte, Tractebel, Mobistar, GE, …

Leverancier van de meeste multinationals in België en erkend leverancier door de Belgische instanties.

116 Profacility GUIDE 2013

Mozer NL.indd 116

29/11/12 15:05

company profile

PAN-ALL NV/SA Industriezone Diebeke 13 BE-9500 Geraardsbergen TEL 0032 (0)54 41 24 71 FAX 0032 (0)54 41 85 06 info@pan-all.be www.pan-all.be

Contact Geoffrey HOOGHUYS Gedelegeerd Bestuurder TEL 0032 (0)54 41 24 71 geoffrey.hooghuys@pan-all.be

Structuur Management Fernand HOOGHUYS Gedelegeerd bestuurder Geoffrey HOOGHUYS Gedelegeerd bestuurder

Werknemers Aantal personen: 62 Jaar van oprichting: 1977

Omzet 2009: 11.000.000,00 € 2010: 10.000.000,00 € 2011: 12.000.000,00 €

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding

Nieuwigheden

Pan-All, the Flush Partition Factory, ontwerpt, vervaardigt en plaatst Flush systeemwanden.

Daarnaast vervaardigt Pan-All eveneens kasten en maatwerk en is het bedrijf ook actief als aannemer voor de volledige binnenafwerking van kantoren.

Flush-Design EI-30: brandwerende wand met gekleefd glas.

Producten

Referenties

• Flush-Line: De standaard binnen ons gamma systeemwanden (Rf-00, Rf-30, Rf-60) akoestische waarde van 47 tot 54dB Rw. Rechte hoeken. Strakke lijnen. Terugliggende voegen.

Het klantenbestand van Pan-All gaat van nationale overheidsinstellingen, over diverse Europese instanties, tot KMO’s en multinationals, dit zowel in binnen- als buitenland.

2012 : Hoofdzetel ING België 2.000m² Flush systeemwanden 2011: 10.000m² systeemwanden voor BNP Paribas Fortis 2009: Place Vendôme in Parijs 3.000m² Flush wanden 2008: Microsoft (Corporate Village Zaventem), Centre Acier Arcelor Mittal (Luik), Finance Tower (Brussel) 20.000m² systeemwanden, Europese Commissie (Brussel) 35.000m² systeemwanden, Euroblok II (Brussel Zuid) 50.000m² systeemwanden, ABN-AMRO, Ikea, Colruyt, Delta Lloyd, VRT, RTBF, NMBS, LCM, B-POST, KUL, UZ Leuven, Eandis,...

• Flush-Design: Deze systeemwand bezorgt uw kantoren niet alleen een zakelijke elegantie maar garandeert u tevens de nodige privacy dankzij zeer hoge akoestische prestaties (beglaasd tot 49dB Rw).

Gekleefd glas. Verborgen scharnieren. Deuren met dubbel gekleefd glas.

• Flush-One en Flush-Two: Systeemwand op basis van naadloos glas. Een bijna onzichtbaar profiel zorgt voor vrijwel naadloze voegen tussen de onderlinge glaspanelen. Minimalisme en transparantie.

Flush-Creation: Kasten, balies en kwalitatief maatwerk.

Flush-Line AC54: volle systeemwand met een akoestische isolatie van 54dB Rw.

Meer referenties en foto’s op www.pan-all.be

Diensten In ons gamma Flush systeemwanden hebt u de keuze uit een ruim assortiment kleuren en afwerkingen en dit aan de scherpste prijzen. Pan-All is ermee vertrouwd om te springen met zeer korte leveringstermijnen en staat borg voor een onberispelijke montage.

Profacility GUIDE 2013 117

Pan-All NL.indd 117

29/11/12 15:06

company profile

POTIEZ-DEMAN NV/SA Steenweg op Bergen 600-602 - BE-1070 Brussel TEL 0032 (0)2 344 77 44 FAX 0032 (0)2 526 19 98 bcampi@potiez-deman.be www.potiez-deman.be

Contact Bart CAMPI Commercieel Directeur TEL 0032 (0)478 99 98 76 bcampi@potiez-deman.be

Structuur Management

PROFIEL VAN HET BEDRIJF

Luc CHRISTIAENS Gedelegeerd Bestuurder

Bart CAMPI Commercieel Directeur

Ingrid Coppens Management Assistant

Vestigingen / België Anderlecht Brussel Drogenbos

Inleiding

Diensten

POTIEZ-DEMAN is een jong en dynamisch verhuisbedrijf dat de laatste jaren een enorme groei kende, in het bijzonder op het gebied van kantoorverhuizingen. Dankzij ons enthousiasme en familiaal karakter kunnen wij een bevoorrecht en persoonlijk contact met onze klanten opbouwen. POTIEZ-DEMAN mag beschouwd worden als één van de belangrijkste spelers in het segment van projectverhuizingen.

• • • •

• • • •

POTIEZ-DEMAN biedt voortaan nieuwe diensten voor bedrijven aan. Dankzij zijn jarenlange ervaring ontstaat er een echt partnerschap, waaruit een langdurige samenwerking voortvloeit. We spreken hier over een ‘kaderovereenkomst’.

Strevend naar constante evolutie, beheerst POTIEZ-DEMAN de voornaamste middelen voor kwaliteitsbeheer: de analyse van processen en de middelen voor probleemoplossing. “We move solutions”

Verhuizing van kantoren Verhuizing en binneninrichting Verhuizing van informaticaruimtes Verhuizing en opslag van archieven en bibliotheken Meubelbewaring en stockbeheer Nationale en internationale privéverhuizingen Logistiek en distributie Monteren van meubilair

Nieuwigheden POTIEZ-DEMAN verhuurt ook containers voor de ophaling van grofvuil. Wij kunnen kantoormeubilair, hout, karton, gemengd afval, metaal en plastic komen ophalen met containers van 8 m³ tot 30 m³.

Meer info: container@potiez-deman.be

Referenties Europees Parlement, Europese Commissie, Europese Raad, FOD Financiën, Dienst Vreemdelingenzaken, RICOH, Groep S, Federale Politie, De Post, Petercam, BLOSO, KBC, AON, Distrigas, Arval, Adecco

Werknemers Aantal personen: 85 Jaar van oprichting: 1986

118 Profacility GUIDE 2013

SER Potiez-Deman NED.indd 118

29/11/12 15:06

company profile

PAMI NV/SA Nolimpark 1408 Industrielaan 20 - BE-3900 Overpelt TEL 0032 (0)11 80 07 00 FAX 0032 (0)11 80 07 01 info@pami.be www.pami.be

Contact Bart Driessen sales director TEL 0032 (0)11 80 07 00 info@pami.be

Structuur Management Lode Essers gedelegeerd bestuurder Hendrik Essers gedelegeerd bestuurder Bart Driessen sales director Rudi Belmans sales director export Véronique d’Exelle sales manager Hilde Cremers HR manager

Vestigingen/België Pami - 3900 Overpelt Pami - 1000 Brussel Pami - 2800 Mechelen Pami - 9000 Gent

Vestigingen/Internationaal Mibra - Nederland

Werknemers Aantal personen: 198 Jaar van oprichting: 1958

Omzet 2009: 17189000 € 2010: 16174000 € 2011: 19483000 €

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding

Diensten

Pami ontwerpt kantoorconcepten en realiseert inspirerende werkomgevingen. Dat doen we al meer dan vijftig jaar. Door het creëren van functionele en innovatieve werkomgevingen, doen onze klanten het beter. Pami ontwerpt het perfecte werkklimaat op maat van uw bedrijf. Motiverend voor uw medewerkers, bevorderlijk voor de resultaten, positief voor de sfeer. Hoe we dat doen? Met hedendaags meubilair.

Met maatwerk. Met innovatieve oplossingen en slimme designs. Doordacht en duurzaam. En vooral: gepassioneerd en met veel vakmanschap.

Wij houden van ons werk.

Pami levert Persoonlijke Adviezen met een Meerwaarde, Innovatief onderbouwd. We bieden een allin service waarbij we reeds van in het prille begin de klant begeleiden, zowel bij een nieuwbouw als een renovatie, herinrichting of verhuis. We zoeken, met respect voor de wensen van de klant, naar een optimale inrichting van de ruimtes, rekening houdend met elektrificatiemogelijkheden, raampartijen, doorgangen, beschikbare en gebruikte technieken, …

Hierbij gaat onze aandacht ook uit naar de diverse soorten van werken, vergaderen, lounge, cafetaria, … zonder het voorziene budget uit het oog te verliezen.

En we hopen dat u dat ook doet.

Nieuwigheden

Producten • 2.connect (nieuwe collectie) • i.work | i.box (bench met individuele hoogte-instelling) • pamicoustics (collectie akoestische elementen waaronder wanden, ruggen voor kasten, poefjes,...)

• b.long | o.frame (b.long|o.frame, b.long+ |o.frame+, b.long single|o.frame single, b.long meeting|o.frame meeting) • t.four (vierpootsprogramma) • choreo (T-poot programma) • contact cafeteria- & meetingmeubilair • archivering (ladenblokken, schuifdeur- en rolluikkasten,houten kasten en vestiaire) • u.form (maatwerkprogramma in hout) • aangevuld met producten van onze partners Vitra, Fritz Hansen, Offectt, Hay, Selex, Wilkhahn, Artifort, Enea, Kusch+Co, Viasit, Parri, Sicame, Van Esch, Kartell, Alias, Frezza, Giroflex, Lande,…

2.connect - collectie waar flexibiliteit gekoppeld wordt aan modulariteit en pure eenvoud. De nieuwe werkplekken hebben 2 volle zijwanden als poten, wat zorgt voor een strakke look en een prachtig lijnenspel. Pure visuele eenvoud, maar daarachter schuilt een gesofisticeerd stukje techniek...

Referenties Algemeen Christelijk Vakverbond, Fost Plus, Technische Universiteit Eindhoven, Vlaamse Overheid, Universitair Ziekenhuis Gent, FOR-CMS, Vlaamse Gemeenschapscommissie, Woestijnvis, Acerta, Carglass, Stad Leuven, Vlaamse Media Maatschappij, Dredging, Vlaamse Vervoersmaatschappij De Lijn, Ablynx, Janssen Pharmaceutica, Mercedes, Vandemoortele, Accent Jobs for People, Luminus, Euphony, Stad Antwerpen, Telenet, Ricoh Belgium, Ernst & Young bedrijfsrevisoren, De Post, MIVB, Hoge Raad Diamant,...

Profacility GUIDE 2013 119

WOR Pami NL.indd 119

29/11/12 15:07

company profile

PROCOS GROUP Jan Blockxstraat 1 - BE-2018 Antwerpen TEL 0032 (0)3 242 94 60 FAX 0032 (0)3 248 73 58 procos.belgium@procosgroup.com www.procosgroup.com

Contact Jos DUCHAMPS Gedelegeerd Bestuurder TEL 0032 (0)3 242 94 60 procos.belgium@procosgroup.com

Structuur Management Paul VAN DER BORGHT Gedelegeerd Bestuurder Jos DUCHAMPS Gedelegeerd Bestuurder Wim VAN HOVE Gedelegeerd Bestuurder

Vestigingen/Internationaal PROCOS France - Paris PROCOS Luxemburg - Luxembourg PROCOS Portugal - Lisbon PROCOS Nederland - Nederland

Werknemers Aantal personen: 30 Jaar van oprichting: 1990

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding

Diensten

PROCOS Group is een onafhankelijke consultant in Facilities Planning en Facilities Management.

• • • • • • • • • • •

Ons team ondersteunt en begeleidt klanten uit de private en publieke sector bij complexe en grote projecten. Hierbij maken wij gebruik van beproefde methodes en kunnen we beroep doen op het competence centre en het internationale netwerk van PROCOS Group. Het leveren van ‘state of the art’ adviezen binnen een brede scope van de bedrijfshuisvesting is onze kerncompetentie: van strategische studies tot het begeleiden van bij de opstart van operationele systemen.

Producten • • • • • • •

ARCHIBUS Project Library Room Datasheets Room Reservations Multi Process Multi Project Manager Real Estate Dashboard Move Manager

Consultancy in Facility Management Implementatie ARCHIBUS Strategische Planning Programma van eisen Ontwikkeling van de New World of Work Space Planning Interior Design Relocation Change Management Project Management Ontwikkeling en implementatie van Corporate Real Estate software

Referenties Acerta - AG Insurance - Air Liquide - AXA Real Estate - BNP Paribas Fortis - bPost - Concentra DEXIA - EDF Luminus - Ericsson - Ernst&Young FOD Economie - GIMV - Gemeenschapsonderwijs Huis van de Arbeid - HYPO Group Alpe Adria - ING Real Estate - Johnson&Johnson - KBC - Kind en Gezin - KMDA - Leasinvest - Le Figaro - Liberty Global - Manpower - Mediafin - Merck Sharp & Dohme - MSD - NMBS - Philips België - Philips Lighting Eindhoven - Philips Healthcare - Portugal Telecom - Project² - Provinciebestuur Antwerpen Provinciebestuur Limburg - Provinciebestuur VlaamsBrabant - Research Campus Hasselt - Regie der gebouwen - Sabam - SAP - Seco - Stad Antwerpen SUN Microsystems - Scholen van Morgen - Vlaamse Overheid - Telindus Belgacom ICT - UPC - Van de Velde - Verizon - VKW - VRT - Zilver Avenue

120 Profacility GUIDE 2013

WOR Procos NL.indd 120

27/11/12 18:59

company profile

QUARES FACILITY MANAGEMENT NV/SA Schaliënhoevedreef 20 J - BE-2800 Mechelen TEL 0032 (0)15 29 30 71 FAX 0032 (0)15 27 42 81 beheren@quares.be www.quares.eu

Structuur Management Freddy Hoorens Partner Herman Du Bois Partner Anneleen Desmyter Partner Dirk Mombaerts Directeur Sonny Catelin Directeur Dirk Maes Account Manager Mark Elbers Senior Facility Manager

Vestiging/Internationaal Quares Property & Facility Management BV - Nederland

Werknemers Aantal personen: 26 Jaar van oprichting: 2006

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding Als ONAFHANKELIJK vastgoedbeheerder heeft Quares één hoofddoel: haar klanten zoveel mogelijk bijstaan en ontlasten van al hun gebouw en facilitair gerelateerde taken. Zo kunnen zij zich focussen op datgene waar zij specialist in zijn, met name hun core-business.

Quares wil haar kwaliteitsvol beheer van gebouwen doortrekken in de ruimste zin van het woord. Met een team van experten binnen het vakgebied Property, Facility & Build Management, die zowel on- als offsite assistentie kunnen bieden, staat Quares klaar om een non-stop service aan te bieden en dit zowel voor eigenaars, huurders, investeerders, gebruikers, ...

Voor Quares gaan kwaliteit en duurzaamheid hand in hand. Om ons hier verder in te verdiepen, hebben enkele medewerkers zich toegelegd op de BREEAM beoordelingsmethode. Zowel in het dagelijks beheer en bij onderhouds- of investeringswerkzaamheden zoeken wij steeds naar duurzame oplossingen.

Dankzij onze schaalgrootte (meer dan 1.500.000m²) in beheer, kunnen onze klanten bij aankoop van diensten mee genieten van o.a. kostenbesparingen, verhoogde service, snelle interventies…

Producten Q-net: www.quares.eu/q-net

Diensten Om onze klanten een transparante en maximale ondersteuning te bieden, stellen wij volgende divisies ter beschikking: •

Property Management Wij fungeren als schakel & adviseur tussen eigenaar en gebruiker en dit zowel op technisch, boekhoudkundig, administratief & commercieel gebied.

•

Facility Management Om de huurders/eigenaars van een gebouw maximaal te ondersteunen, assisteren wij onze klanten inzake het beheer van hun facilitaire diensten en het optimaliseren van hun facilitaire organisatie.

•

Build Management Het coördineren van bouwprojecten. Deze projecten kunnen variëren van herinrichtingen, renovaties tot nieuwbouw.

•

Park Management.

Is een dienst aan de bedrijven op en rond een bedrijventerrein. Als duurzaam parkmanager staan wij in voor het dagelijks beheer, opvolging en aankoop van gemeenschappelijke van diensten en voorzieningen, alsook het uitwerken van nieuwe initiatieven.

Referenties Wij hebben een belangrijke doorbraak gerealiseerd bij volgende klanten: Brussels Airport - Intervest Offices & Warehouses Uplace - VKW - Bank J. Van Breda - Atos Belgacom - Stad Gent - Carrefour - Waterwegen en Zeekanaal - Ernst & Young - Goodyear - KBC Real Estate - Provincie Antwerpen - Decathlon - Accenture Segro - Ferranti Computer systems - Bewora Redevco - Hansteen Holdings PLC - Toyota - Mobistar Houthalen Helchteren - Yang Ming - De Lijn - River Woods - AEW - Shopping Mosan - Nokia Siemens Networks - Ghent - Industrial Investment - CBRE MG Real Estate - POM Vlaams Brabant - Valeres Gemeente Brasschaat - Gemeente Ranst - Delta Lloyd Bank

Profacility GUIDE 2013 121

IMM Quares NL.indd 121

27/11/12 19:01

company profile

SOLIFLEX BVBA/SPRL Briekhoekstraat 3 - BE-8890 Moorslede TEL 0032 (0)51 20 26 31 FAX 0032 (0)51 22 28 61 info@soliflex.be www.soliflex.be

Contact Charlotte Hoornaert TEL 0032 (0)51 20 26 31 info@soliflex.be

Structuur Management Jan Hoornaert Zaakvoerder

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding

Charlotte Hoornaert Medezaakvoerder Jaar van oprichting: 1962

SOLIFLEX is reeds 50 jaar dé specialist in het vervaardigen en plaatsen van binnenzonwering en raamdecoratie, zowel voor particuliere als professionele klanten: kantoren, openbare diensten, horeca, retail, onderwijs, medische sector…

In dit vakgebied schenkt SOLIFLEX ook aandacht aan de nieuwste trends en verwachtingen op de markt: stille motoren, systemen voor grote raampartijen, ecologisch verantwoorde materialen (‘groene’ stoffen, FSC-normering…), technische stoffen (geluidsabsorberend, anti-bacterieel, hoogreflecterend, thermisch…)…

SOLIFLEX staat garant voor een optimale prijs/ kwaliteitverhouding en de beste service door het technisch onderlegd team.

Diensten

SOLIFLEX heeft gedurende die 50 jaar over de volledige BELUX een belangrijk en trouw klantenbestand opgebouwd en heeft zo haar positie op de markt aanzienlijk verstevigd.

Producten SOLIFLEX produceert een breed gamma aan systemen: • Jaloezieën met verticale lamellen in PVC, textiel…

• Jaloezieën met horizontale lamellen in aluminium, hout…

• Rolgordijnen • Duo-rolgordijnen • Verduisteringsscreens • Gordijnen • Kaderrails • …

Deze kunnen zowel van een manuele als van een elektrische bediening worden voorzien.

Doordat het volledige productieproces in eigen beheer is – vanaf onderdelen tot levering / plaatsing – staat SOLIFLEX garant voor hoogstaande kwaliteit, correcte prijzen en een grote flexibiliteit.

Dankzij 50 jaar knowhow, markt- & merkongebondenheid en een uiterst professioneel team, werkt SOLIFLEX steeds maximaal klantgericht.

Extra troeven die bijdragen tot het welbehagen van de klanten zijn een vlotte communicatie, een verzorgde plaatsing en een uitgebreide dienst na verkoop.

Ook klanten die over andere merken raambekleding beschikken, kunnen bij ons terecht voor aanpassingen, herstellingen, reiniging…

Referenties Justitiepaleis te Antwerpen, North Light toren voor GDF-Suez, Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening, B-Post, Arseus, KaHo te Gent, Pfizer, Philip Morris, Telenet, Adecco, XPE, B-holding, Live Nation, IBM, Immo Montoyer, VDAB, Philips, SAPA, Gryson, Abbott Vascular, Pirelli, H.Hart Ziekenhuis te Roeselare, Wienerberger, BDO, RVA, RIZIV, FOD Financiën, Nationale Bank van België, KBC, GlaxoSmithKline Biologicals, Athena Graphics, Fujitsu-Siemens, Kasteel Alden-Biesen, NATO, Egmont II-paleis, Defensie, Hotel Foley, Lantzerath…

122 Profacility GUIDE 2013

WOR Soliflex NL.indd 122

29/11/12 15:08

company profile

SEDUS STOLL Korte Massemensesteenweg 58-7 BE-9230 Wetteren TEL 0032 (0)9 369 96 14 FAX 0032 (0)9 368 19 82 info.be@sedus.com www.sedus.com

Contact Erik De keersmaecker General Manager TEL 0032 (0)9 369 96 14 erikdekeersmaecker@skynet.be

Structuur Management Erik De keersmaecker Country Manager Els Vanderhaegen Sales Advisor Brabant en Antwerpen Claudine Seutin Sales Advisor Wallonië en Luxemburg Guy Rubbrecht Sales Advisor Vlaanderen Erik De keersmaecker Sales Advisor Limburg

Vestiging/België Sedus Stoll BVBA - Wetteren

Vestiging/Internationaal Sedus Stoll AG - Waldshut - Duitsland Sedus Stoll S.A.R.L - Parijs - Frankrijk Sedus Stoll B.V. - Capelle Ad IJssel - Nederland Sedus Stoll Ltd - London - Groot-Brittannië Sedus Stoll S.A - Madrid - Spanje Sedus Stoll - Oostenrijk Sedus Stoll - Dubai Sedus Stoll - Milaan - Italië

Werknemers

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding

Diensten

Al sinds de jaren 30 is Sedus een specialist in ergonomische kantoorstoelen. Met een gamma van niet minder dan negen actuele stoelenfamilies is Sedus één van de breedste aanbieders in dit materiaal. Kwaliteit, ergonomie en esthetiek zijn de drie pijlers van onze filosofie. Stoelen die er goed uitzien, voortreffelijk zitten en die dat ook binnen tien jaar nog doen, is onze specialiteit en met fabrieken in Duitsland (moederbedrijf), Italië, Frankrijk, Oostenrijk en het Verenigd Koninkrijk is het ook één van de grootste Europese aanbieders. Met 900 werknemers en een omzet van 159 miljoen euro is het Sedus concern toonangevend geworden. In 2002 nam Sedus ook Gesika over, een producent van kantoormeubelen. Vanaf januari 2005 verdeelt Sedus België ook deze producten.

Sedus heeft een dertigtal voortverkopers in Belgïe en Luxemburg die ons actief vertegenwoordigen.

Voor specifieke technische vragen rond onze producten kunt u terecht bij onze diensten in Wetteren.

Adressen van voortverkopers kunt u op hetzelfde adres bekomen.

Producten • • • • • • •

Ergonomische kantoorstoelen Vergaderstoelen Flexibele vergadertafels Meubilair voor ontvangstruimtes, cafetaria enz.

Kantoortafels, containers en kasten Ontvangstbalies Akoestische panelen

Referenties NMBS/SNCB, Brussel InBev (Interbrew), Leuven, Jupille / VT4, Diegem / TMVW, Gent / Fortis Lease, Brussel / Rode Kruis, Mechelen / Selor, Brussel / Komatsu Europe, Vilvoorde / Boerenbond, Leuven / Stad Gent / SN Brussels Airways / Delta Lloyd / Truvo, Antwerpen / Le Soir, Brussel / Umicore, Brussel / Arcelor, Luxemburg en Flémalles / Vedior, Brussel / Group S, Brussel / AC Zoersel / AC Putte / AC Herent Commune de Wanze / Deloitte Luxemburg / Université de Luxembourg / CAW De Mandel, Roeselare / BMW Belgium / Facilicom, Antwerpen / Galloo, Menen / Moore Stephens Verschelden, Antwerpen / UZ Gent / Vlaamse Gemeenschap / Federaal Aankoopbureau

Aantal personen: 875 Jaar van oprichting: 1871

Omzet 2009: 140.300.000 € 2010: 152.340.000 € 2011: 159.200.000 €

Profacility GUIDE 2013 123

WOR Sedus NL.indd 123

29/11/12 15:09

company profile

VINCI FACILITIES NV/SA Havenlaan 86c bus 201 - BE-1000 Brussel TEL 0032 (0)2 422 26 11 FAX 0032 (0)2 422 26 45 info@vinci-facilities.com www.vinci-facilities.com

Contact Philippe van Hasselt Commercieel Directeur TEL 0032 (0)2 422 26 18 philippe.vanhasselt@vinci-facilities.com

Structuur Management PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding

Philippe van Hasselt Commercieel Directeur

Vestiging/Internationaal Benelux Frankrijk Duitsland Verenigd Koninkrijk Italië Portugal Ierland Andere

Werknemers Aantal personen: 7500 Jaar van oprichting: 1997

Onze meerwaarde Ons voorstel vertegenwoordigt een hefboom van de prestatie die gemiddeld tussen de 5 tot 10% van de omzet van het bedrijf kunnen beïnvloeden, wat u toelaat: 1.

2.

3.

4.

5.

6.

de front- en back-office kosten te verminderen en de vaste kosten naar variabele om te zetten; de efficiëntie van de organisatie te verbeteren en de waarde van uw goed te verhogen; met een partner samen te werken die in vele landen actief is, verschillende talen spreekt en verschillende valuta’s beheert, en op die manier de harmonisatie bewerkstelligt van uw facilitaire diensten voor verschillende sites; uw diensten te vereenvoudigen en te stroom- lijnen met één enkele dienstverlener in plaats van te onderhandelen met meerdere leveranciers en een groot aantal contracten te beheren; het risicobeheer en de naleving van de wet te verzekeren door middel van een partnerschap dat de efficiëntie op internationaal niveau kan stimu leren; uw FM-processen op internationaal vlak aan te sturen via een internationaal informatiesysteem dat een grenzeloze zichtbaarheid levert op de FM-gegevens.

Diensten Dienstverleningsmodel ‘Mainstream FM Services’ is ontwikkeld om multinationale groepen te ondersteunen in het toespitsen op hun kernactiviteit door hun facilitaire diensten geheel of gedeeltelijk uit te besteden. Ons bestuursen dienstverleningsmodel is gebaseerd op volgende pijlers:

Think Global Onze aanpak bestaat in het creëren van een service van wereldklasse en een operationeel kader ondersteund door expertise centra. Wij bieden u een corporate ‘governance mirroring’ van uw organisatie door middel van één overeenkomst en een homogene dienstverlening (SLA’s en KPI’s). De dienstenactiviteiten worden via ons rapportagesysteem Computer Aided Facility Management (ISILINK) opgevolgd. Wij hebben een internationaal toegewijd Key Account Management Team om de financiële en operationele prestaties te verzekeren en de risico’s te minimaliseren.

Act National Dankzij onze kennis inzake nationale reglementering (HR, Gezondheid & Veiligheid, Milieu, Financiën) passen wij ons globaal model aan aan de nationale wensen en behoeften van onze klanten.

Deliver Local De lokale dienstverlening (technisch, veiligheid, schoonmaak, receptie, catering…) wordt door eigen multidisciplinaire teams of door lokale partners uitgevoerd. Onze mensen en partners werken nauw samen met de site managers om aan de lokale wensen en behoeften aan te passen.

Referenties AB-InBev / Thales / Touring / Base / Orange Business Services / Alcatel Lucent / TBP / GE / RealDolmen/ SKF / BASF / ArcelorMittal / Delphi / Elia / Electrolux / Europcar …

124 Profacility GUIDE 2013

Vinci NL.indd 124

28/11/12 06:44

company profile

SODEXO BELGIUM NV/SA Charles Lemairestraat 1 - BE-1160 Brussel TEL 0032 (0)2 679 12 11 FAX 0032 (0)2 679 14 56 reception@sodexo.com www.sodexo.com

Contact Anne De Rede Project Management Assistant TEL 0032 (0)2 679 11 39 css.support.sales@sodexo.com

Structuur Management

Albert Cohen Global Solutions Sales Director

Carine De Strooper Solutions Platform Director

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding ‘Making every day a better day’ Missie Als specialist in Dagelijkse Levenskwaliteit is het onze missie om uw leef-, werk-, zorg- en leeromgeving te ontwerpen, in te richten, te beheren en te onderhouden.

De globale serviceoplossingen die onze teams van experts voor u ontworpen hebben, zijn gebaseerd op een strategische samenwerking. Ze vormen een toegevoegde waarde en dragen duurzaam bij tot uw prestaties, uw efficiëntie en het welzijn van iedereen in uw omgeving.

Diensten

Ed Elfrink General Manager Division Corporate Services

Vestiging/België Altys, Sodexo IFM Technical Services Bevrijdingslaan 8 - 1932 Sint-Stevens-Woluwe 5 continenten, 80 landen, 34.000 sites

Werknemers Aantal personen: 4000 Jaar van oprichting: 1971 in België

Omzet 2011: Belux 445.000.000 €

Diensten en sturing Gaande van het ontwerp tot het dagelijkse beheer van de diensten begeleiden, vereenvoudigen en harmoniseren we de diensten en prestatie-indicatoren en maken we ze toegankelijk. We bevorderen de vooruitgang en de continue optimalisering van de diensten en kosten.

Bij Sodexo maken we van uw facilitaire diensten een aanvullend strategisch middel om de realisatie van uw doelstellingen te maximaliseren en een boost te geven.

Voor de uitvoering van de diensten, de installatie van de tactische hulpmiddelen en de strategische begeleiding passen we een methodologie toe op basis van ‘Operational Excellence’.

Operationele Excellentie is een filosofie die leidt tot de continue verbetering van de prestaties en van de relaties met de nadruk op: • de noden van interne en externe klanten • de responsabilisering van de medewerkers • de optimalisatie van ieders activiteiten Onze oplossingen worden aangepast aan uw strategische prioriteiten en bieden een brede waaier van diensten: • Receptie & Onthaal • Meeting Room Services • Administratie en Postbedeling • Hygiëne en Cleaning • Tuinonderhoud • Interieurbeplanting • Afvalbeheer • Directierestaurants • Catering • Vending • Shops • Multitechnieken • Onderhoud van laboratoriuminstrumenten • Motivation Solutions: Lunch Pass, Cadeau Pass,

Sodexo Card • Verhuis en Ruimtebeheer Door ons ook het sturen van al deze gegroepeerde diensten toe te vertrouwen, zullen we: • uw operationele flexibiliteit versterken, • uw administratief en beheerssysteem vereen voudigen, • uw zichtbaarheid op het gebied van management vergroten, • uw kostencontrole verbeteren.

En u zult toegang hebben tot de knowhow van onze deskundigen en projectleiders op dit gebied.

Methodologie We analyseren uw omgeving, activiteiten, cultuur en specifieke kenmerken om deze ten volle te begrijpen.

Uw strategische uitdagingen vormen de kern van ons voorstel en de basis van onze globale serviceoplossing.

Onze methodologie garandeert u transparantie en controle in elke fase van het veranderingsproces, van een vrijblijvende diagnose van niveau 1 en de uitwerking van een nieuw, innoverend model dat aangepast is aan de verwachtingen en eisen van uw core business, tot de operationele uitvoering.

Sodexo, een bedrijf met maatschappelijke verantwoordelijkheid • Het project STOP Hunger om hongersnood en ondervoeding wereldwijd te bestrijden • Charter voor Diversiteit • Lid van Business & Society • Ons plan voor duurzaam ondernemen: het Better Tomorrow Plan Om aan uw omgeving en verwachtingen te beantwoorden, streeft Sodexo ernaar om een wereld van verschil te creëren en de activiteiten te laten verlopen naargelang de eisen van uw onderneming.

Onze waarden: • Zin voor dienstverlening • Zin voor vooruitgang • Team spirit Onze ethische principes: • Loyaliteit • Respect voor de mens • Transparantie • Weigering om deel te nemen aan corrupte praktijken en oneerlijke concurrentie

Referenties

Referenties en presentatie op eenvoudig verzoek (anne.derede@sodexo.com).

Voor meer informatie: www.sodexo.com Profacility GUIDE 2013 125

FM Sodexo NL.indd 125

27/11/12 18:57

company profile

YOUR MOVER VANDERGOTEN J. Monnetlaan 1a - BE-1804 Vilvoorde TEL 0032 (0)2 705 35 35 FAX 0032 (0)2 705 47 21 info@yourmover.com www.yourmover.com

Contact Anne Lenaerts Corporate Communications Manager TEL 0032 (0)2 705 35 35 anne.lenaerts@yourmover.com

Structuur Management

Christophe Pierre Sales Director

Vestigingen/België Your Mover VANDERGOTEN - 1804 Vilvoorde Your Mover LOGISTICS - 1800 Vilvoorde Nnof - 1800 Vilvoorde

Werknemers Aantal personen: 78 Jaar van oprichting: 1976

Omzet 2009: 5.000.000 € 2010: 5.400.000 € 2011: 6.370.000 €

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Your Mover Vandergoten behoort tot de top 3 van de Belgische kantoorverhuisbedrijven. Het unieke aan Your Mover is het feit dat 80% van het klantenbestand vast kliënteel is: na een eerste werkervaring met Your Mover blijven ze aldus een beroep doen op Your Mover. De efficiëntie en de flexibiliteit dat het verhuizersteam aanbiedt, speelt daarbij zeker een grote rol. En ook de projectaanpak en het uitgebreid dienstengamma dragen daartoe bij ! Daarnaast is er het digitaal beheerssysteem, V-Move. De door Your Mover ontwikkelde applicatie laat toe om het volledige dossierbeheer rond verhuis, coördinatie en opslag uit te voeren via www.yourmover.com. De klanten krijgen toegang tot deze site en via een wachtwoord kunnen ze hun eigen verhuis- of opslagdossiers via het intranet raadplegen en beheren.

Diensten Verhuis: • Kantoorverhuizingen intern-extern • Transport en distributie van high-tech apparatuur • Particuliere verhuizingen nationaal-internationaal • Voorbereiding, begeleiding en coördinatie van kantoorverhuizingen

Nieuwigheden Het laatste jaar werd sterk gewerkt aan een duurzaamheidsprogramma: zowel intern (via eco-driving, persoonlijke milieudoelstellingen, energie-audits etc.) als extern. Daartoe werd Nnof in het leven geroepen.

Nnof staat voor Nearly New Office Facilities. Het is een netwerk van duurzame ondernemingen in de kantoorinrichtingssector: zie www.nnof.be. In dat kader werd ook een nieuwe webstek ontwikkeld: www.natuurstek.be. Op Natuurstek is alle mogelijke info te vinden rond biodiversiteit en hoe je deze kan ondersteunen, zowel voor consumenten als bedrijven. De verwezenlijkingen in het kader van duurzaamheid zijn immers zo succesvol dat er geen reden is om er niet aan mee te doen.

Referenties Deloitte, FOD Binnenlandse Zaken, HP, ING, Siemens, etc.

Via het zusterbedrijf, Your Mover Logistics: Stockbeheer: • Opslag, beheer en onderhoud van kantoor meubilair • Opslag, beheer, uitlevering en montages van nieuw of tweedehands kantoormeubilair • Archiefopslag: opslag, beheer en leveringen van archieven

126 Profacility GUIDE 2013

Your Mover NL.indd 126

29/11/12 15:10

company profile

TRAJECT NV/SA Maria Hendrikaplein 65C - BE-9000 Gent TEL 0032 (0)9 242 32 80 FAX 0032 (0)9 242 32 29 traject@traject.be www.traject.be

Contact Sabine LAUWAERT Office Manager TEL 0032 (0)9 242 32 80 sla@traject.be

Structuur Management

PROFIEL VAN HET BEDRIJF

Bart DESMEDT Delegate Manager

Vestigingen/België Traject Gent - Maria Hendrikaplein 65 C 9000 Gent Traject Brussel - Theresianenstraat 7 1000 Brussel

Werknemers Aantal personen: 14

Omzet 2009: 913.900 € 2010: 974.830 € 2011: 1.382.270 €

Inleiding

Nieuwigheden

Het beheer van de personenmobiliteit en het goederenverkeer maken onlosmakelijk deel uit van het Facility Management. Bij de keuze en inrichting van een vestiging komen bereikbaarheid en parkeermogelijkheden aan bod. Het beheer van een bedrijfsvloot is vaak ook een taak voor de Facility Manager. Toch is deze niet altijd specialist in mobiliteit en verkeer.

Daarvoor is er Traject, sinds 1992 de specialist in België inzake management van verkeer en mobiliteit bij bedrijven. Traject biedt een doelgerichte benadering: vanuit de specifieke bedrijfssituatie of -cultuur, de targets van de opdrachtgever, de verplaatsingsbehoeften van personeel, bezoekers en leveranciers.

• Nieuwe methode voor de vergelijking van sites op basis van reistijden (auto, openbaar vervoer) voor het personeel, in het kader van uw locatiekeuze.

Diensten Een planmatige aanpak van het verkeer van personen en goederen in en om een bedrijf: • bedrijfsvervoerplan • verhuisplan • locatiekeuze-advies • mobiliteitseffectenrapport.

Expertadvies bij het realiseren en opvolgen van verkeers- en mobiliteitsmaatregelen: • parkingbeleid • optimaliseren dienstverplaatsingen, wagenpark en verplaatsingsvergoedingen • organisatie van vervoersdiensten • doelgerichte communicatie rond bereikbaarheid voor werknemers, leveranciers en bezoekers • belangenverdediging t.o.v. andere bedrijven en/of openbare instellingen.

• Globaal beheer mobiliteitsbudget. Waarom niet uw gehele budget voor personeelsmobiliteit laten screenen en anders gaan beheren, in functie van kost, fiscaliteit, efficiëntie en employee satisfac- tion?

• Outsourcing van uw mobiliteitsmanagement. U kan aan Traject het dagelijkse beheer van de gehele personeels- en goederenmobiliteit uitbesteden.

Daarbij beheersen wij zowel het facilitaire als het HR-aspect.

• Mobiliteitsmanagement voor een vlotte bereik- baarheid van uw bedrijfsevenementen: organisatie (VIP)-parking, vervoer op maat, signalisatie, ver- keersbegeleiding, bereikbaarheidscommunicatie.

Referenties Delhaize, VRT, MSD, Universiteit Gent, Case New Holland, Eandis, GlaxoSmithKline Biologicals, Brussels Airport, Solvay, Euroclear, BNP Paribas Fortis, Lidl, Agfa-Gevaert, Alcatel, Volvo Cars, Ford, UZLeuven, Ethias, FOD Justitie, Hansen Transmissions, GDF Suez, Siemens, AG Insurance, Bekaert, Vereniging Gentse Havenbedrijven, TYCO, EADS, Bond Moyson, Vlaamse Overheid, Brussels Gewest, Région wallonne

Profacility GUIDE 2013 127

FLE Traject NL.indd 127

29/11/12 15:11

De beste bureaustoel ter wereld bestaat niet? Velen beweren het tegendeel! ON.® Wilkhahn.

Wetenschappelijk onderzoek bewijst het voor het eerst: de gepatenteerde, innoverende Trimension ®-technologie van ON® bevordert met het natuurlijke driedimensionaal bewegend zitten uw welzijn. Bovendien werkt u al snel een stuk geconcentreerder.

Mooi toch dat uitstekend design zo goed voor u is – en al zo vlug zo veel voordelen oplevert! U wilt meer informatie? Graag! info@wilkhahn.be of 03 / 232.93.91

Untitled-4 1

29/11/12 15:11

company profile

WILKHAHN Oude Leeuwenrui 7-11 - BE-2000 Antwerpen TEL 0032 (0)3 232 93 91 FAX 0032 (0)3 227 16 16 info@wilkhahn.be www.wilkhahn.com

CONTACT Wilkhahn Nancy Wouters Tel. 0032 (0)3 232 93 91 info@wilkhahn.be

STRUCTUur Management Kristel Serroyen General Manager

Werknemers Aantal personen: 600 Jaar van oprichting: 1907

PROFIEL VAN HET BEDRIJF Inleiding

Diensten

Wilkhahn is een toonaangevend Duits fabrikant van design georiënteerd meubilair met als core business de inrichting van vergaderzalen, boardrooms, kortom elke ruimte waar gecommuniceerd wordt.

Onze doelstelling bestaat erin om onze partners en klanten zo goed mogelijk te begeleiden en te adviseren met een op maat van de klant gepast voorstel.

“De cultuur van een onderneming kan tot uitdrukking komen in het interieur. Een cultuur die in tegenstelling tot kortstondige modes en trends zichtbare accenten legt voor een duurzame bedrijfsontwikkeling in de beste zin van het woord”. Daarom heeft Wilkhahn verschillende interieuroplossingen ontwikkeld : representatieve statische tafelsystemen, variabele programma’s voor vergader- en seminarieruimten en verrijdbare plooi- en klapbare tafelprogramma’s voor dynamische workshops en projectarbeid inclusief de integratie van moderne multimediatechniek.

Referenties

Producten • • • •

Vergadertafels Vergader-/bezoekersstoelen Ergonomische bureaustoelen Wacht- en ontvangstmeubilair

Square Brussels, Fortis Private Banking, Amlin, Vandemoortele, ING, Dexia, GSK Bio, GSK Pharma, Swift, Europese Commissie, Conseil de l’Union Européenne, Vlaams Parlement, Belnet, PriceWaterhouse Coopers, KPMG, Audi, De Lijn, Pfizer, Bristol Meyers Squib, De Wolf & Partners, Baker & McKenzie, CBFA, Colt Telecom, Hill & Knowlton, Linklaters Debandt, United States Mission to NATO, Nauta Dutilh, Mobistar, Accenture, ABVV/FGTB, Nationale Bank, Atlas Copco, KBC, Mercator Verzekeringen, NMBS, SD Worx, Acerta, Ethias, MCS, Umicore, Eandis, MAS, Porsche, Bird & Bird, DHL, Fluxys, Bank of New York, Hof Ter Musschen, Hoge Raad voor Diamant, Mercedes, VTM, Sydley Austin, Shearman & Sterling, UZ Gent, St. Vincentius ziekenhuis, DBB Law.

Profacility GUIDE 2013 129

WOR Wilkhan NL.indd 129

29/11/12 15:12

G

IFMAANKOOPSTRATEGIEBIJSCHOLINGCATERING BUSINESS & COWORKING RECRUTEMENT KANTOORMEUBELENAKOESTIEKCLEANING HVACBEPLANTINGCONCIERGËDIENSTEN PEST CONTROLBEWAKINGSCHEIDINGSWANDEN BINNENAFWERKINGKANTOORBENODIGDHEDEN VERLICHTINGSIGNALISATIETOEGANGSCONTROLE MULTITECHNISCH BEHEERIMMOTICALEASING

6 PROFACILITY GUIDE 2012

910 NL.indd 6

29/11/12 15:13

G

LEVERANCIERSGIDS

G

N EN LE

SECTORALE TOP

→→

Dit deel van de Profacility Guide bevat een overzicht van de belangrijkste leveranciers en dienstverleners die u in België van dienst kunnen zijn met hun additionele expertise, hun kennis en ervaring, voor het optimaliseren van het beheer van uw vastgoed, gebouwen, werkomgevingen, facilitaire diensten, wagenpark en mobiliteit.

De leveranciers zijn gerubriceerd volgens de aard van de aangeboden diensten of de voorgestelde product- of uitrustingscategorie. Hun gegevens, en voor sommigen ook een meer gedetailleerd bedrijfsprofiel, kunnen geraadpleegd worden op www.profacility.be/guide. Meer dan 820 leveranciers zijn er opgenomen. De gepubliceerde informatie wordt dagelijks geactualiseerd door de Profacility-redactie.

910 NL.indd 7

PROFACILITY GUIDE 2012 7

29/11/12 15:13

LEVERANCIERSGIDS I SECtoRALE top

www.pRofACILIty.bE/bIbLIo I

Facility Management StRAtEGIE, bEStUUR, oRGANISAtIE EN CoNtRoLE ADVIESVERLENING www.profacility.be/anixton

AOS BELGIUM Bedrijfsprofiel op pagina 91

www.profacility.be/aos-studley

AREMIS Bedrijfsprofiel op pagina 93

www.profacility.be/aremis

EXPENSE REDUCTION ANALYST EUROPEAN & BELGIAN PUBLIC PROCUREMENT

OPLEIDINGEN ERASMUS HOGESCHOOL- CAMPUS DANSAERT HAUTE ECOLE DE LA PROVINCE DE LIEGE www.profacility.be/facilicom

www.profacility.be/ifma-ehb www.profacility.be/ifma-HEPL

IFMA BELGIAN CHAPTER Bedrijfsprofiel op pagina 109

www.profacility.be/ifma

INTERNATIONAL MANAGEMENT FORUM

FAST-FACILITY (Delaware Consulting) FREESTONE Bedrijfsprofiel op pagina 101

ALMA CONSULTING GROUP BELGIUM BRIDGE WATER CONSULTING

ANIXTON Bedrijfsprofiel op pagina 90

FACILICOM Bedrijfsprofiel op pagina 103

CONSULTING - AANKOOPSTRATEGIE

www.profacility.be/freestone

KAHO SINT-LIEVEN

www.profacility.be/ifma-KAHO

WOLTERS KLUWER BELGIUM

HOSPITALITY CONSULTANTS L.O.G

www.profacility.be/log

PROCOS GROUP Bedrijfsprofiel op pagina 120

www.profacility.be/procos

QUARES FACILITY MANAGEMENT Bedrijfsprofiel op pagina 121

www.profacility.be/quares

ADECCO FREESTONE Bedrijfsprofiel op pagina 101

www.profacility.be/freestone

INTERLABOR

S&S FACILITY SERVICES VINCI FACILITIES Bedrijfsprofiel op pagina 124

HR AANWERVING (TIJDELIJKE TEWERKSTELLING OF VOOR ONBEPAALDE DUUR)

www.profacility.be/vinci

MANPOWER BUSINESS SOLUTIONS RANDSTAD BELGIUM SERVICE A

www.pro-realestate.be/service-a

START PEOPLE

INTEGRATED FACILITY MANAGEMENT

USG INNOTIV

ATALIAN GROUP EUREST SERVICES FACILICOM Bedrijfsprofiel op pagina 103

www.profacility.be/facilicom

ISS Bedrijfsprofiel op pagina 113

www.profacility.be/iss

BEROEPSVERENIGINGEN BRING FM HDFV (Hoofden Facilitaire Dienst van Verzorginsintsellingen) IFMA BELGIAN CHAPTER Bedrijfsprofiel op pagina 109

JOHNSON CONTROLS SODEXO Bedrijfsprofiel op pagina 125

www.profacility.be/sodexoifm

VINCI FACILITIES Bedrijfsprofiel op pagina 124

www.profacility.be/vinci

www.profacility.be/ifma

EUROFM

oNDERStEUNENDE DIENStEN CATERING ARAMARK

FMIS-SOFTWARE AREMIS Bedrijfsprofiel op pagina 93

www.profacility.be/aremis

EUREST

MCS PLANON PROXYCLICK PROCOS GROUP Bedrijfsprofiel op pagina 120

www.profacility.be/procos

TOPDESK BELGIUM ULTIMO BELGIUM

BELGOCATERING ISS Bedrijfsprofiel op pagina 113

www.profacility.be/iss

PROREST CATERING Bedrijfsprofiel op pagina 103

www.profacility.be/facilicom

SODEXO BELGIUM Bedrijfsprofiel op pagina 125

www.profacility.be/sodexoifm

www.profacility.be/ultimo

132 PRofacility GUiDE 2013

920 index NL.indd 132

29/11/12 15:13

VERKOOPAUTOMATEN

MANPOWER BUSINESS SOLUTIONS

COCA-COLA ENTREPRISES

SODEXO Bedrijfsprofiel op pagina 125

CONWAY VENDING SERVICES

www.profacility.be/sodexoifm

MAAS INTERNATIONAL MIKO COFFEE SERVICE Bedrijfsprofiel op pagina 114

www.profacility.be/miko

SCHOONMAAK - ADVIESVERLENING EN KWALITEITSCONTROLES ATIR

UNILEVER BELGIUM

IPSO MCS

EVENT CATERING

VSR

BELGOCATERING DEBEKKER FRERES TRAITEUR

INDUSTRIËLE WASSERIJEN

GOURMET INVENT

HADES-ELIS

GRAINS NOIRS

INITIAL TEXTILES

LORIERS TRAITEUR

MEWA SERVIBEL

RESTAURATION NOUVELLE

MIREILLE

PAULUS PIERRE TRAITEUR

STERIMA - VANGUARD TEXTILE

CONCIËRGEDIENSTEN

PEST CONTROL

EASYDAY

ISS HYGIENE SERVICES Bedrijfsprofiel op pagina 113

EKIVITA SODEXO BELGIUM Bedrijfsprofiel op pagina 125

www.profacility.be/sodexoifm

RENTOKIL PEST CONTROL SANITEC c/o SGS

SCHOONMAAK

ONDERHOUD VAN TUINEN EN GROENRUIMTEN

ATALIAN GROUP

IRIS GREENCARE

CARE BELUX CLEANING

www.profacility.be/iss

www.profacility.be/beluxcleaning

ISS Bedrijfsprofiel op pagina 113

www.profacility.be/iss

CLEANING MASTERS DEPLOO SCHOONMAAK

VERHUISDIENSTEN

EUREST SERVICES

ARTHUR PIERRE Bedrijfsprofiel op pagina 88

EUROCLEAN EW FACILITY SERVICES Bedrijfsprofiel op pagina 99 GOM Bedrijfsprofiel op pagina 103

www.profacility.be/ew-facility-services

COCQUIBUS-WAHL DOCKX VERHUISBEDRIJF

www.profacility.be/facilicom

GROUP GOVAERT HECTAS SCHOONHOUDEN IRIS CLEANING SERVICES ISS Bedrijfsprofiel op pagina 113

www.profacility.be/iss

GOSSELIN GROUP MOZER GROUP Bedrijfsprofiel op pagina 116

www.profacility.be/mozer

POTIEZ-DEMAN Bedrijfsprofiel op pagina 118

www.profacility.be/potiez

SERVAES SERVICES TER BEEK

LAURENTY TECNUBEL

YOUR MOVER VANDERGOTEN Bedrijfsprofiel op pagina 126

VANDEZANDE

ZIEGLER

HOTEL HOUSEKEEPING EW FACILITY SERVICES Bedrijfsprofiel op pagina 99 ISS Bedrijfsprofiel op pagina 113

www.profacility.be/arthurpierre

www.profacility.be/ew-facility-services

www.profacility.be/vandergoten

TOEZICHT- EN BEWAKINGSDIENSTEN ATALIAN GROUP BEST SECURITY SERVICE

www.profacility.be/iss

CAMELOT PROTECTION IMMOBILIERE FACT SECURITY PRofacility GUIDE 2013 133

920 index NL.indd 133

29/11/12 15:13

PFY_

LEVERANCIERSGIDS I SECtoRALE top

SCHOONMAAK - UITRUSTING EN MATERIAAL

G4S SECURITY SERVICES SECURITAS

ALPHEIOS

SERIS SECURITY TRIGION SECURITY Zie advertentie op pagina 103

www.pRofACILIty.bE/bIbLIo I

www.profacility.be/seris www.profacility.be/facilicom

DIVERSEY DYSON HAKO KÄRCHER

DIENSTEN VOOR DIGITALISERING & ARCHIVERING VAN DOCUMENTEN

MOTRAC HANDLING & CLEANING

CINTAS DOCUMENT MANAGEMENT

NILFISK ADVANCE

IRIS

TENNANT

IRON MOUNTAIN MERAK

SCHOONMAAKBENODIGDHEDEN EN VERBRUIKSGOEDEREN

PITNEY BOWES MANAGEMENT SERVICES

ANECA HYGIENE

RICOH

BOMA CWS / BOCO

LEVERINGSDIENSTEN - NATIONALE KOERIERS

FHP VILEDA PROFESSIONAL

CMG EXPRESS

TORK > SCA HYGIENE PRODUCT

CORPCO EXPRESS ROAD

WERNER & MERTZ

GAS COURIER SERVICES BPOST

WATERFONTEINEN CULLIGAN

INTERNATIONALE KOERIERS

KÄRCHER

DHL EXPRESS

SIP WELL

FEDEX EXPRESS TNT EXPRESS

KOFFIEMACHINES

UPS

DOUWE EGBERTS COFFEE SYSTEMS KOFFIE ROMBOUTS

BEBAT

MIKO COFFEE SERVICE Bedrijfsprofiel op pagina 114

FOST PLUS

NESCAFÉ > NESTLE PROFESSIONAL

RECUPEL Zie advertentie op pagina 143

NESPRESSO BUSINESS SOLUTIONS

SHANKS SITA

BUREAUTICA (KOPIEERAPPARATEN, SCANNERS, FAXTOESTELLEN, PRINTERS, PROJECTORS)

VAN GANSEWINKEL

BROTHER

AFVALBEHEER

www.profacility.be/miko

FELLOWES

AANKoop bENoDIGDHEDEN EN VERbRUIKSGoEDEREN

KYOCERA MITA OCE

KANTOORBENODIGDHEDEN

RICOH

BURO MARKET

XEROX

DURABLE ESSELTE

BESCHERMINGS- EN VEILIGHEIDSKLEDING

LYRECO

MEWA SERVIBEL

OVERTOOM

UNICORN IMPORTS

STAPLES

VAN MOER

134 PRofacility GUiDE 2013

920 index NL.indd 134

29/11/12 15:13

PFY_Pub-1Abon2013_FR_NL.qxd:Mise en page 1

8/11/12

16:03

Page 2

Abonneer u!

Profacility analyseert cruciale informatie, tools en best practices om bedrijven, ziekenhuizen en openbare besturen te helpen bij: het kiezen van een locatie en een pand het inrichten van gebouwen, werkruimte en ontvangstruimtes het optimaliseren van ondersteunende diensten voor het bedrijf en de werknemers het aanpakken van ecologische uitdagingen het beheer van de mobiliteit van werknemers

1 0 jaar

de

Ja,

abonner u!

ik abonneer me voor 1 jaar op Profacility voor de prijs van 68,00 EUR (incl. btw) Inbegrepen in het abonnement • Profacility Magazine - 3 nummers • Profacility Guide - editie 2014 - publicatie dec. 2013 • Profacility e-Newsletter - 10 nummers ik wens het magazine te ontvangen in het Frans Nederlands Gelieve het abonnement te betalen via overschrijving op bankrekening KBC 734-0259978-27 - BIC KREDBEB op naam van Business Interactive Media sprl, met de vermelding: abo + uw naam. Uw abonnement start zodra we uw betaling hebben ontvangen.

Uw gegevens Gelieve ons het volledig ingevulde formulier terug te bezorgen per fax op het nummer + 32(0)2 626 37 17, of vul het online formulier op www.profacility.be/abo Naam Voornaam Functie Firma Straat PC + Stad Email Tel.

Fax

Als u een factuur wenst, vul hier uw BTW-nummer in Aanbod uitsluitend geldig in België. Voor andere landen, gelieve het formulier in te vullen op www.profacility.be/abo

920 index NL.indd 135

PRofacility GUIDE 2013 135

29/11/12 15:13

LEVERANCIERSGIDS I SECtoRALE top

www.pRofACILIty.bE/bIbLIo I

Workplace woRKpLACE DESIGN - CoNCEpt & pRoJECtbEHEER ADMOS Bedrijfsprofiel op pagina 89

www.profacility.be/admos

GDB BELUX GIROFLEX Bedrijfsprofiel op paginas 104 GIRSBERGER

www.profacility.be/giroflex www.profacility.be/girsberger

GISPEN

ALL CONCEPT AOS BELGIUM Bedrijfsprofiel op pagina 91

www.profacility.be/aos-studley

ICF Zie advertentie op pagina 52

AREMIS Bedrijfsprofiel op pagina 93

www.profacility.be/aremis

KINNARPS Bedrijfsprofiel op pagina 115

BUROCONCEPT Bedrijfsprofiel op pagina 97

www.profacility.be/buroconcept

PAMI Bedrijfsprofiel op pagina 119

www.profacility.be/pami

D&C SERVICES Bedrijfsprofiel op pagina 98

www.profacility.be/dcservices

SEDUS STOLL Bedrijfsprofiel op pagina 123

www.profacility.be/sedus-stoll

ALTERNATIV WORKSPACE SOLUTIONS

www.profacility.be/alternativ

KNOLL

STEELCASE

DE CORT & DERVICHIAN EXODE ARCHITECTURE Bedrijfsprofiel op pagina 100

www.profacility.be/exode

FREESTONE Bedrijfsprofiel op pagina 101

www.profacility.be/freestone

SV

WILKHAHN Bedrijfsprofiel op pagina 129

KANTOORMEUBELEN - VERHUUR ALVERO

KINNARPS Bedrijfsprofiel op pagina 115

www.profacility.be/kinnarps

KANTOORMEUBELEN - TWEEDEHANDS BURODEPO

www.profacility.be/log

ROSESTUDIO www.profacility.be/procos

OKA NNOF > D&C SERVICES Bedrijfsprofiel op pagina 98

www.profacility.be/dcservices

KUNST & DECORATIE IN BEDRIJVEN

PROJECTATELIER STEELCASE

www.profacility.be/wilkhahn

www.profacility.be/global www.profacility.be/k-oncept

PROCOS GROUP Bedrijfsprofiel op pagina 120

www.profacility.be/sv

VITRA

K-ONCEPT Bedrijfsprofiel op pagina 110

L.O.G

www.profacility.be/steelcase

TDS OFFICE DESIGN

GETRONICS GLOBAL DESIGN, PROJECT & FM Bedrijfsprofiel op pagina 107

www.profacility.be/kinnarps

www.profacility.be/steelcase

BUSINESS ART SERVICE KUNST EN BEDRIJF

TETRIS

KUNST IN HUIS

KANTOORMEUBELEN

LITTLE VAN GOGH

www.profacility.be/littlevangogh

AHREND FURNITURE ALTERNATIV WORKSPACE SOLUTIONS

www.profacility.be/alternativ

AUDIOVISUEEL EN VIDEOCONFERENTIE - INSTALLATEURS

ART NIVO WORKSPACES

AUDIOVISUAL LINE

BEDIMO

AVEX

BENE BEDDELEEM Bedrijfsprofiel op pagina 95 BRUYNZEEL STORAGE SYSTEMS Bedrijfsprofiel op pagina 94

BIS www.profacility.be/beddeleem

DIALOG MEDIATONE

www.profacility.be/bruynzeelstorage

SCHEIDINGSWANDEN

BULO

ALTERNATIV WORKSPACE SOLUTIONS

BURO INTERNATIONAL BUZZISPACE

BEDDELEEM Bedrijfsprofiel op pagina 95

FORMA

BENJO

www.profacility.be/alternativ www.profacility.be/beddeleem

136 PRofacility GUiDE 2013

920 index NL.indd 136

29/11/12 15:13

CLESTRA HAUSERMAN

INTERFACEFLOR

FAAY VIANEN

STO

LINDNER MAARS JANSEN PARTITIONING SYSTEMS Bedrijfsprofiel op pagina 111

www.profacility.be/maars-jansen

RENOVATIE EN BINNENAFWERKING ACVAN

PAN-ALL Bedrijfsprofiel op pagina 117

www.profacility.be/panall

BEDDELEEM Bedrijfsprofiel op pagina 95

PANISOL

JANSEN FINISHINGS

TECNIBO

TECNIBO

www.profacility.be/beddeleem

TECNOSPACE

AKOESTIEK CONSULTANCY EN UITRUSTING VERLICHTING

DOX ACOUSTICS

BIS LIGHTING

BUZZISPACE

DARK

ENVIRONMENT ACOUSTICS

DCD LIGHTING DELTA LIGHT

SEDUS STOLL Bedrijfsprofiel op pagina 123

ETAP

STO

MODULAR LIGHTING

VENAC

www.profacility.be/sedus-stoll

PHILIPS Division Lighting

GROENVOORZIENING VOOR KANTOOR EN INTERIEUR

TRILUX ZUMTOBEL LIGHTING

www.profacility.be/zumtobel

AMBIUS ANYGREEN

BINNENJALOEZIEﾃ起 EN ZONWERINGEN

AQUARELLA

HAROL PROJECTS

GREEN CONCEPT & SERVICES

HUNTER DOUGLAS / Helioscreen Projects Bedrijfsprofiel op pagina 105

www.profacility.be/hunterdouglas

LEASE PLANT Bedrijfsprofiel op pagina 113

www.profacility.be/iss

PLANT DESIGN

LUXASOLAR ORTALDRAPE

GEDEELDE WERKPLEKKEN - BUSINESS EN CO-WORKING CENTER

REPROSOL SOLIFLEX Bedrijfsprofiel op pagina 122

www.profacility.be/soliflex

ALTERNATIVE BUSINESS CENTER AXISPARC BUSINESS CENTER BURO & DESIGN CENTER

VERLAAGDE PLAFONDS

EUREGIO BUSINESS CENTER

ANBICO

HEPTAGON

BENJO

HIVE - MUNDO B

FAAY VIANEN

LIEGE BUSINESS CENTER

HUNTER DOUGLAS Bedrijfsprofiel op pagina 105

www.profacility.be/hunterdouglas

MOBISPOT MUTIBURO

INTERALU

RE:FLEX

LINDNER

REGUS SILVERSQUARE

WAND- EN VLOERBEKLEDING

SMART WORK CENTER

AKZONOBEL PAINTS Zie advertentie op pagina 2 COMPOSIL EUROPE DESSO FORBO IDEAL FLOORCOVERINGS

PRofacility GUIDE 2013 137

920 index NL.indd 137

29/11/12 15:13

LEVERANCIERSGIDS I SECtoRALE top

www.pRofACILIty.bE/bIbLIo I

Gebouwen, energie en techn ie MULtItECHNISCH bEHEER (MAINCoNtRACtING)

LIFTEN & ROLTRAPPEN - INSTALLATEURS EN FABRIKANTEN AXESS LIFTEN

CEGELEC

KONE

COFELY

OTIS

FABRICOM

SCHINDLER

IMTECH MAINTENANCE

THYSSEN KRUPP

INGENIUM

www.profacility.be/ingenium

SIGNALISATIE

JOHNSON CONTROLS SODEXO Bedrijfsprofiel op pagina 125

www.profacility.be/sodexoifm

APL BRADY

SOPHIA GROUP

ETILUX

SPIE

EVOKO PUBLI-COEN SAFETY & SIGN

T.E.M VINCI FACILITIES Bedrijfsprofiel op pagina 124

www.profacility.be/vinci

SIGNTEC ZUMTOBEL LIGHTING

HVAC (HEATING, VENTILATION, AIR CONDITIONING)

TOEGANGSCONTROLE - INSTALLATEURS

ABN KLIMATISATIE

ADT FIRE & SECURITY

ATLAS COPCO BELGIUM

AMANO ELECTRONICS

AXIMA CONTRACTING

AUTOMATIC SYSTEMS

BELAIRCO / SAMSUNG AIRCONDITIONNING

DINEC INTERNATIONAL

DAIKIN BELGIUM

GET

DALKIA

PROTIME

DESCO

RISCO GROUP

www.profacility.be/zumtobel

FEXIM MAINTENANCE IMTECH PROJECTS

BEWAKINGSSYSTEMEN - INSTALLATEURS

LIMPENS

A&E SECURITY

TYCO THERMAL CONTROLS

ADT FIRE & SECURITY CUSTOS

KLIMAATPLAFONDS

G4S SECURITY SERVICES

INTERALU

NISCAYAH

BEDDELEEM Bedrijfsprofiel op pagina 95

www.profacility.be/beddeleem

SECURITY MONITORING CTRE SERIS SECURITY

IMMOTICA EN AUTOMATISERING

BRANDBEVEILIGING - UITRUSTING

BECKHOFF AUTOMATION

ACSES

PRIVA BUILDING INTELLIGENCE

ADT FIRE & SECURITY

RISCO GROUP

AJAX FIRE PROTECTION ANSUL

SIEMENS BUILDING TECHNOLOGIES ZUMTOBEL LIGHTING

www.profacility.be/seris

www.profacility.be/zumtobel

BEMAC BRAKEL AERO

BUITENZONWERINGEN

KBS-SYSTEMS

DUCO

MEYVAERT

HUNTER DOUGLAS - Helioscreen Bedrijfsprofiel op pagina 105 RENSON VENTILATION

www.profacility.be/hunterdouglas

NISCAYAH SICLI SOMATI

138 PRofacility GUiDE 2013

920 index NL.indd 138

29/11/12 15:13

PRE newsletter 90X297mmUK:Layout 1

2/05/12

13:57

Page 1

Connect to Pro-RealEstate.be

n ieken

• News: news and updated information on market trends and properties • Projects: get to know the evolution of town planning master plans; offices, retail and logistics projects

VOCHTWERING DAKEN - PLAATSING EN ONDERHOUD ATAB DE BOER WATERPROOFING SOLUTIONS IMPERBEL (DERBIGUM)

• Library: trends en best practices in property, building and workplace management

RECTICEL INSULATION

PARKEERSYSTEMEN EN -DIENSTEN AUTOMATIC SYSTEMS CARAMBLA

• Network: Coordinates and company profiles of key players in the real estate industry and suppliers

VELOPA VINCI PARK WPS BELGIUM

REKKEN VOOR OPSLAGPLAATSEN

Register online on www.pro-realestate.be/newsletter to receive our quarterly newsletter

ALMASY DEXION > BRUYNZEEL STORAGE SYSTEMS www.profacility.be/bruynzeelstorage ROTOM SSI SCHAEFER STOW INTERNATIONAL

ENERGY MANAGEMENT CONSULTANCY - MILIEU ELLYPS CENERGIE GLOBAL ENERGY MANAGEMENT SOLUTIONS INVICTUS VINCOTTE ENVIRONNEMENT

ENERGIEAUDIT AREMIS Bedrijfsprofiel op pagina 93

www.profacility.be/aremis

DALKIA DAPESCO INGENIUM

www.profacility.be/ingenium

STEEL VK ENGINEERING

ZONNEPANELEN - INSTALLATEURS CARBOMAT ENERSOL IMPERBEL (DERBIGUM) SOLARACCES SUNSWITCH

WARMTEKRACHTKOPPELING - INSTALLATEURS BELPOWER INTERNATIONAL RENOVE ELECTRIC

www.profacility.be/vk

© Pro-Realestate a trademark of Business Interactive Media (Bimedia)

SOPHIA GROUP

SOLTIS PRofacility GUIDE 2013 139

920 index NL.indd 139

29/11/12 15:13

LEVERANCIERSGIDS I SECtoRALE top

www.pRofACILIty.bE/bIbLIo I

Vastgoed CONSULTANCY & VASTGOEDDIENSTEN ALLTEN ANIXTON Bedrijfsprofiel op pagina 90

www.profacility.be/anixton

PROCOS GROUP Bedrijfsprofiel op pagina 120

www.profacility.be/procos

TRAJECT Bedrijfsprofiel op pagina 127

www.profacility.be/traject

BELTICO

JURIDISCH EN FISCAAL ADVIES

BNP PARIBAS REAL ESTATE CAMELOT PROTECTION IMMOBILIERE Bedrijfsprofiel op pagina 92

www.profacility.be/camelot

ALLEN AND OVERY ALTIUS | TIBERGHIEN

CBRE

BAKER & MCKENZIE

COLLIERS-EPMC

CMS DEBACKER

CUSHMAN & WAKEFIELD

CRAWFORD BELUX

DE CROMBRUGGHE AND PARTNERS

DELOITTE REAL ESTATE

DEVIMO CONSULT

ERNST AND YOUNG HAUMONT, SCHOLASSE & PARTNERS

DTZ FREESTONE Bedrijfsprofiel op pagina 101

www.profacility.be/freestone

KPMG

www.pro-realestate.be/KPMG

LAGA

GVA GRIMLEY

LINKLATERS

IMMOBILIEN HUGO CEUSTERS

LYDIAN LAWYERS

IMMOQUEST

STIBBE

JONES LANG LASALLE

TAYLORWESSING

KEY ESTATE

VERCRUYSSE & KADANER

KING BELGIUM

ARCHITECTENBUREAUS

KNIGHT FRANK

A.D.E. SPRL MARC STRYCKMAN AND PARTNERS A2RC ARCHITECTS

PROPERTY MANAGEMENT CAMELOT PROTECTION IMMOBILIERE Bedrijfsprofiel op pagina 92

www.profacility.be/camelot

ALTIPLAN° ARCHITECTS ARCHI 2000

COFINIMMO

ARCHI+I

CONNECTIMMO

ARCHITECTES ASSOCIES

GLOBAL PORTFOLIO MANAGEMENT

ARCHITECTUURBUREAU LOWETTE

INTERIM VASTGOEDBEHEER

ARCHITEKTENBURO STORME VAN RANST

QUARES FACILITY MANAGEMENT Bedrijfsprofiel op pagina 121 RÉGIE DES BATIMENTS

www.profacility.be/quares

ART & BUILD ARCHITECTS ASSAR ARCHITECTS

www.pro-realestate.be/bba

ATELIER D'ARCHITECTURE DE GENVAL

SAVILLS

ATELIER DE L'ARBRE D'OR

SOGESMAINT

BUREAU D'ARCHITECTURE EMILE VERHAEGHEN BURO II

HERLOKALISERING - CONSULTANCY EN PROJECTBEHEER

BURO5

ANIXTON Bedrijfsprofiel op pagina 90

www.profacility.be/anixton

CERAU

AOS BELGIUM Bedrijfsprofiel op pagina 91

www.profacility.be/aos-studley

AREMIS Bedrijfsprofiel op pagina 93

www.profacility.be/aremis

D&C SERVICES Bedrijfsprofiel op pagina 98

www.profacility.be/dcservices

CONIX ARCHITECTEN CREPAIN-BINST ARCHITECTUR DDS & PARTNERS DSW ARCHITECTS ELD PARTNERSHIP EXODE ARCHITECTURE Bedrijfsprofiel op pagina 100

www.profacility.be/exode

DE CROMBRUGGHE AND PARTNERS

140 PRofacility GUiDE 2013

920 index NL.indd 140

29/11/12 15:13

GLOBAL DESIGN, PROJECT & FM Bedrijfsprofiel op pagina 107

www.profacility.be/global

HQE PROBAM SECO

JASPERS - EYERS ARCHITECTS K-ONCEPT Bedrijfsprofiel op pagina 110

www.profacility.be/k-oncept

VALIDEO VINCOTTE

MONTOIS PARTNERS ARCHITECTS POLO ARCHITECTS

www.pro-realestate.be/polo-architects

STRAATMEUBILAIR

RYCKAERTS & PARTNERS

KOPPEN

SAMYN AND PARTNERS

VELOPA

SVR ARCHITECTS

OPLEIDINGEN IN VASTGOEDBEHEER

VIZZION ARCHITECTS

UNIVERSITEIT ANTWERPEN MANAGEMENT SCHOOL (UAMS)

TUINARCHITECTEN

SOLVAY BRUSSELS SCHOOL

AVANTGARDEN INTERPLANT

VERENIGINGEN EN BEROEPSFEDERATIES

J.N.C

RES

WIRTZ

RICS URBAN LAND INSTITUTE (ULI)

BOUW - CONSULTANCY EN PROJECTBEHEER

UPSI / BVS

ACMG CONSTRUCTION CONSULTANT ARCADIS AT OSBORNE B4F I Building for the Future BOPRO REAL ESTATE SERVICES PROBAM VK ENGINEERING

www.profacility.be/vk

WIDNELL EUROPE

STUDIE- EN ENGINEERINGSBUREAUS ABT AIR CONSULT ENGINEERING ARCADIS B SOLUTIONS INDUSTRIAL PROJECT SERVICES INGENIUM

www.profacility.be/ingenium

MARCQ & ROBA SOPHIA GROUP TECHNUM - TRACTEBEL ENGINEERING TPF GROUP TRACTEBEL ENGINEERING (GDF ZUEZ) VK ENGINEERING

www.profacility.be/vk

MILIEUCERTIFICATIE VAN GEBOUWEN AGECO ENVIRONMENTAL CONSULTING B4F | Building for the Future BREEAM BUREAU VERITAS CERTIFICATION

PRofacility GUIDE 2013 141

920 index NL.indd 141

29/11/12 15:13

LEVERANCIERSGIDS I SECtoRALE top

www.pRofACILIty.bE/bIbLIo I

Fleet & Mobility Management FLEET MANAGEMENT - ADVIES

BIJSTAND EN PECHVERHELPING

DRAGINTRA BUYING SERVICES

ETHIAS ASSISTANCE

EUROFLEET CONSULT

INTER PARTNER ASSISTANCE

FLEET LOGISTICS

MONDIAL ASSISTANCE GROUP

FLEET SOLUTIONS

TOURING VAB

MOBILITEIT - ADVIES TRAJECT Bedrijfsprofiel op pagina 127

www.profacility.be/traject

BEWAKING - LOKALISERING VOERTUIGEN OKTOPUS

LEASING - CAPTIVES

SMART REPAIR

BMW FINANCIAL SERVICES

CARGLASS

CITROEN LEASE

ONE FLEET SERVICES Bedrijfsprofiel op pagina 103

D'IETEREN LEASE

www.profacility.be/facilicom

MERCEDES-BENZ FINANCIAL SERVICES PEUGEOT LEASE

GEDEELD VERVOER CAMBIO

MULTIMERKENLEASING

VILLO

ALD AUTOMOTIVE

ZEN CAR

ARVAL BELGIUM ATHLON CAR LEASE

OPENBAAR VERVOER

DEXIA AUTO LEASE

DE LIJN

DIRECTLEASE

SNCB

GE CAPITAL SOLUTIONS

SRWT (TEC)

KBC AUTOLEASE

STIB

LEASE PLAN FLEET MANAGEMENT MASTERLEASE

BUSINESS & CO-WORKING CENTER ALTERNATIVE BUSINESS CENTER

AUTO & BESTELWAGEN - HUUR OP KORTE TERMIJN

AXISPARC BUSINESS CENTER

AVIS

BURO & DESIGN CENTER

BUDGET RENT A CAR

EUREGIO BUSINESS CENTER

EUROPCAR

HEPTAGON

HERTZ

HIVE - MUNDO B

SIXT

LIEGE BUSINESS CENTER

TC LOCATION

MOBISPOT MUTIBURO

BEROEPSFEDERATIE

RE:FLEX

FLEET CORNER

REGUS SILVERSQUARE

BRANDSTOFFEN EN SMEERMIDDELEN

SMART WORK CENTER

ESSO CARD SERVICES Q8 PETROLEUM LUKOIL OCTA + SHELL TEXACO TOTAL

142 PRofacility GUiDE 2013

920 index NL.indd 142

29/11/12 15:13

Gratis inzameling van afgedankte fluorescentiebuislampen: word Recupel-ophaalpunt!

Ongetwijfeld krijgt u heel wat afgedankte fluorescentiebuislampen (beter gekend als tl-lampen) in uw onderneming binnen.

Maar wist u dat deze ‘gasontladingslampen’ Klein Gevaarlijk Afval zijn? Laat ze dus veilig inzamelen door een erkende ophaler: de beste garantie voor een correcte recyclage!

ZO WORDT U RECUPEL-OPHAALPUNT Surf naar www.recupel.be/ophaalpuntlampen. Daar leest u alles over de inzameling van uw gasontladingslampen. De procedure is eenvoudig: u kiest online een erkende ophaler, registreert daar eenmalig en vraagt dan aan uw ophaler om een lampendoos te leveren of een grotere lampenbox. En daarna: inzamelen maar! Ophaling, verwerking én recyclage zijn helemaal gratis voor u.

0800 403 88 OPERATIONS

covers 1234 apart NL.indd 4

recupel.be

Nog vragen? Mail naar: logistics@recupel.be

04/12/12 08:38

PROFACILITY GUIDE 2013

Deze 250 paginaâ&#x20AC;&#x2122;s bevattende verzameleditie is online te consulteren

â&#x2020;&#x201C;

covers 1234 apart NL.indd 2

04/12/12 08:37