Balans magazine 1 2014

nr

27e jaargang

1

dec 2013/jan 2014

Uitgave van Ouder vereniging Balans

m a g a z i n e

Echt waar: ook ADHD pubers kunnen plannen!

tip

Rust-uit-weekend voor het hele gezin Dyslexie, uitbehandeld, en dan‌?

Omgaan met pesten

Executieve functies

Enig idee wat ze doen? tijdschr if t over ontwikkelingsstoornissen bij leren en/of gedrag

Uitgeverij Pica Uitgeverij Pica Uitgeverij Uitgeverij Pica Pica

Nu leverbaar!

Nu leverbaar!

Nu leverbaar!

Nu Nu leverbaar! leverbaar!

Nieuw!

Junior Coachkaarten Nieuw!

Junior Coachkaarten Op een positieve manier aandacht geven Nieuw!

Junior Coachkaarten en luisteren naar een kind is belangrijk Nieuw!

Op een positieve manier aandacht geven Junior Coachkaarten en met een vrolijke setNieuw! kaarten vol Junior Coachkaarten

365 nieuwe regels verzameld door Inge 365 nieuwe regels Verstraete! verzameld Inge 365 nieuwedoor regels Verstraete!

365 nieuwe regels Wees er opdoor tijd bij verzameld Inge 365 nieuwe regels verzameld want op = door op! Inge Verstraete! verzameld door Inge Wees er op tijd bij Verstraete!

Verstraete! wantleuk op =voor op!

Ook Laat n Wees er op tijdSint bij of n prate Wees er op tijd bij indere talent kerst! k want op =voor op! n t u a h Weesleuk er op tijdSint bij of a Ook en L keletenn! want op = op! twnikpra onre wantleuk op =voor op! Sint of kerst! kinde aattalent Ook Lun n en h eleten! aiktpkra an Ook leuk voor Sint of L e re Gratis vanafkinod35 euro! ntw t kerst!leukverzending nn atptara lete an Ook voor Sint of Lre u e h d te e n t! kerst! ralennn kin ren pta ehtw dn unikkele t in kerst! k n n o e le n ta (Alleen binnen Nederland) un kele !

Uitgeverij Pica

372 pagina’s | A6-formaat | ₏ 15,95 372 pagina’s | A6-formaat | ₏ 15,95 372 pagina’s | A6-formaat | ₏ 15,95 372 pagina’s | A6-formaat | ₏ 15,95

Teken je gesprek over faalangst Teken je gesprekTeken over faalangst je gesprek is een interactieve, visuNu leverbaar!

Teken je gesprek over faalangst eleover gespreksmethode voor begeleiders van Teken je gesprek faalangst Teken je gesprek is een interactieve, visuTeken je gesprek over faalangst kinderen en jongeren. kracht van de 365De nieuwe regels PieP zoekt zichzelf 4%+%. *% '%302%+ ele gespreksmethode voor begeleiders van $GLQGD GH 9UHHGH

RYHU IDDODQJVW 4%+%. *% '%302%+ RYHU IDDODQJVW 4%+%. *% '%302%+ 4%+%. *% '%302%+ 4%+%. *% '%302%+ RYHU IDDODQJVW RYHU IDDODQJVW RYHU IDDODQJVW $GLQGD GH 9UHHGH

/& !.$%2% $).'%. 7!!2 *% /6%2 0)%+%24

24

e geuitdaeem, faaloplos-

PieP is een bijzonder kuiken dat de wijde wereld in gaat. Hij wil onderzoeken hoe het toch komt dat hij zich altijd maar anders voelt dan iedereen die hij kent. Zijn vriendinnetje Pien spoort hem aan:

PieP moet op zoek naar zichzelf.

PieP is is een een bijzonder bijzonder kuiken kuiken dat dat de de wijde wijde wereld wereld in in gaat. gaat. Hij Hij wil wil ononPieP

derzoeken derzoeken hoe hoe het het toch toch komt komt dat dat hij hij zich zich altijd altijd maar maar anders anders voelt voelt dan iedereen iedereen die hij hij kuiken kent. Zijn Zijn vriendinnetje Pieninspoort spoort hem aan: dan die kent.

Pien hem PieP is een bijzonder dat vriendinnetje de wijde wereld gaat. Hij wilaan: onPieP moet moet op op zoek naar zichzelf.

PieP derzoeken hoezoek hetnaar tochzichzelf. komt

dat hij zich altijd maar anders voelt PieP iedereen is een bijzonder dat vriendinnetje de wijde wereld gaat. Hij wilaan: ondan die hij kuiken kent. Zijn Pieninspoort hem

derzoeken hoe het toch komt dat hij zich altijd maar anders voelt PieP moet op zoek naar zichzelf. dan iedereen die hij kent. Zijn vriendinnetje Pien spoort hem aan:

PieP moet op zoek naar zichzelf.

/& !.$%2% $).'%. 7!!2 *% /6%2 0)%+%24 /& !.$%2% $).'%. 7!!2 *% /6%2 0)%+%24 /& !.$%2% $).'%. 7!!2 /& !.$%2% $).'%. 7!!2 *% /6%2 0)%+%24 *% /6%2 0)%+%24

24 24

Foto: Geek Foto:Zwetsloot Geek Foto: Foto: Zwetsloot Geek GeekZwetsloot Zwetsloot Foto: Geek Zwetsloot Foto: Geek Zwetsloot

24

Eva Louise Teken jeBakkergesprek een interactieve, visumethode is dat deis tekening die je samen verzameld door Inge kinderen en jongeren.

De kracht vanvisude Teken jeeen gesprek is een interactieve, PieP zichzelf ele gespreksmethode voor begeleiders van maakt kernachtig, logisch en visueel Teken jezoekt gesprek is Verstraete! een interactieve, visuEva Louise Bakker methode is dat de tekening die je samen ele gespreksmethode voor begeleiders van Eva Louise Bakkeren jongeren. De kracht van de kinderen overzicht biedt aan devoor probleemdrager. zoekt zichzelf ele PieP gespreksmethode begeleiders van Eva Louise Bakker maakt eenen logisch en visueel kinderen jongeren.

De Wees erkracht tijd bij de PieP zichzelf methode is kernachtig, dat tekening die je van samen De kernzoekt van hetdeprobleem isop hierdoor in kinderen en jongeren.

De kracht van de PieP zoekt zichzelf overzicht biedt aan de probleemdrager. methode is dat de tekening die je samen want op = op! maakt een kernachtig, logisch en visueel ĂŠĂŠn oogopslag en geeft duidelijkmethode is dat te dezien tekening die je samen De kerneen van het probleem is hierdoor in maakt kernachtig, logisch en visueel overzicht biedt aan probleemdrager. heid, het de kind zelf tot inzichten maaktwaardoor een kernachtig, logisch en visueel Ook leuk voor Sint of ĂŠĂŠn oogopslag te probleem zien en geeft duidelijkoverzicht biedt aan de probleemdrager.

De kern van het is hierdoor en passende oplossingen kan komen.

In dit overzicht biedt aan de probleemdrager. in kerst! heid, waardoor kindenzelf inzichten De kern van speciďŹ ek hethet probleem istot hierdoor in ĂŠĂŠn oogopslag zien geeft duidelijkboek komen faalangst, angst en De kern van hette probleem is hierdoor in en passende oplossingen kan komen.

In dit ĂŠĂŠn oogopslag zien geeft heid, waardoor het kinden tot duidelijkinzichten piekeren aan dete orde. ĂŠĂŠn oogopslag te zien enzelf geeft duidelijkboek komen speciďŹ ek faalangst, angst en heid, waardoor het kind zelf tot inzichten en passende oplossingen In dit heid, waardoor het kind kan zelf komen. tot inzichten piekeren aanoplossingen de orde. faalangst, en passende kan komen.

In dit boek komen speciďŹ ek angst en en passende oplossingen kan komen.

In dit boek komen speciďŹ ek faalangst, angst en piekeren aan de orde.

64 pagina’s | A4-formaat | paperback boek komen speciďŹ ek faalangst, angst en piekeren aan de orde. piekeren de9789077671863 orde. full colour aan | ISBN | â‚Ź 19,95 64 pagina’s | A4-formaat | paperback PieP is een bijzonder kuiken dat de wijde wereld in gaat. Hij wil onderzoeken hoe het toch komt dat hij zich altijd maar anders voelt dan iedereen die hij kent. Zijn vriendinnetje Pien spoort hem aan: PieP moet op zoek naar zichzelf.

$GLQGD GH 9UHHGH $GLQGD GH 9UHHGH

eem, oplos-

omslag Piep.indd 1

NUR

770

NUR

770

ng tot

bben

medial eltheeltheen gewaarin

omslag Piep.indd 1

0)#!

RNWREHU RNWREHU

NUR NUR

770 770

NUR

770

NUR

770

372 pagina’s | A6-formaat | ₏0)#!

15,95 RNWREHU RNWREHU

0)#!

0)#!

0)#!

RNWREHU RNWREHU RNWREHU RNWREHU

Zou het niet mooi zijn als er zou zijn, speeen held kinderen met ciaal voo r aut isme?

DeZou werhet eld van nietPieP mooi is zijn als geber oren!

Ze geeft hem een briefje met zou zijn, speeen held aanwijzingen mee waarop staat: kinderen met ciaal voo r aut isme?

Zou het het niet niet moo Stap 1: Volg ‘De Lange Weg’.

DeziZou mooii wer eldervan PieP als zijjnn als Stap 2: Laat je leiden door wat er op je pad komt. een held er een held is zouZou geb zou zi oreciaa n, n! l zijjn, spe Ze geeft hemjeeen briefje met Stap 3: Volg gevoel. het spe niet ciaa vooi rr kindziere moo l voo kind ere jn nn met aanwijzingen mee waarop staat: met aut ism er een ism aut Zouals e? held e? nietdie zijn,het Het dappere kuiken komt onderweg mensenzou en dieren tegen hem moo De spe wer De i veel ciaa eldervan jwer nleeft. l voo van als eld kindzihij r PieP Stap 1:over Volgzichzelf ‘De Lange Weg’. een leren en over de wereld waarin Zou PieP zichzelf PieP ngeb held met is zouere aut is zi ism ore geb j n, spe e? n! l voo oreciaa Ze geeft geeft hemjeeen een briefje met Stap 2: Laat leiden door wat er je pad komt. hebben gevonden of is demet hele reisopvoor niets n!

Ze hem briefje kind Degeweest? r werneld ere met aanwijzingen mee waarop staat: Stap 3: Volg je gevoel. van autPieP aanwijzingen mee waarop staat: isme? is is het ore Dit is geen boek allesmet uitlegt over autisme. verhaal van ĂŠĂŠn DeHet n! wergeb Ze geeft hem eendat briefje eld van PieP Stap 1: Volg Volg ‘De Lange Weg’.

Het dappere kuiken komt onderweg mensen enen dieren tegen hem veel kuiken, dat op zijn manier zijn autisme beleeft leertdie omgaan.

Stap 1: ‘De Lange Weg’. aanwijzingen mee waarop staat: isermee geb ore Ze geeft hem briefje met Stap 2:over Laat jeeen leiden door wat er op op je je waarin pad komt. komt. leren zichzelf endoor over de wereld hij leeft. Zoun!PieP zichzelf Stap 2: Laat je leiden wat er pad aanwijzingen mee waarop staat: Stap je gevoel. hebben gevonden ofook is Weg’. de reis voor niets geweest?

Stap 3: 3: Volg je gevoel.

1: Volg ‘De Lange Volg PieP ophele facebook: www.facebook.com/dewereldvanpiep Stap 2: Laat je leiden door wat er op je pad komt.

Stapisdappere 1: Volgboek ‘Degevoel.

Lange Weg’.

Het dappere kuiken komt onderweg mensen enHet dieren tegen die hem hem veel Dit geen datkomt alles uitlegt overmensen autisme. is het verhaal van veel ĂŠĂŠn Het kuiken onderweg en dieren tegen die Stap 3: Volg je Stap 2:over Laat je leiden wat er op je waarin pad komt. leren over zichzelf endoor overzijn de autisme wereld waarin hij ermee leeft. Zou Zou PieP zichzelf kuiken, datzichzelf op zijn manier beleeft en leertPieP omgaan. leren en over de wereld hij leeft. zichzelf Stap 3: Volg je gevoel. hebben gevonden of is de hele niets hebben gevonden is deonderweg hele reis reis voor voor nietsengeweest? geweest?

Het dappere kuikenofkomt mensen dieren tegen die hem veel

NUR 770 Eva Louise Bakker schildert, maakt cartoons en schrijft. Sinds 2008 weet zijPieP dat en Volg ookover op facebook: leren over zichzelf de wereld waarin hij leeft. Zou PieP zichzelf

Hetis kuiken mensen dieren tegen die hem Dit isdappere geen boek dat alles uitlegt over autisme.

Het is het het verhaal van veel ĂŠĂŠn ze het syndroom van Asperger heeft. Als haar zoon de diagnose klassiek autiswww.facebook.com/dewereldvanpiep Dit geen boek dat alles uitlegt over autisme.

Het is verhaal van ĂŠĂŠn hebben gevonden ofkomt is deonderweg hele reis voor nietsengeweest? leren over en overzijn de autisme wereld waarin hij ermee leeft. Zou zichzelf me krijgt, blijkt dit voor Eva Louise een grote inspiratiebron te zijn, ĂŠnzichzelf ontstaat kuiken, dat op zijn manier manier zijn autisme beleeft en en ermee leertPieP omgaan. kuiken, dat op zijn beleeft leert omgaan. een behoefte om te delen. Niet de theorie, maar hoe het voelt.

Luchtig met eenof is de hele reis voor niets geweest? hebben gevonden Dit is geen boek dat alles uitlegt over autisme. Het is het verhaal van ĂŠĂŠn vleugje humor, zo ziet zij het het liefst.

PieP ook op facebook: kuiken, datVolg op zijn manier zijn autisme beleeft en ermee leert omgaan.

Volg PieP ook op facebook: NUR ĂŠĂŠn 770 Dit 2008 is geen boek dat alles uitlegt over autisme. Het is het verhaal van Eva Louise Bakker schildert, maakt cartoons en schrijft. Sinds weet zij dat www.facebook.com/dewereldvanpiep www.facebook.com/dewereldvanpiep kuiken,klassiek dat opautiszijn manier zijn autisme beleeft en ermee leert omgaan. ze het syndroom van Asperger heeft. Als haar zoon de diagnose Volg PieP ook op facebook: me krijgt, blijkt dit voor Eva Louise een grote inspiratiebron te zijn, ĂŠn ontstaat www.facebook.com/dewereldvanpiep een behoefte om te delen. Niet de theorie, maar hoe het voelt. Luchtig met een Volg PieP ook op facebook: vleugje humor, zo ziet zij hetmaakt het liefst.

NUR 770 770 NUR Eva Louise Louise Bakker schildert, cartoons en en schrijft. schrijft. Sinds Sinds 2008 2008 weet weet zij dat dat www.facebook.com/dewereldvanpiep Eva Bakker schildert, maakt cartoons zij ze het het syndroom syndroom van van Asperger Asperger heeft. heeft. Als Als haar haar zoon zoon de de diagnose diagnose klassiek klassiek autisautisze me blijkt dit voor Louise een te zijn, ĂŠn me krijgt, krijgt, dit schildert, voor Eva Eva maakt Louise cartoons een grote groteeninspiratiebron inspiratiebron zijn, weet ĂŠn ontstaat ontstaat NUR 770 Eva Louiseblijkt Bakker schrijft. Sindste2008 zij dat een behoefte behoefte om om te te delen. Niet Niet de de theorie, theorie, maar maar hoe hoe het het voelt. voelt. Luchtig Luchtig met met een een een ze het syndroom vandelen.

Asperger heeft.

Als haar zoon de diagnose klassiek autisvleugje humor, zo ziet ziet zij zij het hetmaakt het liefst. liefst.

NUR 770 vleugje humor, zo het Eva krijgt, Louise Bakker cartoons schrijft. Sindste2008 zij dat me blijkt dit schildert, voor Eva Louise een groteeninspiratiebron zijn, weet ĂŠn ontstaat ze het syndroom Asperger Als haar zoon klassiek een behoefte om van te delen.

Niet heeft. de theorie, maar hoede hetdiagnose voelt. Luchtig metautiseen me krijgt, blijkt zo ditziet voor een grote inspiratiebron te zijn, ĂŠn ontstaat vleugje humor, zij Eva het Louise het liefst. een behoefte om te delen. Niet de theorie, maar hoe het voelt. Luchtig met een vleugje humor, zo ziet zij het het liefst.

Eva Louise Bakker Eva LouiseEva Eva Bakker Louise Louise Eva Eva Louise Bakker Bakker Louise Bakker Bakker PieP zoekt PieP zichzelf zoekt PieP PiePPieP zoekt zoekt zichzelf PieP zoekt zoekt zichzelf zichzelf zichzelf zichzelf

Eva Louise Bakker

$GLQGD GH 9UHHGH

24

omslag Piep.indd 1

full pagina’s colour | ISBN 9789077671863 | ₏ 19,95 64 | A4-formaat | paperback 64 pagina’s | A4-formaat | paperback full pagina’s colour | ISBN 9789077671863 | ₏ 19,95 64 | A4-formaat | paperback full colour | ISBN 9789077671863 | ₏ 19,95 full colour | ISBN 9789077671863 | ₏ 19,95

omslag Piep.indd 1

Hallo!

Hallo!

Teken je gesprekIk over faalangst ben een gewone leerling met Hallo!

Hallo!

AD(H)D Ik benjeeen gewone metvisuHallo!

Teken gesprek is een leerling interactieve, RNWREHU RNWREHU

RNWREHU RNWREHU

Belinda van Steijn

VW

24

eem, oplos-

PieP is een bijzonder kuiken dat de wijde wereld in gaat. Hij wil onderzoeken hoe het toch komt dat hij zich altijd maar anders voelt dan iedereen die hij kent. Zijn vriendinnetje Pien spoort hem aan: PieP moet op zoek naar zichzelf.

/& !.$%2% $).'%. 7!!2 *% /6%2 0)%+%24

n een

e geuitdafaalt niet

fectie mands eigen

vidukt bij ongebben

elthe-

ociaalng tot medial en gewaarin

NUR

770

pi pi

ca

I k be ne gneeweno I k be erelninnge leeewo I k beegn neeereeln nDge(H)D b I kk belgnm eeewt noiAn ngee )D I o ew nDg (H rtloiAn eeeew lggm n i l r leeeerlinDg (H)D l et A (H)D m t AD(H)D meet AD m

ca

Hallo!

Belinda van Steijn

Stap 1: Volg ‘De Lange Weg’.

Stap 2: Laat je leiden door wat er op je pad komt.

Stap 3: Volg je gevoel.

Het dappere kuiken komt onderweg mensen en dieren tegen die hem veel leren over zichzelf en over de wereld waarin hij leeft. Zou PieP zichzelf hebben gevonden of is de hele reis voor niets geweest?

Dit is geen boek dat alles uitlegt over autisme. Het is het verhaal van ĂŠĂŠn kuiken, dat op zijn manier zijn autisme beleeft en ermee leert omgaan.

Volg PieP ook op facebook: www.facebook.com/dewereldvanpiep

Eva Louise Bakker schildert, maakt cartoons en schrijft. Sinds 2008 weet zij dat ze het syndroom van Asperger heeft. Als haar zoon de diagnose klassiek autisme krijgt, blijkt dit voor Eva Louise een grote inspiratiebron te zijn, ĂŠn ontstaat een behoefte om te delen. Niet de theorie, maar hoe het voelt. Luchtig met een vleugje humor, zo ziet zij het het liefst.

Eva Louise Bakker Eva Louise Bakker Eva Louise Bakker Eva Louise Bakker

Laat ten ren pra t kinde n n tale u h n e kelen! ontwik

0)#!

Geïllustreerd | 32 9789077671863 pagina’s | ₏ 9,95 | ₏ 19,95 full colour | ISBN Geïllustreerd | 32 pagina’s | ₏ 9,95 Geïllustreerd | 32 pagina’s | ₏ 9,95

Voor meer info of bestellen: www.uitgeverijpica.nl Voor meer info of bestellen: Ik ben een gewone leerling met Voor meer info of bestellen: www.uitgeverijpica.nl Voor meer info of bestellen: AD(H)D Voor meer info of bestellen: www.uitgeverijpica.nl

pica pica pica pica

05-08-13 16:09

05-08-13 16:09

05-08-13 16:09 16:09 05-08-13

verhaal vanis ĂŠĂŠn kuiken leert tisme.omgaan.

Dit slechts het autisme en kuiken ermee verhaal van ĂŠĂŠn dat op beleeft zijn manier zijn verhaal van ĂŠĂŠn kuiken leert omgaan. dat op zijn manier zijn autisme en ermee dat op beleeft zijn manier zijn autisme beleeft en ermee leert omgaan. autisme beleeft en ermee leert omgaan. leert omgaan.

44 kaarten | in kleur | stevig doosje 9789491806216 | â‚Ź 14,95 05-08-13 16:09 05-08-13 16:09

Spanningontspan kanPieP in banen wordenhoe Friemel, en onderzoeken focus!! wil Friemel, ontspan en van dedoor Tangle. het toch komt dat hij zich geleid het houden Friemel, ontspan en focus!! focus!!

Spanning kan indraaiende banen worden Spanning kan in banen worden altijd maar anders voelt van dedoor Tangle.

Spanning kan indraaiende banen worden geleid het houden dandraaiende iedereen houden om zich geleid door het geleid het draaiende houden van dedoor Tangle. heen.

Dit is geen boek van van de de Tangle.

Tangle.dat alles uitlegt over au-

Eva Louise Bakker

PieP zoekt zichzelf

tisme. Dit is slechts het verhaal van ĂŠĂŠn kuiken dat op zijn manier zijn autisme beleeft en ermee leert omgaan.

pica

NUR 770

Verschillende modellen | Vanaf â‚Ź 3,25

omslag Piep.indd 1

RNWREHU RNWREHU

pi pica pica ca

Ze geeft hem een briefje met aanwijzingen mee waarop staat:

Zou het niet mooi zijn als er zou zijn, speeen held kinderen met ciaal voo r aut isme?

De wereld van is gebore PieP n!

PieP zoekt zichzelf

HALLO! RYHU IDDODQJVW HALLO! HALLO! HALLO! HALLO! Belinda van Steijn 4%+%. *% '%302%+ Belinda van Steijn

Eva Louise Bakker

AD(H)D Ik een gewone leerling met ele gespreksmethode voor begeleiders van Bij ben de overgang naar een nieuwe klas met Eva Louise Bakker Ik ben een gewone leerling met kinderen enleerkracht jongeren. kracht vanmet de eenben nieuwe je als leerling Ik een gewone leerling met PieP zoekt zichzelf zulDe AD(H)D Bij de overgang naartekening een nieuwe met AD(H)D methode is dat de die jeklas samen telkens je verhaal moeten doen.

AD(H)D AD(H)D eende nieuwe leerkracht zullogisch jenieuwe als leerling met Bij overgang naar Hallo! een met maakt een kernachtig, enklas visueel Met het werkboekje wordt dit veel telkens je verhaal moeten AD(H)D Bij de overgang naar klasdoen. met een nieuwe leerkracht zul jenieuwe als leerling overzicht biedt deeen probleemdrager. makkelijker en aan overzichtelijker; kinderen Bij de overgang naar een nieuwe klas met met Metkern het telkens werkboekje Hallo! wordt ditdoen. veel een nieuwe leerkracht zul je aangeven als leerling met je verhaal moeten AD(H)D De van het probleem is hierdoor in met AD(H)D kunnen o.a. wat een nieuwe leerkracht zul je als leerling met makkelijker en te overzichtelijker; kinderen je verhaal moeten doen.

AD(H)D Met het telkens werkboekje Hallo! wordt dit veel ĂŠĂŠn oogopslag en geeft duidelijkhun sterke en minder sterke punten zijn en telkens je zien verhaal moeten doen.

AD(H)D met AD(H)D kunnen o.a.zelfaangeven wat Met het werkboekje Hallo! wordt dit veel makkelijker en overzichtelijker; kinderen heid, waardoor het kind tot inzichten welke bijzonderheden er zijn.

Met het werkboekje Hallo! wordt dit veel hun sterke enoplossingen minder sterke punten zijn en makkelijker en overzichtelijker; kinderen met AD(H)D kunnen o.a. aangeven wat en passende kan komen.

In dit makkelijker en overzichtelijker; kinderen welke bijzonderheden er zijn. met AD(H)D kunnen o.a. aangeven wat hun sterke en minder sterke punten zijn en boek komen speciďŹ ek faalangst, angstwat Ook met een roze omslag! met verkrijgbaar AD(H)D kunnen o.a. aangeven hun sterke ende minder zijn en welke bijzonderheden er zijn.punten piekeren aan orde.sterke hun sterke en minder sterke punten zijn en Ook met een roze omslag! welkeverkrijgbaar bijzonderheden er zijn.

Geïllustreerd | 32 pagina’ser| zijn. ₏ 9,95 welke bijzonderheden Ook verkrijgbaar met een roze omslag!

Geïllustreerd 32 pagina’s ₏roze 9,95omslag!

Ook verkrijgbaar met een 64 pagina’s | |A4-formaat | |paperback Ook verkrijgbaar met een roze omslag!

Belinda van Steijn

+

Eva Louise Bakker

Tangles Tangles PieP zoekt zichzelf Friemel, ontspan en focus!!

Tangles Spanning kan in banen worden Tangles Friemel, ontspan focus!!

Tangles Het en bijzondere kuikentje geleid door het draaiende houden

Belinda van Steijn

$GLQGD GH 9UHHGH

PieP zoekt zichzelf PieP zoekt zichzelf Nieuw!

Het bijzondere kuikentje Juniorzoekt Coachkaarten PieP zichzelf PieP wil onderzoeken hoe PieP zoekt zichzelf Het bijzondere kuikentje PieP zoekt zichzelf hetmanier toch komt dat hij zich Op een positieve aandacht geven PieP wil onderzoeken hoe Heteen bijzondere kuikentje altijd maar anders voelt en luisteren naar kind belangrijk het toch komtisdat hij zich Het bijzondere kuikentje PieP wil onderzoeken hoe dan iedereen om zich bijzondere kuikentje en met een Het vrolijke set anders kaarten vol PieP zoekt altijd maar voelt PieP wil onderzoeken hoe het toch komt dat hijboek zich heen.

Dit is geen PieP wil onderzoeken hoe prikkelende vragen ook ontzettend leuk. dan iedereen om het toch komt dat hij zich PieP zoekt zichzelf altijd maar anders voelt dat alles uitlegt over auhet toch komt dat hijmooi zich De Junior Coachkaarten een heen.

Dit zijn isanders geen boek altijd maar voelt dan iedereen om zich Dit ismet slechts het PieP zoekt altijd maar anders voelt en gemakkelijktisme. middel om kinderen zichzelf dat alles uitlegt overboek audan iedereen om zich PieP heen.

Ditvan isteĂŠĂŠn geen verhaal danopiedereen omkuiken zich een goed gesprek gang brengen.

PieP zoekt zoekt tisme.

Dituitlegt slechts het heen.

Dit is manier geen zichzelf alles overboek audat op zijn zijn heen.

Dit is geen boek zichzelf pica verhaal van kuiken dat alles uitlegt over auzichzelf tisme.

Dit is ÊÊn slechts het autisme beleeft en ermee dat alles uitlegt over audat opDit zijnis manier tisme. slechts zijn het Gebonden | 32 pagina’s ISBN 9789491806100 | ₏ 9,95 Gebonden | 32 pagina’s ISBN 9789491806100 Gebonden | 32 pagina’s| ₏ 9,95 Gebonden | 32 pagina’s ISBN 9789491806100 Gebonden | 32 pagina’s| ₏ 9,95 ISBN 9789491806100 | ₏ 9,95 ISBN 9789491806100 | ₏ 9,95

omslag Piep.indd Piep.indd 1 1 omslag

Foto: Geek Zwetsloot

en gewaarin

44 kaarten | in kleur | stevig doosje 9789491806216 | â‚Ź 14,95 44 kaarten | in kleur | stevig doosje 9789491806216 | â‚Ź |14,95 44 kaarten | in kleur stevig doosje 44 kaarten | in kleur | stevig doosje 9789491806216 | â‚Ź |14,95 44 kaarten | in kleur stevig doosje 9789491806216 | â‚Ź 14,95 9789491806216 | â‚Ź 14,95

372 pagina’s | A6-formaat | ₏ 15,95

VW+ VW++ VWVW+ VW

ociaalociaaleltheng tot tot ng medial medial eltheen ociaalen gegewaarin ng tot waarin medial ociaalen ng getot waarin medial

en naarmanier een kind is belangrijk Op luisteren een positieve aandacht geven prikkelende vragen ook ontzettend leuk. en metpositieve eennaar vrolijke set kaarten vol Op een manier aandacht geven en luisteren een kind belangrijk De Junior Coachkaarten zijnis een mooi Op een positieve manier aandacht geven prikkelende ookkind ontzettend leuk. en luisteren naar een is belangrijk met eenvragen vrolijke set kaarten vol en gemakkelijk middel om met kinderen luisteren naar een kind is belangrijk De Junior Coachkaarten zijnkaarten een mooi en met een vrolijke set vol prikkelende vragen ook ontzettend leuk. een goed een gesprek op gang tekaarten brengen. en met vrolijke set vol en gemakkelijk middel meteen kinderen prikkelende vragen ookom ontzettend leuk.

De Junior Coachkaarten zijn mooi prikkelende vragen ook ontzettend leuk.

De Junior Coachkaarten zijn een mooi een goed gesprek op gang te brengen. en middel omzijn meteen kinderen De gemakkelijk Junior Coachkaarten mooi en gemakkelijk middel om met kinderen een goed gesprek op gang te brengen. en gemakkelijk middel om met kinderen een goed gesprek op gang te brengen. een goed gesprek op gang te brengen.

h en ontwik kelen! ontwik

+

t niet fectie mands eeem, geeem, eigen uitdaoplosoplosfaaleem, t niet oplosvidufectie geeeeem, gekt bij mands uitdaoplosuitdaongeeigen faalfaalebben geniet tt niet uitdafectie efectie gefaalvidumands uitdamands t niet ktfaalbij eigen eigen fectie onget niet mands elthebben fectie eigen vidumands viduociaalkt bij bij eigen kt ng tot ongeongemedial vidubben en gebben kt bij elthewaarin viduongekt bij bben ociaalonge-

Gratis verzending 35 euro!

(Alleen binnen vanaf Nederland) Gratis verzending vanaf 35 Gratis verzending 35 euro! euro!

(Alleen binnen vanaf Nederland) (Alleen (Alleen binnen binnen Nederland) Nederland)

advertentie

05-08-13 16:09

Gebonden | 32 pagina’s ISBN 9789491806100 | ₏ 9,95

Verschillende modellen | Vanaf â‚Ź 3,25 Verschillende modellen | Vanaf â‚Ź 3,25 Verschillende modellen | Vanaf â‚Ź 3,25 Verschillende modellen | Vanaf â‚Ź 3,25

Volg ons nu ook op Twitter en Facebook!

Tangles @Uitgeverij_Pica Volg ons nu ook op Twitter en Facebook!

Friemel, ontspan en focus!!

Volg ons nu ook op Twitter en Facebook! @Uitgeverij_Pica Volg ons nu ook op Twitter en Facebook!

Spanning kan in banen worden Volg ons nu ook op Twitter en Facebook! @Uitgeverij_Pica

advertentie

3URJUDPPD 9DNDQWLHRSYDQJ %H$FWLYH

7LMGHQV GH NHUVW HQ GH YRRUMDDUVYDNDQWLH RUJDQLVHHUW %H$FWLYH YDNDQWLHRSYDQJ RS PHHUGHUH SOHNNHQ (HQ XLWGDJHQG SURJUDPPD YRRU GH NLQGHUHQ ZDDUDDQ GRHOHQ JHNRSSHOG ]LMQ DOV ZHUNHQ DDQ ]HOIUHG]DDPKHLG KHW NULMJHQ YDQ HHQ SRVLWLHYHU ]HOIEHHOG HQ KHW RHIHQHQ LQ VRFLDOH YDDUGLJKHGHQ 2RN ZRUGW RS GH]H PDQLHU GH WKXLVVLWXDWLH RQWODVW

3URJUDPPD &HQWHU 3DUFV ³'H (HPKRI´ 'H (HPKRI LV HHQ JHZHOGLJ SDUN RP HHQ JHYDULHHUG SURJUDPPD RS PDDW DDQ WH ELHGHQ *URHSHQ YDQ NLQGHUHQ ZHONH EHJHOHLG ZRUGHQ GRRU HQWKRXVLDVWH HQ SURIHVVLRQHOH EHJHOHLGHUV MDDU LQJHGHHOG RS OHHIWLMG :DQQHHU :HHN YULMGDJ GHFHPEHU PDDQGDJ GHFHPEHU

:HHN PDDQGDJ IHEUXDUL YULMGDJ IHEUXDUL

:HHN PDDQGDJ IHEUXDUL YULMGDJ IHEUXDUL

:HHN PDDQGDJ PDDUW YULMGDJ PDDUW

6QHHXZZHHN 'XLWVODQG ,Q KHW 'XLWVH )HOGEHUJ NXQQHQ NLQGHUHQ NLH]HQ RP WH VNLsQ RI WH VQRZERDUGHQ +HW JHELHG LQ KHW =ZDUWH :RXG LV HHQ JRHG HQ RYHU]LFKWHOLMN JHELHG GDW ]RZHO YRRU GH EHJLQQHQGH DOV YRRU GH JHYRUGHUGH ZLQWHUVSRUWHU ]HHU JHVFKLNW LV :H SUREHUHQ GRRU PLGGHO YDQ GH]H DFWLYLWHLW NLQGHUHQ KXQ HLJHQ JUHQ]HQ WH ODWHQ YHUOHJJHQ :DQQHHU :HHN GRQGHUGDJ GHFHPEHU PDDQGDJ GHFHPEHU

:HHN PDDQGDJ IHEUXDUL YULMGDJ IHEUXDUL

:HHN PDDQGDJ IHEUXDUL YULMGDJ IHEUXDUL

:HHN PDDQGDJ PDDUW YULMGDJ PDDUW

2SVWDSSXQWHQ =ZROOH $OPHUH 'H %LOW HQ (LQGKRYHQ MDDU LQJHGHHOG RS OHHIWLMG

Kijk voor het volledige programma en beschikbaarheid op onze internetsite: www.123beactive.nl

0HHU LQIRUPDWLH: %H$FWLYH % 9 5DQGVWDG QU %+ $OPHUH

LQIR# EHDFWLYH QO

9UDDJ RQ]H EURFKXUH DDQ iten voor

Activite

kinderen

en

oblem ragspr

ed

D.H.D /g

en/of A.

S.

met A.S.

2I VXUI QDDU ZZZ EHDFWLYH QO

5

20101001 ADV. VOORJAARSVAKANTIE 2.indd 1

08-10-2010 10:12:43

Ik gun alle kinderen en hun gezinnen de zorg die precies bij hen past, komend jaar, en alle jaren die volgen! Daar maken wij ons hard voor.

Ik wens voor 2014 dat alle ouders

Kris Vermeij, beleidsmedewerker gedragsstoornissen

gaan uitvinden

het begin van Passend Onderwijs en de decentralisatie van de jeugdzorg goed doorstaan zodat niet iedereen daarbij het wiel zelf opnieuw moet

Hidde Teppema, lid Balans-bestuur

Ik wens iedereen die dat nodig heeft een tweede kans – en een derde!

Ik hoop dat alle kinderen – ook die met dyslexie of dyscalculie – in 2014 de kans krijgen hun diploma te halen!’

Miriam de Heer, Steunpunt Forensische Zorg

Marijse Pel, beleidsmedewerker Steunpunt Dyslexie

‘Intuïtie is sterker dan controle.’ Mijn wens is dat onze kinderen zich vanuit deze

Ik wens dat scholen hun zorgplicht

gedachte kunnen en mogen ontwikkelen.

nakomen, zodat Balans-leerlingen

Marieke Holzmüller, vrijwilliger

de kans krijgen succesvol te zijn in het regulier onderwijs. Daarnaast hoop ik dat Balans-kinderen zich

Passend onderwijs en de weg er naar toe.

‘sterk denken’, en leren negatieve

In 2014 nog onduidelijk hoe,

gedachten om te zetten in

Ieder kind heeft recht op een gelijke kans,

positieve helpende gedachten.

Dat is waar wij aan werken bij Balans.

Monique de Mol, freelance-redacteur Liesbeth Singor, medewerker Advies- en Informatielijn

Ik hoop, dat alle ‘Balans-ouders’ de kracht en energie op kunnen blijven brengen, om er voor hun ‘kanjers’ te zijn.

Mirjam Damen, medewerker Advies- en Informatielijn

Ik wens Balans in 2014 veel nieuwe, enthousiaste vrijwilligers toe zodat we samen met onze huidige, keihard werkende vrijwilligers nog meer activiteiten voor ouders in het land kunnen organiseren!

Trudy van Twillert, consulent Afdelingen Balans

2

BALANS 1-2014

Ik wens dat Balans-ouders in het hele land elkaar ook in 2014 weer een hart onder de riem zullen steken en zoveel mogelijk kunnen steunen.

Ik hoop dat ieder kind de juiste zorg en het goede onderwijs krijgt waar het recht op heeft. Zorgen moet je doen, niet maken…

Anja Meijdam, backoffice/Steunpunt Passend Onderwijs

Marjon Labordus, redacteur Balans in ‘t Land

Ik wens dat alle kinderen met (2 x 0) + 1 + 4 = 5. Vijf sterren. Laat 2014 een 5-sterren-jaar worden voor iedereen, maar vooral voor deze groep: Balans-kids die geen vriendjes hebben, en Balans-ouders die er alleen voor staan.

Jurgen Breeman, vormgever

Ik wens dat al onze ouders een stem krijgen bij scholen en gemeenten, zodat kinderen thuis en in het onderwijs de zorg en ondersteuning krijgen die nodig is.

Jorien van Leeuwen, projectleider regionale belangenbehartiging

2014, een nieuw jaar met nieuwe

een onzichtbare stoornis serieus worden genomen!

Maria van Amerongen, redacteur Balans Magazine

Ik wens alle leden van Balans een gelukkig 2014 en hoop dat u balans blijft steunen!

Yvonne Benningen, ledenadministratie/ receptie

Wat zou ik graag willen dat er voor ieder kind een ‘passende’ onderwijsplek komt.

Dat dit voor meer kinderen dan nu het geval mag zijn. Wij blijven ouders ondersteunen met actuele informatie!

Karin Horvat, coördinator Advies- en Informatielijn/Steunpunt Passend Onderwijs

kansen en mogelijkheden. Ik wens iedereen met een Balanshart heel veel geluk, gezondheid en wijsheid

moois van! Keep On Smiling!

Wat er ook speelt in een land, laat het vooral de kinderen zijn.

Margó van den Berg, debiteurenadministratie

Marian Geurtsen, webredacteur

toe. Grijp het nieuwe jaar met beide handen aan en maak er iets

BALANS 1-2014

3

Inhoud december/ januari

40 22

12

30

Executieve functies

Executieve functies Wat zijn het? En wat voor problemen kunnen ze geven? 12

Boek

Verhaaltjes om van te leren Over gebeurtenissen in het leven van een kind 22

AD(H)D

Plannen Kunnen pubers met AD(H)D het leren? 42

Spelletjes Door Balanskinderen getest 40 Pesten

Help de pester Volwassenen moeten veiligheid bieden 18

Logeerweekenden voor het hele gezin 30

ervaring

Behandeling, en toch maar weinig resultaat Wat dan? 36

BALANS 1-2014

Getest

Samen, en toch apart

Reportage

Dyslexie

4

42

Portret van een thuiszitter Er is voor Daphne geen passende school 20

De beste wensen Toen mijn kinderen klein waren, had ik ieder jaar zo van die mijlpalen. Het waren naast 23 maart,

46

de dag ná de verjaardag van mijn oudste zoon (ADHD), vooral de decemberdagen. 6 december (de dag na Sinterklaas, zo stressvol vanwege de anonieme gever die zoonlief zomaar verwende met een heuse geschenkenregen), 27 december (als de drukte van de kerstdiners en familiebijeenkomsten achter de rug was) en 2 januari (hoera, alles weer GEWOON!!!).

December was voor ons gezin met stip de moeilijkste maand van het jaar. Hoezeer de lichtjes ook stralen, hoe gezellig de familie bijeenkomsten ook zijn: ‘Balans-gezinnen’ zijn doorgaans nu eenmaal meer gediend met structuur, rust en regelmaat. En wij waren zo’n gezin.

De kinderen zijn inmiddels groot en de spanning van toen is er niet meer, maar toch… Nog altijd slaak ik op 2 januari een zucht van verlichting.

We hebben het weer overleefd! Bovendien voelt het fris, zo’n heel nieuw jaar. Vol verwachting klopt ons hart.

Dit jaar zal zeker zo zijn. Er staan ons ten slotte ongelooflijk veel nieuwe ontwikkelingen te wachten. U kent ze: Passend Onderwijs en de voorbereiding op de nieuwe Jeugdwet gaan vanaf 2014 vast en zeker veel betekenen in ons aller levens. Maar aangezien ze beide gepaard gaan met fikse bezuinigingen, zal die betekenis

Balans in het land

helaas lang niet altijd positief zijn…

Vereniging Balans 6 Balans in de regio 10 Activiteiten in het land 55

Wat de hervormingen écht gaan inhouden, moeten we met zijn allen nog ondervinden.

Misschien valt het mee. Net als bijvoorbeeld de nieuwe examenregels dit jaar: strenger dan vroeger, en toch schijnen er meer kinderen

Elke maand

geslaagd te zijn… Dus wie weet: pakt de steun

Bij ons thuis 46 Onderwijsjurist Katinka Slump 35 In vertrouwen 50

voor kinderen met leer- en gedragsstoornissen onverwacht ook beter uit. We blijven hopen!

Mocht het toch minder positief zijn, dan staat Balans in elk geval onverminderd klaar voor zijn

Column

leden: ouders en professionals.

Anouk van Westerloo 17 Yolande de Best Hoofdredacteur redactie@balansdigitaal.nl

BALANS 1-2014

5

Vereniging Balans Vragen? Bel ons!

Voor alle vragen over extra ondersteuning binnen het onderwijs Bel (0800) 5010 (Steunpunt Passend Onderwijs) Open: ma-vr 10.00-15.00 uur Kosten: gratis Voor alle overige vragen over ontwikkelingsstoornissen bij leren en/of gedrag Bel (0900)2020065 (Advies- en Informatielijn, AIL) Open: ma-vr 9.30-13.00 uur Kosten: € 0,25 per minuut

Vragen? Mail ons!

U kunt het contactformulier vinden via de button Stel een vraag op al onze Steunpunten (Steunpunt Dyslexie, Steunpunt ADHD, Steunpunt Forensische Zorg en Steunpunt Passend Onderwijs) op www.balansdigitaal.nl

BalansKIDS en Impulsief Leden van Balans kunnen voor €18,per jaar ook het tijdschrift BalansKIDS voor hun kind ontvangen. Ook is er een combinatie-abonnement mogelijk met het blad Impulsief voor volwassenen met ADHD. Aanmelden: www.balansdigitaal.nl > tijdschriften, of stuur een mail naar info@balansdigitaal.nl

Gezocht: kinderen met ADHD De Amsterdamse Vrije Universiteit

worden, wordt bepaald door loting.

zoekt kinderen van 7 tot 13 jaar met

Er wordt gemeten vóór de behande-

ADHD die willen meedoen aan een

ling, na de behandeling en een half

onderzoek waarin medicatie, neuro-

jaar later. Deze metingen duren een

feedback en sport worden vergeleken,

halve dag. U en de behandelaar

wat betreft het verminderen van onder

krijgen een verslag van de resultaten.

meer aandachtsproblemen en hyperwww.hersengymnas-

activiteit. De behandelperiode duurt 10

Meer informatie?

weken, waarbij 3 keer per week wordt

tiek.psy.vu.nl/algemeen/intro

getraind (neurofeedback of sport) of 2

Meedoen?

keer per dag medicatie wordt geno-

nastiek@psy.vu.nl De onderzoekers

men. Welke behandeling gevolgd gaat

nemen vervolgens contact met u op.

Meld u aan bij hersengym-

Cursus Engels voor ouders van leerlingen met dyslexie Balans verzorgt een aantal keer per jaar de eendaagse cursus Dyslexie en de Engelse taal, voor ouders van leerlingen met dyslexie in groep 8 en de brugklas. De cursus is bedoeld om uw kind te helpen bij het leren van de Engelse taal. Leden betalen € 100,per persoon, niet-leden € 175,-. Als u lid wordt (www.balansdigitaal.nl >lidmaatschap) profiteert u direct van

de hoge ledenkorting op de cursusprijs!

Tijdens de eendaagse cursus wordt ingegaan op het hoe en waarom van de problemen die vooral bij de Engelse spelling een rol spelen.

Voor meer informatie, cursusdata en aanmelding zie www.balansdigitaal.nl >producten>cursus Dyslexie&Engels

oproep Druk in de klas? Deelnemers gezocht!

Blogs en boeken Blogs van een ouder, deskundigen en de redactie plus boekrecensies op www.balansdigitaal.nl

6

BALANS 1-2014

Ieder kind is wel eens druk of heeft

aanpak van druk en ongeconcentreerd

moeite met concentreren. Het komt

gedrag in de klas. Met onderzoek

echter voor dat dit gedrag het functio-

willen wij de effectiviteit ervan

neren van een kind belemmert in de

aantonen, met als doel deze methode

klas, en in de thuissituatie. De Vrije

op grote schaal op scholen in Neder-

Universiteit van Amsterdam is bezig

land in te zetten. Het onderzoek wordt

met een project dat inspringt op deze

alleen nog dit schooljaar gehouden.

hulpvraag.

Meer informatie en aanmelding:

Druk in de Klas is een leerkrachtme-

www.balansdigitaal.nl>actueel>

thode van 18 weken, gericht op de

oproepen>oproepen onderzoek.

Korting op lidmaatschap!

Gelinkt

Graag willen wij op portokosten besparen, zodat dat geld ten goede komt aan ‘onze kinderen’. Daarom vragen wij u uw e-mailadres door te sturen via info@balansdigitaal.nl. Dan sturen wij de rekening voor uw lidmaatschap voortaan per mail. Bovendien kunnen wij u dan beter op de hoogte houden van de laatste ontwikkelingen.

Verder kunt u in uw mailtje aangeven of wij deze rekening via automatische incasso mogen afschrijven. U krijgt dan korting op de contributie. Mooi meegenomen toch!

Elke maand de leukste berichtjes op internet!

Hoe viert u de feestdagen?

• Online gepest of lastiggevallen? www.meldknop.nl • Films over autisme, ADHD en dyslexie, te zien op: www.gezond24.nl > medische onderwerpen • Leerzame apps per schoolvak www.jufjannie.nl

Onderstaand gedichtje over hoe moeilijk al die decemberfeesten zijn voor veel Balanskinderen kwamen we tegen op Facebook.

• Zorgzine over patiëntenrechten www. zorgzine.npcf.nl/uw_rechten

Terwijl iedereen feesten leuk vindt, denk ik: was het maar geweest,

• Online trefpunt voor psychisch kwetsbare mensen www.ervaringswijzer.nl

Was het maar vast januari, dan is het voor mij weer feest.

Er is een kindeke geboren op aard, dat vieren we met elkaar, Maar samen doen, dat kan ik niet en daarom vinden ze mij wat raar.

Al die lichtjes doen pijn in mijn ogen, de muziek knalt in mijn kop,

• Online leesgame Yoleo www.yoleo.nl

Alles glittert, glimt en schittert, wanneer houdt dat nu eens op Er is geen enkele dag hetzelfde, mijn structuur is helemaal kwijt, Juf vindt dat ik moet genieten van die rare vreemde tijd.

• Filmpjes over dyslexie www.marant.nl/ dyslexie-in-beeld

Terwijl iedereen feesten leuk vindt denk ik was het maar geweest,

• Website over bijzondere kinderen: www.buitengewoon-bijzonder.nl

Was het maar vast januari, dan is het voor mij weer feest!

Kijk voor tips voor de feestdagen op www.balansdigitaal.nl > zoeken op feestdagen. U heeft vast nog meer praktische tips. Laat het ons weten!

Dan vullen we het lijstje aan: redactie@balansdigitaal.nl

Opvoeden Dat heb ik gedaan, mam.

Waarom ligt er een schaapje op het kampvuur in de stal?

Dan hebben zíj ook een chique etentje.

Het is tenslotte kerst.

Maar waarom?

Patricia Bouwhuis schreef een boek met korte stripverhaaltjes over haar zoon Marc, met na elk avontuur een uitleg over het onderwerp dat aan de orde kwam. Een origineel en verhelderend boek over een zoon met Asperger, www.uitgeverijpica.nl, € 18,95.

BALANS 1-2014

7

advertentie

Thuisbegeleiding, weekend- en vakantieopvang voor kinderen en jongeren met ADHD, autisme of een verstandelijke beperking.

Thuisbegeleiding Meetpoint for care biedt kind en gezin ondersteuning en begeleiding in de thuissituatie.

Weekend- en vakantieopvang Meetpoint for kids biedt opvang door heel Nederland. Wij maken gebruik van accommodaties van Centerparcs, Duinrell en Libéma. Wij werken met een gestructureerd programma, in groepen van 4-5 kinderen en jongeren met 2 begeleiders.

! Meetpoint biedt verschillende nieuwe vormen nieuw van weekendopvang aan, ook als uw kind geen kortdurend verblijf meer heeft. Kijk op onze site voor de nieuwe mogelijkheden.

Woonbegeleiding op 24-uurs locatie (beschermde woonvorm) regio Eindhoven Voor jongeren en volwassen in de leeftijdscategorie van 17 tot en met 45 jaar met een DSM 4 classificatie. Naast deze doelgroep biedt Meetpoint ook ambulante hulpverlening aan kinderen en jongeren.

-

Aandacht en begrip voor het hele gezin Individuele begeleiding mogelijk Motorikpark Gestructureerd recreatieprogramma Kamperen met privé sanitair Verhuur van dassenhomes en -hutten

n: Speciale actie voor Balans lede k zomervakantie wee 1 al ima min van Bij het boeken voor het hele gezin park orik Mot - Eenmalig gratis entree om Level 1 te spelen voor de prijs van 1 - 2 uur individuele begeleiding te vakanties) ( ook geldig voor reeds geboek

Boek online bij Camping ‘t Reestdal

www.reestdal.nl

Van Dijklaan 17-B 5581 WG Waalre Neem voor meer informatie of vragen contact met ons op via info@meetpoint-group.nl of via telefoonnummer 040-202 61 92.

www.meetpoint-group.nl

Dé ontspannen vakantie voor iedereen!

Opleidingen, trainingen, workshops en individuele coaching in: FAMILIEOPSTELLINGEN & ORGANISATIEOPSTELLINGEN Centrum voor Systemische Opstellingen

NIEUW: Tweedaagse training ‘Gezin in Balans’ (speciaal voor ouders, opvoeders en professionals)

www.systemische-opstellingen.nl adv_185x60mm_def.indd 1

9/11/2013 8:49:04 AM

Zojuist gezien in BalansKIDS?

vormgeving, fotografie en illustratie

t 010 4763897 e info@beeldinzicht.nl i www.beeldinzicht.nl

Column

Nieuwjaar, nieuwe ontwikkelingen!

A

ls u informatie zoekt over

voor ouders en kinderen met ontwik-

ontwikkelingsstoornissen, dan

kelingsproblemen, zijn de activiteiten

bent u bij Balans altijd aan het

vanuit Balans hard nodig. In 2014

juiste adres. Wij zorgen voor actuele

investeren wij daarom in plaatselijke

informatie op onze website, en onze

initiatieven van ouders en betrokke-

medewerkers aan de telefoon zijn

nen. Om hen nog beter te kunnen

goed op de hoogte van de laatste

ondersteunen. In de regio’s ontwikke-

ontwikkelingen en zoeken zaken voor

len wij samen met de Nederlandse

en met u uit. Ook als u vastloopt als

Vereniging van Autisme samenwer-

ouder in uw gemeente, op school of

kingsverbanden, waardoor wij meer

anderszins, wil Balans u ondersteunen

invloed hebben op sociale voorzienin-

om invloed uit te oefenen en proble-

gen, zorg en (passend) onderwijs.

men in uw gemeente op te lossen.

Daarvoor hebben wij u als Balans-lid

Met nieuwe initiatieven willen wij de

ook in 2014 nodig. Door ons te

financiering vinden om projecten uit te

steunen met uw lidmaatschap, maar

voeren die bijdragen aan verbetering

ook met uw vragen, suggesties en

van zorg, onderwijs, uitwisseling

ervaringen, kunnen wij u en andere

tussen ouders en informatievoorzie-

ouders nog beter van informatie

ning aan ouders. Het cursusaanbod

voorzien.

voor ouders en vrijwilligers gaan wij uitbreiden, zoals met onze Ouder­

Bel ons Steunpunt Passend Onderwijs

powercursus en Cursus Belangenbe-

daarom niet alleen bij vragen, maar

hartiging bij uw gemeente. Daarom

ook als u goede ervaringen hebt waar

zijn wij en alle andere ouders en

andere scholen van kunnen leren.

kinderen van Balans blij met u als lid.

Juist omdat wij een landelijke organi-

Wij hopen dat u ons wilt blijven

satie zijn, kunnen we klachten,

steunen om samen met vele andere

problemen en goede voorbeelden

ouders en kinderen het verschil te

bundelen en inbrengen bij de verschil-

maken, zodat een probleem in 2014

lende ministeries en beroepsvereni-

een leuke uitdaging wordt die kan

gingen. Waardoor richtlijnen worden

worden opgelost!

aangepast en zorg en onderwijs verbeterd kunnen worden.

In tijden van vele stelselwijzigingen en transities, die grote gevolgen hebben

Swanet Woldhuis Directeur Oudervereniging Balans

BALANS 1-2014

9

Tekst: Monique de Mol

‘Het Balansforum biedt troost’ Dagelijks logt ze drie keer per dag in, vertelt forum­ beheerder Corinne Vinks-Schrader. “En dan vaak nog even voor ik naar bed ga.” Ze is enthousiast, gedreven en gemiddeld 20 uur per week met het forum bezig.

“Het is belangrijk, want het brengt ouders met elkaar in contact.”

V

anwege haar twee kinderen

ervaring. Daarnaast werkte ze mee aan een boek

is Corinne al twintig jaar lid

over MCDD.

en betrokken bij Ouderver-

Sinds drie jaar is ze forumbeheerder. “Omdat het

eniging Balans. “In het begin

forum een besloten groep is, heeft elk lid een

was er nog niet veel bekend

wachtwoord. Als beheerder heet ik nieuwe leden

over stoornissen als MCDD

persoonlijk welkom. Ik geef ze het advies een

en PDD-NOS. Ik heb daarom

nickname (bijnaam) te gebruiken om de privacy

veel gelezen en cursussen gevolgd om het

te waarborgen, maar daar is iedereen vrij in. Ver-

gedrag van mijn kinderen beter te begrijpen. In

der zie ik er op toe dat discussies ordelijk

die tijd heb ik regelmatig gechat. Ik besefte toen

verlopen en ouders geen reclame maken voor

dat veel ouders net als ik worstelden met hun

een behandeling of instantie.”

problemen. Dat gaf me troost.”

Geen reclame maken

10

‘Je leert van elkaar’ Vóór de zomervakantie zijn er op het forum veel

Vervolgens is Corinne chatmoderator geweest.

vragen gesteld over school. “Sommige ouders

Acht jaar voerde ze talloze gesprekken met

moeten een keuze maken tussen regulier of

ouders en deelde met hen haar kennis en

speciaal onderwijs. Andere ouders bereiden zich

BALANS 1-2014

Balans in ‘t land

voor op de overstap van basis- naar voorgezet

forum. “Er is een groep jongeren die gestopt is

onderwijs. Welke scholen geven persoonlijke

met school en geen baantje kan vinden of

begeleiding? Welke school is het meest geschikt

volhouden. Ze zitten thuis zonder een startkwa-

voor hun kind? Hoewel veel informatie over

lificatie. Met andere woorden: ze hebben geen

stoornissen en schoolkeuze op de website van

diploma vwo, havo of mbo niveau 2.

Balans te vinden is, krijgen ouders via het forum

Maar de overheid vereist een startkwalificatie

‘Ouders krijgen antwoorden op specifieke vragen’

voor deelname aan de maatschappij. Daarom moeten deze jongeren begeleid worden naar een opleiding of leerwerktraject. Vanuit de gemeente is het de taak van de casemanager of een daarvoor geselecteerd projectbureau om dit te doen.”

de antwoorden op specifieke vragen. Zij putten

Mee-eten bij de buren

uit eigen ervaring en zijn vaak al verder in het

Corinne vertelt verder dat veel ouders vragen

proces. Bij het forum leer je van elkaar.”

hebben over medicatie. Veel medicijnen geven

Na de vakantie is er weer zo’n piekmoment.

bijwerkingen als hoofdpijn, huiduitslag, proble-

“Bijna dagelijks krijg ik een nieuwe aanmelding.

men met eten of met inslapen. “Gelukkig zijn

Als het schooljaar is begonnen, blijkt dat som-

veel ouders bereid hun ervaringen te delen en

mige kinderen (meer) begeleiding nodig hebben

tips te geven. Soms worden er creatieve oplos-

of problemen ondervinden met het leertempo.

Ouders vragen zich dan af welke hulp ze van school kunnen verwachten.”

‘Blijf meepraten!’

‘Veel ouders delen hun ervaringen en geven tips’

Volgens Corinne zijn veel ouders bang voor wat er komen gaat als met de komst van het Passend

singen aangedragen. “Als je kind bijvoorbeeld

Onderwijs, het speciaal onderwijs minder wordt.

slecht eet, lees je bijvoorbeeld: ‘Laat je kind zelf

Dat hun kind misschien geen plek vindt in het

zijn eten kan klaarmaken, versier het eten zodat

reguliere onderwijs, en thuis komt te zitten. “Ik

het er aantrekkelijk uitziet, of laat hem mee-eten

ben juist positief over Passend Onderwijs. Omdat

bij de buren. Daar eet hij zonder morren zijn

de school rekening dient te houden met ieder

bord leeg, omdat hij niet durft te zeggen dat hij

kind, en de nodige begeleiding hoort te organise-

het eten niet lekker vindt’. Inderdaad, ouders

ren.

geven soms hele praktische tips.” •

Verder denk ik dat het kind zich beter sociaal ontwikkelt, aangezien de groep groter is dan in het speciaal onderwijs. Natuurlijk kun je als ouder niet achterover leunen en denken dat het

Forum bestaat 10 jaar!

allemaal wel goed komt. Blijf meepraten op school en geef aan welke ondersteuning jouw kind nodig heeft.”

Aan de slag Corinne merkt ook dat de problematiek van 18+ jongeren steeds vaker ter sprake komt op het

Dit jaar bestaat het forum 10 jaar! Van de 3000 forumleden zijn er ongeveer 1500 actief (www.balansdigitaal.nl).

Via het forum kunnen ouders vragen stellen, ervaringen met elkaar uitwisselen en tips lezen. Het forum is elke dag 24 uur te bezoeken. Chatten kan van maandag tot en met donderdag van 21.00 tot 22.00 uur.

BALANS 1-2014

11

12

BALANS 1-2014

Gedrag

Veel kinderen met AD(H)D of ASS hebben problemen met hun executieve functies.

Maar wat zijn dat eigenlijk? En wat voor problemen kan dat geven? Tijdens het Symposium van Balans legde dr. Diana Smidts, medeauteur van het boek Gedrag in uitvoering, uit wat executieve functies precies inhouden.

BALANS 1-2014

Tekst: Anouk van Westerloo Foto: Jodi fotografie

Voor de foto is gebruikt gemaakt van een model

6 vragen over executieve functies

13

➊

Wat zijn executieve functies?

➌

Bij alles wat wij doen of willen doen, moeten de

H oe ontwikkelen executieve functies zich?

hersenen talloze dingen in de gaten houden. Wil

Een kleuter heeft minder controle over

een kind zijn kamer opruimen, dan moet hij

zijn gedrag dan een puber. Van een kind

ervoor zorgen dat hij zijn ‘hoofd erbij houdt’. Dat

van 3 jaar kun je nog niet verwachten

betekent dat hij zich niet moet laten afleiden

dat hij ‘s ochtends op tijd opstaat, zijn

door zijn speelgoed (inhibitie of impulscontrole).

kleren voor die dag uitkiest en aantrekt,

Hij moet een logische volgorde aanhouden en

zijn tanden poetst, ontbijt klaarmaakt,

niet lukraak beginnen (plannen). Hij moet weten

zijn tas inpakt en op tijd de deur uitgaat richting

waar hij welk speelgoed moet opruimen (organi-

crèche. Voor een puber is zo’n ochtendritueel

seren), en hij moet – terwijl hij bezig is – onthou-

over het algemeen geen probleem meer.

den wat hij al heeft gedaan en wat hij nog moet doen (werkgeheugen).

Dat zelf leren doen (zelfregulatie) ontwikkelt

Al die denkprocessen in het hoofd die betrokken

zich geleidelijk van extern, of van buitenaf

zijn bij het opruimen worden ‘functies’ genoemd,

opgelegd (de ouders) naar intern (vanuit het kind

en de uitvoering, het opruimen zelf, ‘executie’.

zelf). Hoe ouder een kind, hoe functioneler zijn

Het begrip executieve functies (EF) is dus een

executieve functies zijn. Bij ieder kind ontwikke-

verzamelterm voor de denkprocessen die

len de executieve functies zich weer net even in

belangrijk zijn bij de uitvoering van sociaal en

een ander tempo of op een ander moment, maar

doelgericht gedrag. Zonder executieve functies

over het algemeen is inhibitie het eerst ‘klaar’.

kunnen we niet efficiënt en zelfstandig functio-

Daarna volgt cognitieve flexibiliteit en pas

neren. Het gaat dan ook niet om één vaardig-

halverwege de puberteit ontwikkelt het plan-

heid, maar om een netwerk van vaardigheden

ningsvermogen zich. De hersenen en de execu-

die allemaal met elkaar verband houden.

tieve functies groeien nog tot zeker het 23e jaar

➋ W elke verschillende

executieve functies zijn er?

Wat betreft de definitie van executieve functies bestaan er verschillende ideeën over wat er wel, en wat er niet onder valt. De meeste onderzoe-

door. Een puber, en zelfs een 18-jarige, kan nog veel stappen maken in zijn executief functioneren.

➍

W aar zitten executieve functies in de hersenen?

kers gaan uit van de volgende functies:

Executieve functies worden voorname-

Inhibitie. Je impulsen de baas zijn. Op je beurt

lijk gereguleerd vanuit het jongste deel

kunnen wachten, gedachten niet direct uitspre-

van onze hersenen, de voorste en meest

ken, verleidingen kunnen weerstaan en op je

buitenste laag: de prefrontale cortex. Dat

stoel blijven zitten als dat nodig is.

de executieve functies zich vooral daar

Planning en organisatie. Doelen stellen,

bevinden, werd ontdekt doordat mensen

vooruitdenken, bepalen wat belangrijk is en wat

die in dat gedeelte van hun hersenen

niet, op tijd vertrekken om niet te laat te komen.

een trauma opliepen (door een ongeluk),

Cognitieve flexibiliteit. Kunnen omgaan met

ineens moeite hadden met doelgericht en sociaal

veranderingen, je kunnen aanpassen aan een

gedrag.

nieuwe situatie, een probleem van verschillende kanten kunnen bekijken.

Door recente technologische ontwikkelingen zijn

Werkgeheugen. Onthouden waar je mee bezig

wetenschappers in staat om steeds beter de

was, instructies kunnen opvolgen, tijdens het

werking van het brein te onderzoeken. Uit deze

hoofdrekenen tussenoplossingen tijdelijk kunnen

onderzoeken komt naar voren dat eigenlijk het

onthouden en weer terughalen.

gehele brein betrokken is bij het aansturen van

Selfmonitoring. Zelfinzicht, je bewust zijn van

gedrag.

wat je doet, je eigen rol in sociale situaties kunnen beoordelen, je eigen prestaties kunnen inschatten en je gedrag daarop afstemmen.

14

BALANS 1-2014

➎

oe weet je of je kind een H probleem heeft?

Wat staat in het boek?

Problemen met executief functioneren kunnen bestaan mét en zonder een diagnose. Bij kinderen die al gediagnosticeerd zijn met ADHD of ASS zal het niet als een verrassing komen dat ze moeite kunnen hebben met impulscontrole en vooruitdenken (ADHD), of zich niet makkelijk aanpassen als dingen veranderen (ASS). Toch is ieder kind uniek en hebben zeker niet alle kinderen met ADHD of ASS dezelfde problemen met hun executieve functies. Ook kinderen zonder officiële diagnose kunnen gedrag vertonen dat te maken kan hebben met gebrekkig executief functioneren. Natuurlijk wordt ieder

In het boek Gedrag in uitvoering wordt specifiek ingegaan op de ontwikkeling van executieve functies bij kinderen en pubers, met specifieke voorbeelden van gedrag bij kleuters en pubers.

Tijdens de basisschoolperiode zijn executieve functies sterk in ontwikkeling. De verschillen tussen kinderen op de basisschool kunnen daarom erg groot zijn.

Meer lezen? www.gedraginuitvoering.nl Gedrag in uitvoering, over executieve functies bij kinderen en pubers. Door Diana Smidts en Mariëtte Huizinga, uitgeverij Nieuwezijds.

kind wel eens onterecht boos, vergeet wel eens zijn spullen mee te nemen of is in de war als zich plotseling een verandering voordoet. Pas als die situaties zich heel vaak voordoen en het dagelijks functioneren in de weg zitten, kun je spreken van een probleem.

➏ W at voor effect hebben

problemen met executieve functies op een kind?

lende opdrachten die in één keer worden gegeven, allemaal na te volgen. Ze raken snel de draad kwijt tijdens het spelen, maar ook tijdens

Als er problemen zijn met executieve

het maken van huiswerk. En ze kunnen moeite

functies (EF), dan uiten die zich vaak in

hebben met hoofdrekenen.

probleemgedrag. Kleuters met inhibitie­ problemen lopen bijvoorbeeld voortdurend weg

Kinderen met EF-problemen kunnen daarnaast

tijdens het winkelen, blijven maar doorzeuren of

ook een beperkt zelfinzicht hebben en moeite

gaan direct slaan als ze ruzie hebben met een

met het reguleren van emoties. Ze vinden het

vriendje. Een puber met planningsproblemen

bijvoorbeeld moeilijker om teleurstelling niet te

vergeet zijn gymschoenen mee te nemen naar de

laten zien, om de gevoelens van de ander te

gymles, begint standaard te laat aan zijn huis-

sparen. Of om hun boosheid in te slikken om de

werk en geeft ongeremd geld uit aan te dure

goede vrede te bewaren. Niet alle wetenschap-

dingen.

pers zijn het erover eens of het reguleren van emoties geschaard kan worden onder de

Flexibiliteitsproblemen kunnen er bij een

executieve functies. Omgaan met emoties doet

kleuter voor zorgen dat hij zich afstandelijk

een beroep op heel veel verschillende executieve

gedraagt tegenover onbekend bezoek, dat hij

functies en heeft ook te maken met de relatie

boos wordt als een ander kind zich niet aan de

tussen een kind en zijn ouders, de manier van

afspraak houdt of van slag raakt als hij onver-

opvoeden en het temperament van het kind. Wel

wacht wordt opgehaald met de auto in plaats

duidelijk is dat als een kind met enkele (of

van met de fiets. Weinig flexibele pubers kunnen

meerdere) van deze problemen kampt, dat

in feite dezelfde problemen houden. Ze raken

ingrijpende gevolgen kan hebben voor hem zelf

van slag als een leraar ziek is, reageren snel

en zijn omgeving; een laag zelfbeeld, onzeker-

geïrriteerd als dingen anders lopen dan normaal

heid en faalangst komen veel voor. •

en lopen vast als de bus ineens een andere route neemt. Kinderen met problemen in hun werk­

Met dank aan dr. Diana Smidts, kinderpsycholoog

geheugen kunnen moeite hebben om verschil-

en orthopedagoog.

BALANS 1-2014

15

advertentie

Zorgboerderij Fostedina Fostedina biedt voor kinderen en jongeren met diverse psychiatrische problematieken • logeeropvang in o.a. Bakkum en op Texel • paardentherapie • coaching in gezinssystemen • dagbesteding / groepsactiviteiten De kinderen worden geobserveerd en begeleid door deskundig opgeleide hulpverleners.

(06) 46 11 46 08 • www.facebook.com/ZorgboerderijFostedina e-mail: zorgboerderij-fostedina@live.nl

Wij bieden onder andere: • Remedial teaching; • Onderzoek; • Begeleiding en training (ook ambulant); • Project voor ‘ thuiszitters’; • Dagopvang op zaterdag en in schoolvakanties Gevestigd te Krommenie 075-6406008

info@praktijkderegenboog.com www.praktijkderegenboog.com

Bereid uw Bereid uwteam teamvoor gedegen op Passend Onderwijs! voor op Passend Onderwijs!

Ontwikkel de juiste competenties en voorkom gedragsproblemen op school.

Wij bieden op maat gemaakte training of scholing op locatie of in ons cursuslokaal.

Training voor de leerling: Gedragsinterventie op maat, Psycho-educatie en Sociale vaardigheidstraining.

Training voor de leraar en leerlingbegeleider: Ggiga (Goed gedrag in de groep aanleren), Taakspel, Gedrag in de klas, Co-teaching, Gedrag is meer dan je ziet.

Training voor het schoolteam: Goed gedrag kun je leren (School Wide Positive Behavior Support), Gedrag als uitdaging.

Voor meer informatie: T 0251 670 163 E scholing@gedragpunt.nl I www.gedragpunt.nl

column Anouk

Goed genoeg

I

k sta op het punt om een vriendin

heet het ‘grote feest’. Want geef iets

van de trein te halen, met haar

een andere naam, en ineens klopt de

dochter van 10 die goed bevriend is

wereld weer.

met Louise. Ze komen het weekend logeren. Dat gebeurt regelmatig en is

Maar voor het weekend kan ik geen

altijd erg gezellig. Maar de laatste tijd

andere naam verzinnen. Ik leg haar uit

merk ik aan Louise dat ze wat stug is

dat wij het gezellig vinden om af en

als ze er zijn. Ze zegt nauwelijks gedag en negeert haar vriendinnetje soms de halve dag. Niet dat ze het niet goed met hen kan vinden. Het ligt anders.

Een week eerder, we fietsen van

Ze zegt nauwelijks gedag en negeert haar vriendinnetje soms

school naar huis, vraag ik haar hoe dat nou zit. Vindt ze het toch mis­ schien niet leuk als ze komen? Is er

toe iets samen te doen. Of ze nou wel

iets gebeurd? Nee, dat is het allemaal

of geen familie zijn. Dat vindt zij toch

niet. Het zit zo: in het weekend doen

ook? Als Louise zelf uit logeren gaat,

we dingen met ons vieren, ons eigen

wil ze ook niet worden genegeerd,

gezinnetje. En daar horen zij niet bij.

toch? Ze knikt begrijpend.

Hoe gezellig ze het ook kan vinden, het hóórt niet.

Als ik de deur uitga om ze van de trein te halen, herinner ik Louise nog een

Voor Louise is de wereld opgedeeld in

keer aan ons gesprek. “Vergeet je ze

duidelijke sectoren. Schoolwerk hoort

niet even te begroeten straks?” Ze zal

bij school. Familie hoort bij thuis. Als

er op letten. En warempel. Ze zegt

dingen elkaar overlappen, krijgt zij het

gedag, ze houdt zich bezig met haar

moeilijk. Een familiefeest is niet

vriendinnetje en we hebben het

bedoeld voor vrienden. En tijdens de

gezellig. Zie je wel dat ze het kan, en

Anouk van Westerloo (38) is

jaarlijkse familievakantie is het niet de

ze vindt het nog leuk dat ze er zijn

freelance journalist en heeft

bedoeling dat er ook nog andere

ook! Tevreden sta ik in de keuken thee

mensen meegaan. En dat gebeurt dus

te maken, als ik ruw een reality check

allemaal wel. De oplossing zit hem

krijg waar de tranen van in mijn ogen

soms in simpele dingen. De familie­

springen. Louise komt heel dicht bij

vakantie heet nu de ‘familie- en

me staan: “Mama,” fluistert ze gespan­

vriendenvakantie’. En het familiefeest

nen, “doe ik het zo goed genoeg?”

20 jaar een relatie met Steven (42). Samen hebben ze twee kinderen, Sam (13) en Louise (11). Sam en Louise hebben allebei Asperger.

BALANS 1-2014

17

Pesten

M5 blijkt effectieve anti-pestmethode

Tekst: Redactie

Help de pesters!

Ondanks verwoede pogingen om het op te lossen, blijft pesten op scholen een groot probleem. Kinderombudsman Marc Dullaert en staatsecretaris Sander Dekker van Onderwijs stelden een plan op om pesten terug te dringen. Als het aan hen ligt, worden scholen verplicht om anti-pestmethode in te zetten. Voorbeeld van zo’n methode: M5.

“M

et M5 richten we ons

gedrag en gebeurt daarom meestal buiten het

met name op kinderen

zicht van volwassenen. Dit is voor kinderen

die stelselmatig pesten

gevaarlijk terrein, omgeven door dreiging en

en die vastgelopen zijn

sociale codes. Ze praten er daarom liever niet

in dit gedrag”, aldus

over. Kinderen hebben op jonge leeftijd al

Bert van der Neut, M5

geleerd dat volwassenen er niets tegen kunnen

Groep. “Iedereen is wel

doen. Op de momenten en plekken waar het

eens vervelend tegen

gebeurt, zijn ze er vaak niet bij. Met M5 wordt al

een ander, of haalt een keer een stom geintje uit.

het pestgedrag zichtbaar, ook het structurele. In

Dat is incidenteel pesten. Op de lange termijn

korte tijd halen we het ‘geheim’ van pesten af en

houdt een kind daar geen schade aan over. Tach-

verliest het direct zijn kracht.”

tig procent van het pesten op scholen bestaat uit

18

dit soort voorvallen. Dat is tamelijk onschuldig

‘Richt je niet op slachtoffers’

leergedrag en hoort bij het leven. Dat deel van

“Wij richten ons bewust niet op de slachtoffers

het pesten moet je niet willen stoppen. Je moet

van pesten. Dit zijn vaak aardige, gevoelige

dat gedrag zo nodig wel in goede banen leiden.

kinderen. Deze kinderen willen gewoon dat het

Dat is wat ouders en leerkrachten vaak al prima

pesten stopt. Wanneer een school met M5 start,

doen.

zien we dat deze kinderen geleidelijk uit hun rol

De 20 procent die over is, is structureel pestge-

stappen. Dat is prachtig om te zien.

drag. Dat is schadelijk tot zeer schadelijk.

Kinderen die stelselmatig pesten moet je daaren-

Slachtoffers en pesters lopen vaak voor de rest

tegen wel actief helpen. Lessen over pesten of

van hun leven littekens op. Het is calculerend

het voeren van het goede gesprek, gaan hen niet

BALANS 1-2014

helpen om te stoppen. Als dat wel zo was, dan

vertrouwen van kinderen in leerkrachten

zou pesten namelijk al lang gestopt zijn. Ieder-

groeien. Kinderen ontspannen en kunnen

een weet dat een deel van de kinderen – on-

gewoon kind zijn.”

danks goede intenties, afspraken, of zelfs straffen – gewoon doorgaat.

De veiligheid keert terug

Zij zitten vast in een patroon dat sterker is dan

“De ervaring leert dat 80 procent van de kinde-

zijzelf. Ze hebben op jonge leeftijd al geleerd dat

ren die structureel pest, binnen een paar weken

volwassenen hen niet altijd en overal kunnen

stopt. Ze ontlenen hun veiligheid vanaf dat

beschermen. Pesten bleek een zeer effectieve

moment niet meer aan de hoofdpester(s), maar

methode te zijn om die veiligheid te regelen. In

aan de volwassenen. Wanneer na een aantal

situaties waarin ze zich onzeker voelen, schake-

weken ook de laatste pesters zichtbaar worden,

len ze automatisch over op pesten van een

veranderen de verhoudingen in de groep.

ander.”

Positieve leiders staan op. Wat je ziet gebeuren,

Volwassenen pakken het aan

is dat als de veiligheid in een klas terugkeert. Dat ook kinderen die bijvoorbeeld ADHD hebben,

“Waar het om incidenteel pesten gaat, moet je

rustiger worden. Zij hebben een antenne voor

kinderen leren hoe ze het zelf kunnen oplossen.

alle onveiligheid om zich heen. Daar reageren ze

De meeste scholen hebben inmiddels een

vaak heel impulsief op. Je kunt je dus voorstellen

methode om kinderen daar vaardig in te maken.

wat deze aanpak betekent voor passend onder-

Maar als het te moeilijk voor kinderen wordt, te

wijs. Er komt zo veel meer rust en ontspanning

groot of te spannend, dan moeten volwassenen

in een groep.

het aanpakken. Dat kan vanaf nu. M5 biedt scho-

Binnen drie maanden heb je het structurele

len de oplossing voor hun huidige antipest-aan-

pesten op een school over het algemeen hele-

pak, welke die ook is.

maal in beeld én gestopt. Als alle structurele pes-

Met M5 pakt een school pesten bij de kern aan.

ters gestopt zijn, kan een school vanaf dat

Dat is zeer effectief. Volwassenen zorgen samen

moment de aanpak preventief gebruiken. Je kunt

voor de sociale veiligheid. Kinderen mogen

dan als team voorkomen dat er in of rond een

daarbij helpen. Kinderen en ouders kunnen via

school nog structureel gepest wordt. Leerkracht

de website van de school hun grote en kleine

en ouders hebben het opgelost. Ook dat geeft

zorgen delen. Dat gebeurt volop. Leerkrachten

rust. De aanpak is liefdevol. Niemand krijgt de

kijken mee en weten nu wat er buiten hun zicht

schuld, maar structureel pestgedrag moet wel

gebeurt. Ze kunnen als dat nodig is gerichte

stoppen. Het is een feestje om telkens weer te

maatregelen nemen. Kinderen ervaren daardoor

ervaren wat er gebeurt als het echt veilig is op

dat de leerkracht de regie heeft. Je ziet het

een school.”

Al 500 scholen werken met M5!

M5 is ontwikkeld door trainer/psychotherapeut Lourens de Bakker. Hij merkte in zijn praktijk dat veel volwassenen nog steeds gekweld werden door hun verleden als pestslachtoffer, maar ook als zij zelf de pester waren.

Hij deed onderzoek naar de reden waarom de gangbare methodes niet afdoende werken. De M5

Groep is hard bezig om genoeg data te verzamelen om de werkzaamheid van de methode te kunnen onderbouwen. Er zitten inmiddels meer dan 10.000 meldingen in het systeem. Momenteel werken ruim 500 groepen verdeeld over zowel basisscholen, als scholen voor voortgezet onderwijs met M5.

BALANS 1-2014

19

Tekst: Joli Luijckx foto: Jodi Fotografie

‘Er is voor Daphne geen passende school’ School is een groot trauma geworden voor Daphne (14, selec­tief mutisme, sociale angststoornis). Sinds een half jaar zit ze overspannen thuis. Haar moeder Janine wil het liefst ontheffing van de leerplicht. “Er is voor Daphne geen passende school.”

“T

ot groep 3 gaat het redelijk.

als ze naar het praktijkonderwijs moet, en dat er

In groep 4 blijft Daphne

vaak fysiek werd ingegrepen als klasgenoten niet

zitten vanwege problemen

meewerkten. Aan school heeft ze een groot

met spelling en rekenen.

trauma overgehouden.

Dat jaar stopt ze op school ook met praten. Alleen

Ze zien het niet zitten

thuis veilig in het gezin

Wij hebben als ouders zelf laten onderzoeken of

praat ze nog. Daphne wordt steeds onzekerder.

Daphne misschien een leerstoornis heeft. Uit het

Onderzoek naar een leerstoornis wordt, ondanks

onderzoek blijkt dat haar leerniveau groep 4 is,

dat wij daar steeds op hameren, niet gedaan.

terwijl ze wel een gemiddeld IQ heeft. Of Daphne

Dan maar speciaal onderwijs met meer exper-

ook dyslexie of dyscalculie heeft, kan niet

tise, besluiten wij. Ook daar wordt niets met de

worden vastgesteld. Structurele aanpak van de

ernstige reken- en spellingproblemen gedaan.

leerproblemen volgens een handelingsplan zodat

Daphne wordt met de dag ongelukkiger. Nadat

de hardnekkigheid van de leerproblemen

ze door twee leraren met haar arm op de rug is

aangetoond kan worden, is nooit gebeurd.

vastgegrepen omdat ze niet mee durft naar een

20

ander lokaal, is ze geknakt. Later hoorden we

Een geschikte school voor Daphne is er hier niet.

van Daphne dat de leerkrachten tegen haar

Voor leerwegondersteunend onderwijs heeft ze

zeiden dat ze haar best niet deed. Dat ze dom is

een te grote leerachterstand. Bovendien geven

BALANS 1-2014

de leerkrachten op die school aan het niet te zien

wordt naar wat ouders te vertellen hebben over

zitten met haar. Dat is heel jammer. Want

hun kind. En dat daar ook wat mee gedaan

begrijpend lezen doet ze op havo/vwo-niveau.

wordt.

Thuis bestudeert ze boeken over sterren en planeten. En ze bestudeert de lesboeken van

Daphne gaat nu niet naar school. De laatste

haar broer die in de brugklas zit. Daphne kan

school waar ze naar toe ging neemt geen enkel

heel goed tekenen. Wij vinden dat ze het recht

initiatief om bijvoorbeeld lesmateriaal aan te

heeft dat talent te ontwikkelen.

bieden. De betrokken instanties nemen onder-

Ontheffing van de leerplicht

tussen de tijd om te zoeken naar een oplossing om Daphne één-op-één-onderwijs aan te gaan

Van Passend Onderwijs en de gemeente die

bieden. Dat lijkt de enige mogelijkheid om te

straks alle zorg voor jeugd moet gaan regelen,

leren voor haar. Thuisonderwijs is helaas

verwacht ik nog meer ellende. Nu al is de kennis

verboden in ons land. Wij willen Daphne de kans

van selectief mutisme op scholen nul. Bovendien

geven zich op haar eigen manier te ontwikkelen.

moet school onderwijs geven in plaats van zich

Het onderwijs heeft haar de afgelopen jaren

alleen bezig te houden met gedrag. Met al die

alleen maar meer beschadigd. Liever zagen we

veranderingen gaat er ook nog eens bezuinigd

dat ze ontheffing van de leerplicht kon krijgen.” •

worden. De inspraak van ouders is ook niet goed geregeld. Het is belangrijk dat er goed geluisterd

BALANS 1-2014

21

Interview met opvoeddeskundige Tischa Neve

Bij elke mijlpaal een nieuw verhaaltje

22

BALANS 1-2014

Hoe bereid ik mijn kind voor op die eerste dag naar school? Op zwemles? En op de tandarts? Tijdens haar werk kreeg kinderpsycholoog Tischa Neve vaak vragen over dit soort onderwerpen. Dat bracht haar op het idee om samen met Ellie Norden-Schreiber en Brigitte Aubertijn verhaaltjes te schrijven over de gebeurtenissen in het leven van een kind. Om samen met je kind te lezen vóórdat er iets nieuws staat te gebeuren. “Want dat geeft rust, houvast en structuur.”

K

oen klimt als eerste op de

zegt de tandarts. Koen doet zijn mond zo ver

stoel. Het lijkt wel een

mogelijk open.

toverstoel. Je kunt ermee

“Ouders vragen me vaak: hoe bereid ik mijn kind

omhoog en omlaag, maar

voor op het feit dat ons zieke huisdier binnenkort

ook naar voren en naar achteren. Als de tandarts

overlijdt? Op Oud&Nieuw? Of een operatie?”,

klaar is met de stoel, doet hij een kapje voor zijn

vertelt Tischa. “Ze merken dat hun kind graag

mond. Dat doen alle tandartsen. Mama denkt dat

wil weten waar het aan toe is. Dat biedt houvast

hij dat doet, omdat dat netjes is. Stel je voor dat hij

en structuur. Dat geldt zeker voor kinderen met

net een broodje pindakaas heeft gegeten. Dat is

autisme of ADHD. Zij vinden het extra prettig

niet zo fris voor de mensen die in de stoel liggen.

alles te weten over de gebeurtenis die hen te

‘Nou, laat maar eens zien hoe groot jouw mond is’,

wachten staat.

BALANS 1-2014

Tekst: Maria van Amerongen Illustraties: Brigitte Aubertijn

Boek

23

De verhaaltjes in ons boek – voor kinderen

een piepklein hoofdje met een roze mutsje. Wat een

tussen de 3 en 10 jaar – gaan bijvoorbeeld over

klein baby’tje en wat is het mooi!

een bezoek aan een restaurant, reizen met het vliegtuig, een knipbeurt bij de kapper en logeren

De verhalen in het boek laten zien hoe een

bij opa en oma. Inspiratiebron waren boekjes

gebeurtenis kán verlopen. Met de nadruk op kán.

Want ze zullen altijd een beetje afwijken van de werkelijkheid. Een vliegtuig kan bijvoorbeeld

‘Een kind graag wil weten waar het aan toe is’

vertraging hebben, en een pasgeboren zusje kan een broertje zijn. Is dat niet verwarrend voor een kind met een stoornis? Raakt hij daardoor niet van streek? “Tischa: “Natuurlijk, de details zijn in het werkelijke leven altijd anders. Daar moet je

over allerlei onderwerpen die Tischa jarenlang

je kind dan ook op voorbereiden. Mijn bedoeling

onder ogen kreeg. Verder leerde ze veel van

is dat je na het lezen van het verhaal met je kind

lezingen en workshops die ze geeft, en columns

in gesprek raakt. Dat je het erover hebt dat het

die ze schrijft voor het blad J/M. Ook opvoedvra-

soms een beetje anders kan gaan dan in het

gen van ouders brachten haar op het idee. “Ik

verhaaltje. Wat doen we als bijvoorbeeld de

vroeg ze dan welke onderwerpen ze in een boek

roltrap in het warenhuis het niet doet? Laat ook

zouden willen hebben. Scheiding van de ouders

van te voren weten dat jullie huisarts geen man

zelf of van de ouders van een vriendje werden

is, maar een vrouw. En check bij je tandarts of

veel genoemd. En overlijden van een grootouder of oom of tante en een begrafenis. Je kunt de verhaaltjes ook al ver van te voren lezen. Zo weet mijn eigen zoontje van vier bijvoorbeeld alles al van zwemles, ook al zit hij er nog niet op.”

‘Het is de bedoeling dat je na het verhaal met je kind praat’

Praat met je kind!

24

‘Wessel, Wessel, wakker worden!’ (...) Wessel is wel

het gebruikelijk is dat je kind na de behandeling

een beetje nieuwsgierig geworden. Wat wil papa

een cadeautje krijgt. Laatst nog kreeg ik ermee te

hem nou laten zien, zo vroeg ‘s morgens? Papa

maken. Toen overleed mijn oma van 97. Ze werd

geeft Wessel een hand. Zachtjes lopen ze naar de

niet begraven, maar gecremeerd. Dat moest ik

slaapkamer van papa en mama. De deur staat op

uitleggen, hoe dat gaat. En dat er geen graf is dat

een kiertje. Wessel ziet eigenlijk niets bijzonders.

je kunt bezoeken.

Mama ligt in bed en naast het bed staat een klein

Iedere ouder kent z’n kind het beste. Een ouder

wiegje. (...) Als Wessel wat dichterbij komt, ziet hij

moet zelf bedenken wat zijn kind aankan. Weet

BALANS 1-2014

in elk geval dat een kind wel aardig goed met

de treinstellen te lopen, zodat je kind weet hoe

kleine veranderingen kan omgaan. Als je het er

die eruit zien.

maar van te voren over hebt. Ik adviseer ook het

Veel ouders vragen ook vaak wat ze hun kind

verhaal na afloop nog eens te lezen. En te

wel of juist niet moeten vertellen. Tischa advi-

bespreken wat er anders ging. Dat je kind

seert om eerlijk te zijn en het tegelijkertijd

bijvoorbeeld bij de slager dit keer geen plakje

behapbaar te houden voor een kind. “Stel dat

worst krijgt, maar een volgende keer misschien

binnenkort bijvoorbeeld een oom doodgaat

wel. Het gaat erom dat je je kind uitlegt dat het ongeveer zo zal gaan.”

Mantel der liefde Vlak voordat mama boodschappen gaat doen,

‘Wees eerlijk tegenover je kind!’

mogen ze allemaal voor één dag kiezen wat ze gaan eten. (...) Jordi stelt voor om dan morgen

vanwege een ernstige ziekte. Dan vertel je niet

maar broccoli te eten. ‘Met gebakken aardappeltjes

alle details, maar in elk geval wel dat hij dood-

en een gehaktbal’, zegt hij stralend. (...) Bij de

gaat. Je moet het allemaal niet met de mantel der

uitgang van de supermarkt staat een automaat met

liefde bedenken. Ook als je gaat scheiden, moet

speeltjes erin. ‘Mag ik daar eentje van?, vraagt

je echt duidelijk maken dat papa en mama niét

Jordi. ‘Nee hoor’, zegt mama. ‘Dat doen we niet.

meer bij elkaar komen. En als bijvoorbeeld papa

Volgens mij heb je thuis genoeg speeltjes. ’Jordi

ziek is en meer rust nodig heeft, dat mama dan

denkt even na of hij zal gaan huilen en op de

meer doet. Minder tijd heeft voor haar kinderen.

grond zal gaan liggen. Maar hij besluit toch maar

En soms ook kortaf kan zijn, omdat ze moe is.

met mama mee te gaan.

Dat leg je uit. Kinderen kunnen dat wel aan, ze leven in het hier en nu.” •

Na het slot van veel verhaaltjes geeft Tischa nog tips aan ouders. Onderaan het verhaaltje over boodschappen doen staat dat je samen met je kind van te voren kunt bedenken wat je zult

Win een boek van Tischa!

gaan eten. Dat vergroot de betrokkenheid in de winkel. Bij het verhaal over een opname in een ziekenhuis lees je dat je kind zijn vertrouwde knuffel kan meenemen. En dat je aan je kind kunt aangeven bij welke handelingen je wel aanwezig bent, en bij welke niet. Dat kun je namelijk checken bij het ziekenhuis. En tijdens een eerste treinreis tipt Tischa ouders om door

Van Tischa Neve mogen we drie exemplaren van Mam, hoe gaat dat dan? Voor elke gebeurtenis een verhaaltje verloten onder onze lezers!

Doet u mee? Stuur dan een mailtje naar redactie@balansdigitaal.nl Mam, hoe gaat dat dan? Uitgeverij Pica. € 17,50.

Meer informatie? www.grootenklein.nl

BALANS 1-2014

25

Zorgverzekering

Ook in 2014 gratis

Tekst: Melanie Rietbroek

r a a r e k e z r e v g r o De z w u t l a a t e b ! p a h c s t a lidma

26

Het einde van het jaar nadert, tijd om weer te kijken naar uw zorgverzekering. Heeft uw gezin dit jaar een goede zorgverzekering gehad? Heeft het zin om over te stappen? Waar moet ik op letten? Allemaal vragen die in deze tijd extra belangrijk zijn. Balans heeft voor u de belangrijkste wijzigingen in de basisverzekering voor 2014 op een rijtje gezet, en biedt u ook voor het nieuwe jaar keuze uit twee collectieve zorgverzekeringen die uw lidmaatschap vergoeden!

BALANS 1-2014

lid van Balans?

De collectieve zorgverzekeringen van Balans in 2014 In de afgelopen maanden heeft Balans met de

dat wij ons uiterste best doen om u een zo

zorgverzekeraars onderhandeld over de voort-

gunstig mogelijke zorgverzekering aan te

zetting van het collectieve contract in 2014.

bieden. Op het moment dat dit blad bij u op de

Gelukkig hebben wij goed nieuws voor u: ook in

mat ligt zijn de premies en dekkingen hoogst

2014 kunt u weer gebruik maken van de collec-

waarschijnlijk wel bekend. Wij vermelden dit op

tieve zorgverzekering bij Avéro Achmea of VGZ,

onze website www.balansdigitaal.nl en in onze

beide via Multisafe/Turien & Co.! Het lidmaat-

digitale nieuwsbrief.

schap van Balans wordt in beide zorgverzekeringen volledig vergoed.

Wilt u onze nieuwsbrief ontvangen? Geef dan uw

Over de wijzigingen in de premies en de dekkin-

e-mail adres aan ons door op

gen is op het moment dat we dit schrijven nog

www.balansdigitaal.nl/producten/collectieve-zorg-

weinig bekend. Wel kunnen wij u laten weten

verzekering

De basisverzekering in 2014: wat komt en wat gaat?

Basisverzekering De basisverzekering is verplicht voor iedereen van 18 jaar en ouder die in Nederland woont of werkt.

Kinderen tot 18 jaar kunnen meeverzekerd worden bij een van de ouders. Wordt uw kind 18 in 2014?

Dan moet hij of zij zich vanaf de 18e verjaardag verplicht verzekeren.

Eigen risico Het eigen risico wordt verhoogd naar € 360 per verzekerde vanaf 18 jaar. Wie een laag inkomen heeft, krijgt als compensatie extra zorgtoeslag.

Kinderen tot 18 jaar hebben geen eigen risico.

Geestelijke Gezondheidszorg Per 1 januari 2014 kunt u voor de behandeling van psychische klachten ook terecht bij uw huisarts.

Uw huisarts of een praktijkondersteuner GGZ (POH-GGZ) doen zelf de behandeling. Maar u kunt ook worden doorverwezen naar de Basis GGZ of naar de gespecialiseerde GGZ. Meer informatie kunt u vinden op de website van de Rijksoverheid: www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/geestelijke-gezondheidszorg/basis-ggz-en-gespecialiseerde-ggz

Waar let u op bij het kiezen van een zorg­ verzekeraar?

Dat is natuurlijk afhankelijk van uw gezinssituatie en persoonlijke wensen. Lees daarom altijd goed de polisvoorwaarden! Gebruikt een van uw kinderen bijvoorbeeld ADHD-medicatie? Hebben uw kinderen scheve tanden en binnenkort een beugel nodig? Is er een medische selectie om toegelaten te worden tot de aanvullende verzekering of niet?

Checklist • Wordt ADHD-medicatie vergoed?

• Heeft uw kind scheve tanden en een beugel nodig?

• Vergoeding van psychologische hulp in de aanvullende verzekering?

• Alternatieve geneeswijzen?

• Medische selectie om toegelaten te worden of niet?

• Fysiotherapie?

• Vergoeding voor brillen?

• Stottertherapie?

BALANS 1-2014

27

advertentie

Even Entréa om daarna weer zelf verder te gaan

DE SPANNENDSTE TYPECURSUS VAN HET UNIVERSUM!

Speciale dyslexie versie • •

Meer audio ondersteuning Aangepaste oefenvormen

Iedere ouder wil het beste voor zijn kind.

Maar opvoeden is niet altijd gemakkelijk.

Bij een ondersteuningsvraag in de opvoeding, ontwikkeling of het onderwijs van uw kind, kan Entréa iets betekenen. Ook voor PGB.

10% voor B KORTING alan Vul de actiec slezers. ode bij aa nmeld BANS89 ing in .

Wilt u meer weten? Neem dan gerust eens contact op of kijk op onze website.

Het belangrijkste is dat u weer verder kunt.

T 024 – 378 08 06

DOE DE GRATIS PROEFLES OP WWW.TYPETOPIA.COM

W www.entrea.nl

02-08-2010 16:45:50

Leer voor je leven

ADV BALANS TYPETOPIA.indd 1

Mogelijkheden die Eschrand Autizorg biedt aan mensen met ASS en aanverwante stoornissen zijn: * Naschoolse begeleiding met aansluitend kortdurend verblijf * Kortdurend verblijf tijdens weekenden en vakantie`s

* Ambulante begeleiding

* Huiswerkbegeleiding * Dagbesteding ter vervanging van "normaal"onderwijs * Kleinschalig wonen

Neem voor vragen contact met ons op.

Eschrand Autizorg Esweg 29 7688RA Daarle Tel:0546-698444 of 0646574877 info@eschrand.nl www.eschrand.nl

E info@entrea.nl

Heeft uw kind leer- of gedragsproblemen?

U kunt bij Psychologische Dienstverlening IJsselgroep terecht voor: • Kortdurende behandeling van gedrags- en emotionele problemen.

• Onderzoek en behandeling van dyslexie en dyscalculie.

• Psychodiagnostisch onderzoek naar gedrags-, ontwikkelings- en leerproblemen.

• Cogmed Werkgeheugen Training: een kortdurende training om het geheugen en concentratievermogen te verbeteren.

De zorgverzekering dekt in de meeste gevallen een groot deel van de kosten.

U vindt onze behandellocaties in Midden-, Noord- en Oost-Nederland.

Voor meer informatie kunt u op werkdagen bellen met 088 093 15 15 of mail pdij@ijsselgroep.nl of kijk op www.ijsselgroep-pdij.nl.

Enquete

Wat vindt u van Balans Magazine?

Doe mee met onze enquête en win een boek!

Net als iedereen hebben we zo tegen het eind van het jaar allerlei goede voornemens.

Een daarvan is: Balans Magazine in 2014 nóg informatiever & leuker maken! Nog meer afgestemd op wat u wilt! Wij luisteren graag naar uw wensen. Doe dus mee en vul de enquête in. Elke 10e invuller ontvangt het boek ‘Bij ons thuis’!

1 Balans Magazine verschijnt 9x

4 Waar wilt u meer over lezen?

Naam:

per jaar. a) Dat moet zo blijven

Adres en woonplaats: (als u in aanmer-

b) Balans Magazine mag elke maand

king wilt komen voor het boek)

op mijn mat vallen, want 5 Welke verhalen/onderwerpen c) Ik heb liever 6x per jaar een fysiek

spreken u het meest aan?

Leest u Balans Magazine omdat u een

tijdschrift en 6x per jaar een

kind heeft in de doelgroep?

actuele digitale versie

Ja / nee

d) Anders, nl

met deze leeftijd: ............................ jaar Aantal kinderen:..............................

Leeftijd kinderen:.............................

6 Heeft u een favoriete rubriek?

Werkt u met kinderen uit de doel-

2 Wat vindt u van Balans Maga-

Ja / nee,

groep?

zine in zijn huidige vorm?

Zo ja:

Ja / nee nl:

7 Welk rapportcijfer verdient Balans Magazine?

3 Wat mist u in Balans Magazine?

8 Wanneer krijgen we van u een hoger cijfer?

Stuur de enquête per post naar: Redactie Balans Magazine Postbus 93, 3720 AB Bilthoven Mailen mag ook: redactie@balansdigitaal.nl U vindt de enquête ook op onze site https://vragenlijst.dezorgvraag.nl/ balansmagazine

BALANS 1-2014

29

Reportage

Logeerweekend voor ouders ĂŠn kinderen

30

BALANS 1-2014

Tekst: Yvonne Hoksbergen Foto’s: Autstede en Yvonne Hoksbergen

Het klinkt heel eenvoudig: stuur je kind op logeer­ weekend. Maar in de praktijk is dat voor veel gezinnen toch heel ingewikkeld. Kinderen durven niet goed, en ouders vinden het moeilijk om hun kind los te laten.

Stichting Autstede heeft een oplossing bedacht: logeerweekenden voor het hele gezin.

S

amen met je ouders op logeer-

Daan is druk met kastanjes. Hij verzamelt ze in

weekend, en toch apart van

plastic bekers en brengt ze razendsnel van de

elkaar leuke dingen doen. In de

ene hut naar de andere. Een wedstrijd met

speciaal uitgezochte accommoda-

zichzelf, want hij probeert ze steeds sneller over

tie zijn zo’n twintig gezinnen in

te brengen. Daan: “Dit is wel een van de beste

hetzelfde gebouw dicht bij elkaar,

hutten die ik ooit heb gezien, en hij stond al

maar hebben een apart program-

klaar toen wij hier kwamen. Iemand anders heeft

ma. Het idee van bij elkaar in de buurt te zijn,

deze kastanjes verzameld, denk ik.” Zijn per-

geeft heel veel rust.

soonlijk begeleidster Eva telt hardop in hoeveel

BALANS 1-2014

31

tellen hij het voor elkaar heeft. Van vrijdagavond

Iets verderop, op een open plek in het bos, zijn

tot zondagmiddag zijn ze samen; ze doen

Michael en begeleidster Debby heel serieus aan

spelletjes, eten samen en rusten samen uit. Alsof

het basketballen. Ondanks dat het begint te

ze elkaar al jaren kennen.

regenen, gaan ze fanatiek door. Diana, moeder

Een stukje verderop is Lisa aan het schommelen

van Michael: “Ik heb er net van een afstandje

met meisjes die ze gisteren nog niet kende, maar

naar staan kijken en kon het eerst niet geloven:

nu haar beste vriendinnen zijn. Lisa: “We hebben

mijn zoon aan het basketballen. Dan sta ik echt

tot laat gisteravond liggen keten op onze kamer.

te genieten, heerlijk om hem zo te zien. Thuis is

Dierengeluiden maken in het donker. Heel suf

het alleen maar een gevecht om hem bij de

misschien, maar wij moesten ontzettend lachen.

computer weg te krijgen. Hij speelt al jaren niet

Het is hier net zo leuk als op schoolkamp. En ik

meer buiten. Misschien is het hem straks allemaal te veel. Maar dan heeft-ie zijn gitaar mee en kan hij zich even terugtrekken. En mocht

‘Ik merk dat het bij mijn broertje wel meevalt met zijn autisme’

het toch niet goed lopen, dan ben ik toch blij dat ik in de buurt ben.”

Bont en blauw Emma: “Onze zoon is eerder op logeerweekend geweest en kwam er bont en blauw vandaan. Er was iets mis gegaan en dat is me niet verteld.

Daarna hadden we er weinig vertrouwen in. Dus toen ik over Autstede hoorde dacht ik eerst ook: dit is uitgesloten, dit doet hij nooit. ‘Dat vind jij

32

zie mijn broertje wel, maar nu plakt hij niet de

misschien leuk, maar ik niet’, zei hij. “Maar toen

hele dag aan me zoals thuis. Thuis zegt hij wel

hij hoorde dat ik mee zou gaan en zijn zus ook,

zeven keer per dag I Love You, hier hooguit drie

wilde hij het wel proberen. En volgens mij

maal. Hier gaat het eens een keer niet de hele

heeft-ie het ontzettend naar z’n zin. Hij heeft

dag over hem, en is het gewoon lol maken. Maar

speelgoed mee van thuis en ik heb hem al

ik zie ook andere kinderen met autisme, en merk

anderhalve dag niet gezien.”

dat het met mijn boertje nog wel meevalt. Ik heb

Arjan van Gerner van Stichting Autstede: “Op

ook niet altijd last van hem. Hij is bijvoorbeeld

vrijdagavond, als iedereen hier aankomt, eten de

heel goed in wiskunde en helpt mij met mijn

gezinnen samen. Daarna nemen de vrijwilligers

huiswerk ‘Mens en natuur’, terwijl hij een paar

het over van de ouders. Voor sommige ouders

jaar jonger is. Mijn ouders heb ik maar heel even

valt dat zwaar, maar de meeste kinderen hebben

gezien. Mijn vader is vandaag jarig en we

daar toch minder moeite mee. Papa en mama

hebben samen even taart gegeten en voor hem

komen nog wel een nachtzoen geven. De

gezongen. Daarna zijn we gewoon weer verder

kinderen slapen met de begeleider of soms met

gaan spelen.”

hun eigen broertje of zusje op de kamer. Er zijn

BALANS 1-2014

ook al vriendschappen ontstaan tussen kinderen.

Die kunnen dan samen op een kamer als ze dat willen. Ouders kunnen in een uitgebreide

Rust-Uitweekenden

vragenlijst opgeven wat ze het prettigst voor hun kind vinden. Als een kind buitenshuis niks anders wil eten dan gepureerde wortel met pindakaas, dan kan dat ook bij ons. Ze zijn een weekendje uit en wij hoeven niet aan de opvoeding te werken.”

Een-op-een-begeleiding “Vandaag zijn de kinderen met begeleiders naar het Museum voor Beeld en Geluid in Hilversum geweest. Bepaald geen prikkelarme omgeving, dus ook een goede oefening in hoe kinderen

Stichting Autstede biedt Rust-Uitweekenden voor het hele gezin. Logeerweekends worden 4 x per jaar georganiseerd in Nivon-huizen door het hele land, zoals Lage Vuursche, Havelte, Bennekom, Oisterwijk en Wijk aan Zee. De begeleiding is in handen van ggz-professionals en jonge studenten die daar een opleiding voor volgen. De kosten voor de kinderen worden uit het persoonsgebonden budget vergoed, en de kosten voor brusjes en ouders door middel van sponsoring. Voor meer informatie: www.autstede.nl

daarmee omgaan. De begeleiding is één op één, en zowel de kinderen als de begeleiders dragen hetzelfde groene T-shirt. De Autstede-tekst op de achterkant is steeds in de kleur van je eigen groepje. Op die manier is in één oogopslag duidelijk bij wie je hoort, en die duidelijkheid is heel prettig.”

“Zo hebben we elk weekend een bijzonder uitstapje. Dan gaan we naar het Dolfinarium of de Efteling, en dat loopt altijd heel goed. We

‘Het is ook heel goed om andere ouders te spreken’

zorgen dat de hele dag gestructureerd is, zodat er geen lege momenten zijn waarvan kinderen in de war kunnen raken. De ouders hebben een

een moederkloek. Ik wil het spul bij elkaar

eigen vleugel in het gebouw en eigen kamers. Zij

houden, dan voel ik me goed. De eerste keer

hebben een vrij programma, maar ‘s avonds

vond ik daarom best moeilijk. Ik moest er echt

organiseren we altijd een workshop. Vanavond

doorheen. Maar ik merkte dat andere ouders dat

is dat een workshop bonbons maken. Dat de

ook wel hadden. En het is heel goed om ook

stichting is opgezet door ouders is iets wat erg

eens andere ouders te spreken, zonder dat je

aanspreekt. Ook de keukenbrigade bestaat voor

meteen weer in een praatgroep zit. Hier heb je

een groot deel uit ouders. Hun kinderen zijn er

met elkaar aan één woord genoeg. Inmiddels

op dat moment niet bij.”

ben ik hier als vrijwilliger, want als moeder krijg

Sandra: “Ik vond het de eerste keer maar eng om

je toch andere dingen te horen dan jonge

mijn zoon los te laten. Ik ben misschien te veel

vrijwilligers.” •

BALANS 1-2014

33

Sarkow_ADV_ADHD_185x125 10-2013_Opmaak 1 06-11-13 10:30 Pagina 1 advertentie

Onze producten worden onder andere gebruikt bij:

Protac producten Producten die helpen om te kalmeren, de zintuigen te stimuleren en het lichaamsgevoel te verbeteren.

- ADHD - Autisme - Sensorische informatieverwerking - ADD

Uitstekende werking bij: - slaapproblemen - onrust - concentratieproblemen

Sarkow b.v.

Klokhoek 16B 3833 GX Leusden T: 033-432 00 44 E: info@sarkow.nl W: www.sarkow.nl

Vraag nu op 2 weken proef !!!

Voor een uitgebreid overzicht van de ballendekens, ballenvesten en de ballenstoel kunt u onze website bezoeken: www.sarkow.nl Voor meerdere informatie kunt u altijd contact met ons opnemen.

Wij helpen u graag verder.

• Psychomotorisch onderzoek,

-diagnose en behandeling

• Training in sociale vaardigheden en weerbaarheid • Kindobservatie en begeleidingsadvies

op school

• Ouderbegeleiding en ondersteuning Kijk voor een psychomotorisch kindertherapeut bij u in de buurt op WWW.NVPMKT.NL

Juridisch advies

Onderwijsjurist Katinka Slump

Dossier onder je trui

E

en jongetje komt met grote regelmaat

Rapport (OKR) moet opstellen. Dat OKR maakt

bont en blauw uit school. Het gesprek met

de school op het moment dat er een verzoek

school daarover verloopt stroef, en de

komt van een andere school die de leerling heeft

moeder vraagt om een kopie van het leerling­

ingeschreven.

dossier. Ze wil zien of daarin misschien iets te lezen is over wat er op school met haar kind

De huidige praktijk, waarin informatie over

gebeurt. De school stelt dat het leerlingdossier

leerlingen wordt uitgewisseld nog vóór de

eigendom is van de school, en dat zij het alleen

toelating tot een school, is in strijd met de wet.

mag komen inzien. Als de directeur de moeder

Daarvoor is een uitzondering als het gaat om

alleen laat met het dossier, stopt de moeder het

een leerling met een Rugzak. Immers, het is voor

onder haar trui en verlaat de school.

díe leerling van belang dat de school onderzoekt

De school doet aangifte van diefstal, en de

of zij de extra begeleiding die de leerling nodig

moeder doet op haar beurt aangifte wegens

heeft ook kan bieden. Bij gewone leerlingen,

smaad – vanwege wat zij in het dossier heeft

zonder Rugzak, gaat het om gewone zorg die

gelezen over haar kind en over haar. De onder­ wijsinspecteur komt in beeld, en verwijst de moeder door naar mij.

Het lijkt een bizar verhaal. Helaas leert de praktijk dat er vele verhalen over conflicten rond leerlingdossiers te vertellen zijn. Conflicten die vaak het gevolg zijn van de onprofessionele wijze waarop met informatie over leerlingen

Moeder doet aangifte wegens smaad tegenover haar kind en zichzelf

wordt omgegaan.

Ook een leerling heeft recht op privacy. De regels

valt onder het basiszorgarrangement van elke

daarover vinden we in de Wet Bescherming

school. Informatie vooraf zou dan kunnen leiden

Persoonsgegevens. Daarin wordt bepaald wie

tot selectie aan de poort.1 Over de leerling­

persoonlijke informatie mag opvragen en

dossiers gaan we in gesprek in de Onderwijsklas.

verwerken.

(zie www.onderwijsklas.nl).

Scholen mogen dat als een leerling op hun school staat ingeschreven en als die persoonlijke informatie nodig is om (goed) onderwijs te

1 Zie voor het standpunt van de Inspectie van Onder­

kunnen bieden. In de onderwijswetten wordt

wijs, het onderzoek van de Nationale Ombudsman,

vervolgens bepaald wanneer de school bij

Hoera! Ik ga weer naar school, casus Martijn, pagina 5.

vertrek van een leerling een Onderwijskundig

http://www.nationaleombudsman.nl > casus Martijn

BALANS 1-2014

35

Dyslexie

Dyslexie, uitbehandeld,

?

en dan...

36

BALANS 1-2014

A

Tekst: Arga Paternotte foto: Jodi fotografie

?

Zestig behandelingen dyslexie gehad, budget op, en je kind is er niet of nauwelijks op vooruitgegaan. Wat doe je dan als ouder? Deze vraag komt regelmatig binnen bij Marijse Pel, coรถrdinator van het Steunpunt Dyslexie van Balans. Arga Paternotte geeft commentaar.

llereerst moet gesteld worden

de ouders en de school moeten bespreken.

dat een verrassing als deze

Het ergste van alles is toch wel het feit dat een

eigenlijk niet mag voorkomen.

kind zestig keer naar een behandelaar moet, en

De niet of geringe vooruitgang

hoe leuk en gezellig het er misschien ook is,

mag niet komen na zestig

geen resultaat ziet. Nog steeds kinderachtige

behandelingen, als het budget

boekjes moet lezen en niet mee kan komen bij

voor de vergoeding op is. Dan is

aardrijkskunde, biologie en geschiedenis. Wat

er iets goed mis. Niet alleen bij het kind. Een

zal dat doen met het zelfvertrouwen van dit

goede behandelaar had dit al lang met het kind,

kind? Om nog maar te zwijgen over zijn vertrou-

BALANS 1-2014

37

wen in de hulpverlening, inclusief zijn ouders die

verwarren met het hieronder genoemde Protocol

forse inspanningen van hem vragen zonder dat

Dyslexie Diagnose en Behandeling, waarvan

het hem iets oplevert waar hij trots op kan zijn.

momenteel de tweede versie in omloop is.

Hoe moet het dan wel?

Ouders kunnen zelf kiezen

Help mijn kind!

Beide protocollen zijn bedoeld om een kind met

We kennen het traject van hulp bij leesproble-

ernstige leesproblemen zo te helpen dat het

men op school. Als er bewijs is dat extra hulp

maximaal van het onderwijs kan profiteren en

binnen de school geen verbetering oplevert, is de

een zo hoog mogelijk niveau van ‘functionele

volgende stap het onderzoek naar dyslexie. Dat

geletterdheid’ bereikt. Hiermee wordt het technische lees- en spellingsniveau bedoelt

School gaat ook door met extra ondersteuning voor uw kind

waarmee een doorsnee persoon zich in de samenleving kan redden en dat een kind op school doorgaans in groep 5 of 6 bereikt.

Regelmatig overleg tussen school, behandelaar en ouders en kind is een voorwaarde voor een goed resultaat. Alle betrokkenen hebben een taak in het proces van oefenen, trainen, onder-

vraagt om de gang naar een specialist die kan

steunen, compensatie, bemoediging en regelma-

onderzoeken of er sprake is van een diagnose en

tige evaluatie van het resultaat.

daar een verklaring van kan opstellen, inclusief

In de periode van behandeling voert de gz-psy-

adviezen voor behandeling en ondersteunende

choloog hierover de regie. Op dit moment is

hulpmiddelen.

samenwerking met het onderwijs in het hieron-

In principe kunnen ouders zelf een hulpverlener

der genoemde protocol voor behandelaren nog

kiezen. Vaak werkt een school echter samen met

geen expliciete vereiste, maar het informeren

een bepaald instituut, en wordt dat geadviseerd.

van de school en ouders wel. Het zou beter zijn

Daar hoeft niets mis mee te zijn. In tegendeel,

als die samenwerking wel verplicht zou zijn.

als het een erkend instituut is dat zorgt voor een goed overleg tussen school en behandelaar.

Hopen op effect

Het is een misverstand te denken dat de school

Dyslexiebehandelingen worden tegenwoordig

de zorg voor de leerling met dyslexie aan de

– als het goed is – uitgevoerd volgens het eerder

behandelaar overdraagt. Niet dus. De school gaat

genoemde protocol. Daarin wordt beschreven

ook door met extra aandacht en ondersteuning,

waar een behandeling aan moet voldoen, en dat

zoals beschreven staat in de dyslexie onderwijs-

er ten minste drie momenten moeten zijn

protocollen van het Masterplan Dyslexie. Niet te

waarop de behandeling wordt geëvalueerd: na 20 behandelingen, na 40 behandelingen en aan het eind. De kwaliteitsinstituten hebben voor de

Vergoedingsregeling

bij hen aangesloten behandelaren zelfs nog strengere regels opgesteld. Dan kan het niet zo zijn dat er na 60 behandelingen opeens uitkomt

De vergoedingsregeling voor ernstige enkelvoudige dyslexie wordt nu door de zorgverzekeraars uitgevoerd. Zij bepalen de regels, in overleg met de Nederlandse Zorgautoriteit, de overheid en de kwaliteitsinstituten. Vanaf 2015 zullen de gemeenten daar verantwoordelijk voor zijn. Op dit moment is er nog volop overleg over de vraag hoe dat wordt vormgegeven wordt. Balans zit er bovenop en zal haar leden te zijner tijd uitvoerig informeren.

38

BALANS 1-2014

dat een kind niet of nauwelijks vooruit gegaan is.

Als de aanpak na 20 behandelingen geen of weinig effect heeft, moet gezocht worden naar een mogelijke verklaring. Dat vraagt een nadere analyse van het probleem, plus het aanpassen van de aanpak.

Mocht er na 40 behandelingen nog geen resultaat zijn, dan is het heilloos om op dezelfde weg door te gaan. Gelukkig komt dat laatste maar in een klein deel van de gevallen voor. Mits

natuurlijk de behandeling van goede kwaliteit was. Anders kan er wellicht nog wel verbetering

Toch nog leren lezen

verwacht worden. Zijn alle mogelijkheden uitgeput, dan rest er weinig anders meer dan de leerling emotioneel op te vangen en maximaal te ondersteunen met strategieën en hulpmiddelen om de dan zeer ernstige handicap te compenseren. Ondertussen kunnen we gerust stellen dat 60 behandelingen zonder enig resultaat een bijna misdadige verspilling is, of de behandeling nu binnen of buiten de vergoedingsregeling valt.

Pas op voor beunhazen!

Het is inderdaad verspilling, want we hebben het over een budget dat na negentien jaar lobbyen bij de overheid eindelijk in de gezondheidszorg beschikbaar is voor de kinderen met ernstige enkelvoudige dyslexie (EED). Daarvoor waren de kosten voor onderzoek en behandeling grotendeels voor rekening van de ouders. Daar willen we niet naar terug.

Na 40 behandelingen móet er resultaat zijn

Toch nog leren lezen is een methode voor remedial teachers die speciaal is geschreven voor kinderen die stagneren in het leesproces van het aanvankelijk lezen (groep 1 t/m 4) op AVI niveau 0 tot en met M4. Het is een arbeidsintensieve methode voor individuele begeleiding, met het doel zeer zwakke lezers in het basis- en speciaal basisonderwijs minimaal instructieniveau E5 7 te laten bereiken. De methode is bij uitstek geschikt als eerdere behandeling is mislukt. Ouders spelen een belangrijke rol als oefenpartner.

Inmiddels is er al ruim 20 jaar ervaring mee opgedaan en zijn er diverse effectmetingen gedaan, ook bij kinderen met ernstige dyslexie. De methode werkt met kleine tussenstappen, waardoor kinderen snel resultaat zien en zo gemotiveerd raken om het vol te houden. Sommigen noemen het een saaie methode, maar er zijn diverse successen gerapporteerd bij kinderen die met de gebruikelijke methodes nauwelijks vooruit kwamen. (www.tnl.nl)

behandeling kent ten minste drie meetmomenten na respectievelijk 20, 40 en 60 behandelin-

Dat betekent wel dat we als ouders verantwoor-

gen. Maar er zijn ook instellingen die al na 10

delijk zijn om de gelden zo effectief mogelijk in

keer een tussenevaluatie doen, omdat bekend is

te zetten. We moeten niet vergeten dat de

dat een behandeling die niet meteen ‘iets doet’

problemen van onze kinderen inkomsten zijn

ook niet gaat werken als die langer, ongewijzigd

voor de hulpverleners. En we sinds de vergoe-

voortgezet wordt.

dingsregeling er is, naast vele integere hulpverleners ook te maken hebben met lieden die hier een kans in zien om er een goede handel van te maken. Die zich niet druk maken om 60 behandelingen zonder resultaat en ouders zonder onderbouwde reden aanmoedigen om extra budget aan te vragen. Daar moeten wij niet aan

Bij voorkeur werken school, ouders en ­specialist samen

meedoen. Dat is niet in het belang van een kind.

Ouders als oefenpartner

Ouders en school moeten in elk geval geïnformeerd worden over de voortgang. Maar zij

Volgens het protocol moeten ouders maximaal

kunnen daar zelf ook van te voren afspraken

bij de behandelingen betrokken worden. In de

over maken. Op www.steunpuntdyslexie.nl is

meeste gevallen zullen zij oefenpartner zijn van

daarvoor een checklist te vinden. Geen gehoor of

het kind. Scholen moeten in elk geval door de

reactie van de behandelaar is een signaal dat er

behandelaar geïnformeerd worden. Bij voorkeur

iets helemaal niet goed zit, en rechtvaardigt een

wordt er samengewerkt in de driehoek school-

melding naar het kwaliteitsinstituut waarbij de

ouder-specialist, met het kind centraal. Elke

behandelaar is aangesloten. •

BALANS 1-2014

39

5 Vragen over de

spelletjes!

Wat vonden de kinderen?

Martijn (12, ADHD)

Thijs (12, ADHD)

Thimo (11, PDD-NOS, DCD)

1. Plan-It Commander (een educatief

1. LaQ Flower

1. Solitaire Chess

2. Leuk spel, je kunt er mooie dingen

2. Het is een spel om alleen te spelen.

computerspel om executieve functies als plannen en organiseren mee te oefenen).

2. Leuk, maar soms een beetje saai en kinderachtig.

3. Ja, ik vind het wel een grappig spel.

4. • het intro duurt lang en is een beetje saai

• de stemmen van de figuren zijn

mee maken, zoals een bloem en

Je moet heel goed nadenken. Als

een vlinder.

het niet lukt, kun je een tip opzoe-

3. Wij willen hier wel vaker mee spelen!

4. Dat er van sommige stukjes te weinig zijn. Als je iets hebt gemaakt, bijvoorbeeld een bloem, en je wilt iets anders maken, dan

ken in het boekje.

3. Ja, het is leuk dat je met dit spel van jezelf kunt winnen.

4. De oefeningen worden snel moeilijker.

5. Als je nog niet kunt schaken, moet

soms heel hard en soms heel

moet je de bloem weer uit elkaar

je eerst leren welke zetten je met

zacht

halen omdat je de stukjes nodig

het paard, de pion, de toren

hebt.

enzovoort allemaal mag doen. Dat

• soms iets langdradig

5. Soms een beetje vaag, maar je vindt altijd de oplossing.

5. Je moet goed naar het patroon kijken, anders gaat het fout.

Je speelt Plan-It Commander online

Onder meer verkrijgbaar bij

voor € 37,50. Meer informatie:

www.speelleerdoen.nl, € 19,95

staat wel in het boekje.

Onder meer verkrijgbaar bij www.speelleerdoen.nl, € 19,95

www.planitcommander.com.

Plan-It Commander

40

BALANS 1-2014

LaQ Flower

Solitaire Chess

Test ➊ ➋ ➌ ➍ ➎

H oe heet het spel?

W at vind je van dit spel (bijvoorbeeld leuk, moeilijk, stom, saai), en waarom?

A ls je het leuk vindt, zou je het dan vaker willen spelen?

W at vind je het minst leuk aan dit spel?

W at vind je moeilijk aan dit spel?

Carlo (10 jaar, ODD)

Rick (8 jaar, PDD-NOS)

Ruben (10, PDD-NOS)

1. Top.spin

1. Top.spin

1. Brick by brick

2. Erg leuk, omdat het lastig is om

2. Leuk en moeilijk.

2. Het is een leuk spel. Je kunt het

erachter te komen hoe het werkt.

3. Zeker ja!

4. Dat het soms erg moeilijk is en je lang moet nadenken.

5. Het is elke keer anders, dus je moet telkens opnieuw nadenken.

Onder meer verkrijgbaar bij www.speelleerdoen.nl, € 19,95

Robin (13 jaar, MCDD): 1. Top.spin

3. Misschien.

met zijn tweeën spelen, maar ook

4. Dat het lang duurt voordat de

alleen. Het is ook spannend, omdat

cijfers goed zitten.

5. Dat de cijfers steeds verkeerd komen te staan en het daarom te lang duurt.

Lennart (8, ADHD) 1. Check!

2. Moeilijk, omdat je al (goed) moet kunnen schaken.

2. Irritant, het lukte mij niet.

3. Nee.

3. Nee dus, omdat ik geen geduld

4. Als je maar een klein beetje kunt

heb.

4. Wel leuk, maar lukte niet goed, dus was het frustrerend.

5. Dat je heel veel geduld moet hebben.

schaken, is het veel te moeilijk.

je zo snel mogelijk een muurtje moet nabouwen.

3. Wij willen hier wel vaker mee spelen!

4. Het spel is niet makkelijk, en je moet snel zijn anders heb je verloren.

5. Het is best moeilijk om het muurtje precies zo te bouwen zoals op het kaartje staat.

Onder meer verkrijgbaar bij www.speelleerdoen.nl, € 14,95

5. De uitleg van het spel. Daardoor konden we het spel niet goed spelen.

Onder meer verkrijgbaar bij www.speelleerdoen.nl, € 12,50

Top.spin

Check!

Brick by brick

BALANS 1-2014

41

Voor de foto is gebruik gemaakt van een model

Plannen: kunnen AD Tekst: Daniella Krijger foto: Jodi fotografie

Plannen en organiseren is voor veel jongeren niet echt makkelijk. Een puber met AD(H)D is bijna een garantie voor problemen. Zou een cursus een uitkomst zijn? Bianca Boyer, onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam, en haar collega’s ontwikkelden een training ‘Zelf Plannen’, en onderzochten of die echt effect heeft bij jongeren.

42

BALANS 1-2014

AD(H)D

HD-pubers het leren?

I

n de tijd dat kinderen naar de

deze periode juist extra aandacht aan moeten

middelbare school gaan, krijgen ze

besteden.�

met zo veel veranderingen te maken, dat je je kunt afvragen of ze

Help! Waar is mijn concentratie?

het wel gaan redden. Bianca: “Niet

Van de een op de andere dag moeten pubers op

alleen in lichaam en hersenen zijn

de middelbare school bijna alles zelf regelen, en

allerlei veranderingen gaande, hun

hebben ze ook nog meer huiswerk. Moeilijk als

omgeving verandert ook nog eens in

je zelfstandiger wilt zijn, maar je hersenen nog

een rap tempo. Voor jongeren met AD(H)D is dat

volop in ontwikkeling zijn. Met name wat betreft

extra lastig, want het grootste probleem is

plannen en organiseren. Problemen zien ze niet,

plannen en organiseren. Eigenlijk zou je daar in

en al zeker niet de gevolgen van hun gedrag op

BALANS 1-2014

43

de langere termijn. Dat geldt natuurlijk voor alle

geven wat een jongere wel en niet bevalt tijdens

pubers (of eigenlijk adolescenten). Maar als je

een sessie, geven we hem controle over de eigen

kind ook nog AD(H)D heeft, zie je de chaos in het

behandeling. Dat jongeren zelf invloed hebben

hoofd en om je kind heen met de dag toenemen.

op het verloop werkt stimulerend”, licht Bianca

Over het algemeen neemt de hyperactiviteit van

toe.

kinderen met ADHD af tijdens de adolescentie,

Kaj (14) en Bram (17) hebben allebei ADD en

maar concentreren blijft moeilijk.

deden mee aan het onderzoek van Bianca.

Beiden dreigden op school vast te lopen. Kaj had daarover ook steeds ruzie met zijn moeder.

Het grootste probleem voor ADHD’ers is plannen en organiseren

Inmiddels is het werkboek herschreven. Het nieuwe werkboek, met de graffiti-letters ‘Zelf Plannen’ op de cover, belooft in 10 weken nieuwe trucs en inzicht in wat wel en niet werkt.

Kaj: “Om begeleiding te krijgen op school wilden mijn ouders een rugzakje aanvragen. Mijn cijfers moesten echt omhoog. Ik had al eerder een

Bianca ontwikkelde bij de Universiteit van

training gedaan bij UvA Minds, en dat werkte

Amsterdam (UvA) samen met collega’s Marije

toen heel goed. Tijdens de training wordt bespro-

Kuin en Saskia van der Oord (beiden gespeciali-

ken waarom je de training wilt volgen, en op

seerd in ADHD) deze training voor jongeren. “We

welke manier je last hebt van je AD(H)D. Als je

hebben de oorspronkelijk in de VS ontwikkelde

medicatie slikt, wordt besproken wat de voor- en

training voor volwassenen aangepast, en

nadelen daarvan zijn. Je maakt afspraken over

gefocust op school en huiswerk. Verder hebben

de beloning en een aantal doelen waaraan je

we motiverende gesprekstechnieken toege-

gaat werken.” Wat Kaj voor beloning koos? “Ik

voegd”, legt Bianca uit.

kon eigenlijk geen beloning verzinnen, maar dat

Voor het onderzoek werden 75 therapeuten

was ook niet zo erg. Het ging me niet om die

opgeleid die in totaal bijna 200 jongeren hebben

beloning, ik wilde gewoon graag over.”

begeleid. Een deel van de jongeren deed de module ‘Zelf plannen’ en de rest deed de training

Zelf invloed hebben

‘Zelf oplossingen bedenken’ (de zogenaamde

“Het is de bedoeling dat je je bewust wordt van

controlegroep). De twee behandelingen leken

je eigen gedrag. Dat je weet waarom iets wel of

veel op elkaar, met als enige verschil dat ‘Zelf

niet werkt in een bepaalde situatie”, legt Bianca

plannen’ op het aanleren van planningsvaardig-

uit. “Als je weet waarom je steeds te laat komt,

heden is gericht en de controlebehandeling niet.

kun je ook beter nadenken over oplossingen om

Bianca heeft inmiddels de gegevens geanaly-

het te voorkomen. Die doelen worden op de flap

seerd en de resultaten zijn positief. De uitval van

van het werkboek vermeld, zodat ze elke sessie

de deelnemers is opvallend laag en de voorlo-

zichtbaar zijn.”

pige effecten van de training zijn goed. Bianca:

Kaj stelde als doelen ‘hogere cijfers’ en ‘minder

“Ouders geven bijvoorbeeld aan dat hun kind

ruzie met mijn moeder’. Bianca glimlacht en

bewuster is van het eigen functioneren en beter

zegt: “Dat klinkt misschien als een negatief doel,

presteert. Jongeren gaven vooral aan dat ze

maar voor hem is het belangrijk genoeg om

beter kunnen werken met hun agenda en dat het

naartoe te werken. Het blijven tenslotte pubers

plannen hen beter afgaat.”

en die kunnen goed ruziemaken.”

‘Ik wil graag over’

44

Aan het eind van elke sessie wordt besproken hoe de samenwerking verliep, of de sessie nuttig

De verklaring voor deze positieve resultaten is

was en of de jongere denkt hiermee aan de slag

dat bij de training zoveel mogelijk rekening is

te gaan. Hij mag een cijfer van 1 tot 10 geven, en

gehouden met de jongere. “Ten eerste is er een

de trainer vraagt dan wat er moet gebeuren voor

beloning die de jongere zelf heeft gekozen, in

een hoger cijfer. “Dit is bedoeld om de jongere

overleg met zijn ouders. Ten tweede kiest hij zelf

enerzijds te laten zien dat hij invloed heeft op het

een aantal doelen. Door de motiverende ge-

verloop van zo’n sessie, en anderzijds dat hij

sprekstechnieken en de mogelijkheid om aan te

gaat nadenken hoe hij zijn doel gaat bereiken.”

BALANS 1-2014

Het zit in kleine dingen

in de vorm van een gesprek te doen met iemand

Ouders hebben twee keer een gesprek met de

die jou motiveert en je de gelegenheid geeft om

trainer. Ze krijgen te horen wat er is geleerd en

zelf oplossingen aan te dragen, blijkt dat reuze

wat er nog op stapel staat. Uiteraard wordt er

mee te vallen. Immers, je krijgt de kans om te

niet gesproken over de inhoud van de gesprek-

laten zien dat je het kunt, en dan krijg je ook nog

ken die de jongere heeft met de trainer. Dat zou

een beloning voor je harde werk. Welke puber

het vertrouwen beschadigen. Het gaat er om dat

wil dat nou niet?

de ouders een idee hebben waar hun kind mee bezig is, zodat zij vragen kunnen stellen of

Alles in m’n agenda

kunnen helpen. Tegelijkertijd kunnen zij hun

Maar hoe ga je je nou beter concentreren door

‘opvoedaanpak’ bespreken en evalueren.

zo’n training? Bianca: “Een reden om je concen-

Bianca merkte op dat het fijn is als de ouders zelf

tratie te verliezen is afleiding. Door je bewust te

al de nodige vaardigheden hebben aangeleerd

worden van wat je allemaal afleidt, kun je een

om hun kind te begeleiden. Bijvoorbeeld door

alternatief bedenken. Als je veel what’s-appjes

het volgen van een ouder(power)training (zie

binnen krijgt, kun je je telefoon uitzetten of

ook www.balansdigitaal.nl>producten>Cursus

wegleggen. Dat klinkt logisch, maar als je er niet

Ouderpower ).

over nadenkt, doe je er niets aan. Nu heb je het

Ook de motivatie van met name ouders is

zelf bedacht en ook nog gemerkt dat het werkt!”

belangrijk. Je moet als ouder de problemen zien en het vertrouwen hebben dat je kind eraan werkt. Niets is zo demotiverend als een ouder die aangeeft dat ‘hij thuis niet merkt dat zijn kind met huiswerk bezig is’. Het zit soms ook in kleine dingen.

Ouders kunnen hun ‘opvoedaanpak’ bespreken en evalueren

Lekker relaxed!

In de onderzoeksfase liep ook de training ‘Zelf

Toch is er een kritische kanttekening. De

oplossingen bedenken’. Bram volgde deze

bedoeling was dat ook de mentor of een leer-

variant die qua opzet helemaal hetzelfde was.

kracht betrokken zou zijn bij de training. Bianca

Alleen hadden de sessies niet een vooraf bepaald

kreeg van de 190 deelnemers slechts van tien

thema. Elke sessie mocht hij zelf bedenken wat

leerkrachten de vragenlijst terug. Reden: geen

hij wilde bespreken. Bram: “Ik vond de weke-

tijd of te veel gedoe. “Dat is jammer, want je doet

lijkse sessies altijd wel leuk. We praatten over

het juist ook om op school beter te presteren.”

interessante dingen en probeerden mijn problemen op te lossen. Na de derde sessie had ik niet

Hoe gaat het nu met Kaj en Bram? Kaj: “Ik merk

echt meer een probleem, maar meestal konden

dat het me echt geholpen heeft. Het gaat best

we toch wel wat verzinnen. Eigenlijk hebben we

goed.” Ook Bram zegt dat hij wel degelijk iets

maar één keer hetzelfde onderwerp besproken,

aan de training heeft gehad. “Ik schrijf nu alles

omdat het nog niet helemaal was opgelost.”

op in mijn agenda, ik ruim mijn kamer steeds

Het accent lag bij deze variant dus niet op

vaker op en ik begin eerder met leren.” Niet gek

‘plannen en organiseren’, maar ook bij deze

in 10 weken! •

groep waren de resultaten goed: er vielen nauwelijks jongeren uit, en ook deze groep ging beter presteren op school. Volgens Bianca komt dat doordat de jongeren zich uit kunnen spreken.

“Ze kunnen problemen bespreken en zelf oplossingen leren bedenken. Door steeds terug te komen op de bedachte oplossing ziet de jongere een verandering en wordt relaxter.”

Dat maakt de training volgens Bianca wellicht ook zo succesvol. Het lijkt heel veel werk om zo’n boek door te werken, maar door het samen

‘Zelf plannen trainershandleiding en werkboek’ zijn uitgegeven door LannooCampus. De training kan gevolgd worden bij UvA Minds en 15 andere instellingen die meededen aan het onderzoek: zie www.adhdtrainingen.nl. Inmiddels kunnen alle GGZ-instellingen de behandeling kopen, en zal de training op meerdere locaties te volgen zijn.

BALANS 1-2014

45

Bij ons thuis Portret van een echt Balans-gezin

46

BALANS 1-2014

Janet woont met vier AD(H)D’ers in één huis: haar man Peter (44), haar dochters Madelief (11) en Tess (9, ADD) en zoontje Ruben (7). Ze redt zich nu goed, maar heel af en toe wordt ze er ‘gek van’. “Ik heb de knop moeten omdraaien.”

Z

e weet het nog goed: Peter had

Door medicatie gaat het een stuk beter met

een eigen bedrijfje, maar kreeg

Peter. “Hij werkt nu in de GGZ, met verslaafden.

steeds meer problemen. Plannen

Een aantal van hen heeft ADHD. Daar herkent

ging moeizaam, afspraken

Peter zichzelf in. Hij begrijpt hen. Vindt het fijn

nakomen lukte niet altijd.

dat hij op die manier zijn ervaringsdeskundig-

“Vooral dingen afmaken vond hij

heid kan inzetten. Wat we ook ontdekt hebben,

moeilijk. Hij was vaak afwezig

is dat je net zo goed gelukkig kunt worden mét

met zijn gedachten. Wilde alles

ADHD als zonder. Kijk, hier heb ik een poster op

tegelijk doen, ook thuis: een knikkerbaan maken

de koelkast hangen. Staat vol pluspunten over

voor de kids, de tuin doen, de vijver afmaken,

een ADHD’er: is creatief, goed in oplossingen

een konijnenhok bouwen. Maar alles kwam net

bedenken, stoer, durft veel, is eerlijk en recht-

niet af.” Uiteindelijk werd een psycholoog

vaardig.”

ingeschakeld. Uit onderzoek kwam de diagnose ADHD. “Toen vielen alle puzzelstukjes op hun

Thuis

plek”, zegt Janet.

“Ondanks het feit dat ze veel goede eigenschap-

“De ontdekking van Peters stoornis gaf veel rust.

pen hebben, word ik heel af en toe gek van al die

Niet alleen snapte hij zichzelf beter, dat gold ook

ADHD’ers bij ons thuis. Die drukte en dat gedoe.

voor mij. Het enige wat we dachten was: hadden

Soms heb ik even rust nodig. In het begin dacht

we het maar eerder ontdekt. Gelukkig dus dat

ik: hoe ga ik hiermee dealen? Ik heb me daar zelf

onze kinderen wel op tijd de diagnose hebben

doorheen geworsteld. Af en toe was het heel

gekregen.”

moeilijk, had ik het idee dat alles op mijn

BALANS 1-2014

Tekst: Maria van Amerongen Foto’s: Jodi Fotografie

‘Thuis is het: je bent wie je bent’

47

schouders neerkwamen dat ik alles alleen moest doen. Ik heb het allemaal zelf een plek moeten geven. Dat vond ik moeilijk. Voor de problemen die de partner van een ADHD’er krijgt, is weinig.

Ik heb één keer een apart gesprek gehad bij de ouderbegeleiding. Dat vond ik toen wel prettig.

Door mijn kinderen ben ik ook Peter beter gaan begrijpen. Zij leerden mij hoe het werkt in hun hoofd. Door het oergevoel raakten ze mij heel erg. Ik verdiepte me helemaal in hen. Op die manier leerde ik de knop omdraaien.

Nu ziet het leven er zonniger uit. Denk ik veel vaker: wat een gezellige boel hier! Hoe rommelig het soms ook is. Gelukkig ben ik zelf een structuur-Miep. Als de kinderen thuiskomen, moeten ze hun rugzak in de bak in de gang doen en hun jas aan de kapstok hangen. Verder leg ik elke dag hun kleren klaar en maak hun broodtrommels. Op de deur heb ik een lijstje gehangen met wat ze ‘s ochtends allemaal moeten doen: aankleden, eten, tanden poetsen, enzovoort. Zo loopt alles op rolletjes.”

School “Op school gaat het aardig goed met de kinderen. En als er wat is, dan laten ze dat alleen thuis merken. Daar komt het eruit. Tess bijvoorbeeld is niet al te weerbaar. Ze piekert soms over vriendinnen. Maar over het algemeen en dankzij de medicatie is er weinig aan de hand.

Madelief, de oudste, zit nu net op de middelbare.

Ze werken er met laptops. Daar staat elke dag op wat voor huiswerk ze heeft. Ze zet het ook nog eens in haar agenda, met kleurtjes bij elk vak.

Lekker gestructureerd. Want ’s avonds, als ze aan het werk gaat, is haar pilletje uitgewerkt.

Dan heeft ze die kleurtjes echt nodig.

Sowieso is bij het avondeten bij iedereen de medicatie uitgewerkt. Dat vinden we niet erg.

We hebben destijds met z’n allen afgesproken dat die pillen er alleen zijn om overdag op school en werk beter te functioneren. Thuis is het: je bent wie je bent. Al geeft dat dus soms wel problemen voor Madelief met huiswerk maken.

We kijken nu naar een extra medicijn, waarmee zij zich beter kan concentreren op haar werk.

Peter worstelde er vroeger ook mee. Alleen kreeg hij destijds geen hulp.”

Hulpverlening “Peter en ik hebben samen ouderbegeleiding gehad. Daar kwamen hele goede tips uit, waar 48

BALANS 1-2014

we wel wat mee konden. We leerden om te gaan

vragen: maak je de bedden op, ruim je de

met de angsten van de kinderen.

afwasmachine uit? Ik moest leren zeggen

Tess en Madelief hebben EMDR gedaan. Dat is

‘bedankt!’ in plaats van ‘heb je dat nou nog niet

een soort therapie om nare gebeurtenissen te

gedaan?’. Nu zijn we een team. Ik erger me niet

verwerken. Ze hebben geleerd deze op een

meer. Ik zie problemen en benoem ze.”

betere manier op te slaan, zodat ze niet meer zo vervelend zijn. Madelief zag Ruben ooit bijna

Moeite met kinderen

onder een bus komen. Als ze dan ’s nachts de

“Soms denk ik: jeetje, alle vier hebben ze wat.

bus hoorde rijden, verbeeldde ze zich dat hij

Als ik dat van te voren had geweten, had ik dan

eronder kwam. Dankzij die therapie is dat nu

wel drie kinderen op de wereld gezet? Niet

over.”

zozeer voor mezelf, maar: wat heb ik hen

Vooroordelen “Mensen denken vaak: een ADHD’er smijt

aangedaan? Ik weet het antwoord gewoon niet.

Daar heb ik het wel eens moeilijk mee.”

stoelen door de klas, is druk en maakt ruzie. Een

Toekomst

eenzijdig beeld. Dat merkte ik vaak op de school

“Ik maak me niet veel zorgen over de toekomst.

waar ik als intern begeleider werk. Maar het is

Als ze alle drie maar hun diploma halen. Made-

veel meer dan alleen maar druk-zijn. Het is

lief wil danseres worden. ‘Als ik niet kan dansen,

onmacht, en dat heb ik ouders en leerkrachten

ga ik dood’, zegt ze wel eens. Tess en Ruben

gelukkig kunnen uitleggen door mijn eigen

moeten ook iets leuks gaan doen. Iets waarvan

ervaringen.

ze gelukkig worden.

Persoonlijk heb ik geen last van vooroordelen. Ik krijg juist vaak te horen: ‘Wat heb jij leuke kinderen!’ Ze zijn inderdaad betrokken, zorgzaam en lief. De juf van Ruben zegt wel eens: ‘Ruben is zo’n leuk kind, hij is nieuwsgierig, stelt leuke vragen’. En de juf van Tess noemt haar

‘Gelukkig ben ik zelf een structuur-Miep’

‘een lieve meid’. Ik moet dan wel vaak toevoegen dat dat leuk en lief zijn haar heel veel

Waar ik wel m’n hart voor vasthou, is de puber-

energie kost.”

tijd. Dan zijn ADHD’ers toch gevoeliger voor

Relatie

verslavingen. Belangrijk is dat je in gesprek blijft.

Peter en ik praten heel veel met de kinderen.

“Toen Peter nog niet was onderzocht, dacht ik

Zolang we dat doen, heb ik er wel vertrouwen in.

vaak: ben je nou echt zo onverantwoordelijk? Ik

Peter weet uit ervaring dat hij als puber veel

ergerde me eraan als hij niet uit zichzelf de

uitprobeerde. Dat is meegenomen. Hij weet wat

stofzuiger pakte, de post liet liggen. Of niet

er in die koppies omgaat.

schoonmaakte. Ik wilde dat hij dat uit zichzelf

We werken goed samen. Peter snapt de dingen

deed.

waar de kinderen mee bezig zijn beter dan ik, en

In die tijd heb ik wel eens op het punt gestaan

ik kan de zaken goed in een ander daglicht

van hem te scheiden. Maar de kinderen hebben

zetten. Als Madelief bijvoorbeeld een 6,3 haalt

hetzelfde euvel. Toen ben ik gaan denken: het zit

voor wiskunde, vindt ze het wel best. Peter snapt

ook in mij, ik moet de knop omdraaien.

die houding. Madelief weet eigenlijk niet hoe ze

Toen Peter eenmaal de diagnose had, moest ik

ermee moet gaan, legt hij mij dan uit.

leren snappen dat hij door die ADHD de dingen

Vervolgens ben ik er om aan te geven dat zo’n

niet uit zichzelf deed. Ik moest leren aan hem te

gedachte niet goed is. Dat er meer in zit. Het gevaar van ADHD is dat een kind snel denkt: laat maar zitten. Madelief ziet het bijvoorbeeld snel

Doe mee!

Wilt u meedoen aan ‘Bij ons thuis’? Meld u aan bij redactie@balansdigitaal.nl

niet meer zitten door de chaos in haar hoofd.

Terwijl ik, zonder ADHD, oplossingen kan bedenken. Zodat Madelief de volgende keer zegt: ‘Ik wil een hoger cijfer, hoe doen we dat?’ En dat doet ze nu ook!” •

BALANS 1-2014

49

In vertrouwen Een verhaal dat je bijna niet durft te vertellen

‘Mick heeft last van het

Tekst: Anouk van Westerloo

‘moet-syndroom’’ Als Mick (11) iets niet wil of kan, laat hij heel lelijk gedrag zien. Dan smijt hij zijn schrift, of zelfs het meubilair door de klas. Hij gaat spugen, schoppen en slaat leraren. De ene na de andere school stuurt hem naar huis. Zijn moeder is onderhand wanhopig: “Elke keer als ik denk dat hij op de goede plek zit, gaat het toch weer mis.”

“I 50

n de kleuterklas ging het nog, met dank

jaar geleden heb ik aangedrongen op een

aan zijn consequente juf. Maar in groep

nieuwe IQ-test: 96 performaal, verbaal 102.

3 werd het van kwaad tot erger. Hij

Helemaal niet zwakbegaafd dus.

werd bijvoorbeeld gek van de geluiden in de gymzaal. Als hij dan maar een

Uiteindelijk werd hij geschorst op die school. Na

zetje kreeg, gaf hij een drie keer zo

een maand thuis was er plek op een cluster

harde smak terug. Hij reageerde overal

4-school, hij was net 8 geworden. De eerste

gek op en altijd op een agressieve

maand was moeilijk. Hij moest wennen aan het

manier. Van zich af slaan, schoppen en zijn

nieuwe schema, de structuur. Ze werken met

mondje roeren. Hij liep zelfs weg van school. Het

picto’s. Alles staat van tevoren vast, maar Mick

was niet veilig meer. Ik moest hem steeds vaker

is een afwijkende autist. Hij wil het juist niet van

thuishouden. Ze dachten dat het een leerstoornis

tevoren weten. Hij raakt in paniek als hij ziet wat

was, dat hij het niveau niet aankon. Hij kreeg

hij allemaal nog moet doen. Ik noem het wel

allerlei tests, werd geobserveerd. Daar kwam uit

eens het ‘moet-syndroom’. Zodra hij iets ‘moet’,

dat hij zwak­begaafd was, een IQ van 76. Ik dacht

ontspoort hij.

meteen, dat kan niet. Hij was 7, maar hij wist

Een tijdje ging het goed op die cluster 4-school,

enorm veel, had een grote woordenschat. Hij

maar door nieuwe instroom van kinderen na de

was voor die test zomaar uit de klas gehaald,

vakantie, ging de aandacht van de leraar niet

door een vreemde. Hij heeft gewoon maar wat

meer zo veel naar hem. Dat kon hij niet hebben.

ingevuld om er vanaf te zijn. Een jaar later bleek

Zijn gedrag werd steeds erger, ik kreeg hem

hij PDD-NOS te hebben, maar in zijn dossier

’s ochtends niet meer in het busje. Hij heeft een

bleef maar staan dat hij zwakbegaafd was. Twee

paar keer het interieur van de bus verbouwd.

BALANS 1-2014

Uiteindelijk werd hij zelfs geweigerd door het

op stel en sprong naar een andere cluster

taxibedrijf. En ik werd steeds vaker gebeld. Dan

4-school, maar tijd om te wennen was er niet. En

moest ik hem ophalen, want dan was hij weer

meteen op dag twee ging het helemaal fout. Hij

aan het gooien, smijten en weglopen. Ze hadden

had leerkrachten geslagen, ging gooien, smijten,

wel een time out-plek, maar Mick ging er niet

liep weg van school. Ze hebben zelfs de politie

vrijwillig in. Dat vond hij ‘aantasting van zijn

ingeschakeld. En wéér werd hij geschorst.

privacy’. Zo zei hij dat letterlijk. Dan staan zij

Opnieuw zat hij maanden thuis. Wéér werd zijn

toch ook met de handen in het haar?

wangedrag beloond.

Ook de cluster 4-school schorstte hem. Hij kwam weer thuis te zitten. Maar de rust keerde wél terug. Hij maakte wat huiswerk en speelde wat met Lego. Hij vond het helemaal niet erg, hij ging liever niet naar school. Maar dat moest natuurlijk wel. Er werd een ‘terug naar school-school’ voor hem gevonden, waar hij langzaam kon

‘Ze moesten hem fixeren, twee mensen bovenop hem.

Dat wil je niet zien’

wennen aan het schoolse bestaan.

Maar dat ging meteen helemaal fout. Ik zat nog maar net beneden te wachten (hij zou maar twee

Er was driekwart jaar aan gewerkt bij het

uurtjes gaan die eerste dag), toen ik hem al hoor-

Startblok, om hem te leren dat wát hij ook deed,

de gillen. Mensen renden paniekerig door de

hij op school moest blijven. En bij deze school

gangen, piepers gingen af. Hij had ze bespuugd,

hebben ze al dat werk in één week teniet

gekrabd, geslagen. Ze moesten hem fixeren, met

gedaan. Daar ben ik echt boos over. Er was een

z’n buik op de grond, hoofd opzij, twee mensen

hele goede gebruiksaanwijzing over Mick, en die

boven op hem, armen wijd. Dat wil je niet zien

hebben ze gewoon niet gelezen. Nu zit hij uit

hoor, als je kind er zo bij ligt. De tweede dag

nood weer drie ochtenden per week op de

kreeg ik hem niet eens de deur uit. Hij lag trillend

VSO-groep. Daar gaat het gelukkig beter. Hij zou

op de bank, ingerold in een plaid, wilde zich niet

na de zomervakantie naar zijn eerste cluster

aankleden. Wat deed ik mijn kind aan?

4-school teruggaan. Er is heel veel overleg

Na weer maanden thuiszitten, kwam hij bij het

geweest, een stappenplan gemaakt. Het zou in

Startblok terecht: deeltijd onderwijs en behande-

het begin drie ochtenden zijn, met iemand extra

ling. Vanaf het eerste moment is het daar super

in huis voor de momenten dat hij flipt. Maar de

gegaan. Ze hadden een duidelijk stappenplan bij

belangrijkste afspraak was: onder geen beding

escalaties. Hij mocht onder geen beding naar

naar huis! Het zag er goed uit, maar we hebben

huis, hoe hij zich ook gedroeg. Dat werkte. Na

net te horen gekregen dat hij toch niet welkom

een tijdje werd Mick in de voortgezet onderwijs-

is. Ze vinden hem nog niet ‘klaar’ genoeg.

klas (VSO-groep) geplaatst. Daar ging het nog

Ergens ben ik opgelucht. Hij mag bij hoge

beter, hij had echt een klik met de juf. Zat ie daar

uitzondering het komende jaar blijven waar hij

als 10-jarig jochie tussen pubers van 15, 16. Hier

zit, alleen dan in een andere groep.

haalde hij het niet in zijn hoofd om gek te doen.

Het is een slepende toestand, frustrerend. Ik ben

In no time haalde hij zijn leesachterstand van 2,5

boos en verdrietig tegelijk. Het stopt gewoon

jaar in. Hij ging met sprongen vooruit. Maar hij

niet. Elke keer als ik denk dat-ie op de goede

was bijna uitbehandeld. Zijn oude cluster

plek zit, gaat het toch weer mis. Ik ben er nog

4-school zou hem terugnemen. Er was een heel

steeds emotioneel onder als ik erover vertel. Als

plan gemaakt. Acht weken, van de zomer tot aan

ik de feiten opsom, gaat het wel. Maar zodra

de herfst, zou hij elke week een uurtje langer

iemand zegt: ‘Goh, wat zal dat zwaar zijn voor

naar die school gaan om langzaam te wennen.

je’, dan breek ik en begin ik te huilen…” •

Maar nog voordat het wennen begon, zei de school: ‘We willen hem toch niet’. Toen moest hij

Om privacyredenen is de naam Mick gefingeerd.

BALANS 1-2014

51

Kijk in de webshop van Balans voor informatieve boeken, folders en brochures NIEUW in de webshop

Broers- en zussenboek

Game over?

Start opnieuw!

Voor en door brussen met een bijzondere broer of zus

Verhalen over sporten met autisme

SPECIALE ACTIEPRIJS + GRATIS VERZENDING VOOR LEDEN!

Gratis verzending voor Balansleden

or Prijs vo en d le Balans

Prijs: € 19,99 Voor Balansleden: € 16,99

99

€ 16,

€ 19, 95

Bestellen: www.balansdigitaal.nl/webwinkel

BalansKIDS Wat vind jij van de BalansKIDS? Vul de enquête in.

pag. 4

voor en door kinderen • december 2013 - januari 2014

inderen

or de k Speciaal vo pag. 6

S br pec En oe ia v tj al er d e pa s e voo er: g. n z r a 16 us ll je e s

Gelukkig word ik nu niet zo veel meer gepest

Ook in 2014 gratis lid van Balans? aar De zorgverzeukwer betaalt lidmaatschap!

Een leuk en informatief tijdschrift.

Met tips, nieuwtjes, een puzzel, etc.

Voor €18,- ontvangt u als lid van Balans maar liefst 9 keer per jaar dit blad.

Aanmelden: info@balansdigitaal.nl.

Kijk voor meer informatie op bladzijde 26

advertentie

De

speciale talenten

van jouw kind (9 – 18 jaar) benutten Hoe kan je kind het beste leren: concrete en pragmatische adviezen • • • •

Individueel op afspraak in Leidschendam Leerstijlen inventarisatie mogelijk via internet & telefoon Gecertificeerd cognitief psycholoog Leerkrachten en intern begeleiders kunnen zich certificeren zie: www.leerstijlentest.vanbodegom.eu Informatie en afspraak: 06-22991167 leerstijlen@vanbodegom.eu

06-25 21 43 32 info@demarshoeve.nl www.demarshoeve.nl

Zorgmanege De Marshoeve is gespecialiseerd in begeleiding van kinderen en jongvolwassen met ASS, ADHD, ADD, ODD en PDD-Nos. Wij bieden: • I ndividuele begeleiding • Weekendopvang (vanaf en dagbesteding januari 2013 2x per maand) • Equitherapie • De Net Gordon®trainingen • Ponykampen (mei-, zomer- • Bedrijfstrainingen en & herfstvakantie) coaching

    

       

Ubbo Emmiussingel 110 ∙ 9711BK Groningen ∙ 050-3185142 Ketelstraat 22 ∙ Veendam Gemeenteplein 35 ∙ Heerenveen Hoofdstraat 176 ∙ 9982 AK Uithuizermeeden

Leerling met een rugzakje (LGF)?

Bijles of hulp bij leerproblemen door: • Dyslexie, reken- of taalmoeilijkheden • Gedragsproblemen zoals AD(H)D, PDD-Nos • Het leren plannen en structureren van huiswerk

Rijdende praktijk voor remedial teaching Informatie: www.jongleren.nu / tel.: 0651-740289 Remedial teacher Gereg.lid LBRT, M SEN Gedragsspecialist

• bemiddeling handelingsplan of inzet LGF; • advies bij handelingsverlegenheid; • advies toelating, verwijdering en thuiszitten.

Bel 070-3122887 of kijk op www.onderwijsconsulenten.nl

advertentie

NR 1 pedagogische praktijk voor ouder & kind NR 2 psychologische praktijk voor onderzoek, behandeling & coaching • Ouderbegeleiding • Kindbehandeling • Pedagogische & psychiatrische thuishulp • Psycho-educatie

• Therapie met paard • Spelbegeleiding • PMT SOVA, diverse groepen: PMT SOVA, Buitensport SOVA voor pubers

• Schoolcoaching • Coaching & begeleiding volwassenen • Diagnostisch onderzoek • Sportmix

Nieuw: particuliere psychiatrische diagnostiek, wachtlijsten zat? Bel ons! www.nr1praktijk.nl • info@nr1praktijk.nl Bezoekadres: Joris Ivenslaan 187, 1325 RJ Almere 06-24704628/06-24705068 Zie ook: www.nr2praktijk.nl

Kanjers in de Groei… een Bourgondisch ontspannen leer- en ervaringsweekend voor moeders

Leuk!

Prikbord

Zorglandgoed Rondmeer Frans & Helma Korten Heide 3 | 6093 PA | Heythuysen 0475-495604, info@rondmeer.nl www.rondmeer.nl

nu

375,-

Wat kan je verwachten?

• all-inclusive luxe logies en maaltijden verzorgd op Bourgondische wijze • 3 dagdelen trainingsprogramma met vaste onderdelen, max 10 deelnemers • 3 dagdelen massage/gezichtsbehandeling/ schilderen/ontspanningsworkshops • ruimte om te wandelen, rusten en te bekijken wat je verder nodig hebt Eindelijk tijd en aandacht voor jou!

Nu ook Kanjers in de G Nieuw: de 24-uur-samen-met-je-brus-training roei 2 De weekends (donderdagavond-zondag) worden gehouden in het Ronald McDonald Huis in Barendrecht. Weekends kunnen via PGB. Kijk op www.stichting-zon.nl voor meer info en data.

Fonts titels: Helvetica Rounded black, 14 pt, black

Rondmeer biedt dagbesteding en kortdurend verblijf aan jongeren en volwassen met ASS, AD(H)D, gedrags- en psychische problemen.

Vanuit RUST, RUIMTE, AANDACHT, ONTSPANNING en ONT-MOETEN wordt gewerkt aan eigen waarde en zelfkennis. Met als doel te ontdekken dat ieder mens kwaliteiten heeft!

€

Vraag Vandaag jarig Tip

In de BalansKIDS

www.balansbabbels.nl Quiz Fun website

Dé website voor kinderen Mop

Leer ook van

Over ADHD, dyslexie, dyscalculie, ADD, PDD-NOS, DCD, lijn kolom Syndroom van Asperger

Service

Balans is de landelijke vereniging voor ouders van kinderen met ontwikkelingsstoornissen bij leren en/of gedrag. Balans biedt ouders actuele, doelgerichte informatie en onderling contact. Tevens behartigt Balans de collectieve belangen van haar leden bij de overheid en bij relevante partijen zoals de zorg en het onderwijs. Leden van de oudervereniging ontvangen Balans ­Magazine negen keer per jaar. Scholen en instellingen kunnen zich op Balans Magazine abonneren.

Adresgegevens Postadres: Postbus 93 3720 AB Bilthoven Bezoekadres: Soestdijkseweg Zuid 217 3721 AD Bilthoven Telefoon: 030 225 50 50 E-mail: info@balansdigitaal.nl Website: www.balansdigitaal.nl

Wilt u lid worden van Ouder­vereniging Balans U krijgt dan: • 9 keer per jaar het informatieve blad Balans Magazine • Exclusieve toegang tot alle informatie op de website • Contact met andere leden via het forum en chat • Aantrekkelijke ledenkorting op boeken, folders, brochures en producten uit onze webwinkel • Mogelijkheid gebruik te maken van collectieve ziektekostenverzekeringen via Balans • Aantrekkelijke kortingen op toegang activiteiten en symposiums van ­Balans • Korting op juridische bijstand bij problemen met school Lid worden kan eenvoudig via onze website www.balansdigitaal.nl.

Uw lidmaatschap kan op elk moment ingaan en wordt jaarlijks automatisch verlengd. Via onze website kunt u inloggen in ‘Mijn Balans’. Hier kunt u uw persoonlijke gegevens beheren.

Bijvoorbeeld een adreswijziging doorgeven of de betaalwijze van het

lidmaatschap aanpassen. U kunt ook een mail sturen naar ons e-mailadres of tijdens kantooruren bellen met onze administratie: 030 225 50 50.

Opzeggen van het lidmaatschap moet per e-mail of schriftelijk en uiterlijk twee maanden voor het verstrijken van het lidmaatschapsjaar (adres zie hiernaast).

Heeft u vragen, opmerkingen of suggesties voor de redactie van dit blad? Stuur dan een e-mail naar redactie@balansdigitaal.nl.

Inhoudelijke vragen aan Balans kunt u stellen aan de Advies- en Informatielijn of het Steunpunt Passend Onderwijs. Kijk voor meer informatie op bladzijde 4.

Balans is ook te volgen via Twitter en Facebook. Kijk voor meer informatie op onze website.

Tarieven lidmaatschap en abonnement In het schema vindt u de tarieven voor het lidmaatschap van Landelijke Oudervereniging Balans (ouders) of het abonnement op Balans Magazine (scholen/instellingen).

Bent u reeds lid van Vereniging Impuls, de NVA en/of de ADF-stichting, dan krijgt u bij Balans als nieuw lid of abonnee korting.

Wanneer wordt betaald via automatische incasso krijgen ouders, studenten en buiten­ gewone leden € 1,– korting op de contributie.

Soort lidmaatschap Prijs per jaar Prijs met korting¹ Ouder(s) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 49,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 39,Student . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 34,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 28,Buitenland (binnen Europa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 75,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 60,Buitenland (buiten Europa)² . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 100,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 80,Buitengewoon lid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 49,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 39,Steunlid 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 25,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . n.v.t.

Soort lidmaatschap Prijs per jaar Prijs met korting¹ Scholen/instellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 65,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 52,2e en volgend abonnement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 40,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . n.v.t.

Buitenland (binnen Europa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 90,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 72,Buitenland (buiten Europa)² . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 116,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 93,Balans KIDS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 18,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . n.v.t.

Impulsief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 18,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . n.v.t.

Bulkabonnement onderwijsinstellingen . . . . . . . . . . . . . op aanvraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . n.v.t.

1 Prijs inclusief korting voor nieuwe leden of abonnees van Balans, die reeds lid zijn van Impuls, de NVA of de ADF-stichting.

2 Buiten Europa worden de werkelijke porto­kosten doorberekend.

3 Wel alle lidmaatschapsvoordelen, alleen geen Balans Magazine.

BALANS 1-2014

61

Ik hoop dat alle ouders en leerkrachten van Balans-kinderen ons willen blijven steunen, zodat Balans kan opkomen voor het recht op goed onderwijs en goede begeleiding voor alle kinderen.

Mijn wens is dat ieder mee kind mee kan (blijven) doen!

Cecilia Janssen, directiesecretaresse

Miranda de Keijzer, administrateur

In 2014 is Balans, samen met NVA, Impuls en Woordblint de krachten gebundeld, een sterk team om de belangen van en voor onze kinderen te behartigen.

Ik wens alle Balans-kinderen vooral ‘rust’ toe. Rust in hun koppie, rust in hun gezin, rust op school, rust op het politieke front.

Yolande de Best, hoofdredacteur Balans publicaties

Ad van Wijlen, bestuurslid

Ik wens dat er geen kinderen meer gepest worden omdat ze ‘anders’ zijn.

Minou Stouten, webredacteur

Mijn wens is dat in 2014 geen enkel kind meer buiten de boot valt. Gelijke kansen en rechten voor alle kinderen, zeker als het gaat om onderwijs, zorg, begeleiding en ondersteuning.

Melanie Rietbroek, documentalist

Ik hoop dat de Eerste Kamer in februari zo wijs is om niet Jeugdwet en de transitie van de

Ik hoop op meer steun van de overheid.

Jeugd-GGZ naar de gemeenten.

Anneke Scharrenburg, interieurverzorgster

in te stemmen met de nieuwe

Maar eerst eens goed de positie van de ouders bestudeert.

Arga Paternotte, adviseur

Ik wens dat kinderen die extra steun nodig hebben, dit tijdig krijgen, zodat ook zij met voldoende eigenwaarde groot kunnen groeien.

Julie Houben, hoofdredacteur Impulsief

62

BALANS 1-2014

Ik wens alle ouders en hun kinderen een heel gelukkig en voorspoedig 2014.

Harrie Bosch, voorzitter bestuur

Ik hoop dat alle kinderen in 2014 een heel Passend Jaar tegemoet kunnen zien.

OUDERPOWER! In 2014 SAMEN STERK voor je eigen ‘speciale’ kind (en alle andere BalansKIDS).

Op naar voor ieder kind passende zorg en onderwijs in alle gemeenten.

Joli Luijckx, redacteur Balans Magazine en BalansKIDS Projectgroep Nieuwe Jeugdwet

Peter Snaterse, BeeldinZicht (vormgever Balans Magazine)

van deze doelgroep en hopen dat

Ik zou willen dat in 2014 alle Citotoetsen worden afgeschaft!

Dat we écht gaan kijken naar wat een kind kan, in plaats van testen hoe goed hij een test kan maken. Wat een rust zou dat geven…

ook zij in 2014 een sterke positie

Anouk van Westerloo, freelance journalist

Een kind met ADHD/ADD en/ of een andere kwetsbaarheid wordt uiteindelijk volwassen. Wij komen wij op voor de belangen

kunnen innemen in de huidige maatschappij.

Tessa de Reus, coördinator Impuls

Als jurylid hoop ik dat er in 2014 honderden nominaties binnenkomen voor de ‘Balans Award’. Dat betekent dan dat heel veel ouders trots zijn op het ‘passend onderwijs’ op de school van hun kind!

Ik wens dat alle ouders en kinderen, leden van Balans in 2014 de zorg, aandacht en het onder­ wijs krijgen die zij verdienen!

Drs. Swanet Woldhuis, algemeen Directeur, Balans

Aart Berkhout, mailservice gedragsstoornissen

BALANS 1-2014

63

Gepland

Colofon Hoofdredactie Yolande de Best

In het volgende nummer van Balans Magazine

Het jaar van Passend Onderwijs begint. Dus: extra veel aandacht voor SCHOOL! • S chrikbeeld anno 2014?

De gemeente bepaalt: je kind móet aan de pillen…

• Hoe zit het met vrijstellingen op het MBO? • Uniek: meekijken op een dyslexie/dyscalculie school • Oude rot vertelt over 25 jaar succes op school (en waarom ambulante zorg tóch verdwijnt…)

Bernice Willemsen schrijft een reportage over de dyslexie/dyscalculie school. “Sinds het voorjaar van 2012 zit mijn 12-jarige dochter op de enige aparte basisschool voor dyslexie en dyscalculie in Nederland, het Open Venster in Den Haag. Nog elke dag zijn we blij dat we deze keuze gemaakt hebben.

Onze gefrustreerde en boze dochter leert stap voor stap rekenen en schrijven en heeft haar vrolijkheid en zelfvertrouwen weer terug. Het is jammer dat er maar één zo’n school in Nederland is.”

Redactie Maria van Amerongen, Joli Luijckx, Cecilia Janssen Verder werkten mee Monique de Mol, Arga Paternotte, Anouk van Westerloo, Katinka Slump, Jodi Fotografie, Thirza en Thimo van Kuijk, Daniella Krijger, Brigitte Aubertijn, Yvonne Hoksbergen, Sers de Bie, Jurgen Breeman, Patricia Bouwhuis Uitgave Balans Publicaties Redactieadres Balans, Postbus 93, 3720 AB Bilthoven E-mail: redactie@balansdigitaal.nl tel. 030 - 225 50 50 Foto omslag Jodi Fotografie, modellen modellen Thirza en Thimo van Kuijk Basisvormgeving en lay-out BeeldinZicht, Rotterdam Peter Snaterse Druk Senefelder Misset, Doetinchem Advertenties Jetvertising bv, Postbus 1890, 2280 DW Rijs­wijk tel. 070 - 399 00 00, fax 070 - 390 24 88 E-mail: info@jetvertising.nl Internet: www.jetvertising.nl Wij willen benadrukken dat Balans geen verantwoordelijkheid draagt voor de inhoud van de – afgedrukte en bijgesloten – advertenties. Het feit dat wij reclame afdrukken of bijsluiten voor bepaalde producten of ­diensten, betekent niet dat wij deze bij u aanbevelen. U dient zelf te beoordelen of de geadverteerde producten / diensten voor u van belang kunnen zijn. Eventuele negatieve ervaringen kunt u mailen naar info@balansdigitaal.nl © Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder uitdrukkelijke toe­stemming van de redactie.

ISSN 1872-0560 Het volgende nummer van Balans Magazine ligt op 12 februari op de mat. (onderwerpen onder voorbehoud) 64

BALANS 1-2014

Het volgende nummer van Balans Magazine verschijnt in week 7

advertentie

Rondom ADHD is een service pakket ter ondersteuning en optimalisatie van de behandeling van ADHD.

Waarom is Rondom ADHD ontwikkeld?

Wat betekent Rondom ADHD voor u als behandelaar?

Wat betekent Rondom ADHD voor de patiënt/ouder/verzorger?

In het service pakket Rondom ADHD zijn alle services overzichtelijk gebundeld; zo ziet u in één oogopslag welke services beschikbaar zijn en waar deze in de behandeling ingezet kunnen worden.

Het biedt services op het vlak van voorlichting, informatievoorziening, begeleiding van de ingestelde behandeling en monitoring van de behandeling.

Het biedt een handvat bij het opvolgen van de ingestelde behandeling, wat gaat goed en wat kan beter? De services bieden zo een goede ruggensteun voor het consult en bieden motivatie om de door u ingestelde behandeling op te volgen.

persoonlijke beslisboom Jouw ADHDag

Jouw ADHDag

ADHD gids

Rondom

ADHD

©Janssen-Cilag B.V. - PHNL/CONC/0813/0001

Mini atlas

voorlichtingsfilm ADHD

ADH

D

‘ADHD in beeld’ app

ADHD-digitaal.nl

‘ADHD-hulp’ app

Ga naar www.adhd-digitaal.nl of naar de smartphone store en zoek naar ‘ADHD in beeld’ of ‘ADHD-hulp’.

Janssen-Cilag B.V.

PRAKTISCHE TIPS VOOR PLEEGOUDERS Pleegkinderen hebben vaak veel spanning en gevoelens van onveiligheid ervaren. Wat zijn de gevolgen hiervan voor hun ontwikkeling, en hoe kunnen pleegouders hiermee omgaan?

In dit boek maken voorbeelden, tips en adviezen vanuit de dagelijkse praktijk duidelijk hoe (aanstaande) pleegouders, hulpverleners en leerkrachten met pleegkinderen kunnen omgaan. Een essentieel boek voor pleegouders, hulpverleners en leerkrachten.

Anne Maaskant is gz gz-psycholoog en onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam met pleegzorg als onderzoeksgebied. Anouk Reinders is psycholoog bij ggz Arkin en verricht daarnaast forensisch psychodiagnostisch onderzoek.

anne maaskant en anouk reinders – pleegkinderen. opvoeding, begeleiding en zorg 160 blz. | € 19,99 | isbn 978 94 014 1163 9

kortingsbon bestel dit boek nu en profiteer van de speciale korting voor balansleden: u betaalt geen € 19,99 maar € 16,99! * anne maaskant en anouk reinders, pleegkinderen. opvoeding, begeleiding en zorg.

160 blz. | isbn 978 94 014 1163 9

Bestellen kan via www.lannoocampus.nl of de boekhandel onder vermelding van het actienummer: 902-07051 * Deze kortingsbon is geldig t/m 22 februari 2014.