Essay MCD, Module 1 Urban Economics
Amsterdam, 26 oktober 2023
Naam: Stefan Bödecker
Titel: Tata Steel, een zegen of een vloek?
Stelling: De overheid moet bovenmatig investeren in de IJmond om de ongelijke verdeling van welvaart te herstellen.
1. Inleiding
Tata Steel beheerst al bijna 100 jaar de monding van het Noordzeekanaal. In deze tijd is Tata Steel gegroeid naar een bijna 800 hectare groot (figuur 1) omvattend terrein, even groot als de binnenstad van Amsterdam. Na een lange periode van voorspoed en groei van het IJmond gebied is er de afgelopen decennia sprake van economische (en ook ruimtelijke) stagnatie en is wonen in het gebied eerder een noodzaak (goedkoop) dan een keuze.
Kortom: is Tata Steel goed geweest voor de regio of, achteraf, een slecht idee?
Door Tata Steel heeft de IJmond in de loop der jaren een matig imago gekregen. Zowel Velsen-Noord, IJmuiden als Beverwijk, die samen de IJmond-regio vormen, zijn geen populaire plekken om te wonen. Tegelijkertijd biedt de IJmond nog steeds veel werkgelegenheid voor de regio.
Om de regio weer een nieuwe economische en sociaal-maatschappelijke impuls te geven zou de overheid bovenmatig moeten investeren in de IJmond, om zo de ontstane ongelijke verdeling van welvaart te herstellen.
2. Ongelijkheid
Ongelijkheid is van alle tijden, zowel sociale ongelijkheid als economische ongelijkheid. Vanaf de industrialisatie in de negentiende eeuw en de welvaart die hiermee ontstond is een eerlijke verdeling van welvaart een complex vraagstuk geworden. Want hoe zorg je voor brede welvaart, wie is er verantwoordelijk voor en hoe kun je dit beïnvloeden?
Michael Porter stelde in 1995 in zijn artikel ‘The Competitive Advantage of the Inner City’ dat de economische en sociale staat van de Amerikaanse binnensteden (Inner Cities) een graadmeter is voor het landelijke beeld. Al vanaf de jaren vijftig probeerde de Amerikaanse overheid met sociale en economische hulpprogramma’s de welvaart in de Inner Cities te vergroten. Er werd echter weinig vooruitgang geboekt. Sterker nog, door de-industrialisering en outsourcing van banen naar het goedkopere buitenland, was er zelfs sprake van achteruitgang.
Porter stelde dat de sleutel voor verbetering niet lag bij de overheid maar bij de private sector, het bedrijfsleven. Inner Cities liggen vaak gunstig (agglomeratievoordeel door aanwezigheid infrastructuur, luchthavens, voorzieningen), er is veel arbeidspotentieel en met financiële regelingen zouden bedrijven naar de binnensteden worden getrokken en voor welvaart zorgen.
Op dit artikel zijn diverse reacties gekomen waarin er kritiek was op het eenzijdige perspectief vanuit de private sector en de kort door de bocht kritiek op de (lokale) overheid. Er volgt nu een korte samenvatting van drie artikelen waarin vanuit verschillende invalshoeken de kritiek op Porter wordt verwoord.
Artikel Blakely en Small (1996): Michael Porter, New Gilder of Ghettos Blakely en Small (1996) betogen dat Porter veel te kortzichtig de oplossing ziet door alleen de private sector te laten investeren in de Inner Cities. Pas na de rellen van LA in ’92 komt Porter met dit artikel. Jarenlange scholingsprogramma gericht op de getto’s hebben wel degelijk iets opgeleverd maar succesvolle mensen vertrekken vaak naar de verder gelegen buitenwijken. Gevolg is dat de Inner Cities zich niet verder ontwikkelen. Blakely en Small stellen daarom een strategie voor die veel verder gaat dan Porter.
Om Inner Cities succesvol te veranderen moet op vijf verbonden domeinen worden gehandeld: ontwikkeling werkgelegenheid (1), nieuwe infrastructuur (2), opbouw van sociaal kapitaal (3) en een stelsel van (financiële) instellingen (4), verminderen van afhankelijkheid subsidies (5).
Artikel Fainstein en Gray (1996): Economics Development Strategies for the Inner City: The need for governmental interventions Fainstein en Gray (1996) verwijten Porter een eveneens een te beperkte blik te hebben. In tegenstelling tot wat Porter beweert heeft de private sector de afgelopen decennia wel degelijk aanspraak gemaakt op financieringsprogramma’s voor het verbeteren van Inner Cities. Om het aantrekkelijk te maken voor bedrijven zich weer te vestigen in Inner Cities waren deze programma (zoals de Private Industry Councel, PIC’s) echter weinig succesvol. Een aantal programma’s hadden daarentegen wel succes zoals het door de overheid gestuurde UDAG (Urban development Action Grants). Dit programma betrok bedrijven bij de ontwikkeling van Inner Cities en probeerde ze door middel van financiële voordelen naar de Inner Cities te halen. Maar welke bedrijven hebben daadwerkelijk een kans van slagen zich succesvol te vestigen. Nóg een congrescentrum, nóg een sportcentrum of hotel zijn niet de bedrijven die aansluiten bij mogelijke agglomeratievoordelen. De voordelen in de Inner Cities gaat veel meer over het benutten van arbeidspotentieel en de vaak gunstige ligging. In het artikel wordt een succesvolle ontwikkeling in New York uitgebreid beschreven: Hunts Point Market.
Hunts Point Market
Met de case study Hunts Point Market tonen Fainstein et al. aan dat, in tegenstelling tot Porters marktdenken, een overheids gestuurde ontwikkeling wel degelijk in een Inner City zoals de South Bronx kan floreren en banen creëert voor de lokale bevolking.
Het Hunts Point Food Distribution Centre (Hunts Point Market) ligt in een gebied net buiten Manhatten. In 1962 kocht de stad het 329 Ha grote terrein om vanuit hier de distributie van voedsel voor de stad te organiseren. In de jaren ‘70 en ‘80 was er sprake van een witte vlucht en van de achtergebleven bevolking leefde bijna 60 procent in armoede.
Hunter Point zorgde voor een omslag. Door dit grote potentieel aan arbeidskrachten en de gunstige infrastructurele en geografische ligging werd het agglomeratievoordeel benut. Door verder clustervorming profiteerden bedrijven van elkaar. Dit voordeel was er veel minder geweest als de stad had gekozen voor een locatie in de veel verder gelegen buitenwijken. Dit in tegenstelling tot wat Porter bepleit was de bemoeienis van de lokale overheid essentieel.
Fainstein et al. betogen dat Hunts Point nog succesvoller zou kunnen zijn als de ondernemers, werknemers en bewoners de juiste netwerken en connecties zouden hebben.
Daarnaast heeft de overheid, in tegenstelling tot Porter’s stellingname, een belangrijke rol in de verdeling van welvaart (armoedebestrijding). Zonder verplichtingen de private bedrijven stimuleren naar de Inner City te komen zal de lokale gemeenschap niet veel opleveren.
Artikel Dymski (1996):
Business Access to Capital in Inner-City Revitalization
Dymski bestrijdt in zijn artikel dat Porter’s ideeën over de kracht van de Inner City louter door de private sector kan worden opgelost. Zo is er door overheidsbezuinigingen en marktwerking weinig bescherming van de positie van de Inner City aanwezig. Banen zijn verdwenen naar de buitenwijken evenals veel sociale programma’s.
Dymski stelt dat het niet beschikbaar zijn van kapitaal (startkapitaal ondernemingen maar ook huishoudens) een grote belemmering is. Discriminatie van bepaalde bevolkingsgroepen speelt daarbij een grote rol.
Toegang tot kapitaal
Dymski onderschrijft de theorie over succesvolle regio’s of steden van Rosabeth Kanter . Bedrijven moeten volgens haar voldoen aan de drie C’s: concept, competentie, connectie (verbindingen). Vaak missen bewoners en ondernemers van de Inner City één of meerdere van deze drie C’s. Dymski stelt een reeks financiële beleidsmaatregelen voor die kapitaal naar de Inner City moet distribueren. Het moet gemakkelijker worden om geld te lenen én maak het mogelijk voor lokale bedrijven en instituten te investeren in de Inner Cities. Alleen zo kan ongelijke welvaartsverdeling worden hersteld. Porter’s uitgangspunt van mainstream bedrijven die als vanzelf naar de Inner City zouden trekken en welvaart zouden creëren negeerde de kracht van de lokale community volledig!
3. De ontwikkeling van de Inner City als groeimotor In ieder artikel worden aanvullende voorstellen worden gedaan om de Inner City daadwerkelijk weer een groeimotor te laten worden. De rode draad hierin is dat Porter goed heeft gezien dat de Inner City een extra economische impuls nodig heeft. Echter betogen alle artikelen dat de overheid door specifieke regelgeving een grotere rol zal moeten spelen om een economische en sociaal-maatschappelijke ontwikkeling te kunnen realiseren. Nu, 27 jaar later is deze discussie nog steeds actueel in de Verenigde Staten. De contrasten zijn door een verdere de-industrialisatie alleen maar groter geworden. Hele regio’s en zelfs delen van het land zijn
economisch teruggeworpen. Het contrast is groot tussen steden als Detroit en steden waar nieuwe markten zich hebben ontwikkeld zoals Sillicon Valley bij San Francisco.
Bewegingen als Black Lives Matter, die strijd voor gelijke rechten van de zwarten, en de rellen in onder andere Fergusson Missouri tonen aan dat er nog steeds sprake is van achterstelling en grote onvrede van grote groepen mensen. Dit is ook te zien in de herverdeling van welvaart die niet tot stand is gekomen in de Verenigde Staten. Nog steeds is het verschil tussen arm en rijk erg groot. In 2020 leefde nog steeds 15% (in Nederland 6.8 %) van de Amerikanen onder de armoedegrens (Trends in sociale zekerheid en arbeidsmarkt in de Verenigde Staten).
4. De Nederlandse situatie
De Nederland situatie in onze Inner Cities (buitenwijken) is niet geheel vergelijkbaar met die in de Verenigde Staten. Nederland behoort, ondanks de onvrede in ons land, tot de tot vijf gelukkigste landen ter wereld (World Happiness Report, 2022). Toch hebben wij ook achterstandsgebieden waar al decennia wordt gepoogd verbeteringen voor elkaar te krijgen.
De Inner Cities van Nederland, de buitenwijken
Onze buitenwijken zijn vaak de naoorlogse woonwijken die zich in de middelgrote en grote steden bevinden. De verbeterprogramma’s zijn meestal een door de landelijke overheid geagendeerde en door de lokale overheden uitgevoerde programma’s.
Deze stedelijke vernieuwing van de naoorlogse wijken (de Vogelaarwijken, weer later Krachtwijken etc.) die startte in de midden jaren negentig (toen Porter zijn artikel publiceerde) ging uit van een nauwe samenwerking tussen woningcorporaties, vastgoedpartijen en overheden. De drie pijlers, sociaal (banen en sociaal welzijn), economisch(werkgelegenheid) en fysiek (de gebouwen, stedenbouw en esthetiek) waren gelijkwaardig in het proces van transformatie. Dit langdurige proces (wel 20 jaar) heeft vele wijken getransformeerd naar meer welvarende stadsdelen. In tegenstelling tot Porter beweerde, laat de markt haar werk doen, is het een veel gelaagdere transformatie die meer verwantschap toont met de het vijfpuntenplan van Blakely en Small (1996).
Deze transformaties van achtergebleven wijken en gebieden is een voortdurend proces. Het creëren van nieuwe banen., woningen, infrastructuur is steeds bij een groeiende bevolking steeds weer een herverdelingsvraagstuk van welvaart.
De buitenwijken (achterstandswijken) als groeimotor
Interessant aan de stellingname van Inner City als groeimotor is dat er een grote rol wordt toebedeeld aan deze buitenwijken. Hier wonen de key workers (leraar, politieagent, verpleegkundigen) in de nabijheid van de bedrijven. Dit grote arbeidspotentieel wordt in de Nederlandse situatie steeds meer uit de steden verdrongen door het woningbeleid van de afgelopen decennia. Waar de stedelijke vernieuwing aanvankelijk gericht introduceren van duurdere woningen ten koste van betaalbare woningen (sociale huur) is het nu steeds meer gericht op betaalbaarheid van woningen met strenge eisen aan projectontwikkelaars. Inmiddels zijn al veel key workers noodgedwongen naar de voorsteden vertrokken. Dit schaadt direct onze economie in de zin dat de infrastructuur hierop niet is aangepast. Langer woon-werk verkeer zal de agglomeratiekracht onder druk zetten.
5. Het IJmondgebied als best practice
Een regio waar we aan het begin van een stedelijk vernieuwingsproces staan is de regio IJmond. Het IJmondgebied ligt aan de westkant van Amsterdam op slechts 15 kilometer van Amsterdam. De IJmond is bijna dagelijks in het nationale nieuws vanwege de vervuilende fabrieken van Tata Steel.
Waar Tata Steel aanvankelijk voor veel economische voorspoed zorgde is er nu sprake van een mogelijke economische terugslag in het gebied. Brede welvaart in het gebied staat onder druk. Keer op keer wordt de slechte luchtkwaliteit en de kortere levensverwachting in het nieuws genoemd.
De IJmond is, ondanks de directe ligging aan de Noordzee geen populaire plek om te wonen. De woningen zijn er dan ook aanzienlijk goedkoper en er is voor ondernemingen onzekerheid over nieuwe investeringen en investeringen in de infrastructuur is mager en tenslotte staan er veel banen op het spel door de onzekere toekomst van Tata Steel.
Ontstaan van Koninklijke Hoogovens
In 1863 werd het Noordzeekanaal gegraven in opdracht van Koning Willen III en Amsterdamse Kooplieden. Amsterdam kreeg opnieuw een zeehaven. Op deze plek kwam een halve eeuw later de Koninklijke Hoogovens te liggen. Stapsgewijs groeide het terrein uit tot een 800 hectare groot fabrieksterrein.
De Hoogovens werd een begrip in de hele provincie. Er werden vele woonwijken vanaf de jaren ’50 en vooral ’60 gebouwd om de arbeiders te huisvesten. Om het probleem van transport naar de fabrieken op
Economische waarde Tata Steel in Nederland 2018-2019
Figuur 2: Economische Waarde Tata Steel, (Persoonlijke communicatie Tata Steel 2020)
te lossen reden er tientallen speciale Hoogovenbussen door de hele provincie. Een groot deel van de huisvesting werd in de IJmond gebouwd. Velsen, IJmuiden, Beverwijk en Heemskerk groeide uit tot een stedelijke agglomeratie van 165.000 inwoners.
Aglomeratiekracht en concurrentievoordeel
Door agglomeratievoordeel vestigden zich vele bedrijven rondom de terreinen van de Hoogovens. Het gebied floreerde en naast de bedrijven in de maakindustrie en logistieke sector waren er voor trotse bewoners van de IJmond ook voorzieningen zoals de landelijk bekende meubelboulevard van Beverwijk en de Zwarte Markt (later Beverwijk Bazaar). In de hoogtijdagen van Koninklijke Hoogovens werkten er 25.000 mensen (IJmuidense staalfabriek krimpt al veertig jaar). Je kunt stellen dat een place based beleid goed heeft gewerkt tot midden jaren ’90. De ondernemingen in de IJmond kregen ruim baan, in weer nieuwe bedrijventerreinen werd voorzien en er was en is sprake van sterke (havengerelateerde) clusters.
Onzekerheid Tata Steel
Door de aanwezigheid van de vele ondernemingen waren er altijd genoeg banen aanwezig in de regio. Zelfs nu is Tata Steel de grootste werkgever in de IJmond, naast de 9000 banen en nog eens 40.000 indirecte banen een belangrijke speler (zie figuur x). Tegelijkertijd zorgt de onderneming voor een negatief imago en een ongezonde leefomgeving. De fabrieken zijn sterk verouderd en doordat het bedrijf in 2007 in buitenlandse handen is gekomen is de betrokkenheid bij de regio afgenomen. Tata Steel zal de komende jaren sterk moeten verduurzamen of ze zal haar poorten sluiten.
Op dit moment lijkt de economische veerkracht van de IJmond echter groot te zijn. Naast het cluster van de Materials (staal e.d.) is het cluster Energy (gericht op de energietransitie) groeiende. Deels zullen de werknemers van Tata Steel hier nieuw emplooi (DPG Media Privacy Gate kunnen vinden aangezien de werkzaamheden en gevraagde vaardigheden bij elkaar in de buurt liggen (UWV 2022)
Samenvatting
Uit de vergelijking tussen de bedrijvigheid per cluster in 2011 metdie in 2020 blijkt dat met name energy een groeisector is. Bedrijven in dit cluster vestigen zich zoals te verwachten in de IJmondhaven, maar ook eldersin de regiois de opkomst zichtbaarvan bedrijven die een rol speleninde energietransitie.
Decisio bracht in de periode oktober 2021 -mei2022 de economische impacten het belang van de havens in de IJmond voor de energietransitie in Nederland in kaart. Opdrachtgever voor het onderzoek was Zeehaven IJmuiden N.V. De gemeenten Velsen en Beverwijk en het Projectbureau Noordzeekanaalgebied hebben meegedacht en data aangeleverd. Het onderzoek bestonduit drie onderdelen:
Beschrijving van kenmerken en ontwikkeling van de havens in de IJmond en de havengerelateerde bedrijvigheid (zie hoofdstuk 2).
Analyse van het belang voor de economie en de energietransitie (hoofdstuk 3). Korte beschouwing van de ambities, perspectieven en opgaven voor de havens in de IJmond (hoofdstuk 4).
Figuur 3: Bedrijvigheid naar clusters (Decisio, 2023)
Bron cijfers: LISA, Monitor RI; bewerking Decisio
O Ontwikkeling g en n kenm erken n ha vens s IJmond d De bedrijvigheid in de havens in de IJmond bestaatuitvier hoofdclusters: food (met name vis), energy (olie, gasen offshore wind), leisure (ferry, cruise) en materials (overslag grondstoffen en industrie, met name papier en staal). Van oudsher was de visserij de hoofdactiviteit, al snel kwamen daar de hoogovens bij (tegenwoordig Tata Steel), gevolgddoor offshore olie en gas, ende leisure (ferry-en cruisevaart). Vanaf het begin van deze eeuw is de offshore wind een hoge vluchtgaan nemen.
Economische e impact t havens s Banen
Figuur S1.Tijdlijn havenclusters IJmond
De bedrijven in de havensin de IJmondzijn samen goed voor 25.300 banen. Aan indirecte werkgelegenheid creërenzenog eens 11.000 banen bij andere bedrijven.Het cluster materials zorgt dankzij Tata Steel voor het leeuwendeelvan de banen, toegevoegde waarde en export van de vier clusters. Door de kapitaalintensiteit hebben zowel de staalindustrie als het energycluster een hoge arbeidsproductiviteit (toegevoegde waarde per baan). De categorie ‘overig’ omvat een mix van bedrijvigheid die een minder directe relatie met de haven heeft en die om die reden buiten de scope is gelaten.
De havens in de IJmond zijn te vindenindrie deelgebieden:
1.DeIJmuidense zeehavens: vooral vis, offshore, leisure(ferry/cruise).
2.Tata Steelende Grote Hout: hoofdzakelijk staal, papier, energy.
3.Velserkade e.o. in Velsen-Noord enDe Pijpin Beverwijk: gemengd gebied met
Wonen in de IJmond
De IJmond is sterk gegroeid in de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw. De veelal goedkope sociaal huurwoningen bepalen nu nog het beeld in grote
Figuur 5: Cluster life-cycles, college 4 Module 1
delen van Velsen, IJmuiden en Beverwijk. Zowel in Velsen als Beverwijk is het percentage sociale huur woningen 36 % procent (Gemeente Beverwijk in cijfers en grafieken). Samen met het door Tata Steel veroorzaakte imago van een ongezonde en vervuilde regio maakt de IJmond tot een weinig populair vestigingsgebied voor nieuwe bewoners. Er lijken op dit moment weinig door de lokale overheden gefinancierde programma’s te zijn om een inhaalslag te maken. Wel is er recent in IJmuiden een traject gestart met een vastgoedontwikkelaar (AM) en een woningcorporatie voor grootschalige woningbouwontwikkeling (Van pont tot park IJmuiden ) en is in Beverwijk de gebiedsontwikkeling gestart voor de Spoorzone (Spoorzone z.d.). Dit zijn langdurige processen met niet direct een zichtbare verandering. Kortom: de buitenwijk als groeimotor stokt.
Het roer moet om maar… een zwak bestuur De IJmond heeft in totaal 165.000 inwoners en bestaat uit een aantal kleinere gemeentes, elk niet meer dan 40.000 tot 60.000 inwoners. Deze relatief kleine gemeentes met hun lokale politici blijken de afgelopen decennia niet een vuist te kunnen maken om voor de regionale belangen op te komen. Daarnaast is de milieudienst IJmond eveneens een kleine organisatie maar met een belangrijke controlerende rol vanuit de overheid. Dit is een bedreiging voor een daadwerkelijke verbetering van de leefomgeving van de IJmond.
6. Kansen voor de IJmond
Er zijn nu, ruim 60 jaar na de hoogtijdagen van de Koninklijke Hoogovens, kansen voor een nieuwe groeimotoren voor de IJmond. De vergroening en het vertrek van Tata Steel zal in beide gevallen een impactvolle verandering betekenen voor de IJmond.
Groei werkgelegenheid
Doordat de regio binnen enkele jaren zal moeten verduurzamen (en dus veel schoner zal zijn) zal de werkgelegenheid IJmond door haar centrale ligging en intensiever gebruik te maken van de beschikbare ruimte in het havengebied van Beverwijk en IJmuiden kunnen groeien.
Groei door de energietransitie
Zoals we zagen is het nieuwe cluster(Energy) dat zich richt op de energietransitie een kansrijke ontwikkeling. De IJmond zal naast de Eemshaven en de Maasvlakte het derde gebied zijn waar alle op zee opgewekte energie Nederland binnenkomt. Daarnaast fungeert de zeehaven als Hub voor waterstof.
Groei door aantrekkelijke woningbouw
Niet voor niets lanceerde Beverwijk in 2019 een visie waarin werd uitgegaan van 10.000 extra woningen met een nieuw OV-knooppunt en wil IJmuiden enkele duizenden extra woningen realiseren door het verdichten van haar wijken. Deze opgave wordt de komende jaren kansrijker wanneer de vergroening van de industrie in de IJmond vorm krijgt.
Bestuurlijke transformatie
Om de IJmond een serieuze gesprekspartner te laten zijn zou het te overwegen zijn om van de zes IJmond gemeentes te laten fuseren tot een sterke gemeente van bijna 165 duizend inwoners en in de toekomst zal dit richting de 200 duizend inwoners gaan. Een stad bijna zo groot als Groningen zal beter voor haar belangen kunnen opkomen.
7. De overheid moet bovenmatig investeren in de IJmond
Om de IJmond daadwerkelijk tot een regio te ontwikkelen waar men graag woont en werkt en de achterstanden in welvaart, gezonde leefomgeving en slechte bereikbaarheid zijn opgelost zal de overheid veel geld moeten investeren. In tegenstelling tot Porter (1995) is de overheid die in eerste instantie zal moeten investeren om de opgelopen achterstand in brede welvaart te compenseren. Zoals Blakely en Small (1996) al voorstelde stel ik voor een meer gelaagde ontwikkeling te starten om in dat geval het revitaliseringsproces van de IJmond te financieren.
Hieronder worden een aantal voorstellen gedaan:
1. Voorrang voor de IJmond in de diverse woningbouwimpulsen en woondeals.
2. Extra financiering voor herstructureren en verduurzamen woon wijken met nu nog voornamelijk sociale huurwoningen.
3. Investeringen in een betere infrastructuur die zorgt voor een betere ontsluiting van de bedrijven om congestie te voorkomen.
4. Het verbeteren van het regionale openbaar vervoersknooppunt Beverwijk centraal. Een nieuw Mission Orientated Innovation District rondom de regionale knoop Beverwijk station (Fastenrath et al., 2023). In het gebied bevinden zich twee MBO en HBO opleidingen in Beverwijk (Tata Steel Academy en Nova College), de lokale overheden (gemeente en milieudienst) en veel bedrijven. De missie van de IJmond is een groene, circulaire industrie.
8. Conclusie
Tata Steel is lang een groeimotor geweest maar heeft de afgelopen decennia een rem gezet op relevante ontwikkelingen in de regio. Toch is de veerkracht van de regio groot, zoals in dit artikel beschreven: de aanwezigheid van nieuwe bedrijvenclusters (cluster life cycles), nieuwe woningbouwontwikkelingen en een nieuw knooppunt in het hart van het gebied rondom station Beverwijk.
De komende jaren moet de overheid verdere ontwikkelingen aanjagen door investeringen in de regio IJmond. Door deze investeringen trekken er meer bedrijven naar deze concurrerende stedelijke agglomeratie, het clustervoordeel zal groter worden en herstructureringsprogramma’s verbeteren bestaande woonwijken en voegen nieuwe, aantrekkelijke woningen toe.
De ongelijke verdeling van welvaart zal zo worden hersteld en leidt tot een brede welvaart in de IJmond. De IJmond bloeit op tot een populaire en bijzondere plek om te wonen en werken.
Bronnen:
Blakely, E and Small, L (1996), “Michael Porter: new gilder of ghetto’s”. The Review of Black Political Economy , vol. 24, issue 2/3, pp. 161-183.
Decisio (2023). De IJmond-factor. In https://www.zeehaven.nl/.
DPG Media Privacy Gate (z.d.).
https://www.trouw.nl/duurzaamheid-economie/werknemers -tata-steel-zeerwelkom-bij-andere-bedrijven~b624118e/?referrer=https://www.google.com/
Dymski, G (1996) , “Business strategy and access to capital in inner city revitalization”. The Review of Black Political Economy , vol. 24, issue 2/3, pp. 51-65.
Fastenrath, S., Tavassoli, S., Sharp, D., Raven, R., Coenen, L., Wilson, B., & Schraven, D. (z.d.).
Mission-Oriented Innovation Districts: Towards challenge -led, place-based urban innovation. Journal of Cleaner Production, 418, 138079.
https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2023.138079
Fainstein, S and Gray, M (1996) , “Economic development strategies for the inner city: the need for governmental intervention”. The Review of Black Political Economy , vol. 24, issue 2/3, pp. 29-38.
Gemeente Beverwijk in cijfers en grafieken (bijgewerkt 2023!) | AlleCijfers.nl. (z.d.).
AlleCijfers.nl. https://allecijfers.nl/gemeente/beverwijk/
Porter, M (1995), “The competitive advantage of the inner city”. Harvard Business Review, may-june, pp. 55-71.
Spoorzone (z.d.) Spoorzone. https://www.spoorzonebeverwijk.nl/
Trends in sociale zekerheid en arbeidsmarkt in de Verenigde Staten: dit is wat je ervan leertadvies in arbeidsmarkt, onderwijs & economie. (2022, 18 oktober). Advies in arbeidsmarkt, onderwijs & economie. https://ap.lc/TQUZt
UWV (2022) Regio in Beeld Zuid -Kennemerland
IJmond Van pont tot park IJmuiden | Gemeente Velsen. (z.d.). https://www.velsen.nl/vanpont-tot-park-ijmuiden
World Happiness Report Data Dashboard | The World Happiness Report. (2022).
https://worldhappiness.report/data/
IJmuidense staalfabriek krimpt al veertig jaar: “Ineens mocht je niet meer bij de hoogovens komen”. (z.d.). NH Nieuws. https://www.nhnieuws.nl/nieuws/257026/ijmuidensestaalfabriek-krimpt-al-veertig-jaar-ineens-mocht-je-niet-meer-bij-de-hoogovenskomen