Druga ważna zmiana to to, że nie tylko wielkie metropolie i stolice, ale również mniejsze miasta dostrzegły potrzebę tworzenia czy wręcz naznaczania przestrzeni, w których mieszkańcy będą ze sobą o różnych rzeczach rozmawiali. To już nie tylko salki przy domach kultury, lecz także otwarte przestrzenie, w których mieszkańcy się spotykają. Ten typ miejsc ma długą historię. Kiedyś funkcję takiej agory pełniły w niedzielę placyki przy kościołach; wraz z sekularyzacją takie przestrzenie wspólnej rozmowy pojawiały się w coraz mniejszych miejscowościach przed świeckimi instytucjami, choćby takimi jak sądy. Trzeci przykład jest bardziej zbliżony do traktowania sfery publicznej w ujęciu Habermasowskim, gdzie oddzielamy to, co polityczne, od tego, co ekonomiczne w przestrzeni miejskiej. Wtedy polityczne ruchome agory pojawiają się w ramach różnego rodzaju procesów miejskich. Chodzi tutaj nie tylko o przykłady takie jak wędrujące protesty w obronie sądów z lipca 2017 roku, ale też o coś, co po raz pierwszy widziałam wokół i w obrębie Politechniki Ateńskiej. Przestrzeń ta pełni w tej chwili funkcję autentycznej współczesnej agory, bo jest w całości zapisana różnego rodzaju hasłami. To tam odbywają się najgorętsze wiece, na przykład w obronie migrantów i uciekinierów z obszarów objętych wojną. Wielkie „Refugees welcome” jest dosłownie wpisane w posadzkę placu pomiędzy budynkami politechniki. Przestrzeń starej ateńskiej agory przejęli natomiast turyści. To są trzy główne powody, dla których możemy mówić o wędrujących agorach. Ale jest też coś, o czym wspomniałam, a mianowicie zapożyczenie pojęcia „wędrujące” od Mieke Bal, która pisała o „wędrujących pojęciach” w obrębie humanistyki. Myślę, że te wędrówki odbywają się w obrębie nie tylko teorii, ale też gęstego życia miejskiego. Możemy więc wyrażać nowe oczekiwania i tworzyć nowe formy tej wędrówki. Zajmijmy się wobec tego wątkiem zależności dzisiejszych miast. Czy są samowystarczalne? Czy rzeczywiście działają jak małe państwa? Czy mogą się samodzielnie i swobodnie rozwijać zgodnie ze swoją
39