DÍA DA MULLER 2019
O Día da Muller foi instaurado en 1917 por Nacións Unidas e segundo a versión máis estendida, conmemora os sucesos ocorridos en 1908 en Nova Iorque, cando un grupo de costureiras industriais se declararon en folga para protestar polas súas condicións laborais pedindo un aumento dos salarios e a redución da xornada laboral. Durante esta folga 129 mulleres morreron queimadas nun incendio na fábrica Cotton Textile Factory, provocando polos donos da mesma. Hoxe en día, o 8 de marzo converteuse nun día de reivindicación por unha igualdade real entre homes e mulleres nos ámbitos laboral, social e político. E desde o noso instituto, un ano máis, lévase a cabo unha actividade en defensa dos dereitos das mulleres. Para elo, as mulleres do centro retrátanse recordando a mulleres que ao longo da historia loitaron por un mundo máis xusto, coa bandeira da feminidade ben ergueita. Por iso faise esta exposición fotográfica xunto coas súas interesantes biografías, coa que queremos incidir na importancia do traballo e esforzo que levaron a cabo durante moitos séculos, e que na actualidade continúan milleiros de mulleres.
MARÍA ZAMBRANO Nace o 22 de abril de 1904 en Vélez-Málaga, filla de D. Blas José Zambrano García de Carabantes, natural de Segura de León (Badaxoz) e de Dª Araceli Alarcón Delgado, natural de Bentarique (Almería). Ambos mestres na Escola Graduada de Vélez, da que o pai é rexente. Trasládase a Madrid e despois a Segovia. María comeza o bacharelato. Só estudan ela e outra nena entre rapaces. Despois inicia os seus estudos oficiais de Filosofía, como alumna libre na Universidade Central de Madrid. Intervén activamente nalgúns dos movementos estudantís máis vivos de Madrid, a través da Federación Universitaria Española (FOI). Colabora en diferentes xornais. Contrae unha forte tuberculose que desde o outono de 1928 ata a primavera de 1929 obrígalle a gardar cama. Aparece o primeiro libro de María Zambrano: Horizonte do liberalismo. É nomeada profesora auxiliar de Metafísica na Universidade Central. Dá clases, así mesmo, no Instituto Escola. Traballa na súa tese doutoral A salvación do individuo en Spinoza. Participa activamente en mitins conxuntos de partidos republicanos. Rexeita a oferta que lle fai Jiménez de Asúa de presentar a súa candidatura ás Cortes polo PSOE. Substitúe a Xavier Zubiri como profesora de Metafísica na Universidade central. O 14 de setembro casa con Alfonso Rodríguez Aldave, quen acaba de ser nomeado Secretario da Embaixada da República Española en Santiago de Chile a onde se trasladará posteriormente. O 28 de xaneiro de 1939 María Zambrano sae para o exilio, primeiro a París e posteriormente vivirá e impartirá clases en varios países de Latinoamérica. A súa saúde empeora e, en 1980, trasládase a Xenebra. En 1981 élle concedido o "Premio Príncipe de Asturias de Comunicación e Humanidades". Ese ano aparece na Universidade de Málaga o libro María Zambrano ou a metafísica recuperada. Á súa vez, a Xunta de Goberno daquela universidade acorda o nomeamento de María Zambrano como Doutora " Honoris Causa". María cae enferma, con artrose, sen visión por cataratas en ambos os dous ollos e, sufrindo unha forte anemia, é internada nunha clínica xenebrina. O día 18 de novembro Jesús Moreno foi a buscar a María Zambrano a Xenebra e o día 20 pisa de novo chan español en Barallas. No outono concédenlle o Premio Cervantes. O seu último artigo publicado foi "Perigos da paz", en novembro, ante os sucesos do Golfo Pérsico. En 1991, María Zambrano, ingresa no hospital e falece o 6 de febreiro. Desde entón, xace á sombra dun limoeiro como ela quería. En resumo: "É a figura feminina máis importante do pensamento español do século XX. A influencia básica de María Zambrano foi a do seu mestre Ortega y Gasset. Pero a súa orixinalidade cambiou pronto para explorar novos universos apenas atisbados por Ortega, como o do poético (Filosofía e poesía, 1939), o do nulligioso (O home e o divino, 1953, unha das súas obras principais) e o mundo da ilusión, aproximándose máis a Unamuno e Machado, situados nas antípodas do seu mestre. Na tumba de Antígona (1967) María medita sobre este mito grego que ela cre reencarnar; e Claros do bosque (1977) responde á súa idea de que pensar é "descifrar o que sente".
HERTA MULLER
Herta Müller nace en Niţchidorf, Timişoara, Rumania, o 17 de agosto de 1953. É unha novelista, poetisa e ensaísta rumano-alemana, galardoada co Premio Nóbel de Literatura de 2009. Destaca polos seus relatos acerca das duras condicións de vida en Rumanía baixo o réxime comunista de Nicolae Ceauşescu, pero o seu tema principal é, como unha ditadura deteriora e rompe toda forma de relación humana. OBRAS: 1982 - En terras baixas. 1986 - O home é un gran faisán no mundo. 1992 - A pel do raposo. 1994 - A besta do corazón. 2010 - Hoxe teoría preferido non atoparme a min mesma. 2010 – Os pálidos señores coas cuncas de moca. 2010 - Todo o que teño o levo comigo. 2011 - O rei se inclina e mata. 2011 - Fame e seda. Así mesmo, nas súas obras asoman os temas da represión e a incomunicación na esfera familiar, laboral e social.
JOCELYN BELL
Naceu o 15 de xullo de 1943 en Belfast, Irlanda. Foi a maior de catro irmáns. O seu pai, arquitecto, traballou ocasionalmente no observatorio de Armagh e ofreceulle a oportunidade de visitalo. En 1965 obtivo a licenciatura en Física pola Universidade de Glasgow e, con posterioridade, ingresa en Cambridge para facer o doutorado. Incorporase a un equipo formado por cinco investigadores cos que pasa dous anos construíndo un radiotelescopio para observar os quásares, dirixido por Anthony Hewish. En 1967, Bell, analizando datos tomados polo telescopio notou sinais de radio moi regulares e rápidas, tras unha análise dos datos determinaron que os sinais proviñan das estrelas moi masivas que rotaban a gran velocidade as cales chamaron pulsares. En 1969 Jocelyn Bell Burnell incorporase a Universidade de Southampton, onde comezou investigacións sobre astronomía en raios gamma. Investigou e ensinou astronomía en raios X en Londres, no Mullard Space Science Laboratory, coa axuda do satélite británico Ariel V. En 1974 Anthony Hewish e Sir Martin Ryle recibiron en conxunto o premio Nobel en física, o primeiro dado a un traballo astronómico polo descubrimento feito por Bell dos púlsares. Aínda que non compartiron o premio, recibiu outros moitos recoñecementos ao seu labor. En 1982 foi nomeada investigadora do observatorio de Edimburgo, onde se dedicou a estudar galaxias coa axuda do satélite EX0SAT. Tamén asumiu a dirección do telescopio James Clerk Maxwell, de Hawai. En 1989 recibiu a medalla Herschel da Real Sociedade Astronómica de Londres polo descubrimento dos púlsares. Actualmente é profesora de Física en Open University e profesora visitante na universidade de Princeton. Tamén é presidenta de Honor da Burnell House na Escola de Gramática Cambridge, en Ballymena, Irlanda do Norte, membro da Religious Society of Friends (cuáqueros) e Conselleira do Instituto Faraday para a Ciencia e a Relixión, da Universidad de Cambridge. A proposta da comisión Mulleres e Ciencia do CSIC, recibiu no ano 2015 a Medalla de Ouro da maior institución científica española. No ano 2020 Jocelyn Bell participará no Congreso Estatal de Astronomía que se celebrará na Coruña entre o 30 de abril e o 3 de maio de 2020.
LISE MEITNER
Na edición do ano 1944, o Premio Nobel de Física foi otorgado a Otto Hahn. No seu discurso de agradecemento, o galardonado tivo palabras de recoñecemento hacia unha muller que foi determinante no descubremento da Fisión nuclear – fenómeno que esta investigadora explicou de xeito brillante nun artigo publicado na revista Nature o 11 de febrero de 1939 -, achado polo que Hahn recibiu o Nobel. Aquela muller era Lise Meitner, a quen a comunidade científica cría como a verdadeira gañadora do prestixioso premio. Meitner foi unha científica que adicou toda a súa vida ao estudo da física a pesares de todas as trabas, que non foron poucas, que tivo polo simple feito de ser muller. Desde ter que que traballar nun obradoiro separado do laboratorio onde estudaban os seus colegas ata non cobrar o mesmo que eles, sumado á súa expulsión de Alemaña durante o nazismo pola súa orixe xudea. Pero Lise Meitner non se arredou por todas as dificultades que tivo na súa vida, foi unha traballadora incansable e unha investigadora apaixoada. Cabe destacar que unha vez descuberta a fisión nuclear xurdiu a posibilidade de deseñar una bomba de fisión de uranio. Lise rexeitou a invitación de unirse ao Proxecto Manhattan creado, para tal fin, polo bando aliado na Segunda Guerra Mundial. Foi a única física nuclear en facelo. Sempre se opuxo ao uso das armas, incluídas as nucleares, abogando polo uso da enerxía nuclear para fins non bélicos. Foi unha das figuras máis importante da física moderna e aínda que lle foi inxustamente negado o premio Nobel recibiu cinco doutorados honoris causa e varias condecoracións, como a medalla de ouro Max Planck, o premio Otto Hahn de Física e Química e o premio Enrico Fermi.
LISE MEITNER
Foi unha física austríaca, descubridora da fisión nuclear, un logro polo que o seu compañeiro de laboratorio Otto Hans recibiu o premio Nobel no 1944. É un dos exemplos máis evidentes de descubrimentos feitos por mulleres e pasados por alto polo comité destes galardóns. Lise Meitner naceu en Viena o 7 de novembro de 1878 no seo dunha familia xudía. A pesar das dificultades da época para que as mulleres estudaran, conseguiu doutorarse na Universidade de Viena, sendo a segunda muller en facelo nesta Universidade. Máis tarde marchou para Alemaña converténdose na primeira profesora de física da Universidade de Berlín. Posteriormente, para compensar a inxustiza da academia Sueca foi honrada en exclusiva como elemento na táboa periódica: o Meitnerio.
MARÍA CASARES
Lendaria actriz de teatro e cine, residía en Francia por ser filla de Santiago Casares Quiroga, que fora Ministro e Xefe de Goberno da República durante o goberno de Manuel Azaña. Interpretou as traxedias de Shakespeare, Victor Hugo, Chéjov, Ibsen, Eurípides...Protagonizou varias obras escritas por Camus, con quen mativo unha intensa relación ata que el morreu, e tamén obras de Sartre, Jean Anouilh, Cocteau, Genet, etc, converténdose en musa do existencialismo francés. No cine traballou con Marcel Carné, Robert Bresson e Jean Cocteau, entre outros, e fíxose moi popular a nivel internacional. Os premio do teatro galego levan o seu nome.
VALENTINA TERESHKOVA
Валентина Владимировна Терешкова
“Na Terra, os homes e as mulleres corremos os mesmos riscos. Por que non deberiamos facer o mesmo no espazo?” Nada o 6 de marzo de 1937 nunha aldea no centro de Rusia, foi á escola dos 8 aos 16 anos e continuou os seus estudos facendo cursos por correspondencia. Practicou o paracaidismo nun club local, facendo o seu primeiro salto con 22 anos, mentres traballaba na industria téxtil como a súa nai. Foi secretaria da Liga Xove Comunista e despois membro do Partido Comunista da Unión Soviética. A súa experiencia como paracaidista e tamén a pertenza ao partido levárona ata o espazo. Para unirse ao corpo de cosmonautas, Tereshkova ingresou con honores nas Forzas Aéreas Soviéticas. Foi a primeira muller da historia en permanecer en órbita no espazo exterior, a bordo do Vostok 6 o 16 de xuño de 1963, durante a Guerra Fría. Para iso, foi seleccionada entre máis de catrocentos aspirantes e cinco finalistas. Orbitou a Terra corenta e oito veces, e permanece a día de hoxe como a única muller en ter feito en solitario unha misión espacial.
BEATRIX POTTER
Foi unha muller adiantada ao seu tempo, unha escritora e ilustradora infantil na machista Inglaterra vitoriana. Naceu no 1866, en Londres, nun ambiente tipicamente vitoriano: pais adiñeirados, unha mansión rodeada por un gran parque e unha infancia pechada na casa cunha institutriz. Por ter nacido muller estaba condenada a ver a pouca xente, nin sequera presentada ás visitas, e non tiña amigos. A súa nai dedicábase a recibir visitas, e o seu pai a ir ao club de cabaleiros; así que Beatrix pasaba moito tempo no seu cuarto lendo e soñando esperta, e volveuse unha nena tímida e introvertida. Beatrix pasaba dous meses ao ano de vacacións coa familia en Escocia, e alí atopábase co que máis tarde a faría famosa: os animais e as plantas. Alí empezou a debuxar, tomar anotacións... Aos 24 anos escribiu o seu primeiro conto: “O conto de Perico”, o coello traveso (Peter Rabbit). Dez anos despois, ese relato converteríase nun libro, de formato pequeno e cheo de ilustracións, o cal era unha novidade editorial naquela época. O libro foi un éxito. Nos anos seguintes publicou 20 libros cos editores Warne. Pasaba o día enteiro pintando animais ata o máis pequeno detalle. Aos 47 anos, despois de casar, a súa vida deu un xiro. Converteuse en granxeira e consagrou a súa fortuna a protexer a natureza. Foi pioneira no pensamento ecolóxico. Protexeu a natureza da especulación urbanística fai xa máis de cen anos. Tamén foi unha avanzada no merchandising, na edición de libros e tamén na ciencia. Beatrix foi unha das primeiras en descubrir que os liquens era unha relación simbiótica entre algas e fungos. Quixo presentar o seu traballo na sociedade científica, pero non lle foi permitido por ser muller. No ano 1997, a Sociedade londiniense Linneana pediulle perdón a título póstumo. A película “Miss Potter” conta a historia desta fantástica muller, interpretada pola actriz Renée Zellweger.
RUTH BADEN GINSBURG Naceu en Brooklyn en 1933, no seo dunha modesta familia xudía. A súa nai, Celia, impulsouna aos libros e aos estudos. Despois de graduarse na Universidade de Cornell en 1954, casa con Marty Ginsburg. Mentres estaba embarazada, foi “descendida” no seu traballo nunha oficina da Seguridade Social e esa experiencia levouna a ocultar o seu segundo embarazo anos máis tarde. En 1972 converteuse en cofundadora do Proxecto de Dereitos da Muller na Unión de Liberdades Civís de EEUU e a través del iniciou unha etapa prolífica de actividade para argumentar casos de discriminación de xénero, seis dos cales a levaron ante o Tribunal Supremo de EEUU. Comezou a súa carreira xudicial en 1980 cando o presidente Jimmy Carter a nomeou xuíza do Tribunal de Apelacións do Distrito de Columbia, onde pasou trece anos. En 1993, o presidente Bill Clinton nomeouna xuíza do Tribunal Supremo e o senado confirmou o seu nomeamento cunha votación de 96/3. Converteuse na segunda muller da historia (despois de Sandra Day O’Connor) en servir neste alto órgano xudicial. Ginsburg é unha das principais voces da á liberal do Tribunal Supremo. Durante os seus anos no Tribunal, Ginsburg votou a favor do dereito ao aborto e da citación de dereito internacional nas opinións da Corte. Ademais, votou en contra da pena de morte e a favor dos dereitos homosexuais. En novembro de 2018, aos 85 anos, foi hospitalizada despois dunha caída. A súa dimisión do supremo por razóns de saúde abriría a porta a que o presidente Donald Trump nomease un xuíz ultraconservador. A película “Unha cuestión de xénero” reflicte a interesante vida desta muller tan activista e loitadora polos dereitos das mulleres.
HEDY LAMARR Hedy Lamarr, ademais de ser a primeira muller que protagonizou un espido e simulou un orgasmo na historia do cine (Éxtase, GustavMachatý, 1933), inventou un sistema de comunicación que é a base do WiFi, do Bluetooth e outras tecnoloxías actualmente en uso. Por iso, na data do seu nacemento, o 9 de novembro (de 1914), conmemórase o “Día do inventor”. Nacida en Viena, desde pequena Hedy destacou pola súa intelixencia e foi considerada polos seus profesores como superdotada. Aos 18 anos, casou cun poderoso empresario das armas austríaco, FriedichMandl. En 1933, AdolfHitler xa subira ao poder na Alemaña e, Mandl tiña contactos importantes dentro do Partido Nazi. Era un notorio fascista na Austria e, durante os catro anos que estivo casado con Lamarr, case foi unha reclusa na súa propia casa e, amais asistiu a algunhas reunións do seu marido cos principais xefes do nazismo en Austria, aos que proveu de armas. Nunha manobra digna de películas de espías, HedyLamarr (os seus pais eran xudeus, por certo, aínda que a súa nai se convertera ao catolicismo) decidiu no 1937 que tiña suficiente e marchou a París disfrazada de criada. Alí coñeceu a Louis B. Mayer, o presidente de Metro Goldwyn-Mayer, que lle ofreceu un contrato de sete anos en Hollywood. Empezou os estudos de enxeñeira, que abandonou atraída pola vea artística, xa que entre 1940 e 1949 chegou a gravar ata 18 películas. Pero o seu traballo como actriz aburriuna rapidamente. Por iso, decidiu desenvolver o seu interese polas ciencias aplicadas, o que, combinado co o seu rechazo polo réxime nazi, produciu o seu maior proveito. No 1942 inscribiu a patente dun método de comunicación segredo que buscaba evitar a detección de torpedos enviados polas tropas aliadas. A idea de Hedy era que, se podías facer que tanto o transmisor como o receptor saltaran simultaneamente de frecuencia, entón calquera que intentara interromper o sinal non sabería onde estaba. Finalmente non se usou ao longo da II Guerra Mundial, pero si o aplicou o exército dos Estados Unidos no 1962, durante a crise dos mísiles en Cuba. Lamarr desenvolveu outros inventos: unha versión mellorada dos semáforos e unha pastilla para crear unha bebida gasosa. https://www.muyhistoria.es/contemporanea/articulo/hedy-lamarr-reconocida-actriz-e-inventora-de l-wifi-141475066500
YAYOI KUSAMA
Yayoi Kusama naceu en Matsumoto (Xapón) en 1929. A súa infancia, adolescencia e mocidade transcorreron nunha sociedade misógina, na que a muller tiña pouco ou nada que dicir. E moito menos no complicado campo da arte. En 1957, con 28 anos se muda a Nova York para buscar novas vías de expresión coas que dar saída ao artístico que anidaba na súa mente e no seu espírito. O bullicioso mundo artístico norteamericano e a súa predominancia masculina non impediron que a artista chegase a converterse nunha das creadoras máis efervescentes, innovadoras e activas da súa época (e das que virían despois). En forma de instalación ou happenings; desde lenzos oversize a performances, a obra de YayoiKusama desprega desde entón ata hoxe unha variedade e unha inquietude que non coñecen barreiras.