Budowa gmachu województwa i Sejmu Śląskiego w Katowicach. Album ze zbiorów Biblioteki Śląskiej

BUDOWA GMACHU WOJEWÓDZTWA I SEJMU ŚLĄSKIEGO W KATOWICACH Album ze zbiorów Biblioteki Śląskiej w Katowicach

Katowice 2012

*

*

*

Gdy w połowie XIX wieku zaczęto mówić o Katowicach jako o mieście rozwijającym się w stylu iście amerykańskim, to wydawało się, iż jest to fantazja nieziszczalna. Było to ważne miejsce na „czarnym Śląsku”, opisywane w przewodnikach zazwyczaj tak: Na niewielkiej przestrzeni kilkunastu mil kwadratowych znajdują się porozrzucane obok siebie kopalnie węgla, cynku, ołowiu i żelaza, – koksownie, fabryki amoniaku, smoły, brykietów, olbrzymie huty żelazne, stalownie, walcownie, odlewnie, tłócznie i kuźnie, fabryki: wagonów, maszyn, drutu, armatur, – huty cynkowe, walcownie cynku, huty ołowiu, fabryki przetworów ołowiu, – kamieniołomy, wapienniki itd.

Wszystkie te zakłady strzelają ku niebu tysiącem kominów, których dymy warstwą sadzy pokrywają okolicę oraz osady ludzkie zbudowane szeregiem koszarowatych kilkopiętrowych kamienic. Wszędzie biegną tory kolei normalnej i wąskotorowej, zaś zakłady fabryczne łączy kolejka linowa. – Miejscowości łączą się jedne z drugiemi, pól uprawnych i lasów prawie się nie widzi, natomiast raz po raz wpadają w oko kilkupiętrowej wysokości zwały odpadków z kopalń i hut. – Tylko kilka miast potrafiło wśród dymu i brudu, jaki pokrywa Zagłębie Węglowe ocalić trochę zieloności na skwerach, w parkach i w lasach publicznych. Należy tu szczególnie Park Kościuszki w Katowicach, położony na najwyższym punkcie Zagłębia Węglowego1.

1

Z. Fedorowicz, Polska. Krajobraz i człowiek. Wypisy geograficzne, Warszawa 1925, s. 66, cyt. za: Dzieje i rozwój Wielkich Katowic…, opracował W. Nałęcz-Gostomski, Katowice 1926, s. 43–44.

Katowice były więc młodym, ale i małym miastem, skupionym w 1922 roku wokół rynku z dochodzącymi dwiema liniami tramwajowymi w układzie: wschód – zachód i północ – południe, wokół których budowane były kamienice z nierzadko przepięknymi elewacjami.

Zamykały je tereny szpitala przy ul. Francuskiej, cmentarza ewangelickiego i katolickiego oraz szkoły rzemiosł, w której będzie miał siedzibę Sejm Śląski. Dalej już tylko letniska podmiejskie: Panewniki, Ligota, Murcki – pięknie położone wśród obszarów leśnych.

Nieprzypadkowo więc w pierwszych latach po przejęciu części Górnego Śląska rozpoczęto zabudowę zachodnich terenów miasta, obecnych ulic Francuskiej i Krasińskiego.

Powstał gmach dla Wydziału Skarbowego Województwa Śląskiego, ukończony w 1923 roku, który kosztował 180 000 zł. Powstały też w tym samym czasie cztery domy mieszkalne (200 000 zł), zaś w kolejnym roku: budynek Głównego Urzędu Rent Wojskowych (150 000 zł) i Drukarnia Województwa Śląskiego (90 000 zł). W maju 1924 roku wybudowano cztery domy mieszkalne dla urzędników wojewódzkich przy ul. Jagiellońskiej (750 000 zł). Zmieniło się oblicze nowych Katowic. Zaczęto też myśleć o reprezentacyjnej siedzibie władz wojewódzkich. Na budowę zabezpieczono kwotę 6 mln zł.

Nowy gmach, który z czasem przyjmie nazwę Sejmu Śląskiego został posadowiony między ulicami: Jagiellońską i Ligonia, Reymonta a Nowym Placem. Jego powierzchnia zabudowana według planów miała wynieść 6 550 m2, zaś pojemność 130 000 m3.

To początek wielkiej przebudowy miasta. Drugi etap – to lata trzydzieste. Czas katowickiej moderny. prof. zw. dr hab. Jan Malicki