PUUR HET FRYSLÂN GEÏNSPIREERD DOOR EEN OUDE ZEE
bewaar r exemplaa 2022
regiokrant WWW.OUDEZEE.NL
Arcadia
VOOR CULTUUR ZIT JE GOED IN FRYSLÂN P. 4
De wadden
NIET VOOR BANKZITTERS, BINGEWATCHERS, BETONVRETERS, BINNENBLIJVERS OF MENSEN DIE NATUUR VIES VINDEN. P. 8
EN VERDER /// ARCADIA /// ACTIEF IN NOARDWEST /// ELFSTEDEN /// WATER /// EVENEMENTENPROGRAMMA IN NOARDWEST FRYSLÂN EN MEER!
PUUR
OOSTEREND LIES
HOORN
FORMERUM LANDERUM MIDSLAND BAAIDUINEN
MODDER PA
WIERUM NES
uyt land TERNAARD
GEÏNSPIREERD DOOR EEN OUDE ZEE
HOLWERD
LI
OOSTERNIJKERK
legen
HANTUMHUIZEN
NIAWIER
HANTUM
METSLAWIER
BRANTGUM
BLIJE
WETSENS
FERWERT HEGEBEINTUM
Franeker
MARRUM
BORNWIRD
GINNUM REITSUM JISLUM
HALLUM
OUDEBILDTZIJL
DAMWÂLD
ALDTSJERK BRITSUM
BITGUM BITGUMMOLE
MENAAM
DONGJUM SCHALSUM
PEINS
HERBAIJUM
MIDLUM
harlingen
HITZUM
uyt land
WJELSRYP
HOLWERD TZUM
BAAIUM
HANTUM
ARUM
FERWERT HEGEBEINTUM
LOLLUM
WIERUM
ZURICH
WAAKSENS
OUDEBILDTZIJL
WONS
HOLWERD HALLUM
SCHRAARD
ALDE LEIE
BLIJE HIJUM
uyt land
Greid hoeke
VROUWENPAROCHIE FEINSUM FERWERT HEGEBEINTUM
HICHTUM
WÂNSWERT HANTUM
BURDAARD Bolsward
HIDAARD NIAWIER
ALLINGAWIER IDSEGAHUIZUM PIAAM
TIRNS
NIJLAND
YSBRECHTUM
TJERKWERD
BORNWIRD
WOLSUM
FOLSGARE
REDUZUM
EASTERWIERRUM
OOSTRUM
TERSOAL
WÂLTERSWÂLD
GAUW Greidhoeke GOËNGA
BROEKSTERWÂLD Zien, doen
sneek EE
en beleven
OPEINDE OUDEGA
ZOUTKAM
EE DE WILGEN
DE VEENHOOP
VVV
POPPENWIER
UytlandSIBRANDABUORREN DRIEZUM DAMWÂLD SCHARNEGOUTUM
NIJEGA EARNEWÂLD
Toeristisch informatiepunt ENGWIERUM
RAERD BOAZUMANJUM DEARSUM
DE TIKE
Zien, doen en beleven
OOSTRUM
REAHÛS
RINSUMAGEAST METSLAWIER
WETSENS
EXMORRA
LYTSEWIERRUM
VIERHUIZEN
WARTEN
LAUWERSOOG
LIOESSENS RIEN
MORRA legenda
EASTERMAR GARYP
Greidhoeke
DOKKUM
ITENS
EASTEREIN OOSTERNIJKERK SIBRANDAHÛS
WIRDUM
WYTGAARD
SUMAR
SUWÂLD
ANJUM
Uytland WERGEA
METSLAWIER WEIDUM
WETSENS
BRITSWERT WIUWERT
RAARD
BRANTGUM
MAKKUM
JELLUM
BEARSNIAWIER
MANTGUM
MODDERGAT PAESENS
NES BORNWIRD HINNAARD
WOMMELS LICHTAARD
JISLUM BURGWERD HANTUMHUIZEN
SCHETTENS
LONGERHOUW
LTOENAE
NAPAROCHIE
GINNUM TERNAARD REITSUM
BAARD EASTERLITTENS
IENS
KÛBAARD
PINGJUM
CORNWERD
HÚNS
JORWERT
SPANNUM BRANTGUM
BLIJE
KIMSWERD
WITMARSUM
HILAARD
BURGUM
HEMPENS
MORRA legenda
JISTRUM KOO
LAUWERSOOG
TYTSJERK
LIOESSENS GOUTUM
OOSTERNIJKERK
WINSUM
ACHLUM
MARRUM
BLESSUM BOKSUM
HANTUMHUIZEN
NOARDBURGUM
leeuwarden
DEINUM
TERNAARD
FEANWÂLDSTERWÂL RYPTSJERK
MODDERGAT PAESENS NES
DRONRYP
FEANWÂLDEN
HURDEGARYP
MARSUM
SKINGEN
ZWAGERBOSCH TWIJZELERHEIDE
GYTSJERK
LEKKUM SNAKKERBUREN
WIERUM
franeker
WIJNALDUM
DE WESTEREEN
JELSUM
INGELUM
RIED
SEXBIERUM PIETERSBIERUM
WYNS
KOLLUMERZW
DE FALOM
READTSJERK OENTSJERK MÛNEIN
KOARNJUM
BERLTSUM
OOSTERBIERUM
WESTE
highl
BROEKSTERWÂLD STIENS
TZUMMARUM
DRIEZUM WÂLTERSWÂLD
FEINSUM
SINT ANNAPAROCHIE
WIER
MINNERTSGA
RINSUMAGEAST
BURDAARD
VROUWENPAROCHIE
Harlingen
SIBRANDAHÛS
HIJUM
ALDE LEIE
OOSTRUM
DOKKUM
WÂNSWERT
NIJ ALTOENAE
SINT JACOBIPAROCHIE
RAARD
LICHTAARD
LAUWERZIJ
grou
KORTEHEMMEN BOORNBERGUM
KOLLUMERPOMP
JIRNSUM
VIERHUIZEN
MUNNEKEZIJL ULRUM NIJ BEETS WARFSTERMOLEN
WESTERGEEST
highlights
BEETSTERZ AKKRUM
TRIEMEN OUDWOUDE TERHERNE
Fonteinen
NES
KOLLUM ALDEBOARN
NIEKERK ZOUTKAMP
PIETERZIJL
BURUM HOUWERZIJL
TIJNJE VISVLIET ALDTSJERK GRIJPS STIENS RAARD LICHTAARD DE FALOM informatiepunt kidsfun DEDGUM BLAUWHUIS Toeristisch GINNUM DOKKUM ENGWIERUM TERWISPEL ABBEGA PARREGA REITSUM LIP DE WESTEREEN READTSJERK OOSTHEM GAAST MODDERGAT GREONTERP LAUWERSOOG BUITENPOST WESTHEM TERKAPLE BRITSUM PAESENS WYNS OPPENHUIZEN WIERUM OENTSJERK MÛNEIN GOINGARIJP IJLST JISLUM HIESLUM LAUWERZIJL SIBRANDAHÛS musea VVV GORREDIJK FERWOUDE GERSLOOT NES AKMARIJP UITWELLINGERGA ZWAGERBOSCH KOARNJUM SUM HALLUM GYTSJERK VEGELINSOORD MUNNEKEZIJL TWIJZELERHEIDEKOLLUMERPOMP TJALLEBERD GERKESKLOOSTER LUXWOUDE WÂNSWERT JUTRIJP STROOBOS HASKERDIJKEN LUINJEBERD BITGUM FEANWÂLDEN OUDEGA JELSUM natuur NIEUWEBRUG LUTJEGAST RINSUMAGEAST DRIEZUM BITGUMMOLE TERNAARD BURDAARD TWIJZEL WARFSTERMOLEN LIOESSENS WÂLTERSWÂLD OOSTERNIJKERK FEANWÂLDSTERWÂL WESTERGEEST HIJUM DAMWÂLD INGELUM LEKKUM ANJUM KOMMERZIJL MORRA bezienswaardigheden HANTUMHUIZEN RYPTSJERK NOARDBURGUM SNAKKERBUREN SEBALDEB AUGUSTINUSGA PIETERZIJL KOLLUM OUDWOUDE SUM NIAWIER TRIEMEN HURDEGARYP HANTUM JISTRUM KOOTSTERTILLE MENAAM MARSUM GROOTEGAST BROEKSTERWÂLD VIERHUIZEN BURUM Uytland Fonteinen Staten en stinzen ULRUM METSLAWIER TYTSJERK SURHUIZUM NIEZIJL VISVLIET ANTGUM DROGEHAM VEENKLOOSTER ALDTSJERK GRIJPSKERK IENS KOLLUMERZWAAG DOEZUM DE FALOM strand Greidhoeke kidsfun WETSENS BURGUM YP DE WESTEREEN READTSJERK NIEKERK DEINUM BUITENPOST BRITSUM WYNS OENTSJERK MÛNEIN ZOUTKAMP HOUWERZIJL vogels spotten Zien, doen en beleven musea HARKEMA BORNWIRD ZWAGERBOSCH KORNHORN BLESSUM BOKSUM OOSTRUM KOARNJUM EE SURHUISTERVEEN GYTSJERK TWIJZELERHEIDE SUMAR HEMPENS SUWÂLD GOUTUM GERKESKLOOSTER RAARD STROOBOS FEANWÂLDEN EASTERMAR JELSUM OPENDE Toeristisch informatiepunt natuur DOKKUM LUTJEGAST ENGWIERUM NOORDWIJK TWIJZEL GARYP FEANWÂLDSTERWÂL HILAARD JELLUM NIEKERK LEKKUM LAUWERZIJL SIBRANDAHÛS BOELENSLAAN bezienswaardigheden HÚNS RYPTSJERKVVV NOARDBURGUM SNAKKERBUREN SEBALDEBUREN BEARS OLDEKERK AUGUSTINUSGA KOLLUMERPOMP MUNNEKEZIJL HOUTIGEHAGE WERGEA HURDEGARYP NU WIRDUM WARTEN JISTRUM KOOTSTERTILLE DE TIKE GROOTEGAST Staten en stinzen RINSUMAGEAST DRIEZUM TYTSJERK WARFSTERMOLEN WEIDUM JORWERT ROTTEVALLE MARUM SURHUIZUM WÂLTERSWÂLD WYTGAARD WESTERGEEST NIJEGA DAMWÂLD DROGEHAM BAARD DOEZUM KOMMERZIJL TTENS strand OPEINDE
MARRUM
uyt land
legenda LEGENDA
VEENKLOOSTER KOLLUMERZWAAG
highlights HIGHLIGHTS
leeuwarden
KIJK VOOR ALLE TIPS IN NOARDWEST FRYSLÂN OP: WWW.OUDEZEE.NL
highlights
inhoud REGIOKRANT 2022
4 Arcadia 7 Cultuur en historie in Puur Noardwest Fryslân 8 Wadden 9 Ontdek de Wadden in Puur Noardwest Fryslân 13 Evenementen in Noardwest Fryslân 15 Water 17 Mens en het water in Noardwest Fryslân 18 Elfsteden 19 Harlingen en Franeker 20 Wouden 21 Staten, stinzen en tuinen: de wouden op zijn Noardwest Fries!
COLOFON Deze uitgave is ontwikkeld door Visit Friesland in samenwerking met Toeristisch Platform Bestemming Noardwest en wordt huis-aan-huis verspreid in de regio Noardwest Fryslân. Samenstelling: Visit Friesland en Toeristisch Platform Bestemming Noardwest. Redactie en beeld: Visit Friesland en Toeristisch Platform Bestemming Noardwest. Coverfoto: Karin de Boer. Vormgeving: Frans van Dam (bliidd.nl). Advertenties: Ying Media Sneek (yingmedia.nl). Productie: Ying Media Sneek (yingmedia.nl) Niets in deze uitgave mag worden gekopieerd zonder voorafgaande toestemming van de uit-
Welkom in Puur Noardwest Fryslân Het Fryslân geïnspireerd door een oude zee
Noardwest Fryslân, het pure Fryslân dat is gevormd door een oude zee, is een plek als geen ander. Geniet van het landschap gevormd door terpen en dijken. Daar waar eb en vloed eeuwenlang vrij spel hadden is nu vruchtbare grond waarvan de heerlijkste producten geoogst worden. Een kustgebied waar de eerste bewoners het aandurfden langs de open zee op terpen te leven. Waar dijken werden gebouwd om de ontstane dorpjes en hun vee en bezittingen te beschermen tegen het water, waardoor ook wonen onder de zeespiegel mogelijk werd. Onmogelijk om als individu te realiseren. De noodzaak om samen plannen te maken en die samen te voeren tekent het karakter van de inwoners nog altijd. Ontdek parels van dorpen met rustieke kerken, waar de tijd stil even stil lijkt te staan. Ervaar als fietser of wandelaar een paradijs van rust en ruimte. Vaar door de vele waterwegen die met elkaar en de Waddenzee verbonden zijn. Zie dat de nacht nog echt donker is en luister naar de stilte. Ontdek de historische staten en stinzen, de vele culturele bezienswaardigheden, de bruisende steden en waar de wereldberoemde schilder Rembrandt trouwde. Slapen in een oude vuurtoren of een andere bijzondere locatie? In een prima B&B in of rond een van de gezellige Elfsteden? Genieten van de heerlijkste gerechten bereid van lokale producten? Dat kan allemaal. Noardwest Fryslân
biedt veel voor een vakantie of een dagje weg. Ontdek alle Parels. Er worden meerdere (streek)talen in de regio gesproken. Hoe leuk is het om onderweg aangesproken te worden in het Harlingers, Franekers, Bildts of uiteraard het Fries. Het is voor de inwoners heel gewoon om ook onbekenden te groeten. Groet gerust terug in uw eigen taal! Meer inspiratie, informatie, tips en evenementen zijn te vinden op www.oudezee.nl. Of ontdek ze bij een van de vele Toeristische Informatie Punten (TIP’s) en bij de VVV in het gebied. Op de website staan de locaties.
gever. De gegevens in dit magazine zijn met zorg samengesteld. Ten aanzien van de juistheid kan echter geen aansprakelijkheid worden aanvaard. De uitgevers achten zich slechts gehouden tot verbetering in de eerstvolgende editie.
VOLG ONS OP SOCIALE MEDIA! OUDEZEE
PUUR NOARDWEST FRYSLÂN
OUDEZEE
REGIOKRANT 2022
3
Arcadia barst dit jaar honderd zomerdagen lang uit haar voegen met lokaal en internationaal moois rondom de vraag ‘In wat voor wereld wil jij wonen?’. Die vraag stellen we aan jou, als voorouder van de komende generaties. Als toekomstig oerpake of oudtante. In Arcadia zetten we daarom iedere drie jaar voorstellingen, exposities en mienskip in om een stukje van het antwoord te vinden. Met een wandelend bos in stadse straten, drama’s op Friese kliffen, kunstwerken in het park, dansers in verlaten loodsen, muziek tegen eenzaamheid of discussies op eigen bodem. Groots en klein, gratis en betaald… Voor het hele gezin, of juist een beleving voor jou alleen. Dus bezoek Arcadia en raak ontroerd, word blij, wees verbaasd, nieuwsgierig of zelfs boos. Verwonder je. Want al die belevingen dragen bij aan nieuwe ideeën. Ze helpen om op een andere manier naar de wereld kijken.
100 dagen voorstellingen exposities mienskip
4
WWW.OUDEZEE.NL
Bosk
IIS
Honderd dagen lang kleurt steeds opnieuw een ander deel van de binnenstad van Leeuwarden groen. Er lopen namelijk meer dan duizend grote en kleine bomen door de stad. Dit ‘wandelende’ bos geeft de bomen – en daarmee de natuur – een stem: wat kunnen we leren van bomen en hoe kijkt het bos naar de mensenwereld? In het wandelende bos gebeurt van alles, het is altijd in beweging. Bewoners, bedrijven en (inter)nationale kunstenaars dragen daaraan bij. Het bos speelt zo met je zintuigen en zorgt dankzij de inzet van honderden vrijwilligers voor een nieuw wortelnetwerk van verbinding.
IIS is het mienskipsproject van Arcadia. Laat je verrassen door de creativiteit en dompel je onder in de mienskipskultuer die nergens zo voelbaar is als bij de IIS-projecten.
Bosk is overigens meer dan een indrukwekkende, bewegende kunstinstallatie. Het is een kunstproject dat met een bomvol programma van voorstellingen en exposities de aandacht vestigt op de noodzaak om anders naar de relatie tussen mens en natuur te kijken. Van een zomerschool voor Leeuwarder wijken, een Bosk-journaal voor basisscholieren en een Fluistertuin vol inspiratie, tot een spetterende percussieshow en dansvoorstellingen die je van je sokken blazen.
IIS gaat over ijs als verbinder, want zodra het vriest komen we massaal in actie om er samen voor te zorgen dat iedereen het ijs op kan. Maar tegelijkertijd zijn de ijsbanen een symbool geworden voor de klimaatcrisis. Alle IIS projecten zijn gemaakt vanuit de mienskip, bijvoorbeeld door een dorp, wijk, stad of vereniging in combinatie met één of meerdere kunstenaar. IIS bestaat uit theatrale routes, exposities, voorstellingen en culturele manifestaties die leiden tot bijzondere ontmoetingen en waardevolle gesprekken. De projecten, al meer dan dertig, zijn verspreid door Fryslân, fan Bûtenpost oant Aldegea en fan Warkum oant Eastermar.
Friesland
als culturele hotspot We stappen bewuster door de deur naar buiten. We kijken anders naar hoe we in onze omgeving voortbewegen. We zoeken naar ruimte en een ander uitzicht. We staan stil en kijken vooruit, zodat we ook over 50 jaar nog kunnen zingen, dichten, schilderen en dansen in ons landschap.
Paradys De bossen van Oranjewoud zijn het decor van de bijzondere kunsttentoonstelling Paradys. In en rondom voormalige landgoederen, vorstelijke tuinen en idyllisch natuurschoon ontdek je het werk van gerenommeerde kunstenaars. Waar anders is beeldende kunst zo op haar plek dan in deze bijzondere, maar ook historisch beladen omgeving? Paradys brengt beeldende kunst uit alle hoeken van de wereld naar Oranjewoud en omgeving om deze idylle uit te dagen. Curator Hans den Hartog Jager nodigt 13 internationale topkunstenaars uit om voornamelijk nieuw werk te maken, geïnspireerd door de omgeving en de rijke geschiedenis van Oranjewoud. Alles is mogelijk: van kritisch commentaar op de buitenwereld en de macht die deze plek heeft geschapen tot pogingen om een plek als Oranjewoud nog mooier te maken.
Het is de wereld niet ontgaan dat er sinds 2018 een culturele hotspot bij is. Het Friese landschap is een galerie voor permanente en tijdelijke kunstuitingen. Van een verscholen vogelkijkhut met de imaginaire vogels van O.C. Hooymeijer tot de grootste beeldentuin van Europa, de 11fountains in de elf steden. Ze combineren de eigenzinnige Fryske cultuur met de hang naar vrijheid om je te uitten op een manier die bij jouw past. Even stilstaan bij ‘Wachten op Hoog water’ en de andere kunstwerken van Sense of Place, die ons bewuster laten kijken naar dat prachtige Unesco Werelderfgoed de Waddenzee. Voor haar inwoners gewoon geworden, voor de bezoeker een wereld van verwondering. We mogen trots zijn, grutsk, op het culturele erfgoed van Fryslân. Of je nu het Jopie Huisman museum of schoolplaten museum bezoekt, een nachtje in een kerk slaapt of liever naar de graffiti art van Writers Block tuurt. Cultuur zit in ons allemaal. Ga eropuit. Zie. Hoor. Voel. Kunst.
Kijk voor nog meer moois op pagina 12 of ga naar arcadia.frl
PUUR NOARDWEST FRYSLÂN
www.friesland.nl/cultuur
REGIOKRANT 2022
5
SUPPEN DOOR DE BINNENSTAD
FOTO: JACOB VAN ESSEN
FOTO: JACOB VAN ESSEN
FOTO: ARCADIA
BOSK, ONDERDEEL VAN ARCADIA
KLEINE KERKSTRAAT
Magische Momenten in Leeuwarden Leeuwarden barst zoals vertrouwd van de bijzondere evenementen. Een wandelend bos, vliegende dansers, prachtige tentoonstellingen en nog veel meer ontdek je dit jaar in de Friese hoofdstad!
À la campagne Velden met klaprozen, lieflijke kusten en bloeiende boomgaarden. Tot en met 17 juli toont het Fries Museum een kleine honderd schilderijen en tekeningen uit de topcollectie van Museum Boijmans Van Beuningen. Dwaal door de prachtige landschappen van onder andere Cézanne, Monet, Maris en Van Gogh. Publiekslievelingen en onontdekte schatten tonen de invloed van het Franse licht in de 19deeeuwse schilderkunst.
Proef de stad
Je bezoekje aan Leeuwarden is niet compleet zonder de stad ook écht geproefd te hebben. Want naast bijzondere monumenten, knusse winkelstraatjes en street art in alle vormen en maten is de historische binnenstad ook een heerlijke plek voor een hapje eten of een biertje aan de gracht.
FOTO: MITCH DE PON
Dit jaar staat Leeuwarden namelijk honderd dagen lang in het teken van cultuur. Nadat de stad in 2018 de titel van Culturele Hoofdstad van Europa droeg, is er een vuurtje aangewakkerd dat de komende jaren voor vele creatieve uitspattingen zorgt. Onder de noemer Arcadia komen weer vele kunstenaars en creatievelingen in beweging. Een greep uit de meest veelbelovende projecten:
STREET ART
BOSK
Restaurant Proefverlof vind je in de roemruchte Blokhuispoort, dat tot 2007 nog dienst deed als gevangenis. Tegenwoordig is dit imposante gebouw omgetoverd tot culturele broedplaats, met creatieve ondernemers, een bibliotheek, pop-up winkels en dus uitstekende horeca. Bij Proefverlof is het heerlijk vertoeven op het terras aan de gracht, maar check ook bijzondere mogelijkheden zoals cel-dining, aanschuiven aan de inmate-tafel en (letterlijk) geboeid eten.
100 dagen lang kleurt het hart van Leeuwarden groen. Van 7 mei tot en met 14 augustus lopen er namelijk meer dan 1000 (ja, duizend!) grote en kleine bomen door de binnenstad. Het wandelende bos geeft de bomen - en daarmee de natuur - een stem: hoe kijkt het bos naar de mensenwereld? Bosk vestigt de aandacht op de noodzaak om anders naar de relatie tussen mens en natuur te kijken.
Ook de moeite van het ontdekken waard: De Brouwerij aan het Wilheminaplein! In dit historische pand versterken de brouwketels en sierlijke plafonds de ambiance. In de Brouwerij kun je niet alleen lekker eten en drinken. In dit voormalig koetshuis vind je tevens luxueuze hotelkamers: de arbeidersof elitesuites zijn knus en ouderwets.
Meer inspiratie voor je uitstapje naar Leeuwarden? Kijk op visitleeuwarden.nl voor inspiratie, highlights, verrassende manieren om de stad te ontdekken en een up-to-date overzicht van alle activiteiten in en om de stad.
6
WWW.OUDEZEE.NL
Tip THEATER TOL 21, 22 en 23 april Deze voorstelling vliegt je aan alle kanten voorbij via straten en stegen door de hele Leeuwarder binnenstad. De unieke beleving die zich volledig in de lucht afspeelt, is gratis te zien op 21, 22 en 23 april. Laat je verwonderen door engelen die zich bewegen tussen hemel en aarde, fietsers die op grote hoogte door de lucht trappen, dansers die opstijgen en nog veel meer.
DIT IS EEN ADVERTORIAL VAN .nl
gaia
SAMEN KUNNEN WE DE VERANDERING MAKEN!!
Cultuur en historie in puur noardwest fryslân
7 m doorsnee die in de in de Martinikerk in Franeker te bewonderen zal zijn. Ook in theater De Koornbeurs is er van alles te zien en te beleven. Kijk voor de meest actuele informatie op oudezee.nl/ evenementenkalender
FIETSROUTE TIP!
Beleefroute
Beesten bende Ga mee op fietsavontuur met vertelster Bauck Poppema, een stoere Laat-Middeleeuwse dame die in de prestigieuze Hemmemastate te Berlikum woont. Zij gidst ons langs Marsum, Bitgum, Berltsum, Ingelum en Wier. Onderweg hoor je de smeuïgste verhalen over Schieringers en Vetkopers, staten en stinzen én - jawel - katten en hûnen. Wat dat allemaal te betekenen heeft? Fiets mee! oudezee.nl/routes
PUUR NOARDWEST FRYSLÂN
OUDEBILDTDIJK
FOTO: HANS MENNINGA
PC KAATSEN IN FRANEKER
Cultuur en historie. Dat is precies waar het land van de oude zee door gevormd zijn. Laat je meevoeren door de bijzondere verhalen uit de rijke geschiedenis van Noardwest Fryslân en waan je tot soms wel honderden jaren terug in de tijd. Ontdek de verhalen in een van de vele musea of ga zelf op pad en laat je, net als de vele kunstenaars die zich in de regio gevestigd hebben, inspireren door eindeloze luchten en het fantastische uitzicht. altijd populaire kaatsen stamt al uit de 12e eeuw. Bezoek ook eens het Keatsmuseum in Franeker en leer wat een ‘triktrak’, een ‘sitbal’ of een ‘boppeslach’ is.
De historische Oudebildtdijk langs de Friese Waddenkust in Noardwest Fryslân biedt een dijk van een verhaal. Deze markante dijk met zijn typische dijkhuisjes en monumentale boerderijen is de langste straat van Nederland. Een plek waar imposante wolkenpartijen, zonsondergangen en een sterrenhemel die elkaar in schoonheid en verwondering afwisselen. Hier vind je veel galerieën. Al eeuwen voelen kunstenaars zich aangetrokken tot dit weidse landschap. Ook nu nog laten kunstenaars zich inspireren door de natuur en cultuurhistorische waarde van de omgeving van de Oudebildtdijk. Zoals de Bilkerts het zeggen: ‘ant kikes’!
Ook het fierljeppen is een sport met rijke historie in onze regio. In vroeger tijden was het simpelweg een vervoersmiddel voor de boeren om van het ene weiland naar het andere te komen. Nu worden er in Nederland officiële wedstrijden georganiseerd, de belangrijkste het Frysk Kampioenschap. Dat wordt ieder jaar in Winsum versprongen.
Arcadia in Noardwest Fryslân Ook Noardwest Fryslân kent hoogtepunten in het Arcadia programma. In de zomer kun je luisteren naar prachtige verhalen in nog mooiere tuinen in het kader van de activiteit ‘Paradijselijke tuinen’. Laat je verrassen op plekken die anders niet toegankelijk zijn.
“EEN LAND VOL RUST, SFEER EN CHARME, BEPAALD DOOR HET HELDER GOUDEN LICHT, ZOALS MEN DAT AAN DE ZEEKANT VINDT.” Rembrandt van Rijn
Wist je dat in het dorp St.-Annaparochie de wereldberoemde schilder Rembrandt van Rijn op 22 juni 1634 met zijn grote liefde Saskia trouwde? Rembrandt schetste het Bildt toen hij er om de hand van zijn muze vroeg. In de Van Harenskerk zijn nog elementen terug te vinden uit de tijd waarin het huwelijk plaatsvond.
FOTO: FOPPE ERRIT DE VRIES
In Franeker vinden meerdere activiteiten plaats. Op 6 mei is er het kinderwetenschapsfestival Expeditie Next. Dit is tevens de aftrap van een heel bijzondere reizende expositie met diverse activiteiten rondom een wereldbol met maar liefst
FOTO: HANS MENNINGA
MUSEUM HET HANNEMAHUIS IN HARLINGEN
BEELD REMBRANDT EN SASKIA BIJ DE VAN HARENSKERK
Kaatsen en fierljeppen Viel het je al op dat de mensen in Noardwest Fryslân er zo afgetraind uitzien? Scherp opgemerkt! In deze regio ligt de bakermat van sporten met een rijke historie. Het kaatsen bijvoorbeeld; een typisch Friese sport omgeven met veel historie en traditie. Het nog
Tussen 12 mei en 9 juli zijn er op de ijsbaan in Wergea diverse opvoeringen van het spektakelstuk “Ûnder Wetter”, een productie van het professionele theatergezelschap Tryater, waarbij op een eigen wijze meerdere actuele thema’s behandeld worden. Op Koehoal vindt van 16 tot en met 19 juni het midzomerwaddenconcert ‘De Oergang” plaats. Samen met Sytze Pruiksma en Eric Vloeimans speelt fanfarekorps ‘Blaast de Bazuin’ van Tzummarum onder leiding van dirigent Marten Miedema letterlijk op het Wad. De unieke locatie en elementen staan borg voor een onvergetelijke ervaring. Kijk voor de meest actuele informatie op
OUDEZEE.NL/EVENEMENTENKALENDER REGIOKRANT 2022
7
wadden dagje wellness
Het Waddengebied omvat zoveel meer dan alleen de beroemde Waddeneilanden. We hebben het over het grootste getijdengebied ter wereld en dus niet voor niets een UNESCO Werelderfgoed. Nergens anders is zo een gebied te vinden, van de kust tot de eilandstranden aan de Noordzee, dit is dé plek voor ontspanning: van kuuroord voor vreemde vogels tot trekpleister voor festivalgangers. Laarzen aan en gaan. Let op: niet geschikt voor bankzitters, bingewatchers, betonvreters, binnenblijvers of mensen die natuur vies vinden. De eb en vloed regeren hier en vormen geulen, gleuven en vlaktes, die het landschap veranderen waar je bij staat. Bij laagwater ontstaat er nog iets bijzonders: een wandelroute over de bodem van de zee. Vanuit verschillende dorpen trotseer je samen met een gids de koele blubber, om stap voor stap een Waddeneiland te bereiken. Maar het is de reis waar het om gaat. Onderweg ervaar je hoe stil het is als de zee wegtrekt en de bodem tot leven komt, schelpdieren, wormpjes, vogels en zeehonden noemen dit hun thuis. De zilte smaak van schelpdieren en zeeplanten inspireert koks om unieke gerechten neer te zetten, samen met producten van de lokale boeren. Potige aardappelen uit de Friese klei, spierwitte bloemkolen, knapperige zeekraal, zilt lamsoor en oerverse oesters brengen de smaken van het wad op tafel. Net als de oester heeft ook de Friese kust een aantal parels voor je:
8
WWW.OUDEZEE.NL
• D e verhalenroutes en kunstwerken van Sense of Place maken het onzichtbare zichtbaar. Langs de kust richten ze de spotlight op de gemalen, terpen, kwelders en het boerenland dat voor ons zo gewoon lijkt. Sense of Place laat ons met andere ogen kijken naar het waddengebied.
• Elk jaar komen hier ongeveer twaalf miljoen trekvogels op bezoek. Vogelliefhebbers uit heel Europa volgen in hun voetsporen. Daar turen hun verrekijkers de buitendijkse kweldergebieden af op zoek naar de mooiste en meest zeldzame fladderaars. • Blijf gerust even hangen op de wadden tot de zon ondergaat, want naast een schitterende zonsondergang heeft het donker ook een verrassing voor je. Met twee Dark Sky parken heeft Friesland de donkerste plekken van Nederland. • D uinen kennen we natuurlijk vooral van de eilanden, maar wist je dat Appelscha een twintig meter hoge stuifduin heeft? Daarbovenop staat de 33 meter hoge Bosbergtoren vanaf waar je de eilanden kan zien bij helder weer. Alleen de Vuurboetsduin op Vlieland en de Kaapsduin op Terschelling zijn hoger, maar die hebben dan weer geen toren.
Ontdek de wadden in puur noardwest fryslân
Van Den Helder tot Denemarken, van Schiermonnikoog tot Harlingen, nergens is zo’n uitgestrekt en gevarieerd gebied te vinden als de Wadden. Kom buitendijks en binnendijks eens kijken naar de vele soorten trekvogels die foerageren in het gebied. NATUURGEBIED NOARDERLEECH
FOTO: STICHTING HISTORISCHE ZEILVAART HARLINGEN
dit mag je niet missen Bezoek het natuurgebied het Noarderleech en laat je vullen met de leegte. Het Kweldercentrum Noarderleech is de uitvalsbasis voor het maken van lange wandelingen, boeiende excursies en mooie wadlooptochten. Een ontmoetingsplek voor verhalen en belevenissen uit het kwelderland en rustplaats voor fietsers langs de dijk.
Noardwest Fryslân, het pure Fryslân, is al duizenden jaren verbonden met het Waddengebied en heeft een grote bijdrage geleverd aan de vorming van het gebied. Langzaam werd het ‘opgebild’ door het afzetten van slib tijdens de getijden. Een door de mens geschapen land achter dijken. Daarachter oude vissersdorpjes en de haven van Harlingen als opstap naar de eilanden. Met buitendijks zilte natuur en binnendijks een bijzonder aanbod: weidse landschappen, horizon, duisternis en stilte. Op de bodem van de oude zee, eigenzinnig en vrij. De vaargeulen worden nog altijd gebruikt om goederen te transporteren, toeristen en eilanders met veerboten naar de Waddeneilanden over te zetten. Ontdek het Wad en haar bewoners en vaar mee met een van de historische schepen van
de Bruine Vloot, opstappen kan vanuit Harlingen en Franeker. Of je nu een dag wilt zeilen of wat langer op het water wil zijn: er zijn volop mogelijkheden. Maar neem je de tijd en kijk je zorgvuldig, dan zie je nog veel meer aan de binnenkant van de zeedijk. Naast zeehonden spotten op het Wad, zijn er ook heel veel soorten vogels te spotten. Doe voorzichtig, houd er rekening mee dat vogels snel schrikken van beweging en bekijk ze op gepaste afstand van de zeedijk of vanuit het vogelkijk plateau bij Zwarte Haan. Ontdekken, ervaren en onderzoeken worden beloond. Vergeet niet een goede verrekijker mee te nemen. Als je je omdraait kun je ontdekken wat de binnenkant van de dijk allemaal te bieden heeft. Ook daar zijn veel vogels, planten en ander moois te zien. En luister vooral goed naar de wind, de vogels en de stilte.
FOTO: PIET JETSE HEERINGA
DE WADDEN, EIGENZINNIG STIL
WAADFISKER
WANDELROUTE TIP!
FRIESLAND BUITENDIJKS (8,6 KM)
Deze route voert je over de rechte paden door het typische Bildtse landschap en langs of door het prachtige natuurgebied Noarderleech; één van de grootste kwelders van Europa en ooit het werkterrein van de slikwerkers. oudezee.nl/routes
OUDEZEE.NL/ WADDENKUST PUUR NOARDWEST FRYSLÂN
REGIOKRANT 2022
9
Een heerlijk ei voor een eerlijke prijs Vers van onze boerderij. Vanuit ons eigen geregistreerde pakstation verkopen wij eieren aan huis en leveren aan restaurants, zorginstellingen, winkels, etc. Oant sjen bij Pieter en Tjitske Fam. Sijbesma
Franekerweg 2 8804NA Tzum 0644388080
Aerden Plaats bezoekerscentrum museum en theetuin
bioboerpieter@live.nl www.bioboerpieter.nl
~~~~~~~~~~~~~~~~
Tot 1 oktober open van 10.30 - 16.30 uur alle dagen behalve dinsdag
NL-BIO-01
VRIJ ENTREE! ~~~~~~~~~~~~~~~~
Ds. Schuilingstraat 4 9078 WD Oude Bildtzijl www.aerdenplaats.nl
KAA S • NOTEN • WIJN • KADO ’S NATUURVOEDING • SUPPLEMENTEN
OC K I N GAHI EM 12 • 8 8 01 KT FRANEKER OC K I N GAHI EM 12 • 8 8 01 KT FRANEKER T • 0517- 39 56 56 T • 0517- 39 56 56 E • I N FO@JEL L EM AS PEC I ALITEITEN.NL E • I N FO@JEL L EM AS PEC I ALITEITEN.NL
O CKI NGA H I E M 12 • 8 8 0 1 K T F RAN EK ER T • 0 5 17 -39 5 6 56 WWW.JELLEMASPECIALITEITEN.NL WWW.JELLEMASPECIALITEITEN.NL E • I NFO @JE LLE MA SPE CI AL I T EI T EN . N L
Sl epvaren
op de Friese meren vanuit Earnewâld
Genieten in het hart van de Friese Havenstad Harlingen bij Grand Café Hotel Zeezicht of Boutique Hotel de Eilanden!
Daar waar land en zee elkaar ontmoeten! Meer informatie?
www.hotelzeezicht.nl • www.hoteldeeilanden.nl *
Verhuur tot 20.00 uur
Een sloepentocht is heerlijk genieten. Onder het genot van een hapje en drankje vaart u rustig door het Nationaal Park De Alde Feanen. Een geheel andere wereld en toch dichtbij.
Het is mogelijk om een (meerdaags) arrangement geheel naar uw wensen samen te stellen. Of toegespitst op een uitje met vrienden of collega’s.
Verhuur van:
• Luxe sloepen • Toer- /visboten • Polyvalken • Elektrische fietsen • Vakantiewoningen
Reserveer nu op www.aldefeanen.com of 06 44 37 89 89 Adres: De Stripe 22 - 9264 TW Earnewâld/Eernewoude
Boerderijwinkel Dykstra State Het adres voor lokaal en duurzaam voedsel!
Laat u verrassen door ons aanbod, verscheidenheid en de ruime opzet van de winkel.
Bitgumerdyk 24, 9036 VS Menaam www.friesvleespakket.nl
In de kerk te Wiuwert bevindt zich een grafkelder met mummies en een tentoonstelling over de Labadisten, Jean de Labadie, Anna Maria van Schurman, Maria Sibylla Merian en Hendrik van Deventer. Monumentale kerk met bijzonder origineel 18e eeuws interieur. Openingstijden April en Oktober: 11.00 uur t/m 15.00 uur Mei t/m September: 10.30 uur t/m 16.30 uur Entree volwassenen en kinderen vanaf 12 jaar en ouder € 4,00 p.p. Entree kinderen: Tot 5 jaar gratis en van 6 tot 12 jaar € 3,00 p.p. Groepen op afspraak, entree € 3,00 p.p. Adres: Terp 1, 8637 VH Wiuwert
www.mummiekelder.nl •
mummiekelder
100 dagen voorstellingen exposities mienskip
6,7,8 mei 2022 Diverse locaties
Opening Arcadia 6 mei – 13 augustus 2022 Diverse locaties
6 – 28 mei 2022 De Sluisfabriek, Drachten
Wanneer ga jij naar Arcadia? Check www.arcadia.frl
De Britse kunstenaar Luke Jerram laat met zijn installatie Gaia het publiek op indringende wijze de intense ervaring van astronauten beleven: een gevoel van ontzag, een diep besef van onderlinge verbondenheid, en van onze gedeelde verantwoordelijkheid om goed voor de aarde te zorgen. Gaia geeft het publiek de mogelijkheid om de aarde te bekijken zoals een astronaut haar ziet. Het kunstwerk is een verlichte bol, met een doorsnede van zeven meter.
The Underground is een gruizige, geestige en tragische voorstelling door Guy Weizman en het NITE ensemble. Onder leiding van Guy Weizman verandert De Sluisfabriek in een spectaculair, dansant en beeldend circus over het belang van gezien worden en de tragiek van het falen. Een show over mislukking, onzichtbaarheid, er toch niet toe doen en nutteloosheid. Welkom in club The Underground, waar vermaak en tragedie nooit ver van elkaar verwijderd zijn.
7 mei – 14 augustus 2022 100 tuinen in Friesland
7 mei – 7 augustus 2022 15 plekken in Fryslân
19 februari – 17 juli 2022 De Sluisfabriek, Drachten
Elke dag van Arcadia een nieuw verhaal beluisteren op steeds een andere, paradijselijke plek in Fryslân? Dat kan bij Uitgesteld geluk. De rode draad: de zoektocht naar schoonheid tijdens en na de huidige pandemie. Wat geeft ons moed, welke zaadjes planten we voor de toekomst? Schrijvers Annelies Verbeke, Elke Geurts, Etgar Keret (Israël), Gerda Blees, Joke van Leeuwen, Koos Tiemersma, Marek Šindelka (Tsjechië), Nyk de Vries, Pilar Quintana (Colombia), Thomas Verbogt en negentig andere auteurs schreven er allemaal een kort verhaal over.
Jonge kunstenaars pakken het podium tijdens BROEI. Bruisende, borrelende, eigenzinnige ideeën en plannen leiden tot vijftien performances die je laten zien wat hen bezighoudt. Fryslân geeft ze de ruimte en het podium om verhalen te vertellen op een manier die bij hen past, in een taal die zij spreken. Over wat hen beweegt, hoe ze naar zichzelf kijken, naar anderen en naar de wereld. Van voorstelling, film tot graffiti: het BROEIt in Arcadia!
De Franse impressionisten uit Museum Boijmans Van Beuningen vestigen zich tijdelijk in Leeuwarden. De tentoonstelling À la campagne laat zien hoe het licht een belangrijke rol speelde in de kunst; de zonnestralen schitteren op het water en vallen door de bladeren, en de wind danst op het doek. De schilderijen en tekeningen van onder meer Cézanne, Monet, Pissarro, Gauguin, Maris, Van Gogh, Sisley, Boudin en Weissenbruch tonen de ontwikkeling van deze ‘Franse blik’, van de school van Barbizon tot het (post)impressionisme.
De hele provincie bruist dit weekend van inspiratie, verrassing en verbeelding. Er zijn voorstellingen en exposities, er wordt gezongen, gedanst en er wandelen bomen door Leeuwarden. Kortom, vanaf 6 mei is Friesland de place to be! Geniet van het prachtige Woud der Stemmen, laat je verrassen door de ideeën van jonge theatermakers, bezoek een beeldend circus, of ga met je kinderen op onderzoek uit tijdens Expeditie Next. Dit weekend start Arcadia.
Gaia
Uitgesteld Geluk Broei
12
WWW.OUDEZEE.NL
The Underground
à la Campagne
Wanneer ga jij naar Arcadia? Check www.arcadia.frl
Evenementen Het bruist in het land op de bodem van een oude zee, Noardwest Fryslân, van leuke, bijzondere, unieke, en spannende evenementen en activiteiten! Naast eenmalige programma’s zijn er een aantal evenementen die jaarlijks plaatsvinden.
THE TALL SHIPS RACES, 14 T/M 17 JULI
SKS SKÛTSJESILEN, 30 JULI T/M 12 AUGUSTUS
APRIL
BILDSTE REMBRANDTMARKT, 6 AUGUSTUS
HARLINGEN ONGESCHUT, 10 SEPTEMBER
AUGUSTUS
09-04 APRIL EN SEPTEMBER
OPENING VLOOTDAG // HARLINGEN HEERLIJK HARLINGEN FOODTRUCK FESTIVAL // WILLEMSHAVEN HARLINGEN
MEI 01-05
OUWESYLSTER MARKT, STREEKPRODUCTEN MARKT // OUDEBILDTZIJL EXPEDITIE NEXT: HÉT NATIONALE WETENSCHAPSFESTIVAL // FRANEKER HT ZEILRACE (HARLINGEN/ TERSCHELLING) // WILLEMSHAVEN HARLINGEN FRANEKER OLDIES FESTIVAL MUZIEK FESTIVAL JAREN 50 - 60 -70 // CENTRUM FRANEKER FRIESE KUNSTROUTE LITTENSERADIEL // DIVERSE LOCATIES, LANGS KUNSTENAARS IN DE GEMEENTEN WAADHOEKE, LEEUWARDEN EN SÚD-WEST FRYSLÂN
06-05 12 EN 13 13 EN 14 15 EN 16
JUNI
03-08 06-08 06-08 07-08 10-08 20-08 20-08 31-08 T/M 03-09
SEPTEMBER N.T.B. 03-09 04-09 10-09 21-09 T/M 25-09
05-06 18-06
OUWESYLSTER MARKT, STREEKPRODUCTEN MARKT// OUDEBILDTZIJL
OKTOBER
STRAATFESTIVAL // CENTRUM HARLINGEN
02-10
JULI
29-10
02-07 03-07 14 T/M 17 16 EN 17 30-07 T/M 12-08
HJOED YN'T PARK FESTIVAL // STADSPARK FRANEKER OUWESYLSTER MARKT, STREEKPRODUCTEN MARKT // OUDEBILDTZIJL THE TALL SHIPS RACES // HARLINGEN ATELIERROUTE SLIKWERK // DIVERSE LOCATIES, LANGS KUNSTENAARS OP EN OM HET BILDT SKS SKÛTSJESILEN // MEERDERE PLAATSEN IN FRYSLÂN. DE START IS IN GROU.
PC FRANEKER // HOOFDKLASSE KAATSEN OP HET SJÛKELÂN IN FRANEKER BILDTSE REMBRANDTMARKT // ST.-ANNAPAROCHIE RONDOM VAN HARENSKERK, WAAR REMBRANDT MET SASKIA TROUWDE ALD-MEIERS PARTIJ KAATSEN // HITZUM OUWESYLSTER MARKT, STREEKPRODUCTEN MARKT // OUDEBILDTZIJL DE FREULE KAATSPARTIJ // WOMMELS SKOTS EN SKEEF MUZIEK FESTIVAL // DRONRIJP FIERLJEPPEN FRIES KAMPIOENSCHAP // WINSUM VISSERIJDAGEN // HARLINGEN
29-10
IEPENLOFTSPUL JORWERT // JORWERT WAADHOEKE FIETSTOCHT // VERSCHILLENDE ROUTES DOOR GEMEENTE WAADHOEKE OUWESYLSTER MARKT, STREEKPRODUCTEN MARKT// OUDEBILDTZIJL HARLINGEN ONGESCHUT, PARADE MET VERSIERDE BOOTJES // DOOR HARLINGEN AGRARISCHE DAGEN FRANEKER // FRANEKER
OUWESYLSTER MARKT, STREEKPRODUCTEN MARKT// OUDEBILDTZIJL NACHT VAN DE NACHT WAADHOEKE // ACTIVITEITEN MET ALS THEMA “ERVAAR DE DONKERTE” OP DIVERSE LOCATIES IN GEMEENTE WAADHOEKE BILDTSE SMAAKROETE // FOODROUTE OP VERSCHILLENDE LOCATIES IN HET BILDT
DECEMBER 10-12
ZOUTSLOTERKERSTMARKT, DE GROOTSE KERSTMARKT VAN NEDERLAND // ZOUTSLOOT HARLINGEN
BEKIJK HET UITGEBREIDE AANBOD, DE ACTUELE DATA EN TIJDSTIPPEN OP DE EVENEMENTENKALENDER VAN DE WEBSITE OUDEZEE.NL/EVENEMENTENKALENDER PUUR NOARDWEST FRYSLÂN
REGIOKRANT 2022
13
Slappeterp
ONTDEK MUSEUM HINDELOOPEN
Minicamping & theetuin
Theetuin......
Hindelooper klederdracht en interieurs, beschilderde meubelen, scheepvaart en stadshistorie tentoonstelling ‘110 Aald Hielpen’ van 9 april tot 1 september Openingstijden maandag t/m zaterdag zon- en feestdagen
een plek die je als werkelijk ervaart..
11.00 - 17.00 u 13.30 - 17.00 u
Dijkweg 1 (naast de kerk) - 8713 KD Hindeloopen - tel. 0514 - 521420 www.museumhindeloopen.nl info@museumhindeloopen.nl
De theetuin dateert al van 1996 en is een regionaal/provinciaal en soms al een landelijk begrip. Waarbij kleinschalig en gastvrijheid altijd het uitgangspunt is geweest. Het is een unieke locatie voor een verjaardag, receptie of trouwplechtigheid of om als bedrijf eens in een andere omgeving te vergaderen. Maar gewoon langskomen kan natuurlijk ook.
“Slappeterp”
natuurkampeerterrein in Friesland Kamperen waar je wakker wordt van de stilte, op je rug ligt te turen naar de prachtige wolkenluchten of de heldere sterrenhemel en je stiekem je wens doet bij vallende sterren. Waar de vleermuizen en uilen over je tent scheren en je wakker wordt gemaakt door vogels, een loeiende koe of een kwakende kikker.
Slappeterp
Oude Trekweg 81-2, 8861 KS Harlingen info@harlinger.nl Bezoek winkel: op afspraak Winkel: Voorstraat 84, 8861 BP Harlingen
Minicamping & Theetuin Kleasterdyk 12a - 9037 JW Slappeterp Tel: 06-51275482 - www.minicampingslappeterp.nl
103x136 algemeen.indd 1
Bezoek een museum in Franeker met de combikaart!
16-3-2022 10:14:17
Bezoek Museum Martena (1), het Koninklijk Eise Eisinga Planetarium (2), of het Kaatsmuseum (3) samen met een voordelige combikaart. Hiermee krijgt u korting op de toegangsprijzen. De combikaart is te koop bij bovengenoemde musea en blijft een jaar geldig! De combikaart is geldig voor 2 musea naar keuze.
Koop nu je combikaart! Volwassenen: Kinderen:
Leuk om iemanted Tip! cadeau geven!
€ 8,50 € 6,00
1
2
3
water dauwtrappen
Beekjes, vaarten, plassen, sloten, singels... We kunnen nog wel even doorgaan, want in Friesland kennen we meer woorden voor de wateren dan voor brood. Logisch; we hebben er al eeuwen mee te maken. We verdrijven de zee, bevaren de vaarten, fierljeppen over sloten en zoeken altijd nieuwe manieren om droge voeten te houden.
De indrukwekkende waterwerken die daarvoor zorgen zijn voor Friezen één geworden met het landschap en daardoor bijna onzichtbaar. Gelukkig laten verschillende musea, routes, en cultuurprojecten zien hoe bijzonder de kunst van het water op peil houden eigenlijk is. De dijken, kweldergebieden en molens en ook het UNESCO Werelderfgoed Ir. D.F. Woudagemaal, de nog oudste werkende stoomgemaal ter wereld, draagt zijn steentje bij. Al met al mogen we in Friesland en Nederland best trots zijn op wat wij zo gewoon vinden. En er natuurlijk gewoon van blijven genieten.
vrijheid is verslavend. Zodra je voet aan vaste wal zet, houd je in Fryslân dat gevoel makkelijk vast. Te voet of per fiets verken je het unieke landschap en de onontdekte bijzondere plekken. Om daarna weer verder te dobberen over zee, meren, kanalen en sloten die je door de hele provincie leiden. Van boot naar wal en omgekeerd, struinen door het landschap.
En varen is niet de enige vorm van wetterwille (waterpret). Kitesurfers halen hun hart op aan het IJsselmeer. Surfers trekken naar het Waddengebied en zwemmers kunnen heerlijk recreëren bij de strandjes langs de kustlijn en in de bossen. Kanoën is het leukst in de natte veengebieden, terwijl suppers vanaf hun supboard de steden verkennen. Water is hier van oudsher onze vriend en vijand, al zolang we ons kunnen herinneren. En als je heitelân (vaderland) voor de helft onder zeeniveau ligt, kun je er maar beter vrienden mee worden.
Watersport Wind in je haren, hete wangen van de zon en een handje opsteken naar al je voorbijgangers. Bootjesmensen kunnen er geen genoeg van krijgen. Begrijpelijk, want dat gevoel van PUUR NOARDWEST FRYSLÂN
REGIOKRANT 2022
15
K R E W K MAA
W U O J N A V T S M O K E TO
Bij AB Vakwerk kun je werken aan een kleurrijke toekomst. Je kunt direct, en voor langere tijd, aan de slag. Dat kan in je eigen vakgebied zijn, maar je kunt ook switchen naar een andere sector. AB Vakwerk betaalt jouw scholing én omscholing. Agri, bouw, groen, grond-, weg en waterbouw, industrie, productie of techniek... Waar ligt jouw toekomst?
Snel aan de slag Gratis bijscholen en omscholen Zekerheid van werk
Voor vakmensen die vooruit willen. A4+_236x301mm_ABV_algemeenWerving.indd 1
25-03-2022 14:17
VAARROUTE TIP!
KLEIROUTE
“HET ZIJN SLECHTE ONTDEKKERS DIE DENKEN DAT ER GEEN LAND IS, ALS ZIJ NIETS DAN ZEE ZIEN.” Francis Bacon - filosoof en staatsman
De Kleiroute, een vaarroute die start bij Franeker, één van de mooiste historische steden van Fryslân en 15 km ten westen van Leeuwarden. Hij voert onder andere langs de sfeervolle dorpen Dongjum, Boer, Ried, Berltsum (Berlikum) en Menaam (Menaldum). Onderweg zijn op diverse plaatsen voorzieningen om aan te leggen. Vanaf deze plaatsen kun je prachtige wandelingen of fietstochten maken. De Kleiroute is minimaal 1.50 meter diep, er bevinden zich twee beweegbare bruggen in, die conform de provinciale tijden bediend worden. De overige bruggen hebben een doorvaarthoogte van 2.50 meter.
Swalkroute wergea Fryslân heeft de nodige ervaring met inpolderen opgedaan met de projecten Middelzee, Workumer Nieuwland en andere flinke projecten langs de kust. Onder Leeuwarden hebben ook een aantal meren gelegen. Het was hier een echt waterland. Wergea lag zelfs tussen drie meren in. In de 17e en 18e eeuw zijn deze meren drooggelegd om als landbouwgrond te kunnen gebruiken. Deze route leidt je langs een aantal drooggelegde meren. Het dorpje Wergea is al van ver herkenbaar aan de twee vrijwel identieke kerktorens. Samen met de karakteristieke ophaalbruggetjes voelt het alsof de tijd hier even heeft stilgestaan. oudezee.nl/routes
PUUR NOARDWEST FRYSLÂN
Een vernuftig volk die Friezen. Dijken en terpenbouwers als de besten. De mens en het water hadden een fascinerende relatie in vroeger tijden, maar vandaag de dag nog altijd. Verdiep je in dit bijzondere landschap met haar bijzondere verhaal.
FOTO: ROBERT VEENSTRA
FIETSROUTE TIP!
SUPAWAY
GROU
In Noardwest Fryslân zijn meerdere terpen waar door de afgravingen bijzondere archeologische vondsten zijn gedaan. Die worden tentoongesteld in de archeologische steunpunten in Firdgum, Wijnaldum, Oude Bildtzijl en het nieuwe bezoekerscentrum in Hegebeintum. Ga naar binnen en ontdek meer van die kant van de rijke historie van Noardwest Fryslân. Rondom Leeuwarden, Franeker en Harlingen liggen schilderachtige dorpen en een weids plattelandsgebied, soms oorspronkelijke nederzettingen, terpdorpen of buurtschappen. Maar allemaal met een eigen karakter vele zijn
nog altijd verbonden door vaarwegen. Leg aan in watersportdorp Grou, in een van de vier havens, allemaal vlakbij het gezellige centrum van het dorp. Grou is van oudsher een dorp van vissers, schippers en boeren. Doorsneden met vaarten en havens en alleen te bereiken over het water. Sla de pittoreske watersportdorpen Wergea, Reduzum en Jirnsum ook zeker niet over en vaar door naar Warten, daar kun je midden in het Nationaal Park de Alde Feanen afmeren. In dit sprookjesachtige natuurgebied ervaar je het ultieme vakantiegevoel. De perfecte uitvalsbasis om ondergedompeld te worden in het adembenemende Friese (water)landschap!
ONTDEK DE BINNENWATEREN PER SUP, KANO OF HUUR EEN BOOT, MEER INFORMATIE IS TE VINDEN OP OUDEZEE.NL/ WATERPRET REGIOKRANT 2022
17
elfsteden
De meest bekende parels van Friesland zijn natuurlijk haar elf steden. Aaneengeregen vormen ze de ongekende en wereldberoemde Elfstedentocht. De tocht der tochten die alleen in de strengste winters gehouden kan worden. De laatste tocht is nu ruim 25 jaar geleden gereden, maar dit weerhoudt ons niet om hem nog steeds af te leggen. Op de fiets, met de benenwagen, suppend, in een kano of zelfs zwemmend kom je langs alle elf. Onze steden danken de titel niet aan het formaat, maar aan hun historische betekenis. Het zijn de steden van de dromers die laten zien dat je niet de grootste hoeft te zijn om op te kunnen vallen en de doeners die bewijzen dat je niet het rijkst hoeft te zijn om je dromen na te jagen. In Friesland natuurlijk, waar de steden kleiner zijn dan dorpen.
Of je nu komt voor een stadswandeling en om de fonteinen te bezoeken of juist om te shoppen. Niet alleen de steden hebben wat moois te bieden ook de dorpen zijn een bezoekje waard. Het maakt dus niet uit waar je bent in de provincie, ontdek de verhalen van de stad. De skylines worden niet alleen maar gevormd door historische gebouwen. Ook moderne architectuur geeft soms aan met welke plaats je te maken hebt. Van hoge torens tot molens midden in een stad, tot de eeuwenoude kerken op hun terp en stadsparken of overtuinen waar je de zon of juist schaduw opzoekt. Wanneer
18
WWW.OUDEZEE.NL
je moe bent van het struinen door steegjes en over straten, wachten de terrassen op je. Wanneer het kan blijf je ook nog even eten of zelfs overnachten. Even út fan hûs, Fries voor logeren. Want als je weg van huis bent is er geen afwas of een bed wat opgemaakt moet worden, verwen jezelf dus eens met een citytrip waar je niet ver voor hoeft te reizen, maar je er wel even echt uit bent.
www.friesland.nl/elfsteden
Harlingen, welkom aan Zee Ontdek één van de oudste steden van Nederland, die al in 1234 stadsrechten kreeg: Harlingen, de stad van de ‘ouwe seunen’. Kuier langs de vele wonderschone gevels, alleen of met gids. Ontdek de rijke historie in in museum Het Hannemahuis, de prachtige steegjes en oude pakhuizen. Harlingen heeft de cultuurliefhebbers veel te bieden. Wist je dat er meer dan 500 prachtige (Rijks)monumentale panden én 40 kunstobjecten in de stad staan? Ze blijven ons herinneren aan bijzondere tijden, mensen en gebeurtenissen in ‘mien stadsje’. Geniet van het brede aanbod van de horeca en winkels. Slenter heerlijk door de charmante binnenhavens en zeehavens. Maar bezoek ook beslist de hippe
DIT MAG JE OOK NIET MISSEN Bezoek ook de reconstructie van het vroegere expeditieschip van Willem Barentsz, één van de bekendste zeevaarders uit de zestiende eeuw. Ontdek Fries Blauw. De Harlinger Aardewerk en Tegelfabriek is een authentiek familiebedrijf en vandaag de dag het laatste bedrijf in Nederland dat op originele wijze aardewerk en tegels vervaardigt.
pleisterplaats op de Nieuwe Willemshaven, vlakbij het treinstation. Hier valt genoeg te zien en beleven! Wij snappen dat je niet genoeg hebt aan 1 dag, overnacht bijvoorbeeld in een luxe comfortabele hotelkamer
in een omgebouwde (zand) trechter met uniek uitzicht op de Waddenzee of in een van de vele hotels of B&B’s in het centrum.
harlingenwelkomaanzee.nl
WANDELROUTE TIP!
BEELDENROUTE
Ga op ontdekkingsreis en bezoek de meest unieke beelden in Harlingen. oudezee.nl/routes
Franeker, de Ster van de Elf Steden In Franeker, een academiestad vol historie en vertier, is het genieten van stadse geneugten in een vriendelijke dorpssfeer. Het is er allemaal – van jachthaven, theater, horeca en een eigentijds winkelaanbod tot musea en historische monumenten – maar het mooiste is de beleving van tijd, aandacht en wat werkelijk belangrijk is. Rust, ruimte, gastvrijheid en een dagelijkse portie klein geluk.
VOORMALIG STADHUIS
Met een eigen Stadfries dialect, te ontdekken in het Franeker Woardeboek. De Universiteit van Franeker (1585–1811) was de op een na oudste universiteit van Nederland. Enkele beroemde Nederlanders studeerden er en/of waren er professoren. Er zijn nog gebouwen en
DIT MAG JE OOK NIET MISSEN Het Koninklijk Eise Eisinga Planetarium. Aan het plafond van de woonkamer van een prachtig grachtenhuis in Franeker bevindt zich het oudst nog werkende planetarium ter wereld. Dit nauwkeurig bewegend model van het zonnestelsel werd tussen 1774 en 1781 gebouwd door de Friese wolkammer Eise Eisinga. PUUR NOARDWEST FRYSLÂN
MUSEUM MARTENA
straatnamen in de stad, die doen herinneren aan die tijd. Meer informatie is verkrijgbaar in Museum Martena. En de oudste studentenkroeg van Nederland, De Bogt van Guinee, is nog altijd open. Maar vergeet ook niet een bezoekje te brengen aan het stadhuis of bezoek het vrij toegankelijke Korendragers huisje. Het huisje voor korendragers en zakkendragers werd in 1634 gebouwd. Het Korendragershuisje vertelt in een vaste expositie het verhaal over het meten, wegen en sjouwen én over de ontwikkeling van de landbouw in Noardwest-Fryslân.
franeker.frl
WANDELROUTE TIP!
STEMMEN VAN FRANEKER Franeker heeft als oude academiestad veel geheimen. Een aantal van die verborgen verhalen zijn te ontdekken. Vanuit Franeker muren hoor je karakters uit het verleden en nu vertellen. Korte, ontroerende, grappige en soms strenge verhalen over de stad en de geschiedenis zijn te beluisteren via de smartphone. Op 41 locaties in de binnenstad zijn QR-codes te vinden. Scan deze codes en luister naar verhalen over de plek. Luister ze allemaal! REGIOKRANT 2022
19
wouden
De wilde wouden, royale parken, creatieve houtwallen en oeroude bomen zijn diepgeworteld in het Friese land. Hier neem je in alle rust een bosbad, treed je in koninklijke voetsporen en haal je je outdoor hart op. Dat we überhaupt wouden hebben in Friesland is voor een groot deel te danken aan de adel. De voorouders van ons koningshuis noemden we hier liefkozend Marijke Meu of Us Heit. Rondom de Staten en Stinzen vind je de royale bossen, tuinen en parken waar je van naast je schoenen gaat lopen. meer zien. Hier gaat het om de wat jongere wouden en bosschages, maar dat mag de pret niet drukken. Langs de een oprijlaan van boerderijen wiegen beuken, eiken of lindebomen in de wind. Hier en daar vind je een authentieke boomgaard. Wilgen leunen tegen de wind in langs de slootkant en de boomwallen vind je de meidoorn, hazelaar en vlier. Deze bomen zijn het gezicht van de streek. Lijnen en landmarks die het landschap vullen als die grote oude eik die solitair in het weiland staat en rijen elzen rondom.
Gebieden als de Noardlike Fryske Wâlden, het Drents Friese Woud en bijvoorbeeld Oranjewoud zeggen het al met hun naam. Andere bosrijke plekjes, groot en klein, zijn verborgen pareltjes die de lokale bevolking vaak op hun duimpje kent. Maar hoe goed kennen we onze bomen die daar wonen eigenlijk? Tien bijzondere bomen, vaak uitheems, vind je verspreid door de hele provincie. Zo groeit er een moerbeiboom, naast de Grote kerk in Dokkum bijvoorbeeld. De Marilandicapopulier in de Prinsentuin in Leeuwarden is mogelijk geplant door befaamde tuinarchitect L.P. Roodbaard. De stoere zomereik van de Stania State in Oentsjerk is waarschijnlijk de oudste eik in Friesland en de witte paardenkastanje bij het Poptaslot in Marssum staan beide in tuinen van diezelfde tuinarchitect Roodbaard. Ook al klinkt zijn naam als die van een zeebonk
20
WWW.OUDEZEE.NL
of piraat, zijn talent lag bij het aanleggen van vele parken waar wij nu onze benen strekken. Zelfs op de ruige klei van het noorden van Friesland kan je tussen de bomen het bos niet
De wouden wachten op je. Of je nu komt om te klimmen, fietsen over bospaadjes en langs lanen, wandelen door de duinen en zandvlaktes van Friesland en haar eilanden. Sta eens stil bij een boom en bedank de trouwe windvanger voordat je verder loopt.
Staten, stinzen en tuinen:
de wouden op zijn Noardwest Frysk!
MARTENASTATE IN KOARNJUM
De meeste stinzen zijn verdwenen, maar gelukkig is er toch een flink aantal bewaard gebleven, vaak al honderden jaren oud. Speurend in het landschap zijn nog sporen van voormalige staten of stinzen te ontdekken: bijvoorbeeld toegangspoortjes bij boerderijen, gebouwd op de plek waar het oorspronkelijke gebouw afgebroken is.
In vroeger tijden was het in Noardwest Fryslân helemaal niet zo slecht gesteld wat betreft de welvaart. Prachtige kastelen en buitenplaatsen, in Fryslân stinzen en staten genoemd, werden bewoond door adel of vermogende heren die vaak landgoederen bezaten, hadden tuinen met kleurrijke en bijzondere stinzenplanten die het landschap, de dorpen en steden sierden.
POPTASLOT / MARTENASTATE / DEKEMASTATE Het Poptaslot (of Heringastate) in Marsum daterend uit 1631 en prachtig bewaard gebleven. In de tuin met de omvang van een park groeien niet alleen de voor de hand liggende bomen en planten, maar bijvoorbeeld ook vijgenbomen. In het dorp Koarnjum staat Martenastate. Dit kasteeltje is relatief jong en staat op de plaats van een oude state die al in de 14e eeuw bewoond werd. Daar vlakbij, in het dorpje Jelsum, staat Dekemastate, prachtig gerestaureerd en beide met prachtige stinzentuinen met weer een heel andere uitstraling en beplanting.
MARTENASTINS IN FRANEKER
PUUR NOARDWEST FRYSLÂN
Soms verbouwde de bewoner een stins tot een groter complex waarvoor de naam ‘state’ werd gebruikt. Noardwest Fryslân herbergt nog diverse staten. Sommige zijn opengesteld voor publiek; soms alleen de tuin, soms het gebouw.
MUSEUM MARTENA Museum Martena, gevestigd in de opvallende Martenastins in het centrum van Franeker, heeft aan de achterkant van het gebouw een mooie stads /stinzentuin. Gerenommeerde tuinarchitecten drukten hun stempel op de ontwerpen. Alle genoemde tuinen zijn openbaar toegankelijk,
FIETSROUTE TIP!
VAN HOFSTAD NAAR wAD
Volg de sporen an de rijke Friese adel, tussen hofstad Leeuwarden en de rand van het Wad. oudezee.nl/routes
INSPIRATIEKAART THEETUINEN
Bekijk de theetuinen inspiratiekaart en ontdek alle theetuinen. oudezee.nl/theetuinen
de gebouwen deels. Bij de dorpen Wier en Bitgum/Bitgummole wordt gewerkt aan het herstel van de parkachtige tuinen bij verdwenen staten, historisch verantwoord met een modern karakter.
THEETUINEN Naast stinzentuinen zijn er in Noardwest Fryslân ook vele, verrassende theetuinen te vinden. De bodem van een oude zee blijkt enorm vruchtbaar te zijn en dat is ook te proeven. De kustbewoners zijn fervente tuinliefhebbers die hun tuinverhalen, het resultaat van hun groene vingers en hun bakkunsten maar wat graag delen met bezoekers.
MEER WETEN OVER DE STATEN EN STINZEN EN DE STINZENFLORA? OUDEZEE.NL/STATENENSTINZEN REGIOKRANT 2022
21
Welkom bij
Rinia Fietsen! Een gerenommeerd bedrijf in de verkoop en reparatie van fietsen. Inmiddels is de winkel in Makkum 400m2 en daarmee 1 van de grootste fietsenwinkels in zuidwest Friesland. Het bedrijf vond haar oorsprong in mei 1893 is nu inmiddels de oudste fietsenwinkel die door dezelfde familie wordt gerund, een feit waar we erg trots op zijn! Sinds 1 mei 2018 hebben wij ook een tweede winkel in Harlingen geopend. Ook hebben wij in deze periode het predicaat Hofleverancier toebedeeld gekregen. Naast fietsen verkopen en repareren zijn wij erg actief met het verhuren van allerlei fietsen op verschillende locaties door de gehele sudwesthoek. We hebben altijd een groot aantal fietsen op voorraad. Van de bekende A merken; recreatie, toer, sport, elektro, voor ieder wat wils. U bent altijd van harte welkom om onze mooie winkel eens te komen bezichtigen en we vertellen u graag meer over al onze activiteiten! Met vriendelijke groet, Timen Rinia, 4e generatie fietsenmaker.
Rinia Fietsen in Makkum en Harlingen: Accessoires Benieuwd of er ook een elektrische Batavus, Sparta of KOGA voor jou is? Kijk dan in onze collecties, want ook met jou hebben we rekening gehouden! Over details doen we niet moeilijk. Wil je net een andere lamp erop? Of zo’n handig mandje voorop? En ook nog eens extra grote fietstassen voor de grote boodschappen? Rinia Fietsen kan dat gewoon voor je regelen, want voor elke wens hebben wij een geschikte elektrische fiets.
In iedere prijsklasse: Bij Rinia Fietsen geloven wij in fietsen in iedere prijsklasse, mits de kwaliteit goed is! Een fiets blijft een service gevoelig product dus willen wij het fietsplezier wel kunnen garanderen. Uiteraard zullen er partijen zijn die goedkoper beweren te zijn, maar is dat op de langere termijn ook zo?
Beschikbaarheid Er is inmiddels een groot aanbod in fietsen, ook online.. Wij kiezen er bewust voor onze klanten fysiek in 1 van onze winkels te verwelkomen om vervolgens de juiste fiets uit te kunnen zoeken. Staat uw fiets hier niet tussen dan kunnen wij deze hoogstwaarschijnlijk op korte termijn toch leveren, u zult dan de eerste zijn die deze fiets kan komen testen en wellicht aan te schaffen.
Maak een proefrit! Maak je niet druk als al die details over elektrische fietsen je echt niet interesseren. Je kunt gewoon naar Rinia Fietsen gaan, je behoeftes en wensen aangeven, proefritjes maken en dan rolt er zo de e-bike van je dromen uit. In Makkum en Harlingen vind je dé showroom van Batavus, Sparta en KOGA waar je op je gemak rond kunt lopen in ons testcenter waar je e-bikes kunt uitproberen. Er zit er ook vast een voor jou tussen!
Makkum
Harlingen
Kerkstraat 4, Makkum info@riniafietsen.nl 0515 232 111
Voorstraat 87, Harlingen Info@riniafietsen.nl 0517 853 247
Kijk ook op: www.riniafietsen.nl
luister de verhalen uit de muren
STEMMEN VAN FRANEKER
Franeker heeft als oude academiestad veel geheimen. Vanaf nu zijn een aantal van die verborgen verhalen te ontdekken met je telefoon. Vanuit Franeker muren hoor je karakters uit het verleden en nu vertellen. Korte verhaaltjes via jouw smartphone. Ontroerende, grappige en soms strenge verhalen over de stad en de geschiedenis.
41 verhalen op bijzondere locaties in de binnenstad Scan de QR-code hiernaast en luister alvast een klein voorproefje. Weten hoe dit afloopt? Kom naar Franeker en luister het hele verhaal! www.franeker.frl
Wanneer ga jij naar Arcadia? Check www.arcadia.frl
Hoofdpartners:
Partner:
