Hallo Geld VMBO (2024)

HALLO GELD HALLO GELD

Auteurs: Fanja Hubers, Evelien Hoekman | Design & illustraties: Melissa Woelders

VOORwoord VOORwoord

Petri Hofste

Voorzitter van Stichting

Capital Amsterdam

Commissaris bij o.a.

Achmea & Rabobank

Geld maakt niet gelukkig, maar het is wel heel gemakkelijk en nodig voor je dagelijkse leven. Geld gebruik je (bijna) iedere dag. Toen ik student was met alleen maar een bijbaantje moest ik leren keuzes te maken over wat belangrijk voor mij was. En ook moest ik leren dat als ik op vakantie wilde, ik wel moest zorgen dat ik iets opzij had gezet om die vakantie te kunnen betalen.

Deze lesmodule laat je nadenken over de verschillende aspecten van geld. Het start met de basis, wat is geld? Wat doe je als je geld te kort hebt, ga je dan geld lenen en zo ja bij wie? En hoe zorg je dat je geen geld te kort hebt, kan je je uitgaven plannen en als jij geld over hebt, ga je dan een middagje shoppen of ga zet je dat op je spaarrekening? En als je een aardig bedrag hebt gespaard, heb je wel eens nagedacht over beleggen?

Voor jullie lijkt dat allemaal nog heel ver weg, maar ooit ga je met pensioen en dan heb je ‘een appeltje voor de dorst nodig’. Een deel van je pensioen is in de vorm van een uitkering, maar een extra pensioen moet je zelf sparen. er wordt een nieuwe pensioenwet ingevoerd die maakt dat je meer voor je eigen pensioen verantwoordelijk wordt, meer keuzes moet maken, onder andere over het beleggen van wat je spaart voor je pensioen. Je zou het advies van een finfluencer op TikTok kunnen opvolgen, die belooft dat je in één maand miljonair wordt. Maar sprookjes bestaan niet.

Ik heb mijn leven lang als accountant en bij banken en verzekeringsmaatschappijen gewerkt. Er gaat eigenlijk geen dag voorbij of ik heb in mijn werk, maar ook daarbuiten te maken met beleggen en investeringen. Ik vind dat heel interessant en leuk. Maar het is ook belangrijk. De verduurzaming van onze maatschappij kost geld en vraagt veel investeringen. Ook dat kan je met beleggen mogelijk maken.

Veel plezier met deze lessen en wie weet ga je hierdoor jouw eerste stappen in de wereld van beleggen zetten.

Hoofdstuk 1: Vreemd Geld

1.1: Vreemde Valuta op camping Bosrijk

1.2: Kenmerken van geld

Hoofdstuk 4: Geld tekort

4.1: Redenen om te lenen

4.2: Soorten leningen

4.3: Voor- en nadelen van lenen

07

Hoofdstuk 2: Waarom is er geld?

2.1: Diverse functies van geld

2.2: Wat als er geen geld zou zijn?

2.3: Wat voor soorten geld zijn er?

2.4: Wat is de waarde van geld?

2.5: Welke eisen worden aan geld gesteld?

Hoofdstuk 5: Geld over

5.1: Sparen

5.2: Spaarbuffer

5.3: Beleggen

Hoofdstuk 6: Beleggen in

Hoofdstuk 3: Omgaan met geld

3.1: Waar heb je geld voor nodig?

3.2: Hoe kom je aan geld?

3.3: Een begroting maken

3.4:

6.1: Uitbreiding van de camping

6.2: Waarom stijgt of daalt de koers?

6.3: Amsterdam Exchange Index

6.4: Zelf beleggen?

Hallo Geld Versie 1 - De VMBO Editie Eerste druk (2024)

Auteurs: Fanja Hubers & Evelien Hoekman

Design & Illustratie: Melissa Woelders

Redactie: Saskia Dankers

Mogelijk gemaakt door: Stichting Capital Amsterdam

Hoofdstuk 1

Vreemd geld

De lessen van Hallo Geld leren je alles over geld. Wat is geld en waar heb je het voor nodig? Hoe kom je aan geld? Wat doe je als je geld tekortkomt of over hebt? Dit ga je ontdekken in het verhaal van Vera en Ravi op camping Bosrijk.

Camping Bosrijk is een gezinscamping in Gouda waar Vera en Ravi werken. Ze zitten in het animatieteam en helpen daarnaast mee in de campingwinkel. Vera gaat naar 4 vmbo en Ravi heeft in mei examen gedaan. Hij gaat na deze zomervakantie de mbo-opleiding ‘Business Assistent’ doen in Rotterdam. De eigenaar van de camping is Mark van den Bos. Een aardige man waar ze flink mee kunnen lachen.

Dit hoofdstuk gaat over buitenlands geld. Heb jij weleens betaald met biljetten anders dan de euro?

1.1

Vreemde valuta op camping Bosrijk

Deze ochtend staan Vera en Ravi samen in de winkel. Ze verkopen versgebakken broodjes die de campinggasten gisteren besteld hebben.

Vera kijkt met grote ogen naar het briefje. Mark steekt zijn duim omhoog om te laten weten dat het goed is. “Je kunt toch helemaal niet betalen met ponden in Nederland?”, vraagt Vera later aan Mark. “Dat klopt, maar hier op de camping doen we er niet zo moeilijk over. Heel soms willen klanten met iets anders dan de euro betalen, dat stoppen we in een pot en ooit gaan we daar iets leuks mee doen.”

Mark haalt een pot met geld uit verschillende landen uit zijn kantoor. ‘Vreemde valuta’ staat met vrolijke letters op de pot geschreven. Valuta is een deftig woord voor geld, legt hij uit. Vreemde valuta is dus geld uit het buitenland.

Opdracht 1

Vreemd geld

Gebruik het internet om de onderstaande vragen te beantwoorden.

A. In Nederland betalen we met de euro net als in Duitsland en Portugal. In hoeveel landen kun je met de euro betalen?

B. Vroeger betaalden we met de gulden. Sinds wanneer bestaat de euro?

C. In Engeland betalen ze met ponden. £ is hier het symbool voor. € staat voor de euro. Waar staan de volgende symbolen en afkorting voor: - $ - ¥ - RMB?

D. Als je de £5,- nu zou omwisselen, hoeveel euro krijg dan? Gebruik hiervoor de wisselkoers converter. Scan de QR-code!

De kenmerken van geld 1.2

De pot met vreemde valuta is leeg. Alle briefjes liggen op de toonbank uitgespreid. Ravi, Vera en Mark vermaken zich met het vergelijken van alle briefjes en het raden uit welk land ze komen. Het blijkt dat Mark al jaren bankbiljetten meeneemt als souvenir uit de landen waar hij op vakantie is geweest. De meeste hebben een hoofd van een man als afbeelding. India heeft Gandhi, Amerika George Washington, China Mao en Zuid-Afrika Nelson Mandela. “Zijn er ook landen met een vrouw als afbeelding?”, vraagt Vera zich af. Ravi zwaait met het pond-biljet. De overleden Queen Elisabeth staat erop.

Wist je dit al!?

Doorkijkvenster

Stukje zilverfolie met 3D-afbeelding

Ultraviolet getal

Rand die van kleur verandert wanneer je het biljet beweegt

Hologram

Afbeeldingen die je kunt voelen

Waarde van het biljet met een vergrootglas te zien

Wist je dat de bruggen op de eurobiljetten niet-bestaande bruggen zijn? Ze wilden namelijk geen landen voortrekken. Er zijn niet genoeg verschillende biljetten om alle landen een eigen biljet te geven. Dus verzon de ontwerper fantasiebruggen. Sinds 2011 kun je bruggen wel in het echt bekijken. Ze zijn nagebouwd in een woonwijk in Spijkenisse.

“Maar wat maakt geld nu geld?”, vraagt Ravi. “Waarom accepteren we wel een eurobiljet maar niet een stukje papier?” “Een van de redenen dat geld echtheidskenmerken heeft, is om het moeilijker na te kunnen maken. Kijk maar eens naar het pond-biljet”, zegt Mark.

Opdracht

2 Biljetten vergelijken

Elk bankbiljet is anders, maar toch hebben ze veel overeenkomsten. Ieder land heeft echtheidskenmerken toegevoegd om het namaken van biljetten te voorkomen. Ga op onderzoek uit!

A. Bekijk een eurobiljet. Welke echtheidskenmerken kun je allemaal vinden?

B. Bekijk een bankbiljet van buiten de Eurozone. Welke kenmerken heeft deze?

C. Hopelijk heb jij of heeft jouw docent een bankbiljet van buiten de Eurozone. Mocht dat niet zo zijn, bekijk dan online zo’n biljet. Scan de QR-code voor een voorbeeld!

Hoofdstuk 2

Waarom is er geld?

Dit hoofdstuk gaat over geld. Verschillende kanten van geld worden belicht. Wat is geld? Welke soorten geld zijn er? Is er altijd al geld geweest? Over deze en andere vragen gaan de komende paragrafen.

Op de vraag of geld gelukkig maakt, geeft iedereen een ander antwoord. Wat vind jij?

Dit weet je nu:

• Valuta

• Vreemde valuta

• Echtheidskenmerken van geld

2.1

Diverse functies van geld

Ravi en Vera zijn nog steeds in gesprek met Mark over geld en vragen hem het hemd van het lijf. Mark vertelt: “Geld gebruik je om te betalen, het is een ruilmiddel. Dat is een van de drie functies van geld. Maar er zijn er nog twee, weten jullie welke?” Het blijft even stil. “Mijn opa gebruikte het om in zijn oude sok te stoppen”, zegt Vera met een glimlach. Mark: “Dat is er wel eentje hoor, namelijk spaarmiddel of oppotmiddel. Je gebruikt geld om te sparen zodat je het later kunt uitgeven. Ik zal jullie een hint geven voor de derde: Kunnen jullie appels met peren vergelijken?”

Ravi pakt een appel en een peer. “De een is rood en de andere groen. Maar ik voel een addertje onder het gras…”

Mark: “De appel kost 40 en de peer 50 cent”. Door geld kun je de waarde van dingen met elkaar vergelijken. De laatste functie van geld is een rekenmiddel

Opdracht 3

Functies van geld

Grote kans dat jij meerdere keren per week geld gebruikt. Zet je geld in als ruilmiddel, rekenmiddel of oppotmiddel? Geef een persoonlijk voorbeeld van het gebruik van geld als:

A. Ruilmiddel

B. Rekenmiddel

C. Oppotmiddel

2.2

Wat als er geen geld zou zijn?

“Hoe deden ze dat vroeger toen er geen geld was?”, vraagt Ravi aan Mark. Mark: “Toen ruilden ze goederen voor goederen of diensten. Het vlees van de jacht in ruil voor het gebruik van een vlot bij de oversteek van de rivier. Dat noem je directe ruil. Het geeft wel een hoop gedoe. Elke keer als je iets wilt, moet je weer onderhandelen én iemand vinden die jouw product wil hebben.

Ik ben vegetariër maar wil wel naar de overkant van de rivier. Als ik gewoon geld zou kunnen geven is dat een stuk handiger. Bovendien bederft geld niet. Ruilen met geld noem je dan ook indirecte ruil. Je ruilt niet direct goederen voor goederen, geld is een tussenstap.”

A B

Directe ruil

A B

$ € £

Indirecte ruil

Scan de enQR-code bekijk de video!

Wist je dit al!?

Regelmatig proberen mensen via directe ruil rijk te worden. Marktplaats deed dit bijvoorbeeld een paar keer als reclamestunt. De eerste die ‘viral’ ging was Kyle MacDonald in 2005. Hij ruilde een rode paperclip in 14 stappen voor een huis.

Opdracht 4

Ruil je rijk

Scan de QR-code en bekijk de oude reclame van Grolsch.

De hoofdpersoon ruilt één flesje Grolsch uiteindelijk voor een heel krat. Hij heeft er wel diverse tussenstappen voor nodig.

A. Welk product uit de Grolsch reclame had jij graag gekregen en waarom?

B. Wat zou jij overhebben voor de surfplank uit de reclame?

C. Hoeveel geld zou jij bereid zijn te betalen voor een paard?

D. Geef twee voorbeelden van directe ruil die jij of die jouw familie gedaan heeft.

E. Noem twee nadelen van directe ruil.

2.3

Wat voor soorten geld zijn er?

“Waarom heb je eigenlijk alleen briefjes in de pot?”, vraagt Vera. “Waar zijn de muntjes?” “Niet lachen, maar de muntjes gooi ik altijd in een fontein om een wens te doen”, antwoordt Mark. “Muntjes mee naar huis nemen brengt ongeluk. Helaas blijft mijn girale geld ook op vakantie achter.” “Haha, je bedoelt dat je bankrekening leeg is doordat je te veel uitgeeft aan lekker eten”, lacht Vera.

“Het tegenovergestelde van giraal geld is toch chartaal geld?”, zegt Vera. “Ja, dat klopt”, zegt Mark. “Chartaal geld is de officiële economische term voor contant geld. Chartaal geld bestaat uit munten en biljetten. Met giraal geld wordt het geld bedoeld dat op je betaalrekening staat. Bij de officiële definitie van de economen hoort geld op je spaarrekening niet bij het girale geld omdat je er niet direct mee kunt betalen.

Geld

Als er over geld gesproken wordt gaat het over zowel contant geld in je portemonnee als over geld waar je digitaal mee kunt betalen. Contant geld wordt ook wel chartaal geld genoemd. Chartaal geld bestaat uit munten en uit biljetten.

Als je direct kunt betalen met je digitale geld is het giraal geld. Dit geld staat op een betaalrekening. Je gebruikt je pinpas of je kunt contactloos betalen. Het geld op je spaar- of beleggingsrekening kun je niet gebruiken om te betalen, en is dan ook geen giraal geld.

Opdracht 5

Wat voor geld?

Over welk soort(en) geld gaat het voorbeeld. Kruis de goede soort(en) aan.

Chartaal geld

Munten

Biljetten

Digitaal geld

Giraal geld

Spaarrekening

Overig digitaal geld

A. Vera stuurt Ravi een Tikkie voor hun cadeautje voor Mark zijn verjaardag

B. Mary Jones betaalt haar broodjes in de kampeerwinkel met £5.

C. Vera stort €100 van haar loon op haar spaarrekening.

D. Mark gooit altijd kleingeld in fonteinen die hij tegen komt op vakantie.

E. Ravi heeft sinds zijn 18e verjaardag een beleggingsrekening.

2.4

Wat is de waarde van geld?

“Toch blijf ik het gek vinden, een stukje papier is helemaal niets waard en toch kan ik er spullen mee kopen”, zegt Ravi. “Dat is niet altijd zo hoor. Met de gouden Romeinse munten kun je veel meer kopen dan vroeger”, zegt Vera. “Het materiaal waar geld van gemaakt is noem je de intrinsieke waarde. Het getal wat op het biljet of muntje staat is de nominale waarde en wat je er daadwerkelijk voor kunt kopen de reële waarde.” Ravi kijkt Vera verbaasd aan: “Hoe kom jij aan de wijsheid?” “Heb jij nooit naar het Jeugdjournaal gekeken vroeger?”, antwoordt Vera. “Als er inflatie in een land is worden de producten duurder. Dan verandert niets aan het getal 10 op jouw eurobriefje, maar je kunt er wel minder spullen mee kopen. Dus door inflatie wordt de reële waarde van geld minder.”

Wist je dit al!?

Wist jij dat papiergeld niet van papier gemaakt is? De biljetten worden gedrukt op speciaal papier dat gemaakt is van pluizige zaden van de katoenplant. Hierdoor zijn bankbiljetten veel steviger en scheuren ze niet als ze nat worden. Meer hierover weten? Kijk het filmpje van SchoolTV:

Opdracht 6

In het nieuws!

Kijk het filmpje van het Jeugdjournaal. In 2022 stegen de prijzen van producten heel hard. Dit bleef niet onopgemerkt. Lees deze drie krantenkoppen maar eens:

BU-Krant

Door inflatie worden schulden lager

BU-Krant

Door inflatie verdampt het spaargeld

BU-Krant

Verhoging van uitkeringen nodig door stijging van de prijzen

Vul in het onderstaande schema in of de waardes gestegen ( ), gedaald ( ), gelijk gebleven (–) is. Soms is het voorbeeld niet van toepassing op een van de waardes. Vul dan een (X) in.

A.

B.

C.

2.5

Welke eisen worden aan geld gesteld?

“Die biljetten in de pot zijn bijna allemaal even groot”, zegt Ravi. “Het zou natuurlijk niet handig zijn als biljetten zo groot zijn als een A4-tje. Dat wordt lastig meenemen”, zegt Vera. Ravi antwoordt: “Of zo klein als een postzegel, ik raak mijn sleutels al dagelijks kwijt.” Vera lacht en zegt: “Het zou ook niet handig zijn als het gemaakt zou zijn van porselein. Of wat dacht je van bananen als geld. De bananen die Ravi laatst uit zijn tas haalde na drie weken zou ik echt nooit accepteren als betaalmiddel.” “Waar jullie het nu over hebben zijn de technische eisen die gesteld worden aan geld”, zegt Mark.

De zes technische eisen van geld

Algemeen aanvaard Hanteerbaar

Iedereen ter wereld moet geld accepteren als ruilmiddel.

Geld moet makkelijk mee te nemen zijn.

Opdracht 7

De technische eisen van geld

Niet (makkelijk) te vervalsen

Gebruikers vertrouwen het geld anders niet meer.

Niet bederfelijk

Anders kun je het natuurlijk niet bewaren.

Waarde behouden Makkelijk deelbaar

Als je er heel snel minder voor kunt kopen, vertrouwen de gebruikers het geld niet meer.

Zodat je zowel grote als kleine bedragen kunt betalen.

Geef aan over welke van de zes technische vereisten van geld onderstaande voorbeelden gaan en leg uit waarom dit zo is. Als er meerdere antwoorden goed zijn, schrijf ze dan allemaal op.

A. Betalen met kokosnoten in plaats van geld wordt een grote puinhoop.

B. Als we met gewoon papier zouden betalen zouden er geen bankovervallen meer zijn.

C. Hoe zou je een frikandellenbroodje betalen als er alleen maar briefjes van € 100 bestaan?

D. Ik stop nog steeds elke week mijn zakgeld in mijn spaarpot. Ik wil graag op wereldreis. Ik hoop maar dat de prijzen niet nog harder gaan stijgen, dan kan ik nooit op reis.

E. Wist je dat in Duitsland vlak voor de Tweede Wereldoorlog het geld zo weinig waard was dat mensen met kruiwagens hun loon kwamen ophalen?

Na het gesprek met Mark besluiten Ravi en Vera om die avond het ruilspel met de kinderen op de camping te doen. De kinderen reageren enthousiast en worden verdeeld over vier groepen die ieder een begeleider meekrijgen. Ze krijgen een uur de tijd. Voor de groep die het mooiste eindproduct heeft, is er een verrassing.

Opdracht 8

Ruilspel

Welke woorden moet je invullen om van de gatentekst een kloppend verhaal te maken? Je kunt kiezen uit de volgende woorden.

Oppotmiddel

Functies van geld

Voorwaarden van geld

Hanteerbaarheid

Rekenmiddel

Betaalmiddel

Algemeen geaccepteerd

Houdbaarheid

Waardevast

Elk groepje krijgt een appel of een ei als start. Die ze proberen te ruilen bij de kampeerders en bij de nabijgelegen huizen. Het groepje van Vera ruilt de appel voor twee bananen, de bananen voor een pak koeken en dat weer voor twee badmintonrackets. Dit zijn voorbeelden van ... (1) ... ruil.

Het groepje van Ravi heeft minder geluk, het ei is kapot gegaan. Het tweede exemplaar ruilen ze voor een waterijsje dat vervolgens niemand wil hebben, omdat het al flink aan het smelten is. “Nu weten we weer waarom euromunten van metaal zijn en niet van ijs”, zegt Ravi lachend. Houdbaarheid is een van de ... (2) ... van geld, net als ...(3)... . Je vouwt ijs niet even op en stopt het in je portemonnee. En ijs is ook totaal niet geschikt als ... (4) ... . IJs kun je onmogelijk in en oude sok stoppen en 10 jaar later nog een keertje gebruiken. Onze kans op de overwinning is ook gesmolten als sneeuw voor de zon.”

Het groepje van Soraya komt terug met £ 5,-. “Hoe hebben jullie dat nou gedaan?”, vraagt Ravi verbaasd. We gingen kijken of ... (5) ... ruil nog bestond, wat jullie gedaan hebben is ... (6) ... ruil. Jullie zijn gediskwalificeerd! Bovendien worden ponden in Nederland niet geaccepteerd als ... (7) ... .

Het groepje van Roberto komt terug met een poster van Harry Styles. “Wij zijn de duidelijke winnaars!” Soraya vindt van niet: “Die poster is niet ... (8) ... . Over drie jaar weet niemand meer wie Harry Styles is.”

Mark kapt de discussie af. “Het groepje van Ravi heeft gewonnen! Ik heb namelijk nog ijslollystokjes nodig voor mijn moestuin. Ik ga erop schrijven welke kruiden ik gezaaid heb... Winnaars, jullie mogen allemaal een keertje gratis naar het zwembad!”

Het bleef nog lang onrustig op Camping Bosrijk…

CHOCO-CHIP COOKIES

Opdracht 9

De magische wereld

Harry Potter is nog steeds erg populair. Ook economisch gezien zijn de Harry Potter-boeken interessant. Zo wordt er in de tovenaarswereld betaald met gouden galjoenen, zilveren sikkels en bronzen knoeten. Er gaan 29 knoeten in een sikkel en 17 sikkels in een galjoen.

Een team van Britse valuta-experts publiceerde de resultaten van hun onderzoek naar de waarde van het tovenaarsgeld in euro’s. Zie de wisselkoers hieronder:

WISSELKOERS

1 Knoet = 0,02 Euro

1 Sikkel = 0,43 Euro

1 Galjoen = 7,39 Euro

Wanneer Harry in het begin van het schooljaar een nieuwe tovenaarsmantel koopt kost hem dat 12 sikkels

Voor al zijn schoolboeken van dat jaar is hij slechts € 20,84 kwijt.

A. Heb je de Harry Potterboeken gelezen?

Ja: Noem een voorbeeld van directe ruil dat voorkomt in de Harry Potterboeken.

Nee: Noem een voorbeeld van directe ruil dat je in een ander boek gelezen hebt.

B. Waarom kun je in Nederland niet met knoeten en sikkels betalen? Noem de geldfunctie waar niet aan voldaan wordt.

C. Welke waarde van het tovenaarsgeld is voor een dreuzel (niet tovenaar) wel interessant? Verklaar je antwoord.

D. Leg uit wat het nadeel is van alleen muntgeld hebben.

E. Wat is een wisselkoers?

F. Bonusopdracht Bereken wat de tovenaarsmantel in euro’s kostte en hoeveel de schoolboeken in tovenaarsgeld kostten. Uiteraard betaalt Harry niet alleen met knoeten.

Hoofdstuk 3 Omgaan met geld

Dit hoofdstuk gaat over geld uitgeven, maar vooral ook over hoe je dat slim doet.

Heb jij een gat in je hand of ben jij meer het type

Dagobert Duck? Doe de online test!

Dit weet je nu:

• 3 functies van geld

• directe ruil

• indirecte ruil

• verschillende geldsoorten

• 3 waardes van geld

• 6 technische vereisten van geld

3.1

Waar heb je geld voor nodig?

Vera en Ravi hebben even pauze en relaxen aan de rand van het zwembad. “Waar ga jij je verdiende geld aan uitgeven?”, vraagt Ravi. Vera vertelt over het examengala later dit jaar. Ze wil graag een mooie jurk, een parelketting en wil met haar vriendinnen aankomen in de mooiste auto. “En jij?”, vraagt Vera aan Ravi. Ravi heeft een nieuwe jas nodig voor de winter, zijn oude jas is versleten, vertelt hij. “En ik wil na mijn studie een wereldreis maken, daar leg ik vast geld voor opzij”, aldus Ravi.

Behoeften

Basisbehoeften Luxe behoeften (Primaire behoeften) (Secundaire behoeften)

Opdracht 10

Verschillende behoeften

Er zijn dus verschillende behoeften: basisbehoeften en overige behoeften. Maar is dit onderscheid ook zo simpel?

Mark komt langslopen en Ravi vraagt hem tips hoe hij aan voldoende geld kan komen voor een wereldreis. Mark zegt: “Jullie moeten een lijstje maken met je behoeften en deze op volgorde zetten van meest belangrijk tot minst belangrijk. Daarbij moet je onderscheid maken tussen de basisbehoeften en overige behoeften.” “Maar wat is het verschil tussen basisbehoeften en overige behoeften precies”, vraagt Vera aan Mark. “Een mooie ketting en het huren van een limousine zijn overige behoeften, een de jas die Ravi nodig heeft is een basisbehoefte.”

A. Geef aan of onderstaande voorbeelden om basisbehoeften gaan of om overige behoeften.

Voorbeelden

Brood

Smartwatch

Woning

Elektrische fiets

Primaire behoeften

Secundaire behoeften

Er zijn verschillende soorten inkomstenbronnen:

B. Noem twee basisbehoeften en twee overige behoeften die Vera nog meer zou kunnen hebben.

C. Noem twee basisbehoeften en twee overige behoeften die Ravi nog meer zou kunnen hebben, anders dan Vera.

3.2

Hoe kom je aan geld?

Vera en Ravi dromen over de toekomst. “Ik zou later wel zo’n mooie camper willen hebben zoals van de familie Jones”, zegt Vera. “Ja, dat zou wel vet zijn!”, antwoordt Ravi. “Laten we vragen wat zoiets kost.”

Linda Jones zit voor haar camper. “Can we ask you something?”, vraagt Ravi voorzichtig. Linda antwoordt in het Nederlands: “Mijn vrouw is Engels en ik ben naar Engeland verhuisd, maar kom uit Nederland, dus je kunt Nederlands praten. Wat willen jullie weten?”

“Wat kost een camper zoals deze?”, vraagt Ravi. “Wij hebben er € 20.000 voor betaald, maar hebben hem zelf helemaal opgeknapt. Een nieuwe camper zou veel meer kosten.” Vera en Ravi schrikken van het bedrag en roepen tegelijk: “Hoe komen we ooit aan zoveel geld?”

TE HUUR

Arbeid

Je werkt voor een baas en ontvangt loon, of je bent ondernemer en maakt winst.

Bezit

Je verhuurt een gebouw en ontvangt huur, of je zet je geld op een spaarrekening en ontvangt rente.

Overdrachtsinkomen

Je ontvangt een inkomen zonder een tegenprestatie te leveren, bijvoorbeeld een uitkering als je werkloos bent, of kinderbijslag.

Wist je dit al!?

Ouders krijgen een bijdrage van de overheid voor kosten die ze maken voor hun kinderen. In de tabel zie je de verschillende bedragen per leeftijd per kwartaal.

Leeftijd Bedrag

0 t/m 5 jaar € 269,76

6 t/m 11 jaar € 327,56

12 t/m 17 jaar € 385,37

Kleding

€70

Daar groeien ze zo uit!

Box €249,99

Badje €40

Verzorgingsproducten

€ 24,00

Kinderwagen €499

Speelgoed €75

Dit kun je natuurlijk zo gek maken als je zelf wilt...

Speen:

€4,99

Maar vaak heb je hier meer van nodig...

Babykamer € 900

Flesvoeding

€29,95

Per pot, 2x per maand

Flesje

€14,99

Wat kost een baby?

Opdracht 11

Inkomstenbronnen

€100.000 GELDBOOM

€100.000 GELDBOOM

“Er bestaan dus drie inkomstenbonnen. Maar hoe zit het dan als ik de loterij win?”, vraagt Ravi. “Of als ik geld zou stelen uit de kassa van de campingwinkel? Welke inkomstenbron is dat dan?”

A. Tot welke inkomstenbron denk jij dat het winnen van de loterij behoort?

B. Tot welke inkomstenbron denk jij dat gestolen geld behoort?

€100.000 GELDBOOM

Luiers €35

Tenzij je baby heel veel poept, dan zal het meer zijn.

Autostoel

€120

Opdracht 12

Interview

Je gaat in gesprek met iemand uit je omgeving en vraag hoe diegene aan zijn of haar inkomen komt.

Niet iedereen vindt het leuk om over geld te praten, dus wees voorzichtig!

• Heeft deze persoon inkomsten uit arbeid?

• Heeft deze persoon overdrachtsinkomsten?

• Heeft deze persoon inkomsten uit bezit?

• Heeft deze persoon overige inkomsten?

A. Bedenk vooraf minimaal vier vragen die je gaat stellen. Voor elke inkomstenbron stel je één vraag.

B. Leg je vragen voor een aan klasgenoot, zijn ze te beantwoorden?

C. Neem je interview af.

Bedragen omrekenen naar periodes

Theorie

Inkomsten kun je niet zomaar met elkaar vergelijken. Er is bijvoorbeeld verschil tussen bedragen die je per jaar ontvangt, of per maand. Ook is er een verschil tussen het loon dat op je rekening wordt gestort (netto) en wat er op je salarisstrook staat (bruto).

Bedragen omrekenen naar verschillende periodes doe je zo:

Dus als ik van week naar maand wil rekenen, doe gewoon de week x4 toch?

NEEE! Dat is echt verboden. Een maand is niet altijd precies 4 weken, dus dat komt niet uit.

Opdracht 13

Wensen

Stel: je mag de kinderbijslag die je ouders per jaar voor jou ontvangen zelf houden en besteden. Gebruik hiervoor de tabel in het weetjeskader op pagina 18.

Let op! Dit geld opeisen kan ook betekenen dat je een bijdrage aan het huishouden moet gaan betalen, en dit is waarschijnlijk een hoger bedrag.

A. Bereken het bedrag dat jij zou krijgen per jaar als je ouders de kinderbijslag aan jou zouden geven.

B. Wat zou jij kopen voor dit bedrag? Maak een lijst van jouw wensen.

C. Zoek op wat jouw wensen kosten en noteer de bedragen in de lijst, totdat je jouw bedrag hebt uitgegeven.

Opdracht 14

Interessante beroepen

Werk je voor het geld? Of is je werk je hobby? Wat vind jij belangrijk? Ga op onderzoek uit.

Let op! Je kunt niet alle bedragen zomaar met elkaar vergelijken. Kijk nog even in het theoriekader “bedragen omrekenen naar periodes”.

Jaar

3.4

A. Welke 3 beroepen lijken jou interessant?

B. Zoek op internet wat het bijbehorende netto maandsalaris is van deze beroepen.

Een begroting maken

Linda adviseert Ravi en Vera: “Als je echt overzicht wilt hebben van je financiën moet je een begroting maken, net als bedrijven dat doen. Dat is een overzicht van al je inkomsten en uitgaven voor een periode.” Linda legt uit dat dit handig is om te doen zodat je kunt voorkomen dat je geld tekortkomt. “Dus ik schrijf alles op wat ik wil kopen?”, vraagt Vera. Ravi zegt: “En natuurlijk ook wat je verdient.” “Inderdaad” zegt Linda, “en vergeet niet je dagelijkse uitgaven te noteren, niet alleen de uitgaven aan jullie wensen.” Vera en Ravi vragen zich af wat dagelijkse uitgaven zijn. “Dat zijn de uitgaven die je doet aan bijvoorbeeld boodschappen, of een broodje in de kantine op school”, vertelt Linda.

Wist je dit al!?

Wist je dat er een organisatie bestaat die mensen helpt met allerlei geldzaken?

Het NIBUD (Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting) geeft advies en informatie aan mensen zodat ze goed met geld kunnen omgaan. Ze hebben zelfs een speciale website voor jongeren, waar je allerlei informatie vindt over geldzaken die jou bezighouden.

Dagelijkse

uitgaven

Geld dat je besteedt aan producten die je vrijwel dagelijks gebruikt.

Uitgaven

Pindakaas

Incidentele uitgaven

Geld dat je soms uitgeeft aan situaties die minder vaak voorkomen

Vaste lasten

Terugkerende uitgaven die je per maand, kwartaal of jaar doet.

Pindakaas Tandpasta Vakantie Reparaties Huur Abonnement

Opdracht 15

Soorten uitgaven

Zet de volgende uitgaven op de juiste plaats in de tabel: make-up – contributie van een sportclubtelefoonabonnement - scooter – benzine voor de scooter - cola - televisie - shampoo - een nieuwe jasmelk

Vaste lasten

Dagelijkse uitgaven

Incidentele uitgaven

MELK VOLLE

Opdracht 16

Wat kost dat?

Hiernaast staat de begroting van Vera, deze is nog niet compleet. Vera heeft een drietal wensen voor het eindexamengala. Ze heeft deze bij de eenmalige uitgaven gezet.

A. Zoek uit wat een galajurk kost. Wat is de duurste en wat is de goedkoopste?

B. Wat kost een parelketting tweedehands en nieuw?

C. Wat kost de huur van de limousine per uur?

Gebruik deze begroting voor opdracht 16 en 17.

Opdracht 17

Begroting opstellen

Het NIBUD heeft een tool op haar website om begrotingen te maken. Deze gebruik je bij deze opgave.

A. Maak een begroting voor Vera op de jongerensite van het NIBUD.

> Gebruik voor de maandelijkse uitgaven ‘dezelfde bedragen die anderen uitgeven’, dit kun je zien in het online begrotingsformulier.

> Gebruik voor de maandelijkse inkomsten de gegeven bedragen en reken deze om naar een maandbedrag.

B. Wat houdt Vera per maand over voor haar wensen?

C. Maak nu een begroting voor jezelf.

D. Bespreek met een klasgenoot elkaars begrotingen.

Budgetteren 3.5

“Nu jullie een begroting hebben opgesteld, kun je gaan budgetteren”, vertelt Linda. Ravi vraagt zich af wat budgetteren precies is. Linda legt uit: “Je gaat dan je inkomen afstemmen op de uitgaven en maakt budgetten. Je maakt bijvoorbeeld een budget voor kleding en een budget voor je wereldreis.” Ravi vraagt zich af wat nu precies het verschil is tussen budgetteren en begroten. Hij pakt zijn telefoon en zoekt op internet ‘verschil tussen begroten en budgetteren’.

https://www.beleggeruitlegger.nl/budgetteren

A budget is telling your money where to go instead of wondering where it went.

DAVE RAMSEY

Vera houdt elke maand geld over om te kunnen sparen voor haar wensen, maar Ravi komt geld tekort voor zijn wereldreis. Vera zegt: “Je kan de wereldreis uitstellen zodat je langer de tijd hebt om geld te sparen”. Ravi antwoordt: “Maar ik kom elke maand geld tekort, dus ik kan helemaal niet sparen!”. Linda geeft advies: “Kijk eens op de site van het NIBUD, daar staan een heleboel tips over hoe je meer zou kunnen sparen.”

Opdracht 18

Sparen

Je hebt al uitgezocht wat de wensen van Vera zullen kosten in opdracht 16. Ze heeft nog 8 maanden om te sparen. Hoeveel moet ze per maand sparen om haar wensen te kunnen betalen?

Gebruik de rekentool van het NIBUD (QR-code).

Opdracht 19

Nog meer sparen

Als Ravi al zijn wensen wil laten uitkomen, zal hij meer moeten sparen.

A. Geef drie tips aan Ravi hoe hij meer zou kunnen sparen om zijn doel te bereiken. Gebruik de site van het NIBUD.

B. Heeft jouw gezin afgelopen periode op iets bespaard? Zo ja, op wat? Zo niet, waar zouden jullie op kunnen besparen?

Ravi en Vera hebben een begroting gemaakt en budgetten opgesteld. Ze willen proberen meer geld te verdienen en vragen aan Mark of hij nog wat extra klussen heeft. Mark zegt: “Achter op het veld staat een oude stacaravan. Als jullie die samen opknappen, mogen jullie deze zelf gaan verhuren de komende maanden, de opbrengst is dan voor jullie.” “Echt?”, roepen ze allebei verbaasd en enthousiast.

Opdracht 20

Plan maken

Ravi en Vera gaan de oude caravan opknappen. Ze hebben uitgerekend dat ze het volgende nodig hebben: twee flessen allesreiniger, een emmer, schoonmaakdoekjes, een dweil, 10 liter witte latex, een plamuurmes en plamuur geschikt voor hout.

A. Zoek uit wat Ravi en Vera kwijt zijn aan materiaal om de caravan op te knappen.

B. Zoek uit wat ze kunnen verdienen aan huur. Ga uit van prijzen in het hoogseizoen.

C. Maak een begroting.

Wist je dit al!?

Ieder jaar, op de derde dinsdag van september, maakt de overheid een begroting bekend. Deze dag noemen we Prinsjesdag.

Opdracht 21

Een appeltje voor de dorst

Oud-premier Mark Rutte fietste graag naar zijn werk. Op een dag ging het mis, hij kreeg een lekke band onderweg en moest lopend verder. Hij liep via de fietsenmaker,

Deze opdracht gaat verder op de bladzijde.volgende

Met een appeltje in de ene hand en de fiets in de andere begroette hij vrolijk de fietsenmaker: “Goedemorgen! Heb je tijd om een bandje te plakken vandaag?” De fietsenmaker vond het erg bijzonder dat de oud-ministerpresident, die toch behoorlijk zal verdienen, elke dag op een oude fiets naar zijn werk ging.

A. Zoek op de website van de Rijksoverheid hoeveel het jaarsalaris bedraagt van de minister-president, inclusief vakantiegeld en eindejaarsuitkering.

B. Naast zijn salaris ontvangt Mark Rutte ook dividend, dit is een winstuitkering voor de aandelen die hij bezit bij Shell. Per aandeel is de dividenduitkering € 0,53. Het aandeel was op dat moment waard € 27,88. Mark heeft 75 aandelen, hoeveel dividend krijgt hij?

C. Mark Rutte deed die week een aantal uitgaven. Zet bij onderstaande uitgaven een kruisje bij de juiste soort.

Vaste lasten Uitgave

Dagelijkse uitgaven

Incidentele uitgaven

Op weg naar huis koopt hij een zak appels en tandpasta. Eenmaal thuis leest hij de krant. Hij heeft een abonnement op drie kranten.

Incidentele uitgaven Vaste lasten Uitgave

Hij laat de band van zijn fiets plakken. Voor een diner met de Koning koopt hij een nieuw pak.

Dagelijkse uitgaven

Mark Rutte geeft elke week nog les op een middelbare school in Den Haag. Hij trakteert omdat zijn leerlingen allemaal een voldoende hebben gehaald. Hij koopt gevulde koeken.

D. De minister-president budgetteert niet alleen voor zichzelf, maar ook voor Nederland, samen met de regering. Hoe noem je de begroting die elk jaar wordt gepresenteerd op Prinsjesdag?

E. Welk ministerie geeft het meeste geld uit?

Hoofdstuk 4

Geld tekort

Soms kom je geld tekort en moet je geld lenen. In dit hoofdstuk leer je over verschillende soorten leningen en de redenen waarom mensen lenen. Ook leer je over de voor- en nadelen van lenen. Heb jij weleens geld geleend?

Heb jij weleens geld geleend?

Dit weet je nu:

• Verschillende behoeften

• Drie inkomstenbronnen

• Drie soorten uitgaven

• Begroting

• Budgetteren

Eindelijk, bezoek!

Mijn huisje voelde al zo lang leeg aan...

4.1

Redenen om te lenen

Vera en Ravi besteden ieder vrij moment aan het opknappen van de oude caravan van Mark. Ravi roept naar Vera: “Ik zou wel later wel willen wonen in zo’n caravan!” Vera denkt niet dat dit kan, omdat het een caravan is op een camping. “Hoe zit dat dan als de camping dicht is in de winter? Bovendien heb ik liever een echt huis, in een straat. Maar dat is hartstikke duur! Zoiets kun je toch nooit bij elkaar sparen?”

Mark komt even kijken hoe het gaat met het opknappen van de caravan. Vera vraagt hem of je mag wonen in een caravan. “Nee, officieel niet”, antwoordt Mark. “In de winter is het ook niet fijn om op een camping wonen, dan is een huis prettiger.” Ravi vraagt hem hoe je dat dan kunt betalen. “Je kunt een lening bij de bank aanvragen.” Ravi ziet mogelijkheden: “Leent de bank bijvoorbeeld ook geld voor een wereldreis?”

Wist je dit al!?

Bron: www.geschiedenis.nl

In de 12e eeuw verbood de paus alle christenen om rente te heffen en beroepsmatig geld uit te lenen. Europese vorsten hadden geld nodig voor oorlogsvoering en om te kunnen bouwen. Ondanks het verbod op geldlening van de Katholieke Kerk werden er destijds volop leningen verstrekt.  Italiaanse kooplieden wisten het verbod op renteheffing te omzeilen met een slimme truc. Ze richtten hun boekhouding op zo’n manier in dat de rente werd beschreven als een ‘gift’ of ‘beloning’.

Er zijn verschillende leenmotieven. Dit zijn de vier belangrijkste:

Het kopen van duurzame consumptiegoederen

Dat zijn producten die je vaker gebruikt over een langere periode, zoals een auto of laptop.

Het kopen van een huis

TE

De meeste mensen kunnen een huis niet in 1 keer betalen. Daarom bestaat er een speciale lening voor het kopen van een huis (hypotheek).

Het opvangen van een tijdelijk geldtekort

Bijvoorbeeld als je rekeningen moet betalen, maar je loon nog niet is gestort.

Opdracht 22

Voor een onverwachte financiële tegenvaller

Bijvoorbeeld het laten repareren van een barst in het scherm van je telefoon... oeps!

Lenen bij de bank

Er zijn verschillende redenen om geld te lenen bij de bank. Maar de bank leent niet altijd zomaar geld uit. Ga op onderzoek uit (ga verder op de volgende bladzijde)

ONVOLDOENDE SALDO

Afschrijving

A. Wat is voor de bank belangrijk om te weten voordat ze je geld zullen lenen? Noem twee voorwaarden voor de bank voor het uitlenen van geld.

B. Wat vraagt de bank in ruil voor de lening?

Mark legt Ravi uit dat de bank niet zomaar geld zal uitlenen voor een wereldreis, maar wel voor een huis. Ravi zegt: “Maar voor een huis heb je toch veel meer geld nodig? Dat is toch veel riskanter voor de bank?” Markt legt uit: “Maar het huis waarvoor je geld leent, is een onderpand voor de bank. Dus ze kunnen je huis verkopen als je de lening niet zou aflossen of de rente niet zou betalen. De bank gebruikt geld van spaarders om uit te kunnen lenen, het is dus heel belangrijk niet te veel risico te nemen.”

Aflossing en rente

Theorie

Als je geld leent bij een bank betaal je aflossing en rente. Aflossen is het terugbetalen van je lening aan de bank. Elke maand betaal je een bedrag waardoor je schuld kleiner wordt. Rente is een vergoeding voor het lenen van geld. Het bedrag dat je aan rente betaalt is een percentage van het bedrag dat je hebt geleend.

Rekenvoorbeeld

Maxime heeft €5.000 bij een bank geleend. De bank rekent 8% rente en Maxime lost ieder jaar € 1.000 af. Aan het einde van het jaar betaalt Maxime:

Opdracht 23

Lenen voor een huis

Vera is benieuwd wat je kwijt bent per maand als je geld leent voor een huis. Ze rekent uit wat je zou moeten betalen aan rente als je € 400.000 leent voor het kopen van een huis. Het rentetarief voor een hypotheeklening is 4,5%. Elke maand wordt € 500 afgelost op de lening.

A. Hoeveel rente betaal je in de eerste maand aan de bank?

B. Wat is het verschil tussen aflossing en rente?

Wist je dit al!?

Halverwege 2022 hadden Nederlandse huishoudens samen ruim € 783.000.000.000 aan hypotheekschuld bij Nederlandse financiële instellingen.

Opdracht 24

+ =

Rente Aflossing Totaal

8 : 100

x € 5.000 = € 400

€ 1.000 € 1.400

Lenen voor een auto

Ravi is benieuwd wat het zou kosten om geld te lenen om een tweedehands auto te kopen van € 10.000 (ga verder op de volgende bladzijde).

A. Wat denk jij, zal de rente voor deze lening hoger of lager zijn dan de hypotheekrente? Leg je antwoord uit.

B. Stel, je leent € 10.000 en het rentetarief is 9%. Wat betaal je dan aan rente per jaar?

C. Vind jij het verstandig om te lenen voor het kopen van een auto? Leg je antwoord uit.

Wist je dit al!?

De maximale rente op een lening is door de overheid vastgesteld op 12% per 1 januari 2023.

4.2

Soorten leningen

Opdracht 25

Verschillende leningen

Ravi en Vera hebben dromen voor de toekomst, zoals een auto, een wereldreis of om te kunnen studeren. Maar hoe kun je aan geld komen dat je niet hebt?

A. Welke soorten leningen bestaan er? Geef drie voorbeelden.

TIP: Kijk eens op de website van het NIBUD!

B. Wanneer zou jij wel of niet lenen? Zet een kruis in de juiste kolom bij iedere situatie.

Ik zou geen geld lenen Situatie

Je wilt gaan studeren en hebt daar geld voor nodig

Je koopt een huis

Je wilt graag een paard kopen

Je wilt een wereldreis maken

Je hebt een nieuwe smartphone nodig

Je wil graag met vakantie

Ik zou wel geld lenen

Er zijn verschillende leenvormen. Dit zijn de vier belangrijkste:

Persoonlijke lening ...

... sluit je af voor het kopen van duurzame consumptiegoederen zoals bijvoorbeeld een auto of telefoon.

Theorie

Doorlopend krediet ...

(Rood staan) ... sluit je af als je vooraf niet precies weet hoeveel geld je nodig hebt, bijvoorbeeld voor een verbouwing.

Wist je dit al!?

Opdracht 26

Welke lening kost het meest?

... sluit je af voor de aankoop van een huis. Het huis is in dat geval onderpand voor de bank.

Hypotheeklening ... Kopen op afbetaling

Hierbij koop je een product en betaal je het bedrag achteraf in termijnen terug aan de verkoper.

Sommige mensen kwamen in geldproblemen tijdens de COVID-19 pandemie. Wat als je geld leent bij een woekeraar

(Loan shark)? Wat is eigenlijk een woekeraar?

4.3

B. Welke lening heb jij als duurste neergelegd? Leg uit waarom.

Welke lening zou het meest kosten? Je krijgt kaartjes uitgereikt van je docent waar verschillende soorten leningen op staan.

A. Leg de kaartjes op volgorde van duurste naar minst dure lening.

C. Noem een voordeel en een nadeel van kopen op afbetaling.

Voor- en nadelen van lenen

Ravi en Vera hebben een discussie. Vera vindt dat rood staan helemaal niet zo erg is. Ravi denkt daar heel anders over: Rood staan kost heel veel geld!

Dat kun je altijd weer terugverdienen.

Maar... Wat als dat niet lukt?

Opdracht 27

Rood staan

Op de site scholieren.nibud.nl (scan de QR-code!) kun je informatie vinden over rood staan.

A. Leg uit wat rood staan precies is.

B. Wanneer mag je rood staan?

C. Zoek op hoeveel jij moet betalen als je rood zou staan op jouw betaalrekening.

“Lenen is toch eigenlijk niet goed?”, vraagt Ravi later aan Mark. Mark zegt: “Dat hangt ervan af. Ik heb bijvoorbeeld geld geleend van de bank op deze camping te beginnen. Zonder deze lening had ik de camping niet kunnen beginnen. Maar om bijvoorbeeld geld te lenen voor een spelcomputer is onverstandig. De lening die je dan nodig hebt is vaak heel duur en dan betaal je dus te veel geld. Ik zou bijvoorbeeld ook nooit geld lenen voor het kopen van een paard, ook al wil ik dat wel heel graag. Stel je voor dat het paard kreupel raakt, dan kan ik er alleen nog maar mee knuffelen en moet ik nog jaren geld aan de bank betalen.”

Geleend bedrag voor aankoop paard: €15.000

Resterende schuld incl. rente: €9.200

LET OP: KREUPEL

Opdracht 28

De voordelen van lenen

Lenen voor een huis is voor de meeste mensen normaal.

A. Waarom is lenen voor een huis vrij normaal?

B. Wat kunnen nog meer situaties zijn waarin het goed is om geld te lenen? Noem er twee en leg ook uit waarom.

Opdracht 29

De nadelen van lenen

Op televisie zie je vaak reclames waarin gezegd wordt:

“Let op! Geld lenen kost geld!”

A. Wat wordt er bedoeld met deze uitspraak?

B. Waarom wordt er gewaarschuwd voor het lenen van geld?

C. Noem een voorbeeld waarin het riskant is om geld te lenen.

Calypso

4.4

De gevolgen van schulden

Mark vertelt over zijn schuld. “Ik heb nog een studieschuld. Om te kunnen studeren heb ik geld geleend en dat moet ik terugbetalen. Ik ben bijna klaar met aflossen, nog een jaar.”

Opdracht 30

Sparen of lenen?

Britt Dekker heeft er altijd van gedroomd om wedstrijden te rijden met een eigen paard. Ze heeft onderhandeld met John de Mol en heeft een dressuurpaard gekregen. In ruil daarvoor ontvangt ze twee jaar geen salaris. Ze kan hierdoor meedoen aan belangrijke wedstrijden en trainen bij de beste stal.

A. Britt Dekker wilde geen lening afsluiten voor haar paard, maar stel dat ze wel had moeten lenen: wat voor soort lening had ze dan afgesloten?

B. Als Britt € 100.000 euro had geleend voor 10 jaar lang en het rentetarief zou 5% bedragen. Hoeveel rente betaalt ze dan in het eerste jaar?

C. Zoek uit wat het paard van Britt Dekker heeft gekost.

D. Wat zou jij doen voor jouw droom: sparen of lenen? Leg uit waarom.

E. Hoe noem je werken in ruil voor een product in plaats van geld?

Hoofdstuk 5

Geld over

Dit hoofdstuk gaat over wat je kunt doen met geld dat je over hebt. Stop je dat onder je matras, geef je het uit, ga je ermee sparen of misschien zelfs wel beleggen?

Wat zou jij doen?

Dit weet je nu:

• Leenmotieven

• Duurzame consumptiegoederen

• Onderpand

• Aflossing

• Rente

• Leenvormen

• Persoonlijke lening

• Hypotheeklening

• Doorlopend krediet

• Kopen op afbetaling

Sparen 5.1

Het is de eerste van de maand. Ravi en Vera tellen hoeveel geld er in de fooienpot zit. De inhoud wordt verdeeld onder alle medewerkers van camping Bosrijk. “Ik ga het geld op mijn rekening storten”, zegt Ravi. “Ik heb laatst eindelijk een aparte spaarrekening geopend voor mijn wereldreis. Zo kom ik niet in de verleiding om er andere dingen mee te gaan doen én ik krijg nog meer rente.” “Meer rente?”, vraagt Vera, “Hoe dan?” “Simpel: je krijgt meer rente op een spaarrekening dan op je betaalrekening. De rente op je betaalrekening is heel laag, dus het is zeker aan te raden om een spaarrekening te nemen. Dat is ‘gratis’ extra geld.”

Zoals wel vaker, begint Mark zich met het gesprek te bemoeien. Hij vertelt een verhaal over de drie spaarmotieven die er zijn. Vera en Ravi luisteren met een half oor, het immers veel interessanter om te weten hoeveel geld er in de fooienpot zit!

Wist je dit al!?

Waarom krijg je rente bij de bank? Wouter Melis, Hoofd Sparen bij de Rabobank legt het uit in zijn FAQ.

Rekenvoorbeeld

Dirk heeft € 5.000 op zijn spaarrekening staan bij een bank. De bank geeft 1,5% rente per jaar.

Aan het einde van het jaar heeft Dirk:

Ontvangen rente: 1,5 : 100 x € 5.000 = € 75,-

Totaal:

€ 5.075

Spaarmotieven Theorie

Sparen is het niet uitgeven van geld. Je hebt nu minder, maar later juist méér geld. Veel mensen sparen een deel van hun inkomsten. Ieder mens heeft zijn eigen redenen omdat te doen, dat noem je spaarmotieven. Economen onderscheiden drie spaarmotieven:

1. Sparen met een concreet doel

Mensen sparen met een concreet doel in gedachten. Ravi spaart bijvoorbeeld voor zijn wereldreis, maar het kan ook voor een trouwerij, een eigen paard of de inrichting van je huis zijn. Het doel kost een bepaald bedrag en de persoon wil dit binnen een bepaalde tijd bijeen krijgen. Stel je wilt € 15.000 voor jouw bruiloft sparen binnen drie jaar. Dan moet je € 5.000 per jaar sparen. Dat is dus € 417 per maand.

2. Sparen uit voorzorg

Het is verstandig om een spaarpotje te hebben voor onvoorziene omstandigheden. Als de wasmachine kapotgaat is het fijn om deze direct te kunnen vervangen. Je weet dus niet precies waarvoor je spaart, maar je spaart om noodgevallen te kunnen opvangen. Dat spaarpotje noem je sparen uit voorzorg en wordt ook wel een spaarbuffer genoemd.

3. Sparen voor rente

Spaargeld levert rente op. Als je jouw spaargeld onder jouw matras zou stoppen kreeg je geen rente. Het laatste spaarmotief is dus sparen om extra inkomsten te hebben.

Opdracht 32

Gratis geld

Gratis geld wil iedereen wel. Het is goed om te checken of jij ook financieel voordeel hebt door jouw geld op een spaarrekening te zetten in plaats van op je betaalrekening. Stel dat je op jouw betaalrekening 1 % rente krijgt en op jouw spaarrekening 3 %.

A. Bereken hoeveel rente je krijgt als je € 500 op jouw betaalrekening hebt.

B. Bereken hoeveel rente je krijgt als je € 500 op jouw spaarrekening hebt.

Opdracht 33

Hoeveel rente?

De ene rente is de andere niet. Banken gebruiken verschillende rentetarieven. Elke financieel product heeft zijn eigen rentepercentage en dat percentage wordt zeer regelmatig aangepast.

A. Verbind de onderstaande financiële producten met het juiste rentepercentage:

Achteraf betalen

bij Wehkamp

Persoonlijke lening bij de bank

Positief staan op een betaalrekening

Rood staan op een betaalrekening Spaarrekening

B. Wat is het doel van de banken om te werken de verschillende rentetarieven?

Spaarbuffer 5.2

Mark: “Sparen uit voorzorg wordt ook wel een spaarbuffer aanleggen genoemd. Hebben jullie een spaarbuffer?” Vera: “Ik zou wel willen, maar zoveel loon betaal jij nu ook weer niet.” Mark moet lachen. “Toch is wel echt goed om dat te doen. Ik heb zelf een spaarbuffer van € 5.000 zodat ik bijvoorbeeld genoeg geld heb om de auto te kunnen laten repareren als deze stuk gaat. Dat soort dingen komen altijd op een moment dat het niet uitkomt.”

Opdracht 34

Spaarbuffer

Het NIBUD heeft op haar website een spaarbuffer berekenaar (scan de QR-code!). Hierbij wordt gekeken hoeveel buffer iemand nodig heeft. Dat hangt bijvoorbeeld af van de gezinssamenstelling en of je in een koop- of een huurwoning woont. Gebruik voor de onderstaande vragen de gegevens die bij de polaroids op de volgende pagina staan.

A. Bereken de gewenste spaarbuffer van de familie Jones.

B. Is de spaarbuffer van € 5.000 voor Mark voldoende volgens het NIBUD?

C. Bereken wat jouw spaarbuffer zou moeten zijn. Je mag ook de buffer voor jullie gezin berekenen.

Beleggen 5.3

Het animatieteam heeft vanavond een speurtocht uitgezet. De kinderen van de camping zijn op zoek naar de schat vol chocolademunten. Ravi, Vera, Dirk en Soraya zitten onder een boom te wachten op de kinderen. Ravi: “Zeg Dirk, jij bent toch rijk? Heb jij ook een schat met muntjes in jouw tuin verstopt?” Dirk lacht schaapachtig. “Ik was rijk, maar toen stortte de Bitcoin in.” Dirk ziet het vragende gezicht van Ravi en legt uit dat Bitcoin een

cryptomunt is en dat het werkt met blockchain, maar verder dan dat komt hij niet. Nu is Ravi helemaal afgehaakt. “Kortom, je hebt je geldt dus gestopt in iets wat je niet helemaal begrijpt en nu is je geld dus verdwenen?” Dirk trekt een zuur gezicht en onthoudt zich van commentaar.

“Cryptomunten hebben een hoog risico: je kunt er veel mee verdienen, maar ook verliezen. Je kunt beter voor een veiligere belegging gaan.” zegt Soraya. “Heb jij dan verstand van beleggen?”, vraagt Vera. “Ik studeer International Financial Management & Control op de Haagse Hogeschool. Ik ben geen expert maar weet er wel wat van.”

Wist je dit al!?

Wat is bitcoin? Het Klokhuis legt het eenvoudig en duidelijk aan je uit. Scan de QR-code!

Opdracht 35

Mindmap

Waar denk jij aan bij beleggen? Maak een mindmap.

Soraya laat een stuk uit haar studieboek zien: ‘Beleggen is jouw geld aan iets uitgeven in de hoop dat je daardoor later meer geld terugkrijgt. Dit wordt ook wel investeren genoemd.’ Je kunt veel dingen kopen. Er zijn heel veel soorten beleggingen. Hieronder staan de belangrijkste voorbeelden.

Beleggen: jouw geld aan iets uitgeven in de hoop dat je daardoor later meer geld terug krijgt.

Verschillende beleggingen

Aandelen

Met een aandeel bezit je een stukje van een bedrijf. Je krijgt dividend als het goed gaat met het bedrijf en kunt koerswinst maken. Hoe dit werkt en hoe je hier geld mee kunt verdienen lees je in hoofdstuk 6.

Theorie

Schilderijen

Beroemde schilderijen worden vaak voor hele hoge bedragen op een veiling verkocht. De kopers zien het schilderij als een belegging met als doel het later voor een hoger bedrag te verkopen.

Onroerend goed

Onroerend goed zijn dingen die je niet kunt verplaatsen, zoals bedrijfspanden en huizen. De meeste mensen kopen een huis om in te wonen. Er zijn ook mensen die een huis kopen in de hoop dat ze dit later met winst kunnen verkopen of om geld te verdienen met de verhuur van de woning.

Vreemd geld

Als je op vakantie gaat naar een land buiten de eurozone, dan moet je geld wisselen om daar dingen te kunnen kopen. Er zijn ook mensen die vreemde valuta kopen in de hoop dat ze dit later met winst kunnen verkopen.

Obligatie

Een obligatie is een lening aan een bedrijf of de overheid. In ruil voor jouw uitgeleende geld krijg je een obligatie. Elk jaar ontvang je een bedrag aan couponrente en aan het einde krijg je het uitgeleende geld weer terug

Spaargeld

Jouw geld kun je op een spaarrekening bij een bank zetten, in ruil daarvoor ontvang je rente. Op dit moment is dat ongeveer 2%. Je kunt altijd over jouw geld beschikken.

Edelmetalen

Op de beurs worden ook edelmetalen verhandeld zoals goud en zilver. Beleggers kopen goud en hopen hier winst op te maken.

Grondstoffen

Ook grondstoffen worden op de beurs verhandeld, zoals graan en olie. Als je een vat olie koopt, wordt deze ergens voor je bewaard. Hij hoeft niet de schuur in!

Grond

Grond wordt meestal gekocht om er zelf een huis op te bouwen, er gewassen te verbouwen of om er vee te laten grazen. Sommige mensen kopen grond in de hoop in de toekomst deze grond voor een hogere prijs te verkopen.

Cryptomunt

Cryptomunten zijn digitale munten ontwikkeld met een computer. Er zijn geen ‘echte’ munten of bankbiljetten. Je krijgt de cryptomunt op een digitale betaalrekening en kan er mee betalen bij een (klein) deel van de winkels. Deze munten kunnen snel in waarde veranderen. Zowel omhoog als omlaag. De Bitcoin is de meest bekende, maar er zijn meer, zoals Ethereum, Tether en Stellar. Elk jaar worden duizenden nieuwe soorten cryptomunten aangemaakt.

Wist je dit al!?

Saskia van Dun, Debt manager van de Nederlandse Staat: “De overheid moet grote bedragen lenen. Zo is er 2022 meer dan 60 miljard euro geleend. Zulke bedragen kan de overheid niet alleen bij banken lenen. Voor de banken is dit namelijk een heel groot bedrag. Ze hebben dan minder ruimte over om te lenen aan burgers en bedrijven voor bijvoorbeeld een hypotheek. Daarnaast wil de overheid niet afhankelijk zijn van één type partij. Als deze partij geen geld meer kan uitlenen, hebben wij als Nederland een probleem, want we zouden dan als overheid misschien niet genoeg geld hebben om iedereen op tijd te betalen. Met obligaties kunnen veel verschillende soorten investeerders geld aan ons uitlenen. Hierdoor zijn we er zeker van dat we geld kunnen lenen als we het nodig hebben.”

Opdracht 36

Is het een goede belegging?

Beleggen doe je om jouw geld te laten groeien. Winst noem je bij beleggen ook wel rendement Beleggers gaan ervan uit dat dit ook altijd lukt. Toch kan het ook misgaan.

“In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.”

A. Amira koopt een kilo goud voor € 40.000. Een jaar later is de prijs voor een kilo goud gestegen naar € 50.000. Hoeveel winst heeft Amira gemaakt?

B. Bram koopt een huis voor € 300.000. Hij verhuurt het huis voor € 700 per maand. Zijn kosten zijn € 500 per maand. Vijf jaar later is het huis € 380.000 waard. Het huis wordt verkocht. Hoeveel winst heeft Bram gemaakt?

C. Cecile belegt in valuta. Zij koopt voor € 1.200 duizend Engelse ponden. Een half jaar later zijn deze £ 1.000 al € 1.500 waard omdat de wisselkoers gestegen is. Ze verkoopt de Engelse ponden. Hoeveel winst heeft zij gemaakt?

D. Demi koopt een weiland van 6.000 vierkante meter voor € 300.000. Zij heeft dus € 50 per vierkante meter betaald. Vier jaar later is de grond € 100 per vierkante meter waard omdat toestemming is verkregen om huizen te bouwen. Hoeveel winst maakt zij?

E. Emir kocht in 2012 één Bitcoin voor € 200. In 2017 was die Bitcoin € 20.000 waard. In januari 2023 was de waarde van één Bitcoin € 15.000.

> Hoeveel winst had Emir gemaakt als hij in 2017 zijn Bitcoin had verkocht?

> Hoeveel verlies had hij gehad als hij in 2017 één Bitcoin had gekocht en die in 2023 had verkocht?

Vera vraagt zich af of er altijd winst wordt gemaakt met beleggen. “Dat gebeurt natuurlijk niet altijd”, zegt Soraya. “Er wordt ook veel verlies gemaakt. Iedere persoon die belegt in een van de bovenstaande dingen, heeft de verwachting dat er winst wordt gemaakt. Verwachtingen komen echter lang niet altijd uit. Soms kan er in de wereld iets bijzonders gebeuren (zoals Brexit, de coronapandemie of een oorlog), waardoor een jarenlange winstgevende belegging opeens verlies maakt. Het is heel moeilijk om op het juiste moment te kopen en te verkopen.”

Opdracht 37

Goud & zilver

Hoe zit het met de prijs van goud en zilver? Dat ga je nu onderzoeken op www.beursgorilla.nl. Ga naar de website en zoek bij grondstoffen. Kies voor elk jaar dezelfde datum uit.

A. Zoek de waardes van goud en zilver op.

B. Wanneer had je moeten kopen en weer verkopen om zoveel mogelijk winst te maken?

Goud (1 ounce = 31,1 gram)

Zilver (1 ounce = 31,1 gram)

Prijs Prijs

Januari 2010 € .... € .... Januari 2010

Januari 2020 € .... € .... Januari 2020

Nu € .... € .... Nu

Opdracht 38

Oom Dagobert

De rijkste eend uit Duckstad staat bekend om zijn zuinigheid. Zijn pakhuis zit vol met geld waar hij het liefst een verfrissende duik in neemt. Bijna elke week staat er wel een verhaal in het weekblad ‘Donald Duck’ waarin geld oom Dagoberts belangrijkste drijfveer is.

A. Welk spaarmotief vind jij het beste bij Dagobert passen?

B. Welk spaarmotief is niet mogelijk omdat het geld in oom Dagoberts eigen kluis ligt?

C. Noem een voorbeeld van een belegging van Dagobert Duck in een van zijn verhalen of van iemand anders die jij kent. Liep dit goed of slecht af?

D. Waar zou jij in gaan beleggen als je geld over hebt? Wat is jouw motivatie hiervoor?

E. Welke belegging zou jij nooit doen? Waarom?

Hoofdstuk 6

Beleggen in aandelen

Als het over beleggen gaat denken de meeste mensen direct aan aandelen. In het vorige hoofdstuk stond: Met een aandeel bezit je een stukje van een bedrijf. Je krijgt dividend als het goed gaat met het bedrijf en kunt koerswinst maken. In dit hoofdstuk wordt uitgelegd hoe dit werkt en hoe je hier geld mee kunt verdienen maar soms ook mee kan verliezen.

Zou jij durven beleggen in aandelen?

Dit weet je nu:

• Drie spaarmotieven

• Spaarbuffer

• Spaarrente

• Beleggen

• Investeren

• De belangrijkste voorbeelden van beleggingen

Uitbreiding van de camping 6.1

Mark komt de kampwinkel binnen en kijkt boos. Vera en Soraya zijn daar aan het opruimen. “Ben je met het verkeerde been uit bed gestapt?”, vraagt Vera. “Nee, dat niet. Het is de bank”, zegt Mark. Ik had jullie toch verteld dat ik het weiland hiernaast wil kopen om de camping te uit te breiden? De bank wil mij niet het hele bedrag uitlenen, dan lopen zij te veel risico. Ze willen dat ik ook eigen geld gebruik om het weiland te kopen. Dan heb ik er ook financieel nadeel van als het mis gaat en dan denken ze dat ik minder risico neem. Maar waar haal ik nu een ton (€ 100.000) vandaan?”

Wist je dit al!?

Vincent Kouters, journalist van de Volkskrant, schrijft over geldzaken. Zijn doel was om ‘tonnair’ te worden. Toen Vincent startte was hij blut en na 5 jaar behaalde hij zijn doel: € 100.000 eigen vermogen. En nee, hij heeft geen bank overvallen. Hoe hij het wel deed vertelt hij in zijn podcast ‘Over geld praat je niet’ en in zijn boek ‘Over geld praat je wel’.

Opdracht 39

Verschillende leningen

Stel jij hebt een ton nodig voor jouw bedrijf. Hoe zou jij dat geld bij elkaar proberen te krijgen?

“Al aan de uitgifte van aandelen gedacht?”, vraagt Soraya. Mark schudt zijn hoofd. “Nou”, vervolgt Soraya, “je verkoopt aandelen van € 1.000. Als je 100 mensen vindt die er eentje willen kopen heb je jouw ton bij elkaar. De mensen die aandelen kopen, krijgen hierdoor een klein stukje van jouw bedrijf en het recht op dividend.” “Maar ook het recht om zich met mijn bedrijfsvoering te bemoeien”, mompelt Mark, “maar het is zeker een goed idee.”

“Hoezo mogen aandeelhouders zich met jouw bedrijfsvoering bemoeien?”, vraagt Vera aan Mark. “Nou als je een aandeel hebt, heb je ook stemrecht op de aandeelhoudersvergadering. Die vergadering wordt eens per jaar gehouden. Hoe meer aandelen je hebt, hoe meer invloed je hebt. In die vergadering gaat het bijvoorbeeld over de koers die het bedrijf gaat nemen. Het geld wil ik graag hebben, maar dat bijvoorbeeld mijn zus Karen zich gaat bemoeien met hoe ik mijn bedrijf leid, daar heb ik weinig zin in…”

Mark, ik vind dat je de zaken toch anders moet gaan aanpakken...

Opdracht 40 Aandeelhoudersvergadering

Op de website van de Vereniging van Effecten Bezitters vind je meer informatie over aandeelhoudersvergaderingen.

A. Mag Karen alle aandeelhoudersvergaderingen bezoeken?

B. Mag Karen ook iets dat zij belangrijk vindt op de agenda zetten?

“En dividend? Wat is dat?”, vraagt Vera. “Dividend is een deel van de winst dat wordt uitgekeerd aan de aandeelhouders”, zegt Soraya. “Het is een vergoeding voor het geven van jouw geld aan het bedrijf. Ieder aandeel krijgt hetzelfde bedrag, bijvoorbeeld € 5,-. Zolang jij het aandeel hebt en er dividend wordt betaald krijg jij ook een deel.”

Opdracht 41

Dividend en ...

Stel dat Camping Bosrijk 200 aandelen van € 500 uitgeeft. Dit jaar geeft ze € 3,- dividend per aandeel aan haar aandeelhouders en volgend jaar € 4,- per aandeel.

A. Bereken hoeveel dividend Camping Bosrijk totaal moet betalen.

B. Soraya heeft 3 aandelen gekocht. Hoeveel dividend heeft ze na twee jaar in totaal?

“Is dividend ook hetzelfde als rendement?”, vraagt Vera. “Nee, dat is het niet”, zegt Mark. “Rendement is het totaal aan winst (of verlies) wat je op een aandeel maakt. Meestal berekenen ze dat in procenten, maar daar zal ik je niet mee vermoeien.”

Opdracht 42

... rendement

Stel dat Camping Bosrijk 200 aandelen van € 500, uitgeeft. Dit jaar geeft ze € 3,- dividend per aandeel aan haar aandeelhouders en volgend jaar € 4,- per aandeel.

Zal het rendement van Soraya in het tweede jaar hoger of lager zijn dan in het eerste jaar? Verklaar je antwoord.

“Naast dividend kun je ook geld verdienen met een koersstijging.” Vera kijkt niet begrijpend naar Soraya. “Stel dat Mark daadwerkelijk aandelen gaat uitgeven van € 1.000. Hij geeft er 100 uit, maar stel dat er wel 300 mensen willen er eentje hebben. Als ik er dan eentje weet te bemachtigen kan ik hem vast voor meer dan duizend euro verkopen aan één van de mensen die er niet eentje kon krijgen. Het verschil noem je koerswinst. Als bijna niemand het aandeel zou willen kopen dan daalt de prijs en maak je koersverlies.”

Theorie

Wat heb je als je een aandeel koopt?

Social post???

Een (klein) stukje van een bedrijf

Kans op dividend

Kans op koerswinst maar ook kans op verlies

Stemrecht op de vergadering van aandeelhouders ...

Wist je dit al!?

Wat is een aandeel nu precies? Scan de QR-code!

Rekenvoorbeeld

Dividend

Stel dat er na het eerste jaar van de uitbreiding van de camping € 9.000 aan winst overblijft voor de aandeelhouders. Elke aandeelhouder ontvangt dan 4.500 : 100 aandelen = € 45,- aan dividend per aandeel.

Koerswinst

Stel je koopt een aandeel van Camping Bosrijk voor € 1.000 en kan het aandeel later verkopen voor € 1.200. Dan maak je € 200 winst. Het is ook mogelijk dat je verlies maakt op een aandeel. Stel dat je het aandeel van € 1.000 later kan verkopen voor maar € 950. Dan maak je € 50,- verlies.

Stemrecht

Een aandeelhouder krijgt ook stemrecht en heeft dus invloed op het beleid van de onderneming. Hoe meer aandelen je bezit, des te groter jouw invloed. Stel dat de moeder van Ravi acht aandelen van Bosrijk gekocht heeft. Dan heeft zij (8 : 100) x 100 = 8% van de stemmen op een aandeelhoudersvergadering.

Opdracht 43

Trommelende aandelen

Soraya vertelt dat zij diverse aandelen bezit. Vijf aandelen daarvan zijn van een net gestart bedrijfje dat trommels verkoopt, Drum-Sticks. De eigenaar is een oud-klasgenoot die van zijn hobby zijn werk heeft gemaakt. In totaal heeft hij 2.000 aandelen uitgegeven, de aandelen waren € 25 per stuk.

A. Na het eerste jaar is er € 800 winst over om dividend uit te keren aan alle aandeelhouders. Welk bedrag krijgt Soraya uitgekeerd aan dividend?

B. Hoeveel procent van de stemmen heeft Sorayas op de vergadering van aandeelhouders?

C. Soraya heeft besloten de aandelen voor € 27,50 te verkopen aan een andere oud-klasgenoot die zijn hoeveelheid aandelen in het bedrijf wil vergoten. Hoeveel koerswinst maakt Soraya?

6.2

Waarom stijgt of daalt de koers?

“Mag ik nog even terugkomen op de stijging of daling van de beurskoers?”, vraagt Vera. “Ik snap het nog niet helemaal. Waarom stijgt of daalt een koers?” Soraya pakt haar studieboek erbij en begint het Vera uit te leggen.

“De koers van een aandeel stijgt bijna altijd als de aandeelhouders verwachten dat de winst van het bedrijf stijgt, of als de dividenduitkering hoger wordt. Dan willen meer mensen het aandeel hebben. Als meer mensen hetzelfde willen hebben stijgt de prijs. Denk maar aan de prijs van een kaartje voor een uitverkocht concert. Als je die op marktplaats zet kun je er veel geld voor krijgen.”

2 zitplaatsen voor het UITVERKOCHTE concert van BeyoncŽ - TWEEDE RING

Geplaatst: 5 uur geleden 500 keer bekeken

Bewaren

Soraya vertelt verder: “De koers van het aandeel daalt meestal als het bedrijf minder winst maakt dan het jaar daarvoor. Maar de koers kan ook dalen doordat er negatief nieuws over het bedrijf naar buiten komt. Als nu blijkt dat het stuk grond dat Mark heeft gekocht vervuild is, dan zal hij dat moeten schoonmaken. Dan zal de koers zeer waarschijnlijk dalen. Mark moet namelijk geld besteden aan schoonmaken, waardoor zijn winst zal dalen en dan zal de dividenduitkering ook dalen. Het aandeel wordt dus minder aantrekkelijk en de koers zal dalen. Er staat bewust ‘meestal’ in mijn studieboek, want soms gebeuren er rare dingen met aandelenkoersen die niet te voorspellen zijn. Daarom kun je met beleggen ook je geld kwijtraken, je kunt geen zekerheid krijgen.”

Resultaten uit het verleden bieden geen garanties voor de toekomst.

Aangeboden door: Ravi

Bieden

Hoogste bod:

€ 1.600

Opdracht 44

Koers omhoog of omlaag?

Wat doet de koers van Drum-Sticks als de situatie verandert? Geef aan of de winst van het bedrijf gaat dalen of stijgen. Geef daarna wat de invloed voor de koers is.

UITVERKOCHT

Bied mee:

€

Situaties

A. Er worden 500 meer klanten verwacht dan vorig jaar.

Winst +/- Koers +/-

Situaties

B. De huur van de het gebouw waar Drum-Sticks zit gaat met € 250,- per maand omhoog.

C. Er komen drie nieuwe trommelbedrijven bij.

A. De overheid maakt muzieklessen bij de muziekscholen gratis voor alle kinderen onder 12 jaar.

Wist je dit al!?

Winst +/- Koers +/-

uitbreiding van zijn camping worden niet openbaar verhandeld, maar verkocht aan vrienden en bekenden. Als iedereen die interesse heeft de aandelen kan kopen wordt dat vrijverhandelbare aandelen genoemd. Deze aandelen vind je op de beurs. De beurs wordt ookwel effectenbeurs of aandelenbeurs genoemd. Effecten is een ander woord voor beleggingen. De beurs is een plek of organisatie waar effecten zoals aandelen, opties*, futures*, agrarische termijncontracten* of obligaties* worden verhandeld. De Nederlandse beurs vind je in Amsterdam. Het is onderdeel van Euronext, een samenwerkingsverband van meerdere Europese beurzen.”

Wist je dat er ieder jaar op Amsterdamse aandelenbeurs door kinderen getrommeld wordt? Beurstrommelen is een traditie die 400 jaar geleden in het leven is geroepen, nadat een weesjongen wist te voorkomen dat het Amsterdamse beursgebouw werd opgeblazen door Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Als dank werd zijn wens ingewilligd en mocht hij, samen met andere weeskinderen, komen trommelen in het beursgebouw.

Amsterdam Exchange Index 6.3

“Komen de aandelen die Mark uitgeeft dan ook op de beurs?”, vraagt Vera. “Nee”, zegt Soraya. “De aandelen van Mark voor de

* Deze beleggingen hoef je niet te leren. Wil je er wel meer over weten? Kijk dan op www.BeleggerUitlegger.nl

Wist je dit al!?

Bij niet alle beursgenoteerde bedrijven zijn al hun aandelen vrij-verhandelbaar. Het bekendste voorbeeld is Heineken: de familie Heineken bezit 51% van de aandelen van Heineken en houdt zo altijd de meerderheid bij te nemen besluiten. Deze aandelen worden niet op de beurs verkocht en horen niet bij de vrij verhandelbare aandelen. Omdat er nooit in deze aandelen wordt gehandeld, telt de waarde van deze aandelen niet mee in de AEX-Index.

Opdracht 45

(Buitenlandse) beurzen

Het eerste aandeel ter wereld werd in 1602 Nederland uitgegeven en daarmee had Nederland ook de eerste aandelenbeurs. Nu zijn er overal in de wereld aandelenbeurzen.

A. Nederlandse beurs wordt ook wel aangeduid met de straatnaam met het huisnummer van de plek waar de beurs zich bevindt. Wat is dit adres?

B. Hoe heten de twee meest bekende Amerikaanse beurzen?

C. In welk land vind je de Nikkei-index?

Of de belangrijkste aandelen van Nederland stijgen of dalen weet je door te kijken naar de AEX-index. Een hogere AEXIndex geeft aan dat het beter gaat met het vertrouwen in de Nederlandse economie. De afkort ing AEX staat voor Amsterdam Exchange Index. In de AEX staan de 25 grootste beursgenoteerde ondernemingen van Nederland.

De AEX

top 3 in juli 2023 was:

De AEX-Index kun je vergelijken met de eredivisie van het voetbal. Er is ook een eerste divisie waar bijvoorbeeld Basic-Fit, Vopak en Aalberts NV in zitten. Deze bedrijven staan tussen de 26e en de 50e plek. De eerste divisie wordt de AMX-Index genoemd.

Wist je dit al!?

Stock Markets: Hoe werken aandelenmarkten?

Deze Engelstalige video legt het uit.

Opdracht 46

AEX en AMX

In totaal staan er 50 bedrijven in de AEX en AMX. Wat de bedrijven doen is heel verschillend. Randstad richt zich op de uitzendmarkt, Philips maakt huishoudelijke apparaten zoals stofzuigers en air-fryers, maar ook medische apparatuur en bij ING kun je bijvoorbeeld een betaalrekening openen.

A. Schrijf de bedrijven in de AEX-Index op die beginnen met de eerste letter van jouw naam.

B. Schrijf de bedrijven in de AMX-index op die beginnen de eerste letter van jouw achternaam.

C. Geef aan wat de bedrijven die je hebt opgeschreven doen.

Zelf beleggen? 6.4

Wist je dit al!?

Kijktip!

Finfluencers

Na het lezen van de afgelopen paragrafen heb je zelf misschien behoefte om te gaan beleggen. Helaas moeten we je teleurstellen. In Nederland mag je pas echt beleggen als je 18 jaar bent. Als je na je 18e jouw eerste stappen in de beleggingswereld gaat zetten, waar moet je dan op letten? Dat is een heel lastige vraag. Iedere deskundige zal je een ander antwoord geven. Er zijn veel ‘experts’. Op social media kom je vele finfluencers tegen die roepen wat jij met jouw geld moet gaan doen om slapend rijk te worden. Maar beleggingsadvies is nooit gratis. Let dus goed op als je mensen aandelen of cryptomunten hoort aanprijzen. Vaak worden ze er zelf beter van als jij actie onderneemt. Niet iedereen is onafhankelijk.

Wist je dit al!?

Pump and Dump, oftewel iets opblazen en dan helemaal leeg laten lopen. Een finfluencer prijst een cryptomunt aan en als de munt meer waard wordt verkoopt hij de munt snel weer. Daarna stort de koers meestal helemaal in. De finfluencer verdient dik geld en jouw investering is gesmolten als sneeuw voor de zon.

Niet alle finfluencers zijn even betrouwbaar. Dat laat deze aflevering van BOOS zien. Tim Hofman ging verhaal halen bij SemMay, die zijn klanten misleid zou hebben. Spoiler: De ‘’selfmade miljonair’’ woont nog bij zijn ouders thuis.

“Hoe finfluencer Sem zijn klanten misleidt”

Opdracht 47

Finfluencers

Heb jij wel eens filmpjes van finfluencers op social media gezien? Zo ja, welke is je bijgebleven?

A. Bekijk het filmpje van oud-voetballer Ryan Babel die uitlegt hoe hij zijn Rolex heeft verdiend. Wat denk jij van zijn werkwijze: is het slim geld verdienen of maakt hij misbruik van mensen die geen huis kunnen kopen? Waarom vind je dat?

B. Bekijk het filmpje van Guido Weijers. Zou jij een cursus bij hem boeken? Leg uit waarom (of waarom niet).

C. Als jij financieel advies nodig hebt, naar wie ga je dan?

Het ‘Hallo Geld’ beleggingsadvies

Ons advies is om alleen te beleggen met geld dat je echt kunt missen. Ook is het verstandig je beleggingen te spreiden: niet alle eieren in één mand. Als de mand valt heb je helemaal geen eieren meer over. Denk na over jouw beleggingsdoel en zorg dat je begrijpt wat je koopt. Laat je niet misleiden door het gebruik van dure termen. Kennis is macht!

Waarop moet ik letten bij het zoeken naar een geschikt aandeel om in te beleggen?

De eerste stap in je zoektocht is goed om je heen kijken naar mooie bedrijven. Misschien vind je Netflix wel geweldig omdat je er veel gebruik van maakt. Doordat je fan bent begrijp je zo’n bedrijf beter. Het begrijpen van een bedrijf is een essentiële voorwaarde voor beleggingssucces. Daarna ga je verder met de zoektocht door zoveel mogelijk te weten te komen over het bedrijf. Dat kan via Google, maar ook via de website van het bedrijf zelf waar je antwoorden vindt op vragen als: Maakt het bedrijf winst? Wie is de baas van het bedrijf? Hoe wil het bedrijf gaan groeien? Deze vragen helpen je om een compleet beeld van het bedrijf te krijgen, zodat je een goede beslissing kan nemen of een aandeel interessant is of niet.

Rowan Nijboer

Opdracht 48

Kennis is macht

Leg de onderstaande termen uit aan iemand die geen verstand van beleggen heeft.

A. Dividend

B. Aandeel

Opdracht 49

Poster

C. Beleggen

D. Rendement

Maak een poster over twee bedrijven uit de AEX-Index of de AMX-index die jou aanspreken. De poster geeft in elk geval antwoord op onderstaande vragen:

A. Wat verkoopt het bedrijf? Geef een paar voorbeelden.

B. Hoeveel omzet heeft het bedrijf per jaar?

C. Wat is de koers vandaag en wat was de koers 1 jaar en 2 jaar geleden?

D. Zoek naar een recent nieuwsbericht over dit bedrijf. Denk je dat de aandelenkoers hierdoor gestegen of gedaald is?

E. Zou jij in dit bedrijf willen beleggen? Leg uit waarom je dit wel of niet wilt doen.

Opdracht 50

Beursgoeroe Warren Buffett

Warren Buffet heeft het finfluencen uitgevonden. Hij heeft een bereik van miljoenen mensen. Als hij aandelen koopt is het wereldnieuws. Zelfs Nederlandse kranten schrijven erover op hun financiële pagina’s. Warren Buffet is 90+ en woont in Amerika. Hij is een van de rijkste mensen op aarde. Hij bezit meer dan € 100 miljard en heeft veel daarvan belegd in aandelen.

A. Lees jij elke dag de krant? Lees je ook het financiële gedeelte?

B. Stel dat Warren Buffet de € 100 miljard op zijn spaarrekening heeft staan en dat hij 3,5% rente krijgt van de bank. Bereken hoeveel rente hij ieder jaar krijgt.

C. Warren Buffet heeft veel aandelen van Coca-Cola. Stel dat Warren 2.500 aandelen van Coca-Cola heeft en elk aandeel € 25,- dividend oplevert. Hoeveel dividend krijgt Warren dan dat jaar?

D. Stel dat Warren Buffet naar een aandeelhoudersvergadering gaat. Wie heeft er dan meer recht met stemmen. Jij of Warren? Leg je antwoord uit.

E. Als jij Warren Buffet advies zou mogen geven. Welk aandeel uit de AEX raad jij hem dan aan? Waarom dit aandeel?

Nog geen 18, maar wil je toch alvast aan de slag met beleggen?

Doe mee met de fictieve beleggingscompetitie op ScholenStrijd.nl!

Deelname is helemaal gratis! Deze wedstrijd vindt twee keer per jaar plaats en duurt steeds zes weken. Bij ScholenStrijd beleg je € 100.000 fictief geld, maar er wordt wel gebruik gemaakt van echte aandelen- en beurskoersen van dat moment. Je kunt alleen mee doen of met een klein groepje, maar ook met jouw klas. Ga naar www.ScholenStrijd.nl voor meer informatie en kijk wanneer de eerstvolgende competitie begint!

Deelname is gratis!

Puzzel

Waar sta jij?

Zoek de onderstaande plaatjes op in het boek en noteer steeds het nummer dat bij de plaatjes gevraagd wordt. Gebruik de antwoorden om de coördinaten compleet te maken. Vul ze in op Google Earth of Maps en ontdek waar jij staat!

Hier sta ik:

Voorbeeld:

Coördinaten: N 51°54’20”, E 4°27’60”

Locatie: Euromast, Rotterdam

A. Paragraafnummer (zonder punt ertussen)

B. Paginanummer

C. Paginanummer

G. Hoofdstuknummer

H. Paragraafnummer (zonder punt ertussen) + 2

I. Paginanummer

D. 0 + Paginanummer

J. Opdrachtnummer

E. Paginanummer

K. Opdrachtnummer

F. Opdrachtnummer

Coördinaten:

L. Paginanummer