Amplitudy 2/2015

nr 2 ISSN 2353-7329

DOROTA MIŚKIEWICZ Kobiecość to przyjemność

Życie jak wino: Bieńczyk • Myśliwiec • Wawro

autopromocja

Wydawca Berry Tree Media Paweł Walawender ul. Broniewskiego 1 35-222 Rzeszów tel. 17 855 20 29 e-mail: amplitudy@berrytree.pl www.berrytree.pl/amplitudy

Redakcja redaktor naczelna:

Katarzyna Sowa zastępca redaktor naczelnej:

Ewa Wąsacz sekretarz redakcji:

Sylwester Wilk Nina Cieślik Róża Klimczak Grzegorz Krupa Michał Sasiela współpraca:

Izabela Babiarz Jolanta Bać-Siechowicz Małgorzata Łętkowska Tomasz Nowak Wojciech Pietraszek Urszula Radoniewicz Ewa Wawro korekta:

Nina Cieślik Róża Klimczak redaktorzy prowadzący:

Grzegorz Krupa Sylwester Wilk

Marketing i reklama Michał Sasiela tel. 608 597 976 e-mail: michal.sasiela@berrytree.pl

Egzemplarz bezpłatny

Temat numeru:

Wino i podkarpackie winnice 8

temat numeru

Życie jak wino

temat numeru

Podkarpackie

14

winnice

raport Ewy Wawro

z Markiem Bieńczykiem pisarzem, historykiem literatury, enologiem, autorem słynnych „Kronik wina” rozmawia Tomasz Nowak

Odrodzenie się współczesnego winiarstwa polskiego rozpoczęło się w Jaśle. To właśnie tutaj, dokładnie 30 lat temu, Roman Myśliwiec założył pierwszą w Polsce profesjonalną winnicę.

Wino otwiera na tajemnicę.

Wyzwala wewnętrzne doznanie błogości.

temat numeru

Winne

klimaty

Sylwester Wilk

temat numeru

temat numeru

Nienasycenie Urszula Radoniewicz Wino i kobieta to dwie przenikające się rzeczywistości. Kwintesencją tego połączenia jest nieograniczona możliwość smakowania i celebrowania.

Niezwykle barwne było moje lato. Właściwie wciąż jeszcze trwa, chociaż wyczuwam już dotkliwie jego kresowe subtelności, a tam, gdzie spaceruję, zaczyna nawet szeleścić pod butami. Wyjątkowo nie szkodzi. Dla mnie rozszalało się wszystko dokoła, wyczuliło zmysły i napełniło słodkim niepokojem. Sierpniowe krajobrazy nabrały głębi nie za przyczyną słonecznych okularów w kolorze ciepłej opalenizny. Uwiódł mnie Béla Hamvas swoją filozofią. Niepostrzeżenie wkradłam się w intymność wina z Somló, podobnie jak i ono zaistniało we mnie.

Rzeczywistość wina

22

Roman Myśliwiec: Zaczynałem od pięciu arów, potem było dziesięć, dwadzieścia, następnie pięćdziesiąt, potem hektar...

Nie liczyłem, ile wyprodukowałem wina, nie wiem też, ile wypiłem...

Wino, pierwotnie boski winogronowy napój alkoholowy. Owa boskość wynikała z faktu jego samo tworzenia, naturalnego procesu fermentacji, bez ingerencji człowieka.

Dzisiaj wino różnicuje się pod względem zawartości alkoholu, czy też zawartości cukru - mamy wina słodkie, półsłodkie, półwytrawne i wytrawne. Ze względu na barwę wyróżnia się wina białe, czerwone i różowe.

W zależności od sposobu konsumpcji – wina stołowe, czyli spożywane podczas posiłków, wina deserowe – pite po posiłku do słodkich ciast i deserów oraz wina likierowe, traktowane jako zasadniczy deser. Ciekawym wyróżnikiem jest rodzaj i ilość składników – stąd wina jednoowocowe, wieloowocowe – mieszane, z owoców suszonych, czy wreszcie z innych składników.

Hamvas, jak rozkochany kiper, dzieli wina na jasnowłose i ciemnowłose, męskie i damskie, soprany, alty, barytony, basy, wina brzmiące jednym i wieloma tonami, wina – symfonie, słoneczne, księżycowe jak również gwiezdne. Bo jego zdaniem wino można określać według własnych upodobań i pomysłów, stosując najróżniejsze porównania oraz podziały. I wystarczy znać „jedno jedyne prawo, jakie rządzi piciem - kiedykolwiek, gdziekolwiek, o każdej porze i byle jak”, żeby używać, nie wzbraniając sobie mniej, czy bardziej wyszukanych przyjemności. Czy jednak na pewno byle jak? Bylejakość uważam za niegodziwość. Bo skoro winu nadaje ów wytrawny znawca jakość płynnej miłości, zaś za miłości żywe wcielenie uznaje kobietę, bylejakość profanuje każdy wymiar tego uczucia.

Profanację stanowi również „sycona cukrem, syropowata podróba wina”. Poszperałam trochę i doszukałam się interesujących receptur: otóż da się wytworzyć wino z buraków, selera albo pietruszki, a nawet z kaszy jaglanej! Aż trudno uwierzyć w wysublimowany smak takiego napoju. Podobnie niełatwo wyobrazić sobie jego ostateczną barwę. Odgadywanie zapachu również nie obiecuje pozytywnych doznań. To niekoniecznie pociągające. Zaskakujące dla mnie jest odniesienie tejże przesłodzonej cieczy do „histerycznego, nieznośnego, płaczliwego i posępnego osobnika płci żeńskiej...”

Osobnika, nie kobiety! Jakim więc smakiem rządzi niewiasta uwielbiana? Jakim wredna, a jakim ta zazdrośnie wyczekująca skłonienia się w jej stronę? Jaki smak należy do kobiety władczej, a który najbardziej charakteryzuje tę, co z całych swych sił pragnie, by to właśnie nią się zachwycić?

Kiedy myślę: wino...

Od razu widzę rozległe winnice, doskonały porządek gęsto porośniętych zboczy. Kuszą kształtami obfite kiście lśniąc w mocnym, południowym słońcu. Zachęcają na potem do upojenia jędrne owoce. Wśród gorących barw i smakowych zachłanności, dają stany porównywalne ze szczęśliwymi. Oszołomi najbardziej niecierpliwe oczekiwanie względem wina, jeżeli jego rozkosze i rozkosze słońca przyjmie się świadomie i z zalotnością…

→

30 reklama

Spis treści 34 Wokalistka Dorota Miśkiewicz opowiada o muzyce, kobiecości i winie

46 8 | Życie jak wino z Markiem Bieńczykiem rozmawia Tomasz Nowak

14 | Podkarpackie winnice Ewa Wawro

22 | Winne klimaty Sylwester Wilk

30 | Nienasycenie Urszula Radoniewicz

34 | Kobiecość to przyjemność z Dorotą Miśkiewicz rozmawia Ewa Wąsacz

42 | Eros i mistyka Róża Klimczak

46 | Osobliwe skutki małżeństwa Ewa Kiedio

50 | Grube mury, labirynt uczuć Nina Cieślik amplitudy

6

2/2015

50 42

68

Ciało Psychika Duchowość Jolanta Bać-Siechowicz Róża Klimczak Grzegorz Krupa Małgorzata Łętkowska Michał Sasiela

58 | Sens (nie)jedzenia

76

Nina Cieślik

61 | Pijcie wino Ewa Wawro

64 | Bez mięsa Monika Homa

66 | Księżycowe morza Małgorzata Łętkowska

76 | Kiermasz recenzji i rozmaitości 80 | W objęciach Morfeusza felieton Wojciecha Pietraszka

82 | Lapidarność stylu felieton Sylwestra Wilka

86 | Foto relacje felieton Izabeli Babiarz amplitudy 2/2015

7

Życie jak wino z Markiem Bieńczykiem pisarzem, historykiem literatury, enologiem, autorem słynnych Kronik wina rozmawia Tomasz Nowak

Wino otwiera na tajemnicę.

Wyzwala wewnętrzne doznanie błogości.

temat numeru

temat numeru Marek Bieńczyk fot. Tadeusz Poźniak (3)

„Subtelne aromaty przejrzałych wiśni, palonego drewna, asfaltu, kalafonii. Usta przynoszą dość dwuznaczne skojarzenia. Początkowo mamy intensywną kwasowość, która po chwili wygładza się. W ustach jest ładny owoc, który uzupełniają łodygowo-pikantne nuty, a przy dłuższym napowietrzaniu dołączają do nich pieprzowe akcenty.

Dobrze zarysowana beczka”. To opis Chianti Classico Fonterutoli Mazzei, który znalazłem na jednym z portali winiarskich. Czy to jest jeszcze informacja czy już poezja?

W tym przypadku ani jedno, ani drugie.

A o czym wolisz rozmawiać? O winie czy o literaturze?

Hm, niełatwe pytanie. W przypadku wina nie muszę udawać mądrego. O literaturze rozmawia się mi pewnie trudniej.

re prowadziłem, były jak święta. Ludzie przyjeżdżali z całej Polski. Rynek wtedy raczkował. Nie było literatury na ten temat. Internet wszystko zmienił. Teraz trendy wyznaczają blogerzy.

Nie tylko w świecie wina.

Kluczowy jest dostęp do informacji. Wiesz na czym polegało kiedyś – dzisiaj to się zmienia – bycie dziennikarzem? Na tym, że ty wiesz o tym, o czym inni nie wiedzą. Dzisiaj nie możesz uczyć ludzi, że merlot najlepiej rośnie na wapiennej glebie. Mogą to przeczytać na każdej stronie winiarskiej. Pewna część twojej władzy została niejako unieważniona przez powszechną dostępność. Ale internet jednego nigdy nie da: doświadczenia. No i sposobu opowiadania o winie. To musisz wypracować sam.

Czy pamiętasz wino, po którym pomyślałeś, że warto zająć się poważnie tym napojem?

Dlaczego?

To nie była iluminacja, ale blisko. Jest takie klasyczne dziennikarskie pytanie o dzień, który zmienił twoje żyNa winie mało kto się zna (śmiech). Tyle już o winie picie. Mój kolega – Grek, inżynier, założył elitarne litesałem i mówiłem, że niekiedy wydaje mi się, że wyczerrackie pismo w Paryżu. Wszystko dlatego, że pewnego pałem wszystkie tematy. A jednak widzę, że za każdym dnia – budował wówczas autostradę w Iranie – przerazem można dodać coś nowego, albo inaczej ująć to, czytał Gombrowicza i nazajutrz postanowił wszystko co wcześniej mówiłem.. Mam teraz nieco inny stosurzucić, jechać do Paryża i pisać o literaturze. W moim nek do wina. Kiedyś byłem jakby misjonarzem. Głosiprzypadku to nie było takie konkretne. Na początku lat łem dobrą nowinę o winie, o którym niewielu słyszało. dziewięćdziesiątych bardzo często jeździłem do Paryża.

Teraz znawców wina, lepszych lub gorszych, jest całe Moja kobieta wynajmowała tam pokój u pewnej arystomnóstwo. Wiele się zmieniło w naszym świecie wina. kratki z Bordeaux. Jej dziadek miał winnice. Na stole Kiedyś to wszystko było takie egzotyczne, teraz już nie stała zawsze butelka, dwie albo więcej. Kiedy gospojest. dyni wychodziła, to my nalewaliśmy sobie troszeczkę.

Skąd to powszechne zainteresowanie winem?

Ociupinkę, pół butelki. Pewna butelka mnie zauroczyCzy jest to tylko bezrefleksyjna ła. Od wczesnej młodości zajmowałem moda czy autentyczna fascynacja? się tak czy inaczej literaturą, ale lubiłem kuchnię, jedzenie – coś co można maOczywiście, bez mody nie byłoby nic.

Pij wszystko, terialnie dotknąć. Konfekcjonowałem Ludzie interesują się winem, aby nie koktajle, z różnych alkoholi. To był wypaść na ignorantów w towarzystwie, a od czasu mój odpoczynek po abstrakcji literatulecz nie jest to podstawowa motywacja. ry. Pewien konkret. Nie to, że lubiłem Raczej upatrywałbym w popularności do czasu pić, bo ja – mówię Ci jak na spowiedzi wina pewien trend światowy – doty– piję mało. Ale to była tak przyjemczący państw, nie będących istotnym burgunda. na alchemia, mieszać różne składniki. producentem wina, czy w ogóle go Więc w tamtym domu przy Ogrodzie nie produkującym jak Skandynawia.

Luksemburskim w Paryżu poważniej W tych krajach pije się coraz więcej pomyślałem o winie. Wino zastąpiło liwina, bo to jest coś nowego, bo to jest kiery. Nie wiem, co to było za wino, jak oznaka lepszej egzystencji, bo to jest się nazywało. Potem przez lata szukazdrowsze niż inne alkohole itd. Ale łem tego smaku. Raczej nie znajdowateż spotkałem ludzi u nas, którzy nałem, choć czasem byłem chyba blisko. prawdę fascynują się winem. Kiedy zaczynałem pisać o winie w połowie lat dziewięćdziesiątych, było ich bardzo niewielu. Te pierwsze degustacje, któ-

amplitudy

10

2/2015

A propos smaku. Czy można mówić o jego obiektywnej ocenie?

temat numeru

Wiesz, co jest w winie najbardziej męczące? Niestałość ocen. Biorę gazety winiarskie i czytam opisy tego samego wina przez różne osoby. Mam wrażenie, że każda mówi o innym winie. W sensie rozpoznania zapachów, smaków, budowy. W związku z tym te oceny trzeba brać z dystansem. Nie można się z nimi tak do końca utożsamiać. Każdy ma własny gust, każdy przeżywa inny dzień, nastrój, każdy ma inne warunki degustacji; to wszystko wpływa na ocenę. Samo zresztą wino raz przedstawia się dobrze, a raz źle.

Co masz na myśli?

Zależy od ciśnienia, koloru nieba, słońca, okoliczności, ludzi wokół. Nigdy nie zapomnę degustacji z pewnym znanym francuski winiarzem. Pomagałem mu publicznie degustować wina, które przywiózł z Francji. Otwieraliśmy przed spotkaniem kolejne butelki, smakowaliśmy. W pewnym momencie spojrzeliśmy na siebie i powiedzieliśmy jednocześnie: ale dobrze się dzisiaj degustuje. Te same wina dzień później, przy innej pogodzie i w innych okolicznościach już tak wspaniale nie smakowały. Ani jemu, ani mnie. Wino ma swoje góry i doły. To są elementy, które osłabiają wiarę w obiektywną wartość wina.

A co tę wiarę wzmacnia?

Można mówić o pewnym konsensusie, poza przypadkami, gdy wino jest bardzo radykalne i jest rezultatem szaleństwa winiarza. Bo są takie wina szaleńcze, które albo kochasz, albo nienawidzisz. Jeżeli tak nie jest, to można na zasadzie porozumienia wyłonić wspólnie wybitne wino. Lubię degustować z przyjaciółmi, zna-

my swoje gusta. Jednak wielkie wino umiemy wspólnie i jednogłośnie odróżnić od tylko bardzo dobrego.

Oni coś powiedzą, ja coś powiem. Słowa się spotykają, odbijają. Gdzieś się zgadzamy, gdzieś różnimy, ale w sprawie wybitności na ogół jesteśmy zgodni. Z kolei na konkursach winiarskich, kiedy oceniam z nieznanymi sobie osobami, są spore rozbieżności. Rozbieżności są również w ocenie tego samego wina wypitego w innych okolicznościach. Dlatego nigdy nie piję drugi raz wina, które mnie zachwyciło. Przynajmniej w krótkim czasie.

Już dostałem swoje i więcej nie chcę.

Te okoliczności związane z piciem wina, o których mówisz, są obecne prawie we wszystkich opisach. Tak naprawdę niewiele można przeczytać o samym winie, smaku, barwie, bukiecie.

Może jeden akapit, a dwa pozostałe to często okazja do anegdoty. Wino staje się punktem wyjścia do rozmowy o życiu. Staje się metaforą życia. Można wskazać jakieś jego aspekty, które wino metaforyzuje najbardziej?

Nie opisuję zbyt często win dokładnie, bo po co, jeśli dzisiaj pachną poziomką, za trzy miesięcy będą pachniały wiśnią albo skórą i nie będą już tym samym winem. A co dopiero po roku. Nota degustacyjna opisuje chwilę przelotną w życiu wina. Za to historie wokół wina często są wyjątkowe, wspaniałe, nadzwyczajne. W nadzwyczajnych miejscach spotykasz nadzwyczajnych ludzi.

Spotykasz wokół wina takie środowiska, rodziny czy pojedynczych ludzi, dla których wino jest treścią ich istnienia. Albo dla których wino sprawia, że umieją mówić głębiej o istnieniu. Wino stwarza okazję do spotkania

→ amplitudy 2/2015

11

temat numeru

z drugim człowiekiem, więc na pewno jest metaforą spotkania.

A co powiesz o winie jako metaforze transcendencji?

korzystając z najnowszych osiągnięć nauki. Ale niepewności jest bardzo dużo. W 2014 r. grad zniszczył po raz kolejny, jak w 2012 i 2013, połowę zbiorów w Burgundii. Z drugiej strony uważa się, że najlepsze wina powstają tam, gdzie jest ryzyko. Tam, gdzie raz może być dobrze, a raz beznadziejnie.

Takie graniczne miejsca. Troszkę wyżej, a grona już nie dojrzeją. Trochę niżej, a nie będą takie dobre, będą bez tego czegoś. W Burgundii raz dojrzeją, a raz nie dojrzeją. Ale kiedy dojrzeją, wino jest genialne. Nic mu nie dorówna.

Osiemdziesiąt procent dziennikarzy i ludzi piszących o winie powie, że wino to produkt i nie ma co zawracać sobie głowy transcendencją. Dla nich kluczowa jest relacja jakości do ceny. To takie Są ludzie, mieszczańskie podejście. Tymczasem wino otwiera na tajemnicę. Dawniej dla których ludzie pisali wiersze do Boga i do wina, łączyli wiarę i zachwyt w jedno. Kolejwino jest ny powód, który skłania do łączenia wina z transcendencją to wspólnota. treścią ich Wino to także harmonia.

Nie wiem, jak bardzo czynnik transcendentny wiąże się z poczuciem wspólWielkie wina są zawsze fantastycznie istnienia. noty, dla mnie jest to kolejny powód, zrównoważone. To jest ich dar. Jeśli aby wino kojarzyć z transcendencją, ktoś jej w winie nie dostrzega, nie czujakkolwiek ją rozumieć, religijnie czy je i mu na niej nie zależy, a lubi tylko nie. I jeszcze jedno. Wino jest substancją, która wymaga smak, owocowość, to nie ma tu czego szukać. Rówsłowa. Jest ciałem, które potrzebuje słowa. Wino ponowaga jest czymś bardzo delikatnym, efemerycznym, trzebuje twojego słowa, które mu dajesz, a w zasadzie nie tak łatwym do uchwycenia. Jej doznanie przynosi zwracasz. W tym sensie jest metaforą istnienia cielesnorodzaj błogości. To była dla mnie zawsze tajemnica. W -duchowego. O whisky tak się nie da mówić. Whisky jaki sposób twoje wewnętrzne doznanie błogości zostanie wymaga komentarza. Może poza paroma zdaniami. je wyzwolone przez wino. Taki błogostan związany jest z idealną równowagą. Niczego ci nie brakuje. Czujesz Ale też jest z ziemi, też ze słońca, też jest tam pełnię. Ale to jednak rzadkie doznanie praca człowieka.

Czy jest jakieś wino o którym marzysz?

Oczywiście. Ale mimo to wino wymaga więcej. Wymaga wypowiedzenia kilkunastu przymiotników i porównań. Jakbyś się uparł, możesz też tak oceniać wódkę.

Doświadczenie jednak uczy, że wino nadaje się do tego najlepiej. Okey, whisky daruję, wymaga istotnie więcej, ale kieliszek wódki możesz wypić samotnie bez żadnych emocji. Jak pijesz bardzo dobre wino, to natychmiast pojawia się pragnienie, aby komuś o tym powiedzieć. Moi koledzy, jak im się zdarzy wypić gdzieś dobre wino, od razu piszą sms. Pewnie trochę po to, żeby mnie zdenerwować. Ale też po to, aby się choć tą drogą podzielić swym zachwytem. Później ja lecę kupić tę butelkę i zupełnie nie odnajduję tego geniuszu. Wino jest nieuchwytne i niepewne.

Tych niepewności związanych z winem jest bardzo dużo. Czy obrodzi i jaki będzie smak?

To kolejna metafora. Wino jako metafora niepewności.

Zgadzam się. Choć w życiu i w winie można się zabezpieczać. Nowoczesne winiarstwo zabezpiecza się przed katastrofą. Trzeba sobie jasno powiedzieć, że zbyt często zabezpiecza się w sposób przemysłowy, chemiczny

amplitudy

12

2/2015

Moje marzenia ograniczają się do kilku burgundów.

Bordeaux już poznałem. Inne wina już poznałem. Natomiast jest parę butelek burgunda, których być może nie skosztuję nigdy i umrę nie wiedząc, czym mogłoby być wino. Zdążę, nie zdążę? Nie wiem.

Mówisz o burgundach, Bordeaux. A co z winami z innych regionów Europy, nie mówiąc o Nowym Świecie?

Można jeszcze dodać Chiny, Indie i Tajlandię. Wino powstaje już wszędzie, nawet w Afryce Środkowej. Nowy Świat nigdy nie był moją pasją. Owszem, piłem bardzo dobre wina z Nowego Świata, ale nie można było powiedzieć o którymś z nich, że to absolutnie wielkie wino. Może z paroma wyjątkami. Sięgam po nie z zawodowej ciekawości. W całej Europie jest mnóstwo dobrych win. Grecja, Etna, Balaton, mogę wymieniać bez końca.

Czy do metaforyzowania życia bardziej pasuje wino białe czy czerwone?

Bliższe życia jest czerwone, bo kojarzy się z krwią.

temat numeru

Z kolei w białym jest ziemia, krzemień. Ziemia to melancholia. Wina białe są ciekawsze, bo się bardziej od siebie różnią. Jednak ten brak koloru sprawia, że życie kojarzyłbym z czerwonym. Życie widzimy przecież w barwach. Czysty owoc ziemi jest wyraźniejszy w czerwonym, niż w białym. Jeżeli szuka się właśnie tego, to polecam czerwone. Ale też czerwone można łatwiej oszukać. Zamaskować brak owocowości, cienkość materii. W sumie trudno wybrać.

Co pić, aby nie pominąć czegoś istotnego?

Ja mówię, że jest burgundzki pinot noir i są inne wina.

Burgund to drogie wino. Wiesz co, pij wszystko, a od czasu do czasu burgunda. Dużo zależy od portfela, choć nie jest tak, że wino droższe jest koniecznie lepsze.

Wiele win bardzo drogich, ale nie dotyczy to burgundów, jest beznadziejnych.

W ostatnich latach pasjonaci wina zakładają winnice w Polsce. Z mojego Podkarpacia wymienię Jasło i Wyżne. Czy może tam powstać dobre wino?

Wina z Jasła piłem, a z Wyżnego nie. Powiem ogólnie: Nie jest źle. Jest parę inwestycji bardzo profesjonalnych.

To są wina pijalne, niekiedy całkiem dobre. Problemem jest to, że Polska ma zbyt bogate gleby. Wino nie lubi bogatych gleb. Można zrobić zatem przyzwoite wina, ale chyba nie można zrobić w Polsce wielkich win.

Mam zatem kolejną metaforę związaną z winem. Człowiekowi, jak winu, niewiele potrzeba do szczęścia.

To zależy, jednym trzeba mniej, innym więcej. Jednak może mniej niż się myśli. Jeżeli szukasz metafor, winnica dobrze czuje się w stanie napięcia. Kiedy nie ma wszystkiego i walczy o swoje. Często brakuje wody. W najbardziej tradycyjnych winnicach europejskich nie wolno podlewać roślin. W sierpniu winnica walczy, męczy się, żeby wydać owoc. Korzenie szukają rozpaczliwie wody, przy okazji chwytają sole mineralne. To daje nadzwyczajny smak. Żadne winogrona nie są tak dobre do jedzenia jak te z winnicy. Z winnicy, a nie z upraw.

Grona spożywcze nie są tak smaczne. Grona z winnicy są malutkie i nie mają nic wspólnego z winogronami ze sklepu. Trzeba wypluwać skórkę. W każdym razie, skoro szukasz metafory, to masz taką pedagogiczną metaforę surowego wychowania. Gdzie mniej surowe wychowanie, tam wina są gorsze.

Ostatnia metafora, o której myślę wiąże się z wiecznością. Wino dobrze się przechowuje.

Podobno im starsze tym lepsze.

Miałem kiedyś stare wina, ale mnie okradziono.

Złodziej przyszedł specjalnie po wina?

Nie. Zabrał przy okazji z innymi rzeczami.

A co z wiecznością?

Wyobraź sobie dwóch siedemdziesięciolatków. Jeden żyje i biega, a drugi ledwo dycha. Podobnie jest z winami. Nawet z tej samej skrzynki. Weź dwa identyczne wina po pięćdziesięciu, ba, po pięciu latach. Jedno będzie w porządku, inne do niczego. Dawne wina się lepiej starzały. Miały więcej kwasu, a kwas konserwuje.

Najstarsze, jakie piłem miało 80 lat. To było białe wino.

Piłem też czerwone z 1937 r. Dawno temu na Maderze widziałem, jak butelkują wino z 1835 r. Smugę cienia lekko przechodzą wina słodkie, np. Tokaje. Z wytrawnych tylko czerwone i nieliczne białe. 90 procent win na licytacjach to Bordeaux i troszkę burgundów. Inne mogą się starzeć najwyżej 10–20, z wyjątkami. A Bordeaux i 50 lat. Dawniej jeszcze więcej. Zresztą teraz tak się robi wina, żeby były szybciej gotowe do picia.

Po tym co mówisz dochodzę do wniosku, że wieczność wina to zawodna metafora.

Wina nie należy zbyt długo trzymać. Pewne butelki osiągają swoje apogeum po 5 latach. Jak je przetrzymasz dłużej, to już tylko stracą. To paradoks, że ludzie kupują na aukcjach stare, potwornie drogie wina. Owszem, to lokata kapitału. Ale z punktu widzenia smaku z czasem w środku jest coraz gorzej. Wino umiera, a ty płacisz coraz więcej.

A co z metaforą miłości? Czy rzeczywiście, jak śpiewa Eleni, miłość jak wino uderza do głów?

Jak to jest dalej?

Trzeba jej pragnąć i pić aż do dna.

Jestem z innej szkoły, wolę bardziej pragnąć, niż pić aż do dna.

M arek B ieńczyk Urodzony w 1956 r., w Warszawie. Prozaik, eseista i tłumacz. Pracuje w Instytucie Badań Literackich PAN. Opublikował dwie powieści: Terminal i Tworki oraz książki eseistyczne: Czarny Człowiek, Oczy Dürera, Kroniki Wina, Nowe Kroniki Wina, Przezroczystość, Melancholia. Zbiór esejów pt. Książka twarzy został nagrodzony Nagrodą Literacką Nike w 2012 r.

Podkarpackie

winnice

raport Ewy Wawro

temat numeru

Odrodzenie się współczesnego winiarstwa polskiego rozpoczęło się w Jaśle. To właśnie tutaj, dokładnie 30 lat temu, Roman Myśliwiec założył pierwszą w Polsce profesjonalną winnicę.

temat numeru

Podkarpacie jest liderem wśród regionów winiarskich w Polsce.

W ciągu ostatnich dziesięciu lat powstało tu blisko 150 winnic i wciąż przybywa nowych.

Przeciętne gospodarstwo winiarskie na Podkarpaciu zajmuje około 20–30 arów, choć nie brakuje również dużych nasadzeń, 2–3 hektarowych. Według szacunkowych danych, wszystkie podkarpackie winnice łącznie zajmują powierzchnię około 100 hektarów.

Podkarpacie wśród pionierów Winiarstwo na Podkarpaciu to nie wymysł ostatnich lat, jego historia sięga XI i XII wieku. Prekursorami byli benedyktyni i cystersi, którzy w przyklasztornych ogrodach uprawiali winorośl i wytwarzali wino, głównie na potrzeby liturgiczne. Zapotrzebowanie na wino mszalne i zły stan dróg utrudniający import wina z zagranicy, sprzyjały rozwojowi polskiego winiarstwa. W tym czasie najważniejszym ośrodkiem winiarskim na Podkarpaciu był Przemyśl. Tamtejsi książęta żeniąc się z córkami bizantyjskich cesarzy, sprowadzali z Bizancjum i Krymu licznych specjalistów z zakresu winiarstwa. W XIII wieku rozległe już winnice w Przemyślu mieli także biskupi obrządku greckiego oraz klasztory franciszkanów i dominikanów. Winne krzewy rosły także w okolicach Jasła (wokół zamku Golesz) i Kołaczyc w dolinie Wisłoki, prowadzone przez benedyktynów z podkrakowskiego Tyńca. W XIV wieku niemieccy osadnicy sadzili winnice w okolicach Krosna.

Zmierzch winiarstwa w naszym regionie, zapoczątkowany głównie przez masowy napływ win węgierskich, rozpoczął się w XVII wieku. Mroźne polskie zimy obniżały plony, czasem wręcz je niszczyły, tym samym uprawa stawała się mniej opłacalna niż import wina z Węgier. Stopniowo produkcja lokalnego wina zanikała, ale za to na dużą skalę rozwinął się handel winem węgierskim. W XVII i XVIII wieku większe składy węgierskich win znajdowały się w Krośnie, Jaśle, Bieczu, Przemyślu, Jarosławiu, Dukli, Baligrodzie i Jaśliskach. To do nich z Węgier przywożono młode wino w beczkach, często jeszcze fermentujące, które należało umiejętnie pielęgnować i leżakować przez co najmniej rok w piwnicach. Dojrzewające w podkarpackich składach i piwnicach węgierskie wina były powszechnie uważane za lepsze, niż te kupowane na Węgrzech. Mówiono o nich: „Zrodzone na Węgrzech, wychowane w Polsce”. Wiedza i umiejętności polskich, ówczesnych enologów, były bardzo cenio-

amplitudy

16

2/2015

temat numeru Widok z „Winnicy Golesz” fot. Roman Myśliwiec (3)

ne przez Węgrów. Chętnie zatrudniani byli także do nadzorowania produkcji wina w węgierskich winnicach, tylko nieliczni mieli swoje piwnice, w których wyrabiali wino z winogron przywożonych z Węgier.

Wkład podkarpackich kupców – winiarzy, zwłaszcza w rozwój produkcji win tokajskich, był bardzo duży, współtworzyli przecież jedno z najsławniejszych win świata.

Przez kolejne stulecia winiarstwo w Polsce, a co za tym idzie także na terenach dzisiejszego Podkarpacia, przeżywało swoje wzloty i upadki spowodowane różnymi czynnikami historycznymi i gospodarczymi.

W XX wieku powojenny ustrój socjalistyczny, doprowadził do likwidacji prywatnych winnic i rozpowszechnił tanie owocowe napoje alkoholowe, mylone z prawdziwymi winami. Miało to fatalny wpływ na kulturę wina w Polsce, a utrudniony dostęp i ceny dobrej jakości importowanego wina gronowego przyczyniały się do wzmacniania „kultury gorzałki”. Winorośl uprawiano wyłącznie na bardzo małą skalę w ogródkach przydomowych, głównie do celów konsumpcyjnych. Często rosła też przy płotach, murach i stodołach, odmiany te nie nadawały się jednak do produkcji dobrej jakości wina. Odradzanie się polskiego winiarstwa nastąpiło dopiero w latach 80.

Podkarpacki pionier Prekursorem i wielkim propagatorem odrodzenia się polskiego winiarstwa jest Roman Myśliwiec z Jasła, zwany polskim Dionizosem. Ten przydomek, nadany mu kilkanaście lat temu przez jednego z dziennikarzy, przylgnął do niego na dobre, i jak pokazuje historia, w pełni sobie na to miano zasłużył. W 1982 r. posadził w Jaśle pierwszy przywieziony z Jarosławia krzew winorośli (rośnie nadal i wciąż pięknie owocuje). Dwa lata później założył profesjonalną winnicę „Golesz”.

Dziś ten moment uważany jest za symboliczny początek współczesnego winiarstwa w Polsce.

Droga do sukcesu nie była jednak łatwa. Roman Myśliwiec zaczął od kilkunastu rzędów krzewów winorośli przywiezionych z Węgier i Słowacji. Nie wszystkie z posadzonych wtedy odmian przyjęły się w podkarpackim klimacie. Nie zraziło to jednak podkarpackiego winiarza, jak również to, że ludzie kiwali z politowaniem głowami, jakby porywał się z „motyką na słońce”. Winiarz rozpoczął okres licznych podróży po sąsiednich krajach, odwiedzania instytutów winiarskich, wyszukiwania odpowiednich odmian do polskiego klimatu. W swojej winnicy wciąż dosadzał nowe odmiany, testował ich przydatność i rozpowszechniał w Polsce.

W tym samym czasie polski Dionizos pogłębiał swoją winiarską wiedzę, korzystając głównie z lite-

→ amplitudy 2/2015

17

temat numeru reklama

ratury rosyjskiej, słowackiej i czeskiej. Spędził setki godzin na tłumaczeniu i studiowaniu zagranicznych książek o winiarstwie, gdyż polskiej literatury fachowej w tym czasie prawie nie było. Jak przystało na pasjonata zdobytą wiedzą i doświadczeniem chciał się dzielić z innymi. W 1993 r. wydał pierwszą książkę o uprawie winorośli, później wyszły kolejne. Dziś na swoim koncie wydawniczym ma kilkanaście książek, dziesiątki artykułów opublikowanych w prasie branwww.naszewinnice.pl żowej, setki przeprowadzonych szkoleń teoretycznych i praktycznych. Pracując ciężko przez wiele lat, oraz deserowej odmianie Danmarpa Polonia. Od kilbez wsparcia i czyjejkolwiek pomocy, obalił mity, że kunastu lat możemy jednak pochwalić się pierwszą i w polskim klimacie nie można uprawiać winorośli i od razu niezwykle interesującą odmianą polskiej hoprodukować dobrego wina. Swoją pasją zarażał indowli, która dobrze sprawdza się, jako źródło surownych, dzielił się z trudem zdobytą wiedzą i doświadca do produkcji wina. To Jutrzenka, biała odmiana, czeniem, z uporem krzewił kulturę wina w Polsce. którą drogą krzyżowania wyhodował w „Winnicy Od kilkunastu lat śladami doświadczeń pierwszeGolesz” w Jaśle Roman Myśliwiec. Jak widać i w tej go polskiego winiarza podążają kolejni pasjonaci, ale dziedzinie Podkarpacie znów jest i pozostanie już na prawdziwy bum na winnice pojawił się dopiero w zawsze pionierskie. ostatnich latach. Bez cienia przesady piętno Romana Po 10 latach nieprzerwanych prac hodowlanych i Myśliwca zaznaczyło się w większości polskich wintestów, w 1998 r. uzyskano pierwsze wino z Jutrzenki. nic. Spośród kilkuset istniejących obecnie w Polsce, Od razu zachwyciło degustatorów, a nowa odmiana zdecydowana większość powstawała przy udziale i wzbudziła spore zainteresowanie i nadzieje. Od tampomocy Romana Myśliwca. Doradzał, podpowiadał, tej pory Jutrzenka testowana była i jest nadal w wieszkolił. Jak wszyscy zgodnie przyznają, przygodę z lu winnicach, staje się coraz bardziej poszukiwana i winiarstwem rozpoczynali od lektury jego książek. ceniona, chętnie wykorzystywana w profesjonalnej Swoimi licznymi publikacjami stworzył podwaliny produkcji winiarskiej. W ocenie polskich winiarzy i dla nowego polskiego winiarstwa. Jest członkiem degustatorów Jutrzenka wyrasta na ,,narodową” odKapituły Wina Uniwersytetu Jagiellońskiego, pomymianę winorośli. słodawcą i współorganizatorem Międzynarodowych Jutrzenka to skrzyżowanie franDni Wina w Jaśle oraz Konwentu cusko-amerykańskiego mieszańca Polskich Winiarzy. Jest także współSV 12-375 (Villard Blanc) z odmiazałożycielem i wieloletnim prezesem Jutrzenka ną europejską Pinot Blanc. OdmiaFundacji Polski Instytut Winorośli na aromatyczna, która dość dobrze Wina, a od 2010 r. członkiem Euwyrasta na sprawdza się w naszych warunkach ropejskiego Stanu Rycerzy Wina. W klimatycznych i nie sprawia więk2014 r. założył własną Fundację Na narodową szych problemów przy uprawie. Lubi Rzecz Rozwoju i Promocji Winiarciepłe siedliska, dlatego w gorszych stwa. O Myśliwcu mówi się dzisiaj, odmianę lokalizacjach miewa problemy z uzyże to człowiek instytucja i legenda skaniem wysokiej zawartości cukru. polskiego winiarstwa. I nie ma w winorośli.

W takich regionach zrobione z niej tym żadnej przesady. wino miewa intensywne „zielone” Pionierska Jutrzenka aromaty – jak świeżo skoszona trawa, pokrzywa, zielone jabłko i niedojrzały Uprawiane w Polsce odmiany winoagrest oraz stosunkowo wysoką kwarośli zostały do nas sprowadzone i sowość. Z tego też powodu polecana zaadaptowane do polskich warunjest przede wszystkim do kupażu, ków. Historia odnotowała wpraww celu wzbogacenia aromatów (już dzie próby selekcji nowych odmian, dodatek rzędu 5–10% wystarczy, by odpowiednich dla naszego klimatu, nadać wyrazistości i charakteru neuale skończyło się tylko na dwóch tralnym winom), a także do produkcji odmianach o znaczeniu wyłącznie win słodkich, zwłaszcza likierowych, amatorskim: Triumf i Iza Zaliwska

amplitudy

18

2/2015

temat numeru

w których „zieloność” i wysoka kwasowość bardzo dobrze równoważy się z wysoką zawartością cukru.

Uprawiana w ciepłych lokalizacjach i na lżejszych glebach Jutrzenka pokazuje zupełnie inne oblicze, dając bardzo ciekawe wytrawne wino odmianowe. Wyraźnie czuć w nim tony dojrzałych owoców: jabłek, cytrusów, agrestu, brzoskwini i gruszki, a także białych kwiatów: jaśminu, akacji i dzikiego bzu. Najbardziej charakterystyczne i cenione dla Jutrzenki są jednak nuty roślinno-ziołowe: świeżej mięty, liści czarnej porzeczki i białego pieprzu.

Jutrzenka zadomowiła się już na dobre w polskich winnicach, teraz zaczyna wzbudzać zainteresowanie w sąsiednich krajach – żywo interesują się nią winiarze z południowych Moraw, Słowacji i Węgier.

wyjazdów studyjnych. Plan szkoleń jest zawsze precyzyjnie zaplanowany na cały rok, a propozycje tematów zgłaszają sami członkowie Stowarzyszenia. Szkolenia odbywają się co miesiąc, w siedzibie SWP – Podkarpackim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Boguchwale. Informacje o szkoleniach, a także relacje z działalności znaleźć można na stronie www.winiarzepodkarpacia.pl.

O Myśliwcu Stowarzyszenie zrzesza obecnie ok.

150 członków i co ciekawe, są to nie mówi się tylko mieszkańcy Podkarpacia. SWP to organizacja otwarta dla wszystjuż dziś, że kich zainteresowanych winiarstwem, nie stawia sztucznych barier i ograto człowiek niczeń terytorialnych przy przyjmowaniu członków. To dewiza Stowainstytucja rzyszenia, które za jeden z głównych celów stawia sobie wzajemną pomoc i legenda i budowanie dobrych relacji między wszystkimi regionami winiarskimi polskiego Stowarzyszenie Winiarzy w Polsce. W szeregach SWP są m.in.

Podkarpaccy winiarze od początmieszkańcy województwa małowiniarstwa. ku swojej działalności zdawali sobie polskiego, świętokrzyskiego, lubelsprawę z tego, że w tym „biznesie” skiego, mazowieckiego, śląskiego. trudno będzie działać w pojedynkę.

Poza członkami Stowarzyszenia na Wspólne działania: po pierwsze, możliwość starania bezpłatne szkolenia dla początkujących winiarzy, orsię o dofinasowanie szkoleń i zadań, po drugie, płaszganizowane dzięki wsparciu finansowemu Samorzączyzna wymiany doświadczeń i po trzecie integracja du Województwa Podkarpackiego, do Boguchwały środowiska. Z tą świadomością w 2006 r. założyli przyjeżdżają zainteresowani winiarstwem ludzie, naStowarzyszenie Winiarzy Podkarpacia. To największa wet z odległych zakątków Polski. i najprężniej działająca polska organizacja zrzeszająca W czerwcu 2012 r. SWP było gospodarzem i współwiniarzy. Realizując swoje cele statutowe SWP orgaorganizatorem VII Konwentu Polskich Winiarzy. To nizuje i prowadzi szereg działań edukacyjnych, szkobyła niezapomniana impreza, zorganizowana na wyleń teoretycznych, praktycznych i enoturystycznych sokim poziomie dzięki dofinansowaniu Samorządu

reklama

→

→ amplitudy 2/2014

19

temat numeru

Województwa Podkarpackiego. Odbyła się w niezwykłej scenerii Zamku w Łańcucie. Wzięło w niej udział ponad 100 winiarzy z całej Polski, ocenie panelowej poddano ok. 120 win.

Działalność SWP jest doceniana i wysoko oceniana przez polskie środowisko winiarskie, wiele słów uznania padło już także ze strony winiarzy z Moraw, Słowacji czy Węgier, którzy mieli okazję zetknąć się z działaniami prowadzonymi przez podkarpackich winiarzy. Te opinie, jak również duże zainteresowanie organizowanymi szkoleniami dają Zarządowi Stowarzyszenia dużo satysfakcji, są dowodem na to, że ich starania nie idą na marne, a pasja, którą chcą się dzielić z innymi trafia do ludzi. Istotne jest także to, że winiarstwo świetnie promuje Podkarpacie, dlatego należy mówić o sporym sukcesie tej organizacji.

aż 22 zdobyły złote medale. Także w tym działaniu można bez cienia przesady powiedzieć o pionierskiej pozycji Podkarpacia. Pomysłodawcą i koordynatorem konkursu „Galicja Vitis” jest Roman Myśliwiec.

Międzynarodowe Dni Wina

Podkarpacie, wzorem innych regionów winiarskich na świecie, ma swoją cykliczną imprezę – MiędzyW lutym narodowe Dni Wina w Jaśle. To największa tego typu impreza winiar2015 r. ska w Polsce, okazja do spotkania się polskich winiarzy, spróbowania rozpocznie kilkudziesięciu polskich win. Swoją ofertę prezentują także wystawcy z działalność kilku krajów europejskich, a także Podkarpacka importerzy i producenci specjalistycznego sprzętu winiarskiego. Po raz kolejny Podkarpacie jest więc Akademia pionierem. Dodatkową atrakcją corocznych imprez są degustacje Wina. potraw kuchni regionalnej, a także Galicyjski Konkurs Win prezentacje starych, zanikających To konkurs o bezprecedensowej forjuż zawodów rzemieślniczych. mule, wręcz pionierskiej, który Stowarzyszenie WiPoczątki nie były jednak łatwe. Podczas I MDW, niarzy Podkarpacia wprowadziło na stałe do kalendaktóre odbyły się w 2005 r., a także następnych, swoje rza imprez winiarskich w Polsce od 2011 r. Galicyjski wina prezentowali wyłącznie wystawcy zagraniczni: Konkurs Win z jednej strony stawia sobie za cel wyłoze Słowenii, Niemiec, Bułgarii, Czech, Słowacji, Węnienie i nagrodzenie medalami win, które na to zasługier, Austrii i Ukrainy. Ze względu na brak uregulowań gują, z drugiej służy wymianie doświadczeń i edukuje prawnych dotyczących dopuszczenia polskich win do polskich winiarzy. Jurorami oceniającymi wina konsprzedaży, nasi rodzimi winiarze nie mogli prezentokursowe byli sami winiarze zgłaszający swoje wina do wać swoich wyrobów na równi z winiarzami zagrakonkursu. Członkowie SWP przygotowywani byli do nicznymi. Demonstracyjnie przygotowali jednak swoje tych ról poprzez liczne szkolenia i degustacje komenstoisko, pełne aż proszących się o otwarcie butelek z towane. To bardzo ważny aspekt edukacji winiarskiej, polskim winem. Zwiedzający mogli jednak tylko na ponieważ winiarz, który chce zrobić dobre wino, nie popatrzeć, przesłaniały je symboliczne kraty i napis musi umieć je także poprawnie ocenić. „polski skład podatkowy”.

Zgodnie z regulaminem Konkursu wina oceniane Dzięki nowym regulacjom prawnym, które weszły są według 100-punktowej skali Międzynarodowej Unii w życie w sierpniu 2008 r., podczas III MDW, po raz Enologów (Union Internationale des Oenologues). pierwszy w historii polskiego winiarstwa, odwiedzaW III i IV edycji (lata 2013–2014) konkurs zmienił jący stoiska goście mogli spróbować, jak smakują polformułę na międzynarodową i rozpoczął promocję skie wina. W bieżącym roku odbyły się już IX MDW, pod marką Galicja Vitis. Do tegorocznej edycji konpo raz kolejny cieszące się dużym zainteresowaniem. kursu zgłoszono blisko 300 win z 15 krajów Europy.

Organizatorzy już zapraszają na jubileuszową X edyWśród 102 uczestniczących w konkursie polskich win, cję i zapowiadają zmiany w formule imprezy, które reklama

temat numeru

podniosą jeszcze bardziej atrakcyjność tego święta polskiego wina.

Dzięki imprezie, a także innym działaniom promującym kulturę wina, Jasło wyrasta na stolicę polskiego winiarstwa. Tak też często nazywają Jasło dziennikarze relacjonujący tutejsze winiarskie wydarzenia, jak i sami winiarze biorący w nich udział. Dodatkowym akcentem jest tu dekoracyjny element wizualizacji miasta – Rondo Solidarności znajdujące się na wjeździe do miasta od strony Krosna i Tarnowa. Obsadzone winną latoroślą wygląda jak maleńka winnica i przyjeżdżającym gościom przypomina o pionierskiej roli Jasła w podkarpackim i polskim winiarstwie. Pomysłodawcą i autorem koncepcji projektu winiarskiego ronda jest Roman Myśliwiec.

Podkarpacka Akademia Wina Po kilku latach przygotowań Podkarpacka Akademia Wina została utworzona przez Fundację Na Rzecz Rozwoju i Promocji Winiarstwa „Galicja Vitis”, któ-

rej partnerem organizacyjnym jest Miasto Jasło. Projekt ten doskonale wpisuje się w strategię wizerunkową Jasła – winne klimaty. Pomysłodawcą i głównym inicjatorem prowadzonych starań o utworzenie PAW jest założyciel Fundacji „Galicja Vitis” Roman Myśliwiec. „Galicja Vitis” nie prowadzi działalności gospodarczej, a Podkarpacka Akademia Wina nie będzie z zamierzenia działaniem komercyjnym. Dofinansowanie jasielskiego samorządu ma wpłynąć na większą przystępność cenową działań edukacyjnych Akademii oraz podnieść poziom organizacyjny i merytoryczny prowadzonych działań.

Podkarpacka Akademia Wina oferuje roczny kurs, po którym każdy z absolwentów będzie potrafił samodzielnie prowadzić uprawę winorośli i wyprodukować wino. Kurs trwa jeden rok (dwa semestry), od lutego 2015 r. do lutego 2016 r. Będzie to łącznie 320 godzin (20 zjazdów weekendowych, co dwa tygodnie z przerwą wakacyjną). amplitudy 2/2015

21

Winne

klimaty

Sylwester Wilk

Roman Myśliwiec: Zaczynałem od pięciu arów, potem było dziesięć, dwadzieścia, następnie pięćdziesiąt, potem hektar...

Nie liczyłem, ile wyprodukowałem wina, nie wiem też, ile wypiłem...

temat numeru

temat numeru promocja

Mimo że w ograniczonej formie, winiarstwo istniało w Polsce nawet w XI wieku, a przed drugą wojną światową w okolicach Zielonej Góry było około 1,5 tysiąca hektara winnic, ale w uprawie szpalerowej ich nie było, poza drobnymi krzewami w ogródkach działkowych.

– Taka prawdziwa, pierwsza winnica, powstała w Jaśle, właśnie tu, moja – mówi Roman Myśliwiec, prekursor nowoczesnego, polskiego winiarstwa.

Pasja Jak twierdzi mój rozmówca, dawniej „prawdziwej” winorośli w Polsce nie było, bo te, które rosły gdzieś przy stodołach nie były na tyle wartościowe, żeby je bezwiednie i bezmyślnie rozmnażać. Materiału do rozmnażania trzeba było się po prostu „dorobić”. Na podstawie własnych doświadczeń, eksperymentów znalazł odmiany, które wreszcie okazały się na tyle dobre, że można je było rozpowszechniać. – Trwało to jednak dobrych kilkanaście lat – wspomina. Najpierw sadzonkami zajmował się na małą skalę, potem na coraz większą, a teraz...? Obecnie tego nie robi. Działalność przejął syn Bartłomiej. Myśliwiec o winnicach, jak i amplitudy

24

2/2015

samym winie opowiada w sposób, jak gdyby przywoływał najlepszych przyjaciół, z którymi spędza ogrom swojego czasu, albo swoje ukochane dziecko. Bo temu właśnie poświęcił większą część energii i życia. Choć, jak mówi, za dużo wziął sobie na głowę. – Tylko w bieżącym roku związany byłem z załatwianiem ważnych spraw w Stowarzyszeniu Winiarzy Podkarpacia, organizacją Konwentu Polskich Winiarzy w Sandomierzu, Galicyjskiego Konkursu Win w Łańcucie, Dni Wina w Jaśle. A to znowu ktoś zadzwoni i mówi, że organizują konferencję i chcieliby, żeby wygłosić wykład. Dziś zadzwonili przedstawiciele Uniwersytetu Rzeszowskiego i Podkarpackiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego z Boguchwały – gdzie znaleźć czas na inne sprawy?

Zastanawia mnie cały czas, skąd w głowie człowieka bierze się pomysł, żeby zaangażować duże pieniądze, czas, przeznaczyć odpowiednio usytuowany teren i założyć winnicę, by w konsekwencji wyprodukować wino? Fakt, roślina ta ma nadzwyczajną jakość. Historia uprawy sięga wielu tysięcy lat. To przecież wino i chleb są od wielu wieków fundamentalnymi składnikami kultury materialnej człowieka. W tekstach biblijnych o winie i chlebie mówi się jako o podstawowych produktach spożywczych (Rdz 14,18; 1 Krn 16,3; Lm 2,12; Łk 7,33). Syrach wymienia wino jako jedną z „rzeczy pierwszej potrzeby” dla człowieka (Syr 39,26), a w Księdze Sędziów mowa o nim jako o niezbędnym elemencie wyposażenia zabieranego w podróż (Sdz 19,19).

Nie o wodzie, właśnie o winie.

temat numeru reportaż Krzewy winorośli Winnicy Golesz w pierwszym planie poburzowej tęczy fot. www.winnicagolesz.pl

– Wczoraj prowadziliśmy degustację, słychać było różne głosy na temat wina. Przyjdzie ktoś, popisuje się, prowokuje i mówi: Przecież nawet z jabłek można zrobić wino. Albo: „Pektowin” w Jaśle też wino produkował – opowiada pionier współczesnego polskiego winiarstwa. Zwraca uwagę, że pewne sprawy wynikają z zaszłości, a ich źródłem był poprzedni system polityczny, kiedy niewiele rzeczy nazywało się tak, jak powinno. – A to przecież nie jest zwykła roślina. Z pełnym szacunkiem dla innych: kartofli, czy jabłek, ale one nie mają takiej różnorodności i szlachetności. Wino można zrobić i sprzedać za 10–15 zł, ale też można je wycenić na kilka tysięcy złotych za jedną butelkę. Soki i frytki tyle nie kosztują. Tokaje mają po 300 lat, one żyją, są dobre. To jest ta szczególność – uzupełnia. I podaje przykłady kobiet, które kochają kwiaty, głaszczą je, dbają o nie. Ta pasja dotyczy też winorośli.

– Pisałem dziś wiele złych rzeczy, poprawiając tekst do „Wyborczej”: o procedurach, kosztach, jakie trzeba ponieść, żeby posadzić winnicę, żeby zacząć produkcję – zwróciłem też uwagę na fakt, że jest to gehenna, a jednak ludzie to robią. Twierdzi, że ludzie lubią robić coś ciekawego, trudnego i to im nie przeszkadza. Bo jeśli to zrobią, odczuwają satysfakcję. Albo odwrotnie: pewnie większość jest takich, którzy poszli jakąś drogą, nauczyli się zawodu, pracują, zarabiają dobrze, ale po pewnym czasie zaczynają szukać czegoś innego, nowego, fascynującego i trafiają do mnie – mówi twórca „Winnicy Golesz”.

Ewa Wawro, która w jasielskim środowisku do niedawna kojarzona była jednoznacznie jako dziennikarka, od kilku lat stała się rozpoznawalną twarzą polskiego winiarstwa. W „Winnicy Ewy” wyrabia swoje wino.

Uważa, że w polskich realiach pasja winiarstwa zaczyna się od rozsmakowania w winie. – Nikt przecież nawet nie pomyśli, żeby założyć winnicę, gdy wina nie lubi.

Wskazuje też, że kultura wina zmienia się w naszym kraju na lepsze. Ludzi, którzy interesują się winem jest coraz więcej, takich, którzy wybierając wino zwracają uwagę na odmianę, preferują wyszukane gatunki, patrzą na kraj pochodzenia, a nie kupują bezmyślnie – zwraca uwagę właścicielka. – Dzisiaj degustator, nawet przeciętny, nie ogranicza się do wypicia wina, bo ktoś mu je podał, albo pyta się pani ekspedientki, czy mogłaby doradzić.

Kobieta Statystki wskazują, że Polacy odchodzą od „kultury gorzałki” do „kultury wina”. – Kiedyś byliśmy podzieleni, uzależnieni od wschodnich wpływów. Obecnie tysiące ludzi pracuje w winnicach na Zachodzie. Uczą się pić wino. Bo tego trzeba się nauczyć, konieczna jest umiejętność jego konsumpcji – podkreśla Roman Myśliwiec. Zaznacza jednak, że problem jest o wiele bardziej skomplikowany, niżby się zdawało, bo z różnej strony można na to patrzeć, ale faktycznie liczy się głównie wpływ wina na organizm. Pisał o tym na przykład Béla Hamvas w swojej Filozofii wina. Mocne trunki

→

amplitudy 2/2015

25

temat numeru Jasielscy winiarze w swoich winnicach fot. archiwum Romana Myśliwca i Ewy Wawro (3)

podnoszą agresję, wino natomiast odpręża, stwarza atJasło czy Zielona Góra? To drugie miasto zawsze komosferę, działa w zupełnie inny sposób, zbliża ludzi. – jarzone było z winnicami, funkcjonowało tam typowe Wyobraża sobie pan, że idzie pod gruszę z dziewczyną winiarstwo niemieckie, które upadło po drugiej wojnie i bierze pół litra wódki? Nie! Bierze pan butelkę różoświatowej. – Upadek ten związany był z wymianą ludwego wina, a na upał dobrze schłodzonego. Dowiaduję ności po wyzwoleniu, ponieważ na ziemie zielonogórsię przy okazji, że mogę ewentualnie wybrać takie, które skie przybyli ludzie z kultury buraków i ziemniaków. często przy ocenie nazywa się degustacyjnym, czyli właUprawy winorośli zastąpiono PGR-ami, a na najładśnie na okazję, gdy idę gdzieś z kobietą dla odpoczynku niejszych górkach postawiono bloki mieszkalne – zżysię położyć, albo jeszcze mogę wziąć wino łagodne, z ma się Myśliwiec. Wskazuje dalej, że uprawa winorośli resztkowym cukrem, aromatyczne, żeby jej smakowało. nie ma nic wspólnego z kulturą PGR-ów. – Tu trzeba Ludzie lubią też często pić czerwone wina. – To jest być pasjonatem, a nie tak sobie coś posadzić i czekać, kwestia marketingu, mediów, które „podkręcają” aspekt aż będzie rosło. zdrowotności picia czerwonego wina – opowiada dalej.

W okolicach Zielonej Góry także dużo się dzieje, jeśli Powszechnie wiadomo, że wino jest zdrowe, choć chodzi o odnawianie się winiarstwa. – To oni mają najnajmniej zdrowym jego składnikiem jest alkohol, chyba lepsze w Polsce tereny do uprawy, a jednak liczebność, że spożywany jest w bardzo małych ilościach. A gdyby powierzchnia i dynamika jest mniejsza niż w Małopolmóc pozbyć się tego „szkodliwego” elementu? Przecież sce i na Podkarpaciu, czy nawet na Mazowszu – analiprodukuje się wina bezalkoholowe. – Byłem na Morazuje polską rzeczywistość twórca pierwszej profesjonalwach u kolegi, z którym znam się od ćwierćwiecza. Ma nej winnicy. W okolicach Jasła, Strzyżowa, Rzeszowa, winnicę posadzoną na stu dwudziestu hektarach, przeistnieje około stu pięćdziesięciu winnic, a jest ich na twórnię za setki milionów euro i produkuje także wino pewno więcej, w tym takich małych, w przydomowych bezalkoholowe, ale... Tego się nie da pić – twierdzi wiogródkach. – Z drugiej strony trzeba przyznać, że jest niarz, zdegustowany wspomnianym smakiem. Nie da to amatorszczyzna, uprawianie winnicy na pięciu czy się ukryć, że alkohol jest bardzo ważnym składnikiem dziesięciu arach. Przecież z tego nie da się normalnie sensorycznym wina, występuje na równi z kwasami orprodukować, tym bardziej sprzedawać – wskazuje. I ganicznymi, cukrami oraz mikroelementami. dodaje, że mówienie o „stolicy wina” jest podejściem Praktycy wiedzą o tym, że w cieplejszych krajach, w czysto marketingowym, określającym działania władz ciepłym roku, może zdarzyć się wino 15%, ale to przelokalnych, czy też samorządu wojewódzkiego. szkadza. Alkohol atakuje węch, maskuje inne elementy, W ostatnim czasie samorząd jasielski zmienił kierua przede wszystkim aromat. Może być go też za mało, nek strategii marketingowej i po przeprowadzonych to znaczy 8% lub mniej, co zdarza się w Niemczech: badaniach ankietowych stworzono hasło „Winne kli– Próbowałem. Po prostu nie smakuje – wspomina maty”. Miasto Jasło nie jest w tym odosobnione, bo Myśliwiec. Naturalne wino, które ma po fermentacji również samorząd województwa do swojej strategii 11–12% jest w sam raz. Alkohol w tej ma przypisany element winiarstwa. ilości uzupełnia i zaokrągla smak oraz – Obecnie władz nie trzeba „popyaromat, a w dodatku poprawia stabilchać”, sami podrzucają hasła, nie Najlepsze ność wina i je konserwuje. – Alkohol mówiąc już o finansowaniu. W konw winie jest niezbędny, a biedna wąsekwencji, to nie jest jedynie temat wino to takie, troba musi to znosić – z uśmiechem samorządu, ale i konkretnych ludzi dodaje.

– podkreśla prezes Stowarzyszenia które ci Winiarzy Podkarpacia. Aczkolwiek Stolica winiarstwa są tacy, którzy pytają: Ile to generuje smakuje.

Zdaniem Romana Myśliwca, w zamiejsc pracy? – Odpowiadam: Rodzigadnieniu pierwszeństwa „winnych” nę zatrudniamy! To jest gospodarstwo miast, czy też regionów, zasadniczą rodzinne. To nie jest ważne? rolę odgrywa marketing. – Na podstaJego zdaniem, określenie Jasła jako wie osobistego doświadczenia popie„stolicy polskiego wina” jest określeram takie działania, bo żeby coś osiąniem na wyrost, ale jeśli rozumiane gnąć, żeby na przykład zmienić prawo będzie w aspekcie jasielskiego poi spowodować, żeby było łatwiej dziaczątku współczesnego, nowoczesnełać w obszarze uprawy winnic, trzego winiarstwa, wówczas nazwa ta jest ba było trochę szumu wokół tematu dopuszczalna i poprawna. Patrząc nazrobić – mówi. Pojawiały się pytania: tomiast przez pryzmat ilości winnic,

amplitudy

26

2/2015

temat numeru

których zdecydowanie więcej jest niedaleko Rzeszowa, Strzyżowa, a nawet Tuchowa w Małopolsce, mówienie o swoistej jasielskiej koncentracji w tym aspekcie nie znajduje uzasadnienia. Każde środowisko szuka pewnego wyróżnika promocyjnego, wszak obecnie na marketingu opiera się każda działalność. Innym problemem pozostaje fakt, że gdy ktoś przyjeżdża „z Polski” do Jasła, bo słyszał dużo o tutejszym winie, a okazuje się, że tego wina w sklepie nie może kupić, chyba że bezpośrednio u kilku winiarzy w pobliżu Jasła.

Potęga smaku Wino występuje jako żywa materia, w każdym czasie może się popsuć z uwagi na drobnoustroje, bakterie, wirusy. W procesie produkcji znaczenie ma stan sanitarny, dbałość o higienę, używanie pojemników, beczek, które powinny być dokładnie zdezynfekowane. Wino bardzo chłonie, także winorośl może posiadać wady lub zachorować. Czasem nie da się wszystkich problemów wyeliminować, a to ma bezpośrednie znaczenie dla jakości wina.

Winiarstwo można podzielić na tradycyjne (klasyczne) i przemysłowe (nowoczesne). Współczesna technika pozwala, aby wino zrobił nawet komputer – przecież to tylko chemia. Kiedyś naukowcy podjęli się zadania określenia wszystkich substancji występujących w tak zwanym bukiecie wina, czyli w zespole wszystkich czynników, jakie wchodzą w skład odczuć aromatyczno-smakowych. – Doszli do sześciuset różnych substancji chemicznych i zaprzestali dalszych badań – opowiada Roman Myśliwiec. Fizycznie człowiek nie jest w stanie wyodrębnić wszystkich znajdujących się w winie składników.

Czy przeciętny Polak może ocenić, które wino jest dobre, a które nie? Przecież gust jednego pospolitego smakosza może podpowiadać, że kiepskiej jakości jest

wino, które specjalista uważa za wybitne, i odwrotnie.

Czy wyznacznikiem naszej oceny są wskazania fachowców, osób, które się na tym znają, czy może kwalifikatorem jest nasz gust? – Uważam, że najlepsze wino to takie, które ci smakuje i jakie lubisz – pewnym głosem odpowiada Ewa Wawro. Degustator – amator, na początku zaczyna od rozsmakowywania się w winach słodkich, potem stopniowo półsłodkich, półwytrawnych. Im bardziej człowiek staje się wyedukowany, im bardziej poznaje smak innych win, przechodzi w swoich preferencjach do win wytrawnych. – Każdy w końcu dochodzi do tego, że najlepsze jest wytrawne. Pamiętam scenki, miałam kilkanaście lat, kiedy mama kupowała dostępne w sklepach wytrawne wino bułgarskie, jakieś stołowe, które po nalaniu do kieliszków „ordynarnie” wszyscy przy stole dosładzali łyżeczką cukru. Profanacja totalna – wyjaśnia śmiejąc się dziś na to wspomnienie właścicielka „Winnicy Ewy”.

Ambitny winiarz do fermentujących owoców nie dodaje cukru i nawet kropli wody. Dodawanie cukru, owszem, jest dopuszczalne, jednak w małych ilościach, co nazywane jest tzw. procesem szaptalizacji. Ale są również metody na uzyskiwanie wina likierowego, wzmacnianego destylatem gronowym, które ma 90% zawartości cukru, uzyskane bez sztucznego słodzenia. Ciekawe jest też to, że coraz więcej ludzi szanuje i docenia występującą w polskich winach kwasowość. W krajach południowej Europy ze względu na klimat, głównie nasłonecznienie, winogrona koncentrują tak dużo cukru, że istnieje odwrotny problem: jak dokwasić wino i co zrobić, żeby pozbyć się nadmiaru cukru.

Rzeczywiście, wina słodkie z tzw. późnego zbioru mają przepiękny bukiet, w polskim klimacie nie da się ich jednak otrzymać. Ogromną szansą dla polskiego winiarstwa są wina wzmacniane, likierowe. – Okazuje się, że w naszej strefie klimatycznej wysoka kwasowość,

→ amplitudy 2/2015

27

temat numeru

do której nie każdy jest przekonany, albo inaczej: do której powoli się przyzwyczajamy, idealnie nadaje się do win likierowych. Wysoka kwasowość, która występuje z wysokim poziomem cukru wspaniale się równoważy i daje poczucie pełności smaku. Aromaty mają wyjątkowo piękne. Ostatnio odważyłam się pokazać swoje wino likierowe i na międzynarodowym konkursie winiarskim i zdobyłam za nie złoty medal – z dumą opowiada o swoim sukcesie Ewa Wawro.

pracy. Ten sam winiarz, robiąc wszystko tak samo, może uzyskać w każdym roku inne wino – tłumaczy Myśliwiec.

Nadmienia, że może nie do końca całkiem inne, bo jest zespół cech, które je łączy – fachowiec pozna Seyval, Hibernal, Cabernet, Sauvignon Blanc...

Aby nauczyć się odróżniać wino dobre od złego trzeba posiadać podstawowe cechy wrażliwości. Wokół nas spotykamy ludzi muzykalnych i takich, Wino którzy poszczególne dźwięki słyszą kiepsko. To nie przypadek, że jeden odpręża, z najlepszych polskich degustatorów Różnorodność wina jest muzykologiem. – Próbowastwarza Dziennikarze próbują dowodzić, że łem kiedyś malować: w wyobraźni coś winnice sadzi się obecnie w Polsce, tam widzę, ale nie potrafię tego przeatmosferę, bo ocieplił się klimat. – Ja mówię, łożyć pędzlem na obraz, dlatego zająże nie jest to najważniejszy powód. łem się fotografią. Są ludzie, którym zbliża ludzi.

Po prostu powstały odmiany, które jakoś łatwo to przychodzi – wyznaje umożliwiają produkcję dobrego wina legenda polskiego winiarstwa. w chłodniejszym klimacie. Gdyby nie Jak sam o sobie mówi, ma dość przeone, nie byłoby w ogóle mowy o polskim winie - mówi ciętne zdolności oceny sensorycznej wina, ale dużo nad Roman Myśliwiec. Posiada kilkanaście takich, które ceni sobą pracuje. Sporo wina wypił, z wielu winnic, z wielu najbardziej, uważa je za na tyle dobre, aby móc polecać krajów, regularnie bierze udział w konkursach, organiinnym. - Cóż, każda ma swoje wady i zalety. Nie ma idezuje konkursy, spotyka się na co dzień z problematyką alnych. Ja lubię wina białe, cenię bardzo odmianę Seyval umiejętności oceny wina. W stowarzyszeniu prowadzi Blanc. Co ciekawe, ta odmiana jest stosunkowo stara, szkolenia na temat oceny konkursowej win i uważa to w relacji łatwości uprawy, odporności, różnych innych za ważny element pracy. – Jeżeli umie się oceniać inne, cech – w stosunku do jakości wina jest więc chyba najma się ogląd na swoje wino, a to należy stale oceniać lepszą uprawianą w Polsce odmianą – wyjaśnia. Niestetechnicznie – mówi Roman Myśliwiec. ty, istnieje pewna zależność: im odmiana jest odporniejRoślina a przyroda sza, tym jakość wina jest zazwyczaj gorsza – taką cenę płaci się za odporność.

Czy człowiek jest w stanie cokolwiek zrobić, żeby wino Jaki jest sens uprawiania innych, skoro mamy tę jedyną, produkowane w naszym klimacie dobrze smakowało? ulubioną, sprawdzoną? – Różnorodność – odpowiada Właścicielka „Winnicy Ewy” przedstawia podstawowe krótko założyciel „Winnicy Golesz”. – Można zapytać: elementy, które mają wpływ na końcowy efekt: położePo co czytać drugą książkę, skoro jedną już przeczytalinie, naświetlenie, gleby, mikroklimat oraz czy jest tam śmy? – ripostuje. Rozmaitość charakteryzuje w sposób woda. W tym momencie zaczyna się przyszłość wina, szczególny obszar, którym zajmują się enolodzy. Produktóra konsekwentnie zależy od odmiany winorośli, czy kowane są wina białe, różowe, czerwone. Każda winozostała właściwe dobrana, znaczenie ma jej pielęgnacja, rośl z pewnej odległości wygląda niemalże tak samo, ale przycinanie – jednak gdy nie zostaną spełnione podstakrzew ten ma niezwykłe właściwości, które powodują, wowe warunki, materiał będzie gorszy. – Trzeba, mięże poszczególne odmiany bardzo różnią się od siebie. dzy innymi, dbać o to, żeby winnicy nie zaatakowały W innych gatunkach roślin nie ma tak wielkich różnic choroby grzybowe. Na Węgrzech, na Słowacji, opryw cechach fenologicznych, tych dotyczących uprawy, ski robi się praktycznie co tydzień. Na naszym terenie jak i samego produktu. Ostateczna jakość wina zalejest tendencja, żeby jak najmniej pryskać, bardziej zaży także od późniejszego sposobu przerobu; od tego, pobiegawczo niż leczniczo. Jeżeli nie przegapi się tego czy ktoś potrafi zachować, czy może zagubi w procesie momentu, ma się zdrową winnicę, czyli wystarczy trzy, produkcji najważniejsze cechy owocu. – To jest bardzo cztery opryski w sezonie i to na początku wegetacji – skomplikowane i zależy od czynników uprawowych, jawyjaśnia Ewa Wawro. kości, rodzajów, gatunku wina, odmiany, roku, miejsca Nie można też dopuścić, żeby owoców było za dużo oraz samego winiarza – od jego umiejętności i sposobu na jednym krzewie. Dwa i pół kilograma to maksymal-

amplitudy

28

2/2015

temat numeru

na ilość, która powinna z niego wyrastać. Są odmiany, z niczego? – Takie wino da się pić zawsze. Bez względu których uzyskanie dziesięciu kilogramów owoców nie na to, czy globalnie określimy, że ten rocznik był lepszy, jest problemem, ale wino z niego będzie fatalne, poniea ten gorszy. Różnica polega na tym, że jedno wino jest waż nigdy nie skoncentruje tylu aromatów, kwasowość wybitne, a inne będzie pospolite – twierdzi Ewa Wawro. będzie zbyt duża, cukru nie będzie w odpowiedniej iloWino jest organizmem żywym, stąd też cały czas ści. – Ambitni winiarze redukują plony nawet do półtora trzeba się nim opiekować. Przez pierwsze pół roku kilograma, szczególnie winiarze zagraniczni, ci, którzy opieki nad winem porównać można do opieki nad mają większe niż my winnice, którzy produkują znane niemowlęciem, którego trzeba bardzo pilnować, dbać, marki wina – tłumaczy Wawro. Zdarza się, że winiarzom troszczyć się, żeby nic mu się nie stało – redaktor szkoda jest owoców i zostawiają więcej. – W jednym z naczelna portalu naszewinnice.pl obrazuje problem roczników miałam po cztery kilogramy z krzewu, ale związany z początkiem produkcji. – Trzeba sprawdzać wówczas nie byłam w stanie osiągnąć takiego poziomu co się z winem dzieje, trzeba zlewać znad osadów, wina, którym mogłabym się pochwalić. W mojej winnicy, żeby zapachy z martwych drożdży nie przechodziły do nastawiamy się wyłącznie na wino dla potrzeb własnych i wina, obserwować, czy się nie utlenia, czy się klaruje. rodziny, więc możemy sobie pozwolić na swego rodzaju Im starsze wino, rzadziej się do niego zagląda – uzueksperymenty – takie wino będzie dobre, poprawne, ale pełnia. wybitnym już nie – dodaje właścicielka „Winnicy Ewy”.

Zdarza się, że wino z poprzedniego rocznika jest już O czasie zbioru winogrona decydują jego odpowieddostępne na wiosnę roku następnego. Nie jest to jednie parametry. Nie można określić tego sztampowo, nak możliwe podczas stosowania szkoły, która nakazukażdą odmianę zbiera się kiedy indziej. Nie można je produkcję bez chemii, bez sztucznego poprawiania, określić, że owoce zbierane będą dokładnie 20 paźprzyspieszania, polegającej na dodatkowym filtrowaniu, dziernika. Wszystko zależy od odmiany i od tego, jak klarowaniu – każdy winiarz wie, że trzeba pozwolić, aby ona zachowuje się na krzaku. Są odmiany, które zbiewino samo dojrzało. ra się we wrześniu, ale niektóre trzeba zbierać początWbrew powszechnym twierdzeniom, polskie wina kiem listopada. – Wcale nie jest tak, są coraz bardziej doceniane, lubiane że skonfrontujemy poziom cukru w przez degustatorów i enoturystów. owocu przed zbiorem, określimy, że Ze względu na klimat, nie mogą Polskie wina jest wysoki i stwierdzimy, że trzeba być u nas stosowane odmiany pozbierać. Wpływ ma na to również ph, chodzące wprost od Vitis Vinifera, są coraz dojrzałość owoców, o czym świadczy które uprawia się na południu, gdyż na przykład brązowa pestka – Ewa za dużo chorują, przemarzają, wybardziej Wawro prezentuje zasady, które obomagają dużej ilości zabiegów chewiązują podczas podejmowania decyzji micznych, a w końcu i tak nie dają doceniane, o zrywaniu winogrona. – Dopiero na gwarancji, że co roku będzie oczetej podstawie decydujemy, czy zbierakiwany plon. lubiane my winogrona, czy nie. Nie bez zna– Ogromnym potencjałem polskieczenia pozostaje też pogoda – jeśli go winiarstwa jest to, że w hodowli przez jest piękna, słoneczna jesień, możemy przeważają odmiany, które Roman przeciągnąć czas zbioru nawet o kilka lat testuje, i które rozprowadził po degustatorów od tygodni. Jeśli jest deszczowo i owoce Polsce – one zawsze dają plon i świezaczynają się psuć na krzaku, nie ma na owocu – zaznacza Ewa Wawro. i enoturystów. żość co czekać – niestety, już wtedy można Jej zdaniem, współcześnie zachodpowiedzieć, że to wino będzie gorsze, nie wina mają tak wysoką zawartość jak i to, że więcej troski trzeba będzie chemii, głównie wskutek stosowania poświęcić podczas wszystkich etapów pestycydów, że coraz częściej na świeprodukcji – dodaje. cie zaczyna się przed tym ostrzegać Wino, nawet jeśli będzie robione i sugerować, aby korzystać z odmian identycznie, z zachowaniem wszystodpornych, czyli takich, które sprawkich wymagań i przepisu, nigdy nie dziły się w Polsce. Być może wkrótce będzie takie samo. Uzależnione jest to będzie tak, że w starych winnicach od owoców, a owoce od roku, w któEuropy korzystać będzie się z tych rym rosną. Wino, które pochodzi z właśnie odmian – z nadzieją w głosie kiepskiego rocznika nie nadaje się do podsumowuje.

amplitudy 2/2015

29

temat numeru

temat numeru

Nienasycenie Urszula Radoniewicz Wino i kobieta to dwie przenikające się rzeczywistości. Kwintesencją tego połączenia jest nieograniczona możliwość smakowania i celebrowania.

Niezwykle barwne było moje lato. Właściwie wciąż jeszcze trwa, chociaż wyczuwam już dotkliwie jego kresowe subtelności, a tam, gdzie spaceruję, zaczyna nawet szeleścić pod butami. Wyjątkowo nie szkodzi. Dla mnie rozszalało się wszystko dokoła, wyczuliło zmysły i napełniło słodkim niepokojem. Sierpniowe krajobrazy nabrały głębi nie za przyczyną słonecznych okularów w kolorze ciepłej opalenizny. Uwiódł mnie Béla Hamvas swoją filozofią. Niepostrzeżenie wkradłam się w intymność wina z Somló, podobnie jak i ono zaistniało we mnie.

Rzeczywistość wina Wino, pierwotnie boski winogronowy napój alkoholowy. Owa boskość wynikała z faktu jego samo tworzenia, naturalnego procesu fermentacji, bez ingerencji człowieka.

Dzisiaj wino różnicuje się pod względem zawartości alkoholu, czy też zawartości cukru – mamy wina słodkie, półsłodkie, półwytrawne i wytrawne. Ze względu na barwę wyróżnia się wina białe, czerwone i różowe.

W zależności od sposobu konsumpcji – wina stołowe, czyli spożywane podczas posiłków, wina deserowe – pite po posiłku do słodkich ciast i deserów oraz wina likierowe, traktowane jako zasadniczy deser. Ciekawym wyróżnikiem jest rodzaj i ilość składników – stąd wina jednoowocowe, wieloowocowe – mieszane, z owoców suszonych, czy wreszcie z innych składników.

Hamvas, jak rozkochany kiper, dzieli wina na jasnowłose i ciemnowłose, męskie i damskie, soprany, alty, barytony, basy, wina brzmiące jednym i wieloma tonami, wina – symfonie, słoneczne, księżycowe jak również gwiezdne. Bo jego zdaniem wino można określać według własnych upodobań i pomysłów, stosując najróżniejsze porównania oraz podziały. I wystarczy znać „jedno jedyne prawo, jakie rządzi piciem – kiedykolwiek, gdziekolwiek, o każdej porze i byle jak”, żeby używać, nie wzbraniając sobie mniej, czy bardziej wyszukanych przyjemności. Czy jednak na pewno byle jak?

Bylejakość uważam za niegodziwość. Bo skoro winu nadaje ów wytrawny znawca jakość płynnej miłości, zaś za miłości żywe wcielenie uznaje kobietę, bylejakość profanuje każdy wymiar tego uczucia.

Profanację stanowi również „sycona cukrem, syropowata podróba wina”. Poszperałam trochę i doszukałam się interesujących receptur: otóż da się wytworzyć wino z buraków, selera albo pietruszki, a nawet z kaszy jaglanej! Aż trudno uwierzyć w wysublimowany smak takiego napoju. Podobnie niełatwo wyobrazić sobie jego ostateczną barwę. Odgadywanie zapachu również nie obiecuje pozytywnych doznań. To niekoniecznie pociągające. Zaskakujące dla mnie jest odniesienie tejże przesłodzonej cieczy do „histerycznego, nieznośnego, płaczliwego i posępnego osobnika płci żeńskiej...”

Osobnika, nie kobiety! Jakim więc smakiem rządzi niewiasta uwielbiana? Jakim wredna, a jakim ta zazdrośnie wyczekująca skłonienia się w jej stronę? Jaki smak należy do kobiety władczej, a który najbardziej charakteryzuje tę, co z całych swych sił pragnie, by to właśnie nią się zachwycić?

Kiedy myślę: wino...

Od razu widzę rozległe winnice, doskonały porządek gęsto porośniętych zboczy. Kuszą kształtami obfite kiście lśniąc w mocnym, południowym słońcu. Zachęcają na potem do upojenia jędrne owoce. Wśród gorących barw i smakowych zachłanności, dają stany porównywalne ze szczęśliwymi. Oszołomi najbardziej niecierpliwe oczekiwanie względem wina, jeżeli jego rozkosze i rozkosze słońca przyjmie się świadomie i z zalotnością...

→

temat numeru

Kiedy mówię: wino

Filozofia wina Węgierski filozof, Béla Hamvas (1897-1968), to postać wybitna, ale i tragiczna. Jak wielu z tego pokolenia, doświadczył w swoim życiu dwóch wojen światowych, wysiedlenia, zbombardowania domu, zniszczenia księgozbioru i licznych rękopisów, wyrzucenia z pracy, zakazu publikacji.

Za życia nie wydał imponującego dorobku ponad dziesięciu tysięcy stron maszynopisu dotyczącego filozofii, sztuki, religii i etyki.

Filozofię wina napisał latem 1945 r. W niezwykły sposób wychwalał wysublimowany, wręcz boski, smak wina, samemu - jak podają biografowie - przeżywając te dni w spustoszonych wojną Węgrzech o chlebie i wodzie. Żaden z czytelników tej ksiązki nie będzie miał wątpliwości, że Hamvas jest piewcą cudowności zarówno wina, jak i kobiety. Przekonuje, iż ten, kto chce zdobyć prawdziwe doświadczenie w świecie smaku i zapachu, niech najpierw posmakuje słodkiego pocałunku kobiety i zmysłowego zapachu kobiecego ciała. Urok bowiem kobiecego ciała, jak i wina, polega na jego eteryczności, a w konsekwencji na nieogarnionym bogactwie i zwiewności smaków i zapachów.

GK Béla Hamvas, Filozofia wina, tłum. T. Olszański, Warszawa 2001

amplitudy

32

2/2015

Trzeźwo wybieram jego rodzaj i barwę. Nie lubię win słodkich. Są zbyt mdłe i nie przekonują mnie właściwie do niczego. Wybierając wino zgadzam się na czas i porę.

Reszta pozostaje ekscytującą zagadką – silną tajemnicą smaku i reakcji na niego. Hamvas mówi o trunkach na śmiech, przemyślenia, artystyczne spełnienia, czy nawet gniew. Według mnie powodów do zwyczajnej czynności picia istnieje nieskończona ilość, od wyluzowanego zapotrzebowania na towarzystwo i niezobowiązujące toasty po zapomnienie. Powód delektowania się jest tylko jeden… „W piciu wina, jak i w miłości niezwykle ważne są okoliczności tego zdarzenia.” Wspominam więc smak wina najpierwszego z rozgwieżdżonej, czerwcowej chwili i tego, co go z rozżalenia wypiłam za dużo. Odświeżam głęboką czerwień z wieczornej ciszy Segni, gdy między wielkimi jak balony hortensjami snuli się półsennie moi przyjaciele. Próbuję pojąć dojrzałość win z Dubrownika, gdzie nocny bruk lśnił niczym lodowa tafla, a każdy kamienny szczegół z jednakową mocą przenikał w pamięć. I świeżość smaków z Korčuli, kiedy wiatr niósł ku mnie ostrą woń figowców. I jeszcze cierpkie łyki przy dźwiękach z francuska brzmiących, kiedy uwolniła się cała moja kobiecość.

Smak wina zazwyczaj zyskuje, kiedy oddziałują na niego wszelkie, choćby najmniejsze poboczne względy.

Uwielbiam połyski w napełnionej winem lampce. Są jak księżycowe światło Debussy’ego... Pełna więc jestem nadziei, że nie dołączę do ludzi straconych, za jakich mój winny uwodziciel uważa tych, co nie odczuwają szczególność chwili.

Moja rzeczywistość Jednym z istotnych wyznaczników mojej codzienności jest pośpiech, ciągła gonitwa od domu do świata i z powrotem, krążenie między sufitem a podłogą, dziećmi, psami i kotami. Wino przecież potrzebuje spokoju. Wymaga skupienia. Tylko dzięki niemu da się chłonąć całe jego bogactwo – najokazalsze smakowe bukiety, olejki eteryczne, które Hamvas uznaje za podniecające aromaty, a wielbi ich za dar nieustannych napięć i podniety.

W moim prywatnym wyścigu z czasem nie żal mi niedopitej kawy. Lecz wina, o którym wiem, że nie zdążę się z nim zespolić, wolę nawet nie kosztować. Od wina bowiem oczekuję czegoś więcej. Dla niego konieczny jest postój. Zwłaszcza dla doskonałego wina z Somló!

Najwspanialszego z węgierskich win, nasyconego niezwykle oszałamiającymi aromatami, danymi wprost od Stwórcy. Pić je należy w głębokiej ciszy, wręcz w samotności. I choć smak jego jest dla mnie niepoznany, łaknę go teraz namiętnie, pragnę chociaż raz wniknąć w jego niezwykłe odurzenie…

Rzeźba kobiety z winnymi gronami ze zbioru pixabay.com

temat numeru

Zeszłej jesieni udało mi się spotkać z Martyną. Takie tam babskie wynurzenia po latach, o tym, co się w życiu udało, a co mniej, gdzie się powiodło, a co przepadło.

Kiedy przyłapał nas wieczór Martyna włączyła spokojną muzykę i zadecydowała, że napijemy się wina. Postawiła na stole lampki i butelkę, po czym rozpaliła kilka kaganków i wycofała się z pokoju. Wróciła po chwili.

Dumna i uroczysta. Miała na sobie krótką, czerwoną sukienkę, fikuśnie wykończoną przy dekolcie, czarne szpilki i wysoko upięte włosy w odcieniu oberżyny.

Zgasiła światło. Jakżeż krwiste w blasku świec były jej usta...

– Mężczyźni nie potrafią pić wina – rzekła napełniając lampki. – Zanurzają w nim swoje ohydne jęzory i jednym haustem wysysają do dna. Wierz mi, dla nich stworzono chmiel. Mężczyźni idealnie wyłącznie polewają. Tylko wtedy są pewni siebie, bo wydaje im się, że jednym gestem zawojowali świat. Niestety na tyle starcza im fantazji.

Słuchałam jej zapadając się w pluszową kanapę, podczas gdy ona kroczyła swobodnie po ciemnym pokoju.

Przypomniało się jezioro, plusk wody i pewien niemłody pan, który wyznał siedemnastoletniej wówczas Martynie: Coś takiego w tobie jest dziewczyno, że poiłbym cię winem najczerwieńszym – a ona zaśmiała się w głos.

Jakże pragnęłam dla siebie takiego wyznania i o co potem błagałam w modlitwach.

Kwintesencja -– Wino jest jak miłość. Chciałabym usłyszeć czyjś szept – zmysłowe i erotyczne, niczym upojny pocałunek.

I kocha swobodne balansy. Tańczyłabym wtedy, raz za razem mocniej namaczając usta. Nie włożyłabym takiej sukienki, jak Martyna. Moja obnażyłaby ramiona, wiotko spływając w pół łydki. Rozwichrzyłabym włosy.

I nie założyłabym szpilek. Moje stopy byłyby bose, lekko unosiłabym się na palcach i miękko opadała. Taki byłby mój winny flirt...

Wino jest jak miłość – zmysłowe i erotyczne, niczym upojny pocałunek.

Kobiecość to przyjemność

z Dorotą Miśkiewicz rozmawia Ewa Wąsacz

portrety

Publiczność potrzebuje takiej koncertowej odświętności

portrety

Ambicja jest cechą męską. Kobiecość to przyjemność.

Pasjonatka i wokalistka. Muzykę ma we krwi.

Samodzielnie pisze i komponuje. Na swoim koncie ma 5 płyt solowych: Lutosławski, Tuwim. Piosenki nie tylko dla dzieci (2013), Ale (2012), Caminho (2008), Pod rzęsami (2005), Zatrzymaj się (2002) i blisko 50 krążków, na których wystąpiła gościnnie. Współpracowała z takimi znakomitościami jak m.in.: Nigel Kennedy, Cesária Évora, Włodzimierz Nahorny, Tomasz Stańko, Grzegorz Turnau, Wojciech Waglewski i Ewa Bem. Swoim głosem czaruje w różnorodnych stylach i aranżacjach. amplitudy

36

2/2015

portrety

Często śpiewasz o pięknie życia, jednoczesnym majestacie i ulotności chwili, i o emocjach – im bardziej wyrazistych, tym recytowanych cichszym melodyjnym szeptem. Czy jesteś pełnokrwistą optymistką? Potrafisz się cieszyć chwilą?

czynka chciałam zdawać do szkoły muzycznej. Potem coraz bardziej odczuwałam przyjemność z obcowania z muzyką, stawała się ona moją pasją, coraz bardziej świadomie wybierałam drogę kształcenia muzycznego. Śpiewałam, pisałam piosenki, jeździłam na warsztaty.

Umiem cieszyć się z prostych rzeczy, z kubka ciepłej herbaty, z kolejnego dnia, z możliwości poczytania książki – ale to nie znaczy, że zawsze tryskam optymizmem. Mogę nawet powiedzieć, że zdarza mi się czasami upajać smutkiem. Jednak gdy wychodzę na scenę zapominam o troskach, liczy się jedynie dobry występ.

Publiczność ma wyjść szczęśliwsza, a to jest możliwe tylko, gdy jestem na scenie radosna.

Myślisz, że nią pozostanie?

Zawsze wiedziałaś, że muzyka to twoja ścieżka życia?

Tak. Muzyka rozbrzmiewała w moim domu od dzieciństwa. Absolutnie naturalne było, że jako mała dziew-

Tak. Nie wiem czy zdajesz sobie z tego sprawę, ale jesteś uosobieniem dobrego stylu – zarówno wokalnie, jak i wizualnie. Jaką byłaś nastolatką?

Byłam dziewczyną w adidasach i dżinsach, i taką jestem dziś, za wyjątkiem sceny. Chyba jestem spokojniejsza od tej dziewczyny sprzed lat. Staram się dbać o coś, co można najprościej nazwać rzetelnością. To oznacza, że myślę o jakości piosenek, które śpiewam, o ich warstwie muzycznej i tekstowej, gram z najlepszymi muzykami, dbam o jakość wykonania, o dykcję, intonację, interpretację.

→

amplitudy 2/2015

37

Dorota Miśkiewicz fot. Honorata Karapuda (1), Kama Czudowska (4) © Sony Music Polska

Jaka jesteś na scenie?

Mój wizerunek sceniczny odbiega od codziennego stylu, czyli dżinsów i trampek, bo wiem, że publiczność potrzebuje takiej koncertowej odświętności, i zdarza się nawet, że częściej pamięta strój niż wykonanie. To wszystko jest dla mnie dbaniem o warsztat, o rzetelność, jest szacunkiem do wykonywanej pracy.

Taka we mnie chęć,

Czym według Ciebie jest kobiecość?

ludzką postać.

Nie umiem zdefiniować kobiecości. Kobiety są różne, mają różne zdolności, predyspozycje, zainteresowania.

Można powiedzieć, że kobiecość to ciepło, miłość, wyrozumiałość – ale to oznaczałoby, że mój tata jest kobietą (śmiech). Gdy patrzę na starsze kobiety radzące sobie ze wszystkimi trudnymi sytuacjami życiowymi, wtedy myślę, że kobiecość to siła. Bardzo podobały mi się rady, jak rozwijać kobiecość, dawane mi przez Iwonę Kozak, znawczynię jogi i ajurwedy, pisującą niegdyś do „Zwierciadła”. Mówiła, żebym nie kierowała się ambicją, która jest cechą męską. Że wykonując ćwiczenia, nie powinnam porównywać się z innymi – właśnie po to, żeby uniknąć ambicjonalnego stosunku. Twierdziła, że joga tzw. kobieca już nie jest uprawiana, bo to właściwie tylko trwanie w dobrym samopoczuciu. Czyli można powiedzieć, że według tej definicji kobiecość to przyjemność.

Co z kobietami z XXI wieku, uważasz, że pasują do Twojej definicji?

No właśnie, w dzisiejszym świecie chyba nie da się żyć unikając ambicji. Jest ona zaletą, pomaga w walce o przetrwanie. Kobiety mają teraz tyle możliwości działania, są aktywne, silne i chętne, aby wciąż się rozwijać, zarówno w sferze zawodowej, jak i duchowej. Podoba mi się to, że możemy wziąć życie w swoje ręce. Z ambicją, czy bez, podobają mi się spełnione, zadowolone kobiety.

Pomówmy więc teraz o mężczyznach… Świat bez mężczyzn byłby smutniejszy! Przypominam sobie promienny uśmiech mojej babci – wtedy już bardzo chorej na Alzheimera – który pojawiał się zawsze, gdy była w towarzystwie mężczyzn. Mój wujek umiał jej wcisnąć każdy kit (śmiech), wyciągnąć od niej pieniądze na flaszkę (do której czuł pociąg), odpowiednio ją zbajerować. I szczerze mówiąc bardzo mi się to podobało!

Mężczyźni w życiu babci byli bardzo ważni i w moim też są. Niech nas bajerują, emablują, czarują! W imię tego jestem nawet w stanie, tak jak babcia, dać sobie wcisnąć kit!

Urodziłaś się w bardzo muzykalnej rodzinie, od najmłodszych lat mogłaś kształtować własną muzyczną personę.

→

amplitudy

38

2/2015

żeby ten świerk miał Wszak pocieszyłby, gdy przyjdzie czas się rozstać.

Strach, że zniknie świat, a z nim przepadnie młoda sosna, chciałabym by stała tam i się jak świerk rozrosła.

Ach, mój Boże spraw, żeby ten świerk miał ludzką postać, i tych kilka brzóz, żeby się mogło ostać.

Niech nie ginie świat, nigdy, przenigdy nie ma końca, długo po mnie niechaj trwa!

Taka ma prośba prosta... fragment piosenki: „Świerk” słowa: Dorota Miśkiewicz muzyka: Dorota Miśkiewicz i Marek Napiórkowski

portrety

reklama

portrety

Tak, to prawda – jak już wspomniałam zawsze czułam duże wsparcie. Muszę jednak powiedzieć, że chciałam odnaleźć swój własny, indywidualny styl – mam nadzieję, że mi się to udało.

Masz swojego muzycznego mistrza z dowolnego czasu i przestrzeni, z którym chętnie usiadłabyś w małej, przytulnej knajpce, porozmawiała o życiu, muzyce i wysączyła kieliszek dobrego wina?

O nikim teraz nie myślę jak o mistrzu, albo – patrząc z innej perspektywy – moi mistrzowie są wszędzie. W książkach, muzyce, codziennym życiu. Lubię czerpać z ludzi. Może i ja coś daję innym? W zwyczajnych sytuacjach możemy być dla siebie nawzajem mistrzami. A do rozmów w przytulnej knajpce i przy lampce wina nie trzeba mnie długo namawiać.

Skoro już o winie mowa, czy nazwałabyś siebie jego koneserką?

Wino to temat rzeka. Nie mogę się nazwać koneserką, ale lubię je pić w dobrym towarzystwie. Zdarza mi się przebywać z ludźmi lubiącymi wino, pięknie o nim opowiadającymi i znającymi się na nim lepiej ode mnie. W domu zawsze stoi u nas kilka butelek, jest tzw. „święta półka”, do której wraz z moim partnerem sięgamy od święta właśnie. Obecnie stoi na niej m.in. Barolo, Brunello di Montalcino, Pouilly Fume, a także Villa Antinori 2005, która czeka aż pojawi się u nas znajomy, bardzo lubiący to właśnie wino. Jak mówiłam, aspekt koleżeński ma tu niemałe znaczenie.

Ulubione wino?

Zdarza mi się przebywać z ludźmi lubiącymi wino...

W domu zawsze stoi kilka butelek wina, to jest tak zwana przez nas „święta półka”.

Do rozmów w przytulnej knajpce i przy lampce wina nie trzeba mnie długo

Zgadza się, w Jaśle będę gościem koncertu Krzysztofa Herdzina poświęconego muzyce Jerzego Dudusia Matuszkiewicza, to już 21 listopada. Natomiast do Przemyśla zawitam ze wspomnianym Grzegorzem Turnauem 26 stycznia przyszłego roku. Zagramy różne piosenki, które wspólnie nagraliśmy na naszych płytach. Obliczyliśmy, że znamy się już 10 lat, możemy więc sobie pozwolić na taki łączony program.

Czy tu, na południowym-wschodzie Polski są jakieś miejsca, które są Ci w jakiś sposób bliskie?

Niedawno też odwiedziłam Dworek Paderewskiego w Kąśnej Dolnej, gdzie koncertowałam i prowadziłam warsztaty – to wyjątkowe miejsce, kulturalne, pełne znaczenia. Lubię też tarnowskie „Piwnice”.

Inspirowałaś się wieloma klimatami muzycznymi. Był wysublimowany jazz, etno, liryczny i elegancki pop, retro elektronika, gorące brazylijskie bicie serca, a także ambitne utwory dla starszych i młodszych z tekstami Tuwima i muzyką Lutosławskiego. Która z tych odsłon jest dla Ciebie najbardziej istotna?

Bardzo bliskie są mi rytmy Brazylii, nie umiem się uwolnić od inspiracji bosanową i sambą. Z drugiej strony, nie umiem też (i nie próbuję) wykorzenić z siebie swingującego pulsu.

Do tego liryka polskich starych piosenek – to również lubię. Trudno powiedzieć, który styl jest mi najbliższy.

Najlepszym wiem, jakie piłam, była Sasnamawiać. sicaia, i choć było naprawdę pyszne, to wiem, że nie jestem w stanie należycie docenić wina z tej półki, bo najzwyczajniej w świecie, nie pijam takich win na co dzień, więc Planujesz prezentację kolejnej twarzy Doroty? nie mam odpowiedniego porównania. Obecnie kibicuję Grzegorzowi Turnauowi, który postanowił wraz z kuCzy pokażę jeszcze jakieś swoje oblicza? Mam nadzieję! zynem założyć winnicę pod Szczecinem. Zapewne już Kobieta zmienną jest! A te odmiany sprawiają, że życie w przyszłym roku będę mogła spróbować ich wina. nie jest nudne!

Jesteś obecnie w trakcie realizacji trasy koncertowej. Odwiedzisz również Podkarpacie, a dokładnie Jasło i Przemyśl. amplitudy

40

2/2015

I tego Ci życzę – pięknego, pełnego dobrych emocji i doświadczeń życia. Bardzo dziękuję za rozmowę.

editorial

amplitudy 1/2014

43 43

Eros

i mistyka

Róża Klimczak

Obok cielesności, ramię w ramię, idzie duchowość – dojrzała, współdzielona i współtworzona z drugą osobą chętnie i stale, w drobnych sprawach, nawet przy robieniu kanapek.

portrety

Ewa Kiedio wraz z autorką artykułu fot. T.adeusz Poźniak (2)

Dokładnie dziewiętnaście dni przed swoim własnym ślubem spotykam się z Ewą Kiedio w Warszawie, żeby porozmawiać o jej książce Osobliwe skutki małżeństwa, a tak naprawdę, żeby porozmawiać o niej – o jej życiowej decyzji, by z jednym mężczyzną przeżyć szczęśliwie i w pełni resztę życia, jedynego, które jej dane.

Nie wiem, czy to zrządzenie losu, przypadek, czy coś innego, czego nie umiem nazwać odpowiednim słowem. Po chwili zastanowienia pozostaje mi jedno – spoglądam w górę, w bliżej nieokreślonym kierunku i puszczam Mu oczko. Jeszcze sierpień. Popołudnie.

Spotykamy się w redakcji „Więzi”.

Małżeństwo Zaczynamy rozmowę. Mam listę pytań i długopis w dłoni, ale nie zapisuję ani jednej odpowiedzi. Okazuje się, że wiele nas łączy, i mam wrażenie, że kiedyś już z nią rozmawiałam. Magia książek – nigdy nikt im jej nie odbierze. Ewa od zawsze mieszkała w Warszawie. Tu studiowała filologię polską, pracuje jako redaktor kwartalnika „Więź”, tu założyła magazyn „Dywiz. Pismo Katolaickie”, stąd pochodzi jej mąż – Marcin. Pobrali się sześć lat temu.

Skąd pomysł na napisanie tej książki? Bardzo osobistej, ale dalekiej od włażenia z butami w cudze życie. Książki, w której jest wiele miejsca dla Boga, ale nie tego odległego, patetycznego, tego, którego łatwo pomijać na co dzień, ale dla Boga, który jest przyjacielem, siedzi obok, popija kawę i śmieje się w tym samym momencie filmu. Wreszcie książki, w której jest wiele miejsca dla seksu, który w połączeniu z miłością duchową (słynne eros i agape), daje prawdziwą i piękną miłość małżeńską, i, gdybym mogła, napisałabym to wielką literą. Ewa odpowiada: – Temat małżeństwa jest mi bliski, bo to sposób, w który przeżywam swoją duchowość. Postanowiłam uzupełnić pewną lukę. Zauważyłam, że kobiety prawie nie piszą o małżeństwie; mam tu na myśli perspektywę chrześcijańską.

Przychodzi mi do głowy tylko jedna książka, Urzekająca. Jej autorka, Stasi Eldredge pisała o małżeństwie bardzo po amerykańsku, szumnie, z odwołaniem do popularnych filmów hollywoodzkich. Odniosła tym wielki sukces. Momentami jej styl mnie drażnił, ale podobało mi się to, że sięgnęła po porównania ze świata kultury. To działa na wyobraźnię czytelnika, ratuje przed grzęźnięciem w abstraktach. Chciałam zastosować poamplitudy

44

2/2015

dobną metodę, ale odwołując się do takich książek, filmów, obrazów, które są mi bliskie; do klasyki literatury pięknej, Dostojewskiego, sztuki ikony.

Pytam o Marcina. Zanim kończę wypowiadać jego imię, Ewa uśmiecha się do mnie całą sobą. Ich pierwsza rozmowa, jeszcze przed maturą, jak mówi Ewa, nie należała do udanych. Ona – planowała studiować filologię polską, on – matematykę. Ta różnica zainteresowań nie mogła jednak mieć szans wobec tego, co miało ich łączyć. – Mieliśmy podobne poczucie humoru, szybko okazało się, że mamy wspólny krąg znajomych…

To wystarczyło, żeby przełamać tę początkową barierę.

Marcin jest wrażliwy, empatyczny, trochę nadrobił Dostojewskiego – śmieje się Ewa – wiele rzeczy go interesuje. Od początku mieliśmy o czym rozmawiać. Teraz, kiedy znamy się już 11 lat, Marcin czasem żartuje, że już nie mamy tematu do rozmowy, bo bardzo często myślimy tak samo i nic nie trzeba mówić.

Patyk Gdy rozmawiamy o różnicach między ludźmi i kompromisach, których one wymagają, Ewa mówi: – Wielu ludzi obawia się utraty własnej wolności w małżeństwie. Tak naprawdę chodzi o wkomponowanie kogoś we własne życie i na odwrót. Gdy dziś myślę o naszym związku, to tak naturalne, że nie mogłoby być inaczej.

Biorę do ręki książkę i przeglądamy ją wspólnie. Niektóre zaznaczone fragmenty czytam na głos – czasem o coś dopytuję, jak w przypadku tajemniczego patyka,

portrety

Sakrament nie stroni od dziwnych ruchów, zapachów i wydzielin.

który nadal trzymają w domu na półce. Sentyment. Pozwala uciszyć niejedną burzę.

Książka Ewy to próba zburzenia mitu o małżeństwie, odarcia go ze stereotypów, próba dokładnego sprecyzowania przestrzeni, która łączy dwoje ludzi i która często, jeśli jest niepełna, zamienia się w próżnię. Ewa pięknie pisze o zmysłowości sakramentów, a szczególnie sakramentu małżeństwa, który aby miał sens, musi być zjednoczeniem erotyki i mistyki. Eros i agape. Miłość fizyczna i bezinteresowna. Całkowite oddanie ciała i duszy. Podczas kiedy mało się o tym słyszy, a jeszcze mniej o tym rozmawia, we wspomnianej książce poświęconych jest temu wiele stron, a także zdanie, które przez kogoś może być uznane za bardzo odważne: „Sakrament nie stroni od dziwnych ruchów, zapachów i wydzielin”. Rozmawiamy o tym z Ewą. – Nie miałam oporów, żeby tak o tym pisać. Wymiar fizyczny jest według mnie bardzo ważny. Człowiek jest nie tylko duszą, ale także ciałem, żyje w świecie materii. Kwestie duchowe często wydają się mgliste, jeśli nie idzie za nimi doświadczenie, coś namacalnego dla zmysłów.

Seks Kontynuujemy temat seksualności. Jak ją „odczarować”? – W mediach, a pewnie też w prawdziwym życiu ludzi, dużo jest seksu oderwanego od relacji, hedonistycznego. Nieważne z kim, nieważne, co kogo łączy i czy cokolwiek. Z kolei w Kościele mówi się o miłości abstrakcyjnej, sprawy seksu określane są takimi eufemi-

zmami, że trudno domyślić się, o czym mowa. A przecież nie jest to temat sam w sobie grzeszny, można o nim mówić wprost, normalnie, przykładem są książki o.

Ksawerego Knotza. Zresztą do mówienia na ten temat powinni być jak najczęściej zapraszani ludzie świeccy, którzy mogliby podzielić się własnym doświadczeniem.

Bardzo podobał mi się kurs przedmałżeński u dominikanów, na który chodziliśmy z Marcinem – w części prowadzony przez księdza, a w części przez małżeństwo. To dawało większą wiarygodność, było bliskie życia.

Obok cielesności, ramię w ramię, idzie duchowość – dojrzała, współdzielona i współtworzona z drugą osobą chętnie i stale, w drobnych sprawach, co mnie szczerze ujęło, nawet przy robieniu kanapek. Do rozmowy dwóch filologów wkrada się, niewiadomo skąd, odrobina małżeńskiej matematyki – co z tym trójkątem? I czy postawić znak równości pomiędzy oglądaniem Boga w ukochanym a oglądaniem ukochanego w Bogu? Wychodzimy z opresji dyplomatycznie. – To są sprawy, na których łamiemy sobie język – mówi Ewa – ale skoro Bóg stworzył człowieka na swój obraz i podobieństwo, także mnie i mojego męża, to wynika z tego dla nas coś wielkiego... Ewa wspomina o książce Zbigniewa Nosowskiego Parami do nieba. Małżeńska droga świętości. Przez wiele lat seks małżeński postrzegany był jako grzeszny, a samo małżeństwo uznawano za zło konieczne. – To się zmieniło – mówi Ewa – szkoda, że tak późno. Małżeństwo nie jest gorszym powołaniem niż kapłaństwo czy życie konsekrowane. Jest drogą do zbawienia, do świętości, i mam nadzieję, że będzie się o tym coraz głośniej i szerzej mówiło.

Chcę podsumowania, pytam Ewę o kilka rad – jak być szczęśliwym i spełnionym w małżeństwie, co robić, czego nie. Trochę w stylu prasy kobiecej, ale w tym przypadku miałoby to sens. Ewa nie odpowiada, tłumaczy, że nie ma takiego prawa i że bardzo się starała, żeby uniknąć takich „złotych porad”, pisząc książkę. – To bardzo delikatna sprawa, indywidualna, każde małżeństwo może to wypracować wyłącznie dla siebie – dodaje.

Kolejnym zrządzeniem losu piszę ten tekst już po swoim ślubie. Książkę Ewy, która odnalazła mnie w idealnym momencie dla mnie, dla nas, przyjęłam jako najpiękniejszy prezent ślubny. Obiecuję, że w przyszłości będę wypatrywać kolejnej książki, o której wspomniałyśmy w naszej rozmowie. Osobliwe skutki rodzicielstwa. amplitudy 2/2015

45

W światowej kinematografii najbardziej realistycznie wypada Shrek, w którym księżniczka Fiona na noc zamienia się w ogra...

Osobliwe skutki małżeństwa Ewa Kiedio

portrety

portrety

Dzięki uprzejmości Wydawnictwa Więź publikujemy fragmenty książki Ewy Kiedio (śródtytuły zostały zmienione przez redakcję).

Czas utraconych złudzeń Jeden z odcinków serialu Ranczo zaczyna się sceną z udziałem pary bohaterów na dzień po ich ślubie. „Skończyło się” – szlocha ona. „Co?” – dopytuje mąż. „Wszystko! – słyszy w odpowiedzi. – Chodziliśmy ze sobą, zaręczyliśmy się, ślub był taki piękny jak w serialu.

A teraz to już nic nie będzie tak jak w filmie. Będziemy chodzić do pracy, sprzątać, nic już romantycznego się nie zdarzy”. Na jego zapewnienia, że teraz właśnie będą naprawdę razem i to będzie coś pięknego, wybucha: „Nie będzie pięknie. Ślub to najpiękniejsze, co się w miłości wydarza. Potem jest małżeństwo, a to tę romantyczną miłość zabija”. Jak wynika z dalszej rozmowy, ową romantycznością są niespodzianki i porywy, które z nastaniem małżeństwa definitywnie się skończą.

Za fasadą przejaskrawień i serialowego humoru znajdujemy tu rozpowszechnione spojrzenie na miłość i małżeństwo. Pakujemy siebie i drugą osobę w celofan odświętnych spotkań, które ze względu na swoją rzadkość mogą być odpowiednio celebrowane – otwarte wręczeniem kwiatów, obstawione świecami, skropione perfumami, zaprawione winem. I to właśnie nazywamy wielkim uczuciem. Osobę, której poza takimi sytuacjami prawie nie znamy, czynimy swoim mężem lub żoną i po wielkim ślubnym „taaa-daam!” odkrywamy, że istnieje codzienność: bukiety są bardzo nieporęczne, a przede wszystkim drogie, w użycie trzeba wprowadzić amplitudy

48

2/2015

światło elektryczne i zapłacić za nie rachunki, a wino nie dość, że robi trudne do sprania plamy, to w dodatku nie sprawdza się jako element każdego posiłku. Poza tym w końcu widzimy swojego małżonka w prawdziwym świetle, a nie tylko w mętnym półmroku świec.

Nie da się ukryć – potwór! I oto mamy małżeństwo...

Przy takim ujęciu nic tylko pierzchać i szukać nowej osoby do opakowania w celofan. To oczywiście obraz malowany grubą kreską satyry. Rzecz w tym, żeby karykatura z kart książki czy ekranu telewizora nie wlała się do naszego życia. Sądzę, że dla uniknięcia tego kluczowe jest przepracowanie, tj. przemyślenie i doświadczenie na sobie, dwóch tematów: idealizowanie ukochanej osoby oraz przeżywania codzienności, co bezpośrednio wiąże się z rozbijaniem wyidealizowanych wizji.

Stan biustu czy torsu, ud, jak i innych części ciała w małżeństwie nie daje się zataić. Nie sposób przez 24 godziny na dobę chodzić w skafandrze czy też wytwornej sukni, do tego w pełnej zbroi makijażu. Wprawdzie słyszałam o poradniach małżeńskich, w których zalecano młodym żonom, aby zawsze wstawały wcześniej niż mąż i nie pozwoliły na to, by zobaczył je nieuczesane i nieumalowane, należy to jednak zaliczyć w poczet nonsensów. Nie tylko z powodu nierealności takich planów, ale przede wszystkim dlatego, że byłoby to całkowitym pogwałceniem sensu małżeństwa, które musi się opierać na prawdziwym wzajemnym poznaniu, zobaczeniu siebie w pełni ludzkiej kondycji – nie tylko w całym możliwym pięknie, ale także w słabości i bezradności.

Na ekranach kinowych oglądamy nieraz komiczne w swej niewiarygodności sceny – kobiety budzą się ze

portrety Ewa i Marcin Kiediowie fot. Magdalena Buka

snu w pełni umalowane i uczesane. Każde małżeństwo, Tak więc mamy znaki: sakrament chrztu – woda; saktóre nie korzysta ze wskazówek wspomnianej wyżej krament bierzmowania – olej. A sakrament małżeństwa? poradni, wie, jak daleko takie obrazy odskoczyły od rzeZnajduje swój symbol nie tylko w obrączce nakładanej czywistości. W naszym nieidealnym na palec – przede wszystkim jego świecie nad ranem włos lepi się do dopełnieniem jest akt małżeński, włosa, a oko zatyka ropa. W światostosunek płciowy. Owszem, właśnie Nie sposób wej kinematografii najbardziej realito zwykłe pocieranie ciał! Sakrament stycznie pod tym względem wypada jest przecież widzialnym znakiem przez 24 Shrek, w którym księżniczka Fiona niewidzialnej łaski, Ten znak dla na noc zamienia się w ogra... małżonków jest bardzo widzialny... godziny na Tak erotyka staje się mistyką! „Eros Zmysłowość sakramentu pragnie unieść nas ‚w ekstazie’ w dobę chodzić Połączenie dwóch ciał w akcie kierunku Boskości, prowadząc nas seksualnym jest czymś pięknym, poza nas samych”, jak ujął to Benew skafandrze. gdy równie silne zjednoczenie ma dykt XVI. miejsce w pozostałych sferach; w Ojciec Ksawery Knotz zwykł pyprzeciwnym razie staje się fałszem tać małżonków: „Gdzie jest Bóg i uzurpacją. Seksualność jest zakorzeniona w duszy. w waszym małżeństwie, w jakim znaku przychodzi?”.

Gdy nie chce się nam zapuszczać korzeni tak głęboko Słyszy wtedy: obrączka, stuła, podanie sobie rąk, przyi pozostajemy w warstwie fizyczności, ulega ona degesięga. Nie zadowala go ta odpowiedź. Pyta więc dalej: neracji, karłowacieje, w braku prawdziwego pokarmu „Gdzie w waszym życiu przychodzi? Nie tylko podczas staje się nienasycona, obsesyjna, spragniona coraz to ceremonii zaślubin, tylko konkretnie w waszym życiu nowych wrażeń, ale żadne kolejne nie jest w stanie jej codziennym. Sakrament małżeństwa to nie tylko te pół zaspokoić. Szuka nie tam, gdzie powinna... godziny spędzone w kościele, ale to jest całe wasze żyGdy jednak zaczyna czerpać soki ze sfery ducha, cie. [...] Wielu ludzi, w tym także katolicy, wyobrażają staje się rzeczywistością nieprawdopodobną. Współsobie, że to obrączki są znakiem sakramentalnego przyjżycie jest wówczas kulminacją naszej fizyczności, najścia Pana Boga. A one są tylko symbolem jedności, tak wyższym punktem, na który możemy wspiąć się w samo ważnym jak świeczka na ołtarzu. Zawsze ładniej, zewnętrznym przejawie naszego człowieczeństwa, pojak świeczka na ołtarzu się świeci, ale bez niej msza św. nieważ w ten sposób miłość zyskuje swój obraz, staje może się odbyć. Prawdziwy znak małżeństwa wyraża się się dostępna zmysłom. A człowiek, nie doświadczając w ciele, w cielesności”. A więc powiedzmy wprost – w zmysłami, jest zagubiony między abstraktami, zdezozbliżeniu fizycznym, w akcie seksualnym. Sakrament nie rientowany, powłóczy nogami w przestrzeni pozbastroni od dziwnych ruchów, zapachów i wydzielin. wionej kształtów, zapachów, kolorów, gdzie wszystko szybko staje mu się obojętne, bo jest tylko pustym pojęciem: miłość... wierność... odpowiedzialność... Co to jest? Gdy się ich nie doświadczy, to tylko wielkie nazwy, których pełna jest ludzka mowa.

Katolicy dobrze rozpoznali zapotrzebowanie na doznania zmysłowe. W kościołach roznosi się woń kadzidła, a jego dym szczypie w oczy, głowy wiernych sypie się popiołem, po ciele ochrzczonych spływa woda, czoła bierzmowanych błyszczą od oleju... Gregory Popcak w książce Święty seks! powie: „Zmysłowość jest pierwszym krokiem ku duchowości. To właśnie dlatego katolickie kościoły i liturgia są, no cóż, zmysłowe. [...] Niech więc purytańskie siwowłose paniusie w pantalonach pokrzykują zgorszone. Benedicamus Domino! Katolicy są dumni ze swych zmysłowych korzeni”.

Dla czytelników mamy książkę wraz z dedykacją autorki, ufundowaną przez Wydawnictwo Więź. Czekamy na e-mail: amplitudy@berrytree.pl

Grube mury,

labirynt uczuć Nina Cieślik

portrety

Zdzisław Beksiński: Mam do zakomunikowania wiadomość… To jakieś szaleństwo… Życie.

portrety Galeria Zdzisława Beksińskiego w Sanoku fot. Izabela Babiarz (4)

Samotność odczuwana, przeżywana i przepracowywana lub nie przez każdego indywidualnie. Mówimy samotność w tłumie, wśród ludzi, w rodzinie, wśród najbliższych, samotność egzystencjonalna, samotność krótkotrwała, samotność w miłości, chorobie, trudzie i radości; samotność w życiu.

Ciemność nieprzenikniona, szczelny mur obronny i autodestrukcji – samotność. Strach kryjący się za murem, stawianym każdego dnia, każdej minuty z taką precyzją, strach wewnątrz w ciemności i klaustrofobicznej przestrzeni. Umieranie każdego dnia na raty. Przywdziewanie masek, by przetrwać. Pragnienie odnalezienia siebie przez miłość kogoś, rozpaczliwe wołanie: „Zaopiekuj się mną” i paniczny strach przed sobą, bliskością i utratą kontroli. Ciemność, destrukcja, zniszczenie i nadzieja.

Brak poznania i bliskości siebie, brak miłości siebie i do siebie. Samozagłada i nadzieja.

Sięgając po książkę Magdaleny Grzebałkowskiej Beksińscy. Portret podwójny wybrałam podróż po drogach trudnych relacji rodzinnych, drogach, na których życie i śmierć spotykają i mieszają się codziennie, drogach samotności i miłości. Autorka ze szczerością i dystansem zaprasza do oglądnięcia intymnego świata miłości i samotności: ojca, syna i ich cienia – żony i matki Zofii. To nie jest książka o Zdzisławie – kontrowersyjnym i utalentowanym malarzu oraz Tomaszu – znanym dziennikarzu radiowym i tłumaczu. To studium labiryntu ludzi, ich dusz i serc aktualnych w każdym czasie i miejscu.

Studium szczere, brutalne, trudne, przez to bliskie, nie zamykające się w schematach i etykietach.

Dom zwodził na manowce każdego, kto próbował go ogarnąć i zrozumieć. Dom mieszał ludziom w głowach.

Zawsze jest początek, do którego można się odwołać lub od którego można się odciąć, ale on istnieje, jest.

Początkiem dla Beksińskich był Sanok. Mieszkało tu pięć pokoleń Beksińskich. Wszyscy w tym samym domu. Zdzisław „panicz” rodzi się 24 lutego 1929 r.

Pierwsze i ostatnie dziecko Stanisławy i Stanisława Beksińskich. „Młodemu panu” wolno więcej: szyje się mu ubranka, w szkole nie wolno go uderzyć. Matka chce wychować artystę – chowa jego rysunki, podsuwa mu albumy i biografie malarzy, zatrudnia nauczyciela gry

amplitudy

52

2/2015

na fortepianie oraz ochronić przed obojętnością wobec Boga – „panicz” modli się co wieczór, przystępuje do pierwszej komunii, chodzi na kursy dla ministrantów.

Zdzisław: dziękuję, że bomba urwała mu czubki palców, bo to uchroniło go przed graniem, nie chce mówić pacierza, ale jednocześnie prosi Boga „by coś zrobił, bo on nie chce codziennych wystąpień w białej komży przed ołtarzem”.

We wrześniu 1939 r. „Bóg zsyła Zdzisiowi wojnę”.

Ojciec tłumaczy, że mężczyzna nie okazuje uczuć i nie płacze, nakłania syna do wysiłku fizycznego: gimnastyki, biegów, skoków o tyczce i na odległość, gry w tenisa, jeździe na nartach i łyżwach. Bez względu na pogodę budzi syna rano i biegną pływać nago w Sanie. Dorosły Zdzisław nie wejdzie do wody, poza wanną, nie wyjedzie na wakacje, czuje awersję do sportu i przyrody. Do trzech największych totalitaryzmów zaliczy: faszyzm, komunizm i katolicyzm. Zdzisio boi się zasypiać. W marach sennych widzi i słyszy: smoka, ubranego na biało mężczyznę i Matkę Boską, siedzącą okrakiem na jego twarzy i duszącą go. Czyta książki, dużo rysuje. Gdy wybucha druga wojna światowa ma 10 lat. Po latach powie, że była dla niego rozczarowaniem. Oczekiwał spektakularnych przeżyć, a doświadczył wymiany ekipy rządzącej miastem, kartek na żywność i kiepskiego jedzenia. Do śmierci będzie miał żal do ojca, że nie przechował znajomego aptekarza żydowskiego pochodzenia. Sam, mimo obrzydzenia, jakie żywił do fizjologii, na starość zaopiekuje się matką i teściową, uważając to za swój obowiązek. Ma niewielu kolegów, nie szuka ich.

Po zdaniu matury zostanie przyjęty na architekturę na Wydziałach Politechnicznych Akademii Górniczej oraz na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Zgodnie z wolą ojca zostanie inżynierem.

Podczas wakacji poznaje Zofię, studentkę romanistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Związek małżeński zawrą w Urzędzie Stanu Cywilnego w Dynowie 30 kwietnia 1951 r. Ślubu kościelnego – mimo starań pana młodego – nie udało się uniknąć. Śmierć ojca w październiku 1953 r. dotyka, ale i wyzwala Zdzisława. Teraz chociaż ma pod opieką matkę i żonę może być nareszcie artystą. Beksiński chce być artystą. Prace traktuję jak przymus, unika odpowiedzialności – jest inżynierem na budowach – do partii się nie zapisze. Marzy, żeby go zwolniono, nie chce pracować. Wraz z żoną wraca do Sanoka, zostaje zatrudniony na pół etatu w fabryce autobusów: „Gdybym chciał mógłbym zarabiać bardzo dobrze, ale na pełen etat w budownictwie i na kierowniczym stanowisku z dużą odpowiedzialnością techniczną i finansową. Fakt, że tego nie chcę, jest dla moich ziomków z Sanoka niezrozumiały”. Sanok nie działa budująco także na Tomasza, a mimo to wracał tam raz na jakiś czas. Praca zapewnia Zdzisławowi dostęp do

portrety

potrzebnych materiałów, które niepostrzeżenie wynosi. wszystkiego: ludzi, niespodziewanych wizyt, gości, noTworzy zachłannie, wciąż coś nowego: rysuje, fotogracowania u kogoś, stania w kolejce, spożywania wspólnie fuje, próbuje sił w fotomontażu, rzeźbi. Początkiem i posiłku, uścisków, zapachów (oprócz chemicznych), zarazem kontynuacją powtórzoną zwierząt, dzieci, a przede wszystw Warszawie, był dla Beksińskich kim podróży (sama myśl o nich poSanok. Alienacja, to w tym przypadwoduje u niego rozstrój żołądka).

Brak poznania ku świadomy wybór Zofii i ZdziCierpi na nerwicę natręctw, które sława: nie spacerują po ulicach, bo się zmieniają. Beksiński potrzebuje „słoneczniki” oglądają się za nimi, „Bazy” (jaką jest dom), by tworzyć i bliskości chronią prywatność, powstające i czuć się bezpiecznie. W domu, a plotki i komentarze wciąż się mnopotem w mieszkaniu, nie ma przesiebie, brak żą, nie znoszą wizyt. Miasto, które strzeni wspólnej (osobne pokoje, w Zdzisławie pozostawiło skazę i posiłki). Niemal każdy centymetr miłości siebie skłoniło do wyznania: „A poza tym przestrzeni domowej, jak i życionie przepadam za Sanokiem […]. To wej podporządkowany, bo przecież i do siebie. wszystko wraca do mnie w formie nie zagarnięty, zostaje przez artystę. wspomnień dziś, gdy już wszystko Zbiera, gromadzi, robi zapasy: uluSamozagłada minęło [...], ale skaza pozostała i Sabionej coca-coli, konserw, mydła, noka nie cierpię jak zarazy”. Mimo pędzli, tego co jest mu niezbędne. i nadzieja. deklarowanej daleko idącej niechęci Papierosów nie – bo pali Zosia, nie to Muzeum w Sanoku malarz uczyni on. Tworzy przy huraganie dźwięspadkobiercą swoich prac. Tomasz ków, na starość będzie nosił aparat także zapisze muzeum prace ofiarowane mu przez ojca. słuchowy. Samotność i miłość przeplatają się w życiu Biografia Beksińskich to przedzieranie się przez tworząc labirynt skomplikowanych relacji. Beksiński argąszcz masek przywdziewanych przez Zdzisława. Cetysta budzi kontrowersje, podziw, oburzenie i zachwyt. lowo miesza tropy, zaprzecza sobie w wywiadach, Inteligentny erudyta, pedant, zachłanny hobbysta, niewspomnieniach, listach. Kolejne etapy życia mają wiecierpiący ograniczeń swojej sztuce, zjadliwy, zaborczy, le różnorodnych odcieni. Łączy je unikanie niemal bezwzględny w swoich sądach i wobec ludzi. Paradoks?

→ amplitudy 2/2014

53

reklamaportrety

Niekoniecznie. Dr Jekyll i Mr. Hayd. Maska, kreacja, a może raczej poznawanie i odkrywanie kawałków swojego wewnętrznego świata, tego co mroczne, demoniczne i nie do zaakceptowania w „tabelkowej” poukładanej przez niego codzienności.

Beksiński mąż i ojciec pozostaje równie niejednoznaczny.

Zdzisław Beksiński nigdy nie uderzy swojego syna. Zdzisław Beksiński nigdy nie przytuli swojego syna Tomasz przychodzi na świat 26 listopada 1958 r. Mieszka w pokoju z babcią. Wychowywany w myśl zasady: „Tomkowi wolno wszystko”, szokującej rodzinę.

Dzieckiem zajmuje się matka i babka. Ojciec chce mieć kumpla, ta myśl przyświeca mu w wychowaniu syna.

Poświęca czas na rozmowy z nim, staje się dla syna amplitudy

54

2/2015

przewodnikiem. Nie przewidział, że Tomasz nie będzie chciał żyć. Tomasz do siódmego roku życia wychowuje się w domu. Nie ma przyjaciół, umie bawić się tylko sam. Z czasem będzie głównym organizatorem i reżyserem zabaw, których aktorami będą koledzy mający grać ściśle według jego wizji. Podobnie jak ojciec nie lubi sportu. Naśladuje, a z czasem rywalizuje z ojcem. Szybko wpada w złość: krzyczy, przeklina, niszczy przedmioty. Wyładowuje się na matce – będzie to robił również jako dorosły. Pasjonat. Produkuje płyty z papieru, tworzy okładki, pisze opowiadania, kocha kino, zostanie tłumaczem filmów m.in. o agencie 007 i Monty Pythonie, robi programy muzyczne w klubie studenckim w Rzeszowie, potem zostanie znanym dziennikarzem muzycznym. Aranżuje własną śmierć, zamieszczając klepsydry w Sanoku, terroryzuje siebie i rodziców próbami samobójczymi. Po śmierci matki,

portrety

Miłość, która nie dostrzega drugiego człowieka z jego wolnością i odpowiedzialnością upośledza ludzi w taką relację uwikłanych.

nikt już go nie powstrzymuje. Nienawidzi ludzi, mieszkania w Warszawie (kupił mu je ojciec, który sprawdza czy żyje, sprząta je matka), komputerów, ciepłej coca-coli, papierosów, kleru, kobiet. Wymaga nieustannej uwagi skupionej na sobie, zupa ma mieć taki sam smak, a łyżka leżeć równo przy stole. Szuka miłości, zatraca się w uczuciu do kolejnych kobiet, wybieranych według klucza, które próbuje zawłaszczać, w sposób werbalny i fizyczny bywa agresywny. Prywatny obraz to odsłanianie kolejnej maski, niemal bolesnej w swej bezwzględności. Miłość uzależnia i zniewala, niszczy. Staje się pewną formą despotyzmu. Zatracają się granice, kto jest ofiarą, kto sprawcą. Syn terroryzujący i upokarzający matkę, próbujący i szukający siebie, czy matka zawłaszczająca dziecko. Brak bliskości z sobą, brak granic, samotność mieszając się z miłością – zdrową, czy nie z pewnością trudną w labiryncie uczuć niemal każde

wydarzenie w tej formie to poszukiwanie samodestrukcji. Próbuje się odradzać: pracuje, spotyka się z ludźmi, angażuje się w kolejne relacje uczuciowe, zgodnie z schematem. Stan chronicznej samotności, którą odczuwa uruchamia w nim mechanizmy obronne mające zredukować cierpienie. Tomasz Beksiński nie ma racji, są wokół niego ludzie, dla których jest ważny. Nie widzi ich, nie chce widzieć nic prócz siebie i świata, który sobie stworzył. Ojciec wydający się nieobecny widzi, że z dużym wysiłkiem podejmuje próby życia, że pragnie śmierci. Pilnuje go, osobiście lub przez przyjaciół, przez 30 lat obserwuje każdy ruch, gest syna, bo śmierć jest tuż tuż. Tomasz odlicza dni do swojej śmierci, opowiada o niej, planuje, podejmuje kolejne próby. Bezsilność syna wobec życia, ojca wobec chęci śmierci dziecka.

Miłość, która nie dostrzega drugiego człowieka z jego wolnością i odpowiedzialnością upośledza ludzi w taką relację uwikłanych. Brak maski na kartach tej książki uderza najbardziej w chwili ostatecznej decyzji i jej konsekwencji. Pożegnalny list Tomasza nie pozostawia dwuznaczności: „Nie wiem, jak zacząć. Od przeprosin nie wypada, bo zabrzmiałoby to idiotycznie. Choć właściwie chcę Cię przeprosić za wszystko. A już w szczególności za swój parszywy egoizm […]. Nie jestem niczyją maskotką ani własnością, ani klownem. Dlatego naprawdę nie czuję się do końca odpowiedzialny za nikogo. Musisz zrozumieć, że moje życie jest MOIM życiem […]. Ja już jestem martwy, tato. To, co zrobię, i do czego przygotowuję się spokojnie od paru miesięcy, będzie tylko postawieniem kropki nad i”. Tomasz starannie przygotował swoje samobójstwo, zachował pozory: zgodnie z rytuałem zaznaczył ojcu filmy, które ma mu nagrać, uprzedził go, że źle się czuje, więc wyłączy telefon, weźmie środki nasenne i odpocznie, umówił się na spotkania po świętach, nie jadł nic, by leki szybciej

→

amplitudy 2/2015

55

portrety

Dla niego sztuka, brak ograniczeń, nagrody, wystawy, stypendia.

Dla niej samotność, ból, upokorzenia, choroba, śmierć. zadziałały, wyrzucił opakowania, by ewentualnie utrudnić rozpoznanie ojcu i lekarzom. Jako koniec wybrał datę 24 grudnia 1999 r. Tym razem zarówno ojciec, jak i przyjaciółka uznali, że nie należy mu przeszkadzać. Po jego śmierci ojciec odczuwa ulgę z powodu rozwiązania się wieloletniego koszmaru niepewności, najgorszego z możliwych, ale konkretnego. Zostawia testament: ciało ma być spalone, pogrzeb świecki, płyty mają stać się własnością Trójki, obrazy przekazuje do sanockiego muzeum. Podjął decyzję i konsekwentnie ją zrealizował.

Nie chciał żyć. Najtrudniejsza decyzja zapadła w nim.

Zofia – twarz zaklejona na biało; Zofia – obandażowana głowa Żona pozwala zrobić ze sobą wszystko, co wymyśli mąż. Jest jego główną modelką: naga, owinięta niczym wędlina sznurkiem, krzyczące usta, ciało leżące na torach, fragment piersi. Pozwala zrobić z sobą wszystko co wymyśli mąż w życiu. Oddana bezgranicznej miłości do męża i syna – cień. Utrzymuje męża, by on mógł tworzyć. Sprząta, gotuje, ceruje, oszczędza. Codzienność zbudowana ze wspólnych i osobnych światów przenikających się, jak wynika z Portretu podwójnego w proporcjach rozkładających się niewspółmiernie: „W domu żyją kompletami. Babcia i wnuk. Zosia i Zdzisio. Zofia robi pranie – Zdzisław wyżyma. Zofia robi zakupy – Zdzisław niesie siatki. Zosia pali papierosy -– Zdzisław pozwala. [...] Zdzisław mało zarabia – Zosia oszczędza. Zdzisław nienawidzi ryb – Zofia wykreśla je z menu. Zdzisław słucha głośnej muzyki – Zofia słyszy głośną muzykę”. Na rodzinne spotkania chodzi sama, bo w mężu wspólne uściski i biesiadowanie budzą obrzydzenie. Z nikim nie rozmawia o życiu prywatnym.

Samotność wybrana wraz z jej konsekwencjami, które Zofia potrafi precyzyjnie nazwać: „Kobiety do Beksińskich się nie zaliczają. Kobiety są przylepione”. Jakże niewiele można powiedzieć o kobiecie, która tworzyła fundament „Bazy”. Tylko tyle, a może aż tyle? Czy od amplitudy

56

2/2015

samotności uciekła w miłość, czy wybrała miłość, czy potrzebowała czuć się po prostu potrzebna – pragnienie także Tomasza. Była potrzebna jako organizatorka, sprzątaczka, powierniczka, opiekunka. Tak niewiele o kobiecie, która dla swoich „centrów” zrezygnowała z życia: przestała chodzić do kościoła dla męża, utrzymywała go przez długi czas, żeby go wozić zrobiła prawo jazdy, ukrywała swój ból fizyczny, nigdy nie pojechała na wakacje.

Zofia zażywa środki psychotropowe, które czasem wydają jej się za słabe. Miewa okropne stany przerażenia, bezsilności, bólu. Buntuje się organizm zagłuszany od lat. Zbigniew wie. Tłumaczy, że nie daje jej żadnych powodów, by tak się czuła i odpowiedzialność przerzuca na żonę. Trudno oczekiwać ratunku od innych, gdy nie szanuje się siebie. Oddała siebie bezgranicznie. Dla niego sztuka, brak ograniczeń, nagrody, wystawy, stypendia. Dla niej samotność, ból, upokorzenia, choroba, śmierć. Choruje na nerki, kręgosłup, nie może nosić ciężarów, dźwigać. Troszczy się o męża, syna, matkę i teściową. Tworzy im warunki przy konsekwentnym i niemal bezwzględnie sadystycznym pominięciem siebie. Odmawia sobie samej prawa do szacunku i miłości.

W liście do Marii Turelskiej pisze: „Uważam, że wielka indywidualność powinna nie być sama [...]. Więc raczej jestem ciężarem. Moim maleńkim plusem – o ile to można tak nazwać – jest chyba tylko to, że nie jestem

portrety

wymagająca. Robię, co mogę, o nic się nie upominam, pamiętają to dobrze, nie, to też, i tak życie leci”. Nie jest wymagająca wobec męża i syna, jest wobec nich troskliwa i usłużna, jest bezwzględnie wymagająca wobec siebie.

Zorganizowana „Baza” to też miłość. Miłość niejedno ma oblicze. Także ofiary, której się współczuje, ignoruje, umniejsza znaczenia, ale też stawianie siebie w takiej roli niesie za sobą korzyści: kontroli, ogarniania, „super bohaterstwa”. To wybór. Zofia od lat się zaniedbywała: nerwobóle twarzy, chore nerki i kręgosłup.

Swój stan ukrywała przed rodziną. W 1985 r. lekarz nakazuje mężowi zadbać o żonę, by nie pogłębiać jej bólu psychicznego i fizycznego. Zdzisław nadal nie czuje się odpowiedzialny, za stan żony obwinia „satelitę” (Tomka) i „oba wahadłowce” (matkę i teściową, którymi opiekuje się żona). Po śmierci „wahadłowców”, Zofia zaczyna dopuszczać do siebie chorobę. Ma tętniaka aorty, który wciąż rośnie. Zdzisław opiekuje się żoną, budzi się w nocy słuchając, czy oddycha, jedzie z nią do rodzinnego Dynowa. Zofia uczy męża, że trzeba prać, zmieniać pościel. On zapisuje wszelkie uwagi w notesie.

Zofia umiera podczas śniadania, cicho, bez pożegnania.

Zdzisław zostaje sam. Analizuje każdą minutę śmierci żony, zastanawia się, co by było, gdyby był z nią w kuchni. Źle sypia, budzi się, by nasłuchiwać jej oddech.

Samotność nagle tak fizyczna i nieodwracalna. Zdzi-

sław żyje dalej, organizuje się i odnajduje: oddaje kwiaty, rzeczy Zosi, kupuje plastikowe talerze i widelce, jedzenie zamawia przez telefon, sprzedaje kawalerkę syna, zamienia mieszkanie, pomaga fundacjom i pijakom, pisze testament. Śmierć, która przenika jego twórczość, groza, ciemność stała się obecna w jego codzienności. Traci trzon „Bazy”, satelitę, ale organizuje się. Zmierza ku końcowi pełen dystansu, zorganizowany, zabezpieczony, niezmienny. Tęskni za Zosią, ale jest mu lżej, bo nie musi się o nikogo już martwić. Ostatnia odsłona to śmierć: dwadzieścia ciosów nożem zadane przez nastolatka, Pawła Handlera, syna znajomego. Samotna i brutalna, banalna, dla dziesięciu tysięcy złotych. Sprawca zostanie skazany na dwadzieścia pięć lat więzienia. Mateusz, jego kuzyn, za współudział na cztery lata.

Magdalena Grzebałkowska napisała książkę intymną, ale nie infantylną, książkę śmiałą, głęboką i brutalną, która, obnażając mechanizmy miłości i samotności, na długo pozostawia ślad w pamięci, skłaniając do refleksji. Książkę odbrązawiającą, pokazującą skomplikowany świat rodziny, bo punkt wyjścia ma znaczenie. Może być ostoją lub destrukcyjnym obciążeniem. Z pewnością nie jest klątwą na całe życie. To książka o mechanizmach, wyborach i ich konsekwencjach.

Ponadczasowa.

M. Grzebałkowska, Beksińscy. Portret podwójny, Znak, Kraków 2014.

amplitudy 2/2015

57

dr

N ina C ieślik

redaktor działu „Opinie”

Sens (nie)jedzenia Jesteś tym, co jesz – nieustannie słychać takie głosy w przestrzeni publicznej, w mediach, wypowiadane przez specjalistów z różnych dziedzin, jak i w przestrzeni prywatnej. Psycholog, lekarz, dietetyk, instruktor, diet coach, psychodietetyk, zatroskani najbliżsi nam ludzie, zafascynowana kolejną „cud” dietą koleżanka, bombardują nas tym powiedzeniem.

Doradzają, pokazują, podsuwają kolejne rozwiązania, często sprzeczne ze sobą: nie jedz mięsa, nabiału, owoców, ogranicz cukier, ćwicz codziennie, trzy razy w tygodniu. Każda z tych osób wie lepiej, czego nam potrzeba, jak to osiągnąć, każdy tylko nie my.

Opinie mnożą się, nawarstwiają, są poddawane wieloaspektowej analizie. Ich wspólny mianownik stanowi proste, a siejące rosnący zamęt słowo „dieta”. Słowo, które przez wieki zatraciło swe pierwotne znaczenia „styl życia”, by współcześnie szukać powrotu do etymologicznego początku.

Karm się świadomie Dieta doktora Atkinsa, Dukana, beztłuszczowa, niskowęglowodanowa, wysokobiałkowa, dla kobiet w ciąży, dla młodych matek, dla pracujących, dla singli, dla unikających kuchni, wystarczy jedno kliknięcie w internet i otwiera się przed nami świat różnorodnych możliwości. Nowoczesne odchudzanie nie jest samotną walką. Lista ekspertów pozostaje otwarta: psycholog, lekarz, dietetyk, instruktor fitness, specjalista medycyny estetycznej, dermatolog, kosmetyczka, stylista.

W momentach zawahania pomoże ci grupa wsparcia, a na warsztatach nauczysz się przygotowywać zdrowe i dobre posiłki. Psychodietetyk dopasuje jadłospis do twoich indywidualnych potrzeb, zadba o pozytywną motywację do zmiany nawyków żywieniowych, zajmie się twoimi emocjami. A może skorzystać z pomocy diet coacha? Urszula Mijakoska, pierwszy diet coach w Polsce, autorka książki Diet coaching. Poradnik dla wiecznie odchudzających się, wyjaśnia, że odchudzanie to proces całościowego przyglądania się sobie, w którym uczestniczą umysł, ciało i dusza. To ciągła droga, w której nie chodzi tylko o odżywianie, ale o poczucie własnej wartości, które na stosunek do jedzenia niewątpliwie wpływa.

opinie

Pierwotnie spożywanie posiłku wynikające z zasposzeroko rozumianych kontaktach damsko-męskich. kajania potrzeb fizjologicznych uległo dezaktualizacji.

Po zachodzie słońca post nie obowiązuje. W hinduJemy, chociaż nie jesteśmy głodni, wypełniamy swój izmie ważne jest nie tylko to, co się je, ale i to, kto żołądek do granic możliwości, by ten posiłek przygotowuje. Powinna zagłuszyć swoje emocje i pragnienia. to być kochająca osoba: matka, żona, Stres w pracy, kłótnia z partnerem, córka, oddany kucharz. Posiłek przyproblemy, samotność, strach, niegotowany zgodnie z zaleceniami reliPosiłek służy wypowiedziana złość? Sięgamy po gijnymi oczyszcza umysł i serce. Dla wielką paczkę ciasteczek owsianych buddystów ważna jest zasada ahinsy, wyrażaniu (przecież etykieta głosi, że zdrowe i czyli niekrzywdzenia i niezabijania cena była promocyjna), chipsy (kupiistot czujących. Ten, kto spożywa uczuć, liśmy dwie, bo sprzedawano je na zamięso jakiegokolwiek zwierzęcia łasadzie: kupisz dwie paczki, zapłacisz mie ją. mówieniu za jedną), czekoladę (bo w dziecińWe wszystkich tradycjach religijstwie mama nas nią ratowała). Kęs do nych powstrzymywanie się od pokar„kocham cię”, kęsa i wskazówka na wadze odchyla mu nie jest celem samym w sobie. się coraz bardziej. Posiłek służy wywejrzeniu w siebie, podkreśla„przepraszam”, Służy rażaniu uczuć, mówieniu „kocham jąc jedność duszy i ciała, ma pomóc cię”, „przepraszam”, „jestem”. Dzięw kontemplacji Boga - rozmaicie „jestem”. ki pożywieniu prezentujemy swój nazwanego. Post rozumiany jako status społeczny i materialny: ważne wstrzemięźliwość, samodyscyplina wydarzenia świętujemy w restauracji, wynika z dążenia do wolności, która dziecko w nagrodę zabierzemy do ulubionego lokalu pozwala na odkrywanie prawdy o sobie. z szybkim jedzeniem, uroczystości rodzinne uczcimy Post, czy dieta to zmiany, które wprowadzać należy zamówionymi tonami jedzenia. Często o powstanie stopniowo, krok po kroku z pełną świadomością wenadwagi obwiniamy jadłospis i brak ruchu, gdy tymwnętrznej motywacji. Zmiana dokonuje się w naszych czasem winne jest podjadanie pod wpływem emocji, umysłach i sercach, a ciało jest obrazem. do których nie mamy lub nie chcemy mieć dostępu.

Przepracować siebie Coraz częściej stosujemy różnego rodzaju diety, głodówki dla oczyszczenia i regeneracjo organizmu.

Historia diet, to przegląd sposobów kształtowania się A przecież post fizyczny nie jest pełny bez postu dumody, sylwetek kobiet, ale też ich świadomości spochowego. W rozmaitych tradycjach powstrzymywałecznej i psychicznej. Ciało kobiety było i trudno nie nie się od pokarmu ma głębszy sens. Benedyktyn, o. powiedzieć, że nadal jest jej „dowodem osobistym”.

Jan Bereza zauważa, że post obecny jest we wszystKobiety zdawały sobie sprawę, że ich wartość zalekich wielkich religiach. Znany on był w czasach ży od wyglądu. Wychowywane do roli żon i matek przedchrześcijańskich, zarówno w tradycji judaistyczcel miały prosty: wyjść za mąż, za kogoś kto zapewnej, jak i poza nią. Praktykowany w całym Kościele ni utrzymanie. Kobieta została uprzedmiotowiona. ulegał zmianom w zależności od regionu i czasów. W Współcześnie przyzwolenie społeczne pozwala w Kościele katolickim obowiązuje wstrzemięźliwość od ten sposób patrzeć zarówno na kobiety, jak i na mężpokarmów mięsnych i post ścisły w Środę Popielcową czyzn. Szczupłe ciało stało się definicją człowieka, ale i Wielki Piątek. Zalecany jest także post eucharystyczteż powodem faworyzowania lub dyskryminacji. Weny przynajmniej na godzinę przed przyjęciem komuightism, czyli dyskryminacja z powodu nadwagi lub nii świętej. W czasie trwającego miesiąc Ramadanu, otyłości dotyka ludzi niezależnie od wieku, zawodu, od świtu do nocy, muzułmanie nie spożywają posiłkoloru skóry, kultury. Szczupłość jest wszechobecna. ków, nie piją żadnego napoju, nie palą i nie kłamią.

Osoby otyłe pojawiają się w mediach rzadko, sklepy Koran nakazuje także utrzymać wstrzemięźliwość w za standardowy rozmiar odzieży uznają 38.

→

opinie

Indywidualnie płacona cena za dążenie do obowiązującego wzorca piękna jest wysoka, czasem śmiertelnie wysoka. Jak podaje Ewa Awdziejczyk, Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10 wyróżnia kilka patologii związanych z jedzeniem, wśród nich najczęściej diagnozuje się: anoreksję, bulimię, zespół gwałtownego objadania się oraz ortoreksję (przesadna dbałość o zdrowy jadłospis). Każde spojrzenie w lustro powoduje niezadowolenie. Sięgamy po kolejne diety cud albo w poczuciu klęski zapominamy o nich.

Skoro chcesz...

Konsekwencją tego jest spadek poczucia własnej wartości. Nie znając swoich potrzeb, traktujemy ciało (według nas brzydkie, grube, nieatrakcyjne) jak obcy byt, coraz mniej mamy sympatii dla siebie, a ciało budzi w nas złość, irytację, wrogość. Odchudzanie nie jest dzisiaj sprawą prywatną, co więcej jest ono społecznie akceptowane, ponieważ oznacza posiadanie silnej woli, determinacji, panowania nad swoimi potrzebami. W szybkim tempie życia, otaczającym nas chaosie i alienacji dieta daje poczucie panowania nad ciałem, podporządkowania go sobie. W ten sposób traktowane odpłaca nam brakiem współpracy, bólami, urazami i chorobami. Zapominamy, że zewnętrzreklama

na motywacja – odchudzanie się dla partnera, do ślubu, by wyglądać lepiej od koleżanki, dostać awans, znaleźć bliską osobę – to prosta droga do klęski i pogłębienia niskiej samooceny.

Wewnętrzna potrzeba jest niezbędna do każdej zmiany. Grzeczne dziewczynki kończą z nadwagą – to tytuł książki Karen R. Koening, psychoterapeutki, pomagającej kobietom zrzucać zbędne kilogramy, z praktyki której wynika, że bez poznania siebie i postawienia siebie na pierwszym miejscu, na nic diety.

Skoro chcesz... Dieta. Jesteśmy wolni, decydujemy czy zamykamy się w świecie iluzji i samousprawiedliwiania, czy świadomie i mądrze wybieramy. Dieta: koniec, czy początek, przyczyna, czy konsekwencja... skoro chcesz. Świadoma, wewnętrzna decyzja jest niezbędna, by dokonać zmiany, także żywieniowej – we własnym życiu. Wybór, co jemy, jak jemy i dlaczego jemy – należy do nas. bibliografia: E. Awdziejczyk, J. Bereza, Tosty i posty, Znak, Kraków 2010; K. Koening, Grzeczne dziewczynki kończą z nadwagą, Czarna Owca, Warszawa 2010; U. Mijakoska, Diet coaching. Poradnik dla wiecznie odchudzających się, Edgard, Kraków 1012.

E wa W awro sekretarz Stowarzyszenia Winiarzy Podkarpacia, wieloletni dziennikarz Gazety Codziennej Nowiny, redaktor naczelny portalu twojejaslo.pl

Pijcie wino Pij, pij, pij bracie pij, na starość torba i kij – niesie gorzkie przesłanie słynnej biesiadnej piosenki. I niestety sporo w tym racji, ale... no właśnie, o tym istotnym „ale” będzie teraz mowa.

Ważne jest bowiem co pijemy, jak często i w jakich ilościach.

Wino ma zbawienny wpływ na nasz organizm – tak wynika z badań naukowych. Trzeba je pić regularnie, najlepiej codziennie, bo tylko wówczas spełnia swoje lecznicze działania. Wino, zwłaszcza czerwone, przeciwdziała miażdżycy, zmniejsza ryzyko zawału serca i udaru mózgu. Okazuje się, że zalecana przez lekarzy przeciwzawałowa dawka polopiryny zawiera taką samą ilość salicylanów, jaka znajduje się w 0,5 l wina gronowego.

Wino ma też pozytywne działanie na układ trawienny, nerwowy i hormonalny, uaktywnia przeciwutleniacze, które spowolniają procesy starzenia się organizmu i chronią przed rozwojem chorób nowotworowych.

Wino gronowe uważane jest za najzdrowszy i najbardziej higieniczny napój, idealnie uzupełniający spożywane przez nas potrawy. Nic tylko pić na zdrowie,

pamiętając jeszcze tylko o podstawowej zasadzie: nie wolno przekraczać zalecanych dawek, które wynoszą maksymalnie 2 lampki dla kobiety i 3 dla mężczyzny.

Wino, które pijemy do posiłku ułatwia przyswajanie przez organizm minerałów zawartych w pożywieniu, zwłaszcza wapnia, cynku, żelaza, magnezu i fosforu.

Różnorodność substancji, które znajdują się w winie jest ogromna: kwasy organiczne, etanol oraz alkohole wyższe, aldehydy, estry, garbniki, cukry, barwniki, nielotne związki azotowe, składniki mineralne, witaminy...

Skoro o witaminach mowa, to w winie znajdują się: A, B1, B2, B6, B12, C, H, PP, kwas foliowy. Do tego flawonidy, antocyjany, leukoantocyjany i katechiny, tajemniczo brzmiące substancje, które czynią cuda w naszym organizmie. Weźmy chociażby takie flawonidy, większość z nich ma silne właściwości przeciwutleniające, czyli zapobiegające powstawaniu wolnych rodników w organizmie człowieka. Flawonidy mają także zdolność do łączenia się z metalami ciężkimi, co ma bezpośredni wpływ na detoksykację organizmu ze szkodliwych pierwiastków.

Nic nie ustępują im antocyjany, barwniki roślinne o kolorze czerwonym, niebieskim lub fioletowym, substancje pomocne w przyswajaniu witaminy C, a także chroniące przed jej utlenianiem. Antocyjany działają przeciwalergicznie, przeciwgrzybiczo, przeciwnowotworowo i przeciwwrzodowo. Aktywnie wpływają na

→

opinie

poprawę kondycji naczyń krwionośnych, uszczelniając rozpuszcza się w alkoholu, a w tej postaci jest łatwiej i wzmacniając ich ściany zapobiegają krwawieniom. przyswajany przez nasz organizm. W czerwonym winie Poprawiają przepływ krwi w naczyniach wieńcowych i znajduje się także duża ilość saponin (występują też w obniżają ciśnienie. Dzięki swoim własoi i oliwie z oliwek), które zapobieściwościom są bardzo pomocne w legają przyswajaniu cholesterolu z pożyczeniu miażdżycy. A katechiny? Też są wienia.

W krajach, niezłe, zmniejszają ryzyko powstania Wino dosłownie tuż po spożyciu zakrzepów, przez zapobieganie agrewpływa na układ trawienny człowiegdzie pije gacji płytek krwi, zmniejszą ryzyko ka. Wzmagając wydzielanie soków i wystąpienia miażdżycy, bo zapobiegaenzymów poprawia apetyt. Jeśli cierpisię dużo ją utlenianiu złego cholesterolu (LDL) my na niedokwaśność powinniśmy pić zmniejszają ryzyko wystąpienia nowino kwaśniejsze, a jeśli mamy probleczerwonego wotworu i opóźniają efekty starzenia my z nadkwasotą to wino zawierające się, pomagając usuwać wolne rodniki. więcej garbników, które osłaniają błowina ludzie Katechiny działają przeciwbakteryjnie, nę śluzową żołądka i nie dopuszczają pomagają odtruwać organizm, przez do wzmożonego wydzielania kwasu rzadziej wiązanie jonów metali ciężkich, dziasolnego. Wino ma także wyraźne leczłają wybitnie przeciwwrzodowo. Przed nicze działanie na układ krwionośny. chorują kilkoma laty amerykańscy i hiszpańscy Wieloletnie badania kalifornijskich i naukowcy odkryli, że wyjątkowe włafrancuskich naukowców wykazały, że na serce. ściwości antynowotworowe ma takzawał serca dużo rzadziej występuje że resveratrol – organiczny składnik u ludzi umiarkowanie spożywających Choroby chemiczny, którego szczególnie dużo alkohol, niż u abstynentów. W kraznajduje się jest w skórce winogron, jach, gdzie pije się dużo czerwonego występuje także w dużych ilościach w układu wina ludzie rzadziej chorują na serce. winie. Resveratrol działa przeciwutleU mieszkańców Francji, Hiszpanii, niająco, zwiększa we krwi stężenie doPortugalii czy Włoch, choroby ukłakrążenia brego cholesterolu (HDL) chroniącedu krążenia występują około 30% go przed zawałem i zmniejsza we krwi rzadziej niż w krajach północnych, występują stężenie złego cholesterolu (LDL) zaWielkiej Brytanii, Irlandii, Szwecji, tykającego tętnice i żyły.

Norwegii, Finlandii i Danii, gdzie pretam o 30% Badania wykazały, że resveratrol ferowane są produkty mleczne, a wino ma także działanie konserwujące; zanie cieszy się zbyt dużą popularnością. rzadziej niż nurzone w jego roztworze jabłka zaNie okłamujmy się jednak, nie o wino chowują świeżość przez trzy miesiące, tu tylko chodzi, choć niezaprzeczalnie w krajach podczas gdy inne więdną po dwóch ma znaczenie, ale także o odpowiednią tygodniach. W naszym organizmie dietę, opartą na chudym mięsie, owopółnocnej resveratrol działa podobnie, opóźcach morza i pełną warzyw. nia procesy starzenia się. Zdaniem Bakteriostatyczne, ściągające i przeEuropy. naukowców resveratrol, to klucz do ciwkrwotoczne działanie czerwonego młodości znaleziony w czerwonym wina gronowego, zawierającego dużo winie. Obecny jest także w eukalipgarbników, znane było już w starożyttusie, śliwkach i orzeszkach ziemnych, ale jego najboności. Zawarte w winie sole wapnia i magnez sprzyjagatszym źródłem jest czerwone wino (białe zawiera go ją lepszemu zabliźnianiu się ran, dlatego stosowano je nawet dziesięciokrotnie mniej). Dlaczego? Bo powstado leczenia źle gojących się ran i miejscowych stanów jący w czasie fermentacji winogron resveratrol dobrze zapalnych. Wino nie powinno jednak zastępować anty-

opinie

biotyków w przypadku choroby bakteryjnej, a jedynie Szukając w winie jego drogocennych właściwości może pełnić rolę pomocniczą. Podobnie w przebiegu trzeba jednak pamiętać o tym, że najwartościowsze chorób wirusowych, np. grypy, gdy antybiotyki i tak są wina pochodzą głównie z małych winnic, gdzie tworzonieskuteczne, podawanie wina chorene są od wieków tradycyjną metodą, mu wzmacnia organizm i stymuluje bez wyrafinowanych, technologicznych prawidłową pracę układu moczowego. sposobów przyspieszających dojrzeDo kieliszka Przemysł kosmetyczny wykorzystuwanie i ingerujących w jego strukturę. je nie tylko wino i jego cenne właściwoNa koniec ważna uwaga: badania – nawet jeśli ści. W pestkach winogron zawarta jest naukowców potwierdzają, że alkohol cenna tanina, która działa ściągająco i w niewielkich ilościach, jest wyjątkowo spożywany przeciwzapalnie, wpływa oczyszczająw różnych stanach chorobowych, co na naczynia krwionośne i pobudza może działać leczniczo. Szkodliwe, okazały – krążenie krwi. Wino wykorzystywane a nawet katastrofalne w skutkach, jest w zabiegach antycellulitowych jest jednak nadmierne picie alkoholu, nalewa się (hamuje rozwój tkanki tłuszczowej i może prowadzić do powstawania wiezwiększa spalanie tłuszczu). Zabiegi lu groźnych chorób i uzależnienia. A zaledwie kosmetyczne, w których stosuje się jak niebezpieczne skutki nie tylko dla działanie winogron znakomicie napizdrowia, ale i społeczne może mieć około 100 g nają skórę, dodają jej blasku i świeżochoroba alkoholowa, nie trzeba chyba ści, relaksują i odprężają. Eliminując dodawać. wina, nigdy toksyny, zapobiegają zatrzymywaniu Lekarze zalecają: góra 2–3 lampki wody w tkankach i wzmacniają naczywina dziennie. Ucinając komentarze do pełna. nia krwionośne. Odmładzają, odżydowcipnisiów, przypomnę jeszcze wiają, nawilżają i wygładzają skórę. tylko, że do kieliszka – nawet jeśli jest A co z tymi, którzy walczą ze zbędwyjątkowo okazały – nalewa się zalednymi kilogramami? Niestety, alkohol w tym raczej nie wie ok. 100 g wina, nigdy do pełna. pomoże, a poza tym oprócz tzw. pustych kalorii nie Podsumowując można powtórzyć za Sokratesem: zawiera innych substancji odżywczych. Mała lampka „Wino uspokaja ducha i usypia zmartwienia, odradza wytrawnego wina to około 70 kalorii. To i tak niedunaszą radość i podsyca ulotny płomień, którym jest żyżo, bo małe piwo to około 250 kcal, sto gram „czycie. Jeśli pijemy je z umiarem i małymi łykami, wino stej”, 40-procentowej wódki, zawiera średnio 230 kcal, napływa do naszych płuc tak jak mgła poranna. W ten a słodki drink to już prawdziwa bomba kaloryczna. Nie sposób nie zniewala naszego umysłu, lecz przenosi nas okłamujmy się jednak, z jednej strony wino poprawia w stan słodkiej radości”. trawienie, z drugiej wzmaga apetyt, a to jak w ogólnym Pij, bracie wino! Czerwone, białe, byle z umiarem! bilansie energetycznym wypadniemy, zależy wyłącznie od nas i naszej silnej woli.

Jeszcze niedawno mówiło się, że kobiety w ciąży nie powinny pić w ogóle alkoholu, bo upijają nie tylko siebie, ale także dziecko. Teraz słyszy się czasem, że kobieta ciężarna jeśli ma ochotę, a raczej zachciankę, której nie może się oprzeć, może pozwolić sobie od czasu do czasu na małą lampkę wina. Generalnie bibliografia: obowiązuje zasada: im mniej alkoholu podczas ciąży, E. Wawro: Winnice w Polsce. Wszystko o enoturystyce, tym lepiej. Lekarze wyraźnie ostrzegają, że szczególnie Oficyna Wydawnicza Multico, Warszawa 2011; Winnice Podkarpacia, Stowarzyszenie Winiarzy Podkarpacia, przez pierwsze trzy miesiące ciąży alkohol jest zakaRzeszów 2012. zany!

M onika H oma Coach i trener zdrowia, diagnosta metody Vega-Test i Food Detective ™ w Vega Zdrowie.

Bez mięsa Przejście na dietę wegetariańską na początku 2012 r. było jedną z najlepszych decyzji w moim życiu.

W tamtym czasie nie tylko przestałam jeść mięso, ale zaczęłam się świadomie odżywiać i interesować tym, co trafia na mój talerz. Odkryłam na nowo smak produktów, które wcześniej były po prostu dodatkiem do mięsa, cieszyłam się chrupkością surowego brokułu, buraki przestały mi się kojarzyć tylko z ćwikłą, a ogórki z mizerią.

Dowiedziałam się, że istnieje wiele odmian grochu, a moim ulubionym jest ciecierzyca, z której można przyrządzić syte i pyszne burgery. Zrozumiałam także, że ja nie muszę jeść mięsa, że darując życie innym mogę nie tylko przeżyć, ale czerpać z tego korzyści dla zdrowia.

Dziś wspominam to jak „otwarcie oczu”, po prostu przestałam udawać, że mięso, mleko, jajka i sery dostępne w supermarkecie pochodzą od zwierząt, które pasą się na zielonej trawie. Zdałam sobie sprawę, że życie tych zwierząt to realne cierpienie, które jest faktem, nawet wtedy, gdy my udajemy, że tak nie jest. Pierwszy rok

wegetarianizmu był więc rokiem prawdziwej rewolucji.

W tamtym okresie nie tylko wyszłam za mąż i przeprowadziłam się na wieś, ale wraz z odpuszczeniem zjadania martwych zwierząt zaczęłam odpuszczać również negatywne myśli i emocje, które wcześniej stale gościły w moim życiu, tak jak mięso na talerzu.

Z czasem zauważyłam, że mam więcej energii, a dolegliwości układu pokarmowego ustąpiły. Wtedy zrozumiałam, że to co jemy bezpośrednio wpływa na to jak się czujemy. Szukając naturalnych sposobów na pokonanie chorób, nie tylko po 20 latach wyleczyłam się z astmy i alergii, ale odnalazłam... moją pasję! Rok później byłam już na studiach na kierunku coaching zdrowia, gdzie zetknęłam się z badaniami naukowymi, które ujawniają przyczyny chorób cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca, nadciśnienie, otyłość, astma, choroby serca, czy nowotwory i choroby autoimmunologiczne.

Okazuje się, że istnieje rozwiązanie dla tych chorób, które niszczą życie ludzi na całym świecie! Jest nim dieta wegetariańska oraz wegańska, w której najważniejszą rolę pełnią owoce i warzywa.

Wegetarianizm – weganizm?

Wegetarianizm to nie tylko sposób odżywiania, ale styl życia. Wegetarianie nie jedzą ani nie stosują produktów, które pochodzą z uboju zwierząt: mięsa, ryb, żelatyny, futer, skóry. Istnieje kilka rodzajów diet wegetariańskich:

opinie

– Laktoowowegetarianizm – wykluczenie z menu poW 2012 r., w Australii, odbyła się debata, podczas traw mięsnych i ryb. której były wiceprezes CitiBanku, Philip Wollen, przed– Laktowegetarianizm – poza mięsem i rybami odrzustawił alarmujące dane na temat wpływu przemysłowej ca również jaja. Dopuszcza natomiast hodowli zwierząt na środowisko: spożywanie mleka i jego przetworów.

– Przemysł hodowlany wytwarza – Owowegetarianizm – dieta bezmięCO2, metan i podtlenek azotu zabijaProdukty sna wykluczająca również wszystkie jąc oceany. 90% małych ryb mieli się pozostałe produkty odzwierzęce, poza na paszę dla zwierząt. zwierzęce jajkami.

– Hektar ziemi, z którego pozyskiwaNatomiast weganizm jest stylem ne są owoce i warzywa, zboża i oleje silnie życia kierującym się zasadą, że niejest w stanie wyżywić 30 osób. Ten dopuszczalne jest czerpanie jakichsam hektar wykorzystany pod produkzakwaszają kolwiek korzyści z wykorzystaniem cje jaj, mleka i mięsa wyżywi jedynie innych. Weganie nie spożywają mięsa od 5 do 10 osób. organizm. i innych produktów, których pozyska– Na świecie żyje 7 mld ludzi, dla któnie wymaga zabicia zwierzęcia, ale takrych każdego tygodnia zabija się 2 mld Warzywa i że mleka i jego przetworów (serów, jożywych istot. gurtów, śmietany, masła, lodów) oraz – Potrzeba 50 tys. litrów wody, by wyowoce mają jajek i miodu. Nie stosują również produkować 1 kg wołowiny. wełny i jedwabiu.

– Zmniejszenie produkcji mięsa o Restrykcyjną formą weganizmu jest 10% pozwoli nakarmić 100 mln ludzi. właściwości witarianizm, tzw. surowa dieta (z ang.

– Ilość gazów cieplarnianych pochoraw) odrzucająca wszelkie produkty dzących z produkcji zwierząt jest o alkalizujące. pochodzenia zwierzęcego, opierają50% większa niż z transportu: aut, poca się na spożywaniu surowych (dociągów, autobusów, samolotów, statpuszczanie podgrzewania jedzenia ków i ciężarówek razem wziętych. do 40°C) i nie przetworzonych produktów roślinnych – Mięso jest jak waluta jednocentowa. Wyprodukowaoraz fruktarianizm, spożywanie jedynie owoców lub/i nie jej kosztuje więcej niż jest warta. warzyw.

Zdrowotne – rezygnacja z jedzenia mięsa i ryb, a także nabiału i jajek dla zdrowia i dobrego samopoczucia.

Motywy przejścia na inny styl żywienia Zalety obu diet Ideologiczne – wyeliminowanie z jadłospisu mięsa i produktów odzwierzęcych z powodów etycznych, moralnych. Być może ludzie nie widzą konieczności rezygnacji z jedzenia mięsa, ponieważ kojarzą hodowlę zwierząt z wiejskimi gospodarstwami, gdzie krowy pasą się na zielonej łące, a kury biegają po podwórku.

Niestety, dzisiejsza rzeczywistość jest zupełnie inna. Zwierzęta hodowane na mięso, mleko i jajka żyją i umierają w strasznych warunkach. A mięso, które zjadamy nie tylko przepełnione jest ich strachem i cierpieniem, ale także antybiotykami i hormonami. Środowiskowe – motywem do wykluczenie mięsa z diety jest chęć ochrony środowiska, a także zmniejszenia głodu na świecie.

– Odtruwa: wszystkie produkty odzwierzęce silnie zakwaszają organizm, co prowadzi do złego samopoczucia i wielu chorób (dna moczanowa, kamica nerkowa, migreny). Warzywa i owoce, a także np. kasza jaglana, migdały, herbata zielona mają silne właściwości alkalizujące, czyli pomagają utrzymać równowagę kwasowo-zasadową, oczyścić organizm z toksyn i jelita ze złogów; – Odżywia: prawidłowo skomponowana dieta roślinna dostarcza białka (warzywa strączkowe, kasze, brokuły, orzechy), zdrowe tłuszcze nienasycone (siemię lniane, awokado, oleje tłoczone na zimno, np. kokosowy, pestki), węglowodany złożone (brązowy ryż, kasze, pełnoziarniste pieczywo), błonnik i chlorofil, wapń, witaminy i minerały (warzywa i owoce);

→

opinie

– Leczy i zapobiega: badania naukowe nie pozostawiasezamowe – tahini), mleka roślinne (sojowe, migdałoją wątpliwości, że dieta, w której głównym źródłem kawe, orzechowe, ryżowe, owsiane). lorii są owoce i warzywa oraz inne naturalne pokarmy „Pułapką” diety wegetariańskiej może być spożywaroślinne, skutecznie chroni przed chonie zbyt dużej ilości nabiału i węglorobami. Coraz więcej mówi się rówwodanów prostych (wyroby z białej nież o tym, iż do leczenia wielu chorób mąki, makarony, cukier), które silnie W ostatnich cywilizacyjnych nie potrzebne są leki, zakwaszają organizm. Dieta bezmięa zmiana diety. Wegetarianie mają niżsna może być niezdrowa, jeśli opiera latach sze stężenie cholesterolu i BMI, a taksię na białym pieczywie z serem żółże niższą zachorowalność na chorobę frytkach, batonach i coli. Wegewegetarianizm tym, niedokrwienną serca (o około 32%), tarianie mogą chcieć spożywać duże cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, zespół ilości nabiału, z obawy, że nie pokryją zyskał sporo metaboliczny oraz nowotwory. odpowiedniego zapotrzebowania na W ostatnich latach wegetarianizm białko i wapń. Dlatego warto wiezwolenników, zyskał sporo zwolenników, ale także dzieć, że istnieje wiele produktów rozagorzałych przeciwników. Myślę, że ślinnych, które mogą być doskonałym ale także warto poznać bliżej taki sposób odżyźródłem: wiania i korzystać z jego zdrowotnych – Białka, np.: soja (36 g/100 g), pestki zagorzałych właściwości. dyni (30 g/100 g), orzechy ziemne 25 g /100 g), biała fasola (22 g/100 g), płatPrawidłowa dieta? przeciwników. ki owsiane (17 g/100 g), (dla porównaZarówno dieta wegetariańska jak i wenia: kurczak 31 g/100 g, serek wiejski gańska powinna opierać się na pięciu tylko 12 g/100 g!). grupach pokarmów: – Żelaza, np.: orzechy, pestki dyni i – Warzywa – szczególnie warzywa zielonolistne (sałaty, słonecznika, rośliny strączkowe (fasola, soja, soczewiszpinak), warzywa z rodziny kapustnych (jarmuż, kapuca); produkty pełnoziarniste, zielone warzywa (natka sty, kalafior, brokuł, kalarepa), pomidory, ogórki, marpietruszki jest najbogatszym źródłem żelaza); suszone chew, korzeń i nać pietruszki, buraki, ziemniaki, dynia, owoce; buraki. cukinia, papryka, oliwki, a także grzyby.

– Wapnia, np.: fortyfikowane wapniem produkty so– Warzywa strączkowe – soja (mleko sojowe, tofu, jowe i mleka roślinne; warzywa strączkowe, brokuły; temph), różne odmiany grochu, fasoli i soczewicy. suszone figi, morele i daktyle, jarmuż, sałata i kapusta; – Owoce – sezonowe i lokalne, szczególnie owoce jarzeżucha, natka pietruszki, mielone ziarna maku i ziarna godowe: truskawki, maliny, borówki, jeżyny, porzeczki, sezamu (niełuskanego); migdały, orzechy brazylijskie; ale także banany, awokado, cytrusy, arbuz, melon, kiwi, pomarańcze. mango, ananas. Owoce suszone: figi, morele, daktyle, – Magnezu, np.: produkty pełnoziarniste; rośliny strączrodzynki, żurawina, jagody goji. kowe; owoce suszone; orzechy.

– Produkty zbożowe pełnoziarniste – kasze (jęczmien– Cynku, np.: orzechy; pestki dyni; kiełki pszenicy; płatna, kukurydziana, jaglana, gryczana), ryż brązowy, koki owsiane; groch; produkty pełnoziarniste. mosa ryżowa (quinoa), makaron pełnoziarnisty, pieczy– Potasu, np: świeże owoce i warzywa, orzechy; produkwo żytnie razowe, płatki owsiane. ty pełnoziarniste; pomidory; ziemniaki; rośliny strącz– Orzechy i nasiona – włoskie, laskowe, nerkowce, kowe, banany. brazylijskie, pistacje, siemię lniane, pestki dyni i słonecznika.

Do jadłospisu warto włączyć także: oleje nierafinowane (kokosowy, lniany), masła roślinne (orzechowe,

opinie

Kotlety z buraka i tofu Składniki: kostka tofu naturalnego 180 g (tofu można zastąpić ugotowaną kaszą jaglaną lub jęczmienną) 2 średnie buraki 1 cebula 2 ząbki czosnku 2 łyżki płatków owsianych 1-2 łyżki mąki ziemniaczanej lub zmielonego siemienia lnianego spora garść orzechów włoskich łuskanych łyżeczka sosu sojowego (opcjonalnie) sól różowa himalajska, pieprz Wykonanie: Buraki ścieramy na drobnych oczkach. Cebulę kroimy drobno i podsmażamy razem z buraczkami na oliwie. Tofu rozdrabniamy widelcem.

Płatki owsiane zalewamy kilkoma łyżkami wody i zostawiamy na kilka minut. Orzechy siekamy na drobne kawałki. Czosnek przeciskamy przez praskę lub ścieramy na drobnych oczkach.

Wszystkie składniki mieszamy w misce, dodajemy przyprawy i mąkę lub siemię do uzyskania zwartej i klejącej masy. W dłoniach formujemy kulki, które rozpłaszczamy na wyłożonej papierem do pieczenia lub wysmarowanej oliwą formie. Pieczemy ok. 30 min. w 180°C. W trakcie pieczenia kotlety można obrócić na drugą stronę.

Kotlety z kaszy jaglanej z suszonymi pomidorami Składniki: 2 szklanki ugotowanej kaszy jaglanej 1 ½ szkl. startej marchewki ½ szkl. startej pietruszki duża cebula 2 ząbki czosnku ½ słoika suszonych pomidorów w oleju garść natki pietruszki 1/3 szkl. pestek słonecznika 1/3 szkl. pestek dyni 1/3 szkl. sezamu ½ szkl. mąki kukurydzianej ½ łyżeczki kurkumy ½ łyżeczki słodkiej papryki ¼ łyżeczki chili 2 łyżki sosu sojowego sól himalajska, pieprz Wykonanie: Cebulę kroimy i podsmażamy na oliwie razem z czosnkiem. Pestki i sezam prażymy na suchej patelni. Suszone pomidory kroimy na paseczki i dodajemy wraz z olejem. Natkę pietruszki siekamy.

Wszystkie składniki mieszamy w dużej misce, sprawdzamy czy masa jest wystarczająco słona i pikantna. Z masy formujemy kotlety, które pieczemy ok. 30 min. w 180-200 °C. W trakcie pieczenia kotlety można obrócić na drugą stronę.

Ciało • Psychika • Duchowość Róża Klimczak Grzegorz Krupa

fot. Tadeusz Poźniak (4) oraz archiwum prywatne

Małgorzata Łętkowska Michał Sasiela

Ukojenie [gk:] Średniowieczny filozof i teolog, św. Tomasz z Akwinu (1225–1274), wymienia pięć pocieszeń, jakie mogą przynieść ukojenie strapionemu człowiekowi: kontemplacja prawdy, współczucie przyjaciół, łzy, sen oraz kąpiel. Współczesny niemiecki mistrz duchowy, Anselm Grün (1945– ), wymienia dziesięć własnych pocieszeń: wędrówkę, obcowanie z przyrodą, zakorzenienie w ojczystym zakątku świata, wspomnienia, ciszę, rozmowę, książki, muzykę, gry i zabawy oraz wino. W tym wszystkim brakuje tylko czułego dotyku i przytulenia, które najbardziej kojąco wpływają na moje ciało, psychikę i duszę. [mł:] W nawiązaniu do pocieszeń św. Tomasza z Akwinu, mogę podać własną listę małych pocieszeń: ciepła kąpiel, aromatyczne olejki, świece, zakup nowej sukienki czy wizyta u kosmetyczki i pogodny kolor paznokci, słuchanie szumu morza i zapatrzenie w bezkresny błękit wody, przebywanie z dziećmi, przytulanie i pocałunki. [rk:] Kiedy mi źle potrzebuję doraźnie kawy, koniecznie w filiżance, kawałka czekolady z orzechami, a najlepiej dwóch, oraz ciasnych objęć bliskiej osoby. Czasami po prostu wyjść z domu i iść przed siebie. Pośpiewać do lustra. Porozmawiać. Pomilczeć. Zacząć jeszcze raz.

Jolanta Bać-Siechowicz

psycholog i terapeuta

Rozwijanie umiejętności konstruktywnego ukojenia się jest integralną częścią procesu psychoterapeutycznego, niezależnie od trudności, z którą zgłosił się klient. Umiejętności te mogą być rozwijane w czterech sferach: 1/ poznawczej – rozwijanie wspierającej, dającej nadzieję i otuchę, narracji typu: „Będzie dobrze”, „Uda mi się”, „Poradzę sobie” albo tworzenie bezpiecznych i uspokajających obrazów np. wyobrażanie sobie miejsca, w którym czujemy się dobrze, bezpiecznie i spokojnie (takie miejsce nie musi istnieć naprawdę – może być całkowicie stworzone przez naszą wyobraźnię i w każdym momencie przez nas przywoływane); 2/ cielesnej – spokojny, głęboki oddech, ciepła kąpiel, praca w ogrodzie, bieganie, sen, zdrowe odżywianie się, łagodne dotykanie lub głaskanie; 3/ interpersonalnej – kontakt z drugim człowiekiem może być wspierający, uzdrawiający i kojący – dotyczy to spotkań i relacji z tymi, którzy się do nas uśmiechną, powiedzą dobre słowo, przytulą, wypiją z nami herbatę, pójdą do kina, czasami z nami ponarzekają; dotyczy to także relacji z terapeutą, który – zgodnie z postulatem Carla Rogersa – powinien nas traktować ciepło, empatycznie, autentycznie i akceptująco; 4/ duchowej – dla wielu ludzi duchowość jest ważnym wymiarem, z którego można czerpać nadzieję i ukojenie; są osoby, które znajdą uspokojenie idąc do lasu, nad brzeg morza lub na łąkę, kontemplując piękno świata czy próbując na spokojnie odnaleźć sens ostatnich zdarzeń, cierpienia, własnego życia; są też tacy, którzy ukojenie znajdą w samotnej modlitwie, jeszcze inni w kościele wypełnionym innymi ludźmi.

Ważne jest rozpoznanie własnych potrzeb i możliwości, a także szacunek dla indywidualnych sposobów szukania ukojenia przez poszczególne osoby. O ile wymiar interpersonalny jest bardzo cenny, to jednak najważniejsze jest, by człowiek potrafił sam siebie ukoić.

19 W nucie głowy wyczuwalne są: galbanum, bergamotka i neroli; w nucie serca: róża, lilia, wanilia i narcyz; w nucie bazy: drewno cedrowe, drewno gajac i wetyweria. To oczywiście słynny zapach Chanel nr 19. Po kultowej „Piątce”, wprowadzonej na rynek zapachów przez ekscentryczną Gabrielle Bonheur Chanel w 1921 r. (miała wówczas 38 lat), następny zapach powstał prawie pół wieku później, w 1970 r., na rok przed śmiercią Coco.

Dlaczego w nazwie nie znalazła się „Szóstka”, ale „Dziewiętnastka”? To proste. Liczba 19 to dzień urodzin francuskiej projektantki!

Jedyne znane zdjęcie Boga

Thomas Merton (1915–1968), amerykański pisarz, pustelnik, trapista – tak określił zrobioną przez siebie fotografię.

Nie tylko do patrzenia Z wszystkich naczelnych ssaków tylko ludzie płaczą! To przede wszystkim sposób na oczyszczenie oczu z toksyn wytwarzanych pod wpływem stresu. Stąd rację mają ci, którzy radzą: „Wypłacz się, to ci dobrze zrobi!”. To także silny sygnał dla otoczenia. Mokre od łez policzki zachęcają do objęcia i pocieszenia cierpiącej osoby.

Patrzymy sobie długo w oczy tylko w dwóch sytuacjach: miłości lub nienawiści. U większości ludzi długie bezpośrednie spojrzenie w oczy budzi poczucie zagrożenia, dlatego szybko odwracają wzrok. Między kochającymi się osobami panuje taki poziom zaufania, że bez najmniejszego lęku mogą sobie patrzeć długo w oczy. W sytuacji gniewu, złości i nienawiści, uporczywe spojrzenie działa zastraszająco.

Celowe mrugnięcie jednym okiem, tzw. puszczanie oka, sygnalizuje ukryte porozumienie między dwiema osobami.

Dyskretne mrugnięcie oznacza prywatne porozumienie, zgodność poglądów w danej sprawie, tajemny kod wyrażający bliskość dwóch osób w towarzystwie. Jak sugerują badacze tego zjawiska, sprawne puszczanie oka w towarzystwie (choć zakazuje tego etykieta) jest domeną mężczyzn.

Dla kobiet źródłem trudności może być obfity makijaż.

Skoro jednak oczy kobiet przekazują tak wiele informacji i sygnałów, nie dziwne, że od 7 tysięcy lat poddaje się je licznym zabiegom upiększającym. Już w starożytnym Egipcie stosowano wyrafinowane farby do malowania oczu. Badacze mówią nawet o swoistej obsesji na punkcie malowania oczu w starożytnym Państwie nad Nilem, która przetrwała kilka tysięcy lat. Najsłynniejszą kobietą w pięknym makijażu była królowa Kleopatra, która eksperymentowała z nowymi kombinacjami kolorów, co zostało przypomniane przez Elisabeth Taylor, która w 1961 r. zagrała tytułową rolę w hollywoodzkiej superprodukcji.

Słowo kosmetyki wywodzi się z języka greckiego od słowa kasmetikos, co oznacza „zręczne zdobienia”. Jednak w antycznej Grecji malowanie oczu nie było zbyt mile widziane.

Po upadku starożytnego Rzymu zwyczaj robienia makijażu zanikł w Europie i pojawił się znów dopiero na początku XX wieku, jako reakcja na surowe zasady epoki wiktoriańskiej.

opinie

Piękni, uśmiechnięci

[ms:] Jak to jest z tym uśmiechaniem? Polacy są wciąż za mało uśmiechnięci? Rodzi się pytanie, czy wszędobylski uśmiech jest skazany na porażkę wśród naszych krajan? Czy argumenty o stale uśmiechniętych i życzliwych mieszkańcach krajów, w których słońce świeci więcej niż 300 dni w roku są trafione? Wszelkie uwarunkowania, kultura, a może temperament? W żadnym wypadku nie generalizuję, wszędzie są wyjątki, a niekiedy słowo wyjątek przestaje być nawet trafione. Proszę wierzyć lub nie, ale z nami wcale nie jest źle, zważając chociażby na takich, z całą sympatią do nich, Finów, którzy wydają się rodzić introwertykami, a mimika twarzy nie jednego może sprawiać wrażenie nie do końca wykształconej. Nawiązując do pierwszego tutaj zdania – może warto przestać narzekać na brak uśmiechu, a z czasem pojawi się on sam? Bez zbędnych ingerencji typu: „Hej, uśmiechnij się wreszcie”. Hm? [jbs:] Statystyki nie są korzystne dla mężczyzn i wyraźnie wskazują, że kobiety uśmiechają się częściej. Może właśnie dlatego powszechnie uznawane są za płeć piękniejszą.

Wystarczy rozejrzeć się dookoła, aby dojść do przekonania, że ludzie są tacy ładni, gdy się uśmiechają! [gk:] Uśmiech fascynuje także filozofów. Niemiecki my-

śliciel, Helmuth Plessner (1892–1985), badał typowe ludzkie zachowania i wydał na ten temat książkę Śmiech i płacz, zaś niderlandzki antropolog, biolog i psycholog, Frederik J. J. Buytendijk (1887–1974), jedno ze swoich dzieł w całości poświęcił fenomenologii... pierwszego uśmiechu dziecka. [mł:] Z punktu widzenia fizyki i fizjologii, śmiech to jeden z wielu emitowanych przez człowieka dźwięków. Strumień powietrza jest wypychany przez drgającą przeponę z płuc i przechodzi przez krtań, poruszając więzadła głosowe. Tak powstaje śmiech. Im dłużej się śmiejemy, tym mniej powietrza zostaje w płucach, dlatego natężenie dźwięku, gdy się śmiejemy, stopniowo maleje. Wysokość dźwięku śmiechu jest z reguły wyższa niż normalnej mowy. Uwielbiam się głośno śmiać! Muszę jednak podkreślić, że pierwszym dźwiękiem wydawanym przez człowieka po przyjściu na świat jest... płacz. [rk:] Nikt nie wspomniał o hormonie szczęścia! Śmiech, a nawet samo myślenie o śmiechu to duża porcja endorfin.

Zapominam, nie myślę, odrzucam od siebie wiedzę o zmarszczkach mimicznych – obiecuję codziennie uśmiechać się dwa razy więcej niż do tej pory oraz rzucam zaklęcie na każdego, kto przeczyta ten tekst – uśmiechaj się częściej!

Przepis na udany związek John Gottman, wybitny terapeuta par z Uniwersytetu Waszyngtońskiego, po kilkudziesięciu latach badań, z niemal matematyczną precyzją sformułował najważniejsze zasady udanego związku: 20 minut rozmowy z żoną/mężem każdego dnia, 15 minut na rozwiązywanie problemów, 5 minut uznania dla partnera, 5 minut na małe gesty czułości, 2 godziny na randkę w tygodniu.

Oswajanie ciała Jerzy Pilch (1952– ), pisarz, autor powieści Pod mocnym aniołem, od kilku lat cierpi na chorobę Parkinsona, która uniemożliwiała mu nie tylko pisanie, ale i normalne, codzienne funkcjonowanie. Niedawno przeszedł operację głębokiej stymulacji mózgu, dzięki czemu udało się zniwelować drżenie rąk towarzyszące chorobie. Operacja przebiegła pomyślnie, choć towarzyszyła jej, jako skutek uboczny, czasowa utrata mowy. Pisarz powrócił do zdrowia i… pisze nową powieść.

Warto przy tej okazji zacytować fragment jednej z pierwszych powieści pisarza, wydanej w 1998 r., Bezpowrotnie utraconej leworęczności. Pilch wspomina w niej jeden ze swoich pobytów w szpitalu, podczas którego obserwuje i opisuje „kobiety z księżycowego świata medycyny”: pielęgniarki, sanitariuszki, salowe, które – jak pisze – w niezwykły sposób oswojone są z ludzką cielesnością i fizjologią: – Kiedy dochodzę do progu Sali Intensywnego Nadzoru Medycznego i kiedy patrzę, z jaką swobodą uwijają się one wokół leżących tam półzwłok nieprzytomnego narkomana, kiedy widzę, jak wprawnie smarują jego ropiejące odleżyny, uruchamiają aparaturę pozwalającą mu oddychać, oprzyrządowują to roślinne ciało przewodami uruchamiającymi najwstydliwsze funkcje fizjologiczne, kiedy widzę, w jak naturalny sposób oswojone są z najkłopotliwszymi reakcjami, zakamarkami i substancjami ludzkiego jestestwa – pojmuję, iż to, co jest w tym zawodzie i w tym powołaniu najbardziej czarującego, to proste przyzwolenie na bliskość cudzej fizjologii. One są opiekuńcze, czułe i sterylnie czyste, ale jest też w nich niesłychana swoboda dotyku. One bez oporów dotkną, przewrócą z boku na bok i obmyją czyjeś upodlone, składające się wyłącznie z kruszejących kości i parszywiejącej skóry ciało (s. 16–17).

To bez wątpienia jeden z najpiękniejszych poetyckich opisów, wręcz swoista apoteoza niższego personelu medycznego.

Wyjście z dziecięcego pokoju

Zofia Sobolewska-Mellibruda, mówiąc o DDA/DDD, posługuje się metaforą, że osoby te nie wyszły ze swego dziecięcego pokoju. Oznacza to, że w dorosłym życiu powielamy pewne zachowania, które podejmowaliśmy w dzieciństwie. Wtedy mogły one nam pomóc uzyskać coś bardzo ważnego, jak miłość, akceptację, uwagę, docenienie albo pomagały nam chronić się przed agresją, odrzuceniem itp. Rozwinięte w dzieciństwie mechanizmy mogą być tak silne, że dorosły człowiek – choć już nie musi, bo jego osobiste zasoby i sytuacja życiowa jest inna – powtarza je i to najczęściej nieświadomie.

Dotyczy to nie tylko odtwarzania pewnych zachowań, np. w sytuacji, gdy ktoś mnie źle traktuje – pozwalam na to albo, gdy nie dostaję tego, czego chcę – obrażam się... Bardzo często nasze dziecięce doświadczenia, utrwalone w osobiste schematy, odgrywamy w późniejszych relacjach z innymi.

Według nich zabiegamy o akceptację życiowych partnerów czy szefa w pracy, rywalizujemy, walczymy, „ratujemy” innych itp.

Dlatego tak ważne jest wyjście z tego dziecięcego pokoju, czyli pożegnanie się z dzieciństwem, co w języku psychoterapeutycznym określamy mianem przepracowania śladów minionych doświadczeń i relacji, by w dorosłym życiu nie popełniać tych samych błędów.

Bezbrzeżność słów [gk:] Co roku Google ogłasza ranking najbardziej popularnych słów wyszukiwanych w Internecie. W 2013 r. Polacy najczęściej googlowali m.in. iban oraz paczyzm. Ja mam swoją listę najważniejszych i najpiękniejszych słów.

W pierwszej kategorii od wielu lat na czele stoi słowo spotkanie (jako wyjątkowe wydarzenie dokonujące się w przestrzeni międzyludzkiej; odpowiedniki w językach obcych to: angielskie encounter, a nie meet, francuskie rencontre, a nie randez-vous czy włoskie incontro, a nie appuntamento). Najpiękniejszym słowem jest bezkonkurencyjnie: bezbrzeżność. Lubię pytać innych o ich osobisty ranking słów... Jakie jest najpiękniejsze słowo dla Ciebie: Jolu? Małgosiu? Różo? Michale? [jbs:] Nie zastanawiałam się wcześniej nad „rankingiem słów”.

Pewnie miałabym trudność w takim uszeregowaniu. Gdy teraz o tym myślę, uświadamiam sobie, że na różnych etapach mego życia częściej używałam pewnych słów. Wynikało to z różnych doświadczeń, treści spotkań z mymi nauczycielami, pacjentami, przyjaciółmi, mej uważności na pewne tematy... Lubię słowo doświadczać, ukoić, wyrażenie być wystarczająco dobrym, wielobarwność. A i słowo spotkanie jest mi bardzo bliskie – nawet mój prywatny gabinet tak nazwałam... [mł:] Moim ulubionym słowem jest bliskość. Wolę ją jednak mierzyć nie metryką euklidesową: (jakby to obliczył matematyk), ale obecnością drugiego człowieka, ciepłym spojrzeniem, dobrym słowem, czułym dotykiem (jakby to pewnie określiła każda kobieta). [rk:] Próbuję od dłuższej chwili wybrać jakieś słowa najważniejsze, mój ranking słów i jestem bezradna. Miłość? Szczęście?

Wolność? Spełnienie? Muzyka? Książka? Banał. Banał. Banał. Mój ranking to imiona bliskich mi osób. Do tych, które to czytają, puszczam oczko. [ms:] Niedocenionym dobrem narodowym mieszkańców znad Wisły jest zdecydowanie język polski. Czasem przez coraz to nowe zapożyczenia i kreatywne słowotwórstwo wydaje się być nieskończony, niczym nieskrępowany. W tym miejscu zapewne należy dopatrywać się przyczyny kłopotów z opanowaniem go, szczególnie przez rodzimych użytkowników. Czy to właśnie owa bezbrzeżność słów jest powodem tak wielu utonięć? Ale zaraz, zaraz. Czy ktoś, kto nie potrafi pływać od razu zapuszcza się na głęboką wodę? Czy nie lepiej mały krokami zgłębiać wiedzę oraz umiejętność poruszania się po wzburzonym morzu, ucząc się unikać palących błędów w przyjaznym środowisku? Odnajdźmy siebie pewnych w bezbrzeżności słów.

– Zawsze chciałem napisać książkę o świetle. Nie potrafię znaleźć innej rzeczy, która bardziej przypominałaby wieczność... – napisał na kartach Dukli Andrzej Stasiuk (1960– ), laureat Nagrody Nike w 2005 r. Pisarz w wieku 26 lat opuścił Warszawę i zamieszkał w Czarnem, a kilka lat później w Wołowcu k. Gorlic, gdzie wraz z żoną, Moniką Sznajderman, prowadzi Wydawnictwo Czarne. amplitudy 1/2014

19

Nierozpieczętowane koperty

Aleksander Fredro (1793–1876) przestał pisać po zjadliwej krytyce. William Faulkner (1897–1962), amerykański laureat Literackiej Nagrody Nobla w 1949 r., zaprzestał czytać nie tylko recenzje i notatki prasowe o sobie, ale nawet listy od czytelników. Po śmierci w domu pisarza znaleziono stosy nierozpieczętowanych kopert. bibliografia: A. Grün, Uzdrawiająca siła pocieszenia, tłum. K. Markiewicz, Wydawnictwo Święty Wojciech, Poznań 2013; J. Picardie, Coco Chanel. Legenda i życie, tłum. K. Karłowska, Rebis, Warszawa 2012; J. Forest, Tomasza Mertona życie z mądrością. Biografia, tłum. J. Margański, Homini, Bydgoszcz 1997; D. Morris, Naga kobieta, tłum. P. Amsterdamski, Albatros, Warszawa 2006; H. Plessner, Śmiech i płacz. Badania nad granicami ludzkiego zachowania, tłum. A. Zwolińska, Z. Nerczuk, Antyk, Kęty 2004; P. Szarota, Uśmiech. Instrukcja obsługi, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2012; J. M. Gottman, Siedem zasad udanego małżeństwa, tłum. D. Olejnik, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006; J. Pilch, Bezpowrotnie utracona leworęczność, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1998; Z. Sobolewska-Mellibruda, Psychoterapia Dorosłych Dzieci Alkoholików.

Strategie, procedury i opisy przypadków pracy psychoterapeutycznej, Zielone Drzewo, Warszawa 2011; A. Stasiuk, Dukla, Czarne, Wołowiec 2008; R. Maurer, Filozofia kaizen. Jak mały krok może zmienić Twoje życie, tłum.

C. Matkowski, Helion, Gliwice 2007; J. Włodarczyk, Księżyc w nauce i kulturze Zachodu, Rebis, Poznań 2012; K. Targosz, Jan Heweliusz uczony - artysta, PWN, Gdańsk 1986.

Wszystkie ilustracje pochodzą ze zbioru pixabay.com

reklama

strefa ciekawości Morze Zimna Morze Jasności

Morze Deszczów

Morze Spokoju Krater Kopernik

Morze Przesileń

Ocean Burz

Morze Obfitości

Morze Chmur

Morze Nektaru

Morze Wilgoci

Krater Tycho

Morze Oparów

Księżycowe morza Cóż może być piękniejszego od Księżyca?! (Quid aliarum rerum omnium... Luna pulchrius?) – pytał wielki polski astronom, Jan Heweliusz (1611–1687).

Księżyc, to najbliższe Ziemi ciało niebieskie i jedyne, po którym stąpała ludzka stopa. Nie posiada atmosfery, dzięki czemu na jego powierzchni panuje idealna cisza i można widzieć jej ukształtowanie nieuzbrojonym okiem.

Księżyc jest zwrócony ku Ziemi zawsze tą samą stroną. Wynika to z zsynchronizowania czasu obiegu satelity wokół Ziemi z czasem jego obrotu wokół własnej osi. Nierównomierna prędkość w ruchu orbitalnym sprawia, że z Ziemi można obserwować nie połowę, a prawie 60% powierzchni Księżyca.

Efekt ten nazywany jest libracją, czyli „kołysaniem się” Księżyca. Zjawisko to obserwował i wyjaśnił Heweliusz.

Gdański astronom miał wielkie zasługi w badaniu Księżyca.

Sam wykonał potrzebne do obserwacji lunety, sam przeprowadzał obserwacje i z fotograficzną dokładnością rysował mapy Księżyca. Jako pierwszy nadał nazwy księżycowym obiektom (choć do dzisiejszych czasów pozostały tylko nazwy dwóch łańcuchów górskich i trzech przylądków). W 1647 r. wydał potężne dzieło poświęcone opisom Srebrnego Globu zatytułowane Selenographia sive Lunae descriptio. Heweliusz nie wykluczał życia na Księżycu. Selenitów wyobrażał sobie

jednak zupełnie odmiennie od ludzkich form życia istniejących na Ziemi.

Patrząc na Księżyc możemy dostrzec ciemne i jasne obszary, określane umownie jako „morza” i „lądy”, choć z morzami w ziemskim rozumieniu nie mają nic wspólnego. Stąd poetyckie, łacińskie nazwy księżycowych mórz i oceanów: Mare Vaporum (Morze Oparów), Mare Serenitatis (Morze Jasności), Mare Tranquilitatis (Morze Spokoju), Mare Nectaris (Morze Nektaru), Mare Imbrium (Morze Deszczów), Oceanus Procellarum (Ocean Burz), Mare Crisium (Morze Przesileń), Mare Foecunditatis (Morze Obfitości), Mare Frigoris (Morze Zimna), Mare Humorum (Morze Wilgoci), Mare Nubium (Morze Chmur). Na powierzchni Księżyca występują ponadto liczne kratery, określane mianem „blizn”, powstałych w wyniku zderzenia z meteorytami. Najbardziej znane to Tycho, Kopernik, Kepler i Heweliusz. Niewidoczna z Ziemi strona Księżyca posiada inną strukturę powierzchni, niemal pozbawioną mórz księżycowych.

Najlepiej obserwować Księżyc, gdy oświetlony jest fragment tarczy (a nie w czasie pełni), wzdłuż linii oddzielającej dzień i noc, czyli tzw. linii terminatora.

Małgorzata Łętkowska Obserwatorium Astronomiczne w Jaśle

amplitudy 2/2015

77

Kiermasz recenzji i rozmaitości Bardziej dział dzielenia się niż dział recenzji – polecamy książki, płyty, filmy, miejsca, smaki... Nie chcemy w pędzie za nowościami pominąć tego, co warte uwagi i choćby krótkiej wzmianki. Bardzo subiektywnie i różnorodnie.

W zależności od nastroju i osobistych preferencji poszczególnych osób.

Zakupiony jakiś czas temu Bestiariusz słowiański dumnie zdobi moją domową biblioteczkę. Na ulubionej playliście nietrudno znaleźć utwory „Kapeli ze wsi Warszawa”, „Żywiołaka”, czy też folkowo-jazzowej perełki – „Chłopcy kontra Basia”, a rzeszowskie sklepy już dawno zostały przeze mnie przeczesane w poszukiwaniu wymarzonych szpilek z haftem łowickim. Tak – przyznaję, że od wielu lat jestem folkomaniaczką. Z przyjemnością jednak stwierdzam, że coraz częściej do głosu dochodzi to, że polskiej tradycji nie trzeba się wstydzić oraz, że jako naród i spadkobiercy kultury słowiańskiej nie powinniśmy czuć się gorzej. Oryginalność i emocje, jakie wyzwala nasza rodzima kultura być może nie w każdym obudzą „słowiańską duszę”, a swoją estetyką nie zawsze przypadną do gustu, ale z pewnością polecam każdemu, by pokusić się o ich poznanie.

Katarzyna Sowa

Kronika śmierci Nie potrafię do końca określić jaki gatunek literacki przedstawia Marquez w tej książce. Po trochu jest to powieść, po trochu reportaż, momentami dramat, czasem wydaje się, że fabuła jest totalną fikcją.

Trudno szukać jednego bohatera – są nim bowiem wszyscy mieszkańcy pewnego miasteczka. Bohaterowie wiedzą, co ma się wydarzyć – Santiago Nasar zostanie zamordowany… Wiedzą wszyscy, oprócz niego.

Dwóch braci zhańbionej przez Santiago Angeli, zgodnie z obowiązującym kodeksem honorowym, musi spełnić swój obowiązek i zabić Santiago. Jednak czytelnik ma poczucie, że tak naprawdę bracia nie chcą tego zrobić, nie chcą wymierzać kary, dlatego informują całą społeczność o swoich zamiarach. Ich „wołanie o pomoc” odbija się od grubej ściany ludzkiej znieczulicy i ignorancji.

Gabriel Garcia Marquez, Kronika zapowiedzianej śmierci, tłum. C. M. Cassas, Wydawnictwo Muza, Warszawa 1997.

Marzec 2013 r. W telewizji emitowana jest druga seria programu „The Voice of Poland”. Na ekranie pojawia się Dorota Osińska, a po drugiej stronie – Justyna Steczkowska, Marek Piekarczyk, Patrycja Markowska oraz Baron i Tomson z grupy Afromental. Siedząc w fotelach, słuchają w jej wykonaniu piosenki „Calling You”. Nie wiedzą, że Dorota śpiewała już sześć lat wcześniej w „Szansie na sukces”, że wydała już dwie solowe płyty, jak i tego, że jest niemalże niewidoma. Nawet Marek Piekarczyk, któremu płyną z oczu łzy.

Krytyczny Polak, raczej: Polak nieakceptujący talentu innych, może znajdzie błędy wokalne, a ja – zachwycony wykonaniem przez Dorotę wielu piosenek – dzielę się tym doznaniem i dedykuję: „Nasz codzienny psalm”, „Z duszą na ramieniu”, czy też finałową „Jaskółkę uwięzioną” z wspomnianego we wstępie programu. Często do nich wracam.

Słowiańska dusza Codzienny psalm

Ewa Wąsacz

amplitudy

76

2/2015

Sylwester Wilk

Nina Cieślik

Michał Sasiela

Miłość z kamienia Akwarium Grażyna Jagielska w książce Miłość z kamienia w sposób poruszający i bezwzględnie szczery opisała życie z mężem, korespondentem wojennym. Pięćdziesiąt trzy wojny i tą najważniejszą: z sobą - o siebie. Dla pasji męża, żyjąc z nim w symbiozie, poświęciła to, co najcenniejsze - siebie. Z diagnozą stresu bojowego mąż odwiózł ją do zakładu psychiatrycznego. Spotkanie z samą sobą, ze swoją traumą, jest intymną opowieścią historii życia wspólnego. To książka o współuzależnieniu, braku granic, samodestrukcji. To książka o trudnej drodze dostrzegania siebie, swojej osobności. To książka o miłości. Książka wymagająca ciszy i skupienia.

Książka z 1985 r. nie przestaje zachwycać do dziś entuzjastów powieści sensacyjnych, a także badaczy historii ZSRR, szczególnie tej owianej największą tajemnicą. Oparta w dużej mierze o wątki autobiograficzne powieść prowadzi czytelnika przez ścieżkę kariery nieprzeciętnego żołnierza Specnazu, który zostaje zwerbowany do wojskowego wywiadu GRU. Szczegółowe, bynajmniej nie nudne opisy sprawiają, że we wszystkich wydarzeniach bierzemy udział razem z bohaterem. Wyjątkowością tej pozycji jest z pewnością nieopisana dotąd rzeczywistość, do której dostęp mieli tylko nieliczni – zakulisowość jednego z najlepiej zorganizowanych wywiadów, działającego nieprzerwanie od 1918 r. Raz zbudowane napięcie nie maleję aż do końca. Powieść z serii „na raz”.

Wiktor Suworow, Akwarium, tłum. A. Mietkowski, Wydawnictwo Wyzwolenie, Warszawa 1988.

Grażyna Jagielska, Miłość z kamienia. Życie z korespondentem wojennym, Wydawnictwo Znak, Kraków 2013.

Jerzy J. Fąfara, Pomruk, Wydawnictwo Lisia Góra, Rzeszów 2014.

Agnès Martin-Lugand, Szczęśliwi ludzie czytają książki i piją kawę, tłum. B. Turska, M. Miłosz, Wielka Litera, Warszawa 2014.

Dla czytelników mamy książkę wraz z dedykacją autora, ufundowaną przez Wydawnictwo Lisia Góra. Czekamy na e-mail: amplitudy@berrytree.pl Agnès Martin-Lugand ma 35 lat i jest psychologiem klinicznym. Dwa lata temu spełniła swoje marzenie i własnym sumptem wydała w internecie pierwszą powieść Les gens heureux listen et boivent du café.

Książka osiągnęła spektakularny sukces. W 2013 r. ukazało się we Francji jej papierowe wydanie, a niedawno polskie tłumaczenie.

Tytułowe Les gens... to nazwa kawiarni literackiej, którą Diane prowadzi w Paryżu. Już na pierwszej stronie powieści w wypadku samochodowym ginie jej mąż i córka. Pogrążona w depresji kobieta wyjeżdża do Irlandii, by tam powoli i cierpliwie odnajdywać siłę i sens, aby dalej żyć...

Autorka nie tworzy romantycznej historii, ale w kompetentny sposób ukazuje proces powrotu do życia po doznanej stracie. Po prostu, samo życie.

Z książkami jest różnie – kto czyta, ten wie. Są książki „do pociągu”, są takie, które po przeczytaniu paru stron odłożyłam, przeczytałam ostatnią stronę, przeklnęłam i nie zajrzałam już nigdy. Są też takie, które „dzieją się” do dzisiaj w mojej głowie, z których fabularnymi wydarzeniami kojarzą mi się szczegóły codziennego życia, które są cały czas we mnie, tak, jak świadomość jaki mamy miesiąc. Do tych drugich należy Pomruk. Głównym bohaterem tej powieści jest Profesor Franciszek Chrapkiewicz-Chapeville – światowej sławy biochemik, pochodzący ze Strzyżowa na Podkarpaciu, który jako młody chłopak cudem uniknął śmierci, uciekł z Polski i zatrzymał się w Paryżu. W języku francuskim znał tyle, co ja – kilka słów. Piętnaście lat później stał się profesorem paryskiej Sorbony. Książka o tym, że niemożliwe staje się możliwe. Jeśli ktoś lubi intelektualną niewolę – polecam. Szczerze i bez przesady.

By dalej żyć Pomruk

Grzegorz Krupa

Róża Klimczak

amplitudy 2/2015

77

Nina Cieślik

Róża Klimczak

Górski koloryt Moja Malta Są miejsca, do których wracamy. Niepostrzeżenie biegną do nich myśli, uśmiech pojawia się na twarzy, nostalgia w oczach, a w sercu nadzieja. Miejsca podobne do tylu innych, mijanych, poznawanych, a jednak wyjątkowe. Zza okna widok gór, pogoda prezentująca wachlarz swej różnorodności, drewniany dom wypełniony ciepłem pieca, zapachami z kuchni pani Hani, klimatyczny wystrój, atmosfera rodzinnego ciepła, intymności i bezpieczeństwa.

Bukowina Tatrzańska – znana miejscowość górska i nieznane gospodarstwa, od lat przyjmujące tylko stałych gości, spragnionych domowości i spokoju duszy.

Nie mam porównania. Nie byłam w wielu miejscach, ale biorę w pełni odpowiedzialność za to, co napiszę – Malta jest jednym z piękniejszych miejsc na świecie. Wysepka na Morzu Śródziemnym, trzy razy większa od Rzeszowa, z piękną stolicą, Vallettą, jeszcze do „niedawna” pod wpływem brytyjskim – stąd ruch lewostronny, czerwone budki telefoniczne i mieszkańcy mówiący biegle po angielsku, nawet w najmniejszych miasteczkach. Cała wyspa jakby wykuta w jednej skale. Wąskie uliczki z kolorowymi okiennicami, Cafe Riche otwarte od czasu do czasu od 1933 r., Błękitna Laguna u wybrzeży Comino, dosyć tanie bilety lotnicze z Krakowa. Upalnie, morsko, magicznie. Prawdziwy świat gdzieś daleko, daleko i myśl: „Jestem tutaj. Naprawdę jestem tutaj”.

O smaku tej kawy po raz pierwszy usłyszałem sześć lat temu. W filmie The Bucket List Morgan Freeman tak opisywał ją Jackowi Nicholsonowi: „Kopi Luwak to najdroższa kawa na świecie. W sumatryjskiej wiosce, gdzie rosną ziarna tej kawy, żyje gatunek kotów drzewnych. Koty te zjadają ziarna, trawią je i wydalają. Mieszkańcy wioski zbierają i przetwarzają kał. To właśnie kombinacja ziaren i soków trawiennych kotów nadaje Kopi Luwak unikatowy smak i aromat...

Od niedawna kawa ta parzona jest także w niektórych kawiarniach Rzeszowa. Smak rzeczywiście wyjątkowy, z wyczuwalną nutą czekolady i wanilii. By jednak jej smak zapadał na dłużej, jak w przypadku każdej innej kawy, konieczne jest jeszcze wyśmienite towarzystwo.

Po 15 latach od śmierci znanego reżysera, wystawa eksponatów filmowych trafiła do Krakowa. Wcześniej objechała już 10 światowych miast, m.in.: Los Angeles, Paryż, Rzym czy Berlin. Zawiera niemal 1000 eksponatów z najsłynniejszych filmów artysty, znanego chociażby z takich produkcji jak Mechaniczna Pomarańcza, Full Metal Jacket, Lśnienie czy klasyka filmów Sci-Fi 2001. Odyseja Kosmiczna. Ekspozycja powinna zachwycić nie tylko fanów Kubricka, ale także pozostałych amatorów kina, dzięki swemu bogactwu i różnorodności. Wystawa została zaprojektowana tak, aby każdy mógł wybrać odpowiednią dla siebie ścieżkę zwiedzania. Znając twórczość Kubricka, z pewnością będzie to wspaniały spacer, w którym będą towarzyszyły nam wspomnienia i obrazy z tych nieprzeciętnych produkcji.

Kopi Luwak Stanley Kubrick

Grzegorz Krupa

amplitudy

78

2/2015

Michał Sasiela

Ewa Wąsacz

Katarzyna Sowa

Wiedźmina opisanie Urokliwa Symi Rozdarty moralnie, denerwujący, szlachetny, szowinistyczny, beznadziejnie zakochany, a przy tym czerstwy niczym pajda dwutygodniowego chleba… Wiedźmin – pióra mistrza Sapkowskiego, bohater sagi otwierającej kanon polskiej fantastyki, inspiruje twórców wszelkiej maści i rodzaju, do dzieł, które bez kompleksów czerpią ze słowiańskiej tradycji. Wiedźmin (a może raczej Witcher) to także fenomenalne gry komputerowe, którym sama, nie bez przyjemności, poświęciłam „parę” swoich wieczorów i już niecierpliwie wyczekuję wydania trzeciej części cyfrowych przygód. Natomiast Wiedźmin – film z 2001 r. to wpadka polskiego kina, przez którą nadal pozostaję w głębokim wstydzie i w wyparciu. Świat Wiedźmina to świetny, polski towar eksportowy mogący podbić światowe rynki. Jeżeli zdecydujemy się kiedyś, by podróżować z Wiedźminem w świat wyobraźni z pewnością będzie on świetnym towarzyszem.

Kocham wyspy! I pewnie nigdy nie przestanę się nimi zachwycać! Najbardziej urokliwą wyspą, na której byłam to właśnie Symi – malutka grecka wyspa położona niedaleko wybrzeży Turcji. Wpływając do portu widzimy przed sobą genialny obraz malowniczej miejscowości składającej się z wielu kolorowych domków. Widok iście bajkowy!

Po wkroczeniu na ląd otacza nas zapach świeżych ziół i ryb. Spacerując miniaturowymi uliczkami możemy bliżej poznać codzienne życie mieszkańców wyspy. Będąc tam, miałam wrażenie, że czas stanął w miejscu. Panuje tam spokój, słychać szum morza i… ciszę.

Cudowne miejsce nieskalane pędem życia współczesnych miast. Miejsce, w którym warto się zatrzymać i usłyszeć własne myśli.

Ilustracje pochodzą z oficjalnych materiałów prasowych i zbiorów pixabay.com

Jadę na wakacje i waham się, czy brać coś do poczytania, czy raczej nie – nie jadę sam, a czytanie zupełnie odcina mnie od rzeczywistości dziejącej się obok. Jednak zaczynam już w samolocie, w hotelu, a następnie każdego dnia na plaży. Niewytłumaczalnym zrządzeniem, w drodze powrotnej z Istambułu, kierowca włącza film, umilając kończącą się wycieczkę – niezwykły obraz, uzupełniający przeczytane treści: amerykańskich żołnierzy, więźniów CIA, jeńców, talibów, wyrafinowane metody tortur. Pojawiają się górzyste tereny Afganistanu, Waszyngton, agenci...

Film Wróg numer jeden pokazuje wszystko, o czym już wiem, a zostało jeszcze ponad 400 stron, w których Naomi Klein przedstawi, w jaki sposób doktryna szoku doprowadziła do zdarzeń odmieniających oblicze świata, od zamachu stanu Pinocheta w Chile w 1973 r., po masakrę na placu Tiananmen w 1989 r. i upadek Związku Radzieckiego w 1991 r.

Zero Dark Thirty

reklama

Sylwester Wilk

reklama

felieton / sny na jawie

W objęciach

Morfeusza L

Wojciech P ietraszek okazyjnie pracuje jako aktor.

Hobbystycznie zajmuje się grafiką komputerową oraz informatyką. Miłośnik filmów Quentina Tarantino oraz dobrej muzyki.

fot. Tadeusz Poźniak

amplitudy

80

2/2015

atasz między ptakami wśród chmur, mijasz przelatujące obok samoloty po czym lądujesz na wyspie na drugim końcu świata po to, by walczyć z kosmitami lub przeobrazić się w jednego z nich. Mowa wcale nie o abstrakcyjnym filmie czy grze komputerowej, a o... śnie i snach generalnie. Śnimy wszyscy, niezależnie od tego, czy mamy 9 czy 90 lat, czy jesteśmy zdrowi lub chorzy, niezależnie nawet od tego, czy jesteśmy ludźmi, bo śnią również zwierzęta. Spaliśmy i śniliśmy od wieków, choć nie zawsze wyglądało to do końca tak, jak dziś.

Jeszcze kilka wieków temu cykl snu wyglądał zupełnie inaczej niż teraz. Obecnie większość ludzi śpi „za jednym zamachem” i nie ma w tym nic dziwnego, jednak dawniej spano krócej, lecz częściej, np. wstając w nocy na godzinę lub dwie. Ewolucyjnie jesteśmy do tego trybu lepiej przyzwyczajeni, ja mimo tego po kilku dniach takiego funkcjonowania poddałem się i wróciłem do poprzednich nawyków.

Jednak dzięki temu eksperymentowi odkryłem, że nawet jedna, krótka drzemka dziennie potrafi polepszyć samopoczucie i odświeżyć umysł.

To, czy podczas snu wypoczniemy, czy też obudzimy się zmęczeni bardziej niż przed położeniem do łóżka, zależy w znacznym stopniu od tego, jak będziemy spali. Dobrze to opisuje powiedzenie: „Jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz”. Jedzenie ciężkostrawnych rzeczy, niewygodny materac, nieregularne godziny snu – wszystko to wpływa na pogorszenie jego jakości – wystarczy wyplewić złe nawyki, aby poczuć ogromną poprawę. Duże znaczenie ma również to, o czym śnimy.

Choć nie do końca wiadomo czemu w naszym życiu służą marzenia senne, wiadomo jednak, że można je kontrolować. Nie jest to łatwe i wymaga pewnego wysiłku, jestem jednak przekonany, że warto. Świadomego śnienia – bo tak nazywa się to zjawisko – można się nauczyć. Jedną z metod, które stosowałem, było prowadzenie tzw. dziennika snów, w którym zaraz po obudzeniu zapisywałem wszystko, co zapamiętałem ze snu. Dzięki temu łatwiej jest uświadomić sobie, że śnimy, a o to właśnie chodzi. Poza tym, warto zwracać uwagę na to, czy zegary nie działają do tyłu, albo czy nie zdarza się nam przenikać przez ściany niczym duch. Dalej ogranicza nas już tylko wyobraźnia.

Ktoś marzy o tym, aby zostać superbohaterem, ktoś inny chce pływać wśród ryb po morzach i oceanach, a jeszcze inna osoba pragnie udać się w podróż na marsa. Niestety, nie wszystkie marzenia możemy spełnić w rzeczywistości. Jednak zawsze możemy iść spać.

felieton / patrząc wilkiem

Lapidarność

stylu

N

Sylwester Wilk socjolog kultury, niepracujący w zawodzie wyuczonym.

Codzienność analizuje okiem, które rano otwiera (dzwonek budzika), a wieczorem zamyka (siła niespodziewana, acz skuteczna).

fot. Tadeusz Poźniak

amplitudy

82

2/2015

ie ma kogo wybrać. Setki twarzy widać każdego dnia na plakatach. Jeden ma niebieskie oczy, drugi świątecznie przycięte wąsy, dłonie ułożone w geście otwartości. Ta ma super uśmiech, kolejna piękne, rude włosy, całkiem ładna jest. – Dlatego na nią zagłosuję – mówi kolega, patrząc na wiszący w pobliżu baner.

Inni świetnie wypadli w spocie wyborczym swojego ugrupowania – sąsiad będzie zakreślał ich nazwiska, bo kolejnemu znajomemu pomógł w znalezieniu odpowiedniego (kierowniczego) stanowiska.

Tu o głosie zadecyduje lojalność. Taki system – społeczność wybiera według niezauważalnych nakazów. Ekonomiści nazwali to kiedyś „niewidzialną ręką” [Adam Smith, Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, 1776], a to wszystko jest takie proste! Takie pseudo „coś tam – coś tam”. Nakaz odgórny pochodów pierwszomajowych odszedł w niepamięć, uczestnictwo w uroczystościach patriotycznych nie należy do „trendy mark”, chyba że w szkole. Mamy wolność: każdy świętuje i głosuje, jak chce. Z flagą, czy bez – uczestnicząc lub nie.

Msza niedzielna, wieczorna. Ludzi sporo, liczących na cotygodniowy brak kazania. A tu? Poczty sztandarowe, kwiecista homilia. Po dziesiątej minucie daje się odczuwać delikatne zniecierpliwienie wokół. Tuż obok mnie siedzi Kandydat. Co pięć minut patrzy w swojego smartfona, badając, która to kolejna (zbędna) upłynęła minuta opowieści o ks. Popiełuszce w 30. rocznicę jego zamordowania, o „Solidarności” i całej ówczesnej rzeczywistości. Wszak jest młodym Kandydatem, który jest przedstawicielem „pokolenia zmian”. Tysiące potencjalnych Głosujących tego nie widzi, ale ja, w kościelnej ławce – owszem. Zauważam. I dlatego będę głosował świadomie. Otóż, nie wabi mnie kryterium będącej na topie wizażystki, kosmetyczki i fotografa, umiejących stworzyć nadrealną postać Kandydata. Widzę człowieka – każdego dnia. Jego słowo, czyn, codzienność – i wybieram.

Pod koniec wieczornych nabożeństw organista intonuje: „Boże, coś Polskę”. Znudzonych jest większość. Wychodzą z kościoła. Kandydat też. Pamiętam czasy, kiedy moi rodzice, z setkami innych ludzi, trzymali w górze uniesione prawe dłonie, z wskazującym i środkowym palcem ułożonymi w kształcie litery „V”, śpiewając tę pieśń, ze łzami w oczach. Byli i tacy, którzy z przyzwoitości i szacunku dla hymnu stali w miejscu. Odczuwanie wolności 25 lat później inne ma imię.

promocja promocja

Najnowsze technologie Nowe możliwości Drukarnia Millenium powstała w 1999 roku, z połączenia pasji do poligrafii z wiarą w siłę komunikacji wizualnej.

Na bieżąco śledzimy najnowsze trendy w drukarstwie i cały czas udoskonalamy nasze zaplecze techniczne. Wszystko po to, aby naszym Klientom nieprzerwanie oferować jedynie najwyższą możliwą jakość usług. Wierzymy, że ma do niej prawo każdy, niezależnie od branży, w której działa.

Chętnie dzielimy się naszą wiedzą i bogatym doświadczeniem. Staramy się być nie tylko wykonawcami usług poligraficznych, ale także partnerami i doradcami, wskazującymi rozwiązania najskuteczniejsze i najbardziej ekonomiczne.

Uważamy, że to, co dobre, nie musi wcale powstawać powoli. Współczesny rynek zmienia się błyskawicznie i nasi Klienci nie mogą sobie pozwolić na stratę czasu. Nie boimy się naprawdę dużych zleceń ani bardzo krótkich terminów. Jeśli Klient tego potrzebuje, druk wykonujemy szybko. Nawet w ciągu doby od momentu przesłania do nas materiałów.

Dla naszych Klientów - pracujemy 24 godziny przez 7 dni w tygodniu!

Specjalizujemy się w produkcji takich

materiałów jak: - ulotki, broszury, katalogi, foldery, plakaty, teczki firmowe, materiały szkoleniowe, - książki, pisma, albumy, prace naukowe, papiery firmowe, cenniki, oferty, segregatory, - wydruki wielkoformatowe, oraz wiele innych.

Jesteśmy kreatywnymi perfekcjonistami. Sukces Klienta, do którego się przyczyniliśmy, stanowi dla nas powód do dumy, dlatego każde zlecenie traktujemy indywidualnie. Drukujemy z najwyższymi standardami ISO, co umożliwia nam kontrolę nad jakością i kolorystyką już od momentu tworzenie pliku. Zawsze dobieramy najlepszą w danym przypadku technologię i sprawujemy staranną kontrolę nad każdym etapem procesu produkcji aż po wykończenie wydruku.

Nasz park maszynowy to najlepsze urządzenia światowych liderów wśród producentów maszyn poligraficznych, takich jak np. HEIDELBERG i Müller Martini. Dzięki najnowocześniejszym, precyzyjnym i wydajnym maszynom, wy-

drukowane przez nas materiały osiągają najwyższą jakość.

Działamy kompleksowo. Oprócz usług czysto drukarskich na życzenia Klienta zajmujemy się również składem DTP. Dzięki temu możemy przyjmować do druku nawet materiały autorskie niepoddane łamaniu, w rozmaitych formatach. Pracujemy na najnowszym oprogramowaniu i komputerach przeznaczonych dla zawodowych grafików.

Wszystkimi wymienionymi czynnościami nie zajmują się zewnętrzni podwykonawcy, ale nasi specjaliści z różnych działów, współpracujący ze sobą.

Takie rozwiązanie umożliwia nam dobranie najbardziej opłacalnych parametrów druku już na etapie składu i zminimalizowanie kosztów całego procesu wydawniczego.

Drukarnię Millenium tworzą ludzie, którzy pracują z pasją i zaangażowaniem. Staramy się być jak najbardziej elastyczni dla potrzeb i życzeń naszych Klientów.

Wszelkie zapytania ofertowe prosimy kierować na adresy Naszego Działu Marketingu.

www.drukmillenium.pl Drukarnia Millenium ul. Transportowców 18, 39-200 Dębica | tel.: + 48 14 6 817 817 , e-mail: biuro@drukm.pl

DRUK

Radio VIA od 20 lat – każdego dnia – Radio to żywi ludzie: Dorota, Iwona, Grzegorz – tak ks. Tomasz Nowak, obecnie zastępca dyrektora Katolickiego Radia Via, zatytułował artykuł opublikowany w tygodniku „Źródło” z okazji 10. rocznicy działalności radia w 2004 r. Z okazji 20. rocznicy działalności rozgłośni można powtórzyć ten sam tytuł.

Zmieniły się nieco imiona. Nadal jednak istotą funkcjonowania radia jest osobiste spotkanie słuchaczy z dziennikarzami. 8 grudnia 1994 r. ze studia emisyjnego utworzonego w organistówce w pobliżu kościoła parafialnego w Malawie został nadany po raz pierwszy dwugodzinny program nowej rozgłośni diecezji rzeszowskiej – Katolickiego Radia Via. Sygnał był przekazywany do oddalonej o 2 kilometry anteny na wzgórzu Magdalenka (394 m n.p.m.), a stamtąd rozchodził się w promieniu kilkudziesięciu kilometrów. Pozostałe godziny doby wypełniał program Radia Maryja. Od tamtego czasu wiele się zmieniło.

Kierujący rozgłośnią od września 2014 r. ks. Witold Wójcik jest już czwartym dyrektorem Katolickiego Radia Via. Jego poprzednikami byli: ks. Roman Jurczak (1994-2000), ks. amplitudy

84

2/2015

Bogusław Przeklasa (2000-2013) oraz ks. Marek Chorzępa (2013-2014). Grono ich duchownych współpracowników to kilkunastu księży, którzy na przestrzeni 20 lat pracowali w charakterze zastępców dyrektora bądź redaktorów (kolejność alfabetyczna): ks. Robert Bober, ks. Marek Chorzępa, ks. Daniel Drozd, ks. Marek Dyło, ks. Aleksander Herba, ks. Marek Kędzior, ks. Sławomir Kurc, ks. Wiesław Matyskiewicz, ks. Janusz Miąso, ks. Jacek Nasiadka, ks. Tomasz Nowak, ks. Paweł Pietrusiak, ks. Krzysztof Piękoś, ks.

Rafał Przędzik, ks. Edward Rusin, ks. Piotr Steczkowski, ks.

Paweł Tomoń oraz ks. Mirosław Twardowski. Podobnie jak księża zmieniali się dziennikarze i obsługa techniczna.

Od 1998 r., kiedy radio rozpoczęło nadawanie programu całodobowego, liczba pracowników i współpracowników

promocja

znacznie wzrosła. W 2004 r. w radiu pracowały 34 osoby.

Aktualnie w rozgłośni pracuje 20 osób. Zmniejszenie liczby etatów związane jest m.in. z zawieszeniem działalności dużego studia nagrań, jak również z powierzeniem marketingu zewnętrznej firmie.

Do ważnych wydarzeń w historii radia należy zaliczyć przeprowadzkę z Malawy do Rzeszowa. Od 2000 r. studio emisyjne, studia nagrań i pomieszczenia biurowe mieszczą się w budynku Kurii Diecezjalnej przy ul. Zamkowej w Rzeszowie. Stamtąd sygnał jest wysyłany radiolinią na Magdalenkę oraz na górę Liwocz k. Jasła, gdzie od 2007 r. znajduje się drugi nadajnik rozgłośni. Poprawił on zasięg Radia Via na południu diecezji rzeszowskiej obejmując wschodnie tereny województwa małopolskiego. Dzięki dwóm nadajnikom o dużej mocy sygnał dociera dzisiaj do słuchaczy w promieniu 150 kilometrów (jeśli po drodze nie ma pagórków). Ramówka, zgodnie z koncesją, zawiera audycje społeczno-religijne. Stałymi punktami programu są m.in. serwisy informacyjne i modlitwy razem ze słuchaczami. Nie brakuje również dobrej muzyki – przebojów ostatnich dekad, a także muzyki chrześcijańskiej.

Ksiądz Wójcik, pytany na początku swojej pracy w radiu o ewentualne zmiany, zapowiedział, że nie będzie rewolucji.

Radio nadal będzie tworzyć uniwersalny program łączący modlitwę z lokalnymi informacjami i kulturą.

Duc in altum Tytuł tej audycji nawiązuje do słów Jezusa skierowanych do Piotra: „Wypłyń na głębię”. Połów na polecenie Zbawiciela okazał się wyjątkowo obfity. W audycji ks. Jerzy Buczek oraz ks. Jan Szczupak podejmują różne zagadnienia związane z rokiem duszpasterskim oraz aktualnymi wydarzeniami w Kościele. Ich komentarz poszerza horyzonty i służy pogłębieniu życia chrześcijańskiego. Zapraszamy w niedziele o godz. 15.40.

Fitness Duchowy O dawna wiadomo, że w zdrowym ciele zdrowy duch. Proponujemy naszym słuchaczom codzienny zestaw ćwiczeń, które są tak dobrane, aby wzmacniać wiarę, nadzieje i miłość. Głównym trenerem fitness jest ks. Stefan Moszoro-Dąbrowski z Prałatury Opus Dei w Polsce, publicysta tygodnika „Idziemy”. „Fitness Duchowy” nadajemy codziennie o godz. 7.40.

Karmić się słowem Radio to słowo. Pośród różnych słów, które padają na antenie, szczególne miejsce zajmuje słowo Boże. Na antenie Katolickiego Radia Via słowo Boże obecne jest w kilku programach. Jednym z nich jest poranna audycja „Karmić się słowem”. Jej autor, ks. Janusz Miąso, w brawurowym komentarzu do Ewangelii ukazuje prawdę o miłości Boga do człowieka. Zapraszamy od poniedziałku do piątku o godz. 6.50, w soboty o godz. 7.50.

Okiem Reportera Magazyn reporterów Radia Via. To przegląd najważniejszych wydarzeń dnia w regionie połączony z serwisem Radia Watykańskiego. Zespół naszych reporterów każdego dnia uczestniczy w kilku spotkaniach, wydarzeniach i konferencjach.

Podsumowaniem ich dziennej pracy jest dwugodzinny magazyn emitowany od poniedziałku do piątku, od godz. 15.30 do 17.30.

Widzialne niewidzialne.

To najbardziej niesamowity i tajemniczy cykl radiowy jaki powstał w Polsce. Audycje przedstawiają historie niezwykłych darów pozaziemskiego pochodzenia jak różaniec, szkaplerz i dar języków. Opowiadają o popularnych ale groźnych propozycjach duchowych, a także o historiach świętych obcowania. Autorami cyklu są: Jacek Królikiewicz, Artur Moczarski i Rafał Porzeziński. Zapraszamy na „Widzialne niewidzialne” w niedziele o godz.

14.10.

Żyj z pasją Bez ludzi wierzących w swoje marzenia nie byłoby wielu przełomów w dziejach ludzkości. Prawdziwa pasja pomaga zrealizować najśmielsze marzenia. Dzięki pasjom ludzie zrzeszają się w różnych organizacjach i stowarzyszeniach. W każdy wtorek o godz. 17.35 Izabela Fac zaprasza na rozmowy z nietuzinkowymi osobami o ich fascynacjach, zainteresowaniach i pomysłach na życie.

Żyć w rodzinie, ale jak?

Audycja jest już od 20 lat na antenie Radia Via. To propozycja spojrzenia na życie przez pryzmat doświadczeń rodzinnych.

Poruszamy tematy związane z funkcjonowaniem rodziny, pytamy o miłość, małżeństwo, wychowanie dzieci, radości, smutki i sukcesy. Mówimy także o zagrożeniach. Audycję przygotowuje Iwona Kosztyła. Zapraszamy w każdą środę o godz.

17.35.

amplitudy 1/2014

79

reklama

felieton / szerokim obiektywem

Foto

relacje W

Izabela Babiarz zajmuje się fotografią, która

szczęśliwie – oprócz pasji – stała się jej pracą. Nieustannie patrzy na świat jak przez obiektyw.

Uwielbia szeroko pojętą sztukę i stara się we wszystkim ją odnajdywać. Ma słabość do lat 60.

fot. Tadeusz Poźniak

amplitudy

86

2/2015

ygrało ranking na najpopularniejsze słowo 2013 r. Słynne selfie, czyli zdjęcie robione sobie samemu, nazywane „autofoto”, podbiło serca, a połechtało ego milionów ludzi. Jako idealna okazja dla ludzkiej próżności, a jednocześnie opcja bardzo prosta w użyciu, nie wymagająca specjalnego sprzętu, umiejętności, miejsca czy czasu, stało się istotną formą komunikacji w internecie. Zjawisko robienia sobie samemu zdjęć – choć nie jest nowością i praktykowane było również przez wielkich twórców – przez swoją ogromną skalę i popularność zaczęło stanowić zagrożenie dla dotychczasowej zależności między fotografem a modelem. Dlatego też o nim wspominam – by obciążyć go winą za próbę zniszczenia tradycyjnego układu, w którym fotografowany i fotograf muszą na jedną chwilę złączyć się nieokreśloną więzią, spojrzeniem, myślą – by powstał dobry portret, ukazujący prawdziwe oblicze.

Relacja fotograf – model oczywiście ewoluowała. Początkowo miała formę sztywnego układu, w którym fotograf był mistrzem, fachowcem, wydającym polecenia, wymagającym kompletnego posłuchu. Atmosfera podczas robienia zdjęć była zazwyczaj wypełniona powagą, w powietrzu czuć było doniosłość, uroczystość chwili. To wrażenie potęgowała forma aparatu, który początkowo osłonięty był czarną kotarą, pod którą musiał kryć się fotograf, by wykonać zdjęcie.

Przez rozwój techniki oraz samej fotografii jako sztuki i rozluźnienie obyczajowości, bariera między fotografem a fotografowanym zaczęła tracić na sile, choć nigdy całkiem nie zanikła – chyba, że mówimy o wspomnianych na początku selfie.

Relacja między fotografem a modelem ma istotny wpływ na końcowy efekt sesji. Potrzebna jest tak zwana chemia, iskra, która połączy dwie strony. Jak w tańcu, choć stoi się po dwóch różnych stronach, trzeba złączyć się i zgodzić, by stworzyć coś dobrego i prawdziwego.

Co jest niezbędne? Uśmiech i rozmowa. Stworzenie atmosfery – swobodnej, ciepłej i twórczej. Prawdziwa chęć poznania fotografowanego, zajrzenia na moment do jego wnętrza, aby wnikliwie i szybko odkryć dobre i złe cechy wyglądu, by wiedzieć, co podkreślić, a co ukryć...

Jednym z moich patentów na zbudowanie dobrej atmosfery są komplementy – zawsze szczere – które mają sprawić, że osoba przed obiektywem nie tylko poczuje się dobrze w moim towarzystwie, lecz także ze samym sobą. Ma uwierzyć, że jest teraz gwiazdą, że to jest jej chwila. A choć często najtrudniej jest uwierzyć we własne piękno – rolą fotografa jest przełamać tę barierę.

Podkarpacki Klaster Ekonomii Społecznej - Lokomotywa ruszyła pełną parą!

Województwo podkarpackie może poszczycić się kolejną inicjatywą wzmacniającą lokalny sektor ekonomii społecznej.

W październiku 2014 r. w Rzeszowie powołano Podkarpacki Klaster Ekonomii Społecznej – Lokomotywa (PKES).

Powstały Klaster to otwarta platforma współpracy

reprezentujących wszystkie trzy sektory działalności

na rzecz wzmocnienia potencjału podmiotów ekono-

społeczno-gospodarczej. Tworzą go zarówno przed-

mii społecznej działających w województwie podkar-

stawiciele nauki, jednostki administracji publicznej,

packim dzięki wzajemnej kooperacji oraz współpracy

przedsiębiorcy – w tym usługowe spółdzielnie so-

z biznesem, sektorem nauki oraz administracją pu-

cjalne jak i organizacje pozarządowe. Porozumienie

bliczną.

w sprawie utworzenia PKES podpisały m.in.: vInstytut Ekonomii Społecznej z Rzeszowa, Uniwer-

Inicjatorem przedsięwzięcia jest Instytut Ekonomii

sytet Rzeszowski, Spółdzielnia Socjalna Bergamotka

Społecznej w Rzeszowie – fundacja zaangażowana

z Dębicy, Spółdzielnia Socjalna CHATKA MAŁOLATKA

we wsparcie podkarpackich podmiotów ekonomii

z Krównik, Spółdzielnia Socjalna FENIKS z Łąki,

społecznej. Klaster tworzy czternaście podmiotów

Spółdzielnia

amplitudy

88

2/2015

Socjalna

ORTO-SPORT

z

Rzeszo-

promocja

Project

pada 2014 r. zorganizowano spotkanie inauguracyjne

z Rzeszowa, Spółdzielnia SocjalnaRezydencja Pod

członków Klastra. Jego założeniem była prezentacja

Platanem z Zarzecza, Spółdzielnia Socjalna Siedlisko

wszystkich podmiotów tworzących Klaster – ich

z Sokołowa Małopolskiego, Spółdzielnia Socjalna Sta-

profili działalności, potencjału, oczekiwań oraz omó-

wiamy Ślady z Łańcuta, Spółdzielnia Socjalna SYNER-

wienie planu działań na najbliższy kwartał. Pod ko-

GIA z Rzeszowa, Gmina Strzyżów oraz 4HC Sp. z o. o.

niec 2014 r. udało się także przeprowadzić pierwsze

z Rzeszowa.

z cyklu szkoleń podnoszących kompetencje wcho-

wa,

Spółdzielnia

Socjalna

Polifonia

dzących w skład Klastra spółdzielni socjalnych. PodRóżnorodność tworzących Klaster podmiotów za-

czas dwudniowych warsztatów (11, 15 grudnia 2014

pewnia całościowe spojrzenie na sytuację sektora

r.) uczestnicy wzmacniali swoją motywację do wspól-

ekonomii społecznej na Podkarpaciu. Umożliwia wie-

nego prowadzenia przedsiębiorstwa, poznawali me-

lowymiarowe podejście do rozwiązywania zidentyfi-

tody wyznaczania i osiągania założonych celów oraz

kowanych problemów jak i ułatwia tworzenia part-

uczyli się jak pokonywać zwątpienie i poczucie bez-

nerstw międzysektorowych.

silności w sytuacjach kryzysowych. Kolejne szkolenia

Głównymi celami inicjatywy jest promowanie

planowane są na pierwszy kwartał 2015 r.

i wspieranie przedsiębiorczości społecznej, wdraża-

Zapraszamy do współpracy przedsiębiorców, organi-

nie innowacyjnych rozwiązań w sektorze ekonomii

zacje społeczne, organizacje pozarządowe, jednostki

społecznej oraz kreowanie pozytywnego wizerunku

samorządu terytorialnego, instytucje otoczenia biz-

sektora ekonomii społecznej. Podstawą działania

nesu, rynku pracy i integracji społecznej oraz wszel-

Klastra jest przekonanie, że działając wspólnie jeste-

kie inne zainteresowane podmioty działające zgod-

śmy w stanie osiągną więcej niż działając pojedyn-

nie z zakresem działalności Klastra.

czo. Członkowie Klastra chcą wzajemnie wymieniać się doświadczeniami, wspierać się w profesjonalizacji

W celu uzyskania szczegółowych informacji na temat

swoich usług, pomagać sobie w pozyskiwaniu źródeł

Klastra prosimy o kontakt z Koordynatorem Klastra,

finansowania swojej działalności. Inicjatywa ma tak-

tj. Instytutem Ekonomii Społecznej.

że przyczynić się do budowy trwałych i efektywnych

tel. 502 741 703

relacji pomiędzy władzami samorządowymi, jed-

e-mail: pkes@ies-rzeszow.pl

nostkami organizacyjnymi, instytucjami otoczenia biznesu, NGO i podmiotami ekonomii społecznej.

Choć Klaster działa od niedawna, to już może pochwalić się pierwszymi działaniami. W dniu 26 listo-

amplitudy 1/2015

89