Хабаршы №4 2015 by bekzhan_arystanov

«Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» АҚ филиалы

Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институтының ХАБАРШЫ ВЕСТНИК Республикалық ғылыми-әдістемелік журналы Журнал 2013 жылдан бастап екі айда бір рет шығады

БАС РЕДАКТОР Галимжанова Маржан Анесқызы«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институтының директоры, педагогика ғылымдарының кандидаты, профессор, Халықаралық Ақпараттандыру Академиясының академигі

Корректор – Қаленова Гульзахира Сапарғалиқызы Көркемдеуші және беттеуші– Сембаев Гибатолла Серікұлы

АҚЫЛДАСТАР КЕҢЕСІ Ахметова Гүлнас Кенжетайқызы – «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» акционерлік қоғамының басқарма төрайымы, педагогика ғылымдарының докторы, профессор. Ихсанов Ерсайын Уалитханұлы - физика-математика ғылымдарының докторы, профессор. Қараев Жауымбай Амантұрлыұлы – «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» акционерлік қоғамы төрайымының бірінші орынбасары, педагогика ғылымдарының докторы, профессор. Өмірбекова Жайлы Бөкешқызы – педагогика ғылымдарының докторы, профессор. Сәрсенова Нұрзила Сарсенқызы – педагогика ғылымдарының кандидаты, профессор, Халықаралық Ақпараттандыру Академиясының академигі. Жаманбаева Динара Таңбайқызы – экология магистрі, Қазақстан педагогикалық ғылымдар академиясының Құрметті мүшесі. Қарамурзин Айтбай Қонысұлы – академиялық доцент, жоғары санатты тарих пәнінің мұғалімі.

Журнал Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігінде 2013 жылы мамырдың 30-да тіркеліп, №13648-Ж куәлігі берілген. БІЗДІҢ МЕКЕН ЖАЙЫМЫЗ: 060009-Атырау қаласы, Авангард-4 ықшам ауданы, Адмирал Лев Владимирский,24 тел.: 8(7122) 20-08-34 факс: 8(7122) 58-63-45 Эл.пошта: orleu_baspa@mail.ru

Басуға 2015 жылы 17 тамызда қол қойылды. Таралымы – 120 дана Пішіні – А4 Әріп түрі Times New Roman Қағазы офесттік. Шартты баспа табақ – 6 Бағасы келісімді. Мақала үш тілде қабылданады.

Мақала авторларының пікірлері редакция көзқарасын білдірмейді. Тапсырыс дайын диапозитивтерден басылады. Қолжазба қайтарылмайды, мақалаларға пікір жазылмайды. Журнал материалдары институттың қоғамдықбұқаралық байланыс және баспа қызметі бөлімінде теріліп, беттелді.

МАЗМҰНЫ Энес Куртай Чиг Сайлауова Н.С.

 Ізгі ниетпен   Ғалым мінбері 

3 4

Галимжанова М.А. Біліктілікті арттыру - кәсібилікке шыңдайды Сарсенова Н.С.Мектепке дейінгі ұйымдардағы ата–аналармен жұмысты ұйымдастырудың педагогикалық жағдайлары

5 7

Тайшыбаев Ж. Білімді әдіскер – мұғалім жанашыры Кенжеғалиев Қ.Р.Әдістемелік іс-әрекеті жаңаша жоспарлау мен ұйымдастыру-нәтиже кепілі Қарабаев Б.Қ. Білім беру мазмұнын жаңарту: болашаққа бағдарлану Жайлашев С.Білім беру мазмұнын жаңарту-заман талабы Гилаев М.Г. Білім беру жүйесінің маңызды айғағы- жаңаша көзқарастар Алпанов Қ. Білім берудің инновациялық стратегиясын жүзеге асыру Ермагамбетов Е.Қ. Оқыту мен тәрбиелеудегі басым бағыттар

12 14 15 20 30 33 34

Қарамурзин А.Қ. Біліктілікті арттырудағы жаңаша бағыт Нұрмұханова Б.С. Тіл тұғырлығы:жаңарту мен жаңғыру Бекимова М.Б. Қазақстанның болашаққа 100 қадамы- Ұстаздардың да үлесі зор Менешова Г.Т. Оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру-заман талабы Кикбаева М.К. Қоғам келешегі – білімді ұрпақ Мұқашева Б.А. Елбасы Жолдауын жүзеге асыру аясында білім беру ұйымдарының оқу - тәрбие үдерісін жетілдіру

39 40 41 42 44 46

Серикбаева Г.Р. Межпредметные связи на уроках русской литературы Альмуханова Г. К. Қазақ әдебиеті сабағында сын тұрғысынан ойлау технологиясын пайдаланудың тиімділігі Боброва Т.Д. Развитие познавательной активности на уроках русского языка - один из путей повышения орфографической грамотности учащихся Умирбаева Г.Ж. Білім берудегі жаңа технологияларды қолдану

47 48

Әлім Г.Ә. Отбасы мен балабақшаның тәрбие жұмысын ұйымдастыру маңызы Даулбаев М.О. Мектеп алды даярлық топтарындағы тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру Махмутова Г.С.Балабақша мен отбасы арасындағы сабақтастық нәтижелі жұмыс кепілі

57 59 61

Хайруллина C.Х. Топтық жұмыстарды ұйымдастырудың тиімділігі Ханалиева К.А.Әлеуметтік дағдыларды дамыту–өзара қарым-қатынас жасау құралы Мәкіжан Р.Ж. Деңгейлік оқыту бағдарламасын жүзеге асырудағы ізденіс пен нәтиже Карабалиева Н.Ж.Психовозрастные особенности развития учащихся при изучении русского языка как иностранного в контексте новых методов обучения Габдуллина Л.Е.Оқытудың озық әдістерін пайдалану арқылы математика сабағында оқушылардың танымдық ойлауын дамыту Еркебаева А.С. Оқытудағы жаңаша бағыттың ерекшеліктері

63 67 70 73

Байдәулетова Г.М. Білікті маман -ел ертеңі Ишутина И.Р., Бурлакова Е.Н. Создание и применение модульной учебной программы, основанной на компетенциях в подготовке студентов Прикаспийского современного колледжа Журканова А.К. Использование новых педагогических технологий на уроке английского языка в системе ТиПО Ажмагинова А.Р. Кабиева А. С.Жастар-ел ертеңі

85 86

Жаманбаева Д.Т.Білім беру мазмұнын жаңарту жағдайында педагогтардың кәсіби құзіреттілігін жетілдірудің маңызы Тәжіғалиева А.С.Білім беру үдерісінде талантты және дарынды оқушылардың мүмкіндіктерін кеңейту Торебекова Э.А. Қазіргі кезеңдегі мектептің білім беру мазмұны Базарбаева Г.С. Білім сапасын арттыруда мектепішілік бақылаудың сапасы мен маңызы

 Білім берудегі жаңа бағыттар 

Ұлт жоспары-«100 нақты қадам»

Озық тәжірибе-көпке ортақ 

 Мектепке дейінгі білім беру 

 Жаңаша оқыту-жаңаша көзқарасы 

 Кәсіптік білім беру 

 Педагогтік ізденіс 

52 55

77 82

90 92

95 98 99

Ізгі ниетпен 

Құрметті Атырау өңірінің педагогтары, барша білім саласының қызметкерлері! Бiлiм беру жүйесi қоғамның әлеуметтiк – экономикалық дамуында жетекшi рөл атқарып, ел болашағын айқындай түседі. Елдің ертеңі ғылым мен білім саласының дамуына тәуелді. Бүгінде қоғам мүшелерінің адамгершілік, интеллектуалдық мәдени дамуының жоғары деңгейін және кәсіби біліктілігін қамтамасыз етуге бағытталған тәрбие беру мен оқытудың үздіксіздігін, білім беруді дамытудың бағдарламалары мен басты міндеттерін жүзеге асыру жолындағы істер айқын. 1996 жылдан бері білім берудегі қазақ және түрік бауырлас екі ел арасындағы ынтымақтастық жылданжылға нығайып келеді. Мақсат-туыстас екі елді жақындастыру, келешек жас буынның алдынан жаңа білім көкжиегін ашу болатын. Қазақ-түрік бірлескен оқу орындарының маңызды ерекшеліктерінің бірі-шет тілдерін оқытуда басымдылық пен ерекше талап қоюуы. Сондықтан да оқытуда әлемде озық деп танылған әдістермен, көрнекі құралдарды пайдаланады. Оқулықтар мен оқу құралдарының мазмұны әлемдік стандарттарға сай. Олар тек Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар көптеген елдерде жетістіктерге қол жеткізген. Қазақ-түрік лицейдерінде сабақтан тыс уақытта түрлі шаралар ұйымдастыратын тәрбие және психологиялық кеңес орталықтары құрылған.Нәтижесінде қоғамдық өмірге дайындық үрдісі жылдам қалыптасады, бейімділіктері мен талпыныстары артады. Жыл өткен сайын оқушылар облыстық, республикалық және халықаралық пән бойынша білім олимпиадаларының жеңімпаздары болуда. Осы күнге дейін лицей түлектерінің жоғары оқу орындарына түсу пайызы едәуір жоғары. Біздің түлектеріміз Қазақстан, Түркия, Еуропа мен Американың бетке ұстар университеттерінде оқып жүр. Құрметті әріптестер, бұл нәтижелі істе Сіздердің де үлестеріңіз бар. Осы басылым арқылы өмір талабына лайық білім беруге бағыттап, білім саласындағы жаңалықтармен, өзгерістермен уақытылы қамтамасыз жасап, облыс педагогтарының біліктілігін арттырып отырған «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институтын айрықша атар едім. Бағыт айқын, мақсат бір. Ол Қазақстанның бәсекеге қабілетті білімді азаматын дайындау, өмірге бейім жеке тұлғаны қалыптастыру, шығармашылық әлеуетін арттыру. Білім негізін осы өңір педагогтары қалаған шәкірттер біздің талабымызға лайық табылып жатса, ол сіздердің педагогтік ізденістеріңнің жемісі екені сөзсіз. Олай болса, тамыз кеңесі қарсаңында баршаңыздың еңбектеріңізге ғылыми шығармашылық, дендеріңізге саулық, істеріңізге жемісті өрлеу, өркендеу жолын тілеймін! Игі тілекпен, Сулейман Демирель атындағы университеттің академиялық байланыс және шетел істері бөлімінің директоры Энес Куртай Чиг

Құрметті барша ұстаздар!

Бүгінгі таңда еліміздегі өзгешелік–барлық өзгерістердің, реформалардың, инновацияның енгізілуіне тың серпінділік болып табылады. Осы бағытта қоғам алдына қойылып отырған басты міндеттердің ең өзектісі–бүкіл білім жүйесін түбегейлі жаңартып, дүниежүзілік деңгейге сәйкес келетін бүгінгі ұрпаққа сапалы білім беруге жағдай жасайтын және олардың үйлесімді дамуына, жеке бастың тұлға ретінде қалыптасуына бағытталған жаңа үлгідегі мектеп құру болып отыр. Мемлекет өркениетінің, мәдениетінің айнасы-мектеп. Шын мәнісінде еліміздің әлеуметтік, мәдени, саяси, психологиялық жай-күйі халықтың білім жүйесінен, оның деңгейінен, ағартушылық іс-әрекетінен анық аңғарылады. Осы орайда, жазушы Ә.Кекілбаевтың «Уақыттың жалғыз өлшемі бар ол-адам ғұмыры. Адам ғұмырының жалғыз өлшемі бар, ол – арттағы халықтың қамы үшін бітіретін іс»-деген сөзін еске алсақ, осындай үлкен іс атқарар бір сала–мектеп және оның мұғалімі. Осы жолды қалаған педагогтар үлкен жауапкершілік жүктейтін, ел ертеңінің тағдырын қалыптастыратын күрделі мамандықты таңдап, өмір жолын ұрпақ тәрбиесіне арнаған жандар. Баршаңызды жаңа 2015-2016 оқу жылының басталуымен құттықтаймын. Тәуелсіз еліміздің белсенді жасампаздары болар ұрпақты өмірге әзірлеу, бойларына білім мен тәрбие беріп, шәкірт жүрегіне жол табу абыройлы да жоғары жауапкершілікті қажет ететін қызмет. ХХІ ғасыр-инновация ғасыры. Демек, әлемдік бәсекелестіктің жылдам дамуына ілесе алатындай білімді де тапқыр дара тұлғаның тағдыры Сіздің қолыңызға аманат ретінде тапсырылуда. Олай болса, Елбасы саясатын қолдай отырып, заманауи талаптарға лайық, кәсіби білікті, ақпараттық технологияны меңгерген, құзіретті маман биігінен көріну сұралады. Мемлекетіміздің білім саласын дамытуға арналған бағдарламаларын жүзеге асыра отырып, ұстаздықтың ұлы жолындағы парасатты азаматтарды тәрбиелеудегі ізденісті еңбектеріңізге табыс, бақытты өмір, шығармашылық үлкен жеңістер тілеймін. Атырау қаласы білім бөлім басшысы Н.Сайлауова

Ғалым мінбері  БІЛІКТІЛІКТІ АРТТЫРУ - КӘСІБИЛІККЕ ШЫҢДАЙДЫ Галимжанова М.А. «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты директоры, педагогика ғылымдарының кандидаты, профессор, Халықаралық Ақпараттандыру академиясының академигі

Елбасымыз «Қазақстан–2050» стратегиясында атап көрсеткендей біліктілігі жоғары ұстаз бен білімді ұрпақ – еліміздің әлемдегі озық отыз елдің қатарына кіруінің басты шарттарының бірі. Жаңғырған кезеңнің алдымызға қоятын жаңа талаптарының бірі дені сау, білімді, еңбекқор, бәсекеге қабілетті ұрпақ тәрбиелеу. Ойы жүйрік, ақылы жетік, қабілетті, өзгерістерге бейім жеке тұлғаны тек қана жаңа тұрпатты педагог қалыптастыра алады. Қазіргі қоғам алдындағы өзекті мәселелерді шешуде мұғалімнің өзі де шығармашыл тұлға болуға тиіс. Себебі, қазіргі білім берудің жаңа парадигмасы жағдайы қоғам талаптарына байланысты туындап, әр педагогтың өз кәсібіне құзырлы болуын ғана емес, ол шығармашыл, озық ойлы, білім берудің болашақ бағдарын болжай білетін, соған сәйкес өз іс-әрекетін сабақтастыра алатын маман болуы шарт. Педагог оқу үрдісін ұйымдастырушы қызметін лайықты атқару үшін өзінің кәсіби әлеуетін үздіксіз көтеріп отыруы керек. Оқу мен ізденуді тоқтатқан жағдайда мұғалімнің беделі де жойылады. Ал «шәкірттің жақсы болмағы ұстазынан» екені бәрімізге белгілі. Бүгінгі күні педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру мәселесін үздіксіз жетілдіруге баса назар аударылуда. Осы мақсатта «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы құрылды. Осы орталықтың филиалы Атырау облыстық педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институтының құрылымы жаңартылды. Институтта 8 бөлім, 2 кафедра, 1 деңгейлік бағдарламалар орталығы жұмыс жасайды. Институттың шығармашылық тақырыбы: «Тұлға қалыптастыруда ұлттық құндылықтар негізінде білім мен тәрбие берудің педагогикалық - психологиялық аспектілерін негізге ала отырып, кәсіби дағды мен педагогикалық дарыны қалыптасқан, шығармашылықпен жұмыс жасайтын жаңа формация мұғалімін қалыптастыру». Осыған орай, облысымыздың табысты дамуын қамтамасыз ететін, әрбір азаматтың білімге деген сұраныстары мен қызығушылықтарын қанағаттандыратын мемлекет пен қоғам арасындағы жаңа өзара қарым-қатынас құру қажеттілігі басты назарда ұсталуда. Бұл бәсекеге қабілетті білім жүйесін құрудың басы боп саналады. Қазір елімізде сапалы білім беруге және оған қол жеткізуге барлық мүмкіндіктер бар. Институт Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

жүргізіп отырған реформаның әлемдік даму тенденцияларының талаптарына сай біліктілікті арттырудың көпбағдарлы модульдік бағдарламаларын, оқу әдістемелік құралдар мен цифрлық форматтағы білім ресурстарын жасауға жұмылдырылуда. Институт ұжымы алдарына педагогтардың санатына сай олардың шығармашылық әлеуетін біліктілікті арттыру жағдайында дамыту, нәтижеге бағытталған құзіретті білім беруді және мұғалімдердің кәсіби тұрғыдан өсуін ұйымдастыру арқылы тұлғаның өзіндік даму траекториясын таңдап алуына бағыт беру сынды нақты мақсатын айқындаған. Сондықтан да, күш-жігер төмендегідей міндеттерді шешуге жұмылдырылған: -Үздіксіз біліктілік арттыру үдерісіне білім беру жүйесінің міндеттеріне және педагогтардың сұраныстарына сәйкес оқытудың заманауи әдістері мен формаларын енгізу. -Облыстық, аймақтық, республикалық, халықаралық білім беру ұйымдарымен қарым–қатынасты нығайту. -Институттың профессор–оқытушы құрамының, мамандарының үздіксіз кәсіби деңгейінің өсуін қамтамасыз ету, шығармашылықпен жұмыс жасауына қолайлы жағдайлар жасау. -Курс тақырыптарын заман талабына сай таңдап, біліктілікті арттыру курстарының жаңа форматта өткізілуін қамтамасыз ету. -Оқытудың инновациялық технологиялары мен интерактивтік белсенді оқыту әдістерін білім беру үдерісіне батыл түрде енгізу. -Заманауи мектепті дамыту жағдайында мұғалімдердің кәсіби құзыреттілігін арттыру. «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты 2015 жылғы курстық іс-шаралар жоспары бойынша І жартыжылдық қорытындысы бойынша барлығы 1640 педагогты біліктілікті арттыру курстарынан өткізді. Атап айтсақ: мемлекеттік тапсырыс бойынша қысқа мерзімді түрлі санаттарды қамтитын 32 курста 800 тыңдаушы, жоспарлы бюджеттен тыс 16 ақылы курста 496 тыңдаушы, 12 білім беру ұйымдарынан ұжымдық сұраныс түсіп, бұл курстарда 344 тыңдаушы түрлі тақырыптар бойынша біліктілігін арттырды. Мемлекеттік тапсырыс аясында білім берудің

басым бағыттары бойынша курстардың оқутақырыптық бағдарламалары жаңартылып, оқу әдістемелік кешендері жасалды. Атап айтсақ: 1.Инклюзивті білім беру- 1 курс 25 тыңдаушы 2.Өзін-өзі тану–2 курс 50 тыңдаушы 3.Техникалық және кәсіптік білім беру-1 курс 25 тыңдаушы 4.Дін тану-1 курс 24 тыңдаушы 5.PISA,TIMSS халықаралық зерттеуі аясында оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту -4 курс 100 тыңдаушы 6.Мектепке дейінгі тәрбие бойынша-4 курс 100 тыңдаушы 7.Менеджмент-3 курс 72 тыңдаушы 8.Жаратылыстану–математикалық бағыт-5 курс 118 тыңдаушы 9.Қоғамдық гуманитарлық бағыт-4 курс 103 тыңдаушы Басым бағыттар бойынша курстарда барлығы 617 тыңдаушы өз біліктіліктерін көтерді. Курс соңында тыңдаушыларға өз жұмыстарында қолдану үшін оқытылған материалдардың электрондық нұсқалары жинақталып берілді. Біліктілікті арттырудың 2012 жылдан бері жүзеге асырылған жаңа форматы–деңгейлік оқыту бағдарламалары болып табылады. Біздің филиалда 2012 жылдан күні бүгінге дейін 3- базалық деңгей бойынша барлығы 1100 тыңдаушы 3 айлық курстан өтіп, оның 1088- і сертификатталды, ал осы курстан өткен 12 тыңдаушы біліктілік емтиханынан өте алмай отыр. Мысалы:2012 жылы–4, 2013 жылы- 1, 2014 жылы – 3, 2015 жылы – 4 тыңдаушы; Сертификатталмаған мұғалімдердің 6-ы қала мектептерінен, 1-еуі Құрманғазы , 2-еуі Индер, 3-еуі Жылыой ауданынан. Өкінішке орай, олардың қайсыбірі біліктілік емтиханына 3-4 рет кіріп тапсыра алмады. Бұл,әрине, ойланатын жай, сондықтан мектеп басшылары деңгейлік курстарға барынша ықыласпен қарап, интеллектісі мықты мұғалімдерін оқытып, алудың барлық амалдарын ойластыруы керек. Деңгейлік бағдарламалар орталығында 13 желілік қауымдастық жұмыс жасайды. Оған тіркелген мұғалімдер саны 1056, желілік қауымдастықта 36 актуалды тақырып көтеріліп, Сертификатталған мұғалімдермен он-лайн режимде 112 кеңес өткізілген. Тренерлер курстан тыс уақытта сертификатталған мұғалімдермен жылдық жоспарға сай түрлі семинарлар мен вебинарлар, конкурстар өткізіп, олармен үнемі курсаралық шараларда бетпебет кездесулер өткізеді, Біліктілікті арттыру курстарының тиімділігіне бірнеше тараулар бойынша мониторингтік талдаулар жасалады.Институтта бұл жұмысты тыңдаушылардың кіру және шығу сауалнамасы бойынша талдау жасайтын талдау және сараптау бөлімі атқарады. Тыңдаушылардың сауалдары мен қажеттіліктеріне бағытталған курс жұмыстарының сапасы мен тиімділігін арттыру және өткен курстан кейін қандай жетістіктермен келгенін білу үшін тыңдаушыларға

(100%) кіріс сауалнамасы жүргізіліп, қорытындыланады. Шығу сауалнамасы бойынша курстың сапасы материалдың мазмұны,сабақ берудің сапасы бойынша бағалаулары, курстың ұйымдастырылуы және өту дәрежесі,курсты ресурстық қамтамасыз ету рейтингісі,тыңдаушылар сұранысы бойынша ұсынылған оқу–әдістемелік кеңестер, нұсқаулар, аудиториялардың техникалық жабдықталуы (компьютерлер, интернет, проекторлар), кітапхана жұмысы, БАИ қызметкерлерінің педагогикалық әдепті сақтауы және курстың өз мақсаттарына жеткеніне берген тыңдаушы жауаптары негізінде жүргізіледі. Біліктілікті арттыру курсынан өткеннен кейін жалпы білім беретін мекемелерде заманауи оқытуға көзқарастарының өзгерістері мен жаңашылдығына 100% «өзгерді, иә» деп жауап берген. Курстан өткен педагогтармен үнемі кері байланыс жолға қойылған. Курстарды өткізу сапасы, профессор-оқытушылар жұмысының сапасы арнаулы индикаторлар бойынша анықталып, республика бойынша біліктілік арттыру институттарының қызметінің рейтингісі шығарылып отырады. Филиалдың 2015 жылдың І жартыжылдықта 11 ғылыми-зерттеу жұмысы қолға алынуда. Осы аралықта институттың профессор-оқытушыларының 5 баяндамасы халықаралық, 44 баяндама республикалық, 2 баяндама аймақтық, 40 баяндама облыстық ғылыми-тәжірибелік конференцияларға; 4 баяндама республикалық, 16 баяндама облыстық семинарға қатысып, іс-тәжірибелері көпшілік назарына ұсынылды. 27 мақала республикалық түрлі басылымдарда жарияланды. Институттың профессор-оқытушыларының ұйымдастыруымен 50-ге жуық ғылыми--тәжірибелік конференция, семинар, форум, дөңгелек үстелдер өткізілді. Курсаралық 53 семинар, шеберлік сыныптар мен байқаулар өткізіліп, 1620 облыс педагогтарын қамтыды. Біліктілікті арттыру жүйесінде 15 үздік инновациялық тәжірибені зерттеу, жинақтау және тарату жұмыстары жүргізілуде. «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты мен облыстық білім беру басқармасымен, мектепке дейінгі тәрбие және білім беру ұйымдарымен, жалпы білім беретін мектептермен, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарымен, Назарбаев зияткерлік мектебімен, «Педагогикалық шеберлік орталығы», «Кәсіпқор» Холдингпен», мемлекеттік емес ұйымдармен, облыстық кітапханалармен, бұқаралық ақпарат құралдарымен белгілі мерзімге Келісім шарттар жасалған. Осы кезге дейін 14, биылғы жылы 6 шетелдік жоғарғы оқу орнымен қызметтік Меморандум мен Келісім шарт 5 жылға жасалды. Институт қызметкерлерінің біліктілігін көтеру мәселесі де жоспарлы қарастырылған. Халықаралық деңгейдегі деңгейлік бағдарламалар бойынша

7 тренер, PISA бағдарламасы бойынша 4 тренер, өзін-өзі тану бойынша 1 тренер, жаңартылған бағдарламалар бойынша 10 тренер жұмыс жасайды. Әр қызметкердің халықаралық, республикалық, облыстық ғылыми–тәжірибелік конференциялар мен семинарларға қатысуы үнемі есепке алынып отырады. Институттың 12 қызметкері Оңтүстік Корея, Англия, Франция, Сингапур, Австралия, Ресей елдерінің танымал білім ордаларында түрлі тақырыптардағы тағылымдамадан өтті. Білім беру мекемесін бірыңғай білім беру ақпараттық кеңістігінде ақпараттандыру үрдісімен қолдау, интернет-қауымдастығында институт қызметімен таныстыру мақсатында институт сайты жұмыс жасайды. Сайт жұмысын жүйелі жүргізу арқылы облыс педагогтарынының қауымдастық жұмысын нығайту; озат тәжірибелерді тарату; біліктілікті арттыру курстарының жоспарымен таныстыру; институт жаңалықтарын тарату; институттың «Хабаршы Вестник» ғылымиәдістемелік журналының электронды нұсқасымен таныстыру т.б. жұмыстары жүзеге асырылуда. Республикалық orleu-edu.kz сайтына жаңалықтар жіберілуде. Онлайн режимінде өткізілген 30-дан астам республикалық шараларға қолдау және техникалық көмек көрсетілді. Желілік педагогикалық қауымдастық orleuatr.kz/forum сайтында тіркелген. Желілік педагогикалық қауымдастықта тіркелген тыңдаушылардан басқа, институттың аға оқытушылары, ДБО тренерлері тіркелініп, әрбір бөлім бойынша модератор қызметі тағайындалды. Институтта «Хабаршы Вестник» ғылымиәдістемелік журналы 2013 жылдың тамыз айынан бері 2 айда 1 рет шығады. Журналға Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігінде 2013 жылы 30 мамырда тіркеліп, №13648-Ж куәлігі берілген. Жарияланатын мақалалар үш тілде алдын ала қабылданып, сараптаудан өтеді. Журналда уақыт талабына лайық айдарлармен өзекті тақырыптағы мақалалар мен озат тәжірибелер жарияланып тұрады. Журналдың безендірілуі мен басылуы жаңа технологиямен жабдықталған институт баспаханасында басылады. Жариялылық-өмір талабы. Филиал қызметкерлерінің облыстық, республикалық,

халықаралық бұқаралық ақпарат құралдарымен жүйелі байланысы жолға қойылған. БАҚ-мен ынтымақтасты байланыс орнаған. Сондықтан да, институттың өткізген барлық шараларына «Қазақстан Атырау» телеарнасымен, облыстық газет тілшілері қатысып, жаңалық уақытымен көпшілікке жарияланып отырады. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында бұқаралық ақпарат құралдарында мұғалімнің қоғамдағы орны, үздік педагогтардың тәжірибелері мен жетістіктерінің ақпарат құралдарында белсенді түрде насихатталуы да, қоғамдық деңгейде үздік мұғалімдердің конкурстары, мастер-кластар, форумдар, семинарлар мен конференциялар, дөңгелек үстелдер, тағы басқа шаралардың жиі өткізілуі де педагог беделін көтеруге бағытталған кезек күттірмейтін аса маңызды мәселелер екені ерекше атап көрсетілген. Осы орайда біліктілік курстарынан өткен әр тыңдаушымен кері байланыста болу, олардың жеткен әр жетістігін бағалау, озат тәжірибені зерделеу мен тарату жұмыстары да жоспарлы жүргізіліп отырады. Әр тыңдаушының сұранысы мен талап-тілектерін қанағаттандыру мақсатында зерделеу жұмыстарын жүргізе отырып, бәсекелестікті талап ететін жаһандану заманында біліммен қаруланған педагогикалық қызметкерлердің еліміздің жарқын келешегі үшін еңбек етуіне үлес қосу–басты міндетіміз. Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаев бес институттық реформасын жүзеге асыруға бағытталған 100 нақты қадамның 76-79 қадамдарында Экономикалық ынтымақтастық даму ұйымы (ЭЫДҰ) елдері стандарттарының негізінде адам капиталының сапасын көтеру, 12 жылдық білім беруді кезең–кезеңімен енгізу, функционалдық сауаттылықты дамыту үшін оқу стандарттарын жаңарту, кадрлардың бәсекелестік қабілетін арттыру және білім беру секторының экспорттық әлеуетін көтеру міндетін қойып отыр. Қазіргі заман талабына лайық жас ұрпаққа білім беретін ұстаздардың біліктілігін арттыруда институтта жүргізіліп жатқан жұмыстардың қарқыны артып, ел ертеңі үшін жасалған игі істер алда да атқарыла бермек.

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ҰЙЫМДАРДАҒЫ АТА–АНАЛАРМЕН ЖҰМЫСТЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙЛАРЫ Сарсенова Н.С. «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институтының «Тұлғаны тәрбиелеу және әлеуметтендіру» кафедрасының меңгерушісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор

Білім беру жүйесін дамыту Қазақстан Республикасының басымдық бағыттарының бірі болып табылады. Елбасы Н.Ә. Назарбаев «Қазақстан2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа

саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында және «Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы:Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам»

бағдарламалық мақаласында білім беру жүйесінде басымдықтарды анықтады және біздер-педагогтар алдына күрделі мақсат-әлемдік деңгейдегі білім орталығы болуды қойды. Мектепке дейінгі білім беру жүйесін жаңарту, ондағы гуманизациялау және демократияландыру үрдістері мектепке дейінгі ұйымның отбасымен қарым-қатынасын белсендіру қажеттілігіне әкелді. Отбасы–балаға «эмоционалдық тылда» психологиялық қорғау беретін бірден-бір алғашқы социум. Отбасының маңызы мектепке дейінгі жастағы балалар үшін ерекше. Әрбір бала өз атаанасынан, әжесі мен атасынан, бауырларынан ерекше сүйіспеншілік күтеді. Бала үшін отбасы–бұл қоғамдық тәжірибенің көзі. Отбасында ол өзі еліктейтін үлгілер табады, мұнда ол әлеуметтік туылады. Егер біз адамгершілігі зор, дені сау ұрпақ тәрбиелегіміз келсе, онда бұл мәселені «бүкіл әлеммен»: балабақша, отбасы, қоғам болып шешуіміз қажет. Мектепке дейінгі ұйымдардың басты мақсаты– отбасында баланы тәрбиелеуге кәсіптік көмек беру, оны ауыстырмай, тәрбиелік функцияларын жүзеге асыруды толықтыру және қамтамасыз ету арқылы жүргізу. Бұл: -баланың қызығушылығы мен қажеттілігін дамыту; -бала тәрбиесіндегі тұрақты өзгеретін жағдайларда ата-аналар арасындағы міндеттер мен жауапкершіліктерді бөлу; -отбасындағы әртүрлі ұрпақ арасындағы қарымқатынастың ашықтығына қолдау көрсету; -отбасы өмірінің бейнесін жасау, отбасылық дәстүрлерді формалау; -баланың жекелігін қабылдау және түсіну, балаға бірден-бір жеке тұлға ретінде сену және сыйлау. Жоғарыда айтылған отбасылық қатынастарды жүзеге асыру үшін келесі тәрбиелік міндеттерді орындау бойынша жұмыстар жүргізілу қажет: -біріншіден,баланы және ата-ананы сыйлауға тәрбиелеу; -екіншіден,ата-аналармен олардың отбасылық шағын ортасын зерттеу үшін біріге әрекет жасау. Одан кейін отбасының ортақ мәдениетін көтеруге және ата-аналардың психологиялық– педагогикалық құзырлығына ықпал ету, оларға балалармен жұмыстың дағдыларын қалыптастыруда теориялық және практикалық көмек көрсету, отбасына жекедифференциалды тәсіл нәтижесінде ата-аналармен жұмыста әріптестіктің әртүрлі формалары мен біріккен шығармашылығын қолдану. Мектепке дейінгі ұйым мен отбасы арасында сенімді қарым-қатынас құру үшін педагогтың бала отбасына үнемі зерттеу жүргізгені жөн. Бұл үшін атааналар жасындағы айырмашылықты, олардың білімін, ортақ мәдени деңгейлерін, сондай-ақ, атааналардың жеке ерекшеліктерін, олардың тәрбиеге көзқарастарын, отбасылық қатынастардың мінездемесін, т.б. білу қажет. Сонымен бірге, балабақшаның отбасына үнемі ашық, яғни олар қалаған кезінде өздерінің

мәселелерін талқылауға, консультация мен көмек алатындай болғаны жөн. Педагогтың жұмысы ата-анамен және балалармен жұмысқа үйлестірілген болуы міндетті. Мектепке дейінгі ұйым педагогы ата-аналармен сенімді шағын орта құру үшін олармен жұмыс мазмұны мен формаларын ойластыруы міндетті. Мысалы, олардың қажеттілігі зерттеу және алынған мәліметтерді келешек жұмыста қолдану мақсатында экспресс-сұрақ жүргізу. Тәрбиешілер мен ата-аналар арасында іскер әріптестік үшін жағымды қарым-қатынас орнағаны жөн. Педагог ата-аналармен жұмыста олар қызыға қатыса алатын, бала бейнесінің жағымдылығын қалыптастыратын жұмыстар өткізуі қажет. Ата-аналарда баланың жағымды бейнесін формалау үшін отбасында айтылмайтын, ата-анасы күтпеген, олар үшін қызықты ақпаратты хабарлайды. Бұл баланың құрбыларымен тіл табысудағы ерекшелігі, оның еңбекке деген қатынасы, ісәрекеттерінің жетістіктері болуы мүмкін. Педагогты бала тәрбиесіндегі отбасы мәселелерімен таныстыру өте маңызды. Бұл кезеңде тәрбиешілер ата-аналармен диалог жүргізеді, отбасымен сөйлескенде тек жағымды жақтарын емес, бала қылығындағы қиыншылықтар, кедергілер туралы да айтады. Ата-аналармен біріккен зерттеулерде қызметтің нақты түрлері жоспарланады және әріптестік формалары таңдалады. Республикамызда ата-аналармен жұмысты ұйымдастырудың төмендегі түрлері енгізіледі: -нұсқаулық-педагогикалық (лекциялар, семинарлар); -ұйымдастырушылық-әдістемелік (ойындық және имитациялық ойындар, сабақтар); -психологиялық–медициналық (лекциялар, семинарлар, тренингтер); -практикалық дағдыларды жетілдіру (практикалық сабақтар, тәжірибе алмасу, үйірмелер, клубтар). Мектепке дейінгі ұйымдарда білім беру үрдісін жоспарлауға ата-аналарды қосуды келесі бағыттармен жүзеге асыруға болады: -білім беру жағдайларына ата-аналардың қажеттілігін, қызығушылығын зерттеу; -әлеуметтік тапсырысты әзірлеуге ата-аналарды тарту:мектепке дейінгі ұйым миссиясын анықтау, білім беру мазмұнын таңдау (білім беру бағдарламалары, технология, балаларды тәрбиелеу мен оқыту әдістемесі); түлек моделін құру; -жоспарды әзірлеудің барлық деңгейіне атааналарды тарту:мектепке дейінгі ұйымның даму бағдарламасы, жылдық және оқу жоспарлары, баланың жеке даму картасы, тәрбиешілермен біріккен жоспарлар. Ата-аналармен жұмыс формалары: Форма– (латын сөзі forma) – құрал, бірнәрсенің құрылымы, ұйымдастыру жүйесі. Бүгінгі күні ата-аналар педагогикалық білімін ағартудың дәстүрлі емес, жаңашыл деп саналатын әртүрлі әдістері мен формалары қолданылып келеді: -көрнекі насихаттау;

-оn-line бақылау; -отбасына қатынау; -консультациялық пункттер; -ата-аналар жиналысы; -әңгімелесу мен консультациялар; -ата-аналар конференциялары; -ауызша журналдар; -сауалнама жүргізу; -ашық есіктер күні; -дөңгелек үстелдер; -клубтар ұйымдастыру; -біріккен бос уақыттар; -іскер ойындар ұйымдастыру және т.б. Мектепке дейінгі ұйымның ата-аналармен жұмыс қабылдауы әртүрлі: жанды сөз, тәрбие жұмыстарын көрсету, ата-аналар үлгісі және т.б. Ата-аналармен жұмыстың барлық түрлері ұжымдық, жекелік және көрнекі-ақпараттық болып бөлінеді. Ата-аналармен ұжымдық жұмыс түріне өздеріңізге таныс белгілі іс-шаралар жатады. Біріншіден, бұл- ата-аналармен жұмыстың тиімді формасы болып табылатын ата-аналар жиналысы. Ата-аналар жиналысында топтың тіршілік әрекетінің мәселелері талқыланады. Ата-аналар жиналысына дайындық кезінде келесі ережелерді ұстану қажет: -жиналыс мақсатқа бағытталған болуы; -ата-аналардың өтініші мен қызығушылығына жауап беру; -нақты белгіленген тәжірибелік мінездеменің болуы; -диалог түрінде өткізілуі; -жиналыста бала кемшілігін және бала тәрбиесіндегі ата-аналардың қателіктерін жарияламау керек. Ата-аналармен жұмыстың дәстүрлі емес, тиімді формаларының бірі-шағын жиналыс.Қызықты отбасы анықталып, оның тәрбиелеу тәжірибесі зерттеледі. Одан кейін шағын жиналысқа екі-үш отбасы шақырылады, онда отбасы тәрбиесіндегі позицияларымен,отбасының дәстүрлі тәрбиесі туралы бөліседі. Ата-аналармен жұмысты келесі кезеңдерге сүйене отырып, құруға болады: -Ата-аналармен жұмыс мазмұны мен формаларын ойластыру.Олардың қажеттілігі зерттеу мақсатында экспресс-сұрақ жүргізу және алынған мәліметтерді келешек жұмыста қолдану. -Тәрбиешілер мен ата-аналар арасында болашақтағы іскер әріптестік үшін жағымды қарым-қатынас орнату. Ата-аналарға олар қызыға қатыса алатын, бала бейнесінің жағымдылығын қалыптастыратын жұмыстар өткізу. -Ата-аналарда баланың жағымды бейнесін формалау үшін отбасында айтылмайтын, ата-анасы күтпеген, олар үшін қызықты ақпаратты хабарлау. Бұл баланың құрбыларымен тіл табысудағы ерекшелігі, оның еңбекке деген қатынасы, іс-әрекеттерінің жетістіктері болуы мүмкін. -Педагогты бала тәрбиесіндегі отбасы мәселелерімен таныстыру. Бұл кезеңде тәрбиешілер ата-аналармен диалог жүргізеді, отбасымен сөйлескенде тек

жағымды жақтарын емес, бала қылығындағы қиыншылықтар, кедергілер туралы да айтады. -Баланың жеке тұлғасын ересектермен бірге формалау және зерттеу. Ата-аналармен біріккен мұндай зерттеулерде жұмыстың нақты мазмұны жоспарланады және әріптестік формасы таңдалады. Ата-аналармен жұмыста педагогикалық консилиумдарды қолдану керек. Консилиум құрамына меңгеруші, негізгі қызмет бойынша меңгерушінің орынбасары, тәрбиеші, педагогпсихолог, мұғалім-логопед, бас медбике, ата-аналар комитетінің мүшелері. Консилиумда отбасының тәрбиелік потенциалы, оның материалдық жағдайы және отбасындағы бала статусы талқыланады. Консилиум жұмысының қорытындысы бала тәрбиесінде ата-аналарға көмек мөлшерін анықтау, ата-аналар әрекетінің жеке коррекциясына қарай бағдарламалар әзірлеу болуы мүмкін. Бүгінгі күні зерттеу–жобалық, рөлдік, имитациялық және іскер ойындар сияқты атааналармен жұмыс формаларына көп мән берілуде. Бұл ойындар үрдісінде белгілі бір білімді меңгеріп қана қоймайды, әрекеттің, қатынастың жаңа моделдерін құрастырады. Талқылау үрдісінде ойынға қатысушылар мамандардың көмегімен жағдайларды бар жағынан сараптауға және тиімді шешім қабылдауға тырысады. Ата-аналардың педагогикалық мәдениетін арттыратын формалардың бірі–ата-аналар конференциясы. Бұл форманың бағалылығы, мұнда ата-аналармен бірге қоғамдастық та қатысады. Конференцияға педагогтар, аудандық білім бөлімінің қызметкерлері, медициналық қызмет өкілдері, бастауыш сынып мұғалімдері, педагог-психолог және т.б. қатыса алады. Ата-аналармен жұмыстың бір формасытренингтер. Тренингтік ойын жаттығулары мен тапсырмалары баламен іс-әрекеттің әртүрлі тәсілдеріне баға беруге, жағымсыз формаларды конструкциялыққа ауыстыруға көмектеседі. Ойын тренингіне тартылған ата-ана баламен сөйлесуді бастайды, жаңа шындыққа жетеді. Заманауи кезеңдегі тағы бір қызықты формалардың бірі – әртүрлі конкурстарды – сұрақтар мен жауаптар кештерін өткізу болып табылады. Бұл форма өзінің педагогикалық білімін нақтылауға, оларды практикада қолдануға, жаңалықты білуге, бір-бірімен білімін толықтыруға, бала дамуындағы кейбір мәселелерді талқылауға мүмкіндік береді. Ата-аналармен жұмыста олардың қажеттілігі бойынша жұмыстанатын әртүрлі кафедралары бар: -«Ата-аналар университеті»; -«Жас аналар кафедрасы» (Ана болу–менің жаңа мамандығым); -«Тәлімгерлер кафедрасы» (Әке мен ана–алғашқы және басты ұстаздар); -«Отбасылық дәстүрлер кафедрасы» (Аталар мен әжелер – отбасылық дәстүрлер қорғаушысы). «Ата-аналар университетінің» жұмысы өнімді болуы үшін мектепке дейінгі ұйым ата-аналармен

қызметін әртүрлі деңгейде ұйымдастыруына болады: жалпы балабақшалық, топаралық, жеке-отбасылық. Ата-аналармен жұмыстың маңызды сәті–үй педкеңестері, лекциялар, ауызша журналдар, ашық есік күндері, әкелер, әжелер, аталар клубы, практикумдар және т.б. болуы қажет. Отбасы мен балабақша өзара іс-әрекетінің басты формаларының бірі әрбір ата-анамен жеке жұмыс болып табылады. Бұл форманың артықшылығы, отбасын зерттеу, ата-аналармен сұхбат (әрқайсысымен жеке-жеке),ата-аналардың балалармен топта, үйдегі әңгімелесуін бақылау арқылы педагогтардың баламен біріккен іс-әрекеттің нақты жолдарын белгілеуінде. Тәрбиешінің ата-аналармен сұхбаты – педагогтың отбасымен байланысының қолжетімді формасы. Сұхбат келесі талаптарды қамтуы қажет: -нақты және мазмұнды болуы; -баланы тәрбиелеу мен оқыту сұрақтары бойынша ата-аналарға жаңа білім беру; -педагогикалық мәселелерге қызығушылығын ояту; -бала тәрбиесіне жауапкершілік сезімін арттыру. Жеке жұмыста тоқтай кетер бөлімнің бірі– отбасына қатынау. Басты мақсат–баламен және оның жақындарымен өзі қалыптасқан ортада танысу. Баламен ойында, оның жақындарымен сұхбатта сәби туралы көптеген қажетті ақпарат алуға болады. Қатынау ата-анаға да көп пайда әкеледі: олар тәрбиешінің баламен қалай әңгімелесетінін біледі, педагогқа баламен үйде еркін сөйлесуіне мүмкіндік береді. Педагог үйге сапарды ұйымдастыра отырып, отбасына барғанда өзін сыпайы, әдепті ұстауы керек, отбасымен сұхбатты бала кемшілігінен бастамау және ата-аналарға бала тәрбиесі туралы көп сұрақтар қойылмау қажет. Өзіңізге отбасына сапарлар ұйымдастыру бойынша жадынама әзірлеңіз және оны орындауға тырысыңыз. Ата-аналармен дифференциалдық жұмыстың бір формасы консультациялар болып табылады. Консультациялар сұхбатқа ұқсайды. Айырмашылығы, әңгімелесу – бұл тәрбиеші мен атаана диалогы, ал консультация жүргізе және ата-ана сұрағына жауап бере отырып, педагог кәсіптік көмек беруге тырысады. Ата-анамен жұмыста жеке блокноттарды да қолдануға болады. Мұнда тәрбиеші қызметтің әр түрінен баланың табыстарын жазып отырады, атааналар блокнотқа бала тәрбиесіндегі қызықтырған сәттерін белгілейді. Педагогтың ата-анамен жұмыста көрнекілік насихаты да маңызды рөл атқарады. Мақсатқа бағытталған және жүйелі қолданылған көрнекі құралдар балабақшадағы тәрбиелеу әдістерімен, мазмұнымен, міндеттерімен ата-аналарды таныстыруға және отбасына практикалық көмек беруге ықпал етеді. Педагогикалық практикада көрнекіліктің әртүрлі түрлері қолданылады: натуралық, бейнелеушілік, сөздік-бейнелік, ақпараттық.

Ақпараттық насихаттаудың мысалы-ата-аналар бұрышы. Ата-аналар бұрышының материалдарын мазмұны бойынша екі бөлімге бөледі: -Ақпараттық сипаттағы материалдар (ата-аналарға арналған ереже, күн тәртібі, әртүрлі сипаттағы хабарландырулар); -Балабақша мен отбасында бала тәрбиесі сұрақтарын жариялайтын материалдар. Онда баланы дамыту мен тәрбиелеу бойынша ағымдағы жұмыс көрінеді. Ата-аналар балаларының бөлмесін немесе бұрышын қалай жабдықтауды көрнекі түрде көре алады, сұрақтарына жауап алып, жақын арада қандай консультациялар болатындығы туралы біле алады. Ата-аналармен жұмыстың тиімді формасы әртүрлі көрмелер болып табылады. Мысалы, балалар жұмыстарының формасы:бала суреттері, қолдан жасалған ойыншықтар, балалар кітаптары, альбомдары және т.б. Көрмелер сонымен бірге атааналарға бағдарламаның маңызды тарауын жариялау үшін мысалы: «Отбасы мен балабақшада балалардың бейнелеу іс-әрекеті», «Ойыншықтар және оның тәрбиелік рөлі» тақырыбында өткізілуі мүмкін. Ақпараттық парақтардың да рөлі зор, себебі мұнда өткізілген жиналыстар туралы, оқиғалар, экскурсиялар, көмек көрсету өтініштері, ерікті көмекшілерге алғыс туралы ақпараттарды енгізуге болады. Балабақшада бейне бақылаулар жүйесін орнату ақпараттық технологиялардың жаңа формасы. Балабақшада Оn-line бақылаудың қажеттілігі– қазіргі уақыттың шындығы. Баспа жолдарында балалармен өрескел қарым-қатынастар, қызметкерлердің жағымсыз қылықтары жиі жарық көреді және олардың қылмыс әрекеттері сот залына дейін жетіп жүргені шындық... Мұндай жағдайда ата-аналар балаларын толық күнге педагогтарға қалдыруға сенімсіздік танытады. Қазақстанда балабақшаларға бейне бақылау камераларын орнатудың инициаторлары білім беру басқармалары болып табылады. Балабақшада бейне бақылау камераларын орнатудың көмегімен үш негізгі мәселе шешіледі: *Бала қауіпсіздігін қамтамасыз ету–балабақшаның ішкі және сыртқы территорияларын бақылауға болады. *Педагогтармен даулы жағдайларды шешу. Камерада сақталған жазбалар даулы сәттерде ата-анаға бала немесе педагог жағына шығуға мүмкіндік береді. *Білім беру шарттарын ұсынудың сапасын бақылау. Бұл балабақшалардың көпшілігі ақылы негізде болғандықтан бүгінгі күні өзекті. Ата-аналар не үшін ақы төлейтіндігін білуге тиіс! Ақпараттық параққа ата-аналарға арналған жадынамалар, ата-аналардың өздері көрнекілейтін қабырға газеті де жатады. Газетте ата-аналар отбасы, бала өмірінен қызықты оқиғаларды белгілейді, бала тәрбиесі туралы тәжірибелерімен бөліседі. Мысалы, «Отбасының демалыс күні», «Менің анам», «Менің әкем», «Мен үйдемін» және т.б.

Ақпараттық жылжымалы-мұқаба тақырыптық қағида бойынша формаланған:«Біздің балалар ауырмасын», «Бала тәрбиесіндегі әкенің рөлі» және т.б. Мұқаба ата-анаға уақытша қолдануға беріледі. Ата-аналар жылжымалы-мұқаба мазмұнымен танысады,олармен әңгіме жүргізу, сұрақтарына жауап беру, ұсыныстарын тыңдауы қажет. Бала тұлғасының дамуы мен тәрбиесінде атааналармен жұмыстың тиімділігін қалай анықтауға болады? Мектепке дейінгі ұйымның ата-аналармен өткізетін жұмысының тиімділігі төмендегілер куәлік етеді: -біріншіден, мектепке дейінгі ұйымда, нақты топта балалармен білім беру үрдісінің мазмұнына атааналардың қызығушылығы; -екіншіден, ата-аналардың өздерінің бастамасымен туындаған пікірталастар; -үшіншіден, ата-аналардың сұрақтарына өздерінің жауаптары; -төртіншіден, ата-аналардың тәжірибелерінен мысалдар келтіру, педагогқа баланың ішкі әлеміне қатысты сұрақтар санын көбейту;

-бесіншіден, ересектердің тәрбиешімен жеке қарымқатынасқа ұмтылуы, тәрбиенің сол және өзге әдістерін қолданудың дұрыстығы туралы атааналардың ойлануы; -алтыншыдан, педагогикалық жағдайларды сараптау кезінде олардың белсенділігін көтеру, пікірталас сұрақтарын талқылау және міндеттерді шешу. Пайдаланылған әдебиеттер: 1.ҚР «Білім туралы»Заңы (27 шілде 2007 жыл) 2.ҚР Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты 20.08.2013 3.Давыдова О.И., Богославец Л.Г., Майер А.А. Балабақшада ата-аналармен жұмыс: Этнопедагогикалық тәсіл - М.: ТЦ Сфера, 2005.–144 б. - («МДҰ басқару» журналына қосымша). 4.Зверева О.Л. МДҰ ата-аналар жиналысы: әдістемелік құрал /О.Л. Зверева, Т.В. Кротова.- М.: Айрис—пресс, 2006.–128 б.-(Мектепке дейінгі тәрбие мен дамыту) 5. Балабақша және отбасы/ Т.А. Маркова, М.В. Загик, В.М. Иванова және т.б. 1981 ж. 6. Агавелян М.Г., Данилова Е.Ю., Чечулина О.Г. МДҰ педагогтардың ата-аналармен өзара қарым қатынасы - М.: ТЦ Сфера, 2009.

Атадан қалған асыл сөз Талапты ер жалықпас, Талапсыз өмір жарытпас, Еңбекпен барлық қажетің табылар, Еңбексіз ер қызықтан да жалығар. Біліммен адам толығар, Білімі оны зор қылар... Ерден ердің несі артық? Ептестірген сөзі артық. Малдан малдың несі артық? Бір-ақ асым еті артық. Жерден жердің несі артық? Бір-ақ уыс шөбі артық. Міндетіне алған сөзден Шегінген жігіттен Өлген аюдың өті артық. Балаларға өнер-білім берілсін, Сұлу мінез сол өнермен өрілсін.

Ж.Баласағұн

Қазыбек би

Ж.Баласағұн 11

 Білім берудегі жаңа бағыттар  БІЛІМДІ ӘДІСКЕР – МҰҒАЛІМ ЖАНАШЫРЫ Тайшыбаев Ж. Атырау облыстық Әдістемелік кабинет директоры

«Сапалы білім беру Қазақстанның индустрияландырылуының және инновациялық дамуының негізі айналуы тиіс» Н.Ә.Назарбаев Облыстық Әдістемелік кабинеті облыс әкімінің 2012 жылғы 6 сәуірдегі №95 қаулысын басшылыққа алып өз жұмысын бастады. Қазіргі таңда облыстық Әдістемелік кабинетте 5 бөлім өздерінің жылдық жоспарына сай қызмет атқаруда. Әдiстемелiк кабинет білім қызметкерлерінің әдiстемелiк жұмысын үйлестiру мен ұйымдастыру; бiлiм беру бағдарламаларын жүзеге асыруда ғылымиәдiстемелiк қамтамасыздандыру; бiлiм беру процесiнiң жаңа түрлерiн, тәсiлдерiн, әдiстерiн, технологияларын әзiрлеу және енгiзу, қолданыстағыларды жетiлдiру; педагогтардың кәсiби шеберлiгi мен бiлiктiлiгiн арттыруды қамтамасыз ету, шығармашылық ойлау қабiлеттерiн дамыту, педагогикалық ұжымның ғылымиәдiстемелiк мүмкiндiктерiн жетiлдiру мақсатында құрылды. Әдiстемелiк кабинет жұмысының негiзгi бағыттары: озат педагогикалық тәжiрибенi зерттеу, қорыту,хабарлау,педагогикалық семинар, практикум, конференцияларды қамтамасыздандыру; әдiстемелiк көрмелер (презентациялар) өткiзу; жалпы және жеке психологтік-педагогикалық, дидактикалық және басқа сұрақтар бойынша топтық және жеке кеңестер ұйымдастыру; бiлiм беру қызметiн регламенттейтiн нормативтiк құжаттарды, ғылыми әдiстемелiк әдебиеттердi, тақырыптық, мерзiмдiк баспаларды, сонымен қатар бiлiм беру мен тәрбиелеу қызметi түрлерi бойынша ең жақсы әдiстемелiк зерттемелердi жинақтау мен жүйелеу; оқу процесiне оқубағдарламалық құжаттарды, әдiстемелiк нұсқауларды енгiзу мен олармен қолдану бойынша жұмысты ұйымдастыру; әдiстемелiк кеңестi ұйымдастыруға көмектесу; педагогтардың өз бетiнше бiлiм алуына көмек көрсету; жаңа педагогикалық технологиялар, инновациялық жұмыстар, орта кәсiби бiлiм берудiң даму бағыттары мен мазмұны туралы ақпараттандыру. Мұғалімдерінің кәсіби шығармашылық, инновациялық идеяларын қолдау, озат педагогикалық тәжірибелерді насихаттау және тарату мақсатында пән мұғалімдерінің олимпиадалары, педагогикалық оқулар, «Әдістемелік

вернисаж», «Үздік филолог», «Үздік экспериментатор», «Ең үздік авторлық бағдарлама», «Алтын диск», «Үздік жас ұстаз», «Үздік психолог», «Үздік ұйымдастырушы»,«Жаңа мектепке– жаңашыл ұстаз», «Үздік бастауыш сынып мұғалімі», «Жыл тарихшысы», «Үздік дінтанушы», «Жыл мұғалімі-2015», «Инноватор меңгеруші» кәсіби байқаулары өткізілді. «Қазақстан -2050» жалпыұлттық қозғалысының ұйымдастыруымен өткен Ұлы Жеңістің 70 жылдығына арналған республикалық шығармалар байқауына қатысқан 66 оқушының 6-ы жүлделі орындар алып, ақшалай сыйлықпен марапатталды. Биылғы жылы кең көлемде аталып өтілгелі отырған мемлекетіміздің алғашқы негізінің қалану тарихын Атырау облысы көлемінде қолдау мақсатындағы «Қазақ хандығының құрылғанына 550 жыл» айдарымен «Өткенді білмей, болашақты болжау мүмкін емес» тақырыбында дөңгелек үстел өткізді. Дөңгелек үстелдің мақсаты: ұлт мұрасы– қазақ хандығының құрылу тарихы, ұлттық құндылықтарды, бабалар аманатын сақтау, бүгінгі ұрпақтың санасында азаттық сыйлаған бабаларға деген құрмет сезімін қалыптастыру. Мектепке дейінгі және жалпы орта білімді талдау және сараптау бөлімі бойынша–18, тәрбие ісінің орынбасарлары, тәлімгерлер үшін 10, мектеп психологтары үшін 5 семинар ұйымдастырылды. 2014-2015 оқу жылының қорытындысында 33 оқу-әдістемелік, үйрету, кеңес беру семинарлары ұйымдастырылып, оған 2000 педагог, 44 кәсібишығармашылық байқаулар өткізіліп, оған 600 педагог, аймақтық деңгейде 1 ғылыми-тәжірибелік конференция өтіп, оған Атырау, Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Маңғыстау облыстарынан 210 педагог қатысты. 2014-2015 оқу жылы Атырау өңірінің дарынды балалары үшін табысқа толы жыл болды. «Зерде» байқауының республикалық кезеңіне қатысқан 10 оқушының барлығы да жүлделі орындар иеленіп, командалық есепте Атырау облысы І орынды жеңіп алды. Наурыздың 13-18 аралығында жаратылыстануматематика бағыты бойынша Орал қаласында өткен республикалық олимпиадаға облысымыздан 36 оқушы қатысып, 3 оқушы 3 жүлделі орынға ие болды.

Наурыздың 24-28 аралығында Атырау қаласында қоғамдық-гуманитарлық бағыт бойынша өткен олимпиадаға қатысқан 42 оқушының 2-і жүлделі 2 орынға, 15-і жүлделі 3 орынға ие болды. Жалпы командалық есепте облысымыз 1 жүлделі орын алды. 72 оқушы жалпы саны 10 болатын халықаралық олимпиада, ғылыми жарыстарға қатысты. Оның ішінде 43 оқушы жүлделі орынмен оралды. Халықаралық жарыстарға қатысқан облысымыздың 70 мектеп бітіруші түлектері ҰБТ-ны тапсырудан босатылды. Бұл көрсеткіш былтырғы жылға қарағанда 24 оқушыға артып отыр. Нәтижесінде барлығы облыстық деңгейдегі конкурстарға 1510 оқушы қатысып, 550 оқушы марапатталды.

Республикалық деңгейде 144 оқушы өз білімін көрсетіп, 48-і әртүрлі деңгейдегі марапаттарға ие болды. Балалардың дарыны мен талантын ашу мамандығын сүйетін шығармашыл мұғалімге де байланысты. Бүгінгі күні облыстық мектептерде дарынды балалармен жұмыс жасайтын педагогтер саны–207. Олардың 101-і жоғары санатты, 49-ы І санатты, 33-і ІІ санатты мұғалімдер. 202 мұғалім жоғары білімді мамандар. Білім беру жүйесін дамыту– бұл ең ұтылмайтын және инвестиция түрінде қайтарым беретін үдеріс. Бәсекеге қабілетті адам капиталы–елдің болашағы. Алдағы 2015-2016 оқу жылына толағай табыс пен жеңістер тілейміз.

ӘДІСТЕМЕЛІК ІС-ӘРЕКЕТІ ЖАҢАША ЖОСПАРЛАУ МЕН ҰЙЫМДАСТЫРУ-НӘТИЖЕ КЕПІЛІ Кенжеғалиев Қ.Р. Атырау қалалық білім бөлімінің әдістемелік кабинет меңгерушісі

Елбасы

Н.Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясында «Бәсекеге қабілетті ел болу үшін біз сауаттылығы жоғары елге айналуымыз керек» деген болатын. Қазіргі әлемде жай ғана сауаттылық жеткіліксіз. Біздің азаматтарымыз үнемі ең озық жабдықтармен және заманауи өндірісте жұмыс жасау машығын меңгеруге дайын болуға тиіс. Сондай-ақ балаларымыздың, жалпы барлық жеткіншек ұрпақтың функционалдық сауаттылығына зор көңіл бөлу қажет. Бүкіл әлемдегі сияқты Қазақстан білім берудің жаңа әдістеріне көшуі керек. «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты бойынша Елбасы білім саласында «Білім мен кәсіби жүйесінің негізгі бағдарларын» ұсынды. Оның ішінде білім беру саласындағы әлеуметтік жауапкершілік жүйесін дамыту, білім беру әдістемелерін жаңғырту бағытында қалалық білім бөлімінің әдістемелік кабинеті жүйелі жұмыс жүргізіп келеді. Әдістемелік жұмыс–бұл ғылым мен педагогикалық озат тәжірибе жетістіктеріне және оқу-тәрбие жұмысының нақтылы жағдайына сүйене жүргізілген, өзара байланысты іс-әрекеттер мен шаралар жүйесі, ол әрбір мұғалім мен тәрбиешінің біліктілігін, кәсіби шеберлігін жан-жақты арттыруға бағытталған шаралар, педагогикалық ұжымның ілімдік мүмкіндік шамасын дамыту және арттыру, сайып келгенде, оқу-тәрбие жұмысын жетілдіру, нақты оқушыны білім, тәрбие алу және даму деңгейіне жеткізу. Әдістемелік кабинеттің жұмысының негізгі бағыты: 1.Аналитикалық қызмет 2.Әдістемелік-ұйымдастыру қызметі 3.Оқу-әдістемелік жұмыстар  Семинарлар  Жобалау жұмыстары: -Бағдарлы оқыту және бағдаралды дайындық үрдісін әдістемелік қамту; -Оқушыларды ҰБТ-ге сапалы дайындау жолдарын жетілдіру; -Педагогтардың ақпараттық мәдениеті мен құзыреттілігін дамыту;

-Дарынды балалармен жұмыс жасауға педагогтардың кәсіптік дайындығы.  Мониторинг. Сараптамалық-диагностикалық жұмыстар  Көпшілікпен жүргізілетін шаралар  Педагог кадрларға әдістемелік көмек беру  Білім мекемелері мен педагог қызметкерлерінің аттестатталуы жұмысына сараптама жасау  Көмекші әдістемелік нұсқаулықтар шығару  Кураторлық жұмыс  Желілік қауымдастық жұмысы 2014-2015 оқу жылында 22 әдістемелік бағытта семинарлар, 8 конференциялар өткізіліп 15 мектепке әдістемелік көмек күндері ұйымдастырылды. Облыстық педагогикалық оқуда 7 мұғалім бірінші, 8 мұғалім екінші, 10 мұғалім үшінші орын иеленді. Сонымен қатар 26 қала мұғалімдері түрлі кәсіби педагогикалық байқаулардың жеңімпаздары болды. Әдістемелік кабинет жаңаша басқаруды енгізу, мұғалімдердің заман талабына сай біліктіліктерін жетілдіруге ерекше көңіл бөлуде. Деңгейлік бағдарламалар бойынша 74- мұғалім бірінші деңгей, 68-мұғалім екінші деңгей, 384-мұғалім үшінші деңгей бойынша, 18-мектеп басшысы білім беру мекемелері басшыларының деңгейлік бағдарламалар бойынша курсынан өтіп сертификатталды. Аталған біліктілік курстары нәтижесінде мектептерде көшбасшылық, мектептің дамуын жоспарлау, сабақ үдерісін жоспарлауда тың жаңалықтар енгізілді. Қала бойынша 5 желілік қауымдастық құрылды. Мұғалім еңбегінің жемісі-шәкірт жетістігі екендігі ескерсек облыстық олимпиадаға қатынасқан 33 оқушы жүлделі орын алып, 6 оқушы республикалық олимипиада,8 оқушы республикалық ғылыми жоба жүлдегерлері, 12 оқушы халықаралық ғылыми жобалар байқауы қатынасушылары болса, оның 3 жүлдегерлер қатарынан көрінді. Әдістемелік кабинет бәсекеге қабілетті дамыған мемлекет болуы үшін жеткіншек ұрпақты қазіргі заманға бейімдеп оқытып, тәрбиелеу үшін ұстаздар қауымы арасында алдыңғы қатарлы инновациялық технологияларды кеңінен тарату, қазақстандық патриотизм рухында тәрбиелеу әдістерін жетілдіру, "Қазақ елі","Мәңгілік ел" болуы үшін ата-анамектеп-қоғам бірлестігінің жұмысын жандандыруды өзінің басты міндеті санайды.

БІЛІМ БЕРУ МАЗМҰНЫН ЖАҢАРТУ: БОЛАШАҚҚА БАҒДАРЛАНУ Қарабаев Б.Қ. Атырау облысы Исатай аудандық білім бөлімі басшысы

Елбасымыз қай Жолдауында болмасын, ең негізгі фактор ретінде адам өміріне, оның денсаулығына, білім алуына, әлеуметтік қолдауға ие болуына баса назар аударып келеді. Осы орайда биылғы тамыз кеңесі Елбасымыздың «Нұрлы Жол–болашаққа бастар жол» атты Қазақстан халқына Жолдауын жүзеге асыру аясында «Білім беру мазмұнын жаңарту: болашаққа бағдарлану» тақырыбында өтуі білім беру ұйымдарының оқу-тәрбие процесін жетілдіру және материалдық-техникалық базаны нығайту, т.б. шараларды ұйымдастыру тапсырмасы болса, 2011-2020 жылдарға арналған білім беруді дамыту бағдарламасында білім саласы жүйесін жаңғырту жан-жақты қарастырылған. Жаңа оқу жылын 15 жалпы білім беретін мектепте 4944 мыңнан астам оқушымен, 288 сынып комплектісімен, 4 мектептен тыс, 10 мектепке дейінгі мекемелермен бастағалы отырмыз. Елбасының білім саласына берген нақты бағыттарының бірі жалпы орта білім беретін мектептерде интерактивті оқыту жүйесін кеңінен пайдаланып, он-лайн режимінде білім беру бағдарламасын қолға алу мәселесі болып отыр. Егеменді еліміздің өскелең ұрпағы үшін мемлекет барлық жағдайды жасауда. Оған дәлел, бүгінгі күні ауданымызда мектептер интерактивті тақтамен, лингофонды-мультимедиялық, физика, химия, биология кабинеттерімен жабдықталып, жыл сайын жаңа компьютерлермен толықтырылып, интернетке 100 пайызға қосылу мүмкіндігіне ие болды. Сонымен қатар ауданның 3 мектебінде «Е-learning» бағдарламасына сәйкес толық жабдықтау, яғни электронды оқыту жүйесі Ғ.Мәсәлімов атындағы, Аққыстау, Новобогат орта мектептерінде толық жүзеге асырылса, тағы да 5 мектепті (Ж.Мырзағалиев, Х.Нәубетов, Ю.Гагарин, Абай атындағы орта мектептері және Чапаев бастауыш мектебі) электронды оқыту жүйесіне көшіру жоспарлануда. Педагогтардың біліктілігін арттыруда Астана, Алматы, Орал қалаларында «Кембридж» тәсілдерінің негіздері бойынша деңгейлік бағдарламамен барлығы 146 мұғалім үш айлық курстарынан өтті. Оның ішінде 5 мектеп директоры деңгейлік курстан өтті. Бұл дегеніміз, Елбасымыздың берген тапсырмасын орындауда зор мүмкіндігіміздің бар екенін көрсетеді. 2014-2015 оқу жылы ішінде 2 балабақша, 1 мектеп Атырау облысы бойынша білім саласын бақылау департаментінің мемлекеттік аттестациялау қорытындысымен аттестаттаудан өткізілді. 2014-2015 оқу жылында 295 оқушы мектеп бітіріп, оның 183-і ҰБТ-ге қатынасты, яғни 62 пайызы. Халықаралық, республикалық ғылыми

жоба, олимпиада жеңімпаздары болған 3 оқушы– Х.Нәубетов атындағы орта мектептен Муратова Зурят, Ж.Мырзағалиев атындағы орта мектептен Бекқалиұлы Серікбол мен Сапарова Айтоты ҰБТ-ден босатылды. Аудан оқушылары 10447 балл жинап, Ұлттық бірыңғай тест қорытындысы бойынша орта балл көрсеткіші - 57,1 балл болды. Ауданымыздан Ұлттық бірыңғай тестілеуге қатысқан оқушылардың тек 96сы 50 және одан жоғары балл жинады, 87 оқушының балы шекті деңгейден, яғни 50-ден төмен болды. 2 оқушы 100 және одан жоғары балл жинады. Аудан бойынша ҰБТ-ден орта балл көрсеткіші бойынша 2 жыл қатарынан Исатай орта мектебі алда тұр. Орта балл көрсеткіші төмен болғандары- Нарын орта, Абай, Ж.Мырзағалиев, Х.Нәубетов атындағы орта мектептері. Негізгі пәндер бойынша білім сапасына тоқталсақ: қазақ тілінің орта балы–15,2, Қазақстан тарихының орта балы–14, математиканың орта балы– 8,2, орыс тілінен орта балл – 9,3. Былтырғы жылы аудан бойынша жалпы жинаған ұпай саны 9579 болып, орта балл 49,1 болды. Биылғы жылы былтырғы жылмен салыстырғанда айырма 8 болып артып отыр. Дегенмен орта балл көрсеткіші облыс бойынша әлі де болса төмен деңгейде қалып отырмыз. «Алтын белгі», «Үздік аттестатқа» үміткер болған оқушыларымыз сенімді ақтамады. 100 балға жеткен оқушыларымыз да аз болды, бар болғаны 2 оқушы. Аудан мектептерінде аудандық ҰБТ-ге дайындық сынақтары бір айда екі рет, ал мектептерде аптасына бірнеше рет жүргізілді. Мектеп бітірушілерді Ұлттық бірыңғай тестілеуге дайындайтын «Зерде» орталығы аудандық Оқушылар үйінің жанынан ашылды. Дайындық орталығының сабақтар кестесі бекітіліп, сабақтардың күнтізбелік жоспарлары жасақталып, жұмыстар жүргізілді. Биылғы жылы мектеп бітірушілер жылдағыдай Атырау қаласына бармай, Абай орта мектебінің базасында №867 Ұлттық бірыңғай тестілеуді өткізу пункті ашылып, оқушыларымыз сол жерден ҰБТ тапсырды. Жыл басынан бері ҰБТге дайындық біршама жүргізілгенімен, дайындық барысы бірнеше рет қарала тұрса да нәтиже төмен болды. Неге? Бұл, саралай қарағанда, мектептердің ҰБТ-ге жүйелі дайындаудың әдіс-тәсілдерін дұрыс меңгермегені деп білемін. Оқушылармен жекелеп жұмыс жүргізу, қатені дер кезінде көрсетіп жұмыс жасау жеткіліксіз, аудан, облыс көлеміндегі тәжірибесі мол оқу орындарының пән мұғалімдерімен бірлескен жұмыс жасалмайды. ҰБТ

сұрақтарына жаңадан енгізілген тапсырмалар дер кезінде қаралып, оқушыларға жеткізілмейді. Жекелеген мұғалімдер, мектептер кемшілікті өздерінен іздеуден гөрі ата-аналар мен оқушыларға аудару жағы басым. Пән бірлестіктерінде мұғалімдердің ҰБТ-ге қатысатын оқушыларды бірлесіп дайындау тәжірибелері жеткіліксіз болды деп ойлаймын. Міне, осындай кемшіліктердің себебінен дайындықтың жүйесіз болуы ҰБТ қорытындысының төмен болуына әкеліп соқтырды. Нәтиженің осындай болуы себебіне талдау жасасақ, мынадай негізгі объективті және субъективті себептер болды деп есептейміз: 1.Сынып жетекшілердің, сынып оқушыларының ҰБТ-ге дайындығын ұйымдастырудағы жұмыстарының жеткіліксіздігі, ҰБТ-де тек қана тыңғылықты дайындалған оқушы жақсы нәтижеге жете алатынын оқушыға да ата-анаға да түсіндіре алмауы. 2.Пән мұғалімдерінің оқушы білімін асыра бағалауы және сапалы дайындық жұмысын жүргізе алмауы, ҰБТ-ге оқушыны дайындау әдістемесінің жеткіліксіздігі. 3.Сыртқы күштерге деген сенімнің жойылмауы. Оқушыларды сыртқы күштердің көмегіне деген сенімінен арылта алмау. Күні бүгінге дейін оқушылар ақшасыз жақсы нәтиже болады дегенге сенбейді. Ақша болса, шекті деңгейге жете алмаған оқушы да тіпті ҰБТ-ден екілік баға алған оқушы да ЖОО-на түсе алатынын барлық оқушы да ата-ана да біліп отыр. Оның бірнеше жолдары бар. Мысалы, шекті деңгейге жетпеген оқушы қазақ тілі мен Қазақстан тарихынан қанағаттанарлық баға алса, қалған екі пәннің есебіне шығармашылық емтихан тапсыратын мамандықтарға барады да 1 семестрден кейін сәйкестендіру емтиханын тапсырып, қалаған мамандығына оқи алады. 4.Жақсы оқитын оқушылардың 9 сыныпты бітіріп, түрлі кәсіптік оқу орындарына кетіп қалуы да себеп болады. Биылғы оқу жылының нәтижесін негізге ала отырып, келесі оқу жылында ҰБТ-ге дайындық жұмыстарында төмендегідей жұмыстарды қолға алатын боламыз. Атап айтқанда: -байқау сынақтарына талдау жасау; -артық бағалауға жол бермеу; -таңдау пәнін анықтауға басшылық беру; -ата-аналарды әр байқау сынағының қорытындысымен таныстыру; -тоқсандық баға мен байқау сынағының арасындағы баға алшақтығының себептерін анықтау; -2-лік алған оқушылармен жұмыс жасау; -сынып жетекшілерінің жұмысын жандандыру; -мектеп психологтарының оқушының таңдау пәнін анықтаудағы, ҰБТ байқау сынағы және ҰБТ кезінде өзін-өзі ұстауын түсіндірудегі жұмыстарын жетілдіру; -әр оқушының орта балын көтеруге жұмыстану; -жеке репетитормен дайындықты арттыру; -дайындық тестілеу (апта сайын);

-негізгі пәндерге арналған салыстырмалы білім сапасы мен орта ұпайдың мониторингі; -қосымша сабақтар барысында қатемен жұмыс, қиындық туғызатын сұрақтар, тақырыптар бойынша консультация; -оқушының жекелей сенімділігін арттыру мақсатында тренингтер өткізу. Талдау барысында оқушыларға қиындық туғызатын пән математика және таңдау пәндері екені анықталды. ҰБТ-ге дайындық мақсатында оқушылармен жеке жұмыс атқару пән мұғалімдеріне міндеттелетін болады. Қосымша сабақтар кестесі жасақталып, сол кесте бойынша ҰБТ сабақтары сабақтан тыс уақытында өтетін болады. ҚР Білім және ғылым министрлігі бақылау жүйесін жаңғырту жөніндегі тұжырымдаманың шеңберінде ҰБТ форматын жетілдіруді көздеп отыр. 2015-2016 оқу жылы: ҰБТ форматы 3 міндетті +2 бейінді пәннен тұрады. Бұл ретте ҰБТ қорытындысы мен барлық бес пән бойынша жылдық орташа арифметикалық баға аттестатқа қойылады, оның екі бейінді пәні бойынша бітірушінің таңдауымен білім беру грантына конкурсқа қатысу үшін сертификат беріледі. Ағымдағы жылғы 165 ҰБТ өткізу пункттерінің санын 2015-2016 оқу жылында 182-ге дейін өсіру қарастырылуда. Ұлттық тестілеу (ҰТ–қазіргі кешенді тестілеу (КТ)) техникалық жабдықталған 60 ЖОО базасында 2 бейінді пән бойынша ақылы түрде: шілдеде–білім беру гранттарын алу конкурсына қатысу үшін, тамызда–ақылы түрде оқу үшін шекті балдан төмен балл жинағандар, ҰБТ өткізу қағидасын бұзғандар және басқа мемлекеттің ЖОО-дарынан ауысып келгендер үшін өткізіледі. 2017-2018 оқу жылы: 3+2 ҰБТ және 2 бейінді пән ҰТ форматы. Өңірлік орталықтар ашу, сырттай бағалаудың барлық түрі әрі қарай оқыту үшін қабілетін анықтауға бағытталған тест тапсырмаларын қолдану арқылы компьютерлік тестілеу нысанында өткізіледі. 2018-2020 жылдары: 2+1 форматы. 2 бейінді пән және ЖОО-дар мен колледждерге түсу үшін ағылшын тілін енгізу; он-лайн режимінде тапсыру мүмкіндігі; бағалаудың өңірлік орталықтарын және Сапаны бағалаудың ұлттық институтын құру. Осы бағыттағы жұмыстарды бұдан әрі де оқушы, мұғалім, ата-ана үштігі бірлесіп жүргізуіміз керек. ҰБТ қорытындысы бойынша білім сапасына көптеген сын айтылды. Біз әлі де болса білім сапасын шынайы арттырудағы жұмысты жүргізуіміз керек. Бұл, біздерден, мұғалімдерден жұмысты, дайындықты жетілдіруді қажет етеді. Білім саласындағы стратегиялық саясатты айқындайтын Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында 12 жылдыққа оқытуға біртіндеп көшуді жүзеге асыру ХХІ ғасырға бет алған білім жүйесін дамытудағы басты міндет ретінде танылады. Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты (МЖМБС) жаңарту «өмірлік

білім алу» тұжырымдамасынан «өмір бойы білім алу» тұжырымдамасына қарай өтуге, білімді үнсіз тыңдаудан бастамашылыққа, білімнен құзыреттілікке бағытталған. Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартының инновациялық сипаты оның тек білімді меңгертуден білімді өмірде қолдана алу парадигмасына ауысуымен танылады. Оның түп мәні оқытудың мақсаттары кең ауқымды дағдыларды қалыптастыру арқылы оқытудың нәтижесіне қарай бағытталуында. 2015-2016 оқу жылында 1-сыныпта оқытудың жаңа форматының құрылымы мен мазмұнын апробациядан өткізу жоспарланып отыр. Эксперименталдық алаң ретінде еліміздің барлық өңірлерінен жалпы білім беретін 30 мектеп анықталды. 2015-2016 оқу жылында орта білім берудің жаңартылған мазмұнын апробациялау үшін облыс бойынша 2 мектеп енген болса, 1 мектеп біздің ауданымыздағы Ж.Мырзағалиев атындағы орта мектеп болып отыр. Апробациядан өту үшін қажетті құрал-жабдықтарды сатып алуға 20 млн. теңге қаржы бөлініп, қазіргі таңда порталға жарияланды, керекті заттар тамыз айының 25-не дейін толықтай жеткізілетін болады. 2015-2016 оқу жылында апробациялық білім беруді жүзеге асыру бағытында Ж.Мырзағалиев атындағы орта мектептің мұғалімдері курстардан өтті. Білім саласында алдына жаңа талаптар қойып, білім беру жүйесін жаңарту шарттарын ұстанып, жаңаша ізденістермен жұмыс атқарып келе жатқан білім ұйымдары мен ізденімпаз ұстаздарымыздың да жұмысын бүгінгі күні атап айтқан жөн. Жыл сайын оқушылардың ғылыми шығармашылық мүмкіндіктерін қалыптастыру, ғылымға деген қызығушылықтарын дамыту мақсатында атқарылған жұмыстар нәтижесінде жаңа серпілістер байқалды. Оған дәлел, республикалық олимпиаданың екінші облыстық кезеңінде 14 оқушы, республикалық кезеңінде 2 оқушы – Ж.Мырзағалиев атындағы орта мектептің 11-сынып оқушысы Сапарова Айтоты қазақ тілі мен әдебиеті пәні бойынша, Аққыстау орта мектебінің 10-сынып оқушысы Камалова Парасат құқық негіздері пәні бойынша сертификат алып қайтты. «Өзін-өзі тану» пәнінен өткен облыстық олимпиадада Ю.Гагарин атындағы орта мектептің 8-сынып оқушысы Сұңғатова Гүлдана мен Исатай орта мектебінің 9-сынып оқушысы Қайыржанова Асылай І-орын алып, республикалық олимпиададан да І-орынды иеленіп қайтты. Ж.Мырзағалиев атындағы орта мектептің 10сынып оқушысы Сиратуллина Ақерке республикалық Фариза оқулары сайысынан ІІІ орынды иеленді. Оқушылардың «Былғары доп-2015» облыстық біріншілігінде 2 жас ерекшеліктер бойынша Ж.Мырзағалиев және Ю.Гагарин атындағы орта мектептерінің командалары жүлделі орындарға ие болды.

Аудандық ғылыми жоба жарысында 6 секция бойынша 33 оқушының жұмысы жүлдегер атанса, 13 оқушы облыстық кезеңде жүлделі орындарға ие болды. Ауданымыздан халықаралық, республикалық ойын байқауларға қатысқан оқушылардың “Золотое руно” байқауы бойынша–33-і,“Русский медвеженок”тен–18-і, “Кенгуру математик”– 32-сі, “Ақбота”-дан– 19,“Британ бульдогы” бойынша 19-ы жүлдегер атанды. Мұндай танымдық шаралар ұстаздар арасында да жалғасын табуда. Атап айтар болсақ, облыстық «Жылдың үздік психологі» байқауында Х.Нәубетов атындағы орта мектептің психологі Мағазова Гүлзада мен «Балдырған» балабақшасының психологі Шаймарданова Эльмира жүлдегер атанып, республикалық байқауға жолдама алып, онда сертификатқа ие болды. Ал Өркен орта мектебінің психологі Нұрсұлтанова Эльвира ІІІ-орынды иеленді. Облыстық «Әдістемелік бірлестік жетекшісі» байқауында Абай атындағы орта мектептің ағылшын тілі пәні бірлестігінің жетекшісі Халидуллина Гүлфариза І-орын иегері атанды. Новобогат орта мектебінің кітапханашысы Абилова Эльмира негізгі мамандығы география пәні болғанымен облыстық «Тіл шебері-2015» байқауында «Бас жүлде» иеленіп, қыркүйек айында өтетін республикалық байқауға жолдама алды, онда да жоғары деңгейден көрінуіне тілекшіміз. Айта берсек, шығармашылық байқауларға қатынасқан мұғалімдер саны аз емес. Бұл көрсеткіштер ізденімпаз ұстаздарымыздың жыл бойы атқарған ерен еңбегінің нәтижесі деп білемін. Қиын да қызықты жұмыстарыңызға шығармашылық табыстар тілеймін! Аудандық білім бөліміне қарасты барлық білім беру ұйымдары 2014 – 2015 жылдарға арналған «Ұлт мұрасы» тәрбие жұмыстарының аймақтық кешенді бағдарламасын басшылыққа ала отырып, халқымыздың «Үш байлығыңды–елің мен жеріңді және тіліңді құрметте» деген сөздері әр ұрпақ санасында сақталуын, ұлт болашағының «Мәңгілік ел» жолына қарай айқын, нық қадаммен бет түзеуін мақсат етеді. Тәрбие саласындағы басты мақсатымыз–жанжақты дамыған, рухани адамгершілікті ұрпақ тәрбиелеу болса, оған апарар тура жол әуелі оқушылардың туған елге, жерге деген сүйіспеншілігін арттыру. Осы бағытта түрлі шаралар, атап айтсақ, «Менің елім» әскерипатриоттық әндер байқауы, Ұлы Жеңістің 70 жылдығына орай ұйымдастырылған аудандық көркемөнерпаздар байқауы өз дәрежесінде өткен шаралардың бірі болды деуге толық негіз бар. Сондай-ақ тұлғаны жан-жақты үйлесімді тәрбиелеу саласының бірі–құқықтық тәрбие. Құқықтық тәрбие–сан қырлы, күрделі процесс. Оқушылар арасындағы құқық бұзушылық, суицид фактілерінің алдын алу мақсатында ата-аналар кеңесімен бірлесіп округ әкімдерінің көмегімен сауда

нүктелерінен кәмелетке толмағандарға ішімдік пен шылым сатпауға, ата-аналармен бірлескен түнгі мезгілдегі оқушылар жүрісін бақылау кезекшіліктері арқылы рейд жұмыстары да жүргізілді. Бұл жұмысқа ішкі істер қызметкерлері де тартылған. Жалпы аудан бойынша аудандық ішкі істер бөлімінің жасы кәмелетке толмағандар ісі жөніндегі инспекциясының есебінде қазіргі таңда 9 оқушы есепте тұрады. Оның ішінде Ж.Мырзағалиев атындағы орта мектептен-2, Аққыстау орта мектебінен-2,Абай атындағы орта мектепте–1, Ғ.Мәсәлімов атындағы орта мектептен 4 оқушы, олардың бәрі де ұсақ бұзақылық үшін есепке алынған.Есепте тұрған 9 оқушымен мектеп психологтары, сынып жетекшілері түсіндірме жұмыстарын жүргізіп, оларды түрлі үйірмелерге, спорттық секцияларға тарту жұмыстарын жүргізді. Оқушылар арасында қорқытып алушылықпен байланысты жасалатын қылмыстардың алдын алу мақсатында 7-11 сыныптар арасында сауалнама жүргізіліп, қорытындылары шығарылды. Оқушылардың бойында патриотизм, заңға құрмет, адамның ар-намысын сезіну, басқа азаматтардың құқықтары мен мүдделерін құрметтеу қасиеттерін қалыптастыру мақсатында «Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары», «Өз құқығыңды білесің бе?», «Сенің құқығың–менің құқығым», «Құқық пен парасат жолы», «Құқықтық сауаттылық–заман талабы» тақырыбында түрлі мазмұнды шаралар өткізу үрдіске айналған. Сондай-ақ ауданның жалпы білім беретін 10 орта мектебінде оқушылар мен жасөспірімдер арасында салауатты өмір салтын насихаттау, нашақорлықтың адамзат өміріне, қоғамға зиянды әсерлері туралы, өмірге деген көзқарастарын қалыптастыру мақсатында наркобекеттер құрылып, жоспарлы жұмыстар жүргізіліп келеді. Балалар мен жасөспірімдердің темекіге, алкогольдікке тартылу қаупін ерте анықтау, сондай-ақ ойынқұмарлыққа, интернетке тәуелдіктерін анықтау мақсатында мектеп психологтары ата-аналармен бірлескен түрлі танымдық шаралар, тренингтер, кездесу кештерін өткізіп отырады. Әртүрлі тақырыпта спорттық шаралар, ашық тәрбие сағаттары, «Біз–еліміздің болашағы» тақырыбында аудандық наркобекеттер байқауы, «Есірткісіз болашақ» ұранымен сурет конкурстары, «Денсаулық» фестивальдері дәстүрлі өткізіліп келеді. Биылғы бір қуанарлық жағдай, осындай бағытта ұйымдастырылған аудандық «Ең үздік наркобекет» байқауына жоғары дайындықпен қатынасып, облысқа жолдама алған Ғ.Мәсәлімов атындағы орта мектептің «Болашақ» командасы (жетекшісі Батима Рахметова) Бас жүлдемен оралды. Бүгінде ислам атын жамылып, қоғамға жат әрекеттер жасап жүрген түрлі секталар мен діни ағымдардың тигізіп жатқан кесір-кесапаттары туралы жиі айтылып та, жазылып та жүр. Түрлі жат секталардың көбеюі, дінді жете түсінбеушілік, шетелге еліктеушілік, материалдық жетіспеушілік,

тағы басқа көптеген кереғар әсерлер бала санасының бұзылуына, теріс ағымға ілесуіне алып келіп отыр. Аудан мектептерінде намаз оқитын оқушы жоқ екендігі анықтала тұрса да ауыл арасында орамал тартып, бетін жапқан, балағын қысқартып, сақал өсіріп, топтасып жүретін жастар кездесіп қалуда. Бүгінгі күні ақпараттық құралдарда бала тәрбиесі, жасөспірімдер арасында орын алған кез келген қылмыс бойынша бірінші кезекте ата-анасынан бұрын мектепті кінәлау үрдіске айналды. Әрине, бұл жауапкершіліктен ұстаздар ешқашан қашқан емес. Әрбір баланың өмір қауіпсіздігі, сапалы білімі, түзу тәрбиесі ұстаздар қауымының негізгі міндеті екенін ұмытпауымыз қажет. Атқарылған жұмыстар өте көп, сын көзбен қарар болсақ, өкінішке орай оқушыларымыздың бойында патриоттық сезім, жауапкершілікті сезіну сияқты қасиеттер әлі де болса төмен. Осы орайда әрбір сынып жетекшісі, ұстаз, ата-ана, қала берді бүкіл ел болып бала тәрбиесіндегі осы кемшіліктерді жою мақсатында жұмыс жүргізуіміз қажет. Ауданның барлық білім беру ұяларында атааналар кеңесінің жұмыс жоспары жасақталып, мектептерде ата-аналар кеңесі жоспарлы жұмыстар жүргізіп келеді. Үстіміздегі жылдың мамыр айында «Білім мен тәрбие кеңістігіндегі отбасы, мектеп, қоғам ынтымақтастығы» тақырыбында аудандық атааналар конференциясы болып өтті. Мұндағы мақсатотбасы мен мектептің қарым-қатынасын нығайту. Тәрбие үш нәрсені қажет етеді, ол-имандылық, білім, тәжірибе екенін ескере отырып, қиын да қызықты жұмысымызда тәуелсіз еліміздің жарқын ертеңі үшін рухы биік, саналы, білімді азаматтар тәрбиелей берейік! Биылғы жылы 1-10-сыныптар аралығында 4514 оқушы жазғы демалысқа шықты. Оның 4395-і лагерлермен қамтылды. Барлық лагерлерге бірінші кезекте аз қамтылған, жартылай жетім, қамқорлықтағы оқушылар тартылды. Ю.Гагарин атындағы орта мектеп жанынан аудандық емдеусауықтыру лагері ұйымдастырылып, онда 75 бала демалып, емделсе, тамақпен қамтитын лагерлерде барлығы 738 оқушы, аудан көлеміндегі ірі кәсіпорындар арқылы алыс-жақын шетелдерде де демалып қайтты. 1460 бала тамақтандырусыз пәндік лагерлерде болса, 24 бала Ю.Гагарин атындағы орта мектеп жанындағы шатырлық лагерлерде жазғы демалыстарын көңілді өткізуге атсалысты. Сөйтіп, оқушыларды жазғы сауықтыру лагерлермен қамту 97,3 пайызды құрап отыр. Биыл да оқу жылы аяқталысымен мектептер жанынан сауықтыру лагерлері ашылып, жұмыс істеді. Аудан бойынша әлеуметтік қолдаудағы 50 бала «Қазақстан геологі» пансионатына демалуға барып қайтса, Оңтүстік Қазақстан облысы, Түлкібас ауданындағы «Машат–Арасан» емдеу-сауықтыру орталығында 30 оқушы демалды. Сонымен қатар мектептердің жанынан тамақтандырусыз бейіндік, дебаттық лагерлердің жұмыстары (ағылшын тілі, информатика, экология,

спорт,өнер бағытында) ұйымдастырылып, оқушылардың бос уақытын тиімді пайдалануда зор

5 млн. 123 мың теңге қаржы бөлінді. Аудан мектептеріне 3 млн. 493 мың теңге, балабақшаларға

септігін тигізуде. Сондай-ақ жазғы демалысы басталысымен 10 сыныпты бітірген балалар еңбек практикасына жіберіліп, мектеп ауласын көркейту, көгалдандыру, жаңа оқу жылына әзірлік жұмыстарына тартылды. 2015-2016 оқу жылына оқулықтар мен оқу әдістемелік кешендерін сатып алуға жергілікті бюджеттен 34 млн. 179 мың теңге, автокөлік тасымалына 960 мың теңге қаржы бөлініп, келісім шартқа отыру, мектеп оқушыларын толықтай оқулықтар және әдістемелік кешендермен қамтамасыз ету шаралары ұйымдастырылуда. Қаратүбек елді мекенінен Өркен орта мектебіне, Жаңа Жанбай елді мекенінен Нарын орта мектебіне оқушылар арнайы автокөлікпен тасымалданып отыр. Сонымен қатар Х.Нәубетов, Ю.Гагарин атындағы орта мектептерге үйлері қашықта орналасқан оқушылар тасымалданады. Х.Нәубетов атындағы орта мектепке оқушыларды тасымалдауға жаңа автобус алынды. Жалпыға бірдей міндетті орта білім қорының шығындарына 2015 жылға 20 млн. 804 мың теңге қарастырылды. Мектеп оқушыларының сабаққа қатысуын толық қамтамасыз ету мақсатында «Мектепке жол» республикалық акциясы еліміздің барлық өңірлерінде 1-тамыз бен 30-қыркүйек аралығында өтуде. Акция 30-қыркүйекке дейін барлық аудан мектептерінде өз жалғасын табады. Көмекке зәру баланың барлығы да акциямен қамтылады деп жоспарлануда. Аудан бойынша мектепте оқушыларға тегін, ақылы ыстық тамақ беріліп отыр. (100 пайыз). 2014-2015 оқу жылында 1-4 сынып аралығында 2007 оқушы түгел қамтылған. Тегін ыстық тамақпен аз қамтамасыз етілген отбасының 456 баласы, ақылы тамақпен 2397 бала қамтылды. 2015 жылға ведомстволық бағыныстағы мемлекеттік мекемелерінің және ұйымдарының күрделі шығыстары бағдарламасы бойынша жалпы орта білім беретін мектептерде оқушыларды ыссы тамақпен қамтамасыз етуге бөлінген қаржы 73 млн. 992 мың теңге. Биылғы жылы ыстық тамақ тек жетім, жартылай жетім және әлеуметтік жағынан аз қамтамасыз етілген әлсіз топтарға ғана беріледі. 10 орта мектептің асханалары кәсіпкерлерге жалға берілген. Бүгінгі күні сапалы білім беруге барлық мүмкіндіктер мен жағдайлар жасалып отыр. Әсіресе, тегін оқулықтармен қамтамсыз ету жұмыстары, білім саласына бөлінген қаржының еселеп өсуі, нақты тоқталар болсақ, арнайы қабылданған 2011-2020 жылдарға арналған білім беруді дамыту бағдарламасы аясында материалдық-техникалық базаның күн санап нығаюы тек тәуелсіз елде ғана болатын зор жетістік пен мүмкіндік деп ойлаймын. 2015-2016 оқу жылында мектептердің дайындығы үшін ағымдағы жөндеу жұмыстарына

1 млн. 520 мың теңге, саз мектептері мен Оқушылар үйіне–110 мың теңге. Қазіргі уақытта 13 мектеп жаңа оқу жылына дайындық актісін алып отыр. 2015-2016 жаңа оқу жылында кадрмен қамту мәселесі бойынша, мектептердің сұраныстарына сәйкес 20 маман қажет (орыс тілі–6; математика-7; дене-2; химия-1; қазақ тілі–1; еңбек–2; АӘД - 1). Атырау қаласындағы Х.Досмұхамедов атындағы мемлекеттік университетінен, Ақтөбе, Орал қалаларындағы университеттен жас мамандар келеді деп жоспарлануда. Алайда, біз мектептердегі орыс тілі мен әдебиеті, математика пәні мұғалімдеріне сұранысты толық жаба алмаймыз. Аудандық білім бөліміне қарасты мектепке дейінгі білім беру мекемелері–10. Балаларды мектепке дейінгі білім және тәрбиемен қамтамасыз ету бойынша «Балапан» бағдарламасы шеңберінде позитивті өзгерістерге қол жеткіздік. 2014 жылы мектепке дейінгі мемлекеттік ұйымдар саны 9 болса, жыл қорытындысы бойынша 10-ға дейін артты. Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі Бағдарламасын іске асыру барысында Нарын селосынан 25 орынға арналған «Нарын» балабақшасы пайдалануға берілді. Мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде орын тапшылығын жою мақсатында Аққыстау селосында 160 орындық балабақша құрылысы жүргізіліп жатса, Х.Ерғалиев ауылынан 100 орындық балабақша құрылысы басталуда. Зинеден ауылынан 100 орындық балабақша құрылысының сметалық құжаттамалары жасақталып, облысқа ұсынылды. Дейтұрғанмен, орын жетіспеушілігі Аққыстау, Тұщықұдық ауылдарында өзекті мәселе болып отыр. Осы жағдайға байланысты облыс әкімінің қолдауымен Тұщықұдық селосындағы «Құлыншақ» балабақшасының жанынан қосымша 50 орындық ғимарат салынды. Соның өзінде, мектепке дейінгі мекемелерде орындардың жетіспеуі мәселесі әлі күнге дейін жойылмай отыр. Бұл мәселенің шешімі–балабақша ғимараттарын қалпына келтіру және жаңадан салынатын мектепке дейінгі мекемелер құрылысының әлі де болса қажеттілігінде. Қазіргі күнде кезекте тұрған 721 баланың арызы тіркелген. Аудан бойынша 1-6 жас аралығындағы балаларды қамту-54,2 пайыз. Мектепке дейінгі мекемелерде балаларды оқыту және тәрбиелеу сапасы толығымен тәрбиешілердің дайындығына, олардың біліктілігіне байланысты. Есепті кезеңде балабақшаларда және мектепке дейінгі шағын орталықтарда 159 педагог қызмет етеді,солардың ішінде бірінші және жоғары санаттысы-50 (31,4 пайыз). Мектепке дейінгі білім беру жүйесін жетілдіру мақсатында аудан балабақшалары арасында әртүрлі байқаулар ұйымдастырылып тұрады. Оқушылардың бос уақытын тиімді пайдалану, жеке қабілетін, шығармашылық мүмкіндіктерін

дамыту, талапты да талантты, өмірлік белсенділігі қалыптасқан жас ұрпақты тәрбиелеу мақсатында бөлімге қарасты қосымша білім беру ұйымдары, атап айтқанда, Ш.Шәріпов атындағы, Жанбай, Новобогат балалар саз мектебі және Оқушылар үйі жұмыс жасайды. Саз мектептері бойынша домбыра, баян, қобыз, халық әні-терме, фортепиано, сырнай бойынша 720 оқушы қосымша білім алып, оларға 56 мұғалім дәріс берді. Ш.Шәріпов атындағы, Жанбай, Новобогат саз мектептері аудандық, облыстық Махамбет оқуларында, Б.Рзаханов атындағы жас музыканттар байқауында нәтиже көрсетіп жүрсе де жас таланттарды шығарудағы жұмыстарын әлі де жетілдіре түсуі тиіс. Алдағы жылы саз мектептері жоқ ауылдарда саз мектептерінің филиалдарын ашу жұмыстары жоспарлануда. Оқушылар үйінде оқу жылында 13 үйірмеге 340 оқушы қатынасты. Биылғы жылы техникалықшығармашылық бағыттағы үйірме секцияларын ашу жоспарлануда. Оқушылар үйінде бірнеше үйірмелер жұмыс жасағанымен аудандық, облыстық байқауларға қатысу көрсеткіштері төмен. Жалпы

алғанда, осы жерде қосымша білім беру ұйымдарының басшылары ойланып, нәтижеге бағытталған жұмыс жүргізулері тиіс, сайыстарға қатысып, нақты жұмыс жүргізіп отырғандықтарын көрсетуі керек. Әлеуметтiк-экономикалық жағдайға байланысты жаңалыққа құштар, құнды пiкiр, балама көзқарас таба алатын, жан-жақты дамыған жеке тұлға тәрбиелеу үшiн аудандық бiлiм бөлiмі мен оған қарасты білім беру ұйымдары 2015-2016 оқу жылында ҚР Президентінің Жолдауын, «Білім туралы» Заңды, білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыруда күш-жігермен еңбек етеді деген сенімдемін. Мемлекеттік бағдарламада көзделген мақсаттар мен міндеттер зор. Алдағы оқу жылында білім саласында шешуді қажет ететін мәселелерді басты назарда ұстап, орындау–негізгі міндетіміз. Санаулы күндерден соң жаңа оқу жылы басталады. Жаңа оқу жылында алар биіктеріміз көп болсын! Облыс ұстаздарына шығармашылық табыстар, мықты денсаулық тілеймін.

БІЛІМ БЕРУ МАЗМҰНЫН ЖАҢАРТУ-ЗАМАН ТАЛАБЫ Жайлашев С. Атырау облысы Махамбет аудандық білім, дене шынықтыру және спорт бөлімінің басшысы

Елбасы биылғы Қазақстан халқына арнаған «Нұрлы жол–болашаққа бастар жол» атты Жолдауында «Барлық дамыған елдердің сапалы бірегей білім беру жүйесі бар. Ұлттық білім берудің барлық буынының сапасын жақсартуда бізді ауқымды жұмыс күтіп тұр» деген болатын. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру шаралары осы міндеттерге қол жеткізуге бағдарланған. Мемлекет басшысы Н.Назарбаевтың бес институттық реформасын жүзеге асыруға бағытталған 100 нақты қадамы–ұлттың дамыған мемлекеттердің отыздығына кіруі жөніндегі жоспары. 100 нақты қадамның 76-қадамда «Дамыған елдер стандарттарының негізінде адам капиталының сапасын көтеру, 12 жылдық білім беруді кезең-кезеңімен енгізу, функциялық сауаттылықты дамыту үшін мектептегі оқыту стандарттарын жаңарту. Жоғары сыныптарда жанбасылық қаржыландыруды енгізу, табысты мектептерді ынталандыру жүйесін құру» деп атап көрсетілген. Бүгінгі күні қолда бар барлық ресурстар осы мақсатта шоғырландырылып, 12 жылдыққа көшу және кәсіби міндеттерді өздігінен,

шығармашылықпен шеше алатын, қызметтің жеке және қоғамдық мәнін түсінетін және оның нәтижесіне жауапты қарайтын құзырлы, бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыруды қамтамасыз ететін білім берудің тиімді жүйесін құру. Сондықтан білім қызметкерлерінің биылғы тамыз кеңесі Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 2015 жылғы 18 қаңтардағы «Нұрлы жол– болашаққа бастар жол» атты Қазақстан халқына Жолдауының идеяларын, ҚР «Білім туралы» Заңын, Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын және ҚР Үкіметінің, Білім және ғылым министрлігінің директивті, нормативті құжаттарын талқылауға ықпал етуі керек. Бүгінде бүкіл қоғамымызды топтастырып отырған мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілін оқыту сапасын арттыру, «Тілдердің үш тұғырлылығы» мәдени жобасын іске асыру, ағылшын тілін тереңдете оқыту, жалпы білім беретін мектептің 1 сыныбынан ағылшын тілін оқыту мен әдістемесінің мәселелері, мектепке дейінгі білім ұйымдарымен қамтамасыз етуде түбегейлі бетбұрыс жасауға баса назар аударылуда. Ауданымызда 33 білім беру мекемесі жұмыс жасайды,олардың ішінде 15 орта, 2 негізгі мектеп, бір мектептен тыс қосымша білім беретін балалар

саз мектебі,16 балабақша,1 мектеп-балабақша кешені бар. Аудандағы қосымша білімді дамыту мақсатында 2015 жылдың мамыр айынан бастап «Балалар-жасөспірімдердің дене шынықтыру даярлық клубы» ашылып, жұмыс жасауда. Аудандағы апатты жағдайдағы мектептер саны соңғы жылдары азаюда, жаңа 3 мектеп (2010 ж – 1,2013–1, 2014–1 мектеп) пайдалануға берілді, осындай апатты жағдайдағы Жалғансай орта мектебі жаңа оқу жылы қарсаңында пайдалануға беріледі. Апатты жағдайдағы Береке негізгі мектебінің жаңа ғимаратының құрылысы басталады. ҚР білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында мектепке дейінгі тәрбие мен білім беруді дамытудың басты мақсаты анықталған–«Балалардың сапалы мектепке дейінгі тәрбиемен және біліммен толық қамтылуын, балалардың мектепке дайындалуы үшін мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың әртүрлі бағдарламаларына тең қол жеткізуін қамтамасыз ету». Мектепке дейінгі ұйымдар желісін кеңейту, мектепке дейінгі білім беру мазмұнын жаңарту міндеттері белгіленді. 2014-15 оқу жылындағы 1 қыркүйек есебімен Махамбет ауданында 0-7 жас аралығында 5682 бала тіркелді. 17 балабақшада 1690 бала, 17 мектептегі 38 мектепалды даярлық тобында-713 бала, 9 мектептің 16 шағын орталық тобында 263 бала, мектептердің 1,2 сыныбында 1055 бала қабылданып, мектепке дейінгі жастағы балаларды тәрбиемен және оқытумен қамту 1-6 жасты– 58,3%, 1-3 жас–35,5%; 3-6 жастағы балаларды қамту 72,83% болса, 2014 жылдың қазан айында «Балапан» бағдарламасы бойынша Махамбет селосы «Шұғыла» мөлтек ауданынан Республикалық трансферттен 280 орындық «Алтын-Ай» балабақшасы ашылғаннан кейін 1-6 жастағы балаларды қамту–63,4%, 1-3 жастағы балаларды қамту–47,3%; 3-6 жастағы балаларды қамту 79,3% болды. Биылғы қыркүйек айында Махамбет селосында тағы да инвестициямен 280 орындық жаңа балабақша қолданысқа берілгенде,Махамбет,Сарытоғай селосында мектепке дейінгі жастағы балалар 1 жастан бастап қабылданып 100% қамтылады. Қ.Қалыбеков орта мектебінің шағын орталық тобы жабылып, балалары жаңа балабақшаға ауыстырылады.Облыста ауданымыздың мектепке дейінгі тәрбиемен қамту көрсеткіші 1-6 жастағы балаларды мектепке дейінгі оқыту және тәрбиемен қамтуда 3-орын, ал 3-6 жастағы балаларды қамтуда 6-орындамыз. Дей тұрғанмен, әлі де шешімін таба алмай тұрған проблемалар бар: аудан бойынша 512 (ө.ж.1118) бала балабақша кезегінде тұр. Балабақшаға деген сұраныс Сарайшықта–88, Алмалыда–149, Алғада– 90, Бейбарыста – 67 қалып отыр. 17 балабақшада 239 педагог жұмыс жасайды, оның жоғары білімдісі–156,оның маманы–69 (44,2%); арнаулы орта білімді– 83, оның маманы – 56 (67,5%);

Жоғары санатты–6 (2,5%), 1-санатты-63 (27%), ІІ-санатты-67 (21,8%), ал санатсызы-103 (43%) педагог. Мектепке дейінгі ұйымдар ҚР Білім және ғылым министрлігінің 2012 жылы 20 желтоқсандағы №557 бұйрығын басшылыққа ала отырып, оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастыруда. Оқу жылы ішінде 61 балабақша қызметкері білім жетілдіру курсынан өтті. «Райхан гүлі»,«Қызғалдақ»,«Айгүл» балабақшалары күрделі жөндеуден, қалған балабақшалар жай жөндеуден өтті. Алмалы селосындағы «Бұлбұл» балабақшасына күрделі жөндеу жұмысы қажет етеді. Балабақшаларға күрделі жөндеуден кейін материалдық базасын жақсартуға қаржы бөлінуде, 6 балабақшада интерактивті тақта мен 5-де мультимедия бар. 9 балабақшада бейнебақылау орнатылған. Балабақшалар түгелдей интернет жүйесіне қосылған, 56 компьютер, 49 принтер, 17 сканер және т.б заманауи техникалармен қамтылған. Оқу жылы ішінде балабақша тәрбиешілері арасында аудандық, облыстық сайыстар мен педагогикалық оқулар, семинарлар балабақша тәрбиеленушілері арасында спорттықинтеллектуалдық эстафета ойындары, «Айгөлекке – 10 жыл» фестивалі өтіп, «Алтын балық», «Шолпан», «Қызғалдақ» балабақшалары облыстық сайыстың жеңімпазы атанды. Базалық біліктіліктері штаттық лауазымға сай келмейтін, ҚР «Білім туралы» Заңының 51 бабының 1 тармағына сәйкес «педагогтық қызметпен тиісті бейіні бойынша арнайы педагогтық немесе кәсіптік білімі бар адамдар ғана айналысуға жіберіледі» деген тапсырманы орындау мақсатында 31 педагог 2-ші мамандық алуға жоғары оқу орнына құжаттарын тапсырып, мамандануда.Аудан орталығында балабақшалардың орыс тобын ашуға сұраныс бар, орыс тілінде жұмыс жасайтын мектепке дейінгі маман кадрлар жоқ.«Бүлдіршін»,«Балақай», «Айгүл», «Райхан гүлі», «Жасдәурен» балабақшаларының саз жетекшілері штаттық бірлікте болғанымен, жеке маманы жоқ. «Шолпан» балабақшасына медбике маманы жетіспейді. Балабақшалар ҚР Білім және ғылым министрлігінің 20.12.2012 жылғы №557 бұйрығының 1-қосымшасына сай, 1 жастан 5 (6) жасқа дейінгі балалар мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытуға арналған оқу жоспары мен бекітілген стандартты басшылыққа алып жұмыс жүргізеді. Алайда балабақшаларда стандарт тапсырмаларын орындауға 9,25 штат бірліктері жетпегендіктен, тапсырма орындалмай отыр. Мұғалімнің жұмыс орны қазіргі заманғы компьютерлік техникамен, интерактивті жабдықпен жарақтандырылған. Әрбір білім беру ұйымында оқушыларға екі түрлі компьютерлік сынып ұйымдастырылған: тұрақты және мобильді, сондайақ кітапханадағы жұмыс орындары. Жаңаша оқыту

жүйесі бастамалық жоба ретінде ауданымызда О.Шонаев, Д.Төленов, Қосарал мектептері электрондық оқыту жүйесіне көшкен. Оқушылар мен ата-аналар кез келген оқу кезеңінің электронды күнделігін, үй тапсырмасын және сабақ тақырыбын, мұғалімдер мен сынып жетекшілерінің жеке түсініктемелерін, тоқсандық және барлық оқу кезеңіндегі баға журналдарын көре алады. Мемлекет өз кезегінде ақпараттық технологиялардың дамуына, білім беру мекемелерінің компьютерлік, интерактивті техникамен, мультимедиалық кабинеттермен жабдықталуына барынша жағдай жасап отыр. Ауданның білім беру мекемелері толықтай компьютерлендірілген, аудан бойынша оқушы санына шаққанда 1-11 сынып бойынша бір компьютерге 6 оқушыдан келеді. Мектептер «Онлайн» режимінде жұмыс жасайды, 3 мектеп кең жолақты интернет желісіне қосылған, мектептер республикалық қашықтықтан оқуға, республикалық семинарға және қашықтық олимпиадаларына қатысып, жүлделі орын алып жүр.Әсіресе қашықтық пәндік олимпиадаларынан Таңдай, Қосарал, Д.Төленов, Ақтоғай мектептерінің оқушылары мен пән мұғалімдері қазақ тілі, математика пәндерінен жетістікке жетуде. Жылма–жыл мектептер жаңа модификациялы кабинеттермен толықтырылуда, күні бүгін 13 физика кабинеті, 11 биология кабинеті, 14 химия кабинеті, 3 мектепте 9 универсал кабинет, 57 интерактивті тақта жұмыс жасайды. Мектептегі сапалы білімге тең қол жеткізуді ұсыну міндеттері Білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасында белгіленген және маңызды орын алады. 2014-2015 оқу жылының қорытындысымен, ауданның 17 мектебіндегі бала саны оқу жылы басында 5309 оқушы болса, оқу жылын 5302 оқушы аяқтады. Олардың ішінде оқу үздігі 824 (өткен о/ж-806), оқу екпіндісі 2094 (ө.о.ж-2064), білім сапасы – 55% (54,7%) құрады. Оқу жылын Д.Төленов атындағы м/г-71,6%, Е.Ағелеуов о/м – 58,3%,О.Шонаев о/м–58,5%, Таңдай о/м 57,1% жоғары білім сапасын көрсетсе, ауданның білім сапасынан төмен білім сапасын көрсеткен мектептер қатарында Алмалы–47,9%, Қызылүй о/м -50,7%, Талдыкөл о/м–50,8% болды. Аудан бойынша 22 сыныпта 372 оқушы қазақ тілі,математика, ағылшын, биология,физика,химия, тарих, география пәндерін тереңдетіп оқиды, білім сапасы – 72 %. Оқу жылының қорытындысымен, 9 сыныпты үздік куәлікке 33 оқушы бітірді.Емтихан жұмыстарын тексеру барысында 9 сыныпты үздік бітірген оқушылар білімінде әлі де олқылықтардың бар екені анықталды. Шығарма жұмыстарында орфографиялық, стильдік қателердің мұғалімдер тарапынан ескерілмеуі, математикадан жазба жұмыстарында есептеулер кезінде тиімді әдісті қолданбау кемшіліктері байқалды.Бұл оқушы

білімін жоғары бағалау, үздіктермен қосымша жұмыстың жеткіліксіздігін көрсетеді. Ғылым–әлемді танудың қайнар көзі болса, білімнің негізгі ірге тасы бастауыш мектепте қаланады, сондықтан бастауыш сынып мұғалімдері бағдарлама көлемінде ғана білім беріп қоймай, пәндер арқылы баланың жан-жақты дамуын қамтамасыз ету керек. Бастауыш сыныпта білім алатын 2327 оқушының 535-і оқу озаты, 968-і оқу екпіндісі болып, білім сапасы – 64,6 пайыз құрады. Білім бөлімінің бастауыш сыныптар бойынша жылдық жоспарына сәйкес, «Оқыту мен оқытудағы жаңа тәсілдер», «Оқылым және жазылым дағдыларын меңгерту» тақырыбында өткен семинарда шығармашылықпен жұмыс жасап жүрген бастауыш сынып мұғалімдерінің істәжірибесімен танысып, оқыту мен тәрбиелеудің заманауи технологияларын тиімді қолданудың нәтижесін көрді, пікір алмасылды. Шығармашылықпен жұмыс жасап жүрген мұғалімдердің ұстаздық зертханасын анықтап, сабақ берудегі жетістіктері мен тәжірибесін, оқыту әдістемесін көрсететін кәсіби байқаулар. Бұл тұрғыда оқу жылы ішінде «Үздік бастауыш сынып мұғалімі–2015»,«Таңдаулы әдістемелік бірлестік», «Замануи үлгілі сабақ» байқаулары өтті. Аудандық әдістемелік кабинеттің жылдық жоспарына сәйкес оқу жылы ішінде білім беру мекемелеріне әдістемелік көмек көрсетіліп, оқутәрбие жұмысының барысына стандарт орындалуын бақылау бағытында зерделеу жұмыстары жүргізілді. Онда бастауыш сыныптарда оқу бағдарламасын игерту бағытындағы мұғалімдердің әдістемелік білік-дағдыларын, оқушылардың білімі мен біліктіліктері зерделеніп, бірлестіктегі өзара тәжірибе алмасу жұмыстары сараланды. Бастауыш сыныптар бойынша сабақ барысында оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға баса назар аударылмайтыны байқалды. Оқу жылы ішінде өтілген семинарларда айтылған ұсыныстар мен үлгі-ұсынымдарды кейбір мектептерде қаперге алу, өз жұмыстарына пайдалану жеткіліксіз.Бастауыш сынып мұғалімдері сабақ жоспарының көлемін артық жоспарлап, оқушының көбірек сөйлеуіне, оқуына көңіл аудармайды, қосымша үйге берілген тапсырмаларды қорытуға уақыт жетпегендіктен, сыныптағы жүргізіп оқуы нашар оқушы мен үлгерімі жақсы оқушылармен жұмыс қамтылып, топпен жүргізілетін жұмыстың мазмұны айқындалмайды. Бұдан келіп жоғары сыныпқа келгенде сөйлемейтін оқушы шығады. Математика сабағында есепті оқушылар мұғалімнің көмегіне сүйеніп шығарады, логикалық есептеу, математикалық ережені басшылыққа алу, тиімді тәсіл қолданып, түрлі әдіс арқылы есептеуге үйрету әдістері аз қолданылады. Білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім кеңістігіне енуге, алдыңғы қатарлы 30 елдің қатарына қосылуға бағыт алу кезеңінде егеменді

еліміз төрткүл дүниеге танылып, барша әлем халқы қазақ халқының діні мен тілін, өнері мен мәдениетін, ұлттық құндылықтарымызды танып, мойындай бастаған тұста мемлекеттік тіліміздің мәртебесін арттыру – әр азаматтың парызы. Елбасы өзінің әрбір Жолдауында «Мектеп түлектері қазақ, орыс және ағылшын тілдерін білуі тиіс. Оларды оқыту нәтижесі оқушылардың сындарлы ойлау, өзіндік ізденіс пен ақпаратты терең талдау машығын игеруі тиіс» деген болатын. Осыған орай, ҚР «Тіл туралы» Заңын, «Тілдерді қолдану мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы» аясында білім бөлімінде жоспарлы жұмыс жасалып келеді. Қазақ тілі мен әдебиетінің оқыту сапасын арттыру, мұғалімдердің кәсіби деңгейін көтеру, оқудың жаңа технологияларын енгізу бойынша аудандық білім бөлімінде ісшаралар жасалды. Атап айтсақ, Таңдай орта мектебінің базасында «Қазақ тілі мен әдебиеті пәндері мұғалімдерінің олимпиадасы», Ақтоғай орта мектебінің базасында «Орыс тілі сабақтарында аудио, видео мен мультимедиалық құралдарды қолдану» тақырыбында іскерлік-тәжірибелік семинар ұйымдастырылды. ҚР «Тілдер туралы» Заңының талаптарының орындалысы аудан мектептерінде күшейтілді. «Тілдер туралы» Заңының мектептерде жүзеге асырылуы мен оның орындалысы туралы зерделеу жұмыстары жүргізілді. Оқу жылы ішінде пән мұғалімдері арасында өткізілген семинарлар, байқаулар мен фестивальдер қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімдерінің кәсіби біліктілігі мен теориялық білімдерін, шығармашылық икем дағдыларын сарапқа салды. Нәтижесінде Д.Төленов, Қосарал, Таңдай мұғалімдері жақсы нәтиже көрсетті. Оқу жылы ішінде жүргізілген тексерулер мен зерделеу жұмыстарының нәтижесі көптеген мұғалімдердің қалыптасқан бағдарламадан аспайтыны, дайындықты қажет ететін оқушылармен жұмысты жетілдірмейтіні, олимпиада, ғылыми жоба жұмыстарына оқушыларды дайындау барысында мектеп бағдарламасынан тыс ізденбейтіні көрінді. Жылма-жыл аудандық, облыстық «Абай – Шәкәрім», Махамбет, Мұқағали, Фариза, Жұмекен, Мағжан оқулары мен халықаралық «КATEV» қоры ұйымдастырған «Жарқын болашақ» республикалық қазақ тілі олимпиадасын өткізу дәстүрге айналды. Қазақ хандығының 550 жылдығына орай «Туады ерлер ел үшін» батырлар жырынан байқау, Ұлы Жеңістің 70 жылдығына арналған шығармалар байқауы ұйымдастырылып, Д.Төленов, Қосарал, Чкалов, Алмалы, Талдыкөл, Таңдай орта мектебінің оқушылары жүлделі І,ІІ,ІІІ орындармен марапатталып қайтты. Сонымен қатар Өскемен қаласында өткен республикалық Қ.Бітібаева атындағы қазақ тілі мен әдебиеті пәні олимпиадасында Талдыкөл мектеп-балабақша кешенінің 11 сынып оқушысы Талғат Айман ІІ орынды иеленіп, білім грантына ие болды.

Түркістан қаласында өткен Республикалық «Яссауи» оқуларына Жалғансай орта мектебінің 8 сынып оқушысы қатысып «Алғыс хатты» иеленді. Мақат ауданында өткен өзге ұлт өкілдері арасында ұйымдастырылған облыстық «Абай оқулары» байқауына Чкалов атындағы орта мектебінің 9 сынып оқушысы Шин Анастасия қатысып, І орынмен марапатталып қайтты. Осындай сайыстарды өткізуде Чкалов, Алмалы, Талдыкөл, Таңдай, Д.Төленов мектептерінің оқушылары жоғары дәрежеде дайындықпен келсе, Е.Ағелеуов, Береке, Ақтоғай орта мектептері мұғалімдерінің салғырттықпен қарайтыны, оқушыларын жете дайындамайтыны байқалды. Шет тілінсіз, әсіресе ағылшын тілін меңгермей, дүниежүзілік білім, ақпарат, экономика кеңістігіне шығу, озық технологияны меңгеру мүмкін емес. 2013-2014 оқу жылынан бастап, білім беру мекемелерінде ағылшын тілі 1 сыныптан бастап оқытылуда. Қ.Қарашаұлы атындағы Сарайшық орта мектеп базасында «Ағылшын тілі сабағы:интерактивті құрылғының жаңа мүмкіндіктері» тақырыбында іскерлік-тәжірибелік семинар өтілді. Бұдан тілдерді оқытуда ақпаратты технологияны тиімді қолдану үнемі назарда ұсталатыны байқалады және шет тілдерді оқыту әдістемесін жетілдіру, бағдарламалар мазмұнын жаңарту, көп тілді білім беруді дамыту мәселелері қаралды. Сонымен қатар еліміздегі тілдік және әдеби білім беруді жаңғыртудың үштілділік көп мәдениетті тұлғаны қалыптастыру құралы ретінде білім берудің барлық деңгейлерінде ағылшын тілін ерте жастан оқытуды жетілдіру, тереңдету жолдарын енгізу, оқушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың жаңа тәсілдерін ұйымдастыру мәселелері қарастырылып, нақты ұсыныстар қабылданды. Ағылшын тілі пәні мұғалімдерінің курстан есебі тыңдалып, деңгейлік курстан өткен мұғалімдер сабақ өткізіп, тәжірибелері алмасылды. Ағылшын тілі пәні бойынша білім сапасы–63,1 пайыз. Мектептердегі жаратылыстану пәндерінің берілуі туралы айтар болсақ, бұл пәндерден аудан бойынша тәжірибелі мұғалімдер сабақ береді. Аудандағы жаратылыстану пәні мұғалімдерінің кәсіби біліктілігі мен теориялық білімдерін, шығармашылық икем дағдыларын қалыптастыру, озық тәжірибелерін тарату мақсатында семинарлар ұйымдастырылып, тәжірибелер алмастылды. Қосарал, Таңдай мектебінің математика пәнінің мұғалімдері республикалық қашықтық олимпиадасының жеңімпаздары. Аудан мектептеріндегі жаратылыстану пәндерінің берілу жайын зерделеу барысында сабақтың бірсарындылығы, сабақ жоспарының жаңартылмауы, мұғалімдердің сабаққа жан– жақты дайындықпен келмеуі, жаңа үлгідегі модификациялы кабинеттерді толық пайдалана алмауы оқушы біліміндегі олқылыққа әкеліп соғуда. Оқушы білімін тест,кеспе-бақылаулар арқылы тексергенде көптеген мектептерде артық

бағалауға жол берілгенін көрсетті. Математика пәні бойынша оқушының логикалық ойлау қабілетін дамытпайды, жеке дайындықты қажет ететін оқушылармен жүргізілетін жұмыс өз мәнінде емес. Математика пәнінен есеп шығарудың тиімді тәсілін көп мұғалімдер қолдана бермейді, балаға білім беруде оқулық деңгейінен аспайды. Қосымша білім беру жүйесі білім беру кеңістігінің құрамдас бөлігі ретінде қаралады. Ол әлеуметтік тұрғыда қажет және жеке тұлғаны оқыту, тәрбиелеу және дамытуды негізгі үйлестіруші білім жүйесі ретінде қоғам мен мемлекет тарапынан тұрақты назар аударуды және қолдау көрсетуді талап етеді. ҚР білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасында қосымша білім беру желісін дамыту және қосымша білім мазмұнын жетілдіру қарастырылған. Қазіргі қосымша білім беру орта білімнің ажырамас бөлігі. Ол білім кеңістігінің тұтастығын толықтыру факторы. Махамбет аудандық білім, дене шынықтыру және спорт бөлімі қосымша білім беретін педагогтерді және аралас мамандықтардың педагог ұйымдастырушыларын даярлай отырып, 2015 жылы қосымша білім беру желісін ұлғайтуда. ҚР 2007 жылғы 27 шілдедегі «Білім туралы» Заңының 5 бабының 7 тармақшасының негізінде және ҚР Үкіметінің 2013 жылғы 17 мамырдағы №499 Қаулысымен бекітілген «Балаларға арналған қосымша білім беру ұйымдары қызметінің үлгілік қағидаларының 3 тармағының 11 тармақшасын орындау мақсатында аудандағы мектеп оқушыларының мектептен тыс уақытта жеке қабілетін дамытуға арналған қосымша біліммен қамтуға бағытталған бірнеше іс-шара жүзеге асты. Аудан орталығындағы қосымша білім беретін З.Есжанова атындағы балалар саз мектебінде филиалдарымен қоса алғанда 263 бала білім алады. Олардың 153-і аудан орталығында, 110-ы елді мекендердегі мектептер жанынан ашылған филиалдарында. 40 жылдан астам тарихы бар З.Есжанова атындағы балалар саз мектебі оқушыларға эстетикалық тәрбие берумен қатар өнер бағытында жұмыс жасап келеді. Оқу жылы ішінде саз мектебінің жанынан құрылған ақындар сыныбына 10 жыл толу мерейтойына арналған «Жауһарлар жоғалмайды» тақырыбында шығармашылық кеш өткізіп, өткені мен болашағына талдау жасалды. Балалар саз мектебінің бастапқы сыйымдылығы 80 балаға арналған, осы мектептің жанынан жапсарлас бөлме салынып, қосымша домбыра, би, дәстүрлі ән (терме) бөлімдерін ашып, оған 50 бала қабылдау жоспарлануда. Алдағы оқу жылынан бастап, балалар саз мектебін «Өнер мектебі» етіп қайта құру бағытында жұмыстар жүргізілуде. 2015-2016 оқу жылында «Өнер мектебінде» мектеп оқушыларына

эстетикалық тәрбие беру, балаларды қоғам өміріне бейімдеу,ұлттық құндылықтарды сақтау мақсатында жұмыстар жүреді. «Өнер мектебінің» мақсаты өнердің нақты түрін үйренуге қажетті теоретикалық білім мен практикалық білім беретін және балалар мен жастардың ғылыми-техникалық шығармашылығы жүйесін дамытатын орта құру. 2015-2018 жылдарға арналған іс-шара жоспарына сәйкес өнер мектебінің штаттық кестесі мен жұмсалатын қаржы мөлшері нақтыланды, 7 бағытта жұмыс жасап, 7 топтық ашып, 60 бала әртүрлі өнер бағытында қабылданбақ. 2015 жылдың 8 сәуір күнгі №209 аудан әкімінің қаулысымен «Балалар–жасөспірімдердің дене шынықтыру даярлық клубы» құрылды. 2015 жылдың 4 мамырынан бастап клуб өз жұмысын бастады. Қазіргі уақытта клубтың штатында 13 адам жұмыс жасайды, оның 8-і дене тәрбиесі пәнінің мұғалімдері. Аудан бойынша клубта 257 бала жаттығуда. 2015 жылдың 1 қыркүйегінен бастап клубтағы жаттығатын оқушылар санын 450-ге жеткізу жоспарлануда. Ауданымызда үстіміздегі жылы қосымша білім беру ұйымдарының желісін ұлғайта отырып, қамтылатын бала санын 624-ке жеткізу көзделіп отыр. 2014 жылы қосымша біліммен қамтылған бала саны–263, қамту 4,95% болса, қазір қосымша біліммен қамтылған бала саны–520, қамту 9,8%. 2015-2016 оқу жылының басында «Өнер мектебінде» қамтылатын бала санын қосып есептегенде қосымша біліммен қамтылатын бала саны–624, қамту 11,7% болмақ, 2015 жылдың аяғына қарай «Балалар– жасөспірімдердің дене шынықтыру даярлық клубына» қамтылатын бала санын 450-ге арттыра отырып, қосымша біліммен қамтуды 15,4% жеткізуге жұмыстар жүруде. Аудандық әдістемелік кабинет «Жеке тұлғаны дамытуда оқыту мен тәрбие процесінде жаңа инновациялық технологияларды пайдалана отырып, педагогтардың кәсіптік шеберлігін арттыру» тақырыбында жұмыс жасайды. Әдістемелік кабинет ҚР «Білім туралы» Заңын, «Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған» бағдарламасын, ҚР Президентінің Қазақстан халқына арналған Жолдауын басшылыққа ала отырып Мемлекеттік білім стандарттары талаптарын орындауда жұмыстанып келеді. Оқу жылы ішінде пән мұғалімдерінің кәсіби шеберліктерін арттыру мақсатында «Өрлеу»БАҰО» Атырау облысы бойынша құрылған педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты арқылы барлық пән бойынша, жаңа технологияларды қолдану, ақпараттық технологиялар, электронды оқыту жүйесіне көшу, 12 жылдық білім беруге дайындық, әдістемелік қысқа мерзімді курстарынан аудан бойынша 2014-2015 оқу жылында күні бүгінге дейін 180 мұғалім біліктілік курсынан өтті, бұл оқу жылының аяғына дейін жалғаса береді. «Назарбаев Зияткерлік мектептері» дербес білім беру ұйымының Педагогикалық шеберлік орталығы мен Кембридж университетінің Білім

беру факультеті бірлесіп дайындаған үшінші (базалық),екінші (негізгі),бірінші (ілгері) деңгейлердегі оқу бағдарламалары бойынша және ҚР жалпы білім беру ұйымдары басшыларының біліктілігін арттыру бағдарламасы бойынша 34 мұғалім, 2 мектеп директоры курстан өтті. Деңгейлік курстан өткен мұғалімдердің аудан бойынша педагогикалық қоғамдық ұйымы құрылды. Оқу жылы ішінде деңгейлік курстардан өткен мұғалімдердің тәжірибелерін аудан деңгейінде тарату, жаңа әдіс-тәсілдерді сабақ процесінде қолдану, жаңалықты жариялау үшін Есбол орта мектебінде жас мұғалімдер үшін аудандық семинар, Чкалов орта мектебінде облыстық семинарлар өтті. Бұл семинарлардың тиімділігі мен аталған курстан өткен мұғалімдердің кәсіби шеберлігі білім беру ұйымдарындағы оқу-тәрбие жұмысын жоғары деңгейге көтеру. Білім сапасын арттыру бағытындағы жұмыстарды жетілдіре отырып, жаңа технологияларды игеруге байланысты жоспарланған 23 семинардың 15-і оқу жылы аяғына дейін өтті, қалғаны жыл аяғына дейін ұйымдастырылады. Мұғалім беделін арттыру, кәсіби шеберлігін дамыту, мамандардың өз ісіне жауапкершілігін көтеру мақсатында аудан мектептерінен шығармашылықпен жұмыс жасайтын, өз пәні бойынша жаңа технология қолданатын 24 топ құрылған, құрамында 252 мұғалім шығармашылықпен жұмыс жасайды. Оларға үнемі қолдау көрсетіліп, озат тәжірибелері аудандық, облыстық семинарларда таратылды. Әдістемелік кеңестің шешімімен Чкалов, Қ.Қарашаұлы, Таңдай орта мектебінің мұғалімдерінің тәжірибесі аудан көлемінде таратылса, Талдыкөл мектеп-балабақша кешенінің әдістемелік жұмысы, биология пәнінің мұғалімі Ш.Жаманованың іс-тәжірибесі алда таратылмақ. Атқарылған шаралар үнемі баспасөз бетінде жарияланып отырылды. Мұғалім еңбегінің нәтижесін мектеп оқушыларының олимпиада, ғылыми жоба жарыстары мен жыл ішінде жүргізілген әртүрлі сайыстар қорытындысы көрсетеді. Облыстық ғылым негіздері бойынша пәндік олимпиадаға қатысқан 32 оқушының 23-і жүлделі орын алып, Е.Ағелеуов мектебінің 2 оқушысы, Таңдай орта мектебінің 11 сынып оқушысы А.Абилова Республикалық олимпиадаға қатысып, жүлделі 3 орынмен, грант иегері болды. Мектеп оқушыларын олимпиадаға дайындауда қазақ тілі, мемлекеттік тіл, ағылшын тілі, орыс тілінен Е.Ағелеуов, Д.Төленов, Таңдай мектептерін, математика, физика, химия-биология пәндерінен Д.Төленов, Таңдай, Қ.Қарашаұлы мектептерінің оқушы дайындаудағы еңбегін атауға болады. Алайда,мұғалімдер тарапынан оқушыларды ғылыми жұмысқа дайындауда да кемшіліктер жоқ емес. Дарынды оқушылармен жұмысты өз мәнінде жүргізе алмай отырған, оқушыларын аудандық,

облыстық деңгейде дайындай алмай жүрген Жалғансай, Алмалы, Қ.Қалыбеков, Қызылүй мектептерін атауға болады. Бұл мектептердің мұғалімдері баспа беттерінен, интернеттен түсірілген материалдармен ғана шектеледі. Оқушының өз тәжірибесі болуына мән бермейді, оқушыны тақырыпты ашуға, өзіндік ойтұжырымын жеткізе алатындай, пайдасы бар, қолданысқа, тәжірибеге енетін тақырып таңдауға бағыттамайды. Шығармашылықпен жұмыс жасайтын мұғалімдердің тәжірибесін тарататын, олардың ізденісін педагогикалық оқулар жетілдіреді. «Құзыреттілік– шығармашыл тұлға қалыптастыруға бағытталған сапалы білім беру» тақырыбымен өткен аудандық педагогикалық оқуларда Е.Ағелеуов, Қ.Қалыбеков, Қосарал, Есбол мектептерінің мұғалімдері жақсы нәтиже көрсетті, олардың баяндамаларының ғылыми жаңалығы, зерттеуінің құндылығы, сабақтарының үлгісін көрсету, жаңа ақпараттық технологияны қолдануы жақсы болды.Алайда, көптеген мектептің бастауыш сынып мұғалімдерінің баяндамаларының шығармашылық тақырыбы бастауыш сыныптарда оқыту мазмұнын қайталап, жалпылама бағытта қамтыды, өз тәжірибелеріндегі ізденіс пен жаңашылдықтан гөрі, сабақ жүрісін қамтумен шектелді. Оқыту мен тәрбиелеудегі жаңашылдық идея мен олардың қолданылудағы көп функционалдығын, тәрбиелеу мен оқытудың дамытушы және үйретуші міндеттерін шешуге бағытталуын ескере бермеді.Жоғары сынып мұғалімдерінің баяндамаларында көкейтесті мәселені ашу,соңғы ғылыми жаңалық, өз тәжірибелерін тиімді көрсету,қорытынды ұсыныстарының болмауы кездесті. Оқушының білімін саралайтын, мұғалімнің еңбегінің нәтижесін көрсететін білім жүйесіндегі басты сынақ–ҚР мемлекеттік стандарттары мен тестілеудің ұлттық орталығы жүргізген Ұлттық Бірыңғай тестілеудің нәтижесі. Ауданның білім беру мекемелерінде ҰБТ-ға дайындық оқу жылының басынан басталады. Білім бөлімінің 2014 жылғы 26 тамыздағы № 383 бұйрығымен бекітілген білім беру мекемелерінің ҰБТ-ға дайындық және білім сапасын арттыру бағытындағы іс-шара жоспарлары мектептерге жеткізілді. Осының негізінде мектептерде ҰБТ-ға дайындық іс-шара жоспарлары жасалып, 11 сыныпқа сабақ беретін, пән мұғалімдері нақтыланды. 2015 жылы 4 маусым күні Е.Ағелеуов атындағы орта мектеп базасында орналасқан №33 ҰТ орталығында Махамбет ауданы мектептерінің мектеп бітірушілері үшін ұлттық бірыңғай тест сынағы өтті. Аудан бойынша жалпы мектеп бітіруші түлектер саны–260 (ө.о.ж 251) болса, оның 186-ы 71,1% өткен оқу жылында 219 (87,2%) ҰБТ тапсыруға тілек білдіріп, тестілеуге 185-і қатысты, бір түлек Ресей мемлекетінің оқу

орнына түсуіне байланысты мектептен емтихан тапсырды. Түлектердің ҰБТ–ге қатысын сараласақ: Қ.Қарашаұлы атындағы орта мектептің 14 оқушысы түгел 100% ҰБТ- ге қатысты, тестілеуге қатыспаған 75 түлек мектептен емтихан тапсырып, орта білім туралы аттестат алды. Аудан бойынша орта балл – 65,9 құрады, өткен жылы 56,5 балл, айырма +9,4 балл болды. Ауданның орта балынан төмен білім сапасын көрсеткен мектептер: Жалғансай–52,2 балл, Қызылүй–57,3 балл, Қ.Қалыбеков–58,4 балл, Қ.Қарашаұлы–60,6 балл, Ақтоғай–60,7 балл, Чкалов – 61,0 балл. ҰБТ қорытындысы бойынша орта балл көрсеткіші аудан деңгейінен жоғары болған мектептер: Талдыкөл–78,3 балл, Таңдай–76,7 балл; О.Шонаев – 75,7 балл, Д.Төленов– 72,3 балл; Есбол – 68,2 балл құрап өзге мектептерден жоғары тұр. Мектеп бітіруші 9 түлек 100-ден жоғары балл жинады, «Алтын белгіге» үміткер 4 түлектің 2-уі (ө.о.ж. 5 түлектің 1-уі) өз білімін дәлелдеді, Олар Е.Ағелеуов атындағы орта мектеп түлегі А.Некесов, О.Шонаев атындағы мектеп түлегі Ж.Мағазова, Алға орта мектебінің 2 түлегі 2 пәннен «Алтын белгіге» жетпеді. Ұлттық бірыңғай тестілеуге қатысқан 185 түлектің сынақ қорытындысы бойынша 111-і (60%) ( өткен жылы 77) шектік деңгейге жетті. Қалған 74-і, 40% (ө.ж.142) түлек шекті деңгей 50 баллдан төмен жинады, оның ішінде Жалғансай орта мектебінен ҰБТ-ға қатысқан 4 түлектің 3-уі, Қ.Қалыбеков мектебінен қатысқан 12 түлектің 8-і, Ақтоғай мектебінен қатысқан 6 түлектің 3-уі, Қызылүй мектебінен қатысқан 7 түлектің 3-уі, Е.Ағелеуов мектебінен қатысқан 54 түлектің 29-ы, Д.Төленов мектеп-гимназиясының 14 түлегінің 4уі шектік деңгейге жетпеді. Тестілеу барысында 14 (7,6%) (ө.ж42) түлек бір пәннен «2»-лік алды, 1 бала Чкалов орта мектебінің түлегі екі сабақтан «2» алды. Пәндер бойынша сараласақ Дүние жүзі тарихынан–1, математика пәні бойынша –11, қазақ мектебіндегі орыс тілі–3 түлек «2»-лік алды. Қ.Қалыбеков мектебінің 12 оқушысының 4-уі математикадан, Жалғансай мектебінен қатысқан 4 түлектің 1-уі орыс тілінен, Е.Ағелеуов, Алға, О.Шонаев мектептерінен 2 - «2»-ліктен болды. ҰБТ қорытындысымен пәндерге орта балы бойынша талдау жасасақ, қазақ тілі – 17,3; орыс мектебіндегі қазақ тілі–14; қазақ мектебіндегі орыс тілі– 10,8; орыс мектебіндегі орыс тілі–11,6; Қазақстан тарихы– 15,5; математика– 9,6; физика – 11; химия – 11,4; Биология - 13,4; география – 12,6; қазақ әдебиеті–15,6; ағылшын– 14; д.ж.тарихы – 10,5 балл құрады. ҰБТ қорытындысы бойынша ауданда ең төменгі орта балл көрсеткен мектептердің пәндері бойынша жеке тоқталсақ: 1.Қызылүй орта мектебі– қазақ сыныбындағы орыс тілі–7,3 балл,/пән мұғалімі Ш.Хамитова/;

математика – 8,4 балл /пән мұғалімі С.Тасмағамбет/; физика – 8,5 балл, /пән мұғалімі И.Утепова/; 2.Жалғансай орта мектебі – қазақ сыныбындағы орыс тілі – 6,2 балл, /пән мұғалімі Г.Арызгулова/; математика– 6,5 балл, /пән мұғалімі С.Қыстаубаев/; дүние жүзі тарихы–9 балл,/пән мұғалімі Меңдігереева Жансая/. 3.Қ.Қалыбеков орта мектебі–қазақ сыныбындағы орыс тілі–8,7 балл, пән мұғалімі Г.Қашаубаева, Г.Нұрғалиева; математика – 8,1 балл, пән мұғалімі Альпияров, О.Насиғоллақызы; физика – 6,7 балл, пән мұғалімі О.Әжіғалиева Аудандық білім бөлімінің 2014/2015 оқу жылының басында ҰБТ-ға талдау жасалып, кеткен кемшіліктерді жою бағытында іс-шара жоспары жасалды. Білім бөлімінің оқу жылы ішінде ҰБТ-ге дайындық барысына жүргізген зерделеу нәтижесі мына жағдайларға көз жеткізді: Барлық білім беру мекемелерінде ҰБТ-ға дайындық жоспары, тест жинақтары болғанмен, жүйелілік жоқ. Тестіге дайындықты төменгі сыныптардан бастамайды, бағдарламаны оқытумен шектеледі, оза оқу әдісі қолданылмай келеді. Таңдай орта мектебінің мұғалімдері тест тапсырмаларын тақырыптық түрде жинақтаған, бұл оқушы біліміндегі олқылықты білуге және онымен жеке жұмыс жүргізуге қолайлы және оқушыларды тестіге дайындаудың графиктік жүйесін құрған. Ал кейбір мектептерде пән мұғалімдері апта сайын жалпылама тест өткізумен шектелетіні байқалды. Оқу жылынан бастап тараулық, тақырыптық тест жинақтарымен кеткен кемшіліктер талданбайды, сараптама жасалмайды, оқушылардың қандай тақырыпты меңгермегені белгісіз күйінде қала береді. Мектептегі тәжірибелі мұғалімдерден ҰБТ-ға дайындайтын топ құрылмайды, Мектеп басшылары ҰБТ-ға дайындық жұмыстарын жаз бойы жүргізуді ұйымдастырмай келеді. ҰБТ-ға дайындау сол сыныптың пән мұғаліміне ғана жүктеледі. Оқу жылы басындағы білім бөлімінің кеңесінде бұл ұсыныс айтылса да, мектептерде орындалмағаны байқалды. ҰБТ-ға дайындаудың тиімді жолдары қарастырылмайды. «Сана» білім беру «Достық-Атырау», орталықтарында дайындалған түлектердің нәтижелері төмен, жыл бойы осы білім беру орталықтарында тестіге дайындалған оқушыларға анализ жасалмайды. Ата-ана ақшасын төлеп оқытады, ал мектеп осы оқу орнына барып, бақылау жасап, нәтижесі төмен болса, мектептен дайындық жасауды жалғастырмаған. Мысалы, Чкалов орта мектебінің 6 түлегі жыл бойы «Санада» дайындалды, нәтижесінде 3 түлек шекті деңгейге жетпеді, бір бала 2 сабақтан «2»-лік алды. Оқу жылы ішінде аудан мектептерінің тәжірибелі математика пәні мұғалімдерінен ҰБТ-ға дайындау үшін әдістемелік көмек көрсетілді, тестідегі

қиындығы жоғары есептердің шешу жолдары аудандық семинарда талқыланды. Білім бөлімінің жоспарына сай жекелеген пәндер:қазақ тілі,тарих, биология пәндері бойынша семинарлар өткізіліп, тәжірибе алмасты, озат тәжірибелер таратылды. Оқу жылы басында ҰБТ-ға дайындайтын, 11 сыныпқа сабақ беретін пән мұғалімдерінің сапалық құрамын сараланды, курстан өтпеген мұғалімдер қысқа мерзімді курстарға жіберілді. Оқу жылы ішінде мектеп түлектерімен ай сайын тест сынағы өтіп мектептер бойынша нәтижесі шығарылып, сараланып отырылды. Нәтиже сол жыл бойғы көрсеткіштен аспады. Сәуір айынан бастап 4 рет тестілеу пункті орналасқан Е.Ағелеуов атындағы орта мектеп базасына тасымалданып түгел байқау сынағы өткізілді. ҰБТ-ға оқушыларды дайындау барысында мектепте ата-аналармен, мектеп түлектерімен психологиялық дайындық жұмыстары әлі де жеткіліксіз жүреді. Ата-аналар балаларына соңғы мектеп бітірер жылы ғана көңіл бөледі, олардың білім сапасы мен таңдаған мамандығына алаңдамайды, таңдау пәнін бірлесіп шешпейді. Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауында «ХХІ ғасырдағы дамыған ел дегеніміз–белсенді, білімді және денсаулығы мықты азаматтар» деген болатын. Білім беру ұйымдарын білікті педагогикалық кадрлармен қамтамасыз ету, олардың мәртебесін көтеру, алаңсыз педагогикалық қызметпен айналысуына жағдай жасау облыс әкімі Б.Салахадинұлының басты назарында. Елбасының тапсырмасына орай облыс, аудан көлемінде барлық салаларда жүйелі іс-шаралар жүзеге асуда. Соның дәлелі–жылма-жыл ауданға келген жас мамандарды пәтермен, біржолғы көтерме сыйақымен қамтамасыз етіп келеді. «Дипломмен ауылға» бағдарламасы аясында жас мұғалімдерге біржолғы көтерме сыйақы беріліп, жеңілдетілген несиемен үй алуға қол жетті. 2014-2015 ауданға келген 3 маманға жеңілдетілген несиемен үй берілді. Аудан мектептерінде қосымша білім беру мекемесімен қоса алғанда 860 мұғалім еңбек етті, олардың 121-і жоғары, 287-і бірінші санатты мұғалімдер. Биылғы аттестаттау кезінде 171 мұғалім санаттарын көтеруге және растауға арыз берді, олардың 86-ы санаттарын қорғады, жоғары санатқа арыз берген 45 мұғалімнің 32-не жоғары санат берілді, 11 мұғалімнің санаты І санатқа түсірілді.Бұдан мұғалімдер сапасының жолға қойылып келе жатқанын байқауға болады. ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаев «Білім беру жүйесін жаңғырту барысында біз үшін келесі ісшараларды жүзеге асырудың маңызы зор. Біріншіден, оқыту үдерісіне қазіргі заманғы әдістемелер мен технологияларды енгізу. Екіншіден, педагогтар құрамының сапасын арттыру» деп атап көрсетті. Сондықтан қол жеткен жетістіктермен қатар оқушы білімінің сапасын

арттырып, шығармашылықпен жұмысты жетілдіріп, дарынды оқушылармен қосымша білім беру ұйымдарының желісін құрып жұмысты пәрменді жүргізу, облыстық, республикалық деңгейде жоғары нәтижеге қол жеткізу–аудан мұғалімдерінің алдында тұрған міндет. Жас ұрпақтың азамат болып қалыптасуы, оның шығармашылықпен дамуының түп тамыры тәрбиеден бастау алып, ол Қазақстанның ертеңі мен еліміздің ұлттық қауіпсіздігі, қоғамның құндылық бағдарлары жайлы сөз қозғағанда тәрбие мәселелері назар аударуды қажет етеді. Білім беру мекемелерінде «Барлық білім беру ұйымдарында оқыту процесінің тәрбиелік құрамдасын күшейту жөніндегі үлгілік кешенді жоспарды бекіту туралы» ҚР Үкіметінің 2012 жылғы 29 маусымдағы №873 қаулысын басшылыққа ала отырып, тәрбие жұмысы жүргізілді. ҚР «Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуын алдын алу туралы» Заңын іске асыру мақсатындағы мектеп оқушылары тарапынан құқық бұзушылық пен қылмысты және қоғамға қарсы әрекеттердің алдын алу және болдырмауды көздеген іс-шаралар жоспар бойынша конференция, пікірсайыс, семинар-тренинг, дөңгелек үстел, «Құқық бұрышы» ұйымдастырылып, сауалнама жүргізілді. Оқушылардың қоғамдық әлеуметтік, танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамыту мақсатында Республикалық қоғамдық бірлестігі «Жас Ұлан» бірыңғай балалар мен жасөспірімдер ұйымы құрылған. Олар әлеуметтік тәжірибелерін байыту және дамыту, әлеуметтік-танымдық бастамаларды жүзеге асыру, мектептің тәрбиелік әлеуетін жүзеге асыру бағыттарында жұмыстар жүргізеді. Қ.Қалыбеков атындағы орта мектебінің базасында «Жас Ұлан» балалар мен жасөспірімдер ұйымы көшбасшыларына арналған аудандық слет ұйымдастырылды. Бүгінгі таңда елімізде өзекті мәселенің бірі болып отырған, бұл діни экстремизм, жасөспірімдерді жат діндерден сақтандыру жұмыстары. Қазақстан Республикасының «Діни сенім бостандығы және діни бірлестіктер туралы» заңының 5-бабының талаптарының сақталуын қатаң бақылауды басшылыққа ала отырып, білім беру мекемелерінде діни экстремизмге қарсы күрес және оның алдын алу бағытында 2014-2015 оқу жылы атқарылатын іс-шаралар жоспары бойынша жанжақты жұмыстар жүргізіп келеді. Аудан мектептерінде діни сауаттылықты арттыру, экстремизм мен радикализм идеяларының алдын алу, оқушылардың бойындағы толеранттылықты, патриоттық рухты қалыптастыру мақсатында «Жат ағымға арбалған адасады», «Діннің жастар психологиясына әсері», «Әлемдік діндердің адамгершілік ұстанымы», «Рухани тәрбие адам мен қоғам дамуының бастауы»

тақырыптарында дөңгелек үстел, пікірталас, кездесу кештері ұйымдастырылды. ҚР Білім және ғылым министрлігінің 2010 жылғы 3 қарашадағы №511 бұйрығымен бекітілген Жалпы білім беретін мектептердің 9 сыныбына арналған «Дінтану негіздері» үлгілік білім беретін оқу бағдарламасы бойынша 17 мектепте «Дінтану негіздері» факультативтік курсы жүргізілуде. Сабақ беретін мұғалімдердің сапалық құрамы зерделеніп, кезең-кезеңімен біліктілік арттыру курстарынан өтті. Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Қазақстан Республикасының құқық қорғау жүйесін одан әрі жаңғыртудың 2014-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру жөніндегі ісшаралар жоспарын бекіту» туралы Қаулысын басшылыққа ала отырып, аудандық ішкі істер бөлімімен жасалған «2014-2015 оқу жылында аудандағы мектеп оқушылары арасында қылмыс пен құқық бұзушылықтың алдын алу, жолын кесу, кәмелетке жасы толмағандар жөніндегі инспекциясымен және жайсыз жанұя арасында бірлесіп атқарылатын іс-шаралардың жоспары» бойынша жұмыстар жүргізілуде 2014-2015 оқу жылдарында мектептерде жасөспірімдер арасындағы құқықтық білім беру топтары, тәртіпсіздікке қарсы күрес кеңесі құрылып, жоспарға сай жұмыс жасады. Оқушылар арасында тәртіпсіздіктің алдын алу мақсатында мектептерде тақырыптық шаралар өтті. Барлық мектептерде «Полицияның жас достары» ерікті жасақшылар тобы құрылды. Мектептерде жасөспірімдер арасындағы құқықтық білім беру топтары,тәртіпсіздікке қарсы күрес кеңесі құрылып, жоспарға сай жұмыс жасалды. Жасөспірімдердің кешкі жүрісін қадағалау мақсатында құқық қызметкерлерімен бірігіп аптаның бейсенбі, жексенбі күндері және мерекелерде кешкі кезекшілік рейді ұйымдастырылды. Балалар мен жасөспірімдердің демалысын тиімді пайдалануына және сауықтырылуы мен демалысы үшін қажетті жағдайлар жасау, жалпы мәдениетін, салауатты өмір салтының дағдыларын қалыптастыру, балалардың денсаулығын нығайтуына, шығармашылық еңбегіне, өздерінің қабілеттерін іске асыруы үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз ету мақсатында аудандық білім бөлімінде «Жазғы кезеңде балалар мен жасөспірімдердің демалысын ұйымдастырудың, сауықтыру және жұмыспен қамтудың іс-шаралар жоспары» жасақталды. Есбол орта мектебінің базасында «Балаларды сауықтыру демалысын және жұмыспен қамтылуы жүйесін дамыту» тақырыбында директордың тәрбие жұмыстары жөніндегі орынбасарларына семинар ұйымдастырылды. Оған саз пәні мұғалімдері, лагерь жетекшілері, медбикелер қатысты. Семинар аясында «Сауықтыру және демалыс лагерлерінде ұйымдастырылатын мәдени

көпшілік шаралар», «Сауықтыру лагерін ұйымдастырудың тиімді тәсілдері», «Демалыс педагогикасы: мәселелері және даму перспективалары», «Мектеп оқушыларының денсаулығы мен өмірлеріне қауіп келтіруші жағдайлардың алдын алу жолдары», «Жазғы тынығу, сауықтыру лагерлеріне қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар» тақырыптарында баяндамалар тыңдалып, талқыланды. Семинар жұмысына аудандық тұтынушылардың құқықтарын қорғау басқармасының жетекші маманы С.Қабазова, аудандық төтенше жағдайлар бөлімінің аға инженері Р.Жақсылықұлы, Судан құтқару станциясының басшысы Б.Қыдыров қатысты. 2015 жылдың жаз мезгілінде «Арай» демалыс лагерінде маусым айынан бастап әр кезеңінде 120 баладан, 4 кезеңде барлығы 480 бала 13 күннен демалады. Олар күніне 410 теңгенің тамағын ішеді. Демалатын балалардың тамағына 2558,4 мың теңге қаражат қарастырылды. Барлық мектепте информатика, тілдер (ағылшын,орыс,қазақ) бағытындағы салалық, З.Ещанова атындағы саз мектебінің жанынан өнер бағытындағы лагерлер 1 маусымнан бастап ұйымдастырылып, оған барлығы 1551 бала тартылды, балаларға 6 күнде 70 теңгенің тамағын беру үшін 641,5 мың теңге қаражат қарастырылды. Сонымен қатар бастауыш сыныптарда оқитын 1476 бала 12 мектеп жанындағы тамақтандырусыз лагерьлерге қамтылады. Қ.Қарашаұлы атындағы Сарайшық орта мектебі жанындағы «Таңшолпан» жазғы демалыс лагерінде 4 кезекте 100 бала демалды. Балалардың тамағына 533 мың теңге қаражат қарастырылды. Алға, Ақтоғай, Алмалы орта мектептерінде сөзсайыс лагерлері жұмыс жасап, оған 132 бала тартылуда. Санаторий үлгідегі сауықтыру лагерлерінде Чкаловтағы «Айгөлекте»-80, Таңдайдағы «Балдауренде»-75, Есболдағы «Балаусада» -100 бала, барлығы 12 күннен 255 бала сауықтырылды. мың теңге Балалардың тамағы үшін 1 468,8 қаралды. 5-16 маусым аралығында 64 бала Оралдағы «Евразия» сауықтыру-туристік лагерінде демалды. Оның 38-і міндетті оқу қорынан бөлінген 1 326,0 мың теңге қаражат есебінен төленді. Олар–жетім, жартылай жетім, көп балалы, аз қамтылған отбасы балалары.Сонымен қатар Оңтүстік Қазақстан облысындағы «Машат-Арасан» лагерінің 2-14 шілде аралығындағы ІІ-кезеңіне жалпыға міндетті оқу қорының есебінен 3759,0 мың теңге бөлініп, әр мектептен 2 оқушыдан барлығы 34 бала демалды. Железноводскідегі «Қазақстан геологы» пансионатына шілде-тамыз айларында жетім, жартылай жетім,аз қамтылған, көп балалы отбасылары, ата-анасы Ауған соғысының ардагері, Чернобыльдік апатқа қатысқандардың 134 баласы, ал Италиядағы «Чезенатико» лагеріне 6-7

сыныптарында оқитын жетім, жартылай жетім, аз қамтылған отбасының 4 баласы шілде айында демалуға жіберілді. Ақмола облысы, Бурабай ауданы, Қатаркөл селосы, «Звездный» балаларды сауықтыру орталығында 24 шілде–2 тамыз аралығындағы 5-кезеңіне 50 бала демалды. Талдыкөл орта мектебінде оқитын 2 оқушы НГДУ «Қайнар» мекемесінің жолдамасымен тамыз айында Түркиядағы «Банана клаб» лагерінде, ал 208 бала ата-аналарының демеушілігімен басқа қалалардағы "Марал сай", "Дискавери", "Тау самал", "Эдельвейс", "Тау-Тұран" тағы да басқа лагерьлерде демалды. Қорыта айтқанда 1-10 сыныптарда барлығы 5045 оқушы білім алса,оның 4988-і сауықтыру және демалыспен қамтылды, қамтылуы–98,8%(ө.ж. 96,6%). Елімізде балалардың өмір сапасын қамтамасыз етудің қажетті құқықтық базасы құрылған. Балалардың өмір сүруі мен тәрбиелену құқығын іске асыру бойынша жүйелі жұмыс жүргізіледі. Оқу жылы ішінде «Мектепке жол» акциясы, аудан әкімінің «Қайырымдылық шыршасы», жылына 2 рет «Қамқорлық» айлығы өтеді. «Қамқорлық» айлығы кезінде көпбалалы, аз қамтылған отбасының балалары киіммен, оқу құралдарымен қамтамасыз етіледі. «Мектепке жол» акциясы кезінде жетім, мүмкіндігі шектелген және патронаттық тәрбиедегі, аз қамтылған отбасы балалары мен көпбалалы жанұяның балаларына міндетті оқу қорынан мектеп формасы мен оқу құралдарына 14468,0 мың (ө.ж.15098,0) теңге, тамаққа 3740,0 мың бөлінді. Балалардың білім алу құқығын іске асыру денсаулығын нығайту, толыққанды білім беру мақсатында мектептерде тамақтандыру мен оқушыларды тасымалдау ұйымдастырылған. Сапалы мектептік білімге қол жеткізуді қамтамасыз ету мәселесін шешу жолының бірі оқушыларды білім беру ұйымдарына қауіпсіз тасымалдауды ұйымдастыру болып табылады, бұл бағытта ескі Сарайшық елді мекенінен 99 бала Қ.Қарашаұлы орта мектебіне, «Шұғыла» мөлтек ауданынан 103 бала Е.Ағелеуов орта мектебіне Алмалы селолық округіне қарасты саяжайдан 17 бала Алмалы орта мектебіне, Бала Ораз елді мекенінен 13 бала Қ.Қалыбеков мектебіне тасымалданады. Аудандағы 17 мектептің 13-де автокөлік бар, тозығы жеткен 8 авто- көліктің 5-уі өткен жылы ауыстырылып, 5 мектепке жаңа автокөлік алынып берілді. Мектептік тамақтануды ұйымдастыру балалардың денсаулығын және барынша тиімді оқытуға қабілеттілігін жақсартудың маңызды шарты болып табылады. ҚР Үкіметінің 2012 жылғы 31 тамыздағы №1119 санды Қаулысымен бекітілген «Жалпы білім беретін мектептерде білім алушылар мен

тәрбиеленушілердің жекелеген санаттарына тегін тамақтандыруды ұсыну туралы» мемлекеттік қызмет стандартына сәйкес ауданның білім беру ұйымдарында оқушыларды сапалы және толыққанды ыстық тамақпен қамту жолға қойылды. Атырау облысы әкімдігі жанындағы Кәмелетке толмағандардың істері және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі комиссиясының 2015 жылға арналған жұмыс жоспарына сәйкес, мектеп оқушыларын ыстық тамақпен қамту бағытында ағымдағы жылға арналған іс-шара жоспары жасақталып, ыстық тамақпен қамтамасыз етуді ұйымдастыру комиссиясы құрылды. Жұмыстардың жүзеге асырылуын қамтамасыз ету жөніндегі жауапты мамандар бұйрықпен бекітілді. Аз қамтылған отбасы балаларының тізімі селолық округ әкімдерінің келісімімен бекітіліп, нақтыланды. 2014 жылдың ақпан айынан бастап бір оқушы үшін тағам құны 149 теңге болып келсе, 2015 жылдың сәуір айынан бастап аталған тағам құны 185 мөлшерінде қамтамасыз етілді және әрбір оқушыға ешкі сүті мен бал беріле бастады. Ауданда білім беру ұйымдарын жаңа 20142015 оқу жылына уақытылы және сапалы дайындық жұмыстары аудан әкімінің қысқы дайындыққа байланысты Қаулысына сәйкес, білім бөлімінде іс-шара жоспары жасалды. Аудан мектептерінің жай жөндеу жұмыстары үшін 4041,0 мың теңге қаржы бөлініп, игерілді, жөндеу жұмыстары аяқталды. О.Шонаев орта мектебіне күрделі жөндеу жұмыстары жүруде. Күрделі жөндеу жүрген мектептерге парта, шкаф,тақталар, мұғалімдерге арналған стол отырғышымен алынып беріледі. Алға орта мектебіне 1310,0 мың теңгеге, Таңдай орта мектебіне 2 млн теңгеге өрт дабылқаққышы қондырылды. Талдыкөл орта мектебіне токарь станогын алуға 250 мың теңге, Алмалы орта мектебінің асханасына ыдыс-аяқ алуға 150 мың теңге бөлінді. Сарытоғайдағы «Арай» лагеріне жазғы су құбырына 332 мың теңге, Е.Ағелеуов атындағы орта мектепке қысқы су құбырын жүргізуге 391 мың теңге бөлініп, жөндеу жұмыстары жүргізілді. Халықтың бәсекеге қабілеттілігін арттыруды, экономиканың тұрақты дамуы үшін білім беру сапасы мен қолжетімділігін қамтамасыз ету арқылы адами капиталды дамытуды көздейтін біздің барлық стратегиялық бағдарымыз Білім беруді дамыту бағдарламасында белгіленген. Сондықтан бәрімізге ортақ мақсат–еліміз бен халқымыздың жарқын болашағына бағытталған сапалы білімді, ұлтжанды рухты, тәрбиелі ұрпақ өсіруді қамтамасыз ету. Айқын мақсатқа жету жолында алда жүгі ауыр міндеттер, әлі де ауқымды атқарылатын істер тұр. Облыстың барлық педагогтарына осы жолдағы еңбектеріне табыс, жұмыстарына шығармашылық шабыт тілеймін!

БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНІҢ МАҢЫЗДЫ АЙҒАҒЫ- ЖАҢАША КӨЗҚАРАСТАР Гилаев М.Г. Атырау облысы Құрманғазы аудандық білім бөлім басшысы

Күрделі мәселелердің, қойылатын талап пен міндеттердің оң шешім табуы, жетістіктерге қол жеткізу, құрметті де абыройлы педагог мамандық иелері яғни ұстаздардың ерен еңбегінің нәтижесі екені баршамызға аян. Елбасымыз қай Жолдауында болмасын, ең негізгі фактор ретінде адам өміріне, оның денсаулығына, білім алуына, әлеуметтік қолдауға ие болуына баса назар аударып келеді. Осы орайда 2011-2020 жылдарға арналған білім беруді дамыту бағдарламасында білім саласы жүйесін жаңғырту жан-жақты қарастырған. Жаңа оқу жылының маңызды міндеттерінің бірібәсекеге қабілетті, білімді меңгерген, ой-өрісі дамыған ғана емес, жоғары азаматтық және адамгершілік ұстанымы, отансүйгіштік сезімі мен әлеуметтік жауапкершілігі қалыптасқан зияткер ұлтты қалыптастыру болып табылады. Аудандық білім бөлімінің қызметі ҚР «Білім туралы» Заңы мен басқа да салаға қатысты заңнамалардың және ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан-2050:қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» стратегиясының, Президент Н.Ә.Назарбаевтың «Нұрлы жолболашаққа бастар жол» Жолдауының, Елбасының «Тәуелсіздік толғауы» еңбегінің басым бағыттарын жүзеге асыруда алға қойған міндеттер мен мақсаттарды қамтамасыз етуге, 12 жылдық жалпы білім беруге көшуге дайындықты жалғастыруға және білім сапасын арттыруға бағытталды. Олай болса ежелден білімі мен тәрбиесі, ұлттық дәстүрі қалыптасқан, дарындылар мен таланттар елі аталған біздің Құрманғазы өңірі білім мен тәрбиенің мазмұнының сапасын арттыру арқылы жас ұрпақтың ұшқыр ой, жігер, саналықпен өз дамуында жыл санап елеулі жетістіктерге қол жеткізуде. Бұл аудан ұстаздарының ізденісті еңбегінің жаңашылдығы мен шығармашылық қызметінің жемісі. Қазіргі заманға сай жас өркенді білімді, тәрбиелі, мәдениетті, ұлтын сүйетін, жаңа өмірге икемді етіп өсіруге білім беру саласындағы оқыту мен тәрбиелеудің озық технологияларын меңгерген әр мұғалім мен балабақшадағы педагог қызметкердің міндеті. Ауданда 2015 жылдың 1 тамызына 20 мектепке дейін ұйым жұмыс жасайды, оның ішінде 20 балалар бақшасы, 1 санаториилік типтегі бала бақша,24 мектеп жанында 24 шағын орталықтар ( өткен жылы-барлығы – МДҰ) , мұндағы балабақшалардағы

бала саны-1329, мектеп жанындағы шағын орталықтағы бала саны -754 ) балалардың жалпы саны–3119 (өткен жылы- 3003 бала). Еліміздегі білім мен тәрбие беру бағытындағы мемлекеттің негізгі саясатының бірі білім беру ошақтарын қазіргі заманға сәйкестендіру десек, ауданның 22 мектеп пен 12 балабақшасы типтік үлгідегі ғимараттарда, 14 мектеп пен 8 балабақша, 2 музыка мектебі ыңғайластырылған ғимараттарда орналасқан. Мектептерде 12 спорт зал және ауданда мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру мекемелеріне сұраныс көп болуда. Ганюшкин, Ақкөл селоларына балабақша салу жұмысы жоспарлануда. Ганюшкин ауылдық округіне қарасты РТС елді–мекенінде 280 орындық балабақшаның құрылысы басталып, жұмыс жүруде. Ауданда оқушылардың білім алуына, тәрбиеленуіне толық жағдай жасалған. 2014-2015 оқу жылының қорытындысы бойынша 1-4 сыныпта 3681 оқушы, 5-9 сыныпта 4204 оқушы, 10-11 сыныпта 1232 оқушы, барлығы 9117 оқушы аяқтады. Оқу озаттары 1-4 сыныптарда 866 оқушы, 5-9 сыныптарда 571 оқушы,10-11 сыныптарда 87 оқушы, барлығы 1522 оқушы болып, өткен оқу жылымен салыстырғанда +12-ге артты. Оқу екпінділері 1-4 сыныптарда 1338 оқушы, 5-9 сыныптарда 1397 оқушы, 10-11 сыныптарда 440 оқушы, барлығы 3175 оқушы болып, өткен оқу жылымен салыстырғанда +3 бірлікке артты. 2014-2015 оқу жылының қорытындысымен аудан бойынша білім сапасы-51,6%, 2013-2014 оқу жылымен салыстырғанда +0,4-ке артты. Аудан мектептерінде жеке пәндерді тереңдетіп оқыту 13 мектепте 44 сыныпта 728 оқушы білім алды, сапа көрсеткіші 64,4% болды. Абай атындағы орта мектебінде 12 жылдық білім беруге дайындық бағытында 10-11 сыныпта 43 оқушы эксперименттік сыныптарда оқиды, білім сапасы 53,4% болды. 201516 оқу жылын 26 орта мектеп, 5 негізгі мектеп, 5 бастауыш мектепте, барлығы 36 мектепте 9475 білім алушы жұмыстарын жалғастырады. 36 мектептің 1уі орыс тілінде, 7-уі аралас тілде, 28-і қазақ тілінде оқытылады.Ауданда 1 кешкі мектеп жұмыс жасайды. Бүгінгі қоғам –үздіксіз өзгеріс үстіндегі қоғам. Қазақстандық білім беру жүйесінің алдында тұрған басты міндеттерінің бірі–оқушылардың білім сапасын арттыру. 2015 жылы оқушылардың білім сапасын бағалау мақсатында тәуелсіз сырттай бақылау-оқу жетістіктерін сырттай бағалау өткізілді. Аудан бойынша ОЖСБ-ға 9 мектептің 9 сынып оқушылары

(233 оқушы) қатысса, қорытындысында орташа балл 30,4 құрады (облыста-28,7 балл). Сүйіндік (42,0), Құрманғазы (39,2) орта мектептері аудан, облыс көрсеткішінен жоғары болса, Гагарин (24,2), Әуезов (24,9), Имашов (26,5), Нұржау (26,2) орта мектептерінің көрсеткіштері аудан, облыс көрсеткішінен төмен болды. 2014-2015 оқу жылында мектеп бітірген 643 оқушының 379-ы ҰБТ қатысуға өтініш берді. Оның 310-ы қазақ сыныбынан, 69-ы орыс сыныбынан. 6 маусым күні өткен тестілеу сынағына Нұржау орта мектебінен 1 оқушы тестілеу сынағына қатысқан жоқ. 3 оқушы республикалық конкурс жүлдегері болғандықтан министрлік бұйрығы бойынша тестілеуден босатылды. 265 оқушы мектепте мемлекеттік емтихан тапсырды.Мектеп бітірушілердің ҰБТ-ға қатысы 58,9 пайыз құрады. Өткен оқу жылымен салыстырғанда -8,8 пайыз болды. Гоголь (25,8%), Сүйіндік (27,6), ГШИ (11,1) мектебінің ҰБТ-ға қатыс көрсеткіші өте төмен болды. Ұлттық бірыңғай тестілеудің қорытындысымен аудан бойынша орта ұпай 57,6 болды, бұл өткен 2014 жылмен салыстырғанда -13,2- ге кем. Ауданда 27 «Алтын белгіге» үміткерлер ҰБТ- ға қатысып, оның 2-і (7,4%) өздерінің «5» бағаларын растады. Олар Әуезов орта мектебінен Жұмашова Әселхан (112 балл), Ломоносов орта мектебінен Елтаева Аякоз (112 балл). ҰБТ 8 үздік аттестатқа үміткер қатысты, олар өз бағаларын растамады. Мектеп ұжымының басты мақсаты– педагогикалық ұжым мүшелерін әдістемелік тәжірибе мен кәсіптік шеберлікке баулу, оқу– тәрбие жұмысының сапасын арттыру және жеке тұлғаны жан жақты дамыту болып табылады. Аудан бойынша жыл сайын оқушылардың ғылыми шығармашылық мүмкіндіктерін қалыптастыру, ғылымға деген қызығушылықтарын дамыту мақсатында атқарылған жұмыстар нәтижесінде жаңа серпілістер байқалды. Оған дәлел, жалпы білім беретін пәндер бойынша мектеп оқушыларының Республикалық олимпиадасының ІІ аудандық кезеңі 2014 жылдың 11-12 желтоқсан күндері өткізілді, оған 37 мектептен 816 оқушы қатысып, 1 орынды 46 оқушы, 2-ші орынды 85 оқушы, 3-ші орынды 132 оқушы, барлығы 282 оқушы жүлделі орындарға ие болды. 39 оқушы Республикалық олимпиаданың облыстық кезеңіне жолдама алды. Республикалық олимпиаданың бойынша ІІІ облыстық кезеңіне қатысқан 39 оқушының 2-уі 1 орын, 3-уі 2 орын, 7-уі 3 орынға ие болды. Наурыз айында Атырау қаласында өткен Республикалық олимпиаданың IV кезеңінде қазақ тілі пәні бойынша Еңбекші орта мектебінің 10 сынып оқушысы Жетекова Гүлсезім, орыс тілі пәні бойынша Крупская орта мектебінің 11 сынып оқушысы Қабдолхамитова Данагүл III орынға ие болып, жоғары оқу орнына түсуге білім грантын жеңіп алды. Ауданымыздың жас шәкірттері облыстық, республикалық, халықаралық ғылыми-практикалық

конференция, Қ.Бітібаева атындағы және «Жарқын болашақ» атты республикалық қазақ тілі пәндік олимпиадасында, халықаралық интелектуалдық марафондарда, Махамбет, Абай-Шәкәрім, Мұқағали оқуларында, өнер, спорт саласы байқауларында белсенділік танытып, өз білімдерін жоғары деңгейде көрсетіп келеді. «Золотое Руно» интеллектуалдық марафонына 14 мектептен 144 оқушы, «Кенгуру-лингвист» марафонына 91 оқушы, «Кенгуру-математика» марафонына 231 оқушы, барлығы 1145 оқушы қатысып, 183 жүлделі орындарды иеленді. «Ақбота» интеллектуалдық марафонында жоғары ұпай жинап, білімімен жоғары жетістікке жеткен Д.Нұрпейісова атындағы орта мектебінің 9 сынып оқушысы Габдыжанова Марал Корей еліне сауықтыру лагеріне барып, демалып қайтты. Оқушыларды ғылыми ізденіске, шығармашылыққа жетелейтін жұмыстардың бірі ғылыми жобалар сайысы жылда дәстүрлі түрде өткізіліп отырады. 2014-2015 оқу жылында 1-7 сынып оқушылары арасында өткізілетін «Зерде» ғылыми жобалар сайысының аудандық кезеңіне 64 оқушы қатысып, 39 оқушы жүлдегер атанса, 8-11 сыныптар арасындағы ғылыми жобалар сайысына 93 оқушы қатысып, 62 жүлделі орындар берілді. «Зерде» тобы бойынша облыстық байқауға жолдама алған 11 оқушының 6-уы жүлдегер атанса, Бегалиев орта мектебінің 4 сынып оқушысы Ғалымғали Шахназар Шучье қаласында өткен Республикалық сайыста 2-ші орынды иеленді. 8-11 сыныптар бойынша облыстық ғылыми жобалар жарысына қатысқан 14 оқушының 8-і жүлделі орынмен, 3-і грамотамен марапатталса, Ломоносов орта мектебінің 11 сынып оқушысы Галымжанова Айдана Алматы қаласында өткен республикалық жарыста 2-ші орынды және білім гранты сертификатын жеңіп алды. 2012-2013 оқу жылынан бастап білім беру ұйымдарын мемлекеттік аттестаттаудан өткізу облыстық білім саласындағы бақылау департаментінің құзырына берілді. 2014-2015 оқу жылында аудан бойынша аттестаттаудан Мұқанов, Ломоносов, Бегалиев, Момышұлы орта мектептері мен «Ақтолқын» бала бақшалары мемлекеттік аттестаттаудан өткізілді. Тәрбие және білім беру мекемелері қоғам болашағын тәрбиелеуге, жан-жақты білім беруге және баланың өмірі мен болашағына қатысты барлық келеңсіздіктердің алдын алуға міндетті. Бала тәрбиесі–қоғамдық жауапты іс. Бала тәрбиесі мәселесіне қоғам болып араласпаса, кешенді, мазмұнды іс-әрекеттер талап деңгейінде атқарылмаса нәтижелі жұмыс болмайды. Бұл бағытта ауданымызда қосымша білім берумен қамту бойынша биылғы оқу жылында 678 оқушымен қамтылып, 7,9 пайызды қамтып отыр. Мұғалімнің кәсіби орындаушылық, педагогикалық әдістемелік тұрғыдан саралайтын жұмысының нәтижесі оқушылардың түрлі байқау сайыстарға

қатысы. Өнерлі оқушының табиғи дарындылығын ұштау мақсатында бір топ дарынды шәкірттеріміз облыстық, республикалық деңгейде ұйымдастырылған сайыстарға қатысып, жақсы көрсеткіштерге қол жеткізді. Осы мақсатты жүзеге асыруда аудан мектептері Атырау облысының мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру, жалпы орта, кәсіптік техникалық білім беру ұйымдарында 2014–2016 жылдарға арналған «Ұлт мұрасы» тәрбие жұмыстарының аймақтық кешенді бағдарламасы негізінде жұмыс жасады. Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасы саясатының басты бағыттарының бірі-өскелең ұрпақтың үйлесімді қалыптасуына бағытталған құқықтық базаны әрі қарай дамыту мен нығайту, балалар мүддесі мен құқықтарының жан-жақты қорғалуын жетілдіру болып табылады. Осы қағиданы жүзеге асыру мақсатында жасөспірімдерге қарсы жасалған қылмыстар және құқық бұзушылықтардың алдын-алуға бағытталған мектептердегі профилактикалық шараларды жандандыру үшін білім бөлімі бойынша ҚР «Тұрмыстық зорлық-зомбылық туралы» Заңының талаптарын жүзеге асыру мақсатында және ҚР «Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалауынсыз және панасыз қалуын алдын алу туралы» Заңын іске асыру мақсатындағы мектеп оқушылары тарапынан құқық бұзушылық пен қылмысты және қоғамға қарсы әрекеттердің алдын алу және болдырмауды көздеген іс-шаралардың жоспарлары жасалды. 2014-2015 оқу жылында ауданның жалпы білім беретін мектептерінде 30 оқушы инклюзивті білім алды, жалпы білім беретін орта мектептердегі арнаулы сыныптарда 56 оқушы оқыды, 37 оқушы үйден оқытылды және 47 оқушы қорытындығы сәйкес денсаулығына байланысты оқымады. Құрманғазы аудандық білім бөлімі бойынша 2014 жылы 9 бала қамқорлыққа алынды, қамқорлықтағы 1 бала анасына қайтарылып берілді, 9 бала асырап алынды. 7 отбасы бала асырап алуға үміткерлердің есебінің санында болды. 2014 жылы желтоқсан айында жетім және атаанасының қамқорлығынсыз қалған бала саны 73 бала болды. Күні бүгін аудан бойынша жетім және атаанасының қамқорлығынсыз қалған балалар саны- 77. Қазіргі таңда қорғаншылықтағы (қамқорлықтағы) 71 балаға жәрдемақы тағайындалып уақытында төленіп отыр. Осы санаттағы балалаларды үй кезегіне қою жұмыстары қатаң бақылауға алынып, 77 баланың, үй кезегіне 65 бала есепке қойылды, 2 баланың атында үйлерінің құжаттары бар. Ауданның 36 мектебі бойынша 1-10 сынып аралығында 8474 оқушы бар, аудан бойынша мектептер жанынан 34 мектепте тамақтандыратын лагерьде 1900 бала қамтылды. 12 күндік күндізгі тамақпен лагерге бір күнге бір балаға орташа есеппен 140-200 теңге көлемінде

қаралған болатын. Мектеп жанындағы тамақпен күндізгі лагерге аз қамтылған және көп балалы отбасының балалары тартылып, ұйымдастырылды. Биылғы жылға қаралған қаражат 6 млн 600 мың теңге. Білім мен тәрбие беру сапасын арттыруда ақпараттандыруды дамытудың орны ерекше екені 2011-2020 жылдарға арналған ҚР білім беруді дамыту бағдарламасында атап көрсетілген. Сабақ беру әдістемелерін жетілдіруді, қашықтан оқытуды қоса алғанда, электронды оқыту жүйесін дамытуды қамтамасыз ету, сондай-ақ өңірлік мектеп орталықтарын құру бағытында аудан бойынша 36 мектептің 34-і интернет желісіне, оның ішінде 22 мектеп кең жолақты интернет (Мбит/сек) желісіне, 7 мектеп спутниктік интернет желісіне қосылған. 22 мектеп он-лайн режиміндегі сабақтарға қосылуға мүмкіндік алып, аудан мектептерінде күні бүгінде он-лайн режиміндегі сабақтар өткізу тәжірибеге енгізілген. Еліміздегі әлеуметтік–экономикалық жаңару облыстың білім беру жүйесіне оң әсерін тигізіп отырғанын айтпайға болмайды. Басымды бағыттар бюджеттік қаржыландыруда, жыл сайын қаржының көбеюі білім берудің барлық деңгейі мен бағыттарына қолжетімділігін және сапасын артыру үшін жағдай жасауға мүмкіндік береді. Нақтыланған бюджетпен қоса есептегенде білім беруді қаржыландыру көлемі 3 млрд 7 млн 976 мың теңгені құрады. 2014 жылмен салыстырғанда бюджеттің жалпы сомасы 126,8 млн. теңгеге өскен. Бұл аудандық білім беру ұйымдарының құрылымын және желісін дамытуға, оларға күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік берді. ҚР 2015 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарына және білім беру нысандарын күрделі жөндеуден өткізу мақсатында «Жұмыспен қамту2020 жол картасы» бағдарламасының 1-ші бағыты «Инфрақұрылымды және тұрғын-үй коммуналдық шаруашылықты дамыту есебінен жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету» бағдарламасымен 1 мектеп, 7 балабақшаға республикалық және жергілікті трансферттер арқылы жалпы құрылыс құрылыс жұмыстарына күрделі жөндеу жұмыстары жүріп жатыр. Қоғам ұстаз беделіне талап қоя отырып, оның мазмұнына ықпал етеді. Олай болса Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы білім саласын дамыту үнемі айрықша көңіл бөліп, ерекше қамқорлық жасауда. Жыл өткен сайын жақсарып, ауыл мектептерінің материалдық базасы нығая түсуде. Тәуелсіз еліміздің бастау жолы, шығар биігіболашақ ұрпақтың білім мен біліктілігіне, ұстаздардың нәтижелі еңбегіне тікелей байланысты. Тәрбие үш нәрсені қажет етеді-ол имандылық, білім, тәжірибе екенін ескере отырып қиын да қызықты жұмысымызда Тәуелсіз еліміздің жарқын ертеңі үшін Рухы биік, саналы, білімді азаматтар тәрбиелей берейік!

БІЛІМ БЕРУДІҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ СТРАТЕГИЯСЫН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ Алпанов Қ. Атырау облысы Қызылқоға аудандық білім бөлімінің бас маманы

Ендi санаулы күндерден соң жаңа оқу жылы басталмақ. «Әр iстiң өз iргетасы бар» дегендей, әр жаңа оқу жылының өз жоспар-жобасы болуы заңдылық. Сөз жоқ, егер мұғалім өз бойындағы жақсы қасиеттер мен шәкірттеріне деген сүйіспеншілікті біріктіре алса, ол- кемел ұстаз. Біз осы бір қарапайым қағиданы қай кезде де жадымыздан шығармауымыз қажет. Педагог маманнан ең алдымен терең және жан-жақты ғылыми білімді болуы, өз мамандығының шебері, ізгілік, адамгершілік қасиеттерін бойына сіңірген, қоғамның белсенді қайраткері болуы талап етіледі. Егеменді елімізді өркениетке бастар жолдың бастауы–мектеп десек, мектептің басты тұлғасы, мектептің жүрегі–мұғалім. Мұғалімі қандай болса– шәкірті де сондай болмақ. Олай болса, қазіргі таңда мектепке білімді, Ахмет пен Мағжанның педагогикасынан сусындаған, жаңа оқу әдістемелері мен технологияларынан хабардар, шәкіртін бәсекелестік кеңістігіне шығара алатын білікті мамандар қажет. Ендеше, жаһандану дәстүріне әлемдік көштің алдыңғы қатарынан көріну, дамыған елдер мен иық тірестіре білім мен тәрбиені дамытуға барлық күш-жігерімізді жұмсауымыз қажет. Бұл ұрпақ тәрбиелеудегі үш тағанды тұғырының іргесі берік болса, нұр үстіне-нұр болар еді. Ол-Мектеп, Ұстаз, Ата-ананың бірлігі. Осы үш тармақтың алға қойған мақсаты бір арнада тоғысқан сәтте ісіміз баянды болмақ. Бұл ежелден келе жатқан қағида. Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың кемел саясатын жүзеге асыруда Қызылқоға ауданы ұстаздарының ерен еңбектері ұшан теңіз. Облыс әкімдігінің 2010 жылғы 30 қыркүйектегі №235 қаулысы негізінде, аудан әкімдігінің 2010 жылғы 15 желтоқсандағы №230-а «Балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамтамасыз ету жөніндегі 2010-2014 жылдарға арналған «Балапан» бағдарламасын іске асыруда Қызылқоға ауданының іс-шаралар жоспары туралы» қаулысы қабылданып, аудан бойынша 1-6 жас аралығында 2812 бала болса, олардың 1738-і мектепке дейінгі ұйымдармен қамтылып отыр. Қамтылу пайызы 71,7 пайызды, оның ішінде 3-6 жас аралығындағы балаларды қамту 100 пайыз және 5-6 жас балаларды мектепалды даярлықпен қамту 100 пайызды көрсеткішке жетіп отыр. Аудан бойынша 12 орта, 1 мектеп-гимназия, 4 бастауыш мектеп, жұмыс жасайды. 2014-2015 оқу жылында 1-4 сыныптарда–2350 оқушы, 138 сынып комплектісі, 5-9 сыныптарда-2796 оқушы, 156 сынып комплектісі, 10-11 сыныптарда 686 оқушы, 55 сынып комплектісі, барлығы 5831 оқушы, 349 сынып комплектісімен аяқтады. Мектеп алды даярлық

сыныптарында 607 оқушы, 35 сынып комплектісі болды. Аудан бойынша 8 гимназия типтес сыныптарында 88 оқушы білім алды. Мектептер жанындағы интернаттар саны–5 (Ш.Еркінов, Жаңашаруа, Қаракөл,№9, Мұқыр), олардағы тәрбиеленушілер саны – 139 оқушы болды. Сонымен бірге психикалық дамуы тежелген балаларға арналған 2 сыныпта 16 оқушы білім алды. 2014-2015 оқу жылында озат оқушылар саны– 1070, оқу екпінділері 1735 оқушы болып, жалпы аудан бойынша білім сапасы 48% болды. Үлгерім көрсеткіші-100%. 2014-2015 оқу жылында 9 сыныптар бойынша 32 оқушы үздік куәлікке ие болды. Білім беру ұйымдарында 938 педагог бар. Оның 823-і жоғары білімді, 22-і аяқталмаған жоғары, 93-і арнаулы орта білімділер. Санаттары бойынша жоғары санаттылар саны–123, бірінші санаттылар355, екінші санаттылар саны – 252, санаты жоқтары – 208, яғни жоғары және І-ші санатты мұғалімдердің үлесі аудан мұғалімдерінің 51 пайызын құрайды. Жаңа 2015-2016 оқу жылына І санатты қорғағаны 66 мұғалім болса, жаңадан І санатқа өткендері–53 мұғалім болды. 2014-2015 оқу жылында «Орта білім беру ұйымдарында білім алушыларды тамақтандыруды ұйымдастыру» ҚР Үкіметінің 2014 жылғы 3 наурыздағы бекітілген № 172 қаулысына сай Қызылқоға ауданындағы 13 орта білім беру ұйымдарында ыстық тамақ беруді ұйымдастыру конкурсының қорытындысы бойынша биылғы оқу жылында 1-4 сыныпта 2231,5-11 сыныпта әлеуметтік жағдайына байланысты (округ берген анықтама бойынша) 540 оқушы, яғни барлығы 2771 оқушы ыстық тамақпен қамтылса, 4 бастауыш мектептің 114 оқушысы құрғақ тамақпен қамтылды. 2943 оқушы буфеттен ақылы тамақтанды. Барлық мектептерде ыстық тамақ уақытылы және сапалы берілді. Облыстық білім басқармасының 2014 жылғы 4 желтоқсандағы №408 бұйрығына сай облыстық ғылыми пәндер олимпиадасына аудан мектептерінен облыстық ғылыми пәндер олимпиадасына 34 оқушы іріктеліп қатысып, 6 оқушы ІІ орын, 19 оқушы ІІІ орынды иеленсе, 2 оқушы республикалық ғылыми пәндер олимпиадасына жолдама алып, қатынасты. Байқоңыр қаласында өткен халықаралық ғылыми жобалар байқауына Х.Досмұхамедұлы атындағы орта мектебінің 11 сынып оқушысы А.Қайырбекқызы қатынасып, жүлделі ІІІ-ші орынды иеленіп, білім грантын жеңіп алды. 2014-2015 оқу жылының аяғында 345 оқушы мектеп бітіріп, оның 254 тестіге қатынасты, қатыс аудан бойынша 73,6 болып өткен жылмен

салыстырғанда 2 пайызға жоғары болды. Алтын белгіге үміткер №9 орта мектебінің оқушысы екі пәннен, орыс тілінен 3 балл, Қазақстан тарихынан 1 балл жетпей, бағасын қорғай алмады. Конкурстық балды 133 оқушы жинады, бұл өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 11 оқушыға артық. Ертеңгі күннің еншісі–бүгінгі ұрпақтың білімі мен тәрбиесіне төгілген тердің өлшемімен таразыланады. Бұл ретте, барлық үміт–ұстаз бойындағы міндетте. Ұстаз– ұлағатты атау. Алтын ұя мектептің жаны да, ары да–мұғалім. Өнегелі ұстаздан өрелі шәкірт шығатыны белгілі. Себебі ұстаз

қаншалықты қабілетті болса, оқушы да соншалықты талапты болмақ. Ұрпақтың жұлдызын жағып, мәртебесін биіктететін де, тағылымын қалыптастырып, танымын кеңейтетін де осы ұстаным. Атырау облысының барша ұстаздар қауымын Қызылқоға аудандық білім бөлімінің атынан құттықтай отырып, жаңа оқу жылын қуанышпен қарсы алып, шығармашылық табыстарға жету берулеріне тілектеспін.

ОҚЫТУ МЕН ТӘРБИЕЛЕУДЕГІ БАСЫМ БАҒЫТТАР Ермагамбетов Е.Қ. Атырау облысы Мақат аудандық білім беру бөлімінің басшысы

Елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл педагогика теориясы мен оқутәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр: білім беру парадигмасы өзгерді, білім берудің жаңа мазмұны өмірімізге енуде. Елбасы Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан-2050» стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында замануи білім беруді басты мақсат ете отырып, білім беру әдістемелерін жаңғырту, инновациялық зерттеулерді дамытудың жаңа саясаты сынды басты мәселелерді негізгі міндет етіп қояды. Ауданның білім беру саласында 9 балабақша, 17 мектепке дейінгі шағын орталық, 7 орта білім беретін мектеп, 1 бастауыш мектеп, 1 мектеп-балабақша кешені 1 арнайы орта кәсіптік білім беру ұйымы, 2 өнер мектебі мен 1 коррекциялық кабинет және 1 балалар-жасөспірімдер спорт мектебі жұмыс жасайды. Ауданда апатты жағдайдағы білім беру ұйымдары жоқ. Барлық мектептерде спорт залдары, асханалары бар, бір мектептің асханасы бейімделген бөлмеге орналасқан. Бәйгі төбе орта мектебі бір ауысыммен, қалған мектептер екі ауысымда оқиды. Мектептердің барлығы типтік ғимараттарда орналасқан, 2 өнер мектебі бейімделген ғимаратта орналасқан, Мектепке дейінгі мекемелердің 7-і типтік ғимаратта, 3-і бейімделген ғимаратта орналасқан олар «Нұрбөбек» балабақшасы және жекеменшік «Әмина» балабақшасы. Бәйге-төбе мектеп балабақша кешені». Аудан бойынша педагог қызметкерлер саны -770. Мектептегі педагогтар саны 595, олардың жоғары санаттысы-70, І санатты-158, ІІ санатты 195, санатсызы 172, жоғары және бірінші санатты педагогтар барлық педагогтардың 44 %-ын құрайды, ҚР 2011-2020 жылдарға арналған Мемлекеттік Бағдарламасында бұл көрсеткіш 2015 жылға 30,5%

2020 жылы 50 % құрауы тиіс. Бұл көрсеткішке жету үшін жоспары түрде жұмыстанатын боламыз. Аудан бойынша 10 балабақшада 1288 бала тәрбиеленіп, білім алуда. Мектеп жасына дейінгі балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен қамту пайызы мектепке дейінгі шағын орталықтарды қоса есептегенде 1 мен 6 жас аралығы 68,7 пайыз, 3 пен 6 жас аралығы 87,0 пайыз. Мемлекеттік бағдарламада бұл көрсеткіш 2015 жылы 77,7 %. болуы тиіс. «Балапан» бағдарламасын жүзеге асыруда 2015 жылы 813 орынға 158198 мың теңге мемлекеттік тапсырыс жасалып, жұмыс жасауда. НКОК компаниясының демеушілігімен Доссор поселкесінен 100 орындық шипажай-типтік балабақша құрылысы жүруде. 7 мектепте 17 мектепке дейінгі шағын орталықтар жұмыс жасайды, қамтылған бала саны 285.Бұл барлық мектепке дейінгі тәрбиемен қамтылған балалардың 18.2%-н құрайды. МБ-да бұл 2015 жылы 60 %, 2020 жылы 52,7% болуы тиіс. (мектепке дейінгі ұйымдар желісін кеңейту арқылы шағын орталықтарды бірте–бірте толық күнгі мектепке дейінгі тәрбиеге ауыстыруымыз қажет). Алты балабақшада («Қарлығаш»,«Сандуғаш», «Балбөбек», «Ботақан»,«Нұрбөбек», №54) атааналарға арналған консультациялық пункттер жұмыс жасауда. Аудан бойынша бүгінгі күн есебімен 1882 бала кезекте тұр. Соған байланысты Мақат кентінің 3-ші және 4 ауылынан 160 орындық екі балабақша, Доссор кентінен «Энергетиктер» ықшам ауданынан (ЦЭС) 80 орындық, 3 ауылынан 160 орындық және 1-ші және 2 ауылдар үшін 280 орындық бір балабақша құрылысын салу қажет. Бұл жобалар 2014-2018 жылдарға арналған республикалық инвестициялық жобалар тізіміне енгізу үшін аудан әкімдігімен және облыстық білім беру басқармасымен келісілген. 2014-2015 оқу жылын ауданның білім беру ұйымдары жыл басында 5011 оқушымен бастап, жыл қорытындысында оқушылар саны 5119-ды құрады.

І-ХІ сынып аралығында барлығы 976 оқушы оқу озаты болса, екпінділер саны 1388-ді құрап отыр. Аудан бойынша осы оқу жылындағы білім сапасы 46,2 пайыз.(былтыр 46,9 пайыз болған). Қазақ мектебіндегі орыс тілі (сапасы-42,9%), математика (сапасы-43,3), физика (сапасы-43,8), химия (сапасы44,9) пәндерінің білім сапасын көтеру қажет. ББҰ басшылары жаңа оқу жылында осы салада білім сапасын көтеруді бақылауға қою және әдістемелік жұмыстарды ұйымдастыру қажет. Жалпы білім беретін орта мектепті бітірушілерді ҰБТ өткізу ауданда 2015 жылдың 2-3 маусым аралығында ұйымдастырылды. ҰБТ өткізу кезінде ешқандай төтенше жағдайлар, аудиториядан оқушылар шығару болған жоқ. Биылғы жылы ҰБТ-ға 199 түлек қатысты, бұл барлық мектеп бітірушінің 84,3 пайызын құрады. Тест тапсыруға О.Сарғұнанов атындағы орта мектебінің бітірушілері 100% қатысты. ҰБТ-ы қорытындысы бойынша ауданның орта баллы 57,5. (60,4) Былтырғы жылмен салыстырғанда 2,9 баллға көрсеткіш төмендеді. ҰБТ қатысқан оқушылардың 100-ден жоғары балл жинағаны 6 оқушы. ҰБТ-да аудан бойынша слыстырмалы түрде жоғары балл жинаған мектептер О.Сарғұнанов атындағы орта мектебі 66,5; Б.Қанатбаев атындағы орта мектебі 63,3. Ең төменгі балл жинаған М.Баймұханов атындағы орта мектебі 54,3; Х.Санбаев атындағы орта мектебі 49,1; Бәйге төбе мектеп балабақша кешені 46,1 болды. Бұл мектептердің көрсеткіштері соңғы бірнеше жылдар бойы көтерілмеуде, сондықтан аталған білім беру ұйымдарының педагогикалық ұжымдарына білім сапасын көтерудің нақты шараларын алу қажет. Биылғы оқу жылында осы білім беру ұйымдарының білім сапасы көтеру мәселесі білім беру бөлімінің басым бағыттағы жұмысы болады. «Үздік аттестатқа» үміткер бір оқушы, «Алтын белгіге» үміткер 6 оқушының ішінен «Алтын белгіге» үміткер 2 оқушы өз білімдерін дәлелдеді. Олар Л.Шахатов атындағы орта мектебінің оқушысы Ұзақбаева Аружан Мұхамбетқалиқызы мен Абай атындағы орта мектебінің оқушысы Қалимерденова Нұрай Есенқызы, ал қалған төрт үміткердің екі пәннен, үш пәннен баллдары жетпей қалды. Барлық білім беру ұйымдарының басшылары оқушыларды бағалаудың жүйелілігі мен нақтылығын сақталуын бақылауда ұстауларыңызды тапсырамын, мектептердің әкімшілігіне осы мәселені педагогикалық кеңесте қарауды және бағаны көтермелеп қюды болдырмаудың нақты шараларын алуды ұсынамын. Оқушыларды ҰБТ-ге дайындауда әр оқушысын жеке зерттеп, шәкірт бойына білімділік пен біліктілікті, пәнге деген қызығушылық пен құштарлықты арттыра отырып жылдық білім сапасынан ҰБТ-де жоғары сапа берген мұғалімдерді атап өтуді жөн санаймын. Олар: Б.Қанатбаев атындағы орта мектебінің қазақ сыныбындағы қазақ тілі мен әдебиет пәнінің

мұғалімі Қамидулина Әлия Жұлдызбайқызы ҰБТден білім сапасы 100% (жылдық білім сапасы 75%), О.Сарғұнанов атындағы орта мектебінің орыс сыныптарындағы қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі Сағындықова Маржан Мергенқызы ҰБТден білім сапасы 90,9% (жылдық білім сапасы 81,8%), Х.Санбаев атындағы орта мектебінің Қазақстан тарихы пәнінің мұғалімі Жұмабаева Ләззат Елеубайқызы ҰБТ-ден білім сапасы 55,5% (жылдық білім сапасы 51,8%); Сонымен қатар, мектептер бойынша барлық пәндердің сапасын салыстырмалы есептегенде, жоғары көрсеткіш көрсеткен мұғалімдер: М.Баймұханов атындағы орта мектебінің қазақ сыныптарындағы орыс тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі Таңатарова Клара Әбуғалиқызы, Б.Қанатбаев атындағы орта мектебінің биология пәнінен мұғалімі Күмісбаева Майра Райқызы, О.Сарғұнанов атындағы орта мектебінің математика пәнінен мұғалімі Мергенбаева Гүлжамал Мергенбайқызын атап айтуға болады. Ауданның 9 мектебінде 11 химия кабинеті, 11 биология кабинеті, 7 физика кабинеті, 68 интерактивті тақта, 14 лингафонды–мультимедиялық кабинеті бар. Барлық мектептер кеңжолақты интернетке қосылған, барлығы 782 компьютер бар, олардың (68-ы ауыстыруды қажет етеді), 7 оқушыға бір компьютерден келеді. 2015 жылы 30 млн. 894 мың теңгеге 36418 дана оқулықтар мен әдістемелік нұсқаулықтар сатып алынып, білім беру ұйымдарына таратылды. 2012-2013 оқу жылында О.Сарғұнанов орта мектебі, С.Шарипов мектеп-интернаты, 2013-2014 оқу жылында Х.Санбаев, М.Баймұханов орта мектептері электронды оқыту жүйесіне енгізілді. Бұл жоба бойынша аудан көрсеткіші МБ нысаналы индикаторы бойынша жоспары орындалуда. Аталған мектептердің әкімшілігі және мұғалімдері Облыстық БББ бөлінген кестеге сәйкес білімін жетілдіру курстарынан өтті. Доссор және Мақат балалар өнер мектептерінде 2014-2015 оқу жылында 10 мамандық бойынша 375 оқушы оқыды. Биылғы оқу жылында өнер мектептерінен би, вокал, ақындық өнер, бейнелеу өнері т.б. үйірмелерін ашу арқылы тағы да 105 оқушы қамту жоспарлануда, бұл барлық оқушылардың (былтыр 7,5%.) 9,38 пайызын құрайды. Доссор және Мақат аудандық мәдениет үйлеріндегі өнер (би, терме, ән, домбыра, драма) үйірмелерімен қамтылған 250 оқушыны қоса есептегенде барлығы 12,8%. Сондай-ақ, беру ұйымдарындағы техникалық, көркемөнер, өнер, шығармашылық, өлкетану үйірмелеріне 1421 оқушы қатысады, барлық қосымша біліммен қамтылған оқушылар 40,0%-ды құрайды. Бұл көрсеткіш 2015 жылға МБ индикаторында 23%. Білім беру ұйымдарының басшылары осы үйірмелердің жұмысын үнемі бақылауда ұстауды сұраймын. Бұл үйірмелер балалардың

шығармашылық қабілетін дамытуға, оларды үлкен ізденістерге бастауы тиіс. Ауданда «Мақат балалар–жасөспірімдер спорт мектебі» жұмыс жасайды, Доссор және Мақат кенттерінде футбол алаңдарымен, спорт залдарымен, құрал-жабдықтармен қамтылған екі ғимараты бар. Спорттың 9 түрінен секциялар ашылып, 22 жаттықтырушы жұмыс жасайды, 768 бала қамтылғын, қамту көрсеткіші 15,6%, МБ республикалық индикаторында 2015 жылы 12%. Ауданда Спорттың жекпе-жек түрлері жақсы дамуда дзюдо, қазақша күрес, еркін күрес, тайбокс, бокс үйірмелеріне балалар көптеп тартылған. Ауданның білім беру ұйымдарында мүмкіндіктеріне қарай спорттың 8 түрінен үйірмелер ашылған оларда 1354 қамтылғын бұл барлық балалардың 26,47 % бұл көрсеткіш МБ республикалық көрсеткіш 2015 жылы 25 пайызға дейін жетуі тиіс. 2014–2015 оқу жылында 9 жалпы білім беретін мектепте барлығы 5114 оқушы білім алып келді. Оның ішінде 1 – 4-ші бастауыш сыныптарда барлығы 2338 оқушы бар. Барлығы да ыстық тамақпен қамтылды. Сондай-ақ, 5–11 сыныптар арасында ыстық тамақпен қамтуды әлеуметтік көмекті қажетсінетін отбасыларының (аз қамтылған, көп балалы, жетім және жартылай жетім) 393 оқушы толықтай қамтылды. Ауданда үйден оқитын 26 оқушы үйден оқыса, 19 оқушы инклюзивті білім алуда, Доссор, Мақат кенттеріндегі психологиялық-педагогикалық түзеу кабинеттерінде 61 оқушы білім алады. 2015 жылы үйден оқитын балаларды интернетпен қамтуға 585,0 мың теңге бөлінген. Ауданда былтырғы жылы «Мектепке жол» қайырымдылық акциясы барысында барлығы 3 млн. 269 мың теңгеге барлығы 310 оқушыға қайырымдылық көмек берілді. Биылғы жылы 436 балаға көмек көрсету жоспарлануда. Барлық мектептерде «Қамқоршылық кеңестер» құрылған алайда жұмыстары жандандыруды қажет етеді. Қамқоршылық кеңестері мектептің білім мен тәрбие беру қызметін қоғам тарапынан бақылаушы ұйым болуға сондай-ақ мектептің материалдық техникалық базасын нығайтуға ықпал етуі қажет. Ұрпақ тәрбиесі баршаға ортақ жауапты іс, сондықтан мектеп әкімшілігі Қамқоршылық кеңес құрамына ықпалды, беделді және белсенді атааналарды тарту қажет. Ірі өндірістік кәсіпорындар басшыларын әрбір мектепке шефтік қолдау көрсету үшін және мектеп қызметінің сапасына бақылаушы мектептердегі Қамқоршылық кеңестеріне мүше болуы қажет. 2015 жылдың сәуір айының 20-сы күні өткен «Екі жұлдыз» атты ұстаз мен оқушылар арасындағы облыстық дуэт байқауында Х.Санбаев атындағы орта мектебінің музыка пәні мұғалімі Өтегенова Маржангүл мен 9 сынып оқушысы Ерғазиева Әсемгүл қатынасып І орынға ие болып қайтты. 2015 жылғы 27 ақпан күні өткен «Қазақстан – 2050» балалар көздерімен атты облыстық

байқауында О.Сарғұнанов атындағы орта мектебінің 10 сынып оқушылары Рахмеджанова Диана, Мақсотова Айда, Мақсотова Алуа және жетекші мұғалім Джанбиршиева Самал қатынасып командалық есепте І орынға ие болып қайтты. 2015 жылдың мамыр айының 20-сы күні «Туған жерім кеше, бүгін, ертең» (бейнероликтер байқауы) атты облыстық байқауында №76 Л.Шахатов атындағы орта мектебінен сынып оқушылары Мыңбай Амангүл, Сембай Жанат және 6 сынып оқушысы Елубаев Айсұлтан қатысып, І орынға ие болып қайтты. 2015 жылдың 26 маусым күні өткен «Біз – еліміздің болашағы» атты «Ең үздік мектеп наркобекеттері» арасындағы облыстық байқауында Х.Санбаев атындағы орта мектебінің 10 сынып оқушылары Жақсылықова Маржангүл мен Наурызбекова Нұргүл және жетекші мұғалім қатынасып, І орынға ие болып қайтты. Облыстық пәндік олимпиададан 17 оқушымыз жүлделі орындар иеленді, республикалық олипиадаға қатысқан О.Сарғұнанов орта мектебінің оқушысы Рябова Юлия орыс сыныптарындағы қазақ тілі пәні бойынша сертификат, Полфунтикова Елена ІІІ орын иеленіп келді, пән мұғалімі Г.Айтимова. Ұлы Жеңістің 70 жылдығына орай мектеп оқушылары арасында соғыс жылдарындағы қазақстандықтардың көрсеткен ерліктеріне арналған эссе жазудан республикалық байқаудан О.Сарғұнанов атындағы орта мектебінің 7-сынып оқушысы Сандижанова Аружан III дәрежелі дипломмен марапатталды. Жеңістің 70 жылдығына арналған облыстық «Отты жылдар жадымызда» шығармалар байқауына ауданнан 6 оқушының жұмысы жіберіліп, оның ішінен оза шапқан Л.Шахатов атындағы орта мектебінің 6-сынып оқушысы Елубаев Айсұлтан II дәрежелі дипломмен марапатталған. «Үздік әдістемелік бірлестік жетекшісі» атты облыстық байқауында Х.Санбаев орта мектебінің химия, биология пәнінің бірлестік жетекшісі Махутова Райгүл бас жүлдемен, М.Баймұханов атындағы орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Дөнентаева Құралай сертификатпен марапатталды. «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институтының жоспарының негізінде 2015 жылдың 29 сәуір -5мамыр күндері аралығында өткен облыстық «Ұлы жеңіске– 70 жыл» сырттай ашық сабақтар презентациясы байқауына ауданнан бес жұмыс жіберіліп, оның ішінен оза шапқан О.Сарғұнанов атындағы орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Г.Айтимованың жұмысы нәтижелі болып, II дәрежелі дипломмен марапатталды. Атырау облыс әкімдігінің 2014-2016 жылдарға арналған облыстық іс шаралар жоспарына сәйкес 2015 жылдың 20 мамыр айында көркемсөз оқу шеберлерінің Оралхан Бөкей атындағы облыстық байқауына С.Шарипов атындағы мектеп интернатының қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің

мұғалімі Таңғалиев Қуандық қатысып, I дәрежелі дипломмен марапатталды. Мақат аудандық білім беру бөлімі 2014-2015 оқу жылы бойынша жалпы білім беру ұйымдары оқушыларының білім сапасын көтеруге арналған ісшаралар жоспарының орындалысын басшылыққа ала отырып, білім сапасын арттыру мақсатында аудандық семинарлар, дөңгелек үстелдер, оқушылар арасындағы және мұғалімдер арасындағы байқаулар өтті. Сонымен қатар оқушылардың жеке шығармашылығын жетілдіру үшін жүйеленген жоспарлы шаралар ұйымдастырылып, олимпиада, ғылыми жобалар жарысы, бастауыш сыныптар үшін білім сайысы, т.б. интеллектуальдық ойындар өткізіліп, қатыстырылды. Күтілетін нәтижеге қол жеткізуде мұғалімнің басты міндеті-өзіндік уәж дәлелі қалыптасқан, сыни тұрғыдан ойлай алатын, сындарлы сөйлей білетін жеке тұлға тәрбиелеу. Осы негізде аудан педагогтары ҚР деңгейлік Бағдарламасы бойынша жаңа форматта білім алуға мүмкіндік алды. Қазіргі таңда аудан бойынша деңгейлік бағдарламалар курстарынан өткен мұғалімдер саны-144. Бағдарлама бойынша білімдерін жетілдіру курсынан өткен аудан педагогтары алған білімдерін одан әрі жетілдіріп, істәжірибе тарату мақсатында ұйымдастырылған семинарлар мен коучингтер жоғары деңгейде өтіп, педагогтарымыз аудан көлемінде сапалы тәжірибе тарата білді. Аудандық әдістемелік кабинеттің ұйымдастыруымен 28 семинарлар, практикумдар, дөңгелек үстелдер, коучингтар ұйымдастырылды: «Оқушыларды математикадан ҰБТ-ға дайындаудың тиімді тәсілдері», «Физика пәнінен тақырыптық есептерді жүргізу және лабораториялық жұмыстарды ұйымдастыру» , «Қазақстан тарихы пәні бойынша ұлттық бірыңғай тестіге дайындықты ұйымдастырудың ерекшеліктері», «Орыс тілі пәні бойынша ұлттық бірыңғай тестіге дайындаудың тиімді тәсілдері», «Жас ұрпақтың бойына рухани тәрбие берудегі музыка пәнінің маңызы», «Кәмелетке толмағандар арасындаға суицидттік ісәрекеттің алдын-алу жолдары», «Тәрбие-жеке тұлғаның қалыптасуының басты факторы», «Желілік педагогикалық қоғамдастығының атқаратын қызметінің рөлі», «PIZA халықаралық зерттеуін жүргізу аясында оқушылардың ғылыми жаратылыстану функционалдық сауаттылығын арттыру» т.б. Ұстаздар мен оқушылардың қатысуымен өткен байқаулар: 1.«Үздік менеджер» аудандық байқауы өтті. Байқау нәтижесінде Б.Қанатбаев атындағы орта мектебінің директоры Г.Бектурлиева I орынмен марапатталды. «Үздік менеджер» облыстық байқау нәтижесінде де I орынмен марапатталды. 2.Жалпы білім беретін пәндер бойынша аудандық ғылыми жобалар байқауы өтті. Байқауға 9 мектептен 31 жоба, 44 оқушыша сұраныс түсті, облыстық кезеңге қатысқан оқушылардың нәтижесі- I дәрежелі дипломмен ағылшын тілі секциясы бойынша

О.Сарғұнанов атындағы орта мектебінің оқушылары Рахмеджанова Диана мен Максутова Аида (жетекші Оразғали Г.Ж) орыс тілі секциясы бойынша Бәйге төбе орта мектеп оқушысы Аманжолова Мадина марапатталды. III дәрежелі дипломмен Х.Санбаев орта мектебінің оқушылары Акимова Сауле мен Қабиева Құндыз (жетекші Н.Мендалиева) марапатталды. 3.Аудандық олимпиадаға 295 оқушы қатысып, оның ішінен үздік 32 оқушы оза шауып, жүлделі орындарға ие болды. 2015 жылдың 9-10 қаңтар айында болатын облыстық олимпиаданың 3-кезеңіне жолдама алып, 32 оқушының 17-і жүлделі орындармен марапатталды. Оның 13-і III орынмен, 3 оқушы II орынмен, 1 оқушы (жетекші Аитимова Г) I орынмен марапатталды. 2 оқушы республикалық олимпиадаға жолдама алып, 1 оқушы (Е.Полфунтикова) III орынмен, 1 оқушы (Ю.Рябова) сертификатпен марапатталды. «KATEV» Халықаралық қоғамдық қорының ұйымдастыруымен қазақ тілінен «Жарқын болашақ» Республикалық олимпиадасы 2015 жылдың 20-21 ақпан күндері I аудандық кезеңі өтті. Олимпиадада 4 бағыт бойынша 37 оқушыға сұраныс түсіп.Аудандық «Жарқын болашақ» олимпиадасынан жүлделі орын алған оқушылар облыстық сайыстың нәтижесінде, Далабай А – Б.Қанатбаев орта мектебі, 11-сынып оқушысы, Евсюкова Н- О.Сарғұнанов орта мектебінің оқушысы III дәрежелі дипломмен марапатталды. 4.2015 жылдың 26 ақпан күні М.Баймұханов атындағы орта мектеп базасында «Білім беру қызметкерлерінің кәсіби өсуі-білім берудің жаңа сапасын қамтамасыз етудің шарты» тақырыбында мұғалімдердің дәстүрлі аудандық XVI педагогикалық оқуларына 93 педагог қатысып, 21 педагог облысқа жолдама алды. 5.2015 жылдың 13 наурыз күні аудандық «Үздік ғылыми бағытта жолданған мақала авторы» 6.Атырау облыстық әдістемелік кабинеті «Қазақстан-2050» Жалпыадамзаттық қозғалысы «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қорының қолдауымен, Ұлы Жеңістің 70 жылдығына орай мектеп оқушылары арасында соғыс жылдарындағы қазақстандықтардың көрсеткен ерліктеріне арналған эссе жазудан республикалық байқауға оқушылар өз жұмыстарын ұсынып, О.Сарғұнанов атындағы орта мектебінің 7-сынып оқушысы Сандижанова Аружан III дәрежелі дипломмен марапатталды. 7.«Ұлы жеңіске-70 жыл» атты сырттай ашық сабақтар презентациясы байқауы өткізілді. Облысқа жүлделі I,II,III дәрежелі дипломмен марапатталған жүлдегерлер жолдама алып, ішінен бір ғана педагогымыз О.Сарғұнанов атындағы орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Г.Айтимова II дәрежелі дипломмен марапатталды. 8.Аудандық «Үздік әдістемелік бірлестік жетекшісі» атты байқауы 2015 жылдың 28 сәуір күні Х.Санбаев атындағы орта мектеп базасында болып өтті. Жүлделі Бас жүлде мен I дәрежелі диплом алған педагогтар облысқа жолдама алып, облыстық байқау

нәтижесінде Х.Санбаев атындағы орта мектебінің химия пәнінің мұғалімі, химия, биология пәнінің бірлестік жетекшісі Махутова Райгүл бас жүлдемен, М.Баймұханов атындағы орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Дөнентаева Құралай сертификатпен оралды. 9.Атырау облыс әкімдігінің 2014-2016 жылдарға арналған облыстық іс-шаралар жоспарына сәйкес 2015 жылдың 20 мамыр айында көркемсөз оқу шеберлерінің Оралхан Бөкей атындағы облыстық байқауына С.Шарипов мектеп интернатының қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Таңғалиев Қуандық қатысып, I дәрежелі дипломмен марапатталды. 10.2014 жылдың қазан айында «Үздік менеджер» аудандық байқауы өтті. Байқау нәтижесінде Б.Қанатбаев атындағы орта мектебінің директоры Г.Бектурлиева I орынмен марапатталды. «Үздік менеджер» облыстық байқау нәтижесінде де I орынмен марапатталды. Елбасымыз межелеген ең дамыған отыз елдің қатарына қосылуда білім беру саласына артылған сенім ерекше, Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының бірінші кезеңі 2015 жылы аяқталғалы отыр. Бағдарламада көзделген нысаналы индикаторларға қол жеткізу аса маңызды, соған сәйкес біздің ауданда 2011-2015 жылдарға арналған кешенді іс-шаралар жоспары бойынша жұмыс жүргізіліп, 2015 жылы қол жеткізуге тиісті 21 нысаналы индикаторларға 18-ін орындадық. Біз орындауымыз қажетті 3 көрсеткіштің 3-і кадрлардың біліктілігін көтеру бойынша міндеттелген:1.Магистр дәрежесі бар бейіндік мектеп педагогтардың үлесі кемінде 10 пайыз болуы тиіс, бізде ол 1 пайыз; 2.Ваучерлікмодульдік қаржыландыру принципі бойынша біліктілікті арттырудан өткен педагогтардың үлесі кемінде 20 пайыз болуы қажет, дегенмен бізде аталған принцип бойынша бірде-бір мұғалім курстан өткен жоқ, бұл курс республикада әзірге эксперимент түрінде ғана өтуде. 3.Жаратылыстану-математика циклі пәндерін ағылшын тілінде оқытатын

педагогтардың үлесі 10 % болуы тиіс, бұл көрсеткіш бізде орындалмай отыр, бұл үшін осы бағыттағы мектеп мұғалімдері үшін КБҰО-да арнайы курстар ұйымдастырылуы және жоғарғы оқу орындарында мамандарды арнайы оқыту қажет. Жаңа оқу жылында алдымызға қоятын негізгі міндеттеріміз кадрлардың сапалық құрамын жақсарту арқылы білім сапасын көтеру, ҰБТ-ге қатысатын оқушыларымыздың дайындығын ұтымды ұйымдастыру,оқушыларды шығармашылық, ғылыми ізденіске үйрету және патриоттық, рухани тәрбие болмақ. Жаңа оқу жылына міндеттер: 1.Білім сапасын көтеру мақсатында кадрлардың кәсіби біліктілігін, санаттарын көтеру шараларын алу. 1)Педагогтардың жаңа формациядағы білім жетілдіру курстарынан өтуін жалғастыру; 2)Озат тәжірибелер тарату; 3)Білім беру үрдісіне жаңа педагогикалық технологияларды тиімді енгізу, 4)Әдістемелік жұмыстарды жандандыру, шығармашылық топтар құру арқылы белсенді әдістемелік ізденісті ұйымдастыру. 2.Білім беру ұйымдарының материалдық– техникалық базасын нығайту шараларын алу. 3.Дарынды балалармен жұмысты ұйымдастыру, балалар шығармашылығына жағдай жасау: 1)Оқушылардың ғылыми қоғамының жұмысын белсенді ұйымдастыру; 2)Қосымша білім беру ұйымдарына оқушылардың көптеп қамтылуына жағдай туғызу; 3)Оқушылардың бос уақытын тиімді ұйымдастыру шараларын алу. Орыстың ұлы педагогы К.Д.Ушинский «Мұғалім өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім,оқуды, ізденуді тоқтатысымен оның мұғалімдігі де жойылады» деген. Ұрпақ тәрбиесіндегі абыройлы да жауапкершілігі мол істеріңізге толағай табыстар, жаңа оқу жылында сәттілік және отбасыларыңызға береке тілеймін.

 Ұлт жоспары-«100 нақты қадам» 

БІЛІКТІЛІКТІ АРТТЫРУДАҒЫ ЖАҢАША БАҒЫТ Қарамурзин А.Қ.

«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институтының басқарма басшысы

Қазіргі таңда Қазақстандық білім беру жүйесінің әлемдік білім беру кеңістігіне енуі аясында педагогтің жеке тұлға ретіндегі бейнесі, оның кәсіби біліктілігі айрықша мәнге ие болуда. Бұл бағыттағы игі істер ел дамуының стратегиялық міндеттерімен, «Мәңгілік ел» идеясымен ұштасып жатқаны айқын. Мемлекет басшысының стратегиялық ойжоспарларының жалғасы болып табылатын, нақты да ұтқыр идеяға құрылған «Ұлт жоспары-100 нақты қадам» бағдарламасы «Қазақстан-2050» Стратегиясында және «Мәңгілік Ел» жалпыұлттық идеясында қаланған шешуші басымдықтарды жүзеге асырудың нақты жол нұсқаушысы ретінде көпшіліктің қызу қолдауына ие болды. Ұлт жоспарында ел дамуының стратегиялық міндеттерін жүзеге асырудың нақты жолдары атап көрсетілген. Білім саласы қызметкерлерінің алдындағы басты міндет-білім беру жүйесінде білім берудің ұлттық үлгісіне өту арқылы білім деңгейін халықаралық дәрежеге жеткізетін, әлемдік педагогиканың озық үлгілерін жаңашылдықпен дамытатын кәсіби құзыретті ұстаз қалыптастыру. Сондықтан білім саласындағы реформалар педагогикалық әдістәсілдердің тың әрі сапалы болуын талап етіп отырған кезеңде, педагогтың жылдар бойы жинақтаған іс-тәжірибесін жаңа инновациялық технологиямен ұштастыру арқылы біліктілік арттыру жүйесін жаңаша форматта жүргізуді міндеттейді. «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілік арттыру институтының негізгі стратегиялық бағыттарының бірі-педагог қызметкерлердің біліктілігін арттырудың мазмұнын әлемдік және отандық тәжірибе негізінде жаңарту жұмыстарын атқарып, оңтайлы мазмұнды істерді жүзеге асыру. Осы бағыттағы жұмыстарын институт қызметкерлері облыс педагогтарымен ынтымақтасқан жұмыстарын жүйелілігімен, жаңашылдығымен және ауқымдылығымен көрсетуде. Педагогтардың біліктілігін арттыру жүйесін әлемдік тәжірибемен ұштастыра отырып, білім сапасының жоғары болуын қамтамасыз ету жолында ең жаңашыл тәжірибелерді жедел тарату, енгізу негізге алынуда. Оқытушы мен тыңдаушылар іс-әрекетіне жаңаша талдаулар жасалып, институтымызда заманауи білім

беру, білім мазмұнын жаңарту талабына бағытталған жаңа кафедралық жүйе, ғылыми-әдістемелік әлеуетін жетілдіру,педагогтар біліктілігін арттыру жаңаша бағыт, ерекше қарқын алуда. Оқытушылардың жаңа форматтағы дәрістерімен қатар, тыңдаушылармен курс кезінде және курстан кейінгі мерзімдерде курс тиімділігінің сапасын бағалау бойынша кері байланыс жасау жүзеге асырылады. Қазіргі уақытта сапаға көңіл бөлініп, жаңашылдық басымдылығы күшейіп, сонымен қатар жаңарған және жаңартылған білім беру модульді бағдарламалармен жұмыс жүргізіледі. Әзірлемелердің модульдік тәсілі курстардың мазмұнының жаңаруының тиімді жолы болып отыр. Курс бағдарламасының барлық модульдерінде белсенді оқыту әдістерін қолдану қарастырылған. Бағдарламаларда басымдылық негізінен тыңдаушыларды оқытудың практикалық бөліміне беріліп, аудиторияда өткізетін тәжірибелік сабақтармен қатар жаңашыл, тыңдаушыларға бірлескен көшпелі тәжірибелік сабақтарды көрсетерлік тәжірибесі мен шығармашыл педагогтары бар базалық жалпы білім беретін мектептер мен техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарда, балабақшаларда, мектепинтернаттарда өткізіледі. Қысқа мерзімді курс бағдарламалары мазмұнын жаңартуда Кембридж университетінің деңгейлік бағдарламаларындағы концептуалды идеялар және инновациялық тәсілдері қолданылады. Бұл жаңарудың бастамасы, ол қаншалықты серпінді, шығармашыл болса, берілетін білім де нәтижелі, жоғары дәрежеде болатыны сөзсіз. Тәжірибе көрсеткеніндей, қазақстандық оқушылардың халықаралық TIMSS, PIZA зерттеулеріне қатысудағы нәтижелілігі ұстаздардың құзыреттілігіне, педагогтың кәсіби біліктілігінің дамуына тікелей байланысты. Елбасының нақты 100 қадамында маңызды тапсырмалармен бірге ЭЫДҰ елдері стандарттарының негізінде адам капиталының сапасын көтеру, 12 жылдық білім беруді кезеңкезеңімен енгізу, функциялық сауаттылықты дамыту үшін мектептегі оқыту стандарттарын жаңарту. Жоғары сыныптарда жанбасылық қаржыландыруды енгізу, табысты мектептерді ынталандыру жүйесін

құру /76-қадам/, Экономиканың алты негізгі саласы үшін он алдыңғы қатарлы колледж бен жоғарғы оқу орнында білікті кадрларды әзірлеу, кейіннен бұл тәжірибені еліміздің басқа оқу орындарына тарату /77-қадам/, білім беру жүйесінде-жоғары сыныптар мен ЖОО-ларда ағылшын тілінде оқытуға кезеңкезеңмен көшу. Басты мақсаты–даярланатын кадрлардың бәсекелестік қабілетін арттыру және білім беру секторының экспорттық әлеуетін көтеру /79-қадам/ сынды нақты тапсырмалар баса айтылды.

Осы тапсырмаларды орындауда Ұлттық жоспарымыз ортақ іске айналып, біліктілік арттырудың жаңа жүйесі педагогтардың мәртебесін көтеруге, кәсіби құзыреттілігін арттыруға бағытталып, ізденісті еңбек табысымен жалғаса бермек. Мәңгілік ел ертеңі болар өскелең ұрпақтың саналы да тәрбиелі, өмірге икемді, функционалды сауатты болып қалыптасуы үшін педагогтардың біліктілігін арттыру қызметін жоғары деңгейде атқаруда жаңаша қарқынмен еңбек ететінімізге сенім зор.

ТІЛ ТҰҒЫРЛЫҒЫ: ЖАҢАРТУ МЕН ЖАҢҒЫРУ Нұрмұханова Б.С. «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институтының тренері

Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев ұлт болашағы үшін ел алдында реформалық жүйелі жоспар құрып, нақты 100 қадам белгілеген болатын. Еліміздің өркендеуі мен дамуына бағытталған бұл реформа ұлттық мәнге ие болып отыр. Сондықтан елін, Отанын сүйетін әр азамат өзінің туған елі үшін тамшыдай болса да үлесін қосып, аянбай еңбек етіп, тер төгуі шарт. Бірлігі жарасқан қазақ елінде бастау алған ұлттық жоспар ортақ іске айналуы керек. «Қай істің болсын өнуіне үш шарт бар: ең әуелі – ниет керек, одан соң – күш керек, одан соң–тәртіп керек»- деп Мұхтар Әуезов айтқандай, ақ ниетпен қолға алынған жаңа істің нәтижелі болуы күш-жігер мен талап-тәртіпті қажет етеді. Сол себепті мықты әрі дамыған мемлекет болу үшін бүкіл қоғам болып атсалыссақ, бұл біздің еліміздің болашақтағы жемісі. «Адам не істесе де белгілі мақсатпен істейді...іске қол ұрғызатын да, оның бітуіне шабыт, жігер беретін де сол мақсат» демекші, бес институттық реформаның негізгі мақсаты-еліміздің болашағы, мемлекеттің іргесін нығайтып, әлемнің дамыған 30 елінің қатарына қосылуы. Ал жаңартуларға жетелейтін бұл реформаның кезең-кезеңмен жүзеге асырылуы–қоғам мен мемлекетті түбегейлі қайта дамытуға бағытталған нәтижеге жетудің төте жолы. Бес институционалды реформалар өзіндік мақсаттар мен міндеттерді жүктейді. Соның ішінде үшінші бағыты –индустрияландыру мен экономикалық өсу. Оның басты мақсаты-даярланатын мамандардың бәсекелестік қабілетін арттыру және білім беру секторының эксперттік әлеуетін көтеру. Бұл реформада білімге айрықша мән беру көңіл қуантады. Ұлт жоспарының 76,77,78 және 79 қадамдары Қазақстан Республикасының білім беру саласын дамытуға бағытталған. 79 қадамда айтылғандай жоғарғы сыныптар мен жоғарғы оқу орындарында ағылшын тілін кезең-кезеңмен оқыту мәселесі нақты айтылып, оны іске асыру нақты жолға қойылған. Осы жоспарды іске асыру мақсатында

«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты кадр біліктілігін арттыра отырып, ағылшын тілін кезең-кезеңмен игеруге бағытталған жұмыс түрлерін жүргізіп келеді. «Үштұғырлы тіл» саясатын ұстанған, қазақ тілімен қатар орыс және ағылшын тілін үйренуге аса мән беріліп отырған заманда институт мамандарының алға қойған мақсаттары айқын. Айта кетсек, жалпы білім беретін орта мектептер мен кәсіптік білім беру мекемелерінің ағылшын тілі пәні мұғалімдеріне арналған қысқа және ұзақ мерзімді курстарда оқытудың жаңа стандарттарын енгізу, оқыту мен оқуда жаңа әдіс-тәсілдерді қолдана отырып, оқушылардың табысты білім алуына бағытталған коллаборативті және инновациялық орта құру, мектептен бастап жоғарғы оқу орындарына дейінгі білім беру саласын нығайтып, пән мұғалімдерінің біліктілігін арттыру сынды жұмыс түрлерін жүргізуде. Тіл үйренудегі айтылым, оқылым, жазылым және тыңдалым дағдыларын дамытуға бағытталған жұмыс түрлері арқылы оқушылардың өз бетімен білім алуға деген ынта-жігерін оятатын және дамытатын іс-әрекет құрылымын пән мұғалімдері осындай курс барысында оқып-үйреніп, өз тәжірибелерінде қолдануда. Сондай-ақ, институт білім беру мекемелерімен бірлесіп халықаралық, республикалық және облыстық деңгейдегі конференциялар, семинарлар, тренингтер, оқыту және он-лайн семинарлары, көшпелі тәжірибелік сабақтар, шебер сынып сынды іс-шаралар арқылы байланысты нығайтып, тәжірибе алмасуда. Ұлт болашағы тәлім-тәрбие мен білімнен бастау алады. Сол себепті білімді ұрпақ тәрбиелеу әр ұстаздың қажырлы еңбегінің жемісі. Мұхтар Әуезов «Тартыспен түскен, бейнетпен келген жақсылық қана-шын мәнінде қымбат табыс»деп айтқан болатын. Сондықтан ұлт жоспарын іске асыру жүйелі еңбекті, күш-жігерді талап етеді. Мақсатқа жету жолында қажымай еңбек ету-қазақ елінің әрбір азаматының міндеті.

ҚАЗАҚСТАННЫҢ БОЛАШАҚҚА 100 ҚАДАМЫ- ҰСТАЗДАРДЫҢ ДА ҮЛЕСІ ЗОР Бекимова М. Б. Атырау облысы Махамбет аудандық білім, дене шынықтыру және спорт бөлімінің әдістемелік кабинет меңгерушісі

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың ұсынған 5 реформасын жүзеге асыруға бағытталған 100 нақты қадамы ел дамуының басты деген 100 мәселесі деп қарау қажет. Елбасының бастамасымен «Мемлекеттік құрылыстың одан арғы 100 нақты қадамы» атты Ұлт жоспары белгіленіп, бірқатар нақты міндеттер жүктелді. Мемлекет басшысы жаңа қоғам құру үшін нақты негізде 100 қадамды белгіледі, оның қай –қайсысы да Қазақстанның одан әрі гүлденуіне, өсіп – өркендеуіне үлкен даңғыл жол ашпақ. Елбасы ұсынған Ұлт жоспары бүкіл елдің алдағы жылдағы атқарар міндеттерін айқындайтын айнымас бағыт, даңғыл жолы болмақ. Ол Қазақстанның әлемдегі аса дамыған 30 елдің қатарына қосылу жөніндегі стратегиялық мақсаттарға қол жеткізуіне үлкен мүмкіндік. Президент Үкімет отырысында өз ойларымен бөлісе келе «100 қадам–бұл біздің жаһандық және ішкі сын–қатерлерге, сонымен бір мезгілде, жаңа тарихи жағдайларда 30 дамыған мемлекеттің қатарына ену жөніндегі жоспарымыз. Реформаларды жүзеге асыру–алда тұрған 10-15 жылға бірінші кезекті жалпыұлттық міндет» деп Қазақстандағы әрбір азаматты осы жоспарды орындауға атсалысуға керектігін түсіндіріп айтып берді. «Реформалар– тек мемлекеттік машинаның ғана емес, халықтың ісі» деп қадап айтты. Қазіргі таңда аталған реформалардың әрқайсысы бойынша, салалық жұмыстар жасалу үстінде. Әрбір азамат сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес, қоғамдық тәртіпті сақтап, заң бұзушылықтардың алдын алу, ауыл шаруашылық–құрылыс саласына өзгеріс енгізу, индустрияландыру бағдарламасын одан әрі қарай іске асыру сияқты маңызды істерді жүзеге асыру үстінде. Осындай іргелі саяси-экономикалық жобалармен қатар ұлттық құндылықтарды қадірлеп, өскелең ұрпақ санасындағы патриотизмді нығайтудың маңыздылығының қоса қамтылуы Елбасының жан–жақты ойлайтын көрегенділігін дәлелдей түседі. Елбасы ұсынған 5 халықтық реформа және оған жасалған 100 қадам «Мәңгілік елдің» алтын арқауы іспеттес. 100 қадамда айтылған әрбір түйіннен ұлттың келешегі айқын көрініп тұр. Бұл терең ойластырылып жасалған жоба. «Мәңгілік Ел» мен «Нұрлы болашақ» ұлттық жобаларының

идеяларын жас ұрпақ бойына терең сіңіру ерекше маңызды. Бүгінгі жас ұрпақ ертеңгі абзал азамат «Мәңгілік Ел» құндылықтарын бала күнінен санасына құйып өскені абзал. 100 нақты қадамдағы 76 қадамда «Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ) елдері стандарттарының негізінде адам капиталының сапасын көтеру, 12 жылдық білім беруді кезең– кезеңімен енгізу, функциялық сауаттылығын дамыту үшін мектептегі оқыту стандарттарын жаңарту. Жоғары сыныптарда жанбасылық қаржыландыруды енгізу, табысты мектептерді ынталандыру жүйесін құру» делінген. Жалпы, 12 жылдық білім беру-заман талабы. Білім беру жүйесін жаңарту-адами капиталдың сапалы өсуінің кепілі. Алдымен 12 жылдық білім беру моделіне көшуге мықты кадрлар қажет. 12 жылдық білім беру моделіне көшу жалпы алғанда қазақстандық білім беру, реформалардың старатегиялық мақсаты–білім берудің ойлы, шығармашыл тұлғаны қалыптастыруға бағдарланған жаңа ұлттық үлгісін дамытуға, барша білім үлгісімен, әрбір адамға өмір бойы білім алу үлгісіне өтуге мүмкіндік береді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді қамтамасыз етеді. 100 нақты қадамдағы 79 қадамда «Білім беру жоғары сыныптар мен ЖОО-да жүйесінде ағылшын тілінде оқытуға кезең-кезеңмен көшу. Басты мақсаты-даярланатын кадрлардың бәсекелестік қабілетін арттыру және білім беру секторының экспорттық әлеуетін көтеру» делінген. Шет тілінсіз, әсіресе ағылшын тілін меңгермей, дүниежүзілік білім, ақпарат, экономика кеңістігіне шығу, озық технологияны меңгеру мүмкін емес. Ауданымызда бүкіл қоғамымызды топтастырып отырған мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілін оқыту сапасын арттыру, «Тілдердің үш тұғырлылығы» мәдени жобасын іске асыру, ағылшын тілін тереңдете оқыту, жалпы білім беретін мектептердің 1-сыныбынан ағылшын тілін оқыту, мектепке дейінгі білім ұйымдарында үш тілде білім беру қамтамасыз етілген. «Назарбаев Зияткерлік мектептері» дербес білім беру ұйымының Педагогикалық шеберлік орталығы мен Кембридж университетінің Білім беру факультеті бірлесіп дайындаған үшінші (базалық), екінші (негізгі), бірінші (ілгері) деңгейлердегі оқу бағдарламалары бойынша және

ҚР жалпы білім беру ұйымдары басшыларының біліктілігін арттыру бағдарламасы бойынша биылғы жылы 34 мұғалім, 2 мектеп директоры курстан өтті. Деңгейлік курстан өткен мұғалімдердің аудан бойынша педагогикалық қоғамдық ұйымы құрылды. Оқу жылы ішінде деңгейлік курстардан өткен мұғалімдердің тәжірибелерін аудан деңгейінде тарату, жаңа әдіс–тәсілдерді сабақ процесінде қолдану, жаңалықты жариялау жолға қойылды. Ұлт жоспарын асыра орындау жолында ұстаздардың үлесі үлкен. Елбасының ел мәдениеті

мен руханиятына арналған сындарлы қадамдарын құптай келе, әріптестермен бірге шәкірттеріміздің бойына Мәңгілік ел құндылықтарын сіңіріп, отансүйгіштік, еңбексүйгіштік рухта тәрбиелеуге күш салатынымызды жеткізгім келеді. Саналы, білімді, ұлттық ойлау қабілеті жаңғырған ұрпақ өсіру–ұлағатты ұстаздар қауымының басты борышы. Сондықтан аудан ұстаздары өз парыздарын өтеу жолында бар күш–жігерін білім беру ісі мен бала оқыту жүйесін жақсартуға, тәрбиелік жұмыстарды күшейтуге жұмсайтын болады.

ОҚУШЫЛАРДЫҢ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ-ЗАМАН ТАЛАБЫ Менешова Г.Т. Атырау қаласы №18 Н.Крупская атындағы орта мектеп директоры

Қазіргі жас ұрпақтың білімі мен тәрбиесі қандай дәрежеде болса, еліміздің ертеңі де сондай дәрежеде болмақ. Сондықтан қоғам талабына сай, қоғамды көркейтетін, дамытатын, Қазақстан Республикасының ішкі және сыртқы істер байланысында мемлекеттің өркениеті үшін еңбек ететін, шетелдермен еркін ғылыми және мәдени қарым-қатынас жасай алатын, оқығанын өмірде қолдана алатын, ана тілін жетік білетін, ұлтжанды азамат дайындау–бүгінгі ұстаз қауымының басты мақсаты. Білім – теңіз, мектеп – кеме. Мұғалім – мектептің жүрегі. Білім нәрімен сусындап, оның құпиясын аша білу – күрделі де қиын іс. Осы білім теңізінде еркін жүздіру–бала жанының бағбаны мұғалімнің ісәрекеті.Мұғалімнің бір-біріне және ешкімге ұқсамайтын сабақтары келер ұрпақты заман талабына сай оқытып, тәрбие бермек. Елбасы Н.Назарбаев 2012 жылғы 27 қаңтардағы «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту–Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту бойынша бес жылдық ұлттық жоспарды қабылдау жөнінде нақты міндет қойды. Аталған міндет Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 30 елдің қатарына кіруі процесінде де маңызды болып табылады. Еліміз үшін маңызды болып табылатын аталған стратегиялық міндетті шешу жағдайында тұлғаның ең басты функциялық сапалары белсенділік, шығармашыл тұрғыда ойлауға және шешім қабылдай алуға, кәсіби жолын таңдай алуға қабілеттілік, өмір бойы білім алуға дайын тұруы болып табылады. Бұл функционалдық дағдылар мектеп қабырғасында қалыптасады. Білім алуда жақсы көрсеткіш көрсететін оқушы сабаққа белсенді қатысып, жақсы баға алады, алайда, кейбір балаларымыз мектептен

алған білімдерінің қорытындысын өз мүмкіндіктерінде көрсете алмайды. Алған білімдері шешімдер мен іс-әрекет таңдауда тұлғаның дамыту қажеттеліктеріне сәйкес келмей де жатады. Осындай жайттардың алдын алу қағидалары функционалдық сауаттылықты дамытудың жалпы бағдары Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында анық көрсетілген. Ондағы басты мақсат жалпы білім беретін мектептерде Қазақстан Республикасының зияткерлік, дене және рухани тұрғысынан дамыған азаматын қалыптастыру, оның физикалық құбылмалы әлемде әлеуметтік бейімделуін қамтамасыз ететін білім алудағы қажеттіліктерін қанағаттандыру болып табылады. Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012-2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспары (бұдан әрі-Ұлттық жоспар) мектеп оқушыларының функциялық сауаттылығын дамыту процесін мазмұндық, оқу-әдістемелік, материалдықтехникалық қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар кешенін қамтиды. Ұлттық жоспар Қазақстан Республикасындағы білім сапасын жетілдірудің негізгі бағдары ретінде мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту ісқимылдарының мақсаттылығын, біртұтастығы мен жүйелілігін қамтамасыз етуге арналған. Функционалдық сауаттылық дегеніміз– адамдардың әлеуметтік, мәдени, саяси және экономикалық қызметтерге белсене араласуы, яғни бүгінгі жаһандану дәуіріндегі заман ағымына, жасына қарамай ілесіп отыруы, адамның мамандығын әрдайым жетілдіріп отыруы. Ондағы басты мақсат жалпы білім беретін мектептерде Қазақстан Республикасының зияткерлік, дене және рухани тұрғысынан дамыған азаматын

қалыптастыру, оның әлемде әлеуметтік бейімделуі болып табылады, яғни оқушылардың мектепте алған білімдерін өмірде тиімді қолдануына үйрету. Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі Ұлттық жоспардың қабылдануы – оқыту әдіснамасы мен мазмұнын түбегейлі жаңарту болып табылады. Қазір еліміздің түкпір-түкпірінде оқыту мен оқудағы жаңа әдіс-тәсілдермен қаруланған біршама ұстаздар қауымы өз мамандығына деген сүйіспеншілігі арта түсіп, жаңа нәтижелерге жетуде, шәкірттерінің жаңа белестерді меңгеруіне жол ашуда. Соның бірі функционалдық сауаттылықты дамытудағы білім мазмұнының жаңғыруы– сындарлы оқыту теориясына негізделгендігі. Сындарлы оқытудың мақсаты – оқушының пәнді терең түсіну қабілетін дамыту, алған білімін сыныптан тыс жерде, кез-келген жағдайда тиімді пайдалана білуін қамтамасыз ету. Сондай-ақ, оқушының жеке тұлға және әлеуметтік нысан ретіндегі келешегі басты назарға алынады. Оқушы мен мұғалім арасындағы қарым-қатынас түбегейлі өзгерісті керек етеді, яғни дәстүрлі оқулардағы оқытушы мен шәкірт арасындағы көп жағдайлар оқушы көңілін қанаттандыра бермейтін қалыптасқан заңдылықтар ұстаз бен шәкірт арасындағы серіктестік қарым-қатынасқа ауысады. Сонымен қатар оқушыға қалай оқу керектігін үйрету, соның нәтижесінде еркін, өзіндік дәлел-уәждерін нанымды жеткізе білетін, ынталы, сенімді, сыни ойлай алатын, пікір-көзқарастары жүйелі дамыған, сандық технологияларда құзырлылық танытатын оқушы қалыптастыру. Ұлттық жоспардың мақсаты - Қазақстанда білім сапасын жетілдірудегі,оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі атқарылатын ісшаралардың жүйелілігі мен тұтастығын қамтамасыз ету болып табылады.Осыған орай, Ұлттық жоспарда функционалдық сауаттылықтың төрт негізгі механизмін бөліп көрсетеді: Оның бірінші механизмі - оқыту әдіснамасы мен мазмұнын түбегейлі жаңарту /МЖБС -мемлекеттік стандарт/. Ол үшін мұғалім оқушының бойына әлеуметтік ортаға бейімделуіне, алған білімін практикалық жағдайда тиімді пайдалана алатындай негізгі құзыреттіліктерді сіңіруі керек. Олар: -басқарушылық /проблеманы шешу қабілеті/; -ақпараттық /өз бетінше ақпараттар көздері арқылы үнемі білімін көтеріп отыруы, сол арқылы танымдық қабілетін ұштау/; -коммуникативтік /қазақ, орыс, ағылшын тілінде ауызша, жазбаша қарым-қатынас жасау; -әлеуметтік /қоғамда, өз өмір сүрген ортада іс-әрекет жасай алу қабілеті/; -тұлғалық /өзін жеке тұлға ретінде қалыптастыруға, қажетті білім, білік, дағдыларды игеру, болашақта өзі таңдаған кәсібін өзі анықтау, оның қиыншылығы мен күрделілігіне төзімді болу/; -азаматтық /қазақ халқының салт-дәстүрі, тарихы, мәдениеті, діні мен тілін терең меңгеріп,

Қазақстанның өсіп-өркендеуі жолындағы азаматтық парызын түсінуі/ -технологиялық/ ақпараттық технологияларды, білім беру технологияларды сауатты пайдалану/. Оқушы осы аталған негізгі құзыреттіліктермен қатар пәндік құзыреттіліктерді/ әр пәннің мазмұны арқылы/ меңгеруі тиіс. Елбасы Н. Назарбаев оқулық мәселесіне де ерекше тоқталған болатын. Оқулықтың мақсаты, міндеті, мазмұны, құрылымы функционалдық сауаттылықтың құзыреттілігіне сай жазылуы тиіс. Ұлттық жоспарда көрсетілген функционалдық сауаттылықтың екінші механизмі- оқу нәтижелерінің бағалау жүйесін өзгерту. /Қазіргі біз қолданып отырған жүйеде 5, 4 және 3 деген бағаларды не үшін қоюға болатыны нақты анықталмаған/. Бағалау жүйесі функционалдық сауаттылықта сырттай бағалау және іштей бағалау болып бөлінеді. Іштей бағалау-оқу пәні бойынша оқыту сапасын диагностикалау. Ал сырттай бағалау - әрбір деңгейді аяқтау бойынша білім алушының оқу жетістіктерінің нәтижелері /ҰБТ,ОЖСБ-ВОУД/. Сондай-ақ халықаралық /TIMSS,PISA және PIRLS/ зерттеулерге қатысуы. Білім алушылардың өзін-өзі бағалауы өзінөзі ұйымдастыру және өзін-өзі жетілдіру үшін жеке жетістіктерін бағалау арқылы жүзеге асырылады. Критериялық бағалау жүйесі енгізілді. Функционалдық сауаттылықтың үшінші механизмі - ата-аналардың балаларды оқыту мен тәрбиелеуге белсенді қатысуын қамтамасыз ету. Атаананың борышы - бала бойына жас кезінен адами құндылықтарын дарытып, саналы өмір сүруге баулу. Ата-ана баласының функционалдық сауаттылығын дамыту үшін мұғалімдерімен тығыз байланыс жасау керек. Ата-ана баласының ерекше қасиетін тану, түсініп қол үшін беру, олардың қабілетін дамыту, бойына рухани құндылықтарды қалыптастыру, жағымсыз мінез-құлық, әдеттерден арылтуға көмек беруі керек. Ата-ананың бойында да функционалдық сауаттылық болуы тиіс. Бұл үшін мемлекет жаңа әдістемені әзірлеуге кірісті. Осы әдістеменің негізінде ата-аналарға арналған семинарлар мен тренингтер өткізіледі. Аталған жұмысқа Үкіметтік емес ұйымдар (ҮЕҰ) және азаматтық қауымдастықтың басқа да секторлары белсенді тартылады. Төртінші механизм - қосымша білім беру жүйесін дамыту. Ұлттық жоспарда оқушылар сарайы, музыка мектептері, жас техниктер мен натуралистер станциялары жұмыстарын түбегейлі өзгерту қарастырылған. Қазақстанның тарихында алғаш рет аталған ұйымдардың материалдық техникалық базасы жаңартылатын болады. Оқытудың жаңа технологиялары мен интерактивтік, инновациялық формалары енгізілетін болады. Олар:балалар интерактивті парктері (ғылыми қалалар), технопарктер, балалар мұражайлары, ғылыми үйірмелер және т.б. Бұл–шығармашылық пен инновацияға деген қызығушылықты арттырады. Мұндай оқыту жүйесі баланың санасына әлеуметтік

тұрмысына, төңіректегі әлемге терең көзбен қарап үйреніп, жолығатын қиын мәселелерді оңай шешетін болады. Бұрынғыдай мектептен шыққан соң бала үйренген білімін ұмытып қалмайды, қайта өмірде пайдаланатын болады. Білім беру жүйесі жыл сайын әр түрлі өзгерістерге ұшырап отыр. Бұл өзгерістердің басты мақсаты-өсіп келе жатқан ұрпақты жан-жақты дамыған, құзыретті азаматтар етіп тәрбиелеу. Осы мақсатқа жетуге функционалдық сауаттылық көмектеседі. Жаттанды білім жарға жығады. Егер бойыңдағы ілімің күнделікті өмірде қажетіңе жарамаса, ол білімнің керегі не? Осы орайда мұғалімнің үйретері мен берері мол. Ал шәкіртіне білімін күнделікті өмірде кәдеге асыруды үйреткен мұғалімдер саны артса, нұр үстіне нұр болар еді. ХХІ ғасыр-қатаң бәсеке ғасыры. Бұл ғасыр– марғаулықты көтермейтін ғасыр. Демек, әлемдік бәсекелестіктің жылдам дамуына ілесе алатындай білімді де тапқыр, дара тұлғаның тағдыры біздің қолымызға аманат ретінде тапсырылып отырғаны анық. Бүгінгі мектептің басты міндеті-өзіндік ой-

көзқарасын ашық айта алатын, өмірге бейім тұлға қалыптастыру болса,оған мұғалімнің шәкіртіне деген сүйіспеншілігі, оны тұлға ретінде бағалауы баланың адамдық қасиеттерінің дамуына басты кепіл болуды көздейді. Ойын еркін айтатын, сын тұрғысынан ойлануға бейім, интеллект қабілеті дамыған, қоғамдық өмірде өз орнын табатын жеке тұлғаны қалыптастыру мектеп мұғалімдері үшін үлкен жауапты іс. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Ұлт жоспары – 100 нақты қадамында білім саласын жаңғырту, осы заманғы мұғалім мен түлек даярлау міндеті көрініс тапқан.Елбасы бізге тек тапсырма берген жоқ, міндеттерді қалай жүзеге асыру тетіктерін де толығымен айқындап берді.Ендігі кезекте біздің алдымызда осы бағытта еңбек етіп, бәсекеге қабілетті шәкірт тәрбиелеу міндеті тұр. «Сабақ беру-үйреншікті жай шеберлік емес, ол үнемі жаңадан жаңаны табатын өнер»,-деп Жүсіпбек Аймауытов айтқандай, әрбір мұғалім үнемі ізденісте болса ғана жұмыс нәтижелі болмақ.

ҚОҒАМ КЕЛЕШЕГІ – БІЛІМДІ ҰРПАҚ Кикбаева М. К.

Атырау облысы Индер ауданы М.Әуезов атындағы орта мектеп директоры, «Ы.Алтынсарин» төсбелгісінің иегері

Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «100 нақты қадам» Ұлт жоспарында Қазақстанның тұрақты дамуы және әлемдегі бәсеке қабілетті 30 елдің қатарына енуі бойынша міндеттерді жүзеге асыру отандық экономикадағы жетістіктерге негізделуі керектігі атап көрсетілген. Президент елдің дамуы қазақстандықтардың білім деңгейіне, әл–ауқатына, әлеуметтік және табиғи жағдайына тікелей байланысты екенін атап көрсетті. Осы бағытта қазақстандық білім беру жүйесінің әлемдік білім беру кеңістігіне енуіне байланысты педагогтардың жеке тұлға ретіндегі бейнесі, оның кәсіби біліктілігі қазіргі кезде айрықша мәнге ие болуда және мектептегі игі істер ел дамуының стратегиялық міндеттерімен «Мәңгілік ел» идиясымен ұштасып жатқаны айқын. Әр қоғам өзінің білімді де білікті адамдарымен ерекшеленіп, талантты да талапты ұрпағымен алға жылжиды. Қоғам алға қозғалған сайын, өзгерістер, жүйткіген таңғажайып жаңалықтар күнбе-күн жаңаруда. ХХІ ғасыр–ғылым мен техника, ақпарат ғасыры десек, өркениеттің көшінен қалмау тікелей білім мен тәрбиеге байланысты. Алайда, талғам өзгергенмен, талап біреу болып қала бермек. Ол– қазіргі заманғы бәсекеге қабілетті білімді, жаңашыл, инновациялық технологияларды жетік меңгерген саналы ұрпақ тәрбиелеу.

Дамыған еліміздің ұстаздары күнделікті өзгерістің мәнін танитын, соның ізімен жүріп, шәкіртті нақты шешім қабылдауға, жауапкершілік жүгін түсінуге үйрететін білікті, жоғарғы білімді, дарынды жан болуы керек. Аудандағы үлгілі білім ордасы М.Әуезов атындағы орта мектеп өз тарихында мыңдаған түлек ұшырып, әр заманның қайраткерлерін, ғалымдары мен елші, саясаткерлерін, әнші, шахтер, ақынжазушыларын өмірге қанат қақтырған болатын. Әрине, оның бәрі ұстаздың инемен құдық қазғандай өлшеусіз еңбегінің нәтижесі екені сөзсіз. Бүгінгі таңда заманауи мектеп ғимаратынан бастап, ішкі білім–тәрбие үрдісі қазіргі білім стандартына сай қызмет атқарып келеді. Мектепте 855 шәкірт білім алуда. Оқу кабинеттері компьютерлік кабинеттер, асхана, кітапхана, дәрігерлік пункт талапқа сай өз міндеттерін атқаруда. Елбасының Н.Ә.Назарбаев «Біз бүкіл еліміз бойынша әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызметін көрсетуге қол жеткізуіміз керек» деп атап көрсеткендей, ұстаздар қауымы да оқу үрдісіндегі жаңалықтардан қалысып жатқан жоқ. Ресми ақпараттар, әлемдік тәжірибе алмау, ғылымитеорияны өмірде қолдану, үш тілділік, пәндік олимпиадаларда білім сынасу т.б.-осының бәрі ұжымдағы ұстаздардың бүгінгі таңда алға қойған

күнделікті басты жұмыстарының түрі. Білімнің сапасы оның нәтижесінде десек, ҰБТ– мектептің әр жыл сайынғы қорытынды көрсеткіші болып табылады. Олай болса, мектепте түлектердің ҰБТ-ға қатысы жоғары. Жыл сайын мектеп бітіруші 100 пайыз ҰБТ-ға қатысады. 2014-2015 оқу жылында орташа ұпайы 64 пайызды құрады. Осы оқу жылында мектебіміз PISA халықаралық бағдарламасы бойынша зерттеуіне қатысып нәтижесінде ұстаздардың құзыреттілігі, педагогтардың кәсіби біліктілігінің арқасында білім министрлігінің мектеп басшысының атына арналған хатымен дәлелденді. «Белгілі болса, жолдан жанылмас, білімді болса, сөзден жанылмас» деп ұлы ғұлама М.Қашғари айтқандай мектеп оқу-тәрбие үрдісінде жетістіктерге толы. Оқыту үрдісінде қазіргі замаңғы әдістемесі мен технологияны пайдалануды енгізу бағытында Орал, Алматы, Атыраудағы базалық деңгейдегі курсқа қазіргі уақытта 31 ұстаз білімін көтеріп келді. Мектеп директоры Кикбаева Майсара Қабдоллаевна облыстық «Үздік менеджер» байқауында жүлделі 3 орынға, физика пәні мұғалімі Қабиев Файзолла Мәсекеұлы облыстық “Үздік физика сабағы” байқауында І орын, республикалық деңгейлік курс бітірген мұғалімдер арасындағы байқауында «Үздік коуч» атағын жеңіп алды. Тарих пәнінің мұғалімі Батырова Гульзада Талгатовна облыстық “Жыл тарихшысы” байқауында-І орын, АӘД пәнінің мұғалімі Ажигалиев Саламат Қасқырбайұлы облыстық “Үздік АӘД пәні мұғалімі” байқауында ІІІ орын, мектеп психологы Сатқанқұлова Айнұр облыстық “Үздік психолог” байқауында ІІІ орын, облыстық «Әдістемелік бірлестік жетекшілері» байқауында Тлегенова Жанат Мурасқалиқызы ІІ орын, облыстық «Өзін-өзі тану жаңа форматта» тақырыбындағы семинарда Смайлова Гүлнардың еңбегі семинар жинағына енді. «Үздік информатика пәні мұғалімі Кенжиева Алмагул Айткалиевна облыстық “Үздік бағдарламашы” байқауында ІІІ орын, Изтелеуова Нурбиби Хамзиевна мектепалды даярлық тобының тәрбиешісі облыстық “Үздік тәрбиеші” байқауында ІІІ орын, бастауыш сынып мұғалімі Смагулова Айымгуль Сериковна облыстық “Үздік сабақ” байқауында ІІІ орын, облыстық «Қазақ хандығына 550 жыл- Ұлттық тарихымызды ұлықтау шыңындағы тарихи бестер» тақырыбында облыстық семинарда тарих пәні мұғалімдері Аймуратова Нұржамал Сапарқызы, Даутова Гүлнұрдың баяндамалары жинаққа енді.Облыстық «География сабақтарындағы инфрақұрылым-оқушыларды әлеуметтендірудің бас шарты ретінде» тақырыбындағы семинарда география пәні мұғалімі Нурбаева Үміт Сағидоллақызының еңбегі жинаққа енді. Мектеп мұғалімдері Рахметова Шолпан, Куракова Светлана, Тайбалиева Қамажай, Нұрбаева Үміт облыстық педагогикалық оқуларға қатысып, 2жүлделі ІІІ орын иеленсе, 1 мұғалім «Құрмет грамотамен» марапатталды.

6 сынып оқушысы Исказиева Раушан (жетекшісі Жумагалиева Сымбат Кайдаровна) облыстық ғылыми жобалар “Зерде” байқауында ІІІ орын, мектебіміздің 4 сынып оқушысы Ғаббас Данабек ІІІ орын иеленді. Жетекшісі Тайбалиева Қамажай. Аудандық ҮІ "Елім дейтін ұланбыз" тақырыбындағы жас ақындар айтысы өткізіліп оған қатысқан дарынды, талантты 10 а сынып оқушысы Г.Ишанова жүлделі І орын иеленіп /жетекшісі Р.Батабиева/ облыстық айтыста ІІІ иеленіп мектеп мерейін көтерді. Мектептің «Жас буын» Жайдарман ойындарының КВН командасы облыста І орынға ие болып, ½ финалына өтті. Жетекшісі: Гилманов Қайырлы. Мектеп оқушылары Жұмакелді Данияр, Қисметова Дәрия, Қалқаман Дәулет облыстық “Қазақстан-2050-бала көзімен” әлеуметтік жобалар байқауында ІІІ орын иеленсе, Республикалық олимпиаданың ІІІ кезеңіне қатысқан 3 оқушы жүлделі ІІІ орын жеңіп алды. Облыстық “Президенттік көпсайыста” оқушыларымыз Жукесова Самал, Қажығалиев Жанболат, Сабитов Ерназарлар ІІ орын, 8 сынып оқушысы Бақыт Қорқыт /жетекшісі Утегенова Нұргүл Каримовна / облыстық “Тіршілік иесінің бәрі–анасымен бақытты” байқауында І орын жеңіп алды. Биылғы оқу жылының үздік жетістіктері қатарында Республикалық «Жас ұлан» әскери– патриоттық слетіне «Семсер» тобының қатысып түрлі бағамдар бойынша марапатталуы, жетекшісі Ажигалиев Саламат Каскирбаевич, 10–сынып оқушысы Қаламғали Танакөздің респбуликалық «Отбасылық альбомның кейіпкері» тақырыбындағы эссе жазулар байқауында ІІ орын иеленуі, жетекшісі Досанова Гүлзар және Тайбалиева Қамажайдың жетекшілігімен 4 сынып оқушысы Ғаббас Данабектің Республикалық Шучинск қаласында өткен ғылыми жобалар сайысында ІІІ орын иеленуін жатқызамыз. Мектеп ұжымы қоғамдық жұмыстардан тыс қалып көрген жоқ. Биылғы 2014-2015 оқу жылында білім үрдісімен қатар Елбасымыздың жарлығымен атап өтілген елеулі даталар Қазақстан халқы Ассамблеясының 20 жылдығы, Ұлы Жеңіске 70 жыл, Қазақ хандығының құрылғанына 550 жыл болса мектепте осы мерекелерге орай жоспарлы шаралар өз дәрежесінде өтіп отырды. Мектептегі 854 оқушының ішінде әлеуметтік жағдайы төмен жанұя балалары 65. Жыл бойына әлеуметтік көмекті қажет ететін оқушыларға жалпыға бірдей міндетті оқу қорынан бөлінген қаржы әділ бөлініп, қамтамасыз етілді. Осы санаттағы оқушыларымыз үнемі қамқорлықта. Мұғалім қай қоғамда болса да алдыңғы қатардағы көш басшы десек, бүгінгі ұжым да ауданның бетке ұстар жұртшылықтың үлгі тұтар, ең бастысы өз бауыр еті баласын қуана–қуана зор сеніммен тапсырар білім ордасы екенін мақтан тұтамын. Халық сенімін арқалау, елдің ертеңі жеткіншекті

білікті тұлға етіп шығару қоғам алдындағы зор жауапкершілік. Сол жауапкершілік жүгін межесіне жеткізіп, әр шәкіртті өмірдің кетігіне кірпіш етіп қалауда ұжым педагогтары адал еңбегімен қол жеткізетініне басшы ретінде сенемін.

Ұстаз мерейі мәртебелі болсын демекпін.

ЕЛБАСЫ ЖОЛДАУЫН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ АЯСЫНДА БІЛІМ БЕРУ ҰЙЫМДАРЫНЫҢ ОҚУ - ТӘРБИЕ ҮДЕРІСІН ЖЕТІЛДІРУ Мұқашева Б.А.

Атырау облысы Жылыой ауданы №7 Е.Халықов атындағы жалпы орта білім беретін мектептің директоры

Білімділер ғасыры саналған– ХХІ ғасырға да қарыштап еніп, заман ағысына сай біліммен қаруланған ой-өрісі жоғары, зерделі, жан-жақты білімді жас ұрпақ тәрбиелеу міндетін абыроймен атқару кез-келген білім ордасына жүктелген заман талабы. Осы тұрғыда №7 Е.Халықов атындағы жалпы орта білім беретін мектепте Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың «Нұрлы жол- болашаққа бастар жол» атты Қазақстан халқына арнаған жолдауын жүзеге асыру бағытында оқу-тәрбие үдерісіне жолдау талабы жоспарлы түрде енгізілді. Заманымыздың заңғар жазушысы М.Әуезов «Халықты халықпен, адамды адаммен теңестіретін білім» деген екен. Олай болса, әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясының бірі -білім мәселесі де күн тәртібінен түскен емес. Жолдауда айтылған халықтың барлық топтарын біліммен қамту міндеті аясында ақыл-ойы мен дамуында ауытқушылығы бар балаларды мектепте де, үйде де оқыту мәселесі жақсы жолға қойылған және осы мәселеде мемлекет басшысының «Мәңгілік Ел» ұлттық идеясы жас жеткіншектерді патриотизмге, отансүйгіштікке тәрбиелеуде негізгі бағыттаушы күш екенін айта келе, айтулы бірнеше мерекелерді салтанатты жағдайда атап өтуді міндеттеген болатын. Міне, осы тұрғыда аудандық білім бөлімінің жыл бойғы жоспарлы Қазақ хандығының 550 жылдығы, Ұлы Жеңістің 70 жылдығы, Қазақ халқы Ассамблеясы мен Конституциясының 20 жылдығы мерекелеріне мектеп мұғалімдері мен оқушыларымыз белсене қатысып, сайыстардан жүлделі орындарды иеленді. Қазақ хандығының 550 жылдығына орай өткізілген аудандық олимпиадада 8 сынып оқушысы Г.Елдебай І орынды, Ұлы Жеңістің 70 жылдығына арналған «Менің отбасымның тарихы» эссе жазудан 8 сынып оқушысы А.Сайлаубайұлы І орынды иеленсе, «Елбасы Жолдауы-ұлтты ұйыстыратын, бірлікті ұлықтайтын тарихи құжат» облыстық байқауында мектеп мұғалімдері Ж.Балмашева, И.Қаниевалар «Алғыс хатпен» марапатталды. Қазақ хандығының 550 жылдығына арналған «Үздік реферат» байқауында 11 сынып оқушысы Ұ.Исанаева І орынды, «Тарихты білу-тағылымды іс» байқауында 10 сынып оқушысы Г.Жақиева І орынды «Туады ерлер ел үшін» жыр оқу сайысында 6 сынып оқушысы Ә.Таушанов І орынды, «Тіл–барлық

білімнің кілті» облыстық байқауда 11 сынып оқушысы И.Қаниева І орынды иеленді. Әлемдік білім беру үдерісіндегі жаңалықтар нәтижесінде Қазақстанда жаңа мазмұнды оқыту жүйесі қалыптасып, үш деңгейлік курстарға мұғалімдеріміз көптеп тартылуда. Осы орайда 13 мұғалім деңгейлік курстардан оқып келіп, білім беру саласындағы тың инновациялық әдістер арқылы оқу тәрбие үдерісінің деңгейін көтеруге өз үлестерін қосуда. Аудандық әр түрлі тақырыптық сайыстар мен ғылыми жобаларда оқушыларымыздың алдыңғы І, ІІ орын иегерлері аталып, жетістіктерге қол жетуіне осы жаңа бағыттағы сындарлы оқыту тәжірибесіне сүйену себеп болуда. Президентіміздің осы жолдаудағы «Біз болашақтағы жоғары технологиялық және ғылыми қарымды өндірістер үшін кадрлар қорын жасақтауымыз қажет» деген сөзі арқылы оқушылардың ғылыми зерттеу жұмыстарына қызығушылығын қалыптастыру, шығармашылық қабілетін дамыту, қазіргі техниканы тиімді пайдалану мәдениетіне тәрбиелеу бағыттарын басты назарда ұстаймыз. Біздің мектепте бұл салада атқарылған жұмыстар, жетістіктер көңіл қуантарлықтай. О.Бөкей оқуларынан өткен аудандық, облыстық байқауда 10 сынып оқушысы Г.Жақиева І орынды, «Наурызға көрік берген сұлу сән» аудандық байқауында 11 сынып оқушысы Н.Құралова «Бас жүлде», облыстан І орынды иеленсе, Ұстаздар күніне арналған «Менің ұстазым» атты республикалық бейнебаян байқауында 4 сынып оқушылары Э.Маткерова, М.Амангелдиева ІІІ орынды, «Жетістікке жеткен адамның тарихы» республикалық байқауында 9 сынып оқушылары А.Әбішева, І.Жақсылық І дәрежелі дипломмен марапатталды. «Жас жол инспекторы» аудандық байқауында мектеп командасы ІІ орынды, «Жас тәртіп сақшылары» сайысынан І орынды иеленді. Қазіргі заманға сай заманауи білім беру үшін мұғалімдердің негізгі міндеті теориялық білімді толықтыру, кәсіби біліктілікті арттыру, оны мектеп өмірінде пайдалана білу. Шығармашылықпен жүйелі жұмыс жасап, үлкен ізденіс жолында еңбек етіп, түрлі деңгейлердегі аудандық, облыстық сайыста жүлдеге ие болып жүрген мұғалімдерімізді де ерекше атап кетуге болады. Олар:Әбішева З, Сенғалиева Г, Шарғабаева Ж, Ақылжанова Ә, Таңбайқызы А. «Нұрлы жол-болашаққа бастар жол» атты Елбасы Жолдауы әрбір қазақстандық үшін қасиетті

ұғым болса, білім саласы қызметкерлері үшін айқын бағдар, жоспарлы жұмыстар. Міне, осы жоспарлы жұмыстар алдағы оқу жылында да жалғасын таба бермек.

Жаңа оқу жылы құтты болсын! Тың серпінмен жаңа табыстарға жету жолында Сіздерге мықты денсаулық, кәсіби біліктілік пен іскерлік, жемісті еңбек тілеймін.

Озық тәжірибе-көпке ортақ  МЕЖПРЕДМЕТНЫЕ СВЯЗИ НА УРОКАХ РУССКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ Серикбаева Г.Р. преподаватель русского языка и литературы ПСК, г. Атырау

Актуальность проблемы межпредметных связей на уроках литературы продиктована временем, новыми социальными запросами. Современная система образования направлена на формирование высокообразованной развитой личности. Наше время, перенасыщенное всевозможной информацией, предъявляет особые требования к образованию и, конечно, учителю-словеснику. Мы должны дать не только знания детям и умение применять их в жизни, но и научить детей думать, анализировать, учить отбирать необходимую информацию. Сейчас образование требует нетрадиционных методов обучения, в том числе интегрированных уроков по разным предметам. Необходимо, чтобы у детей возникло более целостное представление о мире. Межпредметные связи на уроках литературы помогают детям познавать мир, научиться жить в ладу с собой, а заодно иметь представление о теме с точки зрения другой науки. Русский язык и литература как учебные дисциплины относятся к циклу гуманитарных предметов. И сегодня пересматриваются многие духовные ценности, поэтому большие надежды возлагаются на гуманитарные предметы. Предмет «Литература»-один из ведущих тем предметов в школе, который связан с целым рядом дисциплин: это в первую очередь и история, и музыка, и живопись. В наш век имеют место отрицательные явления. Многие идеалы, на которые мы равнялись, утратили свою значимость, а новых нет. Любовь, красота, нравственная ценность существует и наша задача находить их, доносить до каждого ученика. Литература-сфера прекрасного, она очищает, облагораживает силой художественного слова. Задачи литературы:воспитывать всесторонне развитого человека; развивать мыслительную деятельность учащихся; учить понимать искусство. Уроки, на которых демонстрируются связь литературы с другими предметами, развивают нравственную культуру, творческие способности учащихся Ученики умеют отстаивать свою точку зрения, умеют высказывать своё мнение.Думающий и

чувствующий человек-это и есть тот человек, воспитывать которого мы стремимся. Межпредметные связи на уроках литературы осуществляются через различные виды устных и письменных работ. Основными видами работ являются отзыв, сочинение небольшого объёма. На уроках литературы учащиеся вспоминают изученные стили речи, языковые особенности того или иного стиля, находят средства выразительности текста. К 8 классу ученики должны знать понятия гипербола, сравнение, эпитет, аллегория, олицетворение. На уроках использую различные иллюстрации, репродукции картин. Иллюстрации, картины ведут к углубленному пониманию особенностей языка того или иного писателя, помогают увидеть героев глазами художников-иллюстраторов, обогащают возможности изучения литературы Например, можно использовать иллюстрации известных художников к повести «Капитанская дочка» А.С.Пушкина. Уроки по произведениям Некрасова можно сопровождать циклом картин Венецианова «На пашне», «Весна». Кино и музыка-воспринимаемые виды искусства для школьников. Музыка при изучении литературных произведений помогает сформировать у детей мировоззрение о смысле жизни, о добре, о зле, о смерти и бессмертии. Сегодня при доступности компьютеров и интернета можно услышать не только музыку, но и увидеть их постановку. Я обычно при написании сочинений использую музыку по теме. Это настраивает на творческий лад. Уроки, когда просматриваются постановки произведений, иллюстраций, проходят очень интересно. Обычно ребята заинтересовываются не только уроком, но и самим произведением. Да, уроки, на которых встречаются разные дисциплины и разные виды искусства требуют большой подготовки, но ребята работают с удовольствием Содержание этих уроков расширяет кругозор учащихся,воспитывает интерес к искусству, заставит больше читать и вдуматься в текст художественного произведения.

ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ САБАҒЫНДА СЫН ТҰРҒЫСЫНАН ОЙЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ Альмуханова Г. К. Атырау облысы Мақат мұнай және газ технологиялық колледжінің қазақ тілі және әдебиеті пәнінің оқытушысы

«Өркениеттіліктің басты міндеті–адамды ойлай білуге үйрету» Эдисон СТО технологиясы–оқу мен жазуды дамыту бағдарламасы. Бұл-оқушыны мұғаліммен, сыныптастарымен еркін сөйлесуге, бір-бірінің ойын тыңдауға, құрметтеуге, өзекті мәселені шешу жолдарын іздей отырып, қиындықты жеңуге баулитын бағдарлама. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы – әлемнің түкпір-түкпірінен жиылған білім берушілердің бірлескен еңбегі.Тәжірибені жүйеге келтірген Джинни Л.Стил,Куртис С.Мередит, Чарльз Тэмпл. Аталмыш бағдарламаның ішкі құрылымында ерекшелік бар. Бұл құрылым 3 деңгейден тұратын оқыту мен үйретудің моделі. Білімнің болашақта пайдаға асуы, қажетке жарауын қалыптастырады. Көп ақпаратты талдай, жинақтай отырып, ішінен қажеттісін алуға үйретеді. Сонау 1997 жылдан бастап Қазақстан басқа да елдердің қатарында «Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғыдан ойлауды дамыту» жобасына ең алғаш рет қатысты. Одан бері бұл жобаға қатысушылар, зерттеушілер саны мыңдап өсуде. Бұл технологияның әдіс-тәсілдерін мен қазақ әдебиеті сабағында қолдана бастадым.Мұндағы басты мақсатым–пәнге деген қызығушылықты

арттыру, оқушылардың бойындағы өз ойларын ашық айту дағдысын қалыптастыру еді. Сын тұрғысынан ойлау технологиясының әдістерін пайдалана отырып мынадай жетістіктерге қол жеткізуді көздедім:  оқушылардың сабаққа деген, білім алуға деген құлшынысын, қызығушылығын арттыру;  оқушыларды топпен жұмыс жасай алу дағдыларын дамыту.  оқушыларға сабақты түсіндіру жұмыстарында тиімді де, оңай жол табу;  оқушылардың өздігінен ойлау, шығармашылық жұмыстарды өздігінен орындау, өз пікірін айта алу мен оны дәлелдей алу, басқа біреудің пікірін тыңдай алу, топпен жұмыс жасай алу және т.б. қажетті болған қасиеттерін дамыта түсу;  оқушылар өздерінің еңбектерінің нәтижесінде қол жеткізген тәжірибені есінде берік сақтап қалуына ықпал жасау. Бұл технологияны жалпы сыныпқа да, сонымен қатар сыныпты кішігірім топтарға бөліп те сабақ өткізуге болады. СТО технологиясы қазіргі таңда 100-ден астам стратегиялардан (әдіс-тәсілдерден) тұрады. СТО технологиясы арқылы өткізілген сабақтар 3 фазаға бөлінеді. Әр фаза өздерінің қызметтеріне байланысты аталады: Қызығушылықты ояту, Мағынаны тану және Ой толғаныс.

Қызығушылықты ояту Мағынаны тану Ой толғаныс (Оқушыларға сұрақ қоя отырып, (Жаңа сабақты хабарлау (Бекіту, қорытындылау, әдістерді пайдалана отырып, кезі) бағалау, үйге тапсырма беру қызығушылығын ояту) кезеңдері қамтылады) Бұл 3 фаза нәтижелі жүзеге асу үшін СТО Бұл әдіс сабақтың өне бойында жүретін әдіс. технологиясының әдіс- тәсілдері қолданылады. Қызығушылықты ояту бөлімінде оқушыларға ең Сол әдіс-тәсілдерді қазақ әдебиеті сабағында әуелі тақырыпқа байланысты не білетіндерін сұрап, қолдана отырып, оқушылардың пәнге деген оны тақтаға жазғызып, сонымен қатар бұл тақырыпқа қызығушылықтарын арттыру жұмыстарының қазіргі байланысты осы сабақтан не күтетінін, не үйренгісі, таңдағы нәтижесімен бөліскім келіп отыр. яғни білгісі келетінін анықтап аламыз, сабақ соңында «Ой қозғау» әдісі–оқушыларға жаңа тақырыпқа Ой толғаныс бөлімінде бұл әдіске кері оралып, байланысты сұрақ қоя отырып, жаңа сабаққа деген «Үйренгенім» бағанасын толтыртамыз. Мұнда қызығушылықтарын арттыру. оқушылар осы сабақ барысында білгендерін жазады. «БҮҮ» әдісі («Білемін»,«Үйренгім келеді», «Үйренгенім»). Мысалы: Тақырып: Абай Құнанбаевтың өмірі. Білемін Үйренгім келеді Үйренгенім -Ақын; -Шығармашылығымен танысу; -Өмірі туралы қызықты деректер; -«Қыс», «Күз» өлеңдері; -Поэмаларын түсіну;

Бұл әдісті пайдалану арқылы сабақтың бастапқы бөлімінде біздер, ең әуелі оқушыларды сөйлетіп, өз ойларын еркін айтуларына ықпал жасаймыз. Сонымен қатар сабақ соңында үшінші бағананы толтыру кезінде оқушылар өтілген тақырыпты өздері қорытындылап шығады.

«Ұқсастық пен даралық» әдісі. Бұл әдістің ерекшелігі 4 жағдайды (ақындарды, ақындар жырлаған тақырыпты) салыстыра аламыз. Яғни схема сызылады, ортасында төрт түрлі жағдайдың ұқсастықтары ал айналасында олардың даралықтары жазылады.

Д.Бабатайұлы

ХІХ ғасырдың І жартысындағы «Зар заман» ақындары

Ш. Қанайұлы

М. Өтемісұлы

С.Аронұлы Бұл әдісті қорытынды сабақта қолданып, оқушыларға осы схеманы толтырта отырып, осы ақындар туралы, олардың өмірлері, шығармашылықтары туралы не білетіндіктерін анықтап, олардың өз ойларын еркін, нақты жеткізуіне қол жеткізе аламыз. «Бес жол өлең» әдісі-Бұл стратегияны CINQUAIN (синквейн) деп те атайды, мұндағы француздың сөзі «CINQUAIN» - «бес» деген мағынаны береді. Мысалы:

Абай Әділ, турашыл Жырлайды, шығарады, жазады Қазақ халқының ұлы мақтанышы Ақын Бұл әдіс оқушылардың түсінігін бағалауға, ақпаратты түйіндеп айтуға, синтездеуге (біріктіруге), терең ой, сезімді аз сөзбен қамтуға қажет. Мұндағы басты ереже- сөздер қайталанбауы керек.

Қазақтың тұңғыш ұстазы Ыбырай Алтынсарин

Жазушы

Ағартушы «Топтастыру» әдісі-еркін ойлап, ойды жинақтауға, талқылауға, тақырыпты ашуға бағыттайтын оқыту стратегиясы. Тереңірек ойлауға мүмкіндік беріп, белсенділікті қалыптастырады және тақырыпқа қатысты оқушы түсінігін білуге көмектеседі. Сондықтан топтастыру стратегиясы– ойлауды қалыптастыратын стратегия деп те аталады. Оқушылардың тақырып бойынша жұмыс жасауына көмектесетін оқыту стратегияларының бірі -INSERT. Ол бойынша оқушыға оқу, тақырыппен танысу барысында V–"білемін”,―- "мен үшін түсініксіз”, + - "мен үшін жаңа ақпарат”, ? – "мені таң «Семантикалық карта» әдісі. Тақырып: ХІХ ғасыр ғасыр әдебиетінің ақындары.

Тақырып атаулары Ақындар Абай Ыбырай Жамбыл

Туған жылдары

1845

1846

1841

«Кел, балалар, оқылық»

Ақын

қалдырады” белгілерін қойып отырып оқу тапсырылады. «Әдеби диктант» әдісін пайдалану арқылы белгілі бір ақын, оның өмірі немесе шығармалары туралы оқушы бар білетінін айтып, өз ойын еркін жеткізіп, диктантты аяқтай алады. Жамбыл - ........ өмірімен де, шығармашылығымен де екі ғасырды молынан тұтастырып жатқан ұлы жырау. Оның «Кедей күйі», «Өстепкеде», «Әділдік керек халыққа», т.б. өлеңдері бар. Жамбыл Жабаев 99 жыл өмір сүрген ақын, т.с.с.

Өлеңдері

«Өстепкеде»

Туған жері «Интернатта оқып жүр»

Қостанай обл

+ + +

Шығыс Қаз. обл.

Жамбыл обл.

+ +

Мұнда ең әуелі кестені құрамыз, содан соң оқушы тақтаға шығып «+» таңбасын қояды. Бұл әдісті тарауды қорытындылаған кезде пайдалануымызға болады. Сонымен қатар бұл әдісті тәрбие жұмыстарында да қолдана аламыз. Мұндағы жетістігіміз–оқушылар өзіне-өзі баға беріп, өзін тани алады. «Бір айналым сөйлесу» әдісі. Белгілі 1 тақырыпқа байланысты әр адам ауызша өзінің ойын, немесе 1-2 сөйлемін ортаға салады. Қазақ әдебиеті сабағында бұл әдісті мен оқушыларға өлең жаттап келуге тапсырма берген кезде немесе көркем шығармаларды өткен кезде пайдаланамын. Мысалы, Абай Құнанбаевтың «Қыс» өлеңі берілсін. Оның алғашқы төрт жолын бір оқушыдан, келесі 2 шумақ (8 жолын) келесі оқушыдан, әрі қарай өлең соңына дейін оқушыларды кез-келген жерден тоқтатып, басқа бір оқушыға жалғастыруына рұқсат етемін. Бұл әдістің жетістігі- оқушы ең әуелі сабақ айтып жатырған оқушыны тыңдайды, сонымен қатар үй тапсырмасын сұрай отырып, мұғалім барлық оқушыларды қамтып, оларды бағалай алады. Ең бастысы мұнда уақыт үнемді пайдаланылады. Сабақ барысында оқушылар қиын тапсырмаларды орындап болған соң шаршағандары білінсе, немесе күрделі әдістер арқылы жаңа тақырыпты меңгерсе, сергіту сәттерін ұйымдастыруымызға болады. Сабақтың бұл бөлімінде оқушыларға сабақтан тыс қызық жағдайлар айтуға немесе қызықты тренинг, тапсырмалар орындатуға болады. Сергіту сәттері өте көп. Мәселен,«Ауыл ішіндегі соңғы жаңалықтар»,«Мен фотоаппарат», «Мені қалай қабылдайды?» т.б. Менің тәжірибемде қазіргі таңда салыстыра қараған кезде дәстүрлі оқыту мен СТО технологиясының әдістерін пайдалана отырып оқытудың арасында үлкен айырмашылық бар екеніне анық көзім жетеді. Мәселен, дәстүрлі оқытуда сабаққа деген қызығушылық оқушылардың 30%-40%--да ғана болса, ал аталған технологияны пайдалана отырып оқытуда 60-70%-ға дейін, кейбір топтарда 85%-ға дейін оқушылардың қызығушылығы артып, өз білімдерін белсенді түрде арттыруға жұмыстар жасады. Қазақ әдебиеті пәніне қызықпаймын деген оқушылардың дейін өздері де пәнге деген қызығушылықтарының арта түскендіктерін айтты. 100 155

50 0

162 165

201220132013 о.ж 2014 о.ж

Сонымен қатар, СТО технологиясының әдістерін пайдалана отырып өткізген сабақтарым туралы топ оқушыларынан мынадай сұрақ төңірегінде жауаптар

алдым:-Бұлай (СТО технологияларының әдістәсілдерін пайдалана отырып) оқытудың артықшылығы бар ма? Неде? Сол кездегі оқушылардан алған жауаптар қуантарлықтай болды. Бір топ оқушысы:- Бұлай өтілген сабақтың ең басты ерекшелігі–топпен жұмыс жасау кезінде біздер бірбірімізбен жақын араласа, ашық әңгіме айта бастадық. Белгілі бір нәрселерді талқылауды, бірігіп қорытындылауды үйрендік,-деп жауап берді. Сол топта нашар оқитын оқушылардың қатарында болған оқушы:-Бұлай өтілген сабақтың мен үшін ерекшелігі–мен сабақты тез түсініп, қызығушылық қасиетім өсе түсті деп өз ойын ашық білдірді. Келесі бір оқушы:- Мұнда пайдаланатын әдістер өте қызық, сондықтан да мен бұл сабаққа жаңа бір нәрсе үйрену мақсатында асыға келемін,- деп жауабын берді. Бұл технологияны пайдалану кезінде алғашқыда кейбір қиыншылықтар кездесті. Әсіресе оқушыларды топқа бөлген кезде «мен ана топта болмаймын», «мен бұл оқушылармен отырғым келмейді» деген сияқты өздерінің қарсылықтарын білдірген оқушылар да болды. Бұл кедергімен мен былай күрестім:ең әуелі өз қалауларымен отырғыздым, кейін жайлап айтып түсіндіріп, жақсы оқитын оқушылар мен нашар оқитын оқушыларды араластырып отырғыздым. Олардың да айтқандары орындалып, менің де ойым жүзеге асып, кейін мұндай қарама-қайшылықтарға кездеспейтін болдық. Сонымен қатар алғашында сыныпта шу дыбысы көптеп шықты. Әсіресе топқа бөлгенде көшіп-қонып жүрген оқушылардың шулары және өздерінің мықты қызығушылықтарын танытып, «мен жауап беремін» деп таласқа түскен сәттері де болды. Мұндай тығырықтан шығу үшін, бұл әдістің артықшылығын пайдаландым. Яғни бір әдісті пайдаланған кезде бір оқушыдан сұрасам, келесі әдісте басқа оқушыдан сұрап, солай барлық топ оқушыларына жауап беруге мүмкіндік беріп, бұл жағдайдан да даусыз шыға білдік. Қазіргі таңда мұндай қиыншылық тудыратын жағдайлар жоққа тән деп те айта аламын. Бұл технологияны пайдалануда мұғалім үшін тағы бір жағдай туындайды. Әр сабаққа дайындалу үшін мұғалімнің көп уақыты, еңбегі кетеді, ізденіс талап етіледі. Яғни әр сабаққа аса бір көңілмен дайындалу керек. Алайда, бұл қиыншылықты мынадай жағдайлар жеңуге көмектеседі. Олар: оқушылардың сабаққа деген қызығушылығы, олардың ризашылықтары және әр мұғалімнің өз мамандығын сүйе білуі. Бұл технологияны өз сабағымда пайдалану барысында мен өзімнің көздеген мақсатыма жете отырып, мынадай нәтижелерге қол жеткіздім:  Мұғалім мен оқушы арасында тең құқылы қарым-қатынас пайда болды.  Жеке, жұпта, топта оқу мен жазу әрекеттері белсенді түрде іске аса бастады.  Оқушы–басты дамушы тұлға, ал мұғалімбасты тұлғаға бағыт беруші болып қалыптасты.  Ұжымдық үрдіс жүзеге асты.  Әр оқушы өзіне жауапкершілікпен қарайтын болды.

 Жаңа ақпаратпен өздерін-өздері қамтамасыз ете алатын дәрежеге жетті.  Оқыту үрдісінде барлық оқушылар толық сабаққа белсенді қатысады.  Пікір алмасу жүзеге асады.  Қорытынды жасай алады.  Оқушылар жалықпайды, керісінше әр сабаққа қызығушылық пен құлшыныс пайда болады.  Оқушылардың бойында белсенділік, қызығушылық, таным деңгейі жоғарылайды.  Оқушыларды жаңалық ашуға, зерттеуге, ізденуге үйренеді. Бұл технологияның тағы бір айта кететін ерекшелігі-мұғалім өзінің шеберлігіне байланысты барлық пәндерге де осы технологияның әдістәсілдерін қолдануына болады. Сонымен қатар атааналар жиналысы, тәрбие сағаты, конференция, педагогикалық кеңестерде де осы технологияның стратегияларын қолданып ұтымды өткізуге болады. Менің ойымша, оқытудың осындай қажетті педагогикалық технологияларын сабаққа ендіру бүгінгі таңда әрбір ұстаздың басты мақсаты болуы керек. Қазіргі таңда мен үшін бұл технология–ең тиімді, ең озық технологиялардың бірі болып саналады. Бұл

технологияның әдіс-тәсілдерін пайдалана отырып, әрі қарай осы бағытта жұмысымды жалғастыратыныма кәміл сенімдімін. «Қоғам неғұрлым танылған сайын, тек өзінің болашағына жақсы ықпал ететін дәстүрлерді ғана сақтап, оларды ұрпақтан-ұрпаққа берудегі жауапкершілігін соғұрлым танитын болады. Мектеп– мақсатқа жетудегі бірден-бір басты құрал, ал мұғалім соған жауапты жан» Джон Дьюи. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1.Әрекетті RWCT философиясы мен әдістері. С.Мирсеитова редакциялаған.Қарағанды:Қазақстан Оқу Ассоциациясы. Төртінші толықтырылған және өзгертілген басылым – 2011 ж. 2.Словарь RWCT. С.Мирсеитова. Алматы, 2009 (третье издание). 3.«Жеке тұлғаның шығармашылық дарындылығын дамыту жолдары» Е.Т. Акитбаев., 2006 ж. 4.«Инновациялы-креативті технологиялар». Қ.М.Нағымжанова. Өскемен Медиа Альянс.-2005 ж. 5.К.Күнантаева, А.Алшымбаева. Бәсекеге қабілетті қоғамның негізі–сапалы білім//Бастауыш мектеп.2007 ж. №1.

АННОТАЦИЯ Мен бұл мақаламды Эдисонның керемет айтқан сөзімен бастадым. Бұл мақалада мен өз тәжірибемде, яғни қазақ әдебиеті сабағында Сын Тұрғысынан Ойлау технологиясының әдіс-тәсілдерін пайдаланудың тиімділігі туралы жаздым. Ең әуелі, аталған технология туралы мағлұмат беріп, кейін осы технологияны пайдалануда, алдыма қойған мақсатым туралы жаздым. Сондай-ақ, бұл технологияның әдіс-тәсілдерін қалай? Не мақсатпен? пайдаланғанымды ашып, жиі қолданатын әдіс-тәсілдеріме тоқталып, әр сабақта қалай қолданатынымды мысалмен дәлелдеп баяндадым. Әр әдістің өз сабағыма қалай әсер еткендігін жеткізіп, олардың тиімділігі туралы қалам қозғадым. Сонымен қатар өз сабағымда қолданатын сергіту сәттеріне де тоқталып өттім. Мақаламның қорытынды бөлімінде дәстүрлі оқыту мен Сын Тұрғысынан Ойлау технологиясының әдістәсілдерін пайдалана отырып оқытудың айырмашылықтарына тоқталдым. Оқушылардың білім сапасының көтерілгендігі туралы диаграммамды енгіздім. Бұл технологияны қолданудағы оқушылардың ойларын анықтап, сол ойларын қағаз бетіне түсірдім. Салыстыра отырып, оқушылар жеткен жетістікті, өзім жеткен, жалпы топ жеткен жетістік туралы дәлелдемелерімді баяндадым. Бұл технологияның мұғалімге, оқушыға, жалпы білім сапасының жоғарылауына тигізетін оң әсерлерін жаза отырып, осындай технологияларға байланысты өз пікірімді қалдырдым. Қорытындылай келе жеткен жетістіктеріме нақты тоқталып өтіп, мақаламды Джон Дьюуидің керемет сөздерімен аяқтадым.

РАЗВИТИЕ ПОЗНАВАТЕЛЬНОЙ АКТИВНОСТИ НА УРОКАХ РУССКОГО ЯЗЫКА - ОДИН ИЗ ПУТЕЙ ПОВЫШЕНИЯ ОРФОГРАФИЧЕСКОЙ ГРАМОТНОСТИ УЧАЩИХСЯ Боброва Т. Д. Учитель высшей категории школы-лицея №20 имени А.С. Пушкина г. Атырау

Одним из важнейших показателей социально-экономического благополучия общества является состояние интеллектуального развития детей, поскольку дети составляют важнейший резерв страны, который будет определять уровень ее экономического и духовного развития, состояние науки и культуры. Поэтому проблема интеллекта занимает особое место в педагогической науке. С каждым годом жизнь предъявляет все более высокие требования к детям: неуклонно растет объем знаний, которые им нужно передать; мы, педагоги, хотим, чтобы усвоение этих знаний было не механическим, а осмысленным. Сравнение результатов письменных работ учащихся за несколько разных лет позволило обнаружить проблему снижения уровня практической грамотности. И наличие данной проблемы, и скорость, с которой снижается уровень грамотности, заставили обратиться меня к этому вопросу. Каждый урок–творчество учителя. А качество урока зависит от многих факторов, но прежде всего от учителя, от его способностей обеспечивать максимальную возможность для развития у ученика его творческих задатков и способностей. И на это должны работать все элементы учебно– воспитательного процесса.Поэтому самая актуальная задача состоит в том, чтобы поднять воспитательные возможности урока за счет улучшения его методики, его организации и структуры.Лишь только тогда наряду с образовательной задачей будут решаться воспитательные.Одна из важных проблем сегодняшнего дня– поднять активность учащихся на уроке, воспитать у них интерес и любовь к русскому языку, приучить их к самостоятельному мышлению. Поэтому я строю уроки так, чтобы они были не только уроками обучения языку, но и способствовали становлению личности ученика, формировали его взгляды, готовили его к жизни. Вот почему важна активизация мыслительной деятельности учащихся, творческая атмосфера на уроках, атмосфера сопереживания, сопричастности, непосредственного участия в тех событиях, о которых идет речь на уроке.

Одним из наиболее важных направлений повышения качества знаний является развитие познавательной активности учащихся. Важно побуждать ученика выступать не только в роли усваивающего, но и в роли исследующего. Речь идет об умении учителя разбудить мысль ученика,дать ей движение.Развитию познавательной активности ребят помогают проводимые на уроках игры–«Знатоки русского языка» (урок – обзор по пройденным темам), «Что? Где? Когда?» и другие. При проведении словарной работы применяю «Мозговой штурм». Так, например, предлагаю ребятам найти подходящий эпитет к слову «дЕвица»: умна красна «дЕвица» красива прекрасна Ученики могут искать и «самое подходящее», и самое лучшее, и самое привычное слово, которое бы сочеталось со словом «девица». Попытки объяснить, почему же все – таки только, красна девица, обычно очень интересны. Собственный рассказ, очерк, стихотворение – это творчество, но в каком – то ракурсе это и игра – игра в писателя, критика, поэта, игра, ориентированная на осознание ответственности за свое творчество. Так, после пройденного материала по теме «Служебные части речи», ребятам 7 класса было предложено написать сказку или рассказ о союзах, предлогах, частицах. И были очень интересные работы. Самой любимой формой повторения и обобщения изученного ребята называют деловую игру, которая проводится по аналогии телеигры «Что? Где? Когда?» или в другой форме. На таком уроке класс делится на 4-5 групп. В каждом выбирается «учитель», координирующий работу группы, учитывающий степень участия каждого и имеющий право решающего голоса при выставлении итоговых отметок. Учитель на таком уроке–эксперт,определяющий правильность выполнения задания и дающий командам текущую оценку. Главным в своей работе считаю–сделать процесс обучения радостным, активировать деятельность учащихся, воспитать потребность узнавать все

больше и больше. Стараюсь с первой минуты увлечь школьников, повести их в удивительный, волшебный мир русского языка. Этому способствует использование различных форм: и традиционных, адаптированных для конкретного класса, и новых, найденных в методической литературе,увиденных на уроках коллег, разработанных самой. Очень живо и интересно проходят уроки – путешествия в страну Грамматика. После изучения нескольких тем по разделам языкознания отправляемся с пятиклассниками путешествовать, причем на разных видах транспорта (на поезде, пароходе, автобусе, самолете). «О языке–занимательно!»-это мой девиз. В живой форме рассказываю о многих проблемах языка – его жизни, развития. Для повышения познавательной активности учащихся на уроках необходимо сломать инерцию « традиционного» преподавания, повысить внимание к передовому опыту, искать свои, новые, более рациональные формы обучения. Нужно добиться максимального участия в познании нового, в добыче знаний самими учащимися. С этой целью я провожу уроки-викторины, уроки–КВН, диспуты, дискуссии, уроки – концерты. На каждом уроке стараюсь применять материалы краеведческого характера. Большое познавательное и воспитательное значение имеют тексты и отдельные предложения для грамматического разбора, освещающие жизнь страны, области, района, поселка. Так, к примеру, сочинения «На нашей улице утром», «Город, в котором мы живем», «Почему наша улица названа так», «Замечательный человек в нашем городе» пробуждают чувства причастности маленького автора ко всему, что происходит вокруг. Ребята в течение недели готовятся к сочинению. Перед классом ставится задача: написать сочинение не отстраненно, а заинтересованно, с позиции гражданина, патриота. И поэтому при подготовке к сочинению я заранее даю план или вопросы по заданным темам. Например: Почему так названа улица, какова история названия? Чем интересна улица: на ней жили выдающиеся люди, этого места коснулись исторические события? Чтобы лучше узнать историю того места, где живут ребята, полнее ответить на эти вопросы, ребята работают в библиотеке с краеведческой литературой, встречаются и беседуют со старожилами, используют ресурсы Интернета. Работы учащихся разнообразны по жанру: это экскурсии по улице, где в роли гида выступает сам автор.Сочинение пишется и от лица молодого журналиста, который берет интервью у старожилов, интересных людей, публицистическая статья, зарисовки, описания, рассказы. Одно из основных требований к сочинению – это выражение учеником своих суждений, собственных мыслей.

При подготовке к сочинению « Семья в моей жизни» ребята рассказывали о радостях, проблемах, семейных традициях. Начала беседу с вопроса: - Что для вас означает понятие Дом? - Какая семья считается счастливой? Валера Т.Традицией считается в моей семье любовь к природе. Летом мы всегда выезжаем всей семьей на пикник на природу. Там мы все вместе очень весело проводим время: купаемся, ловим рыбу, играем в забавные игры. Перед тем как вернуться, мы все дружно очищаем место отдыха от мусора, так как наши родители приучили нас беречь природу. Воспитание, которое мы получили в детстве, остается с нами на всю жизнь. Рустем И. В нашей семье есть свои традиции. Самые важные–гостеприимство и уважение к людям. Гостей мы всегда встречаем с радостью и угощениями. Уж стакан чая мы всегда предложим! А уважать людей наши родители приучили с детства. Современная методика преподавания стремится к всестороннему духовному развитию учащихся, к развитию у них образного и логического мышления. И как приятно, когда сердце ученика отзывается на слова учителя стихами: Я люблю этот мир! Он прекрасен во всем! Каждый день эта радость Приходит в мой дом. Сквозь окно прорывается Пение птиц. Мне с утра улыбается Множество лиц. Этот мир, как прекрасный Цветок расцветает. Здесь я чувствую даже, Как птицы порхают. Мы все дружной семьей В этом мире живем. Я все больше люблю Этот мир с каждым днем. (Полина Х., 9 класс) Чувство своего места в этом мире воспитывается также и в этой работе над сочинением «Моя будущая профессия». Эта работа особенно необходима потому, что некоторые ребята еще не определились в выборе профессии. Они думают только о высокооплачиваемых, престижных профессиях. Но я вижу своею задачу в том, чтобы обратить внимание ребят на профессии, особенно необходимые людям и на то, как учащиеся должны готовить себя к этой профессии. Они все еще не понимают, что необходимо выбрать именно ту профессию, то дело, которое приносило бы пользу людям, окружающим их. Поэтому зачастую уроки по подготовке к сочинению превращаются в диспуты. Проверяя работы, прихожу к выводу, что все-таки некоторые ребята относятся к выбору профессии более обдуманно. «Проблема «Кем быть?» передо мной никогда не стояла. Я твердо знаю, что буду учителем, как мама, но только учителем математики, потому что обожаю

математику и люблю детей» или «Я уверена: современный учитель должен стремиться к тому, чтобы вести детей в огромный неведомый мир, полный противоречий, развить способности ребёнка в соответствии с его природой, воспитывать чувства, волю и любовь к жизни» (Юлия Б.,11кл.) Очень важным в плане познавательной активности считаю работу по составлению предложений, высказываний, фрагментов сочинений, а затем и полных сочинений на морально–этическую тему.Воспитание национальной гордости, казахстанского патриотизма на основе духовного богатства, уважения обычаев и традиций казахского народа – одно из приоритетных направлений в моей работе. Большую помощь при подготовке к таким сочинениям ( «Люди высокого долга», «Что такое благородство», «Сквозь годы с нами говорит война») оказывают газетные материалы, прочитанные книги, просмотренные фильмы, жизненные наблюдения. Так, при написании сочинения «Сквозь годы с нами говорит война» и при подготовке к внеклассным мероприятиям, посвященным празднику Победы, я часто обращалась к материалам газет «Прикаспийская коммуна», «Ак жайык». Ученикам очень интересно было узнать о своих земляках, участвовавших в боях второй мировой войны. Большое значение для воспитания у учащихся чувства патриотизма имеет также и дидактический материал, который я использую на уроках. Маленький мир повседневной жизни детей на уроках русского языка неизмеримо расширяется благодаря обращению к словарям, словосочетаниям и предложениям, относящихся к общественно– политическим явлениям страны, области, города. Дидактический материал, предлагаемый для разбора, ненавязчиво вводит школьника в мир общественной жизни, пробуждает его сознание как будущего гражданина, воспитывает нравственные идеалы. Ребята узнают о символике нашего государства, обычаях его народов, замечательных традициях. Для повышения эффективности решения этих задач также используются электроннообразовательные ресурсы - презентации. Интересно проходят уроки с применением рассказов о старинных народных традициях и обычаях народов Казахстана, например, ребята с увлечением слушали сообщение о том, как проводят народные праздники и встречу Нового года казахи, русские, татары, корейцы и другие народы. Обучая ребята русскому языку, опираясь на материал, способствующий воспитанию человеческих качеств, нравственных основ учащихся, я пришла к выводу, что дидактический материал должен приближать ребят к жизни, учить их жить, воспитывать у них такие качества, как доброта, терпимость, уважение человеческих достоинств, традиций разных народов. И эта работа носит не эпизодический характер, а стала основной при обучении русскому языку и литературе.

Эффективным средством активизации познавательной деятельности учащихся является использование информационных технологий в образовательном и самообразовательном процессе. ИКТ позволяет разнообразить формы работы, деятельность учащихся, активизировать внимание, повышает творческий потенциал личности. ИКТ я использую при изложении нового материала (демонстрационно - энциклопедические программы), в системе контроля и проверки (тестирование с оцениванием, контролирующие программы), для самостоятельной работы учащихся (обучающие программы, энциклопедии, развивающие программы) закреплении изложенного материала (тренинг - разнообразные обучающие программы), при возможности отказа от классноурочной системы: проведение интегрированных уроков по методу проектов, для тренировки конкретных способностей учащихся (внимание, память, мышление). ИКТ позволяет проверить усвоение теории у всех учащихся, повышает темп урока, увеличивает долю самостоятельной работы учащихся, углубить степень отработки практических умений и навыков, вести дифференцированную работу с каждым учеником. Компьютерные технологии способствуют научной организации труда ученика и учителя, самостоятельной исследовательской работе учеников для подготовки к уроку, научно практическим конференциям, семинарам. Я считаю применение информационных технологий необходимым на уроках русского языка, литературы и мотивирую это тем, что они способствуют совершенствованию практических умений и навыков, позволяют эффективно организовать самостоятельную работу и индивидуализировать процесс обучения, повышают интерес к урокам русского языка и литературы, активизируют познавательную деятельность учащихся, осовременивают урок. Развитию познавательной активности учащихся способствуют и сочинения–отзыв о книге. Для домашнего сочинения–отзыва о книге предлагаю взять, например, такие темы: «Книга – источник знаний», «Об этой книге хочется рассказать», «Книга о мужестве», «Книга о подвиге», «Книги, научившие меня любить Родину». Важным моментом в подготовке такого сочинения является выбор книги для отзыва. Советую ребятам, какому произведению посвятить сочинение. Предостерегаю учащихся от пересказов содержания книги и напоминанию им, что сочинение, являющееся отзывом о каком–либо произведении, строится как рассуждение. На одном из уроков анализируются отзывы учащихся о книгах–фрагменты из сочинений прежних лет. Для сочинения – рассуждения предлагаю такие темы: «Слово о родном крае», «Почему мне дорог родной край», «Берегите родную природу» и др. При анализе тем учащимся предаются вопросы: Чем дорог вам родной край?

Какие картины, образы возникают в вашем воображении, когда вы слышите слова «родной край, родная природа »? Какое время года вы любите больше всего? Почему? Есть ли у вас любимый уголок природы? Чем он дорог вам? Какие воспоминания с ним связаны? Какие вы понимаете выражение «Человек – друг и заботливый хозяин природы»? Чем обогащает человека общение с природой? Почему природу надо беречь? Работу по развитию устной и письменной речи учащихся провожу на каждом уроке, независимо от того, будет ли то урок русского языка или литературы. Устная речь способствует овладению навыками письменной речи, предшествует ей, а письменная речь, в свою очередь, помогает развитию более четкой, правильной, логически последовательной устной речи. В развитии связной речи учащихся большая речь принадлежит как устным упражнениям, так и письменным работам: накапливаемый материал (языковой) должен многократно повторяться в различных речевых упражнениях учащихся, при выполнении которых ребята слушают, говорят, читают и пишут. Письменная речь – наиболее трудная форма речевой деятельности, при самостоятельном выполнении письменного задания ученик должен провести аналитическую работу по отбору определенных

слов для раскрытия данной темы, а затем проделать синтаксическую работу в распределении этих слов в системе текста. Аналитическая работа начинается уже в процессе обдумывания темы сочинения. Ученик выделяет то, о чем следует писать. Возникает замысел будущего текста. Однако анализ ученических письменных работ свидетельствует о том, что результат не всегда соответствует предварительно намеченному замыслу. В самостоятельных письменных работах учащихся часты случаи отрывочного, неполного изложения мыслей, пропуски. Происходит это потому, что ученику трудно воплотить в текст то, что он воспринял, осмыслил. Только система, основанная на определенных принципах, вытекающая из специфики используемого материала и из психолого–педагогических условий обучения, может дать в развитии письменной речи учащихся положительные результаты. Использование всего многообразия видов письменных работ, каждый из которых служит развитию определенных навыков, помогает достижению единства обучения и воспитания, повышению активности учащихся. Применение всех направлений в работе дает хорошие результаты, способствует повышению познавательной активности учащихся, воспитывает интерес к уроку, предмету, растет грамотность учащихся.

БІЛІМ БЕРУДЕГІ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ Умирбаева Г.Ж.

Атырау қаласы А.С.Пушкин атындағы №20 орта мектебінің орыс сыныптарындағы қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің I деңгейлі мұғалімі

Қазіргі даму кезеңінде білім беру жүйесінің алдында бір ұлттың келешегі, болашағы тұр. Өйткені ұлт болашағын жасаушы–білімді ұрпақ. Ал, білімді ұрпақты қалыптастырушы–МҰҒАЛІМ. Тәуелсіз ел тірегі–білімді ұрпақ десек, жаңа дәуірдің күн тәртібінде тұрған мәселе–білім беру, ғылымды дамыту. Өркениет біткеннің өзегі, ғылым, тәрбие екендігіне ешкімнің таласы жоқ. Осы орайда білім ордасы–мектеп, ал мектептің жаны–мұғалімдердің басты міндеті-өз ұлтының тарихын, мәдениетін, тілін қастерлей және оны жалпы азаматтық деңгейдегі рухани құндылықтарға ұштастыра білетін тұлға тәрбиелеу. ХХI ғасырда әлемдік өркениет төрінен орын алуы үшін, Қазақстанның жан-жақты дамуының бірден-бір жолы ғылымды әр қырынан меңгеру қажет болып отырғаны белгілі. Елбасымыз Қазақстан халқына «Бәсекеге қабілетті халық үшін», «бәсекеге қабілетті экономика үшін»-деген жолдауында: «Білім беру реформасы-Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдың бірі» -деген. Қазіргі заман талабына сай, Елбасының халыққа Жолдауы білім беру ісінде де жыл сайын өзгерістер енгізіп отыр. «Жаңа технологиялық құзірет»

бағдарлай білу өз бетінше білім беруде стратегиялық міндеттерін табысты шешуге мүмкіндік береді: таңдай білу, талдай білу, өзгерте білу, сақтай білу, жеткізе білу, жүзеге асыра білу»,-деп атап көрсеткен. Осыны жүзеге асыруда жаңа формацияның педагогы қажет. Қазіргі білім беру жүйесінің мақсаты-бәсекеге қабілетті маман дайындау. Мектеп–үйрететін орта, оның жүрегі-мұғалім. Ізденімпаз мұғалімнің шығармашылығындағы ерекше тұс-оның сабақты түрлендіріп, тұлғаның жүрегіне жол таба білуі. Ұстаз атана білу, оны қадір тұту, қастерлеу, арындай таза ұстау-әр мұғалімнің борышы. Сабақтың мақсатына қарай жеті модульдің қажеттісін таңдап алу мұғалімнің өзіне байланысты. Мұғалім қай модульді пайдаланса да, сауатты, дұрыс пайдалануы қажет. Осы айтылғандарды ескере отырып, сабақ барысында, сабақтың әрбір кезеңінде оқушылардың танымдық іс-әрекетін жандандыра, белсендіре алатындай нақты міндеттерді, мақсаттарды айқындап алып, сабақ жоспарын құрдым.

Жаңа әдістерді таңдап алу ең күрделі үрдіс. Әдістәсілдерді жоспарда дұрыс орналастыру мұғалімнің шеберлігі мен білімділігін көрсететін ең жауапты сәті. Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында модульдерді сабаққа кіріктіру арқылы көптеген тиімді жақтарын байқадым. Сын тұрғысынан ойлау жаңа тақырыптың мазмұнын ашуға, сабақты өз белсенділіктерімен меңгеруге зор мүмкіндік берді. 6-сынып Бердібек Соқпақбаевтың «Менің атым Қожа» повесін оқи отырып, Қожаның сотқар әрекеттер жасағанын дәлелдеп, өз бойларындағы кемшіліктерді, өздері жасаған ағаттықтарды байқап түзетуге әрекеттенді.Жаңа сабақты өз белсенділіктерімен меңгерту мақсатында оқушыларға:-Бүгін көңіл- күйлерің қалай? Ауа райы қандай? Бүгін қандай көңіл-күймен ояндың? Осындай сұрақтар беру арқылы үйге берілген сын есімнің ережесін балалардың көңіл-күйлерін сұрау арқылы шығартамын. Жаңа сабақты сурет арқылы түсіндіремін. Тақтадағы слайдтан «Бәйтерек», «Мұз айдыны» суреттері көрсетіледі. Осы сурет арқылы жаңа тақырыптың мазмұнын ашу. Сабақтың тақырыбы:Сын есімнің мағыналық түрлері. Мысалдар келтіру, ережесін шығару. Мысалы мұзды, таулы, шыршалы, тайғақ, әдемі, биік. Оқушылардың айтқан мысалдарын тақтаға жазып, бүгінгі сабақ ережесін шығарамын.Оқушылар сурет арқылы сыни ойлап, өз ойларын, түсінігін сөйлеу, жазу арқылы жеткізеді. Ұстаз үшін ең негізгі мақсат–әр сабағын түсінікті, тартымды, тиімді өткізу. Оны жүзеге асырудың бір жолы–заман талабына сай ақпаратты технологияларды қолдану. Оқыту процесі барысында ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың түрінің бірі интерактивті тақтаның көмегімен сабақта тіл дамытуға арналған жаттығулардың құрылуы танымдық іс-әрекеттің дамуы арқылы оқушылардың қазақ тілі пәніне қызығушылығын арттыру болды. Ақпараттық-коммуникациялық технология модульін пайдалану оқыту үрдісінде оқушылармен қатар мұғалімдерге зор көмегін тигізді. Оқушыларға қарапайым тілмен айтқаннан, слайдпен тақтадан көрсеткен тиімді. Қазақ тілінен оқушы сөзіне

«5 жолды өлең» шығартқызып, оны интерактивті тақта көмегімен жаздырттым. Тағы басқа да осындай тапсырмаларды тақтаға жазғанда оқушылар есінде өте жақсы сақталады. Интерактивті тақтамен өткен сабақтардағы тапсырмаларды орындау барысында балалардың санасында аналитикалық, синтетикалық процестер жүреді де балаларды білімді игеріп оны басқа да практикалық жағдайларда дұрыс қолданылуын қамтамасыз етеді. Нәтижесінде балалардың бойында шығармашылық іс-әрекеттер қалыптасады. Осындай сабақтардың өткізу барысында мынадай өзгерістер байқадым. Ақпараттық- коммуникациялық технологиялар оқушылардың шығармашылығын арттыруда ең қуатты ынталандыру құралы болып табылады. Ол үшін сабақ құрылымы әртүрлі оқу әдістері мен ұстаздың дайындығы, ізденісі жоғары болуы керек. Әрбір топқа берілген тапсырмаларын қорғау барысында сұрақтар қойдым.Бердібек Соқпақбаевтың «Менің атым Қожа» повесі сабағында Қожаның тентектігі тектен-тек емес, белгілі бір логикадан туындайтындығы айтылып, талқыланды. Адам жанын түсіне, ұға бермейтін шолақ белсенділерге, екі жүзділерге қаны қайнайтындығы да айтылды.Осы жерде диологтік оқыту сыныптағы оқушылардың бірлесіп сұхбаттасуына үлкен пайдасын тигізді. Жеті модульдің ішінде нәтижелі көрініс берген бағалау. Сабақта топтар бірін-бірі бағалап және оқушылар стикер арқылы бағалап жатты. Сонымен қатар бағаны не үшін қойғанын да дәлелдеп берді. Бұл модулді алдағы уақытта жиі пайдаланбасақ та, әр аптадағы бір сабақты осы модуль арқылы бағаласақ сабағымыз нәтижелі болар еді деп ойлаймын. Мұғалім әр сабақ сайын өзінің пікірі бойынша бағалай бергенше, бір сәт оқушылардың пікірімен санасу-мұғалім үшін білім беру мен оқушы үшін білім алуды өте жақсы нәтижеге жеткізеді деп сенемін.

 Мектепке дейінгі білім беру  ОТБАСЫ МЕН БАЛАБАҚШАНЫҢ ТӘРБИЕ ЖҰМЫСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ МАҢЫЗЫ Әлім Г.Ә. «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институтының академиялық бөлімнің бас маманы

Қазіргі қоғам жан-жақты, білімді де, білікті, мәдени ой-өрісі өсіп жетілген, ұлттық салт-сананы бойына сіңіріп өскен жаңа адамды тәрбиелеуді бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына кірудің маңызды алғы шарттардың бірі ретінде қарастыруда. Бұл өз кезегінде отбасы мен балабақша қызметкерлеріне орасан зор жауапкершілік жүктеп отыр. Қазіргі заман талабына сай оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру, яғни әр баланы жеке тұлға ретінде қабылдап, оның жан-жақты дамуын зерттей отырып, оқытып, тәрбиелеу үшін сол баланың ата-анасының қатысуынсыз іске аспайтындығы бәрімізге мәлім болып отыр. Осындай күрделі, жауапкершілігі мол міндеттерді іске асыруда ата-аналардың ролі зор екендігін ескере келе, мектепке дейінгі мекеме мемлекеттік стандарттағы ережелерге сүйене отырып 3-7 жас аралығындағы бүлдіршіндерді тәрбиелеу мен оқытудың жалпы білім беру бағдарламасын жасады. Бала алғашқы тәрбие негізін отбасынан алады. Отбасы ұлттық тәрбие негізін себуші субстанция. Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетіне қатысушы ата-аналар балалардың ынта-ықыласын және білуге құмарлығын, олардың қалай қарым-қатынас жасап, тіл табысатындығын зерттейді, таңдауын жүзеге асырады, қажетті қабілет, іскерлікті игереді. Сондықтан тәрбиешілер топтық және жеке оқыту ұйымдастырылған оқу іс-әрекетін апталық жоспарлауды ата-аналардың келісімімен арнайы міндеттер төңірегінде үйлестіріп, олардың ұйымдастырылған оқу іс-әрекетіне қатысуын ынталандырып отырады.Ата-аналармен біріккен жұмыс мынадай негізгі ұстанымдармен құрылады: -бірлік; -жүйелілік және бірізділік; -әр балаға және әрбір отбасына жекелей тұрғыдан келу; -ата-аналардың бір-біріне сенімі мен өзара көмегі. Балабақшадағы оқу-тәрбие жұмысы ең алдымен, ата-анамен жұмысты сауатты және дұрыс ұйымдастырудан басталады. Балалар мекемесіндегі тәрбие жоспарында басты көңіл–ата-анамен жүргізілетін жұмыстың түрі мен тәрбиелік маңызына бөлінуі тиіс. Балалар біздің болашағымыз, үмітіміз. «Егер біздің балаларымыз шын мәнісіндегі білімді адамдар болғысы келсе, олар өз беттерімен шұғылдану арқылы білім алуға тиіс»,-деген орыс

жазушысы Н.Г.Чернышевский, тәрбие мәселесінде ата-аналардың роліне ерекше мән берген. ҚР Білім және ғылым министрлігінің тәрбие тұжырымдамасында: «Баланың танымдық және психологиялық мүмкіндіктерін жетілдіріп, адамның күнделікті өмірінде білім алудың қаншалықты маңызды екеніне көзін жеткізу қажет. Өйткені балабақша жасындағы балалар әсершіл және ұғымтал келеді»,-деген нұсқау мәселенің қоғам талабынан туындап отырғандығын дәлелдейді. Сондықтан, балабақшада ата-аналармен жүргізілетін жұмыстардың басты ұстанымы мыналар болуы керек: 1.Жанұядағы тәрбиелік күштің негізі–ата-ананың азаматтығы; 2.Баланың ішкі жан дүниесіне, талабы мен парығына қамқорлық жасау – ата-ананың міндеті; 3.Еңбекке жауапкершілік тәрбиесін қалыптастыруда ата-ананың көрсететін үлгісі; 4.Ұлтжандылыққа тәрбиелеуде–ата-ана, отбасы басты тұлға. Аталған жұмыс түрлері ата-аналар жиналысы, дөңгелек үстел, кездесу, мерекелік іс-шаралар ұйымдастырғанда пікірлесу, әңгіме, дәріс, жарыссайыстар, сұрақ-жауап, сауалнама, кеңес, т.б. формада ұйымдастырылады алуан түрлері іске асырылуда. Атап айтар болсақ, дәстүрлі ата-аналар жиналыстарымен бірге түрлі семинарлар, ашық есік күндері, психологиялық тренингтер, топсеруендер, ойын-сауық кештер және басқа да шаралар ұйымдастырылып отырады. Ата-аналарды ұйымдастырылған оқу ісәрекеттеріне қатыстырудың маңызды нәтижесі атааналар өз балаларының оларға тән емес ортадағы қылығын, оның басқалармен қалай араласуын, білім деңгейін, құрдастарынан оған деген қарымқатынасын зерттей алады. Өз баласының дамуы басқалардан артта қалған жоқ па, балабақшада ол үйдегідей емес, өзін басқаша ұстауын еріксіз салыстырады. Бәрін мен дұрыс істеймін бе, неге менде тәрбиелеудің өзге нәтижесі қалыптасқан, неге үйрену керек деген рефлекстік қызмет іске қосылады. Жыл бойы жүргізілген жұмыс жоспарын атааналармен бірлесе отырып жасаған тиімді. Себебі, ата-аналар заман талабына сай өзекті мәселелерді, отбасы тәрбиесіне байланысты тақырыптарды өздері

ұсына алады. Сонымен қатар ата-аналардың ұсыныстілектерімен санаса отырып ата-аналарға арналған әңгімелер мен дәрістер, кеңестер мен сұрақ-жауап кештер, тәрбие жұмысын алмасу, конференциялар, ата-аналарды педагогикалық әдебиеттермен таныстыру әдіс-тәсілдері қарастырылады. Ата-аналардың балабақшадағы балалардың өмірін мейлінше қызықты етіп өткізілуіне үлес қосу үшін балабақшада «Шебер қолдар» үйірмесі жұмыс жасау керек. Балаларды қолөнердің кейбір түрлеріне, кесте тігуге үйретсе, кейбір ата-аналар ертеңгіліктерге бірігіп декорация жасауға, киімдер тігу, атрибуттар дайындау сияқты жұмыстарға атсалысады. Мерекелер, балаларды қорғау күні қарсаңында «Сүйікті ойыншықтарым», «Ғажайып балалар әлемі» атты акциялар өткізіп ата-аналарымыз өз қалаулары бойынша демеушілік жасап балаларға сыйлықтар тарту етуде. Балалардың шығармашылық қиялы мен қабілеттерін дұрыс бағытта дамыту үшін олардың жас ерекшеліктері мен нақты дара ерекшеліктерін ескере отырып қалыптастыру қажет. Балаларға арналған көркем шығармалар баланы шынайы болмысты нақты әрекетімен таныстыра отырып, оны көркемдеп баяндап баланың сөздік қорын молайтып, тілін байытамыз. Мектеп жасына дейінгі балалар бейнелеу өнерімен жалпы топтық ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерінен тыс уақыттарда шұғылдана алады. Барлық білім салалары бойынша іске асыруға болады. Балалардың логикалық ойлау қабілеті, интеллектуалдық дарындылығы, есте сақтау қабілеттері түрлі логикалық, сенсорлық ойындар арқылы баланың шығармашылық қабілеті дамып, ақыл-ой белсенділігі арта түседі. Шығармаларды, ертегілерді, әңгімелерді еске түсіріп сөйлеу шығармашылығын дамыта отырып, театрлық көрсетулер ұйымдастыруға болады. Ата-аналармен жүргізілген жиналыстарда балалардың жұмыстарынан көрме жасайды. Ата-аналармен біріге отырып қуыршақ театрлары мен ертегілерді бірігіп сахналайды. «Тыңда балам, ертегі» айдарымен ұсынылатын әжелердің ертегілерін тыңдаймыз. Ата-аналармен, балалардың шығармашылықтарын шыңдай түсу мақсатында «Жарасымды отбасы» сайысы өткізілді. Онда отбасылар өз өнерлерін көрсету, қол өнер шеберліктерін, тест тапсырмаларын орындау сияқты сайыс кезеңдерінен өтіп өз бағаларын алды. Ата-аналармен мейлінше кең тараған жұмыстардың бірі ол ашық есік күні. Мектеп жасына дейінгі мекемемен, оның дәстүрлерімен, ережелерімен, тәрбиелеу-оқыту жұмыстарының ерекшеліктерімен таныстыруға, олармен қызықтыра білуге және қатысуға мүмкіндік береді. Әңгімелерді жеке дара, ұжымдық түрінде өткізеді. Бұл екі жағдай да, нақты міндет:нені анықтау қажеттігі, немен көмектесуге болатыны белгіленеді, ата-аналардың пікірлерін де тыңдайды.

Мектеп жасына дейінгі балалардың жеке даралығын дамытуға отбасы мен мектеп жасына дейінгі мекеменің дәстүрлі емес өзара іс-әрекеті бірлігінің педагогикалық принципі негізінде жүзеге асыруда байқауға болады. Тәрбиеленушілердің, қоғамдық ұйымдардың және отбасының ұрпақты тәрбиелеуде бірлесіп қоян-қолтық жұмыс істеуін талап етеді. Егер де тәрбиелеу күштері қалыптаспаса және бір-біріне қарама-қайшы келсе, онда бала психикалық жүктемелерге тап болады. Дамытушы ортаға: -Демалыс аймағы; -Интеллектуалдық танымдық аймақ; -Өз бетінше бейнелеу әрекетін жасау аймағы; -Ойын аймағы; -Тренинг жұмыстарын ұйымдастыру; -Бала тәрбиесіндегі ата-ана жауапкершілігі. Жұмыс жоспарын жасау кезінде, бала тәрбиесіне әкелерді, аналарды қатыстырудың жолдарын, халықтық салт-дәстүрмен сабақтастығын, атааналардың көзқарасы мен ұсыныстарын ескертеді. Ата-аналармен жұмыстың жоспарын ең бірінші жалпы жиналыста сауалнама жүргізіп, сонда айтылған ой-пікірлермен санаса отырып толықтырады. Ата-аналарға балалардың бақшада үйренген білімдік дағдыларын үйде баласымен қайталау үшін «Қане, сөз іздесейік», «Сөзді кішірейтіп айт», «Сөзге не қосылған»,«Сөз тіркестерін қысқартып айт» ойындарын үйретеді. Мысалы: «Сөзге не қосылған?» ойынын бос уақытта баласымен былай ойнатады: тігін-тігінші,ән-әнші, дәрі-дәрігер. «Сөзді кішірейітіп айт» ойыны:бала-бал, ала-ал. «Қане, сөз іздесейік» ойынында суретте берілген заттардың атауын тауып, жазғызу арқылы ойлану, есте сақтау, жазу икемін қалыптастыруға дағдыланады. Осы ойындарды ойната отырып ата-ана өзін балаша сезінгенін айтады. Сондай-ақ, ата-аналармен жүргізілетін әңгімекеңес, ойын-сауық тақырыптары сан алуан. Мысалы: «Қиқарлық қайдан шығады?» атты әңігме кеңесте ата-анамен бірлесе отырып, бала мінезіндегі өрескел қылықтардың шығу себептерін анықтауға болады. «Отбасындағы тәрбие» атты әңгіме-кеңесте бала тәрбиесі мәселесінде ата-ананың жауапкершілігі зор екендігі, баланың отбасында адам баласына тән қасиеттерге дағдыланып, ұяда көргенінен өнеге алатындығы туралы сөз болды. «Әжелер сайысында» әжелер ой-өрісінің тереңдігі, өнер жағынан сынға түсіп, балаларына үлкен тәрбие береді. «Шынықсаң шымыр боласың» сайысында ата-аналар жанжақтылығын көрсетті.«Айтыңыз құтты болсын!» мерекелік кешінде ата-аналар салт дәстүрімізді көрсетсе, ал балалар ән айтып, би билетуге болады. «Өнер алды қызыл тіл», «Аппақ менің ақ әжем» атты ойын-сауықтарда ата-аналар белсенділік танытады. Өтілетін пікір-сайыстарға алдын ала анкеталық сұрақтар таратуды жоспарлайды.Сабақтастықтың мұндай түрлері ата-аналарға балабақшаның жұмысын көрсетуге, тәрбиелеудің балабақшада

пайдаланылатын әдістерін отбасында да іске асыруға болатынын үйретуге мүмкіндік береді. Отбасы мен балабақша тәрбиешілерінің бірлестігі оқыту және тәрбиелеу жұмыстарының дұрыс жолға қойылуына ықпал етеді.Бала тұлғасының қалыптасуы–баршаның ісі.Бұл–біздің негізгі мақсатымыз. Халықтық педагогикадан бастау алып, ғылымда дәлелденген нәтижелерге сүйене отырып, тәрбие құралдары мен әдістері дұрыс таңдалып жүргізілсе, ізгілікті тәрбиенің негізі қаланбақ. Баланы отбасында еңбекке тәрбиелеу өте орынды. Әлі тілі шықпаған балаға: «ананы әкел, мынаны әкел, мынаны апарып қой, есікті аш, ары отыр, тамағыңды іш» деп жұмсағанда нәрсені әкеліп, апарып қоюды қызық көреді. Мұндай жұмсаулардың бәрі бала ересек болған сайын күрделене беру керек. Осы арқылы сіз баланы еңбекке тәрбиелеген боласыз. Тәрбие-өте нәзік, әрі машақаты көп жұмыс. Баланың тәрбиелі, саналы азамат болғанын барлық ата-ана қалайды. Сол тәрбиені беруге қиналады. Кейбір ата-аналар:«Қолым тимейді», «Өзі-ақ адам болады», «Есейген соң бұл қылықтар қалады» деп те айтып жатады. Тәрбиенің қиындықтары көп, сол қиындықтан қашпаған ата-ана ғана саналы тәрбие бере алады. Ол үшін баланың не істеп жүргенін, кімммен ойнайды, қай жерде жүргенін, тапсырманы қалай орындағаны сияқты жұмыстарын қадағалап, түсіндіріп, жанжақты тәрбие беру, оны әрі қарай дамыта білу керек. Отбасындағы өзара қарым-қатынастың дұрыс болуы, бала тәрбиесінде әке мен шеше ролінің өте маңызды екені белгілі. Бала балабақшаға барғанда, өз жасындағы балалармен біргі ойнайды, сөйлеседі. Бұл жерде тіл алғыш, айтқанды істемейтін, жылауық, сабырлы балалардың ортасына, яғни аралас ортаға барады. Балабақшада осылардың әр түрлілігіне мән беріп, жалпы ортақ тәрбие–адамгершілік тәрбиесі беріледі. Әр түрлі ойындар, шүйіркелесу, достасу, бірге отыру, тамақтану, бірін-бірі құрметтеу, ұрмау,

жылатпау, көмектесу сияқты адамгершілік тәрбиесі беріледі. Ол тәрбиешінің қатысуымен іске асады. Балалардың шығармашылық және интеллектуалдық қабілеттерін дамыту үшін тәрбие мен білім беру тығыз бірлікте, біртұтас жүйеде жүргізілуі тиіс. Сапалы білім саналы тәрбиемен ұштасқанда ғана қоғам өзінің рухани дамуында нәтижеге қол жеткізбек. Бала жүйелі білім алып, алған білімін есте сақтап және сол білімді тәжірибеде пайдалана білу керек. Сол кезде бала тұлға ретінде қалыптасады. Балалардың шығармашылық қабілетін, дағдысын, іскерлігін дамыту тарату жолдары: -Танымдылық бағытта-ашық ұйымдастырылған ісәрекеттер,педагогикалық-психологиялық тренингтер, дарынды балалармен жұмыс.; -Адамгершілік-құқықтық бағытта–баланың құқығы туралы ата-аналармен дөңгелек үстел ұйымдастыру; -Салауатты өмір салтын қалыптастыру бағытында семинар, конференция, акциялар, денсаулық күні, фестиваль; -Эстетикалық бағытта–фестиваль, өнер байқаулары, сайыстар ұйымдастыру; -Рухани-өнегелік тәрбие–ұлттық салт-дәстүрлерді балалар бойына сіңіру; -Шығармашылық бағытта–көрмелер, бейінді топтар жұмысын ұйымдастыру; -Ата-аналармен жұмыс–ашық есік күні, конференциялар, спорттық жарыстар, шығармашылық есеп беру концерті. Баланың болашағына толғанар ел, ойланар отбасы қалыптасса ғана елдің болашағы зор болмақ, атааналардың оқу мен тәрбие үрдісіндегі ынтымақтастық пен бірлескен жұмысы жан-жақты болса жемісті болады. Тәрбие–адам тағдырын шешетін ұлы іс. Ұлы істің бастау бұлағы, қайнар көзі–отбасы. Отбасындағы тағылым мен үлгі өнегенің, балабақшадағы тәлімтәрбиенің жүйелі бірізді жүргізулерінен бастау алатыны баршаға белгілі.

МЕКТЕП АЛДЫ ДАЯРЛЫҚ ТОПТАРЫНДАҒЫ ТӘРБИЕ ЖҰМЫСТАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ Даулбаев М.О. «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты» «Тұлғаны тәрбиелеу және әлеуметтендіру» кафедрасының аға оқытушысы

Мейрам күндері – балалар үшін жан тебірентер ән мен күйдің, әсем бидің, көз қуантар көріністердің қызғылықты бір әлемі. Мерекелік ертеңгіліктерге көрермендер болып ата-аналар, мектеп мұғалімдері қатысады.Сондықтан, бұл шараларды бастауыш сыныптардың оқу ісі-жөніндегі орынбасары, балабақша меңгерушісі, әдіскері, тәрбиешілері мен музыка жетекшілері үлкен жауапкершілікпен өткізгені дұрыс. Осы жағынан алғанда, балаларды тәрбиелеп, оларды жан-жақты дамытып-жетілдіруде мереке күнінің үлесі зор. Балалардың өзін қоршаған ортаға дұрыс көзқарасын қалыптастыруға, өз Отанына

сүйіспеншілігін арттыруға, еңбекке ынтасын күшейтуге үлкен әсер етеді. Мерекелік ертеңгіліктердің барлық түрлері (ән салу, музыка ырғағымен қимылдар жасау, би билеу, музыка аспаптарында ойнау)–балаларды музыканы сүйе білуге баулудың ерекше бір түрі. Қатар отырып қуанып, толғану балаларды тату ұжымға топтастырады және ұжымдық жауапкершілікке баулиды. Балалар ертеңгілігін дайындап, өткізуде ересек кісілердің де алатын орны ерекше. Мерекелерге балалармен қатар отырып қуану үшін ата-аналарда қатысуға тырысады. Өйткені балалардың көрсеткен өнері, орындаушылық ерекшеліктері, көңілді де

мәнді ойын түрлері, ата-аналардың да ара-тұра өз өнерлерін ортаға салуы, сыйлықтар әртүрлі естеліктер мен маратапттар беру балалар өміріндегі аса бір қуанышты сәттер болып табылады. Сондықтан да дайындық жұмыстары алдын ала толық ойластырылып, мұқият жоспарланады. Осыған орай күнтізбелік жоспар жасағанда, балалардың өздері тұрған жердегі еңбек адамдарының мерекеге дайындығымен таныстыруға арналған сабақтар мен экскурсияларды ерекше ойластырыған жөн.Өтетін сабақ жоспарына оқылатын әңгімелердің, жатталатын өлеңдердің, көрсетілген суреттердің, жинақталған жүйелерін бұзбай енгізу керек. Ескеретін басты мәселе– олардың балаларға түсінікті болуы.Барлық дайындық жұмыстарын өтетін мереке тақырыбына топтастыру– ең негізгі мақсат десек, бұдан ата-аналарды да шет қалдыруға болмайды. Болғалы жатқан ертеңгілік туралы ата-аналарды хабардар етіп, қажет болса, олардың көмектесуіне өтініш берген жөн.Сол сияқты тәрбиешілер ата-аналарға мереке күндерін үйде қалай атап өту керектігі жөнінде кеңес бергені өте орынды. Мектеп алды дайындық топтарына арналып «Білім күні», «Бейбітшілік күні», «Тәрбиеші, ұстаз– мұғалім», «Менің тәуелсіздік күніне арнаған суреттерім» суретшілер сайысы, «Құрастырмалы ойыншықтарды құрастырудан сайыс», «Қағаздарды желімдеп түрлі макеттер жасаудан сайыс», «Балабақша аруы» қыздар сайысы, «Бала сұлтан» ер балалар сайысы, «Ертеңгілік, концерттік бағдарламаларды жүргізушілердің сайысы», «Құстар менің– достарым» т.с.с. сайыстары, «Ата-анам және мен», «Ауылымның табиғаты», «Туған жер келбеті!», «Астана–бас қала» тақырыптарында т.б. дәстүрлі мерекелер ұйымдастыру жоспары жасалды. Балаларды мектепке шығарып салу– балабақшада ерекше есте сақталатын мереке. Мектеп алды дайындық топтарында да балаларды бірінші сыныпқа шығарып салу мерекесін өткізуге болады. Бұл күнге балалардың өз қолымен салған суреттер, бүкіл балабақшасы немесе мектеп ұжымына арналған тартулар алдын ала дайындалады. Ертеңгіліктің әдеби-музыкалық, көркемдік жағы аса ұқыпты дайындалуы дұрыс. Сценарий бойынша қай кезде қандай музыкалық шығарма орындалатыны жоспарланады. Әр түрлі музыкалық дискілерді, мини дискілерді ескерілсе тіпті жақсы. Сонымен қатар ертеңгілікте балалардың өздері даярлаған оркестрді енгізуге болады. Себебі тәрбие жұмысының бұл түрі арқылы балалар музыканы сезінеді, одан терең әсер алады, музыкалық ырғақты аңғара білуге үйренеді. Балалардың оркестрін әр ертеңгілік сайын жоспарлау міндетті емес, өйткені балалар оркестрін даярлау өте күрделі жұмыс. Әдеби материалдардың сценарийде шектен тыс көп болып кетпеуін ескеру керек.Олар: бастаушының сөзі,тақпақтар,үлкендер мен балалардың орындауындағы сөздер мен ертегілер шағын да ұтымды болуы керек.Балалардың оқитын тақпақтары жеңіл, тілі көркем әрі балаларға түсінікті болуы

қажет. Сонымен қатар тақпақтардың үлестіріліп берілуін ғана қадағалап қоймай, айту нақышына да көңіл бөлу керек. Мақсат– балаларды тақпақты еркін, басқаларға еліктемей оқуға үйрету. Тәрбиешілердің ең бір ескеретін жұмыс түрлерінің бастылары төмендегілер болуы керек. Біріншіден, сөздікпен жұмыс аса ұқыпты, жүйелі жүргізілуі тиіс.Екіншіден, ауызша өткізілетін сабақтардың материалы қызықты,мазмұны тартымды болуымен қатар, мінерлі оқылуын қадағалау керек. Тағы бір атайтын жай–балалардың концерттік нөмірлерін әр түрлі ертеңгілікте қайталап көрсетуге болады. Мерекелерге, тәрбиелік жұмыстарға әзірлену және өткізу. Әрбір сценарийді алдын ала ұқыпты, жан-жақты әзірлейді. Балалардың көрсеткен ойындары олардың өздерін де қуанышқа бөлейді, бірақ олардың естерінде ұзақ уақыт сақталатындай ерекше құбылыс бола алмайды. Сондықтан балалар өнерін үлкен кісілердің (балабақша қызметкерлерінің, бастауыш мұғалімдерінің) орындауындағы концерттік нөмірлермен кезектестіріп өткізсе, эмоциялық әсерге толы, есте қаларлық мереке болуы сөзсіз. Ойынның бала өмірінде алатын орны өте зор, ойнау балалардың табиғи қажеттілігі, оның өсіпжетілуінің негізгі шарты десе де болады. Сондықтан ертеңгілік кезінде ойындар, ойынды ұйымдастыруға қажетті атрибуттар алдын ала ескерілуі қажет. Ойнайтын ойындардың бір сарынды болмауы, ойынға қатысатын, оны тамашалайтын балаларды жібермеуін қатты қадағалаған жөн. Ертеңгілікті өткізу кезінде орналастыру реттерін әр кезде әр қилы ойластырмаса болмайды. Өйткені орналастырудың ұқсастығы балаларды жалықтырып жіберуі мүмкін. Тақпақтар айту, ән орындау, би билеу сияқты көңілді ойындарды алмастыра отырып, балалар белсенділігін арттыру ертеңгіліктер кезінде іске асуы тиіс. Әрбір ертеңгіліктің балаларды шаршатып, жалықтырмайтын жеңіл бимен аяқталғаны орынды. Мерекелік ойындар салтанатты шерумен аяқталса тіпті жақсы. Ертеңгілікті дайындау мен өткізудің жолдары өте көп. Қалай болғанда да, көркем бейнелер мен музыка жанрларының түрлерін тиімді пайдаланып өткізу мақсат етілуі тиіс. Кез-келген ертеңгілікке балалардың көбірек қатысуын қамтамасыз ету керек. Жыл бойына өтетін ертеңгіліктерде орындалатын басты рольдер балалардың бірінен екіншісіне ауыстырылып отырғаны жөн. Әрине, әр баланың мүмкіндігі мен мінез-құлқын ескерген жөн. Орындалатын жұмыстарға балалардың ешқайсысын шет қалдырмай қатыстыру керек. Баланың барлық кезде тек орындаушы, не тек көрермен болып қалуы дұрыс болмайды. Көпшілік ойынға нашар қатысатын бала мейрамға да аса қатты қызықпайды, ондай бала өз күшіне өзі сенбей, күннен-күнге тұйықталып, жеке-

дара қалуы мүмкін. Сондықтан тәрбиешінің міндеті – әрбір балаға көпшілік ойындардан орын тауып беру. Өтетін ертеңгіліктер орны эстетикалық талғамға сай көрнекіліктермен безендіріліп, оларда орындалатын репертуарлар, жалпы бағдарлама, сценарийлер балаларды жалықтырып жібермейтін

дәрежеде құрылып, мерекелік мағынасын ашатын болуы керек.

шараның

мән-

БАЛАБАҚША МЕН ОТБАСЫ АРАСЫНДАҒЫ САБАҚТАСТЫҚ НӘТИЖЕЛІ ЖҰМЫС КЕПІЛІ Махмутова Г.С. Атырау облысы Исатай ауданы «Балбөбек» балабақшасының тәрбиешісі

Баланы бұзуға, түзеуге себеп болатын бір шарт– жас күнде көрген өнеге. Жүсіпбек Аймауытов Қазіргі қоғам өмірінде болып жатқан өзгерістерге қарамай, балабақша бала өміріндегі ең маңызды баспалдақ болып қалмақ. Барлық ата-ана өз баласын шығармашылық жеке тұлға қылып тәрбие бергісі келеді. Ол үшін өз балаларымен қарым-қатынасы жақсы болу үшін, жұмысты нәтижелі қылу үшін ата– аналар балабақшамен сабақтаса жұмыстана білу керек. Ата-анамен тәрбиеші арасындағы қарымқатынастың басты міндеті: тәрбиелік үдерісті күшейтуге, қызығушылық кеңістігін құру үшін, серіктестік қатынасты күшейту керек. Қоғам үшін әр кезеңде, әр отбасында өсіп келе жатқан өрімдей бүлдіршіндердің дені сау, рухани бай, еңбекке, білімге құштар болып өсуіең жоғарғы тілек, ең биік мақсат. Оның қуат алатын қайнар бастауы отбасы. Отбасының аса құнды ықпалы мен әсерін өмірдегі ешнәрсенің күшімен салыстыруға болмайды. Балаға ата-ана тәрбиесінің орнын ешнәрсе алмастыра алмайды. Отбасы-өмірге сәби әкеліп, оны тәрбиелеп, қалыптастыруда және ұрпақ жалғастыруда теңдесі жоқ орын. Бала-басты байлығымыз, ал ең асылымыз–оның тәрбиесі. Әрбір мемлекеттің болашағы балабақшадан шыңдалады. Бала тәрбиесi–игiлiктi iс. Берерi де, сұрауы да, жемiсi де мол тәрбие саласының ең өзектiсi. Халықта «Ағаш түзу өсу үшін оған көшет кезінде көмектесуге болады, ал үлкен ағаш болғанда оны түзете алмайсың» деп бекер айтылмаған. Сондықтан баланың бойына жастайынан ізгілік, мейірімділік, яғни адамгершілік құнды қасиеттерді сіңіріп, өз-өзіне сенімділікке тәрбиелеуде отбасы мен балабақша шешуші роль атқаратыны белгілі. Балаға білім, тәрбие беруде басты тұлға педагог болса, оны жалғастырушы, демеуші–ата–ана және қоғам. Балабақша мен отбасы, қоғам бірлескен кезде ғана тәрбие үрдісі өз жемісін нәтижелі бере бастайды. Ынтымақ бар жерде тәрбие де бар. Ынтымақ бар жерде береке, бірлік те бар. Қоғамдық тәрбие жанұядан басталады. Балабақшадағы тәрбие жұмысының нәтижелігінің бір ұшы ата-аналармен бірлескен әрекетінде екені еш уақытта күмән туғызбайды. Бала тәрбиесі мен дамуындағы басты

рөл атқарушы отбасы. Тәрбие–алдын ала жасалған арнаулы жоспар бойынша мақсаты бағыттала және ұйымдастырыла жүргізіледі. Бала өмірінің басым бөлігі отбасында өтеді. Отбасы–адамзат бесігін тербеткен ұя болса, баланың бас ұстазы–ата-ана. Отбасы–адам тәрбиесі үшін ең жақын әлеуметтік орта.Отбасы белгілі дәстүрлердің жағымды өнегелердің, мұралар мен салт-дәстүрлердің сақтаушысы. Отбасында бала алғаш рет өмірмен, қоршаған ортамен танысып, мінез-құлық нормаларын игереді. Отбасы баланың азамат болып өсуінің негізі болып табылады. Отбасының басты қызметі-бала тәрбиелеу. Отбасы тәрбиесі–бұл жалпы тәрбиенің ең басты бөлігі.Көздеген мақсатқа жету үшін отбасындағы тәрбие төмендегі міндеттерді шешеді. -Отбасында баланың өсуіне, денсаулығына қамқорлық жасау, тазалықты қалыптастыру. -еңбексүйгіштікке баулу, тұрмыстағы, үй шаруасындағы еңбекке құлшынысын арттыру, өзіне өзі қызмет етуге үйрету. -Отбасы мүшелерімен тіл табысып, дұрыс қарымқатынас жасауға, үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсетуге үйрету . -Әдебиетке, мәдениетке, өнерге тәрбиелеу. Бұл міндеттер жүзеге асу үшін бала дүниеге келген күннен бастап отбасында, қоғамдық орындарда, мектепте тәлім-тәрбие беріледі. «Баланы жастан», «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің» деген даналық сөздердің мағынасы өте терең. Баланың тұлғалық әрекетінің дамуы үшін отбасымен бірге эмоционалды жағдай туғызу, психологиялық жағынан кедергісіз жетілуін қамтамасыз ету. Отбасының тәрбиесін, әдептерін, дәстүрлерді сақтауын ескере отырып, балаларды әлеуметтік ортаға қарым-қатынас мәдениетімен таныстыруға ықпал жасау. Қай заманда болмасын адамзат баласының алдында тұратын ұлы мақсат мұраттарының ең бастысы-өзінің өмірін, тәжірибесін жалғастыратын салауатты, саналы ұрпақ тәрбиелеу. Себебі, ұрпақ тәрбиесі келешегін берік ететін басты фактор болып саналады. Қоғамымыздың іргетасын нығайту үшін бүгінгі жас ұрпаққа үлгілі, өнегелі тәрбие беру–қазіргі білім беру және тәрбиелеудегі басты міндеттердің бірі. Баланы тәрбиелеу, дамыту және білім беру мәселелерінде отбасы мен балабақша ұжымының бірлескен өзара тығыз

байланыста болуы. Бала тәрбиесі ана сүтінен басталып, өмір бойы қалыптасатын күрделі құбылыс. Тәрбиенің ең алғашқы негізі отбасында қаланып, балабақшамен байланыс арқылы одан әрі жалғасады. «Жаста білген, басқа сіңген тәлімің, өзің өлмей сүйегіңнен қала алмас»,-деп айтқандай балалық шақтан бойына орныққан, ана сүтімен даритын, ұлттық сезім нышандары, сөз өнері оның болашақ шамшырағына айналып, рухани байлығын кеңейтеді. Оны туған жерге, елге, халқына деген сүйіспеншілікке, патриоттыққа тәрбиелеу–аса жауапты міндеттердің бірі. «Жұмыла көтерген жүк жеңіл» дегендей бала тәрбиелеуде осындай міндеттерді іске асырушылар–балабақша мен отбасы. Осы екі арнада жүргізілген тәлім-тәрбие сабақтаса, ұштаса жүргізілгенде ғана мақсатымыз нәтижелі болмақ. Барлық ата- аналар өз балаларының балабақшада тек қана дұрыс қарауын ғана емес, оның толық қанды дамуын, сауығуын, оқу мен тәрбиесін, бос уақыттарын қызықты ұйымдастырғанды қалайды. Ата-аналармен балабақша арасында,

әртүрлі жұмыс үлгілерін қолданамыз. «Отбасылық сайыстар», «Ата-аналар жиналысы», «Сауалнама», «Отбасылық салт-дәстүрлер», «Бірлесіп жасалған қысқы спорттық сайыстар», «Мерекелер», «Сайыстар», «Семинарлар» көрмелер тағы басқа шаралар өткізіп келеміз.Бұндай дәстүрлі емес жұмыс үлгілері отбасы мен балабақша бірлігін арттырады.. Елбасы Н.Ә.Назарбаев «Еліміздің болашақта гүлденуі бүгіннен басталады» баяндамасында отбасының беріктігі, балаларының алдындағы жауапкершілігі де көп нәрсеге байланысты. Атааналар балаларына, ал балалары ата-аналарына қамқор болуға тиісті деп атап өткен. ҚР-ның Конститутциясы да «Балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу атаананың құқығы әрі парызы» деп көрсетілген. Балабақша мен отбасы–қоғам арасындағы ынтымақтастықты нығайту, серіктестікті қалыптастыру, қауымдағы ата-аналармен бірлескен жұмысты көрсету мақсатында балабақшада жүйелі де, маңызды жұмыстар атқарылуда.

Ой-қазына ...Азаттық асылы-мәдениетте, мәдениет күшеюінің тетігі оқу мен әдебиетте.

А.Байтұрсынов Білімділіктің ең басты факторы туған тілінде сөйлеу мен оны сыйлаудан басталады.

Г.Гегель Үйренер нәрсең-білім мен мейірімділік. Ақыл-ой мен білім-әр адамның сәулеті. Білген адам білімді өмір бойы іздейді.

Ж.Баласағұн Ә. Науаи А.Игүнеки

 Жаңаша оқыту-жаңаша көзқарасы  ТОПТЫҚ ЖҰМЫСТАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ Хайруллина C.Х. «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институтының Деңгейлік бағдарламалар орталығының жетекшісі, тренер

Аңдатпа Мақалада «Топтық жұмыс-оқытудың ықпалды тәсілі бола ала ма?» - деген сұраққа жауап беру үшін топқа бөлудің оңтайлы тәсілдері қарастырылады, оқушылардың сөйлеу, бірге ойлау дағдыларын дамытуда топтық жұмыстың тиімділігіне мән беріледі. Аннотация В статье "Может ли групповая работа быть эффективным способом обучения? - " для ответа на этот вопрос рассматривается эффективные способы деления на группы, для развития ораторского искусства учеников, и думать в команде уделяется внимание на эффективную работу группы. Abstrakt In article "Team work - will it be an effective method of education" - for the answering to this question we should consider effective methods of breaking up into groups, also for the development of public speaking and team thinking skills of pupils, also epmphasising the effective work of team. Дәстүрлі оқыту әдістерінің оқушыларға мемлекеттік стандарт деңгейінде білімді толық меңгерте алмағандығын білеміз. Оқу-оқушылар ақпаратты игеретін және игерген мәліметті тәжірибемен, өмірден көрген, білген, түйген мәліметтерді алған білімдерімен байланыстыратын белсенді үдеріс болып табылатын болса, осы белсенді үдеріске біздің оқушыларымыз түгел қатыса отырып, өз білімін жетілдіре алды ма? Дәстүрлі оқыту барысында кездескен кедергілер: -балалардың өз ойларын жеткізуде қиналуы, сабаққа белсенді қатыспауы; -сөздік қорының аздығы, коммуникативтік тәсілдердің жетіспеуі; -сабақта оқушының өз-өзіне сенімсіздігі, оқушының еркін ойлай алмауы; Жіберген осы кемшіліктерімізді қалай түзетеміз? Түбегейлі өзгерту үшін қандай әдіс-тәсілдерді қолдансақ екен? – деген сауал мазалады. Курсқа келген тыңдаушыларымнан алынған кері байланыстан, жазған эсселерінен, күнделіктеріндегі жазбаларынан байқағанымдай, деңгейлік курсқа мұғалімдер аздап қорқыныш, үрей, мазасыздықпен келеді екен. «Курсқа келгенше мен мұны игере аламын ба? Курсқа келген басқа әріптестер алдында

ұятқа қалмаймын ба?» деген күдікті ойлар мазалады.» «Курсқа аса бір мазасыздықпен келгенмін. Тың жұмысты бастау қашан да қиын емес пе?»-деген пікірлер тыңдаушылардың жаңа легі келген сайын естілді, қайталанды. «Жаңаны меңгеру–бұл қоғамдық қызметтің бір түрі,-деген Выготский. Басқа адамдармен қарымқатынас жасай отырып оқыту тиімдірек». Сондықтан курсқа қызығып та, күдіктеніп те келген мұғалімдерді бір-бірімен достық қарым-қатынас жасата отырып оқытқанда, тиімді болатынын курс барысында түсіндім. Курсқа келген мұғалімдерге «Тапсырманы топпен орындайсыңдар»-дегенде, тыңдаушылар көңілденіп, оларда күш, жігер, қызығушылық пайда бола бастайды. Сенімсіздік, үрей сейіліп, топтасып, жұмыс жасауға кіріседі. Топта бірлесе жұмыс жасағаннан кейін мұғалімдер арасында сауалнама жүргізіп, Топтық жұмыс ұнады ма? Ол сізге қызықты болды ма? Топпен жұмыста алға қойған мақсатыңа жеттің бе? Топтық жұмыстың артықшылығы бар ма?-деген сауалдарға:топта жұмыс жасаған ұнады–деп, 100% жауап берді. «Топ болып жұмыс жасағанда, жақсы түсіндім, қызықты болды, барлығын өз қолыммен жасап көрген сияқтымын, топта белсене жауап беріп, талқылап, өз пікірімді айтып, қосылып отырдым, курсқа келгенше үрей, белгісіздік басым еді»,-деп жазған бір тыңдаушым кері байланысқа. Тағы бір тыңдаушым: «Топта жұмыс жасағанның артықшылығы:бірлесіп жұмыс жасадық,бір-бірімізден үйрене отырып, тапсырмалар орындадық, топта жұмыс жасағанда, өзімді еркін ұстадым. Сөйлемей, сабаққа қатыспай қалған кезеңдерім болған жоқ. Ойымды, пікірімді өз тәжірибеммен ұштастырып айта білдім»,–деп өз көңіл-күйін білдірген. Осындай кері байланыстан кейін мен:Топтық жұмыс оқытудың ықпалды тәсілі бола ала ма?–деген сұраққа жауап тапқандай болдым. Бірінші басталған курсымнан бастап топтық жұмыстардың тиімділігіне көз жеткізу үшін өзіме сан түрлі сұрақтар қойдым.

 Топқа қалай бөлеміз?Топта жұмыс істеу тиімді ме?  Топта қалай жұмыс істеу керек? Ережелерді топ жұмысын тиімді ұйымдастыру үшін қалай құрылымдаймыз?  Топқа қандай тапсырмалар беруге болады? Нәтижеге қалай жетеміз?  Топта жұмыс жасап отырған тыңдаушылар бір-бірінен үйрене ала ма? Осындай сан сауалға жауап іздей отырып, бақыладым, зерттеу жүргіздім, талдау жасап, тәжірибемді ой елегінен өткіздім. Алғаш топтық жұмыстарды орындағаннан кейін мұғалімдер өз-өзіне сенімді болып, еркін сөйлеп, ашылып, әріптестерімен қарым-қатынас жасай отырып, үдеріске белсенді қатыса бастайтынын байқадым. Бұл жөнінде ғалым Мерсер де (2005) құрдастар тобындағы өзара қарым-қатынас оқуда маңызды роль атқаратынын көрсеткен екен. Алғашқы күні сұрақ қоюға жасқанып, өз ойын білдіруге именіп отырған мұғалімдер оқудың ынтымақтастық ортасында әлеуметтік және эмоционалдық тұрғыдан дами түседі, себебі олар түрлі көзқарастарды тыңдап, өз идеяларын айтып, талқылауға қатыса бастайды. Мұғалімдердің ойлау деңгейлері де әр түрлі. Ортаға әр түрлі тәжірибелер, ойлар салынады. Топта отырған әр адамның басы ойлағанда, бір бас ойлағандай болады, оны өзара ойлау деп те атауға болады. Аз ғана топта отырып, жұмыс жасағанда бірбірінен білім алу оңай болады, себебі топтық жұмыс барысында мұғалімдер әріптестерімен тығыз қарымқатынас орната отырып, бірге ойлайды, бірлесіп талқылайды, бір-біріне сұрақ қояды, жауап береді, бірін-бірі оқытады, бір-бірінен білім алады. Бұл– топтық жұмыс болып табылады. Топқа қатысушылар бір-бірімен әңгімелеседі, тапсырманы бір-біріне түсіндіреді, Стенхауздың пікірінше, «ойлану, басқалармен көңілді және жемісті өзара әрекет ету арқылы тәжірибені байыту» (1967) талдайды, бір-біріне көмектеседі, сұрақ қояды, сұрақ –жауап, әңгімелесу барысында бірігіп білім алады. Топтық жұмыс барысында тыңдаушылардың коммуникативтік қабілеті де жетіледі, өзінің көзқарасын дәлелдеу барысында әріптестерін де үйретеді. «Топтық жұмыс барысында мен әріптестерімнен де көп нәрсе үйреніп отырдым. Олардың ұшқыр ойлары, өз тәжірибелерін жаңа идеялармен байланыстыра білуі мені таң қалдырды, көп нәрсеге үйрендім, менің де ашылмай жүрген қырларымның ашылуына түрткі болды,-деп жазды бір тыңдаушым. Тыңдаушым айтқандай топта жұмыс жасау барысында әр адамның ашылмаған қырлары да ашылып, пікір айтуға, сұрақ қоюға үйреніп, сөйлесу деңгейі көтеріледі, конструктивті идеялар ұсынуға бағытталады. Сонымен бірге топтық жұмыс барысында әріптестер бір-бірімен достасып, бір-бірін сыйлауға үйреніп, үлкен топта психологиялық ахуал жақсара түседі. Топта ұзағырақ отырып қалса, олар қиын кезде дос болған ескі таныстарша курстың соңына дейін бір-біріне жаны ашып, көмек қолын созып отыратынын байқадым.

Топтық оқыту тәсілінің басты артықшылығытоптағы барлық тыңдаушылар топтық жұмысқа түгел қатысуында. «Джигсо», «Бірлесіп ойлау», «Домино», «Галерея», «Аквариум», «Топтық тергеу», «Ротация», т.б. стратегияларды алмастырып пайдалану арқылы мұғалімдерді қызықтыра отырып, берілген тапсырмаларды бірігіп, ақылдасып, орындауға, ең бастысы, бірін-бірі оқыта отырып, орындауға, бірбірінің білімдерін толықтыруларына жағдай жасауға тырыстым. Осы жерде бір байқағаным:мұғалімдер бір-біріне батыл сұрақ қояды, түсінбегендерін бірбірінен қайтадан сұрайды, бір-бірімен қызу талқылап, тақырыпты түсініп алуға тырысады. Ал оқушылар мұғалімге батыл сұрақ қойғысы келмейді. Топтық жұмыста қолданылатын тиімді тәсілдің бірі– ДЖИГСО. Бұл тәсілде мұғалімдер рольге бөлінеді және сабақ сайын рольдерді, топ лидерін ауыстырып тұру керек. 1.модератор 2.таймкипер 3.хатшы 4.баяндамашы 5.ресурстар менеджері Бұл тәсілде баяндамашылар барлық топқа ақпаратты түсіндіріп шығып, соңында тақырыпты бір-біріне түсіндіреді. Бұл тәсілді қолданғандағы артықшылық мұғалімдер өздерінің бастапқы білім мен дағдылары, яғни тәжірибелерін ортаға сала отырып, жаңа идеялармен өрістетіп талдай алады, біріне–бірі түсіндіреді, бірін-бірі оқытады. Нәтижесінде, осы тәсілмен жұмыс істей отырып, қалай оқу керек деген сұраққа жауап алады, мұғалімдердің оқу ептілігі дамиды, оқу үдерісіне белсене қатысады, ал баяндамашылардың көшбасшылық, коммуникативтік қабілет деңгейлері де көтеріледі. Осы тәжірибені мұғалімдер курстан көреді де, тезірек тәжірибеде қолданып көргісі келеді, асығады. Кері байланыс арқылы мен үнемі тыңдаушыларыммен сөйлесіп, өтілген материалды қалай қабылдағандарын талдап отырамын: Сонда бірі: «Маған ДЖИГСО тәсілімен жаңа материалды баяндамашылардың түсіндіргені қатты ұнады. Біз тобымызбен баяндамашыға қайта-қайта сұрақ қойып отырып, талқылап, түсініп алдық, келесі баяндамашы өзінің тақырыбын түсіндірді. Осылайша бүкіл тақырыпты талқылап шықтық. Баяндамашыларды бағаладық. Мектепке барғасын міндетті түрде осы тәсілді іске асырамын. Б. Ә, Қ. ауданы», - деп жазса, енді бірі «Топтық жұмыс кезінде өзімізді жайлы, сенімді сезіндік, сондықтан тапсырмалар орындау бізге оңай, жеңіл болды, сабақ барысында біз өз ойымызбен бөлістік, дәлелдедік, бірігіп шешім шығардық, ортақ пікірге келіп отырдық. Сабақ үдерісіне барлығымыз да қатыстық. Бұл тәсіл бізге ұнады. Баяғыдан бері біз оқушыларымызды қинаған екенбіз,»- деп жазған өзінің рефлективтік есебінде тыңдаушы мұғалім С.Айгүл. Шынында да, мұғалім өзі оқушының орнында болып көріп, өзін оқушы сияқты сезініп, бала жүрегінде не болатынын түсіне отырып, қорытындыға келе алды, өз тәжірибесінде жіберген қателіктерін саралай алды деп ойлаймын.

Топтық жұмыс– оқытудың ықпалды тәсілі ретінде мұғалімдерге қатты әсер етіп ұнап жатқанын сездім, себебі кері байланыста: «Мен тезірек мектепке тәжірибеге асығып отырмын, осында өз басымнан өткізген топтық жұмыстарды ұйымдастыра отырып, сабақ өткізсем, оқушыларым бір-бірімен қарымқатынаста отырып, көп нәрсе үйренетінін көз алдыма елестетудемін», - деп Қ.Р өзінің пікірін білдірген және барлық топ мұғалімдері де осы оқыту тәсілін мектептегі тәжірибелерінде қолданатынын жазған. Олар курста жасаған топтық жұмыстарды мектеп тәжірибесіне енгізгенде, бұрынғы ештеңемен айналыспай бос отыратын оқушылардың өзі де шағын топтарда белсенділігі артады, бірлесіп жұмыс жасай алады, бір-біріне түсіндіреді, бірлесіп білім алатындығына көздері жетті. Себебі мектепке өз-өзіне сенімсіздікпен, үреймен келген оқушылар топтық жұмыс барысында оқуға ынтасы оянып, өзіне деген сенімділігі артады, сөйтіп, өзіндік уәжі қалыптасып, білім алуы үшін жауапкершілікті өзіне алуды үйренеді. Осындай әрекеттерді көріп, бақылағаннан кейін тыңдаушылар да: Топта жұмыс істеу не үшін қажет? Топтарға не үшін бөлеміз?Топтық жұмыстарды бұрыннан да білмейміз бе?-деген жаңсақ сұрақтарына жауап тапқандай болды. Топтық жұмыстың басты мақсаты–бір-бірінен ақпарат алу. Сондықтан «Ынтымақтастық оқу–өзара іс-әрекет жасау философиясы, ал бірлескен жұмыс соңғы нәтижеге немесе мақсатқа жетуге ықпал етуге бағытталған өзара әрекеттің құрылымы болып табылады. Ынтымақтастық оқу–оқыту мен оқуға білім беру тәсілі, бұл проблемаларды шешу, тапсырмаларды орындау немесе әлдебір өнім жасау үшін бірлесіп жұмыс істейтін оқушылар тобы дегенді білдіреді. Ынтымақтастық оқу оқуды табиғи әлеуметтік әрекет ретінде қабылдауға негізделген, оған қатысушылар бір-бірімен әңгімелеседі, және осы әңгімелесу арқылы оқуды жүзеге асырады» делінген. (ІІІ деңгейлі курс ресурстары 1-апта, 1-күн) Табысты жұмыс жасау үшін топ жұмысын қалай ұйымдастырамыз? Келісілген нәтижеге қалай қол жеткіземіз?–деген сауал тұрады.Бұл бағытта топ ережелерінің үлкен маңызы бар.Топ ережелерін топтың өзі құрастырғаны абзал, себебі өздері құрған ережені сыйлайтынын, жұмыс барысында, негізге алатынын, орындайтынын байқадым.Топ негізінен 4-5 адамнан құрылымдалғаны тиімді. Одан көбірек болса, бос отырып қалатындар, басқаларға арқа сүйеп, тасада қалатындар болады.Топта жұмыс жасаудың басты шарты:топтағылар бір-біріне бағынышты болмау керек, топ лидері болып дараланбау керек. Әрқайсысы жауапкершілікті терең түсініп, топ ережесіне сай топта еркін жұмыс жасауға, бір-бірімен қарым-қатынас жасауға, өзін-өзі танытуға, басқаларды қолдауға, өзгенің де пікірі құнды екенін түсініп, оны тыңдауға, сыйлауға мүмкіндік алуы керек. Сонымен бірге топтық жұмыс аяқталғаннан кейін топта рефлексия жасалып отырса, тіпті жақсы. Не жақсы болды? Топтық жұмысқа кім қатыспай отырды? Дұрыс талқылау болды ма? Тақырыпты

барлығы меңгере алды ма? Топта жасалған рефлексия топ жұмысын жетілдіре түседі. Егер де топта оқушылар қалыс қалып, талқылауға қатыса алмай отырса, мұғалім әр түрлі «Айналмалы қауырсын», «Галстуктегі сұрақтар»,«Ортадағы қаламсап» т.б. тәсілдерді қолдана отырып, оқушылардың топтық жұмысқа түгел қатысуын қадағалауы тиіс. Топта жұмыс жасап отырған тыңдаушылар бірінбірі қалай бағалайды?Мұғалімдермен ақылдаса отырып, топтық жұмыстың бағалану критерийлерін шығардық. Осы критерийлер бойынша кейде мұғалім бағалайды, кейде бірін-бірі бағалайды, кейде топ басшылары бағалайды. Топтық жұмыс кезінде жеке мұғалімдердің іс-әрекеті критериймен бағаланды. Өз кезегінде мұндай қалыптастырушы бағалаулар әр тыңдаушының өзінің топта жұмыс жасау, қатысу деңгейін біліп,өзін-өзі бағалап,кемшіліктерін түзетуге бағыттайды. Топқа бөлу тәсілін де, топта жұмыс жасау тәсілін де өзгертіп, дамытып отыруға болады. Топты әдейі құрылымдамай, қарапайым тәсілдермен бөлуге де болады. Пазлдарды құрастыру, түстерге қарап, жемісжидектер, гүлдер арқылы, ақындардың өлең жолдарын құрастыру арқылы т.б. Топқа бөлу тәсілін де күрделендіріп, сабақтың бүгінгі оқылатын тақырыбына, мақсатына сай бөлуге болады. Оқушы мұғалімнің топқа бөлу тәсілі арқылы да бүгінгі күннің тақырыбы қандай екенін сыни ойлап, түсініп, тауып, біліп отырады. Сонда топқа бөлу сабақтың бір бөлімі немесе сабақтың стартері ретінде сабақпен астасып жатады. Топқа бөлу мұғалімдерді немесе оқушыларды топтап отырғызу, топқа жинақтау ғана емес. Топтарда оқушыны қалай жұмыс жасатамын, бір-бірін оқытуға қалай мүмкіндік беремін деп жоспарлап алу керек. Кейде осындай мақсатты көздей отырып, топтарды әдейі құрылымдап бөлуге де болады. Курс барысында мұғалімдердің қажеттіліктеріне қарай білім беру, мүмкіндігін ескеру де керек екенін байқадым. Ресурстарды, тапсырмаларды бергенде, кейде бір мұғалімдер қиналып, ойланып, мазасыздық пайда болады. Енді бірі оп-оңай талдап түсініп отырады.Осындайда ресурстарды, қосымша материалдарды мұғалімдердің қажеттілігіне, мүмкіндігіне қарай берсем, әркім өз деңгейінде, өз тобында талдап, түсініп, бір-біріне түсіндіріп алып, одан кейін үлкен топта еркін талдай алады. Сондықтан да кейде құрылымдап, деңгейлік тапсырмалар арқылы бөлуді-топқа бөлудің тағы бір тәсілі ретінде қарастырдым. А,В,С, деңгейлі мұғалімдерге тапсырмалар әзірленеді. Мұғалімдер өз деңгейлерін, қажеттіліктерін ескере отырып, тапсырмаларды өздері таңдайды және таңдаған тапсырмаларына қарай топқа да бөліне алады. Төменде Талантты, дарынды оқушыларды оқыту модулін өткенде мұғалімдерге ұсынылған тапсырмалар: А деңгейіндегі мұғалімдерге: 1.Талантты, дарынды оқушыларды қалай анықтауға болады? (шағын топта талқылау) В деңгейіндегі мұғалімдерге:

2.Талантты, дарынды оқушыны анықтауда ата-ананың ролі.(рольдік ойын дайындау.) С деңгейіндегі мұғалімдерге: 3.Талантты, дарынды оқушыларға арналған күрделендірілген тапсырмалар дайындау. (пәніне байланысты) Байқағанымдай, мұғалімдер өз қажеттілігіне қарай тапсырмаларды да таңдап ала алады және сол тапсырмалар бойынша топқа да бөліне алады. Бұл тәсіл арқылы бөлініп, тапсырмалар орындағанда,Чиксентмихай белгілеген кейбір дағдылар:зерігу, мазасыздық болмайтынын байқадым. А деңгейіндегі мұғалімдер топ болып, талантты, дарынды оқушыларды қалай анықтауға болатындығын, тәсілдерін талқылады. В деңгейіндегі мұғалімдер рольдік ойын дайындап, қойылым көрсетті.Ал, С деңгейіндегі мұғалімдер талантты, дарынды оқушыларға өз сабақтарында берілетін күрделендірілген тапсырмалар әзірлеп, ол тапсырманың орындалуын сайттардан қарап, ізденіп таныстырылыммен қорғап шықты. Кей жағдайда деңгейлік тапсырмалар арқылы топқа бөлу де мұғалімдерді жұмысқа ынталандырады, жұмысқа белсенді қатысуына жол ашады, себебі мұғалім өз тобында өзіне-өзі сенімді, яғни, А,В деңгейіндегі мұғалімдерге талдап түсіндіреді, топ мүшелері түсінбеген сұрақтарын қояды. Топтарды құрылымдап бөлудің тағы бір түріқажеттілігіне, қабілетіне қарай өздері таңдаған рольдер арқылы бөлу. Көркем әңгімені талқылаған кезде мұғлімдерге:Қандай рольдерді алғыларың келеді?–деп «баяндап берушілер», «зерттеушілер», «сұрақ құрастырушылар», «көркемдеушілер», «дәнекершілер» деп рольдерді жазып алдарына тастаймын, мұғалімдер өз қалаулары бойынша рольдерді алып, топтарға бөлінеді.Осы әдісті таңдауда жеткен жетістігім-өз қабілеттеріне қарай бөліне отырып, мұғалімдер топтарда өнімді жұмыс жасайды.Себебі әркім өз қабілетін біледі де, өз мүмкіндігіне,қалауына қарай рольді таңдады. Топтың барлық мүшелері белсенді жұмыс жасайды, себебі рольді өзі таңдады: сұрақ құрастырушылар тақырып бойынша ашық, жабық сұрақтар құрастырады, зерттеушілер тақырыпты зерттейді. Баяндамашы ролін алғандар топтың өзге мүшелеріне тақырыпты түсіндіреді. Курста Жапондық «Lesson study» әдістемесімен таныстырғанда,«бірлесіп ойлау» мақсатында мұғалімдерді топқа өздерінің ұсыныстарын ескере отырып, сабақ беріп жүрген пәндеріне байланысты бөлдім.Орта мерзімді жоспар,қысқа мерзімді жоспарды құрылымдауда мұғалімдер пәндеріне қарай топтасып, жұмыс жасағысы келді. Себебі бірлесе пікірлесіп,талқылап, бір-біріне көмек көрсете отырып, жоспарлауда бір-бірінен үйренді. Басында жоспар құруға жүрексініп, өз пікірін айта алмай отырған мұғалім соңынан жоспар құруға, жоспарды жетілдіретін ұсыныстар беру дәрежесіне жете алды, бұл жерде де топтық жұмыстың тиімділігі көрінді. Пәніне байланысты топқа бөлу тәсілі мұғалімдердің бірлесе ойлау, бірлесе жоспар құрудың тиімділігіне көздерін жеткізді. Олар мектепке барғаннан кейін де

топтаса, бірлесе жоспар құру тәсілін жалғастыратынын айтты. Менің мақсатым:топтық жұмыс–оқытудың ықпалды тәсілі бола ала ма деген сұрақты зерттеп көру еді.«Дәстүрлі оқыту» кезінде де біз оқушыларымызды топқа бөліп те оқытқанбыз. Бірақ біз ол кезде топтық жұмыстың тиімділігін жете түсінбеген екенбіз. Топқа оқушыларды бір-бірімен жарыстыру үшін ғана бөлдік, топта отырып, бірбірін оқыта алады деген ой келмепті де. Курсқа үреймен, сенімсіздікпен келген мұғалімдер өздері оқушылардың орнына отырып көріп, біздің оқушыларымызда да осы қасиеттер болады екен ғой, бұрын біз неге түсінбегенбіз, сенімсіз отырған оқушы қалай білім алсын?-деп дәстүрлі оқыту кезеңінде жіберген қателігін ешкім айтпай-ақ өздері тауып айтып жатады.Мені таңқалдырған жайт: топтық жұмыстың тиімділігін мұғалімдер бірден түсініп, «тапсырманы топпен орындайықшы»- деп, өздері осы тәсілді таңдап жатты. Топтық жұмысты сараласақ: топтық жұмыс арқылы ынтымақтастық қолайлы ахуал қалыптасады, мұғалімдердің еркін білім алуына жағдай жасалады. Білім алуда адамға ең керегі–сенімділік. Топтық, жұптық жұмыстар арқылы мұғалімдердің (оқушылардың) өз-өзіне сенімділігі артады, еркін отырады. Бақылап қарасақ, әр мұғалімнің (оқушының да) өзіндік зор әлеуеті бар, тек оларға қолдау көрсету керек. Олар өзара әрекеттестікті жақсарта отырып, топтық жұмыстардың барысында бір-біріне қолдау, демеу көрсете алды. Ортада сөйлемеген мұғалімдер сөйлеп, ашылып, топта өз пікірін, дәлел-уәждерін дәлелдеуге үйренеді, біреулері рольдік ойындарға қатысып, шеберліктерін шыңдайды, біреулері мазмұнды сұрақтар қоюда дараланады, енді біреулерінде суретші-көркемдеуші қабілеттер пайда болады.«Мен өз-өзіме таң қалдым. Мектепте жұрттың алдына шығып сөйлеуге ұяламын ба, зауқым жоқ па, әйтеуір өз-өзіммен жұмысымды біліп, оқшау жүретінмін. Курсқа келгелі менде шабыт пайда болды, өз пікірімді айтамын, топ менің пікіріммен санасады, тренеріміз де мақтап қояды, шынында, мен де тәп-тәуір мұғалім екенмін деп ойлап, қуанып жүрмін. Л.» Эсседен үзінді.Бірлескен жұмыстарда әрқайсысы жеке тұлға ретінде көрініп, көшбасшылық қабілеттері шыңдалады. Ал,ең бастысы, бір-бірін оқытуға мүмкіндік бергенде, топта отырып, бірін-бірі оқытты, бір-бірінен үйренеді, бірін-бірі бағалап, қателерін түзеп, жетілдірді. Топпен жұмыс жасау қажет пе? Неге? Осы сауалға жауап іздеп, сан рет ойландым. Дәстүрлі сабағымызда бала сөйлемейді, сабақ оқымайды, сабаққа қатыспайды, белсенділігі төмен десек, топпен жұмыс жасау тәсілі біз үшін керекті, оңтайлы, белсенді тәсіл екеніне көзім жеткендей болды. «Бағдарламадан күтілетін нәтижелер оқушылардың қалай оқу керектігін үйреніп, соның нәтижесінде еркін,өзіндік дәлел-уәждерін нанымды жеткізе білетін ынталы, сенімді, сыни пікір-көзқарастары жүйелі дамыған

оқушы ретінде қалыптасуын қамтиды». (Мұғалімге арналған нұсқаулық, ІІІ деңгей, 5-бет) Біз өз-өзіне сенімді, еркін ұрпақ тәрбиелейміз десек, топтық жұмыстардың тиімділігіне үдеріс барысында сан рет көз жеткізе аламыз.Топтық жұмыстарда «оқушылар

құрбы құрдастарымен әлеуметтік байланыс жасау арқылы белсенді түрде білім жинақтайды». (Мұғалімге арналған нұсқаулық, ІІІ деңгей, 7-бет.)

ӘЛЕУМЕТТІК ДАҒДЫЛАРДЫ ДАМЫТУ – ӨЗАРА ҚАРЫМҚАТЫНАС ЖАСАУ ҚҰРАЛЫ Ханалиева К.А. «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты, Деңгейлік бағдарламалар орталығының тренер

Аннотация В статье рассматривается значение социальных навыков, являющихся самыми важными способностями, которые могут понадобиться человеку в жизни, сделаны выводы о роли социальных навыков в структуре навыков и умений педагогических работников Республики Казахстан» третьего (базового) уровня. Аnnotation In this article considered the meaning of social skills which are the most important ability to reduired of person’s life. Draw the conclusions about the role of social skills in structure of skills and abilities of pedagogical staff of Republic of Kazakhstan in the third (basic) level. Түйінді сөздер:әлеуметтік дағдылар, тұлға, қарым-қатынас,әлеуметтік рөл,толерантты, конфликт, ынтымақтастық, ахуал, рефлексия, диагностика, зерттеу, орта және әлеуметтену. Ключевые слова:социальные навыки, личность, взаимоотношение, социальная роль, толерантность, конфликт,сотрудничество,атмосфера,рефлексия, диагностика, исследование, среда, социализация. Keywords: social skills, personality, interrelation, social role, tolerance, conflict, collaboration, atmosphere, reflection, diagnosis, research, the environment, socialization. ХХІ ғасыр оқушысы бәсекеге қабілетті ой-өрісі кең, әр адаммен дұрыс қарым–қатынас жасай алатын, басқаның пікірімен санаса отырып, өз ойын ашық жеткізе алатын, кез-келген жағдаяттардан шығу жолын таба алатын, жауапкершілік сезімі жоғары, жеке тұлға болуы бүгінгі күннің талабы. Тұлғалық сапа мен болашақ ұрпақтардың әлеуметтік дағдыларына жоғары талаптар қойып отырғандығы мені ойлантты. Неліктен осы мәселелерге жоғары талап қойып отыр, неге маңызды? Дәстүрлі сабақтарда өзара қарым-қатынас орнату орын алмағаны, баланың өзіндік ойын құрып, сол ойды құрғаны үшін өзін жақсы сезінетіндей орта құрылмағаны, ал білім алушыны жеке тұлға деп қарап, өзара қарым-қатынасты орнатқан жағдайда әлеуметтік дағдыларды қалыптастыра аламыз деген ойымды дәлелдеу мақсатында таңдадым.

Бағдарламада:«...Джудит Харристің мәлімдеуінше, отбасының тарапынан оң ықпал болмаған жағдайда жастар «тәрбиесінде» мектеп тәжірибесі маңызды рөл атқаруы мүмкін. .. оқу үдерісінің орталығына өзін өзі реттей алатын, өзінің оқуы төңірегінде ой жүгірте алатын, қоршаған орта мәнмәтінінде өзінің білімдік қорын сыни тұрғыдан ойластыруға қабілетті оқушы тұлғасын қою арқылы оны тәрбиелеуге мүмкіндік береді» делінген [1, 3]. Адамдардың тұлғалық қарым-қатынасы негізінде ой-пікірлердің тоғысуы жүзеге асады. Адамды тұтастықта тұлға деп тану қоғамды жаңаша құруға мүмкіндік береді. Өзін-өзі үздіксіз дамытып, өз әрекетін өзі дұрыс бағалай алатын тұлғалар ғана бәсекелестікке қабілетті қоғамда өз тиесілі орнын таба алады. «Тұлға-өз-өзіне тұтас дүниемен өзара қатынастарын үнемі баяндайтын және ойдағы әңгімелесушімен ішкі полемика барысында өзін-өзі анықтайтын, кіналайтын, қорғайтын, өзін-өзі жетілдіріп, өзгертетін адам. Тұлға әлеуметтік тіршілік ету әдісі жағынан дара болады, оның өзіндік дүниесі ерекше өмір жолын белгілейді және ол мазмұны жағынан әлеуметтік жағдайлармен анықталады» . «Қарым-қатынас-адамдардың бір-бірімен байланысы, бірлескен қызметінде адам басқа адамдармен қажеттілігіне қарай бірігеді, жақындасады, өзара түсінісуге қолы жетеді, ақпарат алады, ақпаратпен алмасады, өзара көңіл білдіреді. Оқушылардың белсенділікті өздеріне алуы, өз тәжірибелерін бір-бірімен, мұғаліммен және оқу бағдарламасымен қарым-қатынас жасау арқылы толықтырады. Сонымен бірге сыныптағы қарымқатынас мектеп пен оқушылардың жаңа өмірлік маңызды мәселелерін құруға мүмкіндік береді» [7,30]. Яғни, топ жұмысын жандандырып, тұлғааралық қарым-қатынасты шығармашылықпен ойластырып жүргізсе, оқушыларда маңызды әлеуметтік дағдылар қалыптасып, олардың қоғамда табысты бейімделуіне көмектеседі. Оқушылардың өзара қарым-қатынас арқылы әлеуметтік дағдыларын дамытуға бола ма? Мұғалімдер оқыту кезінде оқушылардың әлеуметтік дағдыларын дамыту мақсатында 3 кезеңге мән беруі қажет:

Бірінші: әр психологиялық функция, деп жазады Выготский, екі рет пайда болады. Бірінші ұжымдық, әлеуметтік іс-әрекет ретінде, содан кейін баланың ішкі ойлау тәсілі түрінде. Екінші:солай болса, онда оқыту үдерісі де ұжымдық іс-әрекет болады Үшінші: мұғалім жұмысының мақсаты ұжымдық іс-әрекет арқылы, оқушы мен оқушы, оқушы мен мұғалім ынтымақтастығын ұйымдастыру арқылы оқушы қызметін бағыттау, реттеу. Ең маңыздысы баланың ынтымақтастықта бүгін орындай алатыны, ертеңгі күні бала осыны өздігінен орындауы—бұл міне белгілі жақын арадағы дамуы болып табылатынын педагогтардың жете түсінуі. Бүгінгі оқушы-ертеңгі маман деп қарасақ, «біреудің басшылығымен немесе ынтымақтастықта бүгін орындай алатыны, ертеңгі күні бала осыны өздігінен орындауға қабілетті болады, біз ертеңгі күннің дамуын зерттеп отырмыз, бала ынтымақтастықта орындай алатынын зерттей отырып, біз ертеңгі күннің дамуын анықтап жатырмыз. (Выготский, 4,264). Егерде оқушы өз жұмысын бір өзі жасаса, оның дамуы тежелуі мүмкін. Тиімді дамуы үшін тәжірибелі, тапсырманы жақсы ұққан сыныптастармен орындауы қажет. Мак Коун (McCowan) және басқалар. Бұл көзқарас, өз сыныптастары балаға мол көмекші ресурс болып табылатынын ұқтырады. Выготский балалар көп нәрсені біліп тұрса білмегендеріне қол ұшын беріп, бірін-бірі қолдайды, сыныптастарына көмектеседі. Мұғалімнің көмегімен ерекше қажеттілігі бар оқушыларға сыныптастары қолайлы оқу атмосферасын құра алады деген. Міне осы теориялық тұжырымдамаларды мұғалімдерге тәжірибе үстінде, тренингтік сабақтарда, сергіту сәті болсын, яғни курс барысында терең сезінулері үшін оқушы орнына өздерін қойып, үйреттім. Мақсатым: -Педагогтардың өзара қарым-қатынасы арқылы әлеуметтік дағдыларын дамыту және соған қолайлы жағдай туғызу; -сол арқылы оқушылардың да өзара қарымқатынасына жете мән беру маңыздылығын, оларды өмірге бейімдеуде әлеуметтік дағдылардың алатын орнын терең түсінуі; -алдағы сабақ процесінде осы мәселені зерттеу, іске асыру. Осы мақсатты жүзеге асыру үшін алдымда тұрған міндеттер: • мұғалімдердің өзара қарым-қатынас арқылы әлеуметтік дағдыларын дамыту, сол арқылы оқыту процесіне қызығушылықтарын арттыру. • өзін талдау, кері байланыс, рефлексияны дамыту; • мінез-құлықтың жағымсыз тұстарын көре білуі, түзетуі; • конфликтіні тиімді шешудің дағдыларын дамыту; • толерантты дамыту;

• қоршаған орта және өзіне көзқарасын білдіру қабілеті; • жаңа іс-әрекетпен шұғылдануға ынтасы, жаңа әлеуметтік рөльді орындауы; • басқа адамдардың жағдайларын ынтасын, қызығушылықтарын, іс-әрекетін талдау дағдыларын дамыту; • өзіне сенімділігін арттыру; • әлеуметтік дағдылардың құрылымы (қосымша жалғанды) бойынша зерттеулер жүргізу. Тәжірибедегі өзгерістерді сипаттау. Әлеуметтік дағды адам өмірінде қажетті болатын ең маңызды қабілеттер. Адамдар арасындағы қарым-қатынас шын мәнінде өте нәзік дүние. Әлеуметтік қарымқатынас өте жоғары дамыған мұғалімдер... Көп маңызды қарым-қатынастар құрады; Бақыттырақ, Өзіндік бағасы жоғары болады; Әлеуметтенуге қаттырақ құлшынады; Депрессия, стресс және алаңдатушылық мейлінше аз болады. Ал енді осы мәселені зерттеу барысында 2 жыл ішінде не өзгерте алдым? 5 топта да мен шағын топ жұмысы арқылы, топқа бөлу тәсілдерін де өзара қарым-қатынасын жақсарту, дамыту мақсатында түрлендіріп отырып, әр мұғалімнің сөйлеуіне, ашылуына, ынтымақтастықта жұмыс жасауына қолайлы мүмкіндік туғыздым. Шағын топ жұмысын өзіндік бағалатып, өз орнын, деңгейін анықтаса, рефлективтік күнделік жазу арқылы өз дүние танымында болып жатқан өзгерістерді өздері анықтай, талдай алды және болашақта не істеу керектігіне де тоқталуын қарастырдым. Балалармен қарым-қатынас орнатуда қандай қиындықтар бар екенін талқылап, себебін анықтады. Өзара қарым-қатынас арқылы анықталған қиындықтарды жеңуге болатынын сабақ үдерісінде, пікірталас кезінде, бақылау, бағалау, зерттеу ісәрекеттерінде көздері жетті. «Білімді тудыратын ойлау–рефлексивті. «Мен» – ойланатын нәрсе. Бұл нәрсе, сенбейді, түсінеді, дәлелдейді, жоққа шығарады, тілейді, жасағысы келмейді, елестетеді және сезеді... Жалпы рефлексияға қабілеттілік кәсіби шыңдалуын сипаттайды»,- деп Декарт айтқан ғалымның сөзі ұстаз қауымының рефлексияға бет бұрғанын дәлелдейді. Осы бір тыңдаушымның жүрекжарды сөздері осыған дәлел:«Бағдарламаны игерудің біз үшін қандай көмегі бар...деген ойлардың көкейіме келіп тұрақтағанына да біраз уақыттың жүзі болды. Бірінші «бетпе-бет» кезеңінде сырттай білдірмесем де, іштей кейбір тұстарына қарсы болдым. Сонда біздің алған, балаға ұсынған біліміміздің бәрі жалған болғаны ма? Әрине, Бағдарлама мүлдем ұнамады деп айта алмаймын, әйтседе толық мойындау қиын болды.. Алайда, «мектептегі тәжірибе» кезеңі басталған сәттен-ақ, өзімнің жылдар бойы аңсаған, іздеген нәрсемді тапқандай сезіндім». «Міне, жаңа тәжірибенің, жаңа жобаның үш апталық нәтижесі осындай. Біздің санамызға «бала

оқымайды, бала қызықпайды, мұның бәрі сыртқы ортаның әсерінен» деген секілді көзқарас сіңіп қалған. Яғни, өз кінәмізді, өзімізден кеткен қателікті мойындағымыз келмейді. Сондықтан да қазақ балаларының білімінің төмендігі, ынжықтығы, өз пікірін ашық білдіре алмауы секілді жайттардың орын алуына, ең бірінші дайын білім беруге негізделген «дәстүрлі» стильді берік ұстанған ұстаздар қауымы, яғни өзіміздің қатеміз екенін мойындайтын мезгіл де жетті». Әр мұғалім 3 айдың үшінде сан алуан өзгерістерге түседі, өзінің өзгергенін, өзі арқылы оқушыларын өзгерте алғанын, әріптестеріне де дәлелдей алды. Өздерінің мінез-құлықтарының жағымсыз тұстарын көре білуі және түзетуі үшін пікірталас кезінде байқалған кедергілерді дер кезінде шеше отырып, әркім өздеріне есеп беру арқылы бағалауын қарастырдым. Сол арқылы басқа адамдардың жағдайларын, ынтасын, қызығушылықтарын, ісәрекетін талдау дағдыларын дамыттым. Жаңа іс-әрекетпен шұғылдануға ынтасын, жаңа әлеуметтік рөлді орындау мақсатында жаңа әдістәсілдерді көптеп қолдандым. Өздеріне сенімсіз, ұялшақ, ойларын жеткізе алмайтын мұғалімдерді тест арқылы анықталған өзіне сенімді, білімді, жақсы қарым-қатынасқа түсетін мұғалімдермен жұптастырып, сабақ үдерісінде өздерін көрсетуге қолайлы жағдай жасауға тура келді. Өзіне деген сенімі артты. Мұғалімдердің әлеуметтік дағдылары жетілгенін оқыту процесіне қызығушылықтарының арта түскенімен байқадым. Енді конфликтіні тиімді шешудің дағдыларын және толерантты дамыту, әр оқушының психологиясын зерттеуге (Бағдарлама модулдерімен байланысты) бағыттадым. Бала бойынан үнемі кемшіліктерді іздемей, формативті бағалау арқылы білімді өз деңгейіне қарай білуін, түсінуін, сол арқылы қолдануын, талдауын, жинақтауын және бағалауын, яғни метатанымдық қабілеттерін дамытуды жүзеге асыруды мақсат еттім. Әріптестерімен жағымды қарым-қатынас орнағанда қызықты, барлығына бірдей жайлы, ой дамиды, шығармашылық өседі. Осы мәселені зерттей отырып, мұғалімдердің әлеуметтік дағдыларын дамытуға бола ма? деген сұраққа жауап іздеуім болды. Әлеуметтену–бұл адамның қоғамдық өмірдің тәжірибесін меңгеруінің жан-жақты үдерісі және адамның әртүрлі адамдармен өзара тиімді қарым-қатынасқа қажетті адамзаттық қатынастардың мәдениетін, әлеуметтік нормаларды меңгеруі, сонымен қатар ол адамның қоршаған әлеуметтік шындықты белсенді танып білуі, дара және топтық жұмыстың дағдыларын меңгеруі, ол үшін қажетті қабілеттіктерді дамыту қажет екенін түсінуі, сол арқылы әлеуметтік дағдыларын жетілдіру. Соған байланысты жинаған деректерім мұғалімдердің шынайы дамығанын, өздігінен өзгеру қажет екенін түсінуін және зерттеу тақырыбымның мағынасын ашуда әлеуметтік қарым-қатынастың ықпалы қаншалықты болса, соншалықты жұмысымыз

нәтижелі болатынын, оқушылар рөлінде өздерін қоя отырып, сезіне отырып дәлелдеуі болды. Өз елімізде шешімін таба алмай отырған өзекті пролемаларды (қазақ балаларының топ алдында немесе өз ойын ашық айта алмауы, өзіндік пікірі қалыптаспағаны, ұялшақтығы, қасындағы оқушымен жылдам қарым-қатынасқа түсе алмауы т.с.с) осы ісәрекеттегі зерттеуім арқылы шешуге болатынын дәлелдей алдым деп ойлаймын. Өйткені, оқушыларды оқытатын педагогтардың өз басында да осы көрсетілген проблемалар бар екен. Топтық, жұптық жұмыстар, оларға қолайлы білім ортасын құру және оқудағы жаңа тәсілдер арқылы әлеуметтік қарымқатынас орната отырып, өздерінің ашылғанын, ойын ашық айтуға және әркім өзін бір тұлғадай сезінгендерін тыңдаушылардың портфолиосынан, жұмыстарынан, фотолар арқылы дәлелдей алдым. Осы курстан кейін 50 пайыздан жоғары мұғалімдерім ашылып, үлкен жетістіктерге жетіп, облыстық, республикалық семинарларға қорықпастан шығып көрініп жүр. Сол курс барысында жиналған алғашқы топтар байланыстарын үзбей, педагогикалық желілік қоғамдастықта өздерін көрсетуде. Мақалада айтылған, дәлелденген ойым, тақырыбым арқылы маңызды жаңалық аштым. Өйткені, әлеуметтік дағды адам өмірінде қажетті болатын ең маңызды қабілеттер. Адамдар-әлеуметтік тұлға және жақсы қарым-қатынас дағдысы қалыптаспаса ол жалғыздыққа ұшырайды, ал ол қорқыныш жағдайының дамуына және депрессия пайда болуына әкеліп соқтырады. Керісінше, әлеуметтік дағдылары жақсы дамығандарға қызықты адамдармен қарымқатынас жасау мүмкіндігі көп болады, ұнаған жұмыстарына қол жеткізуге, жеке қатынастарды бекітуге, әлеуметтік дағдыларды жаттықтыруға болатынын білеміз. Әлеуметтік дағдыларды дамыту ең маңызды, олай болмағанда кейінгі кезеңдерде адамға жора-жолдастарымен қарым-қатынаста қиыншылықтар туындайды. Әлеуметтік дағдылар басқа адамдарды түсінуге көмектеседі, басқа адамдардың сені түсінуі, жағымды, мейірімді қарымқатынас орнатуға қоршаған ортамен контакт құруға, әртүрлі жағдайларда өзін жайлы (комфортно) сезінуге көмектеседі. Өзара қарым-қатынас тұлғаны қалыптастырудың құралы ғана емес, оның адамдық болмысын да шыңдайды, ізгіліктің негізін ұжымдық әрекеттердегі қатынастарды қалай алады. Адамның өмірі адаммен, бірінсіз бірінің күні жоқ. Адамдар арасындағы қарым-қатынас жақсы болса, көрер күндері қызықты болатынын мұғалімдердің түсінуі болды. Болашақта мұғалімдерді оқытуда осы мәселе бойынша нені жетілдіру керек? Алдымен толық білімін, ойлауын, түсінуін, деңгейін, қабілетін толықтай білу үшін сауалнама, диагностика және бақылау жүргізу. Алғаш күннен бастап табыс критерийін жасақтап, міндетті түрде сабақ мазмұнына қатысты емес, өзінің дамуына, соның ішінде мәдениетіне, топ алдында сөйлеуіне, белсенділігіне, тәртібіне, тапсырма орындауда жауапкершілігіне, идея ұсынуына, көп адаммен ынтымақтастық қарым-

қатынаста болуына, сабаққа белсенді қатысуына мән беретіндей, ол үш айдың нәтижесі болатындай етіп жасақтау. Барлық критерий жиынтығын 100 пайыз деп алып, тапсырма орындамаса оның 100 пайызынан 5 пайыз алынып қалады немесе 1 күнде (аптада) топ алдында сөйлемесе тағы да 5 пайыз алынып отырады. Ал орындаған жағдайда 5 пайыз, топ алдында 3 рет шығып өз ойын қорғаса 15 пайыз қосып отырып, 1 айда 100 пайызға толтырса оның дамуы әлде қалай өсер еді немесе мұғалім соған қарай талпынады ғой деп есептеймін. Егерде тыңдаушылар келген кезден бастап осы критерий ілініп, ол түсіндірілсе, сол бойынша жақсы жұмыс жүрсе, онда сол критерий арқылы кімнің қандай деңгейге көтерілгені, кімге кандай қолдау көрсетілгені, әр мұғалімнің даму траекториясы анық байқалады. Сол бойынша әркім талпынады, жетіледі, сөйлеуі кем болып жатырса, соны жетілдіруге тырмысады деп ойлаймын. Де Бононың 6 қалпағы сияқты осы проблеманың әлі де ашылмаған қыр-сырлары көп, сондықтан алдағы уақытта конфликтіні тиімді шешудің

дағдыларын және толерантты дамыту жолдарын зерттеуді жалғастыру, таңдалған мәселенің құндылығын дәлелдеу, сол арқылы педагогтардың біліктілігін арттыру. Әдебиеттер тізімі: 1.Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептері педагогтерінің біліктілігін арттыру курстарының бағдарламасы.–2 басылым, қайта жазылған және толықтырылған. Астана.: 2012. 111 б. 2.К.Биекенов,М.Садырова«Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі» 3 (L.Vygotsky.1978 Ф.Г. Гидцингс (1877) 4. Выготский Л.С. = Психология развития человека. — М.: Изд-во Смысл; Эксмо, 2005. — 1136 с. 5.Кови Стивен Р.Семь навыков высокоэффективных людей:мощные инструменты развития личности / пер. с англ. М., 2009. 6.Мұғалімдерге арналған Нұсқаулық, Үшінші (негізгі) деңгей Үшінші басылым,«Назарбаев Зияткерлік мектебі» ДББҰ, 106б. 7.S.Fishman.1998. p30

ДЕҢГЕЙЛІК ОҚЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУДАҒЫ ІЗДЕНІС ПЕН НӘТИЖЕ Мәкіжан Р.Ж. Атырау облысы Индер ауданы М.Әуезов атындағы орта мектеп мұғалімі

Әрбір күні жаңалыққа толы әлемде жалпы мектептер үшін ең басты, маңыздысы «ХХІ ғасырда нені оқыту керек?», «Мұғалімдер оқушыларды қалай дайындау керек?» екендігі үлкен мәселе болып отыр. Осы орайда Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «Әлеуметтікэкономикалық жаңғырту–Қазақстанның дамуының басты бағыты» атты халыққа арнаған Жолдауында педагогтардың сапасы мен біліктілігін көтеру мәселесінің маңызы зор екендігін атап өтті. Егеменді елдің нұрлы болашағын әлемдік білім деңгейіне жетелер жеті модуль идеясының негізі оқытудың сындарлы теориясымен оқушыға нақты білім беруді мақсат тұтқан мұғалім өз сабақтарында өзіндік көзқарасы бар оқушының сыни ойлауы мен білім-біліктілігіне ықпал ететін міндеттерге сай ұйымдастыруына жол ашады. Өйткені, бұл міндеттер біріншіден, оқушының жеке тұлға және әлеуметтік нысан ретіндегі келешегі болса, екіншіден, оқытудың оқушы мен мұғалім арасындағы қарым-қатынастың нәтижесі ретіндегі көрінісі қарастырылған. Себебі, қазіргі заман талабына сай мұғалімнің құзыреттілігін жетілдіруде ерекше роль атқаратын жеті модульді кіріктіріп, оқушының сыни ойлауына жол ашатын Блум таксономиясы негізінде сабақ өткізу-жаңа тұрпатты мұғалімнің міндеті.

Жеке пәндік жасалымыма мұндай тақырыпты таңдауыма бірден-бір себеп:еліміздегі білім жүйесінің алдында тұрған басты мәселесі–халқымыздың тәлімді тәрбиесі мен әлемдік озық тәжірибеге негізделген тұлғаның жеке дамуын көздейтін нәтижеге бағытталған әлемдік білім кеңістігіне шығу болып отыр. Осыған орай қарқынды дамып келе жатқан ортада өмір сүруге қабілетті, өзін-өзі дамытуға, өз ойын еркін айта білуге, өз қалауы мен қоғам талабына сай өзін көрсетуге бейім жоғары білімді шығармашыл тұлғаны қалыптастыру- бүгінгі күннің талабы. Менің тақырыбымның маңыздылығы: -оқыту мен тәрбиелеу ісіндегі озық тәжірибелі технология негізінде оқушыларға білімді дайын күйінде бере салмай, алған білімін өмірлік қажеттіліктеріне сай пайдаға асыра білуге үйрету; -ойлауы бәсең оқушыларды сабаққа қатыстырып, ой еркіндігін жетілдіру арқылы шығармашылық қабілеттігін шыңдау. Өзім сабақ беретін зейіні баяу шәкірттерімнің арасында мұндай жұмысты дұрыс ұйымдастырған жағдайда өз даму деңгейіне сәйкес ойы шыңдалып, белгілі бір жетістіктерге жете алады. Топтық жұмыс арқылы сыни ойлау кезінде неге сенуге болады, не істеу керек және қандай тәсілмен істеуге болатынын өздері анықтай алады. Себебі, сыни тұрғыдан ойлау,

сынау, теріске шығару емес, бұл-шыңдалған терең ойлау. Сондықтан топтық жұмыс арқылы жаңа әдістәсілдермен өткізген сабағымнан күтілетін нәтижеоқушыларымның ойлау қабілеттерін Блум таксономиясы бойынша жоғары деңгейге дейін жетелеу. Өйткені, оқушылар ойлаудың бірден жоғары деңгейіне жете алмайды, сөйтіп, олар бір «тығырыққа тірелгенде» мұғалім тарапынан әрі қарай итермелеу немесе түрткі болу, сынамалау, қайта бағыттау қажет болады. Оқушының осындай сын тұрғысынан ойлауын, өз көзқарасын дамытып, бұл жеке тұлғаны әлемдік білім шыңына апарар сара жолға бағыттайтын құзіретті мұғалім болмақ. Олар жаңа идеяның жалпы құндылығын анықтай алулары қажет. Бұл мақсатты жүзеге асыруда күнделікті сабақ кезінде білім беру ортасын құруға ерекше ден қойдым. Соның арқасында оқушылар оқу үдерісіне қызығушылықпен қатысатын болды. Оның дәлелі, мен осы сабақта оқушыларға бағыт беруші, нұсқаушы ғана болдым. Мен балаларға бұрынғыдай өзім түсіндірмесем де, оқушылар тақырыпты өздері талқылап, меңгеріп алды. Белсенділігі төмен сыныптарда осындай өзгерістердің болуы сыни тұрғыдан ойлауға негізделген Блум таксономиясымен өткізілген өзгеше сабақтардағы топтағы ынтымақтастық жұмыстарымның нәтижесі еді. Сабақтарымда Power Point тұсаукесерін, әр оқушыны сыни ойлауға жетелейтін 7 модуль элементтерін жиі қолданамын. Бұл оқушылардың пәнге деген қызығушылығын, ынта - ықыластарын арттырады. Осындай сабақтың бірі-С.Сейфуллиннің «Көкшетау» поэмасы. Сабақтың мақсаты: а)білімділік:Қазақ халқының ақиық ақыны С.Сейфуллиннің поэмасының тақырыбы мен идеясын таныту, поэманың қазақ әдебиетінде алатын орнын, ақынның образ жасау шеберлігін ұғындыру. Ақынның әсем табиғат пен ел шежіресіне деген сүйіспеншілігін оқушы сезімімен ұштастыру. ә)тәрбиелілік:Оқушылардың туған жер сұлулығына деген құштарлығын еліне деген сүйіспеншілігімен байланыстыру, шығармашылық ізденіске жұмылдырып, елінің жан дүниесі сұлу, адал азаматы болуға тәрбиелеу. б)дамытушылық:Поэманы талдай білуге төселдіру, сыни тұрғыдан ойландыру, түйінді ой айта білуге, өзіндік пікір қалыптастыруға жетелеу, алған әсерлерін бүгінгі өмірмен ұштастыру. Әдісі: БЛУМ өлшемі, СТО стратегиялары, жұптық жұмыс, топтық жұмыс. Көрнекілігі:интерактивті тақта, мәнмәтін, ғаламтор материалдары, бағалау бетшесі, түрлі-түсті бояу, сазды әуен, плакаттар, ноутбук, постер, смайликтер. Оқу нәтижесі:оқушылар жұппен және топпен жұмыс жасау арқылы шығармашылық қабілеттерін дамытады, өз көзқарастарын еркін білдіреді, сын тұрғыдан ойлайды, өзгенің пікірін тыңдай біледі, бағалауды үйренеді.

Сабақтың жүрісі: Ұйымдастыру кезеңі. Психологиялық тренинг. С.Сейфуллиннің шығармашылығына арналған сабағым сыныпта жағымды психологиялық ахуал тудыратын амандасу тренингі кезінде бір-біріне жылы лебіз айтудан басталды. Дауылпаз ақын бойындағы ерекше қасиеттерге сәйкес топқа бөлініп, топ мүшелері қызметін бөлісіп болған соң, эксперттер белгіленіп, оқушыларға өзара бағалау бетшесі таратылды. Осы бағалау бетшесіне жазылатын критерийлерді оқушылардың өздері жазып, дискрипторлар арқылы бағалауы өздеріне деген жауапкершіліктерін арттырады. Мұның артықшылығы оқушылар өзін-өзі бағалауда критерийлермен мұқият танысып,өздерінен не талап етілетінін, тапсырманы қандай деңгейде орындау керектігін ұғынады . Блум таксономиясы-сын тұрғысынан ойлауды қарастыруға болатын ойлау дағдыларының кеңінен қолданылатын иерархиялық моделі болып табылады. Бұл әдіс ең төменгі үдерістен жоғары қарай кезеңкезеңмен қозғалуды көздейтін алты кезеңді қамтиды. І.Блум таксономиясымен құрылған сабақтың "Білу" кезеңінде оқушылар өткен сабақ үй тапсырмасы бойынша ақын өмірі мен шығармашылығына байланысты құрылған сауалнаманы жұптық жұмыс арқылы орындады. Ал «Ыстық орындық» стратегиясы кезінде оқушылар бірбіріне диалогтік оқыту әдісімен Сәкен өмірі мен шығармашылығынан ашық сұрақтар қою арқылы өз білетіндерін ортаға салды. ІІ.Жаңа тақырыпты оқушының өз бетімен игеруіне ықпал жасайтын "Түсіну" бөлімінде оқушы қызығушылығын ояту үшін «Көкшетау» әнін жіберіп, «Жан дүниеңді сұлулыққа толтырып, құпия аңыз әлеміне жетелер ақынның қандай туындысы?» деген түрткі сұрақ қоямын. Поэмадағы өзекті ой мен тақырып туралы оқушының ізденісі мен сыни ойлауына негіз болар төмендегідей ашық сұрақтар қойылды. 1.Поэмадағы сұлу табиғат пен адам тағдыры қалай үндескен ? 2.Көкшенің әр қиясындағы халық аңызының ақын поэмасындағы суреттелу ерекшелігі неде ? 3.Қыз жұмбағы мен Адақ батыр арасындағы байланыс қандай ? Ең алдымен, эксперт оқушылар топ ауыстырып, жаңа тақырыпты түсіндірді. Содан кейін топ мүшелері өздерінің сыни көзқарастарын АКТ арқылы ғаламтор материалдары бойынша презентация жасап, қосымша әдебиеттерді пайдаланып, флипчард қорғады. Әр кезең тапсырмасынан кейін оқушылар критерийлер арқылы өзін-өзі, эксперттер топты бағалады. ІІІ.Жаңа білімді өткен тақырыппен байланыстыратын «Қолдану» кезеңінде оқушылар АКТ-ны ұтымды пайдаланып, «Венн» диаграммасы арқылы Сәкеннің өзге ақындармен үндестігі мен ерекшелігін ашуда өздерінің сыни ойлауын пікірлерімен дәлелдеді.

І топ. Заман шындығын шынайы суреттеген Сәкен мен Мағжан поэмаларының өзектестігі неде? ІІ топ. І. Жансүгіровтің «Жетісу» өлеңімен тақырыптық үндестігі қандай? ІІІ топ. «Көкшетау» және «Кең байтақ мекенімДендерім» әндерін шығарған Сәкен мен Табылдыға тән ортақ қасиеттер бізге қандай тәрбие береді? Өзіндік ізденістерімен оқушылар өткен заман шындығын суреттеген Сәкен, Ілиястың шығармаларындағы үндестікті, М.Жұмабаевтың «Батыр Баян» поэмасымен ұқсастығы және идея

кереғарлығын, жергілікті сазгер ақын Т.Досымов пен Сәкенге тән ортақ қасиеттерді дәл тауып, бұрын көрінбеген шәкірттерімнің дарындылығын ұштар қабілеттері ашылды . ІҮ.Келесі «Талдау» кезеңінде поэманы әдебитеориялық ұғым тұрғысынан талдауда оқушылар топта ынтымақтаса отырып, сыни тұрғыдан ойлана, поэма құрылысына, поэтикалық тіліне, кейіпкерлерге мінездеме беруде АКТ-мен жұмыс жасап,әр топ өз талдауын презентация түрінде қорғады.

1.Ақындар поэмаларындағы ұқсастық пен идея кереғарлығы. «Көкшетау» поэмасы Мазмұн ұқсастығы 1925 жылдан бастап жазған, Шапқыншылық, батырлар ерлігі, 4 бөлімнен, 47 тараудан тұрады. тұтқын қалмақ қызы, идея Әсем табиғат, ел өмірі, қызықты кереғарлығы. Ажал – өмір, оқиға, сәтті сюжет, бостандық – тұтқын. философиялық-лирикалық түйін, бостандық.

«Батыр Баян» поэмасы

2. Поэманың кейіпкерлеріне мінездеме беру.

Абылай хан бейнесі

Қалмақ қызы

Адақ батыр бейнесі

3.Поэманы композициялық құрылымына талдау. 1.Оқиғаның басталуы: Көкшетау табиғаты 2.Дамуы: Өлкенің тарихына байланысты аңыз, тарихи еңбектер. 3.Шиеленісуі: Оқжетпес тарихы. Шапқыншылық. Тұтқын қыз. 4.Шарықтау шегі: Үш шарт. Адақ батырдың бейнесі. 5.Шешімі: Бостандық, сүйгеніне асығу. Әр кезеңде топ мүшелерінің ынтымақтастығына бағыт-бағдар беретін лидер болуға ұмтылатын оқушыларымның бойында бірте-бірте көшбасшылық

қасиет пайда болатынын байқадым. Топтар арасындағы өзара пікірлесу олардың пәнді терең білуге деген қызығушылығын арттырып, белсенді оқушылар формативті бағалау әдісімен мадақталып, смайликтер таратылды. Ү.«Жинақтау» кезеңі. Жаңа тақырыптан алған білімдерін жинақтап, Сәкен поэмасындағы суреттелген табиғат пен адам байланысын, ел шежіресі туралы сыни тұрғыдағы көзқарастарын, өз толғаныстарын оқушылар диалогтік оқытудың зерттеушілік әңгіме әдісімен дөңгелек үстел түрінде

«Сәкен поэмасындағы сұлу табиғат, халық шежіресі», "Бүгінгі жер жәннаты-Көкшетау","Ақылына көркі сай жастар"тақырыптарында шығармашылық ізденістерін әдеби тілмен жеткізе білді. ҮІ.«Бағалау» кезеңі. Тақырыпты қорытындылап, кері байланыс арқылы негізгі түйін жасалып, формативті бағалаудан шығатын жиынтық бағалау нәтижесі арқылы әр оқушы келешекте нені оқу керектігің ұғынады. Сонымен қатар бұл кезеңде оқушылар поэма өзектілігін, оның қазіргі өмірмен байланысын бүгінгі сабақтан алған әсерлерімен ұштастыра пікір айтты. Әр кезең соңында кері байланыс жасалынды. Сабақ барысында оқушылар интерактивті тақтамен жұмыс жасай алатындықтарын көрсетсе, ноутбук және планшет арқылы ғаламтордан қосымша мәліметтер алу арқылы ынтымақтаса жұмыс нәтижесінде топтық жұмыс кезінде берілген тапсырмаларын ой жүгірту, пайымдау, проблеманы шешу арқылы жүзеге асырды. Индира, Гулдана, Айкерім, Динара, Әлібектер сабақта өз тобының сыни ойлауын жүйелі пікірлерімен жеткізе білуімен ерекшеленсе, суретші Әйгерім өз талантын сабақ үстінде тобына берілген поэма желісінде салған суретімен дәлелдеді. Сабақ барысында формативті бағалау арқылы оқушылар бағалау бетшелерімен өзінСабақтан көріністер

өзі бағаласа, қорытындысында топ басшысы өз тобының білім шыңына қалай шыққанын дәлелдеді. Формативті бағалауды нәтижесін оқушыларыммен кері байланыс негізінде жүзеге асырсам, ал жиынтық бағалау нәтижесін шәкірттерімен бірлесе отырып, өздеріне шығарттым. Сабақ соңында рефлексия екі жұлдыз, бір тілек әдісі арқылы жүзеге асты. Оқушыларға «Сәкен–адам мен табиғат арасындағы тылсым құпияны шебер суреттеуші» тақырыбында үйден шығарма жазу тапсырылды. Осындай Блум таксономиясымен өткізген сабақтарым оқушыларымның өзіндік сыни көзқарастарына, шығармашылық ізденістеріне жол ашты. Нәтижесінде үш сыныптан жинақталған сынып оқушылары ынтымақтасып,өткізілген әрбір сабақта жаңаша әдіс-тәсілдерді қолданудың нәтижесінде сабақ үлгерімдері жақсарып,өзіндік белсенділіктерін өзге пән мұғалімдері де байқай бастады. Олай болса , болашаққа жол сілтер жеті модульдің идеяларын тиімді пайдаланып, шығармашылық топ құрып, сабақ жоспарымды Блум таксономиясы негізінде жасап, белгілі бір нәтижеге қол жеткізу үшін жұмыстанамын. Себебі, бүгінгі заман талабы мұғалімнен жоғары деңгейдегі дайындықты және үлкен шеберлікті талап етеді.

ПСИХОВОЗРАСТНЫЕ ОСОБЕННОСТИ РАЗВИТИЯ УЧАЩИХСЯ ПРИ ИЗУЧЕНИИ РУССКОГО ЯЗЫКА КАК ИНОСТРАННОГО В КОНТЕКСТЕ НОВЫХ МЕТОДОВ ОБУЧЕНИЯ Карабалиева Н.Ж. Атырау облысы Индер ауданы «Көктем» қазақ орта мектеп директорының ғылыми – әдістемелік жұмыстар жөніндегі орынбасары

Каждый учитель хочет провести свой урок интересным и захватывающим, так, чтобы ученики

получили максимум знаний и умели не только знать программный материал, но могли применять его на

практике. Задачей любого сертифицированного по уровневым курсам учителя является-внедрение в свои уроки семи модулей Программы. Все семь модулей взаимосвязаны друг с другом и внедрение их в практику предполагает развитие коммуникативных и творческих способностей учащихся, сформированность у них понятия о том, как следует обучаться. Во время прохождения курсов повышения квалификации педагогических работников РК третьего базового уровня мое внимание привлек особенно модуль «Возрастные особенности учащихся». Чем привлекает меня данный модуль? Обучение и воспитание школьников невозможно без знания закономерностей психического развития, возрастной динамики, без учета индивидуальных особенностей детей в проведении уроков. Учитель должен уметь самостоятельно анализировать и объяснять те явления, с которыми ежедневно встречается школе. Каждый педагог должен быть психологом, знать закономерности развития, возрастные изменения в психике ребенка, учитывать индивидуальные особенности каждого ребенка. Современный учитель- это не только передатчик знаний, он прежде всего личность, которая отличается индивидуальными качествами. Он должен принимать ученика как индивидуальность, как творческую и развивающуюся личность. Пользуясь предоставленной возможностью изучать на курсах теоретические основы психологических и возрастных особенностей детей, я решила более подробно рассмотреть этот вопрос. Целью своей работы я поставила углубление и расширение знаний об индивидуальных психологических и возрастных особенностях развития детей. Мир меняется и вместе с ним меняется и учитель. Сегодня мало объяснить учебный материал с помощью мела и доски.С появлением интерактивной техники перед учителем открылись большие возможности использования их на уроке. Современный ученик в полной мере владеет ими и перед учителем стоит задача–также совершенно владеть интерактивной техникой, чтобы соответствовать уровню своих учеников. И даже быть на шаг впереди их. На современном этапе развития нашего общества, в котором идут коренные преобразования в сфере образования Казахстана, когда государство заинтересовано в качестве получаемых учащимися знаний и выделяет огромные средства для этого, перед нами, учителями, открываются широкие возможности совершенствовать свое педагогическое мастерство. Наряду с традиционными методами обучения появляются новые методы преподавания. Когда в нашей школе несколько учителей прошли трехмесячные курсы повышения квалификации, провели семинар и объяснили суть новых методов, то и я заинтересовалась этой идеей. Я преподаю русский язык в казахской школе, где практически нет

языковой среды и есть определенные трудности в преподавании русского языка как иностранного. Пройдя курсы повышения квалификации педагогических работников Республики Казахстан третьего базового уровня, я более шире и глубже узнала о целях и задачах курса, теоретических основах Кембриджской Программы об обучении критическому мышлению, самооценивании и саморегулировании, выявлении талантливых и одаренных детей. Изучение и понимание Программы предполагает сформированность у учеников навыков обучения тому, как обучаться и, как следствие,становление их независимыми, самомотивированными, увлеченными, уверенными, ответственными личностями с развитым критическим мышлением, проявляющими компетентность в цифровых технологиях (1, с.110), и это утверждение вызывает у педагогов большой интерес.Ведь не секрет, что на наших уроках ученики не проявляют интереса к своему обучению, получают механические знания, которые не могут применить за пределами класса. Одним их основных положений новых подходов в обучении заключается в том, что информация передается, а знание и понимание формируется у детей самостоятельно. И учитель лишь оказывает помощь в этом процессе. Учитель должен стремиться создать такие условия, при которых ученики имеют то, что Чиксентмихайи (2008) называет самоцелью и, что Райан и Деки (2009) называют внутренней мотивацией. Учителя вовлекают учащихся в работу и позволяют им принимать активное участие во всем, что происходит в классе. (1. Стр.140), что по- моему мнению, очень актуально, в том плане, что учителя порой не дают возможности детям говорить и отстаивать свое мнение. В традиционной практике мы, учителя, сами управляем темой, содержанием и манерой разговора. Анализ эмпирических исследований показывает, что обычный стиль разговора в классе, согласно которому учитель контролирует беседу, задает важные вопросы, повторяет ответы учеников и высказывает похвалу, не повышает уровень мышления учеников и не развивает их речевые навыки. (2, стр.61) Многое из своей практической деятельности в школе после обучения на этих курсах я переосмыслила и пришла к выводу о том, что прежде на уроках русского языка преподносила учащимся готовый материал. Применяя на своих уроках новые подходы и методы обучения, я пришла к выводу, что с этой точки зрения данные курсы актуальны, важны для любого, даже высококвалифицированного учителя. Модуль «Возрастные особенности учащихся» тесно связан с модулями «Обучение одаренных и талантливых учеников» и «Управление и лидерство в обучении», так как все они касаются дифференцированного обучения учеников и развития личностных качеств учителя. Также прослеживается взаимосвязь с модулем «Новые подходы в преподавании и обучении», касательно уровней метасознания учеников разного возраста, стратегий

для построения диалога, присущих каждому конкретному возрасту учеников. Центральное место в системе обучения занимает ученик. Цель обучения–когнитивное развитие ученика. Каждому человеку от природы даны определенные способности, и главная задача педагога-развить их, не только обучить, но и сформировать из него Личность. Прежде чем обучать ученика следует изучить его характер, способности, темперамент, интересы, уровень метасознания. Когнитивное развитие представляет собой в конечном итоге способность ученика обучаться и решать проблемы. Когнитивное развитие соотносится с развитием способности к обучению, а также с развитием внимания, речевых навыков, размышления, аргументирования и креативности. (1, стр.182), это полностью подтверждается практикой в том плане, что от уровня познавательных способностей ученика впрямую зависит уровень его умственных и практических умений и навыков. Метасознание относится к уникальной способности людей к саморефлексии, к способности не просто обдумывать и знать,а обдумывать то,как люди мыслят и что они знают. Флейвел ввел термин метасознание как самосозние личности и рассмотрение собственных когнитивных процессов и стратегии (Flevell,1979), я считаю, что Флейвел был прав в том,что ученики должны быть заинтересованы в том, чему они обучаются и как обучаются. Целью любого учителя иностранного языка является то, что прежде всего он должен пробудить у учеников сознательную заинтересованность в овладении языками, показать перспективы владения языками. В практике любого учителя есть наблюдения, которые он делает в классе за каждым учеником. Исходя из этих наблюдений, учитель может сделать вывод об уровне сознательного контроля у конкретного ученика. От личностных качеств учителя зависит развитие данного уровня детей, ведь от природы исходные умственные данные учеников неодинаковы. В этом плане прослеживается взаимосвязь этого модуля с модулями «Талантливые и одаренные ученики» и «Управление и лидерство в обучении». На своих уроках я уделяю вниманию особенностям данного модуля. Провожу тесты и тренинги на выявление уровней психологических и возрастных показателей учеников определенного класса. Целью тестов и тренингов является наблюдение динамики развития учащихся эскпериментального класса за послекурсовый период. Например, с целью определения уровня внимания я дала всем ученикам тексты с ошибками. Ученики должны были найти и исправить эти ошибки, неисправленная ошибка считалась ошибкой внимания. Я вела наблюдение за ними и для себя отмечала не только правильное исправление ошибок, но и эмоциональное состояние детей. В ходе выполнения этого занятия более сильные ученики вели себя очень уверенно, комфортно. Это такие ученики как Алмас, Айымгуль, Жанна, Шырай они почти точно

определили ошибки и даже дали комментарии. Ученики со средней успеваемостью исправляли ошибки, но не все. Я заметила, что у них есть сомнения и им нужна поддержка учителя или товарищей, но они также были удовлетворены своей работой. Особое внимание я обратила на слабых учеников, от невыполнения задания у них появился дискомфорт, неврозность, которую они скрывали за неинтересом к тесту и скучающей маской. Я ненавязчиво направляла внимание этих учеников на слова с ошибками, просила повторить правило более подготовленных учеников, в результате чего они находили и исправляли ошибки. Мастерство учителя заключается не только в умелом преподнесении учебного материала и дальнейшем развитии сильных учеников, что зачастую бывает в наших школах, когда внимание учителя направлено на успевающих учениках, а слабые так и остаются сидеть. На практике я убедилась в том, что профессионализм и мастерство учителя заключается в умении заинтересовать и слабых учеников, пробудить малейший интерес к предмету и дальше развивать его. Ведь от удачно проделанной работы и хоть незначительного результата зависит эмоциональное состояние ребенка, что как следствие повышает его мотивацию к учебе. Также на уроках я провожу тесты на выявление уровня самооценки учащихся, здесь я ставлю себе цель-определить при помощи различных субтестов то, насколько внутренне ученики оценивают свое эмоциональное состояние в коллективе. Самооценка, самоуважение есть у каждого человека, но в разной степени. Это степень внутреннего восприятия себя. Ученик неуверенный в себе боится, чтобы об этом узнали другие. Постоянно ждёт насмешки, обмана, оскорбления со стороны окружающих. Поэтому всё время вынужден играть какую-нибудь роль, быть неискренним, казаться самым сильным, умным, креативным, особенно в подростковый период развития. Недоверие и одиночество делает таких учеников неспособными к доверительному общению. Таким ученикам характерен постоянный страх – страх того, что их отвергнут, унизят, оскорбят. Таким ученикам трудно воспринимать и понимать других людей, осознавать свои мысли и чувства, в полной мере выражать их. Они сторонятся своих сверстников, не интересуются тем, что происходит в классе, не участвуют в внеклассных мероприятиях. Без знания закономерностей психического развития, возрастных особенностей детей учителю сложно найти общий язык с такими детьми. Проанализировав результаты данных по методике «Лесенка» и субтестам, я пришла к выводу, что в ответах детей наметилась дифференциация по успеваемости, то есть у более сильных учеников высокая степень самооценки. На самом верху лесенки поставили себя Алмас, Айдана, Жанна, Айымгуль, они и в других тестах показали себя доминирующей стороны. А у слабых учеников (Нурсултан, Иса, Айкоркем) более низкая степень самооценки, они поставили себя на более низкие позиции. После проведенного исследования передо

мной встала задача – как пробудить мотивацию и интерес к предмету у этих детей? Во время проведения уроков я подбираю творческие задания с учетом возрастных особенностей и умственного потенциала учащихся выбранного мной класса, выполнение которых дает представление о способности учеников к обучению, о развитии их речи, внимания, логического и образного мышления, а также способствует повышению активизации мыслительной деятельности. Выполнение творческих заданий вызвало интерес и у слабых учеников, они преодолевали психологический барьер, уже смогли отвечать устно, защищать групповые проекты, по своей инициативе выходили к доске. Например, на уроке по теме «Имена числительные» на стадии вызова я дала детям прочитать считалку, где были имена числительные. Дети должны были найти в этом тексте слова, которые отвечают на вопрос сколько? какой? Они находили эти слова, ставили к ним вопросы, то есть сами приходили к формулировке темы урока. На основе творческого задания дети рассуждали, находили пути решения проблемы и приходили к общему выводу. На этапе осмысления было задание «Найди лишнее», проводя которое я преследовала цель – закрепить полученные знания нестандартным путем, чтобы у учеников вырабатывалось креативное мышление, развивались речевые навыки, логические суждения. Такое задание учит детей анализировать материал, вычленять из него необходимое. Творческие задания я применяла и на стадии домашнего задания, ученики должны были подобрать пословицы, поговорки, загадки, где должны быть числительные. Ученики с интересом выполняли такие задания, искали дополнительную литературу, отбирали интересные на их взгляд, обосновывали свой выбор, почему именно выбрали эту пословицу и связывали с жизнью, то есть объясняли при каких жизненных ситуациях используется данное изречение. Умственные данные даются каждому человеку от природы индивидуально,талантливые и одаренные дети обладают высокой познавательной способностью, отлично понимают, чему надо учиться и как надо учиться. Слабые ученики не используют в полной мере свои знания и навыки, не планируют действия и не знают как достичь цели. Таким ученикам необходима помощь учителя, своих товарищей для того, чтобы они понимали для чего им нужно обучаться. Для того, чтобы выполнение заданий было интересным и посильным, каждому я подготавливала разноуровневые задания по выбору. При подготовке заданий по уровням я учитывала на первом уровне - базовый уровень, второе задание – средний уровень по программе, третий уровень – творческие задания. Эти задания я давала всем ученикам класса, но для своего экспериментального наблюдения взяла для сравнения трех учеников. Например: в классе есть средний ученик Исабек, у

которого очень развита устная речь, образное мышление, но по натуре он неуравновешен, неорганизован. При выполнении разноуровневых заданий он постоянно выбирал творческие, что свидетельствовало о наличии в нем творческого потенциала. Более того, при выполнении этих заданий он выходил за рамки и добавлял какие- то свои изюминки. Например, если надо было подобрать пословицы с числительными, он находил картинки к ним или рисовал иллюстрации. Свои наблюдения я провожу систематически во время своих уроков и могу с уверенностью сказать, что наблюдаю коренные изменения в развитии детей. И это я считаю достижением. У учеников появился интерес к предмету, активизировались познавательные качества, пополнился их словарный запас, развились навыки самостоятельной работы. В ходе проведения уроков по новым методам меня радует то, что на этих уроках нет скучающе сидящих учеников, все в разной степени вовлечены в поисковую, умственную работу. И сильные, и слабые одинаково стремятся к успеху. Это стремление я поддерживаю при помощи поощрительных реплик, одобрительных кивков, смайликов, хлопков, так как достижение успеха придает детям уверенность в своих силах, стимулирует к большим показателям. Групповая форма работы в классе полной мере раскрывает их творческий потенциал, способствует самореализации и представлении своих способностей в различных областях деятельности. Я уверена, что если продолжать эту работу, то ученики в будущем раскроют свой творческий потенциал, достигнут серьезных результатов, сумеют применить полученные умения и навыки вне класса. Главное, мне удалось заинтересовать детей, увлечь идеей, пробудить в них живой интерес к изучению русского языка как иностранного. На своих уроках я наглядно убеждаюсь в том, что применение семи модулей способствует развитию творческих способностей, аналитических навыков, укрепляет атмосферу сотрудничества, взаимопомощи. Пройдя уровневые курсы, как учитель, я совершенствовала свое педагогическое мастерство, пополнила теоретический багаж, приобрела лидерские качества. Применение семи модулей по новой Программе преподавания и обучения помогут мне в самообразовании и профессиональном росте, я уверена, что сумею увлечь этой идеей и учителей, и учеников. Приобретя такой бесценный опыт работы, я в будущем буду стремиться развивать и совершенствовать когнитивные, коммуникативные, лидерские качества в своих учениках. Использованная литература: 1.Программа курсов повышения квалификации педагогов общеобразовательных школ (1,с.110,182), (1, стр.140), (2, стр.61) 2. Руководство для учителя 3.Ресурсы

ОҚЫТУДЫҢ ОЗЫҚ ӘДІСТЕРІН ПАЙДАЛАНУ АРҚЫЛЫ МАТЕМАТИКА САБАҒЫНДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТАНЫМДЫҚ ОЙЛАУЫН ДАМЫТУ Габдуллина Л.Е. Атырау облысы Индер ауданы «Көктем» қазақ орта мектебінің мұғалімі

Қазіргі әлемде болып жатқан қарқынды өзгерістер әлемдік білім беру жүйесін қайта қарау қажет екендігін паш етті. Соның ішінде мұғалімдер үшін де ең басты, маңызды мәселе болып отырғаны:«ХХІ ғасырда нені оқыту керек?» және де екіншісі ол да маңызы жағынан еш кем емес:«Мұғалімдер оқушыларды ХХІ ғасырға қалай дайындайды?» ҚР педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарының екінші деңгей бағдарламасының мазмұны осы екінші мәселені шешуге бағытталған. Заманауи тәсілдердің ең негізгі ерекшелігі оқушының алған білімдерін жай ғана иеленіп қоймай, оларды орынды жерде қолдана білуіне басты назар аудару болып табылады, ал ХХІ ғасырда талап етілетін дағдылардың мәні осында. Халқымыздың тағдыры, еліміздің болашағы жас ұрпақтың қолында. Біз заман көшіне ілесу үшін өз білімімізді жетілдіріп отыру керекпіз. Мен де оқыту тәжірибемде жетістіктерге жету жолдарын қарастырудамын. Сол себепті де өзім іздене жүріп осы шеберлікті шыңдаудың екінші деңгейлік курсында алған білімімді: «білімді, қабілетті, ынталы өз білімінің мықты иелерін оқытуға» арнаудамын. Әрбір сабаққа жоспар құрар алдында алдымен ойланып аламын. «Менің оқушыларым не істей алады?»-деп, оқушыны өз бетімен білім алуға, ізденуге, терең ойлауға, зерттеуге дағдыларын қалыптастыру қажет. Сол себепті мен сабақта сыныпта жағымды психологиялық ахуал орната отырып, Блум деңгейлеріне сай тапсырмалар беру негізінде, танымдық тапсырмалар, жаттығулар және есептер шығару барысында оқушылардың танымдық ойлауын дамытуды алдыма мақсат етіп қойдым. Ол үшін мектептегі және сыныптағы проблеманы шешуде сын тұрғысынан ойлауға үйрету модуліне басымдық бердім. Сын тұрғысынан ойлау «Ойлау туралы ойлану» деп сипатталған. Ол маңызды мәселелерді бақылау және тәжірибені ой елегінен өткізуді қамтиды. Мұғалімдер педагогикалық білімі бар және қосымша оқып, өз біліктілігін арттырушы субьектілер болғандықтан, оларда бұл дағдылар дамыған және іс-тәжірибеде қолданылады деп болжанады (МАН, 41бет). Білім берудің сапасын жақсарту мақсатында мектептегі тәжірибе кезінде сын тұрғысынан ойлауға үйретуді өз сабақтарымда қолдана бастадым. Сын тұрғысынан ойлауға үйретудің мені қызықтырғаны баланың өзі ізденіп дәлелдеуі. Ол бұрын тек тыңдаушы болса, енді ізденуші, ойланушы, өз ойын

дәлелдеуші, ал мұғалім осы әрекетке бағыттаушы, ұйымдастырушы. Менің оқыту мен оқуға енгізген ең басты өзгерісім-сабақ жоспарларының Блум таксономиясының ойлау деңгейлеріне сай құрылуы. Осы арқылы, мен оқушылардың ойлау әрекеттеріне тікелей әсер ете отырып, оларды сын тұрғысынан ойлауға бағыттай алатыныма сенімді болдым. Ол үшін әр ойлау деңгейіне сай құрылған тапсырманы бағалаудың критерийі мен дескрипторлардың тапсырмаға нақты сәйкес құрылуына назар аудардым. Күтілетін нәтиженің жемісті болуы да осы аталған өзара тығыз байланысты (мақсат, тапсырма, критерий, дескриптор) ұғымдардың аса шебер әрі дұрыс үндесуінен. Қалай істесем жақсы нәтижеге жетуге болады?–деп ойлана келе, оң нәтижеге ие болу үшін оқыту мен оқуға мына дағдылар мен формаларды енгізуді ұйғардым:оқушылармен топтағы бірлескен және ұжымдық жұмыс ұйымдастыру, сол жұмыс кезінде оқушылар орындауға тиісті тапсырмалардың олардың ойлау әрекеттерінің дамуына (Блум таксономиясының ойлау деңгейлері бойынша) әсер етуі тұрғысына көп назар салу. Оқу үрдісінде топтық жұмысты бұрын тек сайыс ретінде қолдандым. Топтық жұмыс үрдісіне байланысты: 1.Блум деңгейлеріне сай білімдік мақсат: оқушылар бір-бірімен пікірлесе отырып, ортақ қорытынды шығарады. 2.Түсіну:Тақырыптың түсініксіз жерлерін айқындайды. 3.Пайдалану:Топтастарының сұрақтарына жауап береді. 4.Талдау:Қорытынды шығарады, өз пікірін дәлелдейді. 5.Жинақтау:Топпен жұмыс кезінде оқушылар өзара құрмет сезімде болып, басқаның пікірін сыйлайды, сөзін бөлмейді. 6.Бағалау.Топтастар бірін-бірі бағалайды. Блум таксономиясының ойлау деңгейлеріне сай тапсырмалар беру–оқушының өзін-өзі реттеуіне көмектеседі. Оқушыларға эмоционалды, когнитивті, әлеуметтік, ынталандырушылық таным түрлерін меңгеруіне мүмкіндік туады. Сонымен қатар, бірлескен оқу дегеніміз-өзара іс-әрекет жасау философиясы, ал бірлескен жұмыс соңғы нәтижеге немесе мақсатқа жетуге ықпал етуге бағытталған өзара әрекеттің құрылымы болып табылады. Өзімнің «Үздік сабақ жоспары» байқауына ұсынған 5сыныптың математика пәнінен «Блум

таксономиясы» бойынша әзірлеген сабақтарымды ұсынып отырмын. «Натурал санның бөлгіштері.Натурал санның еселіктері» тақырыбына сабақ өткіздім. Оқушылар геометриялық фигуралар арқылы үш топқа бөлініп, әр топ өздерінің топ ережесін жазды.Үшеуін біріктіру арқылы ортақ топ ережесін жасақтадық. Сабақтың тақырыбын ашу мақсатында интербелсенді тақтада алдын-ала даярлық тапсырмасында берілген есепті көрсеттім. Сабақта «Бөлгіштер» және «Еселіктер» ұғымдарына жоба қорғады. А оқушы–белсенді, тапсырмаларды өзгелерден бұрын орындауға тырысты. Тақырыпты бірден меңгеріп, пікірін еркін білдірді. Сабақты толық меңгеріп, есептерді толық шығарды және тобынан өзі бірінші болып қол көтеріп тақтада жоба қорғады. В оқушы есептердің жартысын өзі шығарды, мұғалімнің, топтастарының көмегіне жүгінді. С оқушы-үнемі мұғалім көмегіне зәру болды бұл оқушыға түрткі сұрақтар беру арқылы ойлануына мүмкіндік бердім дегенмен есепті толығымен топ мүшелерінің көмегімен шығарды. Ісәрекеттегі зерттеуді жүзеге асыру барысында осындай өзара қарым-қатынас арқылы яғни «оқушы-оқушы» қатынасы арқылы білім алуларын жүзеге асыруға тырыстым. Әрі бұл әдістің тиімділігін сабақтағы оқушылардың белсенділігі, түрлі тапсырмаларды орындау барысында жасаған жобаларынан байқадым. Шағын топтарда тапсырмалар орындау арқылы оқушылар бірлесіп ойлануға, бір-бірінің идеяларын талқылауға, баға беруге, болжамдар ұсынуға мүмкіндік алды. Сабақтың келесі кезеңдерінде интербелсенді тақтада әр топқа сәйкестендіру тестілерін бердім. Топ мүшелері орындарында отырып, бірлесе орындап, орталарынан бір оқушы шығып қорғады. Оқушылар тапсырмаға ынталана кірісіп, өздеріне берілген уақытты ұтымды пайдаланды. Топтық жұмысты пайдалануымның әлеуметтік, танымдық және эмоциялық себептері бар. Оқушылар пікірлерімен және тәжірибелерімен алмасады, тапсырмаларды шешудің жолдарын бірлесіп табады, үздік бірлескен нәтижелерді береді, жұмыстың баламалы бағыттарының идеяларын ұсынады және онымен бөліседі, маңызды істер мен түсініктемелерді дамытады, жекелеген адамдардың тәжірибесі мен біліміне сүйенеді, күрделі тапсырмаларды орындау үшін жайлы жағдайларды қамтамасыз етеді. Мен үшін маңыздысы, оқушылардың тапсырманы орындау барысында сыни тұрғыда ойлағандары. Блум таксономиясы негізінде құрастырылған сұрақтар балалардың бірте-бірте күрделене түскен сұрақтарға жауап берудің оқушылар үшін тиімділігімен қатар сабақ нәтижелілігіне де толық әсерлілігін көрсетті. Сабақта формативті бағалауды қолдандым. Оқушылардың жауаптарын үнемі құптауға «жарайсың», «жақсы», «дұрыс айтасың» немесе жауап дұрыс болмаған жағдайда «жақсы, ойлана тұр» деген сияқты сөздерді қолдандым. Оқушыларға кері байланыс ұсындым. Стикерге:Бүгінгі сабақта маған не ұнады? Қандай

қиындықтар болды?-сұрақтарына жауап жазды. Сонымен қатар оқушылар бағдаршам түстері арқылы өзін-өзі бағалады. Мен бұл қорытындыдан осы оқушылармен бұдан әрі қалай жұмыс жасау керек екендігі туралы ой түйдім. Екінші сабақ «Көбейтіндінің, қосындының және айырманың бөлгіштері». Оқушыларды смайликтерді пайдалана отырып, үш топқа бөлдім. Сергіту сәтін өткізгеннен кейін, оқушылар басқа топтарда жұмыс жасай бастады. Бұл сабақта сыни тұрғыда ойлау үдерісі жоғары байқалған кезең түсіну деңгейіндегі тапсырма кезінде оқушылардың ойлау әрекетінің шарықтауы болды. Осы сабақтың қолдану деңгейінде «Көбейтіндінің бөлгіштері», «Қосындының бөлгіштері», «Айырманың бөлгіштері» ұғымдарына жоба қорғады. Сабақ үстінде оқушылардың ойлау әрекетіндегі өзгерістерді анықтау үшін бақылау парақтары мен сауалнамаларды, бейнежазбалар мен фотосуреттерді, оқушылармен еркін әңгімені пайдаландым. Бұл сабақтың екінші ерекшелігі әр ойлау деңгейіне сай құрылған тапсырмаға бағалау критерилері мен дескрипторларын құрастырдық. Бағалау критерийлері оқушылармен келісе отырып, сабақ басында жасалынды және оқушылар өзін-өзі бағалауда қолданды. Бұл сабақта оқушылар «Екі жұлдыз, бір тілек» арқылы бірін-бірі бағалады сөйтіп олар бір-бірінің еңбегін бағалап, ұсыныс тілектерін білдірді. Бұл тәсіл топ мүшелерінің одан әрі ынтымақтасуына мүмкүндік берді сонымен қатар оқушылармен «бағдаршам» арқылы кері байланысты жүзеге асырдым да неге көңіл бөлу керек екендігін анықтадым. Тізбектелген сабақтар топтамасының үшінші сабағын «2,5 және 10 сандарына бөлінгіштік белгілері» тақырыбында өткіздім. Бұл сабақта Александер, Мерсер айтқан диалогтық оқыту стратегияларын қолдандым. Сәтті ұйымдасқан жұмыс болды. Себебі жаңа тақырыпты бірлесе талдап, бір-біріне түсіндіруде жауапкершілікті сезінгенін түсіндім. «А» оқушым мен «В» оқушым жаңа сабақты өз тобында талдап, түсіндірді. «С» оқушым тапсырмадан қашқақтамай өзі түсініп орындауға тырысты. Топтағы оқушылардың әрқайсысы бірін-бірі бағалады. Талдау деңгейінің тапсырмаларын орындау кезінде «Атаулар кестесі» деген стратегияны қолдандым. Топ оқушыларына «2-ге бөлінгіштік белгілері», «5-ке бөлінгіштік белгілері», «10-ға бөлінгіштік белгілері» мағынасы, мазмұны, өзара қатынасы мен байланысын табуға тапсырма бере отырып, осылай оқушылардың ойлауына ой салдым. Олар топта талдап, әр санның бөлінгіштік белгілеріне анықтама берді. Бұл сабақта «Айдаһар» атты формативті бағалауды, сонымен қатар оқушылармен кері байланыста «БҮБ» (білемін, үйрендім, білгім келеді) жүзеге асырдым. Оқушылар кесте толтырды. Смайликтер көмегімен неге көңіл бөлу керектігін анықтадым.

Төртінші сабақты «3-ке және 9-ға бөлінгіштік белгілері» тақырыбында өткіздім. Түстер арқылы сыныпты үш топқа бөлдім. Үй тапсырмасын тексере отырып, түрткі сұрақтар беру арқылы жаңа сабақтың тақырыбын анықтадық. Тапсырмалар:1)12, 29, 45, 57, 61, 72, 83, 99 сандарының цифрларының қосындысын табыңдар. 2) Цифрларының қосындысы 3-ке, 9-ға бөлінетін сандарды табыңдар. Осыдан берілген санның 3-ке, 9-ға бөлінгіштік белгісін өзінше тұжырымдайды. Келесі тапсырмада әр топқа 2-3 жеңіл есеп пен 5- мысал берілді. Тапсырмалар: 1) Санындағы жұлдызшаның орнына қандай санды қойғанда 2-ге, 5-ке, 10-ға бөлінетін сандар шығады. 2)Цифрларының әрқайсысын бір рет қана пайдаланып, 3-ке, 9-ға бөлінетін сандардың ең кішісін құрастырыңдар.Әр топтан бір оқушы шығып, постер қорғады. Оқушылардың өзара ынтымақтастықта жұмыс жасағандарына көз жеткіздім. Сабақ соңында оқушыларға кері байланыс парағын беру арқылы және «Білім ағашында» өздерін бағалауға мүмкіндік бердім. Жалпы, осы жеті модуль идеяларын тұрақты пайдалану арқылы оң нәтижеге қол жеткізуге болатынын түсіндім. Шығыс даналығы былай дейді: «Маған айтсаң, ұмытып қалам, көрсетсең есімде қалады, ал өзім істесем, үйреніп аламын». Оның дәлелі, мен өткізген сабақтарымда оқушыларға бағыт беруші болдым. Оқушылар тақырыпты өздері талқылап, меңгерді. Белсенділігі төмен оқушыларда осындай өзгерістердің болуы сыни тұрғыдан ойлауға негізделген Блум таксономиясымен құрылған сабақтардың тиімді жақтары екендігіне көзім жетті. Сонымен қатар оқушылардың топтық жұмыста ынтымақтасып, бірлесіп, ортақ ой-пікірлері арқылы пәнге деген қызығушылықтарының жоғарылағаны байқалды. Осы сабақтарды өткізу кезінде енгізген келесі жаңалығым сабақтарымда жабық сұрақтар мен қатар ашық сұрақтарды да қолдануым. Сұрақты дұрыс қою маңызды дағдылардың бірі болып табылады. Сұрақ дұрыс қойылған жағдайда оқушылардың оқуына қолдау көрсетіледі, білімі жақсарады және тереңдейді. Оқушыларым ашық сұрақтарға толық жауап беруге қиналды. Сабаққа енгізген келесі жаңалығым өзімнің тізбектелген сабақтар топтамасын өткізу барысында мүмкіндігімше АКТ-ны қолдануым. Интербелсенді тақта көмегімен оқушыларға тапсырманы Power Point бағдарламасында слайдтар түрінде дайындадым. Белгілі ғалым А.Бекта: «Сабақта АКТны жоғары деңгейде пайдалануға байланысты оқудың бірталай жақсаратындығын айтқан». Сабақтарды өткізу кезінде оқушыларыммен рефлексия және кері байланыс жүргізіп отырдым. Күнделікті берілген дәрісті кері байланыс арқылы қорыту сол күнгі жұмыстың нәтижесін көрсетті. Cонымен қатар оқушыларды смайликтер арқылы формативті бағаладым. Бағалау критерийлері мен дескрипторлар тақырыпты нақты бағалауда пайдалы. Әр тапсырманы бағалау критерийлері бойынша ұпайын қойып алып, жалпы ұпай санына қарап бүгін неше алатынын біліп отыру, олардың сенімділігін

оятты. Зерттелуші А,В,С оқушылардың бірлесіп жұмыс істеуін, өзіне сенімділігін, тапсырманы орындауы, одан қашқақтауын анықтау мақсатында МАLS сауалнамасын жүргіздім. А,В,С оқушыларымның бірлесе жұмыс жасауы: А оқушының сенімділігі, тапсырмадан қашқақтамауы жоғары, В оқушы көрсеткіші жақсы, С оқушының өзіне сенімділігі орташа. Джин Раддок «Оқушы үнінің» белгілі жақтаушысы ретінде «Оқушылармен пікірлесудің мақсаты-оқушының көзқарасы тұрғысынан оқудың не екенін түсіну, жекелеген оқушылар мен топтар үшін оқуды қалай жақсарту» екендігін жазады. (Rudduck et al, 2004) (Ман,71 бет).Осы мақсатта сабақтан кейін А,В,С оқушылармен сұхбат алынып отырды. А,В,С оқушылармен кеңесу олардың оқуға деген көзқарасы туралы барынша көп мәлімет жинақтауға мүмкіндік берді. Оқушылармен кеңесу арқылы төмендегідей жауап алдым. Осы сабақтарды өткізу барысында оқушыларымнан біршама өзгерісті байқадым:Аоқушы топпен жұмыс жасауда белсенділікті өз қолына алады. Топты ұйымдастырады, алға алып шығуға ұмтылады, есептерін шығарады, айналымды еркін жүзеге асырады, салыстырады, дәлелдемелер келтіреді. Терминдерді дұрыс қолданып, анықтама шығарды. Постерді топпен жасап қорғады. Қорыта айтқанда, «А» оқушым өз тобының, сыныптастарының топбасшысы болды. В-оқушы зерттеу сабақтарымның бастапқы кезеңінде мықты оқушылардан қолдау күтті, өз біліміне сенімсіздеу еді. Сабақты топпен бірлесе отырып талдады, постер дайындауға ат салысты. Тақтаға сұранып шығып, пікірін білдіре отырып, есептер шығарды. Сонымен қатар топтағы сыныптастарына да қолдау көрсетіп, қалай жасау керектігі жөнінде кеңес беріп отырды, кейбір жағдайда олардың орнына өзі жауап берген жағдайдың да куәсі болдым, дегенмен де ол өз біліміне сенімсіздеу. Зерттелуші С оқушыдан алғашқы сабағымнан–ақ өзгерісті байқадым. Топтық тапсырма болғандықтан оқулықпен жұмыс жасады. Жабық сұрақтарға жауап берді. Тіпті топ болып шығарған есептерін тақтада орындады, топтық жұмыс пәнге қызығушылығын оятты. Қалай оқу керектігін үйренудің қозғаушы күші «метатану» болып табылады. Өз жұмысымның нәтижелі болуы мақсатында Флейвеллдің метатануды өлшеудің үш құрылымын сипаттай отырып, балалар метатануының үш құрылымын мақсатқа алдым. (Мұғалімге арналған нұсқаулық, 68 бет) Сабақ барысында әр іс-әрекетті оқушының ойлауы мен қиялына негіздеп баланың тереңде жатқан шығармашылық қабілетін дамытуды осы Кембридж оқыту бағдарламасы бойынша жүзеге асыруды ойластырдым. Алғашқы ой:Карл Роджерс «мен» тұжырымдамасын және жеке тұлғамен оның тәжірибесімен қарым-қатынас жасау маңыздылығын дамытты. Өзіндік «Мен» тұжырымдамасы мағыналы 3 үйлесімнен тұрады 1)Танымдық 2) Эмоциялық 3) Әлеуметтік. Біздің өзімізді бақылап, бағалауымыз,

соның нәтижесінде өзіміз жөнінде қорытынды шығаруымызға байланысты «мен» тұжырымдамасын қорғап және қолдап тұратын екі мотивті өзін-өзі сыйлау мен өзін-өзі бағалау .(Вандура 2001 ж.) Олай болса жоғары сапалы педагогикалық тәсілдерді қолданып баланың жан-жақты дамуына үлес қосу менің басты мақсатым болды. 1.Оқушының жан дүниесін ұғына білу. 2. Оқу үдерісіне белсене қатысуға ынталандыру. 3.Оқуға деген жағымды көзқарасын қалыптастыру. Менің түйген ойым. Келешек ұрпақты жаңаша тәрбиелейтін жаңаша білім беретін мұғалім қандай болу қажет? «Жай мұғалім хабарлайды, жақсы мұғалім көрсетеді, ұлы мұғалім шабыттандырады»,деп ағылшын ағартушысы Уильям Уарт айтқандай қазіргі заманауи мұғалімдер, өзі ғана ізденіп қоймай, оқушыларды ізденіске талпындыру, оларды жоғары белестерден көру. Жаңа білім алу үдерісі оқытушымен оқушыны шығармашылықпен жұмыс жасауға жетелейді. Себебі оқушы білімді өздігінен іздену арқылы алу керек болса, мұғалім оқушының білім алуына себептер, жағдайлар тудыру керек. Ол үшін мұғалімнің сабақты жан-жақты дайындауы қажет, сабақ үстінде қандай болмасын оқушы тарапынан әртүрлі сұрақтар туындауы мүмкін сол жерде мұғалім қажетті бағдар беріп жіберуіне тура келеді. Сабақтарда топтағы бірлескен және ұжымдық жұмыс жүргізу оқушылардың сабаққа Педагог қызметі

Білу

Топтастыру арқылы теориялық материалды еске түсіруді ұйымдастырады, оқушыға ой салады

Оқушы қызметі

Өткен сабақтың теориясын қайталайды

қызығушылығын, шығармашылықтарын арттыруға жағдай жасады. Топтық жұмыстар барысында сабаққа барлық оқушылар тартылды. Екінші деңгей бағдарламасында үйренген жеті модульді сабақтарға кіріктіру өз нәтижесін берді. Себебі, оқушылар жаңа әдіс-тәсілдер арқылы сын тұрғысынан ойлауға, диалог арқылы өз білімдерін жетілдіруге, өзін-өзі және өзара бағалауға қол жеткізді.11 сыныпта алгебрадан «Логарифмдік теңдеулерді шешу» тақырыбына өткізген ашық сабағымның қысқа мерзімді жоспары. Алгебра-11 сынып Тақырыбы: Логарифмдік теңдеулерді шешу Мақсаты:Логарифмдік теңдеулерді шешу жөнінде түсінік беру, логарифмдердің негізгі қасиеттерін қайталап, білім деңгейін тексеру, бағалау, бекіту. Алған білімдерін теңдеулер шешуде қолдана білу, пәнге деген қызығушылығын, белсенділігін арттыру. Оқушылардың ойлау, еңбек ету қабілеттерін жетілдіру, ұжымдық қабілетін ояту, жауапкершілікке, сүйіспеншілікке, ұқыптылыққа, тиянақтылыққа, адамгершілікке тәрбиелеу Көрнекілігі:Интерактивті тақта, мультимедиа, тапсырмалар жазылған түрлі –түсті слайдтар. Сабақ түрі: Зерттеу Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер: Топпен жұмыс, жеке жұмыс, сұрақ-жауап, тест, деңгейлік тапсырмалар,өзін-өзі бағалау Сабақтың жүрісі:

Тапсырмалар жүйесі Қайталау сұрақтары

1.Санның логарифмінің анықтамасын беріңдер. (ь саны шығу үшін а негізі шығарылатын х дəреже көрсеткішін Ь санының а негізі бойынша логарифмі деп атайды )

2.Негізгі логарифмдік тепе-теңдік қалай оқылады?

Бағалау

0,25 0,25 0,25 0,25 1

Күтілетін нәтиже Оқушылар пайдаланылған түсініктерді біледі,есте сақтай алады.

3.Логарифмнің негізгі қасиеттері: 4. Қандай логарифм ондық логарифм деп аталады?

Түсіну

Теориялық материалды жоба қорғауда қолдануды ұйымдастырады

Оқушылар өздері жасаған слайдтары арқылы жоба қорғайды (логарифмдік теңдеу және оларды шешу тәсілдері)

І-ІІІ топтан топ басшылары слайдтар арқылы жоба қорғайды

2 2 2

Теориялық материалды теңдеу шешу үшін қолдана алады.

Пайда лану

Теңдеу шешудің әдістерін үйретеді және осы тәсілді пайдалануды

Оқулықтан №271;272;273;274 есептерді топ болып шығарып,әр топтан

Тапсырманы алгоритм бойынша орындау

3;4 3;4 3;4 3;4

Теңдеулерді шеше алады.

Талдау

ұйымдастырады

бір оқушы тақтада орындайды.

Тест беру арқылы талдауды ұйымдастырады

Тапсырманы орындау үшін теориялық білімдерін таңдайды және тест жауаптарын табады

Топпен жұмыс Тест тапсырмалары log6x=0,5log636-log62+log63 A) 5 В) 10 С) 100 D) 9 10lgx=x2-6 A) 3 B) -2 C) 1 D)4 log14(x-6)+log14(x-1)=1 A) 8 B) -1 C) 2 D) 3 10lg(x2-3x+1)=x-2 A) 3 B) 1 C) 2 D) -1 lg(x2+2x-7) – lg(x-1)=0 A) 2 B) -3 C) 3 D) -2

Жинақ тау

Деңгейлік тапсырмалар арқылы оқушының ойын жинақтайды, теңдеулерді шешуді ұйымдастырады

Өз жауаптарын жинақтап ойларын мәнді жеткізуге тырысады.

Өз бетімен жұмыс

Бағалау

Сабақтың қорытындысын жасауды және сабақты бағалауды ұйымдастырады. Оқыған материалдың құндылығын бағалауды ұйымдастырады

Бағалау парағын толтырады, тапсырмаларды орындап, ұпайларын санайды. Блум таксономиясы бойынша өзін-өзі бағалайды, бүгінгі сабақтан алған әсерін бағалайды

Рефлексия

Бағалау: 6-12 ұпай –«3» 13-20 ұпай – «4» 21-42 жоғары ұпай –«5» Үйге тапсырма: № 275;276;277 Қорыта айтқанда, мен педагогикалық ұстанымы мен көзқарасы айқын, өзгерген мұғалім ретінде ұстаздық қызметімнің жаңа белесіне көтерілудемін.

А деңгейі 1. log2x=4 A) 14 B) 4 C) 16 D) 2 2. Log5(2x-1)=2 A) 15 B) 13 C) 26 D) 14 В деңгейі 1. log7(4x-6) = log7(2x-4) A)1 B) шешімі жоқ; C) -1 D) -2 2.Log1/2(2x+6)= -3 A) -1 B) 1 C) -2 D) 3 C деңгейі 1. log21/2x- log1/2x=6 A) -4; -1/8 B) 1/8;4 C) -4;1/8 D) 2;5 2. Log52x2-log5x=1 A) 5 B) 3,5 C)2,5 D)4,5

3;4 3;4 3;4 3;4

Тест жауаптарын таба алады

4 4 4 4

Деңгейлік тапсырмаларды орындай алады

4 4 4

Теңдеулерді шешу үшін әртүрлі тәсілдерді қолдана алады. Тест тапсырма ларын орындағанда оңай тәсілін таңдай алады

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1.Мұғалімге арналған нұсқаулық ІІ деңгей 2.«ҚР педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарының Бағдарламасы,екінші деңгей» 2012 3.Мектептегі тәжірибе кезіндегі тапсырмалар 4.Кудайбергенова К.С.Мектептегі әс-әрекетті зерттеу Әдістемелік құрал.Алматы-2013 5.Интерактивті оқыту әдісін қолданып сабақты жоспарлау және басқару.Алматы,2014.

ОҚЫТУДАҒЫ ЖАҢАША БАҒЫТТЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ Еркебаева А. С. Атырау облысы Жылыой ауданы №2 жалпы орта білім беретін мектептің бастауыш сынып мұғалімі

Қазіргі таңда, білім беру жүйесіне ерекше мән беріліп отыр. Сол себепті, кез-келген мұғалім, жаңа технологияны меңгерген, жан-жақты болуы тиіс. Қай кезең болмасын, тұлғаның қалыптасуы ұстаздан басталады. «Сабақ беру– үйреншікті жай ғана шеберлік емес, жаңадан жаңаны табатын өнер... » - деген, Жүсіпбек Аймауытов. Ал, осы курс барысында облысымыздың әр ауданынан келген мұғалімдер біліктілікті арттырудың мән-жайына қанығып, соңғы заманауи технологияларды басшылыққа алып, білім саласындағы түбегейлі өзгерістерге өз үлесімізді қосуға деген жауапкершілікті алып қайттық. Курстың маңыздылығы–ой бөлісіп, әдістеме алмасуда мүмкіндік туғызуында және ең тиімді әдістер мен стратегияларды жинақтап, оқытудағы қиыншылықтарды жоюға мүмкіндік тудыратындығы. Бұл курсты аяқтағалы мен, оқыту жүйесіне жаңа көзқараспен қарайтын болдым. Әр сабағымды жеті модульді ықпалдастыра өткізудің арқасында, оқушыларымның оқуға деген ынтасы мен қызығушылықтарының арта түскендігін байқадым. Өз ойын ашық айтуға рұқсат бере отырып, сыни

ойлауға мүмкіндік берудемін. Сыни ойлау дегеніміз – баланы ойлауға үйрету. Ойлау арқылы бала көп нәрсеге қол жеткізеді. Қандай болмасын қиыншылықтарды жеңуге талпынады, өз білетінін еске түсіреді, қағазға жазады, көршісімен бөліседі, топта талқылайды. Яғни, айту, бөлісу, ортаға салу арқылы әр оқушымның ойы ашылып, тазаруда. Мысалы, Әдебиеттік оқу пәніндегі «Ақсақ киік» өлеңін өткенде, оқушыларыма «Еркін жазу» әдісін қолдандым. Яғни, оқушыларға аңшыға хат жазуды сұрадым. Сонда оқушыларымның жазған хаттары мен ойлағаннан да жоғары дәрежеде болды. Олар, «... аңшы аға, сіз жазықсыз жануарды неге атасыз, оны аямайсыз ба? Оның төлдерін кім бағады? Сіз оны атып, пайда көрейін деп жүрсіз бе? Өтінемін енді олай істемеңізші, ...» - деген сияқты. Сабақ соңындағы кері байланыс бастапқыда ойларын қысқаша білдірсе, қазір сыни тұрғыдан ойлап, ашық айтады. Осылайша шыңдалған ойлауға бірте-бірте қадам жасаудамыз. Адам әрқашан да келешекке сеніммен қарау керек. Сенім алға жетелейді. Сол сенімнің арқасында осындай деңгейлік курсты аяқтап, сертификат иесі атандым. Ұстазға артар сенім көп. Өйткені, біз болашаққа сеніммен қарайтын жас жеткіншектерді тәрбиелейміз.

Сабақ кезіндегі оқушылардың фотосуреттері. Қысқа мерзімді сабақ жоспары Пәні: Әдебиеттік оқу Сабақтың тақырыбы Сабақтың танымдық мақсаты Табыс критерийі Сілтеме Дереккөздер мен жабдықтар Күтілетін нәтиже

Сыныбы: 3 сынып Ақсақ киік. С.Сейфуллин Өлеңнің мазмұны мен идеясын ұғындыру. 1.С. Сейфуллиннің кім екенін білемін. 2.Өлеңнің мазмұнын түсіндім. www.youtube.com ; «Сен білесің бе?» энциклопедия Интерактивті тақта, гүл күлтешелері, ТК парақшалары -Ойын жинақтайды; -Топпен жұмыс істеуге дағдыланады; -Сыни ойлаға талпынады.

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Тапсырмалар

Психологиялық дайындық: «Алақан» оқушыларды бір шеңберге жинап, қызыл түсті алақан көрсетсе, қол алмасуларын, көк түсте бір көздерін қысуды, сары түсте, бір-біріне күлімдеулері сұралады. Өтілген мәтіндердің үзінділері бойынша оқушыларды топқа бөлу. Әр топтан бір бағалаушыны сайлау. Бағалау парақшаларын ұсыну.

Оқушылар қол алысып, сабаққа жақсы көңіл күйлерін көтереді.

Қимыл – қозғалыстарын жасау.

10 минут

Мотивациялық кезең

Уақыты

Кезеңдері

Үй тапсырмасын пысықтау. «Блум түймедағы» әдісін қолдану.

Таңдаған парақшалары қай мәтінің үзіндісі екенін табады. 1 т: «Қайрымдылық» 2 т: «Киіктің айласы» 3 т: «Көкшенің көрінісі» Жеке жұмыс. Таңдаған сұрақтарына жауап дайындайды.

Оқу үшін бағалау және оқуды бағалау

Парақшалар таңдау.

Мұхтар қандай бала? Қасқырдың жауынан қорғанатын қаруы? «Көкшенің көрінісі» мәтінінің авторы кім? Мәтін не себепті «Қайырымдыл ық» деп аталған? Балалардың ісәрекетіне баға бер. Табиғаттағы аң құстардың тіршілігі туралы не айтасың? Сәбит Мұқанов туралы не білесің?

25 минут

Операциялық кеең

«Ой тастау» Кім туралы айтып отырғанын сұрау.

Өлеңді видероликтен көрсету

Суретпен жұмыс

ТК парақшаларын ұсыну 8 минут

Рефлексиялық кезең

Киікті атқан адамға хат жазу.

Синквейн құрастырады Топпен ақылдасу.

Синквейн

2 мин

Әр топтан мәнерлеп оқуға бір оқушыны ұсыну. Топпен ақылдасу

Аңшыға хат

Үй тапсырмасы

Мұқият тыңдау

Жеке жұмыс Жеттім 1.С.Сейфул линнің кім екенін білемін. 2. Өлеңнің мазмұнын түсіндім.

Ол жазықсыз жаланың құрбаны. Ол «Кеңсің, дала – Туған ана, Көйлегің кең, көк ала ...»-деп жырлаған. «Тау ішінде» өлеңінің авторы. Мазмұнын түсіну Анықтамасын жазу. Табиғатты қорғау дегенді қалай түсінесің? Киікті атқан адамға өз көзқарасын білдіру. 1.Зат есім 2.Сын есім 3.Етістік 4.Сөзден тұратын мағыналы сөйлем 5.Зат есімге синоним Парақшаға белгілеу

Мәтінді түсініп оқу, сұрақтар дайындау.

Смайлик

Бас бармақ

Жиынтық бағалау

 Кәсіптік білім беру  БІЛІКТІ МАМАН-ЕЛ ЕРТЕҢІ Байдәулетова Г.М.

Атырау энергетика және құрылыс колледжінің әдіскері

«Біздің болашаққа барар жолымыз қазақстандықтардың әлеуетін ашатын жаңа мүмкіндіктер жасауға байланысты. Ұлттық білім берудің барлық буынының сапасын жақсартуда бізді ауқымды жұмыс күтіп тұр» «Қазақстан жолы -2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» Н.Ә.Назарбаев Қазіргі таңда елімізде кәсіптік–техникалық білімнің қажеттілігіне, яғни ел экономикасының индустриалды-инновациялық қарқынды дамуын қамтамасыз ететін жоғары білікті жұмысшы мамандары мен орта буын кадрларды даярлауға үлкен мән беріліп отыр. «Қазақстан-2050» стратегиясында Елбасы Н.Ә.Назарбаев: «Бәсекеге қабілетті дамыған мемлекет болу үшін біз сауаттылығы жоғары елге айналуымыз керек. Қазіргі әлемде жай ғана жаппай сауаттылық жеткіліксіз. Біздің азаматтарымыз ең озық жабдықтармен және ең заманауи өндірістерде жұмыс жасауға дайын болуы тиіс» -деп атап көрсеткендей қоғамның қажеттілігі мен сұранысына сай іскер, белсенді, білімді, өздігінен жұмыс жүргізуге қабілетті, құзіретті маман тұлғасын қалыптастыруда материалдық-техникалық базасы заман талабына сай, инновациялық бағытта жұмыс атқаратын кәсіптік білім беру мекемелері шешуші рөл атқаратыны сөзсіз. Облыстағы кәсіптік білім беретін сондай оқу орындарының бірі 40 жылдық тарихы бар-Атырау энергетика және құрылыс колледжі. Осы жылдарда оқу орнын бітірген түлектер облыс экономикасын көтеруге электрпайдалану, дәнекерлеу ісі, электрондық есептеу техникасы және бағдарламамен қамтамасыздандыру, ғимараттар мен үй мәреттерін салу және пайдалану салалары бойынша өз үлестерін қосып келеді Бүгінгі күні колледждің заман талабына сай жабдықталған 22 оқу кабинеті, 5 компьютерлік сыныбы мен 8 мультимедиялық құрылғысы, 13 цехы бар өндірістік шеберханасы, оқу полигоны, спорт залы, акт залы және 19932 кітап қоры бар кітапханасы жастардың сапалы білім алуына толық мүмкіндік беріп отыр. Кәсіптік білім мазмұнын жаңғырту жағдайындағы дуальды оқыту жүйесі-теория мен тәжірибені ұштастырып оқытудың, яғни кәсіби дағдысы жоғары, білікті, құзіретті маман даярлаудың тиімді жолы ретінде, Отандық кооперативтік кәсіптік білім беру негізіне алынып, елімізде осы бағыттағы эксперименттік жұмыстар басталды. Осы орайда колледж әкімшілігі дуальды оқыту жүйесіне көшудің элементтері мен алғы шарттарын ескере отырып, мамандықтар бойынша 22 өндірістік мекемелермен: «Атырау Жарық», «Атырау жылу орталығы», «Атырау-НефтеМаш», «Атырау Полимер Строй»,

«Альянс СК», «Альянс Би-Коммерц», «АМӨЗ», «ЮгСантехмонтаж», «Асем-Үміт» т.б. әлеуметтік серіктестік келісімшартқа отырып, студенттердің өндірістік тәжірибесін жүйелі ұйымдастыруға жағдай туғызып отыр.. Соңғы жылдары колледждің инновациялық ғылыми-әдістемелік қызмет аясын дамыту мақсатында басқа кәсіптік білім беру мекемелерімен аймақтық және халықаралық байланысты жетілдіру үшін, атап айтса, Орал қаласындағы «Политехникалық колледж», Ресей федерациясының Астрахань қаласындағы инженерлік-құрылыс институтының «Құрылыс және экономика колледжі», Ставрополь аймағындағы Буденновск қаласының «Аймақтық политехникалық колледжімен» бірлескен әлеуметтік келісімшарттар жасақталып, тәжірибе алмасу бағытында іс-шаралар қамтылды. Келісімшарт аясында Орал қаласында электргаз дәнекерлеуші мамандығы бойынша өткен «Кәсіби маман-2015» халықаралық кәсіби шеберлік байқауына колледждің өндірістік оқыту шебері Н.Е.Мусалимовтың жетекшілігімен 3-курс студенті А.Нигметов қатысып Алғыс хатпен марапатталды. 2015 жылдың 13-15 мамыр күндері Астрахань қаласында инженерлік-құрылыс институтының базасында «Жағалау аймағы жағдайындағы тіршілік жүйесі және ақпараттық-құрылыс инжирингісінің фундаментальді ғылыми негіздері» тақырыбында жас ғалымдар, студенттер мен оқушылардың IV халықаралық ғылыми форумы өтті. Форумға қатысқан колледж студенттері ғылыми жобаларын қорғап, нәтижесінде А.Жұмаханов-жетекшісі тарих пәні оқытушысы Б.М.Жаулы–жүлделі II орын, А.Құрманиязов- жетекшісі арнайы пән оқытушысы, техникалық ғылымдар кандидаты А.Е.Елеусинова, Н.Тасмағамбетов-жетекшісі арнайы пән оқытушысы М.Н.Хайруллина дипломдармен марапатталды. Халықаралық ғылыми форумға студенттердің қатысуына жағдай жасаған колледж басшыларына ұйымдастырушылар Алғыс хат жолдады. Сол сияқты техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары студенттерінің арасында осы жылы өткен «Мамандық бойынша ең үздік» атты облыстық кәсіби шеберлік конкурсында «Дәнекерлеу ісі» мамандығы бойынша А.Нигметов- II орын, «Сылау және гипсокартон жүйелері» мамандығынан Д.Серікқалиев-III орын, ал өндірістік оқыту шебері Г.Х.Бощиеваның жетекшілігімен қатысқан С. Жұмағалиев-I орынды иеленіп, Астанада өткен республикалық конкурстан Алғыс хатпен оралды. Облыстық білім беру басқармасы әдістемелік кабинетінің жоспарына сай өткізілген байқауларда да колледж педагогтары өздерінің кәсіби шеберліктерімен ерекшеленді. Атап айтсақ «Үздік

педагог-2015» байқауына қатысқан Б.А.Көшербаева шығармашылық ізденісімен көзге түсіп жүлделі I орынды жеңіп алса, «Үздік куратор-2015» байқауында мазмұнды тәрбиелік іс-шараларын көрсете білген А.Д.Багитова жүлделі II орынды иеленді. Колледждің бұл жетістіктері-педагогикалық ұжымның тынымсыз еңбегінің және олардың шығармашылық әлеуетін жетілдірудегі инновациялық бағытта жүргізіліп отырған оқу-

әдістемелік қызметтің оң нәтижесі екені анық. Күні кеше Елбасымыз ұсынған «Нұрлы Жол» бағдарламасы және бес институттық реформа ел алдында тұрған асқаралы межелерге жол ашары сөзсіз. Тәуелсіз Қазақстанның экономикасы өрге жүзіп–Мәңгілік елге айналсын десек құзіретті ұлттық мамандар даярлаудағы кәсіптік білім беру мекемесінің оқу-әдістемелік қызметін ғылымиинновациялық бағытта жетілдіруді басты ұстаным ретінде қарастыруымыз қажет.

СОЗДАНИЕ И ПРИМЕНЕНИЕ МОДУЛЬНОЙ УЧЕБНОЙ ПРОГРАММЫ, ОСНОВАННОЙ НА КОМПЕТЕНЦИЯХ В ПОДГОТОВКЕ СТУДЕНТОВ ПРИКАСПИЙСКОГО СОВРЕМЕННОГО КОЛЛЕДЖА Ишутина И.Р., Бурлакова Е.Н. Преподаватели Прикаспийский современный колледжа, г.Атырау

Статья содержит сведения о методах разработки и внедрения в работу Прикаспийского современного колледжа модульных учебных программ основанных на компетенциях. Программы созданы для обучения студентов специальности 130400-«Вычислительная техника и программное обеспечение».В статье представлены профиль компетенции, отражающий функциональную карту, и пример одной из спецификаций, руководства и резюме модуля. Ключевые слова: модульные программы, компетенции, обучение студентов, функциональная карта Несоответствие уровня навыков выпускников требованиям работодателей является, в настоящий момент, одной из актуальных проблем в системе профессионально - технического образования. Опрошенные нами работодатели города Атырау отмечали, что современные выпускники и те молодые специалисты, которые приходят к ним на производство не умеют работать индивидуально; грамотно и рационально распределять своё время; не проявляют должной грамотности и коммуникабельности при устном и письменном общении с клиентами, коллегами, руководством. Также работодатели отмечали у них отсутствие навыков анализа ситуации и принятии самостоятельных решений, их безиннициативность, и не достаточно сформированные навыки, дающие им возможность решать практические задачи. Эти проблемы возникают из за отсутствия механизмов формирования и оценки общепрофессиональных конкурентных предпринимательских, педагогических, управленческих, экономических, инженерных и др.компетенций . Прикаспийский современный колледж (ПСК) города Атырау на протяжении всей своей деятельности искал решения этих проблем, принимая участие в различных международных проектах. Так, ПСК принял участие осенью 2012 года в конкурсе Министерства образования и науки

Республики Казахстан и Всемирного Банка по проекту «Модернизация технического и профессионального образования» в разработке Плана институционального развития по специальности «1304000– Вычислительная техника и программное обеспечение». В рамках этого проекта группа преподавателей колледжа, в составе трех преподавателей информационно - технического отделения и методиста колледжа, в октябре 2013 года прошла международные курсы в республике Беларусь по теме «Подготовка и внедрение модульных программ, основанных на компетенциях». Результатом данного обучения стала разработка последующая защита в 2014 году модульных программ обучения на основе компетенций по специальности «1304000 – Вычислительная техника и программное обеспечение», апробация внедрение которых продолжается по сей день. В настоящий момент под модульной программой понимается дидактическая парадигма, состоящая из модулей, каждый из которых имеет определенные деятельностные дидактические цели [2]. Достижение целей обеспечиваются конкретной дозой содержания учебного материала, усвоение материала диагностируется конкретными заданиями, которые мы и продемонстрировали в вышепредставленных модулях. Для выявлений компетенций специалиста был использован метод DACUM. Был проведен двухдневный семинар с участием преподавателей колледжа и группой профессионалов по разрабатываемой специальности–представители работодателей и работодатели. Для выявления компетенций было проведен опрос и анкетирование работодателей. Анализ результатов анкет и государственных образовательных стандартов по специальности лег в основу выявления компетенций специалиста специальности 1304000-«Вычислительная техника и

программное обеспечение». Организации и лица, принимавшие участие в DACUM-семинаре: директор ТОО «ЮСС Супорт Сервисез Атырау» Шулакова Г.Т., директор ТОО «КАУКЕН АТЫРАУ» Баймагамбетов С.Т., генеральный директор ТОО «Атырауский нефтеперерабатывающий завод» Уразбаев К.К., директор АО Атырауский филиала «Alageum Electric» Сайдуалиев М.А., директор ТОО «Таңдай Петролеум» Абдигали Б.М., директор ТОО «Макат – су Е» Сабенов Е.Б., директор ТОО «West Auto Trade» Орынбасаров М.Е., директор ТОО «Берді Атырау» Даулетов А.К., директор АО «Фонд развития

предпринимательства «ДАМУ» регионального филиала по Атырауской области Кайранбаев Е.С. Для выявления компетенций работодателям была предложена анкета, в которой потенциальные работодатели отметили наиболее важные компетенции необходимые будущим специалистамвыпускникам колледжей. Также на встрече обсуждались основне требования работодателей к выпускникам колледжа, как будущим специалистов предприятий региона. На основании этого была разработана функциональная карта, которая отражена в представленном ниже профиле компетенции.

На основе рекомендаций работодателей, анализа профессии и профессионального стандарта, были сформулированы планируемые результаты обучения по модульной программе, основанной на выработке профессиональных компетенций выпускника колледжа.Они выражены в следующих компетенциях: выполнить работы по установке и настройке системного и прикладного программного обеспечения; выполнить работы по техническому обслуживанию вычислительной техники; выполнить работы по разработке программ, прикладного

программного обеспечения и их сопровождению; выполнить работы по обработке, защите и сохранении информации. После того как основные компетенции были выявлены, дальнейшая работа велась по разработке отдельных модулей учебной программы. Каждый модуль включал в себя разработку трёх документов: спецификацию модуля, резюме модуля и руководство модуля. Это исключает разработку календарно-тематических и поурочных планов.

Профессия: Цель:

Техник - программист Выполнить работы по техническому обслуживанию компьютера, разработке и сопровождению программ, использованию системного и прикладного программного обеспечения компьютера Он \ она будет компетентным работником в следующих сферах: А. Выполнить работы по настройке установке и настройке системного программного обеспечения и обеспечить процесс обработки информации средствами прикладного программного обеспечения. В. Выполнить работы по техническому обслуживанию и ремонту вычислительной техники. С. Выполнить работы по разработке и сопровождению программ. Функциональные модули: А 1.Установка, переустановка, восстановление, сопровождение и администрирование операционных систем и с системного программного обеспечения. А 2.Обеспечить процесс обработки, защиты и сохранения информации средствами прикладного программного обеспечения. В 1. Выполнять работу по ремонту электронно-вычислительной техники. В 2. Настроить и обслуживать работу сети, осуществлять подключение к интернету. С 1.Разработка алгоритмов и программ. С 2. Разработка и создание баз данных и информационных систем. С 3. Веб-программирование. D. Надарочные модули D1. Иметь представление о взаимоотношениях в современном информационном обществе, об историческом времени, причинно-следственных связях исторических событий, об условиях формирование личности, ее политической и социальной свободе. D2. Грамотно использовать профессиональную лексику, быть способным применять знания казахского, русского и иностранного языка в своей профессиональной деятельности. D3. Иметь представление об основах экономики. D4. Использовать нормативно-правовые документы, регламентирующие профессиональную деятельность специалиста. D5. Вести здоровый образ жизни, владеть способами поддержания и укрепления здоровья. E. Адаптирующие модули Е 1. Организовывать работу с документами, документооборотом, документопотоком (Делопроизводство на государственном языке). Е 2.Находить и использовать экономическую информацию, необходимую для ориентации в своей профессиональной деятельности (Основы рыночной экономики). Е 3.Осуществлять решения задач из различных областей науки с применением математических методов и вычислительной техники на всех этапах от постановки до получения результата (Основы высшей математики, основы математической статистики, численные методы). Е 4. Уметь работать в коллективе, налаживать взаимоотношения с клиентами (Этика и психология). Е 5. Соблюдать правила техники безопасности, санитарные, экологические нормы (Охрана труда).

Приведем в качестве примера реализацию спецификации модуля С1 Разработка алгоритмов и программ. Шаги 1

Действия Умения Выбирать алгоритм - составить последовательность для решения действий для решения задач; поставленной задачи - представлять алгоритм несколькими способами. Создавать алгоритмы - разрабатывать структуру различных алгоритмов; конструкций - комбинировать основные алгоритмические структуры.

Ресурсы Оборудование: - столы; - стулья; - компьютеры; - интерактивная доска. Материалы: - презентационный материал по алгоритмам; Программное Составлять - осуществлять выбор методов - этапы решения задач на обеспечение: - Turbo Pascal; алгоритмы для представления алгоритма; ЭВМ; - Delphi; решения задач - составлять алгоритмы решения - постановку и задач; математическое описание -С/С++; -C++Bilder; задач. Записывать алгоритм - записать алгоритм на языках - классификацию языков - языки программирования. на языке структурного программирования. программирования; Учебные материалы: структурного - алфавит, структуру Коксеген А. программирования программы, операторы Виртуальное (Pascal или С/С++) языков программирование : программирования. Учебное пособие / А. Составлять - составлять программы для - этапы разработки Коксеген. - Астана : программы на решения задач на различных языках программы; Фолиант, 2008. - 248 с. структурном языке программирования с использованием -организацию циклов, Капенов Е. Язык программирования ветвлений, циклов, массивов, массивов, множеств, программирования Turbo (Pascal или С/С++) подпрограмм, файлов, графики, подпрограмм, файлов, Pascal 7.0 : Учебное указателей. указателей, графических пособие / Е. Капенов. возможностей языка Астана : Фолиант, 2008. программирова-ния. - Основы Программировать в - создавать проекты в среде объектно- -работу с формой; алгоритмизации и среде объектноориентированногопрограммирования - компоненты их свойства программирования : ориентирован(Delphi или и назначение; Учебное пособие / С. ногоязыка C++Bilder). -свойства, события и Дюзельбаев и др. - Астана программирова-ния методы; : Фолиант, 2008. - 256 с. (Delphi или -классы и объекты. - Майерс С. C++Bilder) и Эффективное создавать на нем использование С++. 50 проекты программ рекомендаций по Проводить - осуществлять проверку всех ветвей -методы отладки улучшению ваших тестирование, отладку программы; программы; программ и проектов / С. и анализ результатов -анализировать результаты работы - исходные данные и Майерс ; Пер. с англ. - М. программы на программы. предполагаемый : ДМК Пресс, 2006.- 240 структурном и результат задачи. с. объектно- Аубакиров Г.Д. ориентирован-ном Языки программирования языке программиPascal, Delphi : Учебное рования пособие / Г. Д. Аубакиров, А.Г.Хмыров. Астана : Фолиант, 2007. 208 с. -

Руководство модуля С 1 Название: Разработка алгоритмов и программ Цель: После изучения модуля обучающийся будет уметь составлять алгоритмы и создавать программы на структурном и объектно-ориентированном языке программирования, проводить тестирование, отладку программы и анализ результатов Методы обучения: ♣Инструктаж по технике безопасности; ♣Лекции по темам; ♣Лабораторные задания; ♣Практика в учебной аудитории под руководством преподавателя;

Знания - понятия алгоритма; - свойства алгоритма; - способы представления алгоритма. - линейный алгоритм; - разветвляющий алгоритм; - циклический алгоритм;

♣Индивидуальные задания; ♣Защита проектов. Оборудование: - столы; - стулья; - компьютеры; - интерактивная доска. Материалы: - презентационный материал по алгоритмам и языкам программирования; -примеры проектов и программ. Учебные материалы: - Инструкция по ТБ;

- лекции; - лабораторные работы; - тесты. Программное обеспечение: - Turbo Pascal; - Delphi; -С/С++; -C++Bilder; - другие языки и системы программирования. Литература: 1.Коксеген А. Виртуальное программирование : Учебное пособие / А. Коксеген. - Астана : Фолиант, 2008. - 248 с. - (Профессиональное образование). ISBN 9965-35-609-2 : б.ц. 2.Капенов Е. Язык программирования Turbo Pascal 7.0 : Учебное пособие / Е. Капенов. - Астана : Фолиант, 2008. 3.Основы алгоритмизации и программирования : Учебное пособие / С. Дюзельбаев и др. - Астана : Фолиант, 2008. - 256 с. 4.Майерс С. Эффективное использование С++. 50 рекомендаций по улучшению ваших программ и проектов /С. Майерс ; Пер. с англ. - М.:ДМК Пресс, 2006. -240 с. 5.Александровский А.Д. Delphi для профессионалов. Опыт практического применения / А. Д. Александровский, В.В.Шубин. - М. : ДМК, 2000. - 240 с., ил. 6.Аубакиров Г.Д. Языки программирования Pascal, Delphi : Учебное пособие / Г. Д. Аубакиров, А.Г.Хмыров. - Астана : Фолиант, 2007. - 208 с. Оценка: Оценить работу по конечному результату выполненной практической задачи, составлению проекта программы согласно заданию преподавателя. Резюме модуля С 1 Название: Разработка алгоритмов и программ Цель: После изучения модуля обучающийся будет уметь составлять алгоритмы и создавать программы на структурном и объектно-ориентированном языке программирования, проводить тестирование, отладку программы и анализ результатов Содержание: - Представление общих понятий алгоритма; - Способы представления алгоритмов; - Конструирование алгоритмов; - Составление алгоритмов для решения задач; -Язык структурного программирования (Pascal или С/С++); -Создание программы на структурном языке программирования (Pascal или С/С++);

-Объектно-ориентированный язык программирования (Delphi или C++Bilder) ; -Тестирование, отладка и анализ результатов выполнения программы на структурном и объектноориентированном языке программирования; - Курсовая работа. Продолжительность: 480 часов. Помимо спецификации, разрабатывались руководство и резюме к каждому из модулей. В заключении можно отметить, что в настоящий момент, под модульным обучением понимают инновационный вид обучения, основанный на деятельностном подходе и принципе сознательности. Осознается именно программа обучения и собственная траектория учения, характеризующаяся замкнутым типом управления благодаря модульной программе и модулям [1]. Сущность модульного обучения состоит в относительно самостоятельной работе обучаемого по освоению индивидуальной программы, составленной из отдельных модулей (модульных единиц) [3]. Каждый модуль представляет собой законченное профессиональное действие, освоение которого идет по операциямшагам.Сегодня мы продолжаем работу в направлении модернизации нашего учебного заведения.Преподаватели разработали Учебные элементы по модулям обучения, которые являются учебным пособием для студентов, используют в своей практике новые формы контроля. От внедрения модульных программ мы ожидаем больших результатов.Прежде всего– это обеспечение экономики и работодателей квалифицированными специалистами, обладающими конкурентоспособными навыками и гибкими возможностями для продолжения образования и повышения квалификации. Список использованных источников: 1.Блохин Н. В. Психологические основы модульного профессионально ориентированного обучения: Методическое пособие / Н. В. Блохин, И. В. Травин. – Кострома: Изд-во КГУ им. Н. А. Некрасова, 2003. 2.Олейникова О.Н., Муравьёва А.А., Коновалова Ю.В., Сартакова Е.В. «Разработка модульных программ, основанных на компетенциях» /учебное пособие/ Москва. «Альфа-М», 2005. – 284с. 3.Никитина В.Я. «Организационно-управленческое методическое сопровождение Федеральных государственных образовательных поколения стандартов нового поколения» (профессиональное образование). – СПб.: ГОУ ИПК СПО, 2010. – 172с.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ НОВЫХ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ ТЕХНОЛОГИЙ НА УРОКЕ АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКА В СИСТЕМЕ ТиПО Журканова А.К. преподаватель английского языка, ПСК, г. Атырау

Иноязычная компетенция стала неотъемлемым элементом подготовки высококвалифицированных, конкурентоспособных специалистов, мобильных в международом образовательном пространстве и рынке труда. Целью изучения иностранному языку является дальнейшее обучение и совершенствование навыков практического владения иностранным языками. Формирование умений и навыков, позволяющих молодому спецалисту эффективно осуществлять профессиональную деятельность, а именно работать с документацией и зарубежной литературой по специальности, общаться на иностранном языке в социально обусловленных сферах повседневной и профессиональной деятельности, выступать с докладом или участвовать в дискуссии. Использование Интернета в обучении иностранным языкам связано с потребностью в компьютерной грамотности, в стимулировании желания студентов учиться, расширять зону индивидульной активности каждого обучающегося, в свободном доступе к ресурсам на языке оригинала; в возможности непосредственного общения с носителем языка и в самостоятельной деятельности студента по поиску, осознанию и переработке новых знаний. На сегодняшний день наиболее широко используемым в научной литературе является термин Интернет-технологии. Под ним в методике обучения иностранным языкам следует понимать совокупность форм, методов, способов, приемов обучения иностранному языку с использованием сети Интернета в обучении иностранному языку. В дидактическом плане Интернет включает в себя, по меньшей мере, два основных компонента: формы телекоммуникации (т.е. коммуникации посредством Интернет-технологий)относятся электронная почта, чат, форум, ICQ, видео, веб-конференции и т.п. Первоначально они были созданы для реального общения между людьми, находящимися на расстоянии друг от друга и лишь потом стали использоваться в учебных целях в обучении иностранному языку. Большинству студентов и преподавателей не понаслышке знакомы многие из этих форм Интернет-общения. Однако для того, чтобы учащиеся не захлебнулись в изобилии информации, продуктивно использовали её для удовлетворения образовательных и профессиональных интересов и потребностей, появилась необходимость в разработке специальных учебных Интернет-ресурсов, направленных на обучение учащихся работать с ресурсами сети Интернет.Остановимся на структуре и методическом содержании каждого из пяти видов учебных Интернет-ресурсов:

Хотлист (от английского ''hotlist''- «список по теме» или немецский вариант Linksliste) представляет собой список Интернет сайтов ( с текстовым материалом) по изучаемой теме. Мультимедиа скрэпбук (от английского «мультимедийный черновик» представляет собой своеобразную коллекцию мультимедийных ресурсов. В отличие от хотлиста, в скрэпбуке содержатся ссылки не только на текстовые сайты, но и на фотографии, аудиофайлы (например,Podcasts) и видеоклипы, графическую информацию и очень популярные сегодня анимационные виртуальные туры. Все файлы скрэпбука могут скачаны учащимися и использованы в качестве информационного и иллюстративного материала при изучении определенной темы. Трежа хант ( от английского «охота за сокровищами») напоминает хотлист и скрэпбук. Он тоже содержит ссылки на различные сайты по изучаемой теме. Его отличие заключается в том, что каждая из ссылок содержит вопросы по содержанию сайта, с помощью этих вопросов учитель направляет поисково-познавательную деятельность учащихся. Сабджект сэмпла стоит на следующей ступени сложности по сравнению с трежа хантом. В отличие от него сабджект сэмпла направлен на обсуждение социально-заостренных и дискуссионных тем. Учащимся необходимо не просто ознакомиться с материалом, но и выразить и аргументировать своё собственное мнение по изучаемому дискуссионному вопросу. Вебквест (от английского '' web quest'' – «Интернет-проект»- самый сложный тип учебных Интернет-ресурсов. Вебквест – это сценарий организации проектной деятельности учащихся по любой теме с использованием ресурсов сети Интернет. Он включает в себя все компоненты четырех указанных выше материалов. Один из сценариев организации проектной деятельности учащихся с использованием Интернет-ресурсов может иметь следующую структуру.Сначала вся аудитория знакомится с общими сведениями по изучаемой теме, тем самым погружается в проблему предстоящего проекта. Затем учащиеся делятся на группы, и каждой группе достается один определенный аспект темы для изучения и обсуждения в группе.Учителю необходимо подобрать ресурсы сети Интернет для каждой группы в соответсвии с изучаемым аспектом темы. После изучения, обсуждения и полного понимания конкретной проблемы в каждой первичной группе учащиеся перегруппировываются так, чтобы во вновь образованных группах было по одному представителю из каждой первичной группы. В процессе обсуждения все учащеся узнают друг от друга уже все аспекты обсуждении учащиеся должны

высказывать свое собственное мнение, делать выводы, прогнозировать дальнейший вожможный ход действия. В ходе решения вебквеста через изучение материала и его обсуждение обучающиеся должны ответить на один общий вопрос дискуссионного характера.Сегодня используя Интернет в обучении иностранных языков, следует учесть такие принципы, как: -коммуникативный подход -интерактивное обучение -имманентность; -совместная работа как результат коммуникативного подхода к обучению -подбор информации с учетом изученного языкового материала; -осознанность учащимися их обучаемой деятельности; -учет степени трудности текстов в связи с ожидаемыми действиями учащихся; -использование имитационного обучения; -аутентичность -индивидуальность; -самостоятельность студентов; -учет социокультурных особенностей страны изучаемого иностанного языка. Интернет в обучении иностранным языкам позволяет найти нужную информацию как для преподавателя так и для обучающихся, сформировать и развить умения культуроведческого самообогащения коммуникативной практики, развить критическое мышление, а также подобрать тексты для обучаемых с различным уровнем владения иностранным языком, что позволяет не только интенсифицировать учебно-воспитательный процесс, но и использовать личностно – ориентированный подход. Я считаю, что применение компьютерных образовательных программ на уроках английског языка должно быть адекватно целям и содержанию обучения. Ниже приводится один из уроков с использованием компьютерных образовательных программ. The English lesson in the computer class Objection: Development of skill sand habits in using Conditionals I,II. Additional aim: development of skills and habits in audio and unprepared monological speech. Additional materials: computer program ‘’Reward’’. Pre-Intermediate.Computer program ‘’Higgins’’. Handouts. Assessing card. • Warning-up • Today at the lesson we’re going to talk about the lottery using Conditionals I and II • First, I’d like you to answer the questions: Do you think it’s right to spend money on the lottery? • Watching the first part of the film. • Watch the clip about the lottery in Britain and mark the best answer in your handouts • Answer the questions • How do you think the lottery company should speed the profits? • Watching the first part again checking your answer.

1.Watch the first part again checking your answer. 2.Watch another clip and mark the things people will do if they win the national lottery. 3.What grammar is used in the film? 4.Say what British people will you do if you win the National lottery. 5.And what about you? What will you do if you win a great sum of money? IV. Watching the first, the second and the third parts of the film. *Watch the first and the second parts again checking up your answer. *Watch another clip and mark the things people mention if they won 10 pounds. *Say what British people would you buy if they won 10 pounds. * And what would you buy if you won 100 rubles? *Consolidation of the theme. *Tell me, would it change your life if you won lots of money in the lottery? *Working on the computer using the program ‘’Professor Higgins’’ *Now you’re working on the computer practicing in usage of conditionals Do Unit 36. Task 1 and 2. When you finish exercises I invite me to see your work. *Assessing the students ‘discussion and their work on the computer. *Giving H/W. Write 3 sentences in Conditional 1 and in Conditional 2. Компьютерные образовательные программы являются эффективными только в том случае, если они соответствуют коммуникативным задачам, целям и содержанию обучения В результате, при использовнии системы Интернет- технологий в обучении иностранных языков можно добиться: -включения материалов сети в содержание урока; -самостоятельного поиска информации студентами в рамках работы над проектом; -самостоятельного изучения, углубления первого или второго изучаемого языка, ликвидации пробелов в знаниях, умениях, навыках. -Систематического изучения определенного курса иностранного языка дистанционно под рукововством преподавателя. Интегрирование обычного урока с компьютером позволяет преподавателю значительно разнобразить процесс обучения, делая его более интересным и интенсивным. В условиях информатизации образования преподаватель выступает режиссером, который направляет информационный поток в целях наиболее эффективного обучения. Педагог должен прагматично подходить к использованию ИКТ, при этом по сравнению с другими средствами компьютер для него более современный инструмент. ИКТ являются дополнительным способом и направлением в обучении иностранным языкам. ИКТ -один из эффективных способов реализации творческого потенциала учащихся и преподавателей.

Применение ИКТ на уроке английского языка позволяет: -повысить мотивацию учащихся к изучению языка; -оперизовать большим объемом информации; -применять индивидуальный подход в обучении; -формировать практические умения и навыки учащихся в освоеном материале; -повысить уровень знаний учащихся; В заключении хочу сказать, что внедрение ИКТ в практику, в первую очередь,-это развивитие мотивации студента, за счет изменения позиции студента с пассивной на активную, а технологии служат активизацией мыслительной деятельности и помогают в становлении социально-успешной личности. Таким образом, формируются самостоятельные навыки и умения, повышается качество знаний в целом, что можно наблюдать при мониторинге итоговых оценок на уроках. Список литературы: 1.Агабекян И.П «Английский язык для ССУЗ-ов» М.,2007 2.Азимова Э.Г, Вильминецкая Е.Н. «Материалы интерната на уроке английского языка»

3.Андреев В.Е. Педагогика. Учебный курс для творческого саморазвития.-Казань: Центр инновационных технологий, 2000-606 с. 4.Бим И.Л.«Методика обучения иностранным языкам как наука и проблемы школьного учебника» М.1997 5.В.Т.Тихомирова. «Уроки сотрудничество», Алматы, 2000 6.Г.Ю.Ксензова. «Перспективные школьные технологий». Учебно-методическое пособие. Москва, 2001 7.Дьюи.К «Школа профессионального развития»,2005 8.Селевко Г.К. Современные образователные технологии 9.Стронин М.Р Обучающие игры на уроке иностранного языка М.,1981 10.Учителю иностранного языка, «Методика обучения иностранным языкам»,изд.КАПО,СанктПетербург, 2008 11.Щукин А.Н. «Обучение иностранным языкам: теория и практика: Учебное пособие.» М.Филоматис, 2006

ЖАСТАР-ЕЛ ЕРТЕҢІ Ажмагинова А.Р.

Атырау энергетика және құрылыс колледжінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің оқытушысы

Кабиева А. С.

Атырау энергетика және құрылыс колледжінің информатика пәнінің оқытушысы

«...Жастарды Қазақстандық патриотизмге шығармашылық жағынан жеке тұлға ретінде тәрбиелеу қажет. Бүгіннен бастап ұлттық мінез – құлық, биік талғампаздық, тәкаппарлық, тектілік, білімділік, биік талғам, ұлттық намыс қасиеттерін бойына сіңіріп қалыптастыруымыз керек.» Н.Ә.Назарбаев Заманына қарай адамы дегендей, XXI ғасыр жастарының жоғары білім алуға толықтай мүмкіншіліктері бар. Тек талпыныс пен ізденіс керек. Ғасырлар бойы қалыптасқан салт-дәстүріміз, әдетғұрпымыз түгелдей дерлік инабатты ұрпақ өсіру, патриоттық рухы биік, отаншылдық сезімі жоғары азамат қалыптастыруға негізделген. Қай қоғамда болсын ұрпақ тәрбиесінің алатын орны ерекше, білім негізі мектепте қаланады десек, ұрпақ тәрбиесі алдында ұстаздардың жауапкершілігі орасан зор. Сондықтан, бүгінгі ұрпақты ата-баба дәстүрімен тәрбиелеу, халықтық педагогиканың нәрлі қайнарымен сусындату, оқыту мен тәрбиелеудегі негізгі міндеттерінің бірі болып табылады. Халық тәрбиесі ғасырлар бойы сараланып, жұртшылықтың ой-арманы, тыныс-тіршілігі, шаруашылығы, кәсібі, отбасылық, қоғамдық, ұлттық тәлім-тәрбие дәстүрімен тығыз байланысты өсіп-өркендеп, ұрпақтан ұрпаққа жалғасып жеткен, тарихи және мәдени мұра. Дана халқымыздың тарихында жас ұрпаққа тәрбие беретін бай тәжірибесінен өзіндік салт-сана, әдет-ғұрып, дәстүр рәсімдері пайда болды.

Ендеше, колледж студенттеріне білім беру барысында ұлттық салт – дәстүрлердікең насихаттау арқылы, олардың ұлттық рухын қалыптастыруға мол үлес қосып, ертеңгі күні олардан ұлтжанды қазақ азаматы шығатынына кәміл сенуге болады. Тәуелсіз Қазақстанның барынша дамыған 30 елдің қатарына қосылуы үшін алдымен өзіміздің ата–бабамыздан қалған салт –дәстүрді, мәдениетімізді сақтай отырып, келешек ұрпақты жалпыадамзаттық рухани құндылықтар негізінде адамгершілікке тәрбиелеуіміз қажет. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев: «Нұрлы жол-Жаңа экономикалық саясат-әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына бару жолындағы ауқымды қадамымыз»деп атап көрсеткендей, осы игі мақсатты жүзеге асыруда, индустриалдық–экономикалық даму жолында жастарға кәсіби-техникалық білім беру, яғни заманауи кәсіби білімі бар өз ісінің шеберлерін дайындаумен қатар, жастардың сана-сезіміне ұлттық құндылықты сіңіре білу, ұлт болашағын жасаушы ұрпақтың білімді, дені сау, салауатты өмір салтын ұстанған, олардың бойына отансүйгіштік пен елжандылық сияқты қасиеттерді дамытумемлекеттік саясаттың басым бағыттарының бірі. Келешегіміздің кемелді,болашағымыздың -баянды болуы бүгінгі жастарға тікелей байланысты. Өйткені олар- «Ертеңімізді жасайтын бүгініміз». Елдің қуаты мен қозғаушы күші де-осы жастар.

Ұлт көшбасшысы Елбасы Н.Назарбаев жастарға ерекше сенім арта отырып, олардың жағдайын жасауға баса назар аударады. Атырау энергетика және құрылыс колледжі еңбек нарығындағы талаптар мен сұраныстарға сәйкес үнемі кәсіби біліктілігін көтеруге ынталы, өз ісін жете білетін және өзара ұқсас салада еңбек ете алатын, жаңа технологияларды меңгерген, жаңа тұрпатты білікті орта буынды жұмысшы мамандарды даярлайтын, яғни кәсіптік білім беретін оқу орындарының бірі. Заман талабына сай колледжімізде жүргізіліп келе жатқан тәрбие жұмысы халқымыздың бай мәдениеті негізінде тәрбиелеп, ғылым негіздерін игеріп, ой-өрісі кең, дамыған, шығармашыл азамат қалыптастыруды қажет етеді. Білім мен тәрбие қатар жүретін білім ордасында ұлттық құндылықтарды студент бойына нақты іс-әрекет барысында сіңіру, ұлттық тәрбие арқылы жүзеге асыру талап етілуде. Осы құндылықтарды студенттер бойына дарыту мақсатында колледжде түрлі бағыттағы тәрбиелік ісшаралар жоспарлы түрде ұйымдастырылып отырады. Жыл сайын оқу жылының басында 22 қыркүйек қарсаңында өтетін «Тіл мерекесіне» арналған апталық, Рәміздер күні мерекесі, Тәуелсіздік күніне арналған мерекелік шаралардың қалыптасқан дәстүрге айналып өткізілуі жастардың тілге, елжұртына деген сүйіспеншілігін арттырары сөзсіз. Ұлы Абай мен Шәкәрім, Мұқағали мен Фариза өлеңдерін мәнерлеп оқу кештерін өткізу, кейбір шығармалар желісі бойынша қойылымдар көрсету студенттердің ойын сергітіп, рухани байлығын молайтады. Қазіргі таңда салауатты өмір салтын қалыптастыруда дене тәрбиесінің де тигізер пайдасы көп.Соның ішінде қазақтың ұлттық ойындары: «Көкпар», «Тоғызқұмалақ», «Асық ойыны» т.б. түрлерімен студенттерді таныстырып, олардың шығу тарихын студент санасына дұрыс жеткізуде ұлттық тәрбиенің атқарар рөлі жоғары. Колледжімізде ұйымдастырылған тәрбие жұмысы қаншалықты мазмұнды болса, студенттеріміздің ой-өрісі жоғары, саналы, адамгершілігі мол, ұлтжанды, бәсекеге қабілетті маман даярлап шығаруымыздың айғағы. Тағылымы мол әңгіме айтып, рухани азық беріп, жасөспірімнің жан–дүниесін таза сақтауға көмек бере алатын соғыс және еңбек ардагерлерінің және түрлі салада еңбек етіп жүрген еңбек майталмандарының

әңгімелерінен алған өнегені өз өмірінде ұштастыруға тәрбиелеу студенттер үшін тиімді жолдардың бірі болып саналады. Колледжде Ұлы Жеңістің 70 жылдық мерекесіне орай студенттердің таңдаған мамандығының қырсырын қалай меңгергендігін анықтау мақсатында «Болашақ маманның бәсекеге қабілеттілігін, интеллектуалды әлеуетін қалыптастыру» атты құрылысшылар апталығы өткізілді. Осы апталық аясында «Жастар–ел ертеңі» атты кәсіби–спорттық сайыс ұйымдастырылды. Кәсіби-спорттық сайыстың мақсаты болашақта білікті маман болу үшін, олардың бойында қандай адами қасиеттер болу керек, неге бейімделу керектігі жайлы ойларын білу. Кәсіби – спорттық сайыс бейнематериалдар арқылы Ұлы Отан соғысы туралы әңгімемен басталды. Ұлы Жеңіске жетуде дәнекерлеушілердің әскери техника шығарудағы еңбегінің зор болғандығы айтылды. Сайысқа «Кран машинисі» топ студенттерінен «Высота» және «Пісіруші» топ студенттерінен «Электрод» командалары қатысты. Сайыс бес кезеңнен тұрады: «Менің мамандығым», «Бәйге», «Кім зерек?», «Хас шебер», «Бойы сергектің–ойы сергек». «Mенің мамандығым» атты кезеңде команда көшбасшылары өз командаларын таныстырып, мамандықтары жөнінде дайындаған жобаларын слайд арқылы көрсетіп, түсіндірді. Ал «Бәйге» кезеңінде мамандықтарына байланысты қойылған сұрақтарға қысқа, әрі нұсқа жауап бере білді. «Кім зерек?» кезеңінде студенттер мамандықтарына байланысты стол үстінде тұрған құрал-жабдықтарға байланысты сұрақтарға толық жауап берді. «Хас шебер» кезеңінде студенттер кәсіби шеберлік қырларынан танылып, өздері жасаған бұйымдарын ұсынды. Сайыс барысында ”Пісіруші” және “Кран машинисі” мамандығы бойынша білім алып жатқан жастар болашақта дәнекерлеудің озық үлгілерін меңгерген, темірден түйін түйетін шебер болатындарын көрсете білді. Кәсіби–сайыс ”Бойы сергектің-ойы сергек” атты спорттық ойындарға ұласты. Осы шараны ұйымдастыруда өндірістік оқыту шеберлері, өз ісінің білікті мамандары К.А.Исалиев, Н.Е.Мусалимовтың қосқан үлестері зор. Еліміздегі техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің жаңару үдерісіне және болашақ маман тұлғасын қалыптастыруға осындай іс шаралардың үлкен септігін тигізері анық.

 Педагогтік ізденіс  БІЛІМ БЕРУ МАЗМҰНЫН ЖАҢАРТУ ЖАҒДАЙЫНДА ПЕДАГОГТАРДЫҢ КӘСІБИ ҚҰЗІРЕТТІЛІГІН ЖЕТІЛДІРУДІҢ МАҢЫЗЫ Жаманбаева Д.Т. «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институтының сараптау және талдау бөлімінің басшысы

Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың заңнамалық–тұжырымдамалық негіздері, 2011 – 2020 жылдарға арналған білім беруді дамыту тұжырымдамасы, жалпы білім беретін мектептерде тұрған өзекті міндеттердің қатарына оқытудың құзіреттілік тәсілін жүзеге асыруды басты назарға алады. Осы мәселенің теориялық және практикалық аспектілерін отандық ғалымдар Ш.Х.Құрманалина, Б.Т.Кенжебеков, Г.Ж.Меңлібекова, М.В.Семенова т.б. жүйелі зерттеген. Педагогтың кәсіби құзіреттілігін жетілдірудің маңыздылығы–бұл өз білімін үнемі жетілдіріп, біліктілігін арттырып отыруында. Педагогтың білімін жетілдіруге, біліктілігін арттыруға ұмтылуы–оның заман талабына сай кәсіби белсенділігін анықтап, тез дамып бара жатырған заман көшінен қалып қоймауына септігін тигізеді. Педагогтың білімін жетілдіру жолдары көп. Олар:Біліктілік арттыру курстарынан өтіп отыру. Шетелдік және отандық педагогикалық, әдістемелік әдебиеттермен танысып оқу. Түрлі семинар, конференция, шебер сынып, үлгілі сабақтар, байқауларға қатысып әріптестерімен тәжірибе алмасу.АКТ, оқытудың түрлі педагогикалық технологияларын еркін меңгеру. Бүгінде білім беру жүйесін жаңарту жағдайында кәсіби қызметтің жаңа тәсілдерін, педагогикалық үдеріске қатысушылар арасындағы жаңа қатынас құрылымын игерген, дайындығы жоғары деңгейдегі мамандар даярлау қажеттілігі тұр. Осыған орай, педагогтың кәсіби құзіреттіліктерін жетілдіруге қойылатын талаптарға тоқталсақ: • Педагогтың жалпы даярлығы. Педагог педагогика, психология, әдістеме негіздерін білуі, қоғамдағы, адам өміріндегі өзгерістерді тұжырымдай алуы, ақпарат ағынының және техникалық дамудың қарқындылығын сезіне білуі, ақпараттық– коммуникативтік технологияларды еркін меңгеруі тиіс. • Педагогтың кәсіби даярлығы. Оқушының жас және жеке ерекшелік психологиясын, педагогика тарихы мен негіздерін, тәрбие теориясын, білім беру жүйесіндегі өзгерістерді, оқытудың шетелдік және отандық педагогикалық технологияларын білуі, ақпаратты сақтау, талдау, жеткізу негіздерін білуі, педагогикалық зерттеу жүргізе білуі, білім беруге қажетті дидактикалық материалдарды дайындай білуі тиіс. Педагогтың білім беру ұйымдарында оқу – тәрбие

үдерісін ұйымдастыруда тікелей басшылыққа алатын негізгі құзіреттілік түрлері: білім беру, әлеуметтік, әдістемелік, зерттеушілік, тәрбиелік, құндылық түсінігі, жалпы мәдени, коммуникативтік, ақпараттық құзіреттіліктер. -Білім беру құзіреттілігі–педагогтың білім беру қызметінде кәсіби білімді, білік пен дағдыны, өзінің шеберлігін үздіксіз жетілдіру қабілеті, үнемі алға қарай білімін дамытып отыруы. -Әлеуметтік құзіреттілік–кәсіби қызметпен бірге айналысатын, кәсіпті басқаруға қабылданған кәсіби қарым–қатынас тәсілдерін қолдана білетін және ынтымақтастықта болатын қабілет. -Әдістемелік құзіреттілік–оқытудың әртүрлі әдістері мен дидактикалық тәсілдерін, оқытудың түрлі педагогикалық технологияларын меңгеру. -Зерттеушілік құзіреттілік–оқыту мен тәрбиелеудің заңдылықтарын, педагогикалық фактілердің ғылыми әдістерін меңгеру, шәкіртті ізденіске үйрете алу. -Тәрбиелік құзіреттілік–тәрбие беруді қалыптастыра алуы, шәкірт бойына адами және ұлттық құндылықтарды сіңіре білу. -Құндылық құзіреттілік–педагогтың білім мазмұны арқылы жас ұрпаққа құндылық бағдар беруі. -Жалпы мәдени құзіреттілік–педагогтың таным мен жалпы адамзаттық мәдениет, ұлттық мәдениет, адам өмірінің рухан–адамгершілік түсінігінің болуы қарастырылады. -Коммуникативтік құзіреттілік–жеке тұлға дамуындағы мұғалімнің жеке тұлғалық қасиеті, педагогикалық қарым–қатынасының мақсаты, құрылымы, ерекшелігі туралы хабардарлығының көрсеткіші, негізгі құндылық ретінде жеке адам тұлғасына бейімделе білуі, педагогикалық қарым– қатынас кезінде туындайтын міндеттерге шығармашылық шешім таба білу қабілеті. Педагогтардың аталған кәсіби құзіреттіліктерін жетілдіру бағытында институтта біліктілік арттыру курстарында, курсаралық мерзімде түрлі шаралар жүйелі ұйымдастырылып келеді. Кәсіби құзіреттілікті жетілдіруде қазіргі заман талабына сай педагог қауымының өзін–өзі өзгертуге қабілетті болуы, жас ұрпаққа тек білім беріп қана қоймай, өмірлік дағды қалыптастыра алуы, ақпараттық қоғамнан қалыспай жедел ойлап, шешім қабылдай алатын, ерекше ұйымдастырушылық қабілеті басым, нақты бағыт– бағдар беруші болып шығуы–заман талабы. Осы талаптар деңгейінен көрінген педагог қана шәкірт оқытуда, тәрбиелеуде белгілі бір құзіреттіліктерді бойына сіңірген жеке тұлғаны қалыптастыруға қабілетті болады.

БІЛІМ БЕРУ ҮДЕРІСІНДЕ ТАЛАНТТЫ ЖӘНЕ ДАРЫНДЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ МҮМКІНДІКТЕРІН КЕҢЕЙТУ Тәжіғалиева А.С. «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты, Деңгейлік бағдарламалар орталығының тренері филология ғылымының кандидаты, академиялық профессор

Педагог қызметкерлердің біліктілігін арттыруға бағытталған Үшінші (базалық) деңгейлік оқу бағдарламасының мазмұнында айқындалғандай: «Қазақстанның көркеюі үшін оқушылардың таланты мен қабілетін ашып, оларды оқыту барысында дамыту өте маңызды»[1,13]. Жүйелі құрылымдалған бұл бағдарлама «оқытуға ықпал ететін оқу бағдарламаларын кеңейтуге және барлық оқушылардың осындай қажеттіліктерін қанағаттандыратын оқыту мен оқудың сараланған стратегияларын таңдау жөніндегі идеяларын қамту»[1,13]- басты назарда ұсталмақ. Сол себепті тыңдаушылардың оқуын және өз бетімен білім алуын қолдауда түрлі қосымша ресурстарды пайдалануды көзделгенімен маңыздырақ. Маслоудың қажеттіліктер иерархиясының 5деңгейіндегі өзін-өзі таныта білуіндегі тұлғалық өсуін, өзін-өзі іске асыруын дәлелдеу мақсатында қабілет-қарымын, шамасын көру үшін және оны басқалармен бөлісуі – мұғалімдермен коммуникативті орта құрудың мақсаты болатын. Олар өз оқу ортасында өздерін қаншалықты жайлы, қолайлы сезінетіндерін ұғынып, «Жеке дағдыларды өзіндік бағалау» ресурсында бір-бірін түзетті, жетілдірді, ынтымақтастықтары нығайды, Дегенменде әлі де мұғалімдерде өзінің жеке дағдыларына аналитикалық талдаулары жетіспей жататыны шындық. Алайда, мұғалімдер күнделікті сабақ беру үдерісінде талантты, дарынды оқушылармен кездесіп жүр. Әйгілі зерттеуші Л.С.Выготскийдің «Дәстүрлі оқыту–бала дамуына тек қондырғы болып, дамуға стихиялы әсер етсе, яғни, «дамудың соңында жүрсе», жаңаша оқыту –«дамытуды өзімен бірге ала жүреді» деген болатын. Сондықтан тек дәстүрлі оқытумен шектеліп қалмай, мұғалім әрқашан ізденісте болып, өзіне және шәкірттеріне тиімді жақтарын қарастырып отыруы тиіс. Баланың дарындылығын бағалағанда қателесу ықтималдылығын барынша төмендету қажет, өйткені ғалымдардың өзі дарындылық атты таңқаларлық құбылысқа тән белгілер күрделі, сан қырлы және көп деңгейлі болғандықтан нақты анықтама бере алмай отыр. Балалар бойындағы дарындылықты анықтау– ұлттық маңызды мүдделердің бірі. Дәл қазіргі уақытта баланы дарынды және дарыны жоқ бала деп бөле отырып, біз баланың келешек өміріне жасанды түрде қол сұғып отырмыз. Өйткені, баланың бойындағы қайталанбас ерекшелігі өсе келе баланың шын мәнінде талантты болатынына кепілдік бола алмайды.

Дарынды балаларды анықтау–арнайы бағдарлама мен білікті мамандардың қатысуын қажет ететін өте күрделі мәселе және дарынды балалармен жұмыс істеудегі қажетті кезең болып табылады. Жасырын дарыны бар балалар өз қабілеттерін ашық көрсете алмайды (түрлі психологиялық кедергілерге байланысты). Бірақ сәйкес ынталандыру шараларынан кейін (ойындар, байқаулар, жетістікке жететініне сендіру және т.б.) мұндай балалар өз қабілеттерін көрсете бастайды (белгілі бір оқу пәні, тәжірибе жұмыстарында, спорт және т.б.). Көп жағдайда (психофизиологиялық, арнайы сипаттағы себептерге байланысты) дарындылық кеш байқалуы мүмкін. Демек, орта деңгейлі дарынды оқушылар түрлі сипатта болады, бұл балаларда жасырын мүмкіндіктер көп болады. «Дарындылық–бұл адамның басқа адамдарға қарағанда бір немесе бірнеше қызметтегі жоғары нәтиже мүмкіндіктерімен анықталатын психикалық сапа, біріккен қабілеттіліктің көрсеткіші»[2]. Дарындылықтың 100-ге жуық анықтамасы бар. Көп жағдайда ол баланың ертерек даму кезеңінде байқалып, оның пәндер бойынша үлгерімі мен ой өрісінің дамығандығымен, яғни парасаттылығымен көрініп жатады. Дарын–туа біткен қасиет, зерек, тұқымқуалушылық, ерекше қабілетті, ортаның әсерінсіз қасиеті танылады, мінез-құлықтары өзгеше, қасиеті ерте жастан танылады. Дарындылық–адамның белгілі бір іске деген айрықша қабілеті, өмірдің қандай да бір саласында өзін ерекше қырыннан көрсету. Ақыл-ойы ерте кезден дамыған, өзіндік позициясы бар. Талант – жүре бара пайда болатын қабілет, сыртқы ортаның факторына байланысты қабілеті дамиды, шығармашылықпен жұмыс жасауға қабілетті. Талант –қандай да бір іс-әрекеттің, әсіресе табысты, дербес түрде шешілуіне жағдай жасайтын аса үздік қабілет. Екеуіне ортақ қасиеттер: зерек, есте сақтау қабілеті жоғары, танымдық қабілеті ұшталған, білімді, ізденгіш, икемді. Әйтседе, нақты, шүбә келтірмейтін немесе көпшілік мойындаған дарындылық туралы тұжырымдама болған емес. Бұл бағыттағы жақсы жетістіктерге қарамастан, оны жоқ деуге болады. Әйтсе де бұл жағдай дарындылықты ғылыми тұрғыдан зерттеушілерді көп қиналта қоймайды. Тіпті кейбіреулері мұны дұрыс заңды нәрсе ретінде қабылдау керектігін алға тартады. Белгілі ағылшын психологі Г.Айзенк осы мәселе

жайындағы көзқарасын былай түйіндейді: «Термометрді алғаш ойлап тапқанда, ғылымда жылу құбылысы, оның өлшем бірліктері туралы мәлімет өте мардымсыз болды-түбінде жылулық теориясы термометр және басқа да құралдармен өлшеулер жүргізу арқылы дамыды емес пе?»[3]. Сөйтіп Г.Айзенк дарындылық туралы түбегейлі, тұрақты қорытынды шығаруға асықпаған жөн деп, тұжырымдайды. Дарындылық деңгейі, сапасы, даму сипаты бұл табиғи дарын белгілері мен әлеуметтік ортада әрекет етуі (ойын, оқу, еңбек) кезінде қалыптасатындығын қазіргі психологтар мойындап отыр. Н.Ожеговтың сөздігінде дарындылық “табиғатпен берілетін ерекше қабілет” деп түсіндіріледі. Адами ойлау, ізденімпаздық – табиғаттың адамзатқа берген тамаша сыйы. Бұл қабілет барлық адам бойынан табылары да сөзсіз. Дегенмен, табиғат оны бәріне бірдей етіп бөлмей, біреуге аздау, ал үшіншілеріне мүлдем жарытпай тарататыны да анық. Біз дарынды деп белгілі бір қабілеті көпшіліктің орташа қабілетінен ерекшеленетіндерді айтып жүрміз. Өмір сүретін орта, берілетін тәрбие осы ерекшеліктің одан әрі дамуына көмектеседі немесе оны мүлдем жоқ қылады. Мәселен, саусағынан бал тамған кәсіби зергердің табиғи алмазды бриллантқа айналдырғаны сияқты, қолайлы ахуал, тамаша кәсіби ұстаздық кез келген ерекше қабілетті оқушыны дарынға айналдыра алады. Міне, осы бір айдай анық мәселе педагогика мен психологияда көптеген “тар жол, тайғақ кешулерден” өтіп, өз жолын енді тауып келеді. Дарынды балаларды оқыту мен тәрбиелеуді ұйымдастырудағы басты міндет–балалардың қабілеттері мен таланттарын жан-жақты аша түсу үшін дарындылықтың ерекшеліктерін (түрі, деңгейі және т.б.) анықтау мен айқындау болып табылады. Дарынды балаларды анықтау–баланың дамуын талдаумен байланысты ұзақ үдеріс. Дарындылықты қандай да бір әдіспен анықтау мүмкін емес (мысалы, сынақтан өткізу). Дарынды баланы тәрбие беру мен оқыту барысында біртіндеп, сатылап анықтау қажет. Мұғалімдер біліктілік арттырудағы деңгейлік курс барысында барлық оқушылардың даму қажеттіліктері, қабілеттері бірдей емес екенін еркін айтты.Менің байқағаным: талантты, дарынды

оқушылармен жұмыс жасаудың тәсілдері, оларға берілетін тапсырмалардың түрлері қандай болатындығын білу оларды қызықтыратыны аңғарылды. Айталық, ТДО жөніндегі 1-талқылау парағын әр мұғалімге жеке толтыру ұсынылғанда «келісемін», «келіспеймін» деп белгіледі. ТДО-мен жұмысты ұйымдастырудың жаңаша әдістерін қарастыруға, логикалық қорытынды жасауға бағыт берілгенде тыңдаушылардың 23-і «толық келісемін» десе, 2-і «келісемін» деп жауап берген. Ал, «Олар ілгері кеткен пәндер үшін көп уақытын және қалған пәндер бойынша аз уақытын жұмсау үшін оқушыларға арналған арнайы кесте ұйымдастырылуы қажет» деген тұжырымға тыңдаушылардың 20-ы «толық келісемін» десе, 5-і «келісемін» деп жауап берген. Бұдан аңғарғанымыз: ТДО-ды анықтау бір реттік сынақпен анықтай салудың мүмкін еместігі анықталды. Баланың дарындылығын бағалағанда қателесу ықтималдылығын барынша төмендету қажет, өйткені ғалымдардың өзі дарындылық атты таңқаларлық құбылысқа тән белгілер күрделі, сан қырлы және көп деңгейлі болғандықтан нақты анықтама бере алмай отыр. Балалар бойындағы дарындылықты анықтау – ұлттық маңызды мүдделердің бірі. Дәл қазіргі уақытта баланы дарынды және дарыны жоқ бала деп бөле отырып, біз баланың келешек өміріне жасанды түрде қол сұғып отырмыз. Өйткені, баланың бойындағы қайталанбас ерекшелігі өсе келе баланың шын мәнінде талантты болатынына кепілдік бола алмайды. Дарынды балаларды анықтау–арнайы бағдарлама мен білікті мамандардың қатысуын қажет ететін өте күрделі мәселе және дарынды балалармен жұмыс істеудегі қажетті кезең болып табылады. Кеңейтілген тапсырмалар. Факт, суреттермен жұмыс.Мұғалімдер алған білімдеріне сүйене отырып, ойды жинақтау, дәстүрлі қабылдауға үйренген мұғалімдердің ұғымында түбегейлі өзгерістердің болуына ықпал ету үшін Талантты және дарынды оқушылармен жұмыстың әдістемесі, талантты және дарынды оқушылар үшін тиісті зияткерлік тапсырмалардың орындалуын әдістемелік нұсқаулық тіліне көшіре білу маңызды.

Ойталқы. Фильмдегі кейіпкерлер туралы ой түрткі сұрақтар қою арқылы пікірталас жасау ойларын шыңдады. Шолпан: «Звездочки на земле» фильмінен алынған бейнематериалдар арқылы инклюзивті ортада баланың қабілетін қалай көре білеміз десек... Ишан сияқты жасырын дарыны бар балалар өз қабілеттерін көрсете алмайды, психологиялық кедергілерге тап келіп отырады. Бірақ оны түсінетін орта, талантты ұстаздардың әрекеттері арқылы жетістікке жететініне сендіруге болады. Мұндай балалар өз қабілеттерін белгілі бір оқу пәнінде, тәжірибе жұмыстарында көрсете бастайтынын дәлелдеген фильм екен»-деп пікірін білдірді.А.Самал: «Avgust Rash»фильміндегі дарынды музыкант баланың музыканы түсіне білудегі (әр үн, сыбдырдан музыка үндестіре алудағы) ерекше қабілеттілік танылады. Ата-анасының қанымен берілген табиғи болмыс музыканың құдіреті оған әкешешесін тауып беруге ықпал етті. Августтің бойында Фриманның сенімді 8 өлшеміндегі икемділік қасиет басым тұрды. Осы қасиет оның тағдырын өзгертті деуге болады»-деп өз тұжырымын жасады. Жансая: Біздің қазақтың суретшісі Ә. Қастеев «сурет салуды, ешкінің мүйізінен, әжемнің киізінен үйрендім»деуінде ол өзінің танымдық қабілетінің жақсы дамығанынан хабар беріп тұр. Сол секілді

дарындылыққа өзінің адами қасиетімен қатар ортаның өзара әрекеттестігі де бар екенін дәлелдейді»-деді. Ойды талқылауда мұғалімдер белсенділік көрсетті. Дарынды баланың күнделікті өмірінде болып жатқан түрлі іс-әрекеттің ерекшелігін педагогикалық бақылау әдісін қолдану арқылы анықталады. Демек, «Бізге туғаннан берілген дарын өңделмеген алмазға ұқсайды. “Сібір кенінен” алынған мөлдір, қатты тас тәріздес». Дарынды оқушымен жұмыс жүргізгенде төмендегі қиындықтармен кездеседі: Көптеген жағдайда ұстаздар дарынды оқушыға немқұрайды қарайды және олардың ішкі жан дүниесіне үңіле алмайды; Диагностикалық әдістерді білмегендіктен, дарынды оқушыны анықтауда төмен нәтижелер көрсетеді; Дарынды оқушымен жекелей, арнайы жұмыс жүргізілмейді; Дарынды оқушыларға тапсырма дайындағанда, олардың қиындығына, сапасына емес, көптігіне көңіл бөлінеді; Дарынды оқушы оқу жағынан емес, тәрбие жағынан да мұғалімге қиындық туғызады; Дарынды оқушымен жұмыс жүргізуде ғылымизерттеу жұмыстарының қажеттілік деңгейі.

Зерттеуі жоғары деңгейлі, қабілеттері бар оқушыларды табуға арналған бес өлшемдерді анықтау және кеңейтілген тапсырмалармен таныстыру.

Талантты оқушылардың ерекшелігіне арналған постерлер Пайдаланылған әдебиеттер: 1.ҚР жалпы бiлiм беретiн мектептерi педагогтерiнiң бiлiктiлiгiн арттырy кyрсының бағдарламасы бойынша тренерлерге арналған нұсқаyлық үшiншi (негiзгi) деңгей. Үшінші басылым. «НЗМ» ДББҰ, 2012ж. 2.М.Гершон Оқыту үшін бағалау құралдары. mikegershon@hotmal.com.

3.Айзенк Г. Дж. Узнай свой собственный ІQ. – Москва, 1996. С. 35-47. 4.Оценивание учебных достижений учащихся. Методическое руководство. Кыргизская академия образования–USAID.Сост.Р.Х.Шакиров., А.А.Буркитова.,О.И.Дудкина.–Бишкек: Билим.2012. – 80 С. 5.Бернс Р. Развитие Я-концепции и воспитание.М., 1986

ҚАЗІРГІ КЕЗЕҢДЕГІ МЕКТЕПТІҢ БІЛІМ БЕРУ МАЗМҰНЫ Торебекова Э.А.

«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институттың «Инновациялық дамуды әдістемелік қамтамасыз ету» бөлімінің басшысы

Қазіргі білім беру жүйесінің мақсатыбәсекеге қабілетті маман дайындау. Мектеп–үйрететін орта, оның жүрегі-мұғалім. Ізденімпаз мұғалімнің шығармашылығындағы ерекше тұс-оның сабақты түрлендіріп, тұлғаның жүрегіне жол таба білуі. Ұстаз атана білу, оны қадір тұту, қастерлеу, арындай таза ұстау- әр мұғалімнің борышы. Ол өз кәсібін, өз пәнін, барлық шәкіртін, мектебін шексіз сүйетін адам. Өзгермелі қоғамдағы жаңа формация мұғалімі– педагогикалық құралдардың барлығын меңгерген, тұрақты өзін-өзі жетілдіруге талпынған, рухани дамыған, толысқан шығармашыл тұлға құзыреті. Жаңа формация мұғалімнің шығармашылық табысы меңгерген біліктері арқылы қалыптасады, дамиды. Нарық жағдайындағы мұғалімге қойылатын талаптар: бәсекеге қабілеттілігі, білім беру сапасының жоғары болуы, кәсіби шеберлігі, әдістемелік жұмыстағы шеберлігі. Осы айтылғандарды жинақтай келіп, жаңа формация мұғалімі-рефлекцияға қабілетті, өзін-өзі жүзеге асыруға талпынған әдіснамалық, зерттеушілік, дидактикалық-әдістемелік, әлеуметтік тұлғалы, коммуникативтілік, ақпараттық және тағы басқа құдыреттіліктердің жоғары деңгейімен сипатталатын рухани-адамгершілікті, азаматтық жауапты, белсенді, сауатты, шығармашыл тұлға. Нәтижеге бағытталған білім моделі мен басқарудың жаңа парадигмасы аясында жекелеген ұғымдар мен нормаларды және тиімді педагогикалық технологияларды меңгеру үшін педагогтардың кәсіби мәдениетін дамытуға бағытталған оқу қажеттіліктері туындылап отыр. Біліктілік арттыру жүйесінде педагогтардың оқу қажеттіліктері нақты білімнің мәнін түсінуге, соның нәтижесінде өзіндік іс-әрекетке енуге және жеке өміріндегі тәжірибені жетілдіру мақсаттарына байланысты қалыптасады. Осы заманғы мұғалім оқуға үлкен потенциалдық мүмкіндіктермен келеді. Сондықтан олардың функционалдық сауаттылықтарын кәсіби шеберлікпен ұштастыру үшін нәтижеге бағытталған білім беру үлгісінде мақсатты түрде білім беретін, қалыптастыратын, дамытатын андрогогикалық процесс қажет. Басқаша айтқанда ересектерге арналған, жалпы және кәсіби білімнің қажеттілігін дамыту, ғылым, білім мен мәдениет жетістіктері арқылы адамдардың жалпы мәдениеті мен әлеуметтік белсенділікті дамытуға бағытталған танымдық іс-әрекетке ынталандыру үшін білім беру. Қазіргі білім беру парадигмасы «білікті адамға» бағытталған білімнен «мәдениет адамына»

бағытталған білімге көшуді көздейді. Бұл білім беру жаңаша ұйымдастыру-оның философиялық, психологиялық, педагогикалық негіздерін, теориясы мен тәжірибесін тереңірек қайта қарауды қажет етеді. Сондықтан бүгінгі күні еліміздің білім жүйесінде оқыту үдерісін тың идеяларға негізделген жаңа мазмұнын қамтамасыз ету міндеті тұр. Француз қайраткері «Адамға оқып– үйрену өмірде болу, өмір сүру үшін қажет» дегендей оқыту процесін технологияландыру, осыған сәйкес оқу бағдармаларын жасау, ғалымдар мен жаңашыл педагогтардың еңбектерімен танысу жұмыстары мұғалімдердің үздіксіз ізденісін айқындайды. Жаңа педагогикалық технологиялардың негізгі мәні пассивті оқыту түрінен активті оқытуға көшу оқу танымын ұйымдастырудағы бастамашылдығына жағдай туғызу, субьективтік позицияны қалыптастыру. Білім сапасын арттыру және нәтижеге бағытталған үлгіге беталуы барысында мұғалімдер мемлекеттік стандарт берілген нәтижелерге жетуде кәсіби шеберлікпен меңгерген зерттеу біліктері мен дағдылары нәтижесінде проблеманың шешімін таба алатын, ақпараттық–коммуникативті мәдениеті жоғары тұлғалық-дамытушылық функцияны атқарады. Қазіргі заман адамның осы құзыреттілікті меңгере отырып тек « Кәсіби икемділігін оңтайландыруды қамтамасыз ету ғана емес, іске асырылу мүмкіндігін, үнемі оқып–үйрену және өзінөзі жасау талабын» қалыптастыра алады. Қазақстандағы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы жобасында Қазақстанда оқитындарды сапалы біліммен қамтамасыз етіп, халықаралық рейтингілердегі білім көрсеткішінің жақсаруы мен қазақстандық білім беру жүйесінің тартымдылығын арттыру үшін, ең алдымен, педагог кадрлардың мәртебесін арттыру, олардың бүкіл қызметі бойына мансаптық өсуі, оқытылуы және кәсіби біліктілігін дамытуды қамтамасыз ету, сондай-ақ педагогтердің еңбегін мемлекеттік қолдау мен ынталандыруды арттыру мәселелеріне үлкен мән берілген [1]. Осыған байланысты қазіргі таңда еліміздің білім беру жүйесіндегі реформалар мен сыңдарлы саясаттар, өзгерістер мен жаңалықтар әрбір педагог қауымының ойлауына, өткені мен бүгіні, келешегі мен болашағы жайлы толғануына, жаңа идеялармен жаңа жүйелермен жұмыс жасауына негіз болары анық. Олай болса, білімнің сапалы да саналы түрде берілуі білім беру жүйесіндегі педагогтердің, зиялылар қауымының деңгейіне байланысты. Дәстүрлі білім беру жүйесінде білікті мамандар даярлаушы кәсіби білім беретін оқу орындарының басты мақсаты–

мамандықтарды игерту ғана болса, ал қазір әлемдік білім кеңестігіне ене отырып, басекеге қабілетті тұлға дайындау үшін адамның құзырлылық қабілетіне сүйену арқылы нәтижеге бағдарланған білім беру жүйесін ұсыну–қазіргі таңда негізгі өзекті мәселелердің бірі. Бiлiм беру жүйесi қоғамның әлеуметтiк– экономикалық дамуында жетекшi роль атқарады. Ал бiлiмнiң қалыптасып, дамуының жалпы шарттары философияның негiзгi мәселесi–рухтың материяға, сананың болмысқа қатынасы тұрғысынан зерттелетiн iлiм таным теориясы деп аталады.Таным теориясының басқа ғылыми теориялардан түбiрлi айырмашылығы–ол бiлiмнiң қалыптасуы мен негiзделуiнiң жалпы ұстанымдарын, объективтiк қатынастарды қалыптастырады. РЕЗЮМЕ В данной статье рассматриваются общие положения инновационной методы обучения в современном мире.

Пайдаланған әдебиеттер: 1.ҚР «Білім туралы» Заңы // Алматы 2010.6-б 2.ҚР 2015жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы//Астана. 2004. 3-4б. 3.Краткий словарь иностранных слов // под.ред. О.П.Марасанова. М., 1993.318б 4.ҚР білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы // Астана.2004. 28-б 5.С.Е.Шишов. Понятие компетенции в контексте проблемы качества образования // «Государство и образование», 2002. 88-б 6.Б.А.Тұрғынбаева. Мұғалімнің шығармашылық әлеуметін біліктілікті арттыру жағдайында дамыту.: теория және тәжірибе // Aлматы. 2005, 174-бет 7.К.Құдайбергенова. Құзырлылық–тұлға дамуының сапалық критерий // «білім сапасын бағалаудың мәселелері: әдіснамалық негізі және практикалық нәтижесі » атты халықаралық ғылыми – практикалық конференцияның материалдары. 2008. 30- 32-б

БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУДА МЕКТЕПІШІЛІК БАҚЫЛАУДЫҢ САПАСЫ МЕН МАҢЫЗЫ Базарбаева Г.С.

Атырау қаласындағы Ю.А.Гагарин атындағы № 4 орта мектебінің оқу ісінің меңгерушісі, жоғары санатты тарих пәні мұғалімі

«Біз өзіміздің болашағымызды, жеке балаларымыздың болашағын қандай күйде көргіміз келеді осыны айқындап алатын уақыт жетті» Н.Ә.Назарбаев Қазіргі білім беру жүйесінің мақсаты-бәсекеге қабілетті маман дайындау. Мектеп–үйрететін орта, оның жүрегі-мұғалім. Ізденімпаз мұғалімнің шығармашылығындағы ерекше тұс оның сабақты түрлендіріп, оқушының жүрегінен жол таба білуі. Ұстаз атана білу, оны қадір тұту, қастерлеу, арындай таза ұстау-әр мұғалімнің борышы. Ол өз кәсібін, өз пәнін, барлық шәкіртін, мектебін шексіз сүйетін адам. А.Байтұрсынов өзінің «Мектеп керектері» деген еңбегінде былай деп жазған: «...мұғалім қандай болса, мектеп һәм сондай болмақшы. Яғни, мұғалім білімді болса, білген білімін басқаға үйрете білетін болса, ол мектептен балалар көбірек білім біліп шығады. Солай болған соң, ең әуелі, мектепке керегі-білімді педагог, методикадан хабардар, оқыта білетін мұғалім». Демек, бүгінгі мектептің мақсат-міндеті әр оқушының жеке тұлғалық қадамына жол ашу болып отыр. Мұндағы бар салмақ мектеп айнасы болып есептелетін мұғалім иығына түспек. Мектеп, білім беру саласындағы мақсат, міндеттер мұғалім санасынан, мұғалім жүрегінен шықпайынша, белгілі бір нәтиже береді деп айту қиын. Баланы дарынды, бойында күш-қуаты жеткілікті екендігіне сендіруұстаз бойындағы құдіретті күш. Өйткені, сенім үлкен жеңіске жетелейді. «Елімізді 2030 жылы барысқа айналдыратын күш– мектеп партасында отырған оқушылар мен 15-20 жас

аралығындағы жастар»деп Елбасымыз бекер айтқан жоқ. Өйткені, Қазақстанның бүгіні мен ертеңі жас ұрпақтың еншісінде. Ал жас ұрпақты жан-жақты, терең білімді, интеллектуалдық деңгейін жоғары етіп қалыптастырудың бірден бір жолы-оқушыға білімді терең игертудің тиімді әдістәсілдерін іздестіру, шығармашылыққа жетелеу. Бұл ретте мұғалімнің терең біліктілігі қажет. Елбасымыз Қазақстан халқына жолдауында «Бәсекеге қабілетті халық үшін», «бәсекеге қабілетті экономика үшін»-деген жолдауында:«Білім беру реформасы-Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдың бірі»-деген. Елбасының халыққа Жолдауы, қазіргі заман талабына сай, білім беру ісінде де жыл сайын өзгерістер енгізіп отыр. «Жаңа технологиялық құзірет» бағдарлай білу өз бетінше білім беруде стратегиялық міндеттерін табысты шешуге мүмкіндік береді: 1. таңдай білу, 2. өзгерте білу, 3. сақтай білу, 4. жеткізе білу, 5. жүзеге асыра білу»,-деп атап көрсеткен. Осыны жүзеге асыруда жаңа формацияның педагогы қажет. Оқытушылардың жаңа ұрпағы, білім деңгейі жөнінен әлдеқайда жоғары болуы тиіс. Бұл– уақыт талабы. Білім берудегі ескі мазмұнның орнына жаңасы келуде.

Жаңа формация мұғалімі дегеніміз-«руханишығармашылық тұрғыдан дамыған, кәсіптік біліктілігімен, педагогикалық дарындылығымен және жаңалыққа ұмтылысымен танылатын, ұйымдастырушылық қабілеті жоғары тұлға». Жаңа формацияның жаңа педагогын қалыптастыру үшін жаңа кәсіби мазмұн, жаңа кәсіби даярлық технологиясы қажет, әрі даярлық сапасын арттыруға бірден-бір қызмет етуі керек. Атақты педагог-ғалым В.А.Сухомлинский «Мұғалімдік мамандық-бұл адамтану, адамның күрделі және қызықты, шым-шытырығы мол жан дүниесіне үңіле білу. Педагогикалық шеберлік пен педагогикалық өнеге-ол даналықты жүрекпен ұға білу болып табылады»,-деп ұстаздық өнерге ерекше баға берсе, Ы.Алтынсарин «Маған жақсы мұғалім бәрінен қымбат...»-деген. Демек, қазіргі білім беру саласындағы басты міндеттерді шешуде оқытушының кәсіптік білімі, мәдениеті жоғары болуы шарт. Осы орайда,«Сабақ беру–үйреншікті жай шеберлік емес, ол-үнемі жаңадан жаңаны табатын өнер» деген, Жүсіпбек Аймауытовтың сөзін айта кету артық болмас. Ежелгі грек материалисі, философ Демокрит айтқандай, «Еңбек үздіксіз үйренгендіктің арқасында жеңілдей түседі». Олай болса, жас ұрпаққа үйретері мол ұстаздар қауымы бүгінгі күннің негізгі мамандары болуы қажет. Қазіргі мұғалім: 1.Педагогикалық үрдісте жүйелі жұмыс жүргізе алатын; 2.Педагогикалық өзгерістерге тез төселетін; 3.Жаңаша ойлау жүйесін меңгере алатын; 4.Оқушылармен ортақ тіл табыса алатын; 5.Білімді, іскер, шебер болуы керек; Жаңа педагогикалық технологияның ерекшеліктері-өсіп келе жатқан жеке тұлғаны жанжақты дамыту. Инновациялық білімді дамыту, өзгеріс енгізу, жаңа педагогикалық идеялармен жаңалықтарды өмірге әкелу. Бұрынғы оқушы тек тыңдаушы болса, ал қазіргі оқушы-өздігінен білім іздейтін жеке тұлға екендігіне ерекше мән беруіміз керек. Қазіргі оқушы: 1.Дүниетаным қабілеті жоғары; 2.Дарынды, өнерпаз; 3.Ізденімпаз, талапты; 4.Өз алдына мақсат қоя білуі керек; Мектеп оқушыларының білім сапасын арттыруда мектепішілік бақылаудың маңызы зор. Мектепішілік бақылаудың мақсаты мен міндеттері: 1.Оқу-тәрбие жұмысын дамытуға қолайлы жағдай туғызу; 2.Бақылау арқылы мұғалімге көмек беру; 3.Мұғалімнің өзін-өзі талдау мен өзін-өзі бақылауы, мектеп әкімшілігі бақылауымен үйлесімділігін қамтамасыз ету; 4.Анықталған кемшіліктерді жоюға талаптандыру және жаңа мүмкіндіктерін пайдалану.

100

5.Мұғалімдердің еңбек нәтижелерін жақсартуға мүмкіндік туғызу; 6.Талдау, диагностикалау; 7.Мұғалімнің талап қоюшылық деңгейін анықтау, оқушының дамуын бағалау критерийлерін білуін қадағалау; 8.Бақылау мұғалімнің шығармашылығын дамытуға әкелуі тиіс. Қазіргі кезде мектепішілік бақылаудың құрылымы, түрлері мен әдістері туралы атақты педегогтеоретиктер:М.Л.Портнов, Н.А.Шубин, Т.И.Шамова өз еңбектерінде егжей тегжейлі көрсеткен. М.Л.Портновтың «Мектеп басқарудың әліппесі» деп аталатын кітабында тексерудің үш түрін бөліп көрсетеді: 1.Алдын-ала, 2.Ағымдағы, 3.Қорытынды Ал Н.А.Шубин «Оқушылардың білім сапасын бақылау» деген еңбегінде түр мен әдісті бірге топтастыра отырып былайша үйлестіреді: 1.Алдын-ала шолу, 2.Дербес, 3.Тақырыптық, 4.Жан-жақты топтық, 5.Жинақтаушылық . Педагог-теоретиктер мен практиктердің арасында Т.И.Шамова «Мектепішілік бақылау» деген еңбегінде мектепішілік бақылаудың құрылымы мен түрлері кең қолдау тапты. Ол жіктеу құрылымдық жағынан тыңғылықты, қисынды, практикалық қолданымға қолайлы және ең бастысы бақылаудың құрылымы мен түрлері тұтас педагогикалық процесстің табиғатына толық жауап бере алады. Ол: 1.Тақырыптық; 2. Жан-жақты. Тақырыптық тексеру– педагогикалық ұжымның мұғалімдер тобының немесе жекелеген мұғалімнің қызмет жүйесіндегі белгілі бір нақты мәселені тереңдей зерттеуге бағытталады. Жан–жақты тексеру-педагогикалық ұжымның, әдістемелік бірлестіктің немесе жекелеген мұғалімнің қызметін жан-жақты тексеруге бағытталған. Мектепішілік бақылау–басшылық жұмыстарын жандандыру, себебі бұл оқушының білім сапасының деңгейін анықтап, ұстаздың жеке жауапкершілігін көтереді. Оқушылардың білім сапасын бақылаужалпы мектепте оқу үрдісінің ішкі механизімі болып табылады. Мектепішілік бақылаудың негізгі бағыттарын дұрыс анықтау мүмкіндігі оқушы білімінің деңгейін нақтылауда, тәрбие деңгейі, баланың жалпы дамуына, оқыту сапасының нақты бағалануында, мұғалімнің оқу үрдісін ұйымдастыруында болады. Мектепішілік бақылау мектепте жоспар бойынша жүйелі түрде жүргізілуі қажет. Мектепішілік бақылау кезінде жинақталған нақты материалдар педагогикалық «талдауға» негіз болады, сондықтан мектепішілік бақылау мен педагогикалық талдау мектеп қызметінің негізгі бір

бағыты болуы шарт. Бақылаудың нәтижесі талдаусыз жүзеге асырылмайды, мектепішілік бақылаудың мақсаты дұрыс қойылуы қажет, мақсат болмаған жағдайда бақылаудың қажеті жоқ деп ойлаймын. Қазіргіміз бен өткеніміздің және болашағымыздың арасындағы байланысқа үнемі талдау жасап отырмасақ, онда біз жұмыс істей алмаймыз-мектептегі педагогтық басшылық жасаудың логикасы осында жатыр. Көре білу ол біріншіден, өткен жолыңа көз жіберу, талдау жасау, содан бүгінгі күннің жетістіктері мен кемшіліктерінің қайнар көзін табу болып табылады. Сауатты, терең жасалған педагогикалық талдау әр мұғалімнің өз сабағының сапасы мен және оқушыларының білім сапасы арасындағы байланысты көруге және өз еңбегіне сырт көзбен баға беруге мүмкіндік береді, мұғалімнің жіберген қателіктерін қайталамау жолдарын көрсетеді. Мұндай сауатты, терең талдау болмаса, мектеп басшылары да, педагогикалық ұжым және жеке мұғалім де ненің дұрыс, ненің бұрыс екенін, кемшіліктердің себептерін, ұжымның жеке, жалпы істерінің нәтижелерін және келешекте кеткен кемшіліктерді болдырмау жолдарын білмейді. Бұл ұжымды ең қатерлі жағдай–«жайбарақаттылыққа» әкеліп соғады. Оқу жылына қорытынды жасаудың жинақталған, жүйеге келтірілген, классификацияланған мәлімет базасынсыз іске асыру мүмкін емес. Бұл мәліметтер блок бойынша педагогикалық мониторинг көмегімен оқу жылы бойында жинақталады. Мониторинг–түсінігі педагогикаға экология және социология ғылымынан келді. Экологиядағы мониторинг-қоршаған ортаны төтенше ауытқушылықтан сақтауды үздіксіз қадағалау болып табылады. Ал педагогикалық мониторинг–педагогикалық жүйедегі мәлімет ақпараттарды жинақтау, сақтау, жүйелеу және таратудың түрі. Мектепішілік бақылаудың оны бағалау қызметімен тікелей байланысты. Ол бағалау мұғалім тұлғасының ерекшелігін ескеруге бағытталады. Мектепте мұғалім сабағына қатысып, талдап, бағалайтын мектеп директоры мен оқу ісінің меңгерушілері жас болса, бағалау оның кәсіпқойлық шеберлігіне байланысты болмақ, ал еңбек өтілі мол болса оның кәсіпқойлық позициясының жоғарлылығына немесе мектептегі беделіне байланысты болмақ. Сондықтан мектеп әкімшілігінің кәсіпқойлылығы мен білімділігі және өз ісін жете білуінің және де кісілік келбеті мығым тұлға болуы қажет. Мұғалім сабағына қатысу және талдау жасау, бағыт-бағдар беру мектеп басшылары қызметінің негізгі және маңызды кезеңі болуы тиіс. Ол үшін бұл жұмысқа уақытты аямау керек, өйткені сол арқылы мұғалім еңбегінің сапасы және нәтижесі анықталады. В.А.Сухомлинский «Жас мектеп басшыларымен әңгіме» атты еңбегінде «Сабаққа жиі қатысып, талдау жасайтын мектеп әкімшілігі мектепте не болып жатқанынан хабардар болады, ал жиналыстар өткізіп, басқа ұйымдастыру жұмыстарымен жүріп, оқушының, мұғалімнің еңбегімен тікелей таныспаған әкімшілік қызметінің мәні болмайды »-деген.

Оқыту сапасының негізгі критерийлері оқыту үрдісінің нәтижесі мен оқушылардың білім, білік дағдысының сапасы болып табылады. Ал, бұның барлығы мұғалім кәсіптілігіне тікелей байланысты екендігін шексіз қайталап айта беруге болады. Мектепішілік бақылаудың мақсаты мұғалімдерді қорқытып, үркіту емес, қайта істің жағдайына әділ баға беріп, педагогикалық қызметті ынталандырып, қолдап, әдістемелік көмек көрсету болуы тиіс. Мектепiшiлiк бақылау дегенiмiздiң-өзi кiшiгiрiм мемлекеттiк бақылау iспеттi. Мәселен, тарих пәнінің оқытылуын, оқушылардың білім деңгейін, мұғалімнің шеберлігін, жаңашылдығын, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын бақылау мақсатында оқу iсiнiң меңгерушiсi мұғалiмнiң сабағына қатысады. Үй жұмысы қанша мөлшерде берiледi. Талапқа сай ма? Нелiктен оқушы үштiк баға алды? Неге бестiк аз деген сияқты. Екi айдан соң қайта тексерiледi.т.с.с Мұғалiмнiң өз бiлiмiн көтеру деген осы жерден шығады. Мұғалiм әрбiр сабағына дайындықпен келедi. Бiлiмiн көтередi. Бұл, әрине, курстан бөлек. Әрбiр мектепте мектепiшiлiк бақылау жүйелi жүргiзiлсе, оның жоспары сауатты жасалса, оған мектептiң талабы дұрыс қойылатын болса, бұл мұғалiмнiң де, оқушының да бiлiмiн көтеруге зор септiгiн тигiзері сөзсіз. Осы тұрғыдан алып қарағанда мектепішілік бақылауды ұйымдастыруда төмендегі мәселелерге көңіл бөлінуі қажет деп ойлаймын: Біріншіден, мектеп директоры мен оқу ісінің меңгерушілері арасында білім сапасын бақылау үшін пәндердің өз мамандықтарына қарай дұрыс бөлінуі. Екіншіден,бақылаудың жүйелілігіне, әділділігіне, ықпалдылығына көңіл бөлу. Үшіншіден, бақылау есеп үшін немесе өзара сабаққа қатысудың санын анықтау мақсатында ұйымдастырылуына жол бермеу. Төртіншіден,бақылау мақсатының анық қойылуы, бағалаудың әділ критерийлерінің-болуы. Бесіншіден, бақылаудың педагогикалық процесстің бір ғана бағытын, бір ғана қырын қамтудан көрінетін мектепішілік бақылаудың біржақтылығына, мысалы, тек оқу процесі немесе тек негізгі пәндерге көңіл бөлмей, барлық пәндердіңқамтылуы. Алтыншыдан, бақылауға тек мектеп әкімшілігінен басқа мектептегі тәжірибесі мол, үйретері көп беделді мұғалімдерді және жас та болса теориялық білімі терең жаңашыл мұғалімдерді қатыстыру. Жетіншіден,оқушылардың білім сапасын анықтау мақсатында пән мұғалімінің сабағын дұрыс талдау, ұсыныс беру және сол ұсыныстан нәтиже шығару. Сапалы білім беру үшін жаңа үлгіде жасақталған кабинеттер кажет және мектептің материалдықтехникалық базасының дұрыс жабдықталуы да үлкен әсер етеді. Осы мақсатта мектепте бірнеше пән кабинеттері мен 3 компьютер кабинеті интерактивті тақтамен жабдықталды. Сабақ кабинеттік жүйемен оқытылады.

101

Бiлiм саласының басты көрсеткiшi–шәкiрт. Бiлiм саласына бүгінгі күні мемлекетіміз қатты назар аударуда, мектептер электрондық оқыту жүйесіне қосылуда, бұл мұғалім мен оқушы үшін өте тиімді. Біздің мектебіміз 2012-2013 оқу жылынан бастап электронды оқыту жүйесіне енгізіліп, жұмыс жасап келеміз, алғашқы кезде мұғалімдер қауымына қиынға соққаны белгілі, бір жылдың ішінде мұғалімдеріміз бұл жүйені тез меңгеріп кетті, сабаққа үнемі электронды оқулықтар пайдалануда, оқушыларды электронды журналмен бағалауда және ата-аналар балаларының бағаларын электронды жүйе арқылы мектепке келмей-ақ үйден қадағалап отыруға мүмкіндік алды. Соңғы кезде мектепiшiлiк бақылау жайында көп айтылуда. Мемлекет тарапынан осыншама жағдай жасалып жатқанда бiздiң де басты мiндетiмiз – оқушылардың бiлiм сапасын арттыру. Пайдаланылған әдебиеттер: 1.ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Әлеуметтікэкономикалық жаңғырту Қазақстан дамуының басты бағыты» халыққа жолдауы // Астана-17.01.2012 ж.

102

2.А.Байтұрсынов. Қазақ газеті-1914 ж, 62 санындағы «Мектеп керектері» мақаласы. 3.ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан-2030» стратегиялық бағдарламасы халыққа жолдауы 1997 4.Назарбаев Н.Ә. Білім мен ғылым- даму тетігі / Елбасынынң ҚР Білім және ғылым қызметкерлерінің III съезінде сөйлеген cөзi // Егемен Қазақстан, 13 қазан, 2004 ж. 5.ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 ел қатарына кіру стратегиясы» халыққа жолдауы // Егеменді Қазақстан – 2006 ж. 2.03. № 52. 6.В.А.Сухомилинский «Балаға жүрек жылуы» // Киев1973 ж,113 бет. 7. ҚР «Білім туралы» Заңы // Алматы-2010 ж, 6-бет. 8. М.Л.Портнов «Мектеп басқарудың әліппес» // М1991 ж, 114-б. 9.Н.А.Шубин «Оқушылардың білім сапасын бақылау» // М-1977 ж, 91-б. 10. Т.И.Шамова «Мектепішілік бақылау» // М-1991 ж, 100-1002-б. 11. В.А.Сухомилинский «Жас мектеп басшыларымен әңгіме» М-1973 ж. 208 бет.