GKB 8-2019

gereformeerd 72E JAARGANG • NUMMER 8 • 19 APRIL 2019

KERKELIJK LEVEN

2

Zijn er bijbeltekstsen die aangeven hoe we met ethische vragen en veranderingen moeten omgaan? Die zijn er inderdaad.

KERKBLAD LITURGIE

5

Laten we een rubriek ‘Liturgie’ opnemen, hebben we in de redactie tegen elkaar gezegd. De kerkdienst is tenslotte het centrum van het kerkelijk leven.

BOEKAANKONDIGINGEN

14 Ieder mens is het waard gezien te worden. Met die gedachte begon Timman ‘project Humanity’. Zijn boek wordt besproken in de Boekaankondigingen.

Waarom...?

Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten? (Mat. 27:46)

DOOR DS DAVID DE JONG We staan aan de rand van de afgrond en horen uit de diepte een kreet van wanhoop opstijgen die ons door merg en been gaat. Hier lijdt iemand pijn op een manier die onze ervaring te boven gaat. Als het ons gegeven wordt om op ons lijden terug te kijken, kunnen we toch zeggen dat het waar is wat er staat in dat gedicht over die voetstappen in het zand. Waarom maar één paar voetstappen op dat stuk van je weg waarop je het zo moeilijk had?

Omdat God je op dat stuk droeg. Het zijn niet jouw voetstappen, maar zijn voetstappen. Maar als dat nu eens niet zo was? Als het nu eens jouw voetstappen waren?

Hebt u een antwoord op Jezus’ vraag: “Waarom?” Durf jij te zeggen: “Omdat Hij voor onze zonden moest sterven, daarom”? Dan doe je net of jij wel begrijpt wat Jezus niet begreep. Maar valt er iets te begrijpen, als Gods Zoon roept: “Waarom?” Nee, dan valt er hooguit iets te vermoeden. Wij hoeven niet af te dalen in de afgrond waarin Jezus wegzonk toen het donker werd. Maar als ik Hem hoor schreeuwen: “Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten?”, begint wel tot me door te dringen dat er helemaal niets vanzelfsprekends aan is dat

God mij aanneemt om mij nooit weer te verlaten.

Maar misschien komt zijn wanhoop pas goed bij je binnen als je zelf wanhopig bent. Laat Jezus dan je tolk mogen zijn. Hoor Hem schreeuwen, ook voor jou, als je niet kunt begrijpen waar het goed voor is dat jou dit moet over komen. Hoor Hem roepen, ook voor jou, als je je niet voor kunt stellen hoe dit ooit nog goed kan komen.

“Mijn God, mijn God”, zegt Hij, als Hij de eenzaamheid geproefd heeft van mensen die God verlaten. Hij blijft het zoeken bij de God die Hij niet kon vinden toen Hij in jouw nood afdaalde.

Dan breekt het zonlicht weer door de wolken en maakt het duister plaats voor het licht. Jezus vindt God voor jou. Jezus vindt jou voor God.

KERKELIJK LEVEN

Wat baat het u dat u dit alles gelooft?

Voor vragen op het gebied van ethiek en liturgie is het voor een gereformeerd gelovige een goede gewoonte de Bijbel als uitgangspunt te nemen. Het probleem is echter dat er voor concrete aangelegenheden niet altijd een duidelijke Schrifttekst voorhanden is, of dat er meerdere uitleggingen mogelijk blijken. Wat te doen? Zijn er sleutels die deuren voor ons openen? Die aangeven hoe we met ethische vragen en veranderingen moeten omgaan. Die zijn er inderdaad. Dit keer wil ik aandacht geven aan het criterium van het nut. Kan dat ons van nut zijn?

DOOR MR EMO BOS

We zijn het niet zo gewend om te spreken over het nut van kerkgang of het nut van bidden, maar zoeken het meer in de concrete Bijbeltekst. Deze wordt dan grammaticaal en in haar verband verklaard, met als uitgangspunt dat de Bijbel zichzelf uitlegt. Dat vormt dan de norm voor ons leven en is zeker een goede uitlegsleutel. Een andere sleutel is de christocentrische.

Deze sleutel is gegrond op de Paulinische brieven, waarin Christus wordt beschreven als het enige fundament onder het geloof. (vgl. 1 Kor. 3:11). De uitleg en toepassing van Bijbeltekst(en) draaien dan om de liefde van en tot de persoon van Christus, die hoofdwaarheid is, de eigenlijke sleutel van de hemelse wijsheid. Calvijn nuanceerde dit door te wijzen op de eer van God als zin en doel van het leven. Zijn Institutie eindigt met Soli Deo Gloria.

Al deze uitlegsleutels zijn bruikbaar

2

om de weg te vinden in het leven.

Maar nu het nut. In de 18e eeuw is in de ethiek een stroming ontstaan die het criterium voor een goede handeling niet zo zeer zocht in geboden en verboden, maar in de vraag of een handeling meer nut dan schade opleverde. Zo is een noodleugen goed als je daarmee het leven van je naaste kan redden, ook al overtreed je daarmee het negende gebod. Deze stroming wordt wel het Utilisme genoemd.

In de Christelijke Encyclopedie (2005) acht prof. J. Douma dit denken goed, mits maar in evenwicht met een goede gezindheid, dat wil zeggen de wil om naar Gods gebod te leven.

Wij zijn het niet zo gewend vanuit het nut te denken. Meer vanuit de Bijbelse geboden en verboden. Die vragen gehoorzaamheid van ons. Zegt de Here niet: Als u mij leef heeft, bewaart u mijn geboden (Joh. 14:15) en elders,

vlak voor Zijn hemelvaart: onderwijs al de volken, hen dopend in de Naam van de Vader en van de Zoon en van de Heilige Geest, hun lerend alles wat Ik u geboden heb, in acht te nemen (Matt. 28:19)? Het nuttigheidsdenken lijkt hier haaks op te staan. Toch geeft de Bijbel ons op dit punt andere informatie. Woorden als ‘nut’,‘baat’ en ‘voordeel’ komen vaak voor. Maar ook hun tegenhangers: ‘ijdelheid’, ‘leegheid’, ‘nutteloosheid’, en ‘ondeugdelijkheid’ enz. Om een aantal voorbeelden te geven: Spreuken 10:2 heeft het over schatten door goddeloosheid verkregen, die geen nut doen. Ook baat rijkdom niet op de dag van de toorn (Spreuken 11). In Jesaja 30 wordt gesproken van bondgenoten die geen voordeel opleveren, en in hoofdstuk 44 van afgoden die geen baat brengen. De profeet Jeremia spreekt op diverse plaatsen in dezelfde geest. In het Nieuwe Testament komen we deze termen eveneens tegen. Denk bijvoorbeeld aan wat de Here Jezus zei over zout dat haar kracht verloren heeft en over het vlees dat in tegenstelling tot de Geest geen nut doet. Wat zou het een mens baten als hij de hele wereld won, maar schade leed aan zijn ziel? Ook de apostolische brieven kennen op vele plaatsen woorden die met nut of nuttigheid te maken hebben. Zonder liefde, zo schrijft Paulus, baat totale vrijgevigheid en zelfopoffering niet (1 Kor. 13:3).

Onze belijdenis volgt deze zienswijze ook, waarbij we kunnen denken aan Zondag 17 (vr. 45) Wat nut ons de opstanding van Christus? Zondag 18 (vr.

49) Wat nut ons de hemelvaart van Christus? Zondag19. (vr. 51) Wat nuttigheid brengt ons deze heerlijkheid van ons Hoofd Christus? Zondag 23 vr. 59: Maar wat baat het u nu, dat gij dit alles gelooft? (oude teksten)

Strategisch denken

Wij zullen als we een ethisch of liturgisch standpunt willen kiezen ons dan ook gerust mogen afvragen wat het nut is van een bepaald standpunt. Winnen we er iets mee, of raken we er iets mee kwijt? En ook: is het

19 APRIL 2019

NOG EVEN DIT

gekozen standpunt echt zinvol? Ik zou dit strategisch denken willen noemen. Zoals de Here Jezus ook zei, toen hij Zijn discipelen uitzond: wees dan slim of bedachtzaam als een slang (Mat. 10:16), handel met overleg (Luc. 16:1-9). Wanneer je alleen normatief denkt loop je de kans dat je soms iets doet louter omdat het in de Bijbel staat, of beter gezegd omdat je dat zo in de Bijbel leest. En misschien ook wel omdat het altijd zo is geweest, waarbij traditie en respect voor de gewoontes van je voorgeslacht de norm vormen. Maar dat kan soms heel onproductief en zelfs schadelijk zijn.

Het einde

De vraag: wat bereik ik er mee als ik dit of dat doe in de kerk of in mijn leven, is natuurlijk niet het einde. Het resultaat van mijn keuze moet het Koninkrijk Gods bevorderen, de eer van God en het heil van je naaste. En als je zo het criterium van het nut hanteert, kan je vragen op het gebied van homoseksualiteit, vrouwelijke ambtsdragers, de liedkeuze of de deelname van kinderen aan het avondmaal, om maar een paar actuele zaken te noemen, genuanceerder aan. Wat baat het als ik geloof dat voor samenlevende homo’s geen plaats is in de kerk? Wat baat het als ik geloof dat de zusters geen toegang hebben tot de bijzondere ambten? Wat baat het dat ik tegen kinderen aan het avondmaal ben? Wat baat het mij dat ik dat alles als juist geloof? Als het alleen maar is omdat dat de regels van de Schrift zijn, wordt het nut twijfelachtig. Denk liever: met welke keuze dien ik de Heer en mijn naaste het beste? Het is zoals Paulus aan Titus schreef: Onze boodschap is betrouwbaar. Ik wil dat je er met grote zekerheid over vertelt.

Want dan zullen de mensen die op God vertrouwen, hun uiterste best doen om goed te leven. Dat is goed en nuttig voor iedereen. Maar houd je niet bezig met domme discussies, met lijsten van voorouders, of met ruzies over de wet. Want die dingen zijn niet nuttig maar zinloos. (Tit. 3:8,9 BGT)

Kruisig Hem DOOR HEERCO WALINGA Het geschreeuw ‘kruisig Hem’ van de menigte voor de rechterstoel van Pilatus is een gevolg van ophitsing door de hogepriesters en de oudsten, lezen we in Marcus 15 en Matteüs 27. Het is heel aannemelijk te denken dat veel van die mensen in die ‘menigte’ afgingen op het oordeel van die oudsten en hogepriesters (Annas en Kajafas, dus) zonder zelf precies te weten waarom Jezus dood moest.

Dat heet volksmennerij. Met een eigentijdser woord: populisme.

Ik heb lang getwijfeld of ik het ‘kruisig Hem’ wel zou mogen verbinden aan wat er vandaag af en toe gebeurt. Immers, het immense drama van de veroordeling van Jezus is nooit vergelijkbaar met wat er vandaag intermenselijk, politiek of kerkelijk soms plaatsvindt. Toch? Als we vandaag zeggen dat ‘er koppen moeten rollen’ dan is dat van een totaal andere orde dan de eis van de doodstraf voor Jezus.

Toch zie ik af en toe parallellen als personen in ons land naar de mening van mensen het veld moeten ruimen. Nee, nooit vergelijkbaar met Jezus. Zijn onschuld was absoluut. Stond zelfs in de ogen van Pilatus voor 100% vast. En geen mens, van wie vandaag geëist wordt dat hij weg moet, is 100% onschuldig.

En bovendien: als we vandaag zeggen dat iemand ‘weg moet’ dan zal vrijwel geen weldenkend mens vinden dat hij dood moet.

Maar toch die parallel: al of niet op aangeven van leiders eisen we soms dat iemand weg moet. Ik denk dan aan die dominee, of die voorzitter van de kerkenraad.

Leiders in een gemeente (en soms zijn dat mensen zonder een uitgesproken functie) menen dat die dominee niet functioneert als zij zouden willen. En ze spreken daarover met anderen. Dan kan zomaar steeds breder het gevoel ontstaan dat zo’n dominee eigenlijk maar beter een beroep naar elders kan aannemen.

En als dat niet lukt (omdat er geen beroep komt), dan moet hij op een andere manier losgemaakt worden van de gemeente.

Ik zeg hier niet dat het nooit wijzer is als er afscheid wordt genomen tussen een dominee en de gemeente. Dat kan zeker soms goed zijn.

Maar in veel gevallen – als ik de geluiden van allerlei gemeenten goed taxeer – wordt de mening van een gemeente soms wel bepaald door enkelen die, als ik het voorzichtig zeg, teleurgesteld zijn in hun herder en leraar. En als ik het onvoorzichtig zeg: die hem gewoonweg niet (meer) accepteren. Enkelen!

Het lijkt me – juist in de christelijke gemeenten – van groot belang om liefdevol en voorzichtig met elkaar om te gaan. En ons niet te laten leiden door populisme of ophitsing. hwalinga@walinga.org

3

DORDRECHTSE SYNODE

400 jaar Dordrecht

werden enkele discipelen overtuigd.

Niet zozeer hoe de vrouwen spraken, maar omdat God het hun zo ingaf om daarom toch naar het graf te lopen.

ACTA OFTE HANDELINGEN DES NATIONALEN SYNODI (9) De schepen in de haven zijn druk met in- en uitladen. Het voorjaar is eindelijk echt doorgebroken en het wordt weer aanmerkelijk warmer buiten.

Het leven in Dordrecht heeft zijn weg weer gevonden, en de Nationale Synode … die blijft maar vergaderen. Inmiddels zijn de Dordtenaren de statige mannen wel gewend.

DOOR ARENT ADRIAENSZ. HOUTSNEYDER Zo nu en dan verandert er nog wel het één en ander op de synode voor wat betreft de werkwijze. In de afgelopen tijd heeft de praeses telkens een voorstel geponeerd voor een stelling tegen die van de remonstranten. Op de 25e maart, de laatste dag voor het paasreces van de synode kwamen de politieke afgevaardigden met een ander idee.

Niet de voorzitter bepaalt de inhoud van de stellingen, maar een groep afgevaardigden uit binnen- en buitenland.

De synode kon zich hierin vinden en bedankte de praeses daarom voor zijn gedane arbeid en stelde een klein comité samen bestaande uit de Bisschop van Landaven, doctor Scultetus en doctor Deodatus. Uit de Nederlandse professoren waren de doctoren Polyander, Waleus en Triglandius gekozen.

De periode tussen 26 maart 1619 en 15 april 1619 waren erg rustig. De synode had paasreces. Iedereen bereidde zich voor op het Paasfeest dat gevierd zou gaan worden. Wederom drie weken waarin de synode niet bijeenkomt, maar de Staten-Generaal wel onderdak en voedsel moet betalen voor de aanwezigen. Wellicht dat sommige van de Nederlandse afgevaardigden van de gelegenheid gebruik maken huiswaarts te reizen.

4

Vooral de wevers en stoffenverkopers waren erg druk deze periode. Elk jaar zijn de vrouwen druk doende voor hun kroost nieuwe kleding te naaien, zodat met het Paasfeest een ieder in de nieuwste kleding ter kerke kan gaan. Ook Esther is druk met kleding voor de kinderen en voor haarzelf.

Zeker nu het meer zichtbaar begint te worden dat zij in verwachting is, zullen haar kledingstukken spoedig te klein worden. Nieuw leven op komst, dat geeft wel hoofdbrekens. Hoe krijgen we genoeg te eten? Meester Canin betaalt niet slecht, maar nu kost ons het eten wel enkele stuivers aan brood, en dat zal wel wat meer worden als de kleinste ook groot genoeg is.

Op de eerste vergaderdag na het paasreces, dinsdag 16 april 1619, kwam het comité met de Leerregels over het eerste Artikel: over de goddelijke verkiezing en verwerping. Deze werden in de vergadering voorgelezen en door alle gedeputeerden voor goed erkend. Ook de Leerregels over het tweede artikel: over de dood van Christus en onze verlossing daardoor, waren voorgelezen. De synode achtte het raadzaam hier in een volgende zitting verder over te spreken. Dit gebeurde de 18e april. Enkele kleine wijzigingen volstonden om de tekst goed te keuren. In de middag van de 18e werden de Leerregels van het derde en het vierde artikel eveneens voorgelezen aan en goedgekeurd door de synode.

Al met al heeft ineens de synode de vaart erin. Op deze manier lijkt het erop dat nog voor de zomer aanbreekt, de synode ten einde zal zijn.

Het zal dan ongeveer een half jaar hebben geduurd.

Met het Pascha predikte dominee Dibbets over de vrouwen bij het lege graf. Was het niet onvoorstelbaar dat zij Jezus niet herkenden? We begrijpen ook allemaal, sprak Dibbets, dat de discipelen eerst niet wilden geloven wat de vrouwen zeiden. Kennen we allemaal niet de bakerpraatjes van vrouwen? Hoe vaak gebeurt het niet dat onze vrouwen onderling allerlei onwaarheden over anderen uitwisselen? En hoe onwaarschijnlijk de boodschap van de Opgestane ook is, toch

19 APRIL 2019

LITURGIE

Gebed voor de kerkgang Laten we een rubriek ‘Liturgie’ in ons kerkblad openen, hebben we in de redactie tegen elkaar gezegd. De kerkdienst is tenslotte het centrum van het kerkelijk leven. Er is wel een rubriek ‘Lied van de week’, maar dat betreft telkens een detail uit één onderdeel van de eredienst. Willen we als kerkblad een bijdrage leveren aan het kerkelijk leven en meeleven, dan verdient de kerkdienst beslist aandacht.

DOOR DRS PIET HOUTMAN Er is in de loop van de jaren het nodige geschreven over de betekenis van de verschillende onderdelen van de dienst, en over de volgorde. Daarbij zijn inzichten naar voren gebracht uit de kerkgeschiedenis van het begin af aan. Dat heeft ons geholpen om als kerkgangers de eredienst bewust mee te beleven. Maar leven die gedachten nog steeds en worden ze overgedragen?

Het lijkt me goed om deze rubriek heel algemeen te beginnen. Deze keer in een wat minder gebruikelijke vorm.

Verwachting en plan

Naar de kerk ga je niet omdat het gewoonte is op zondag of omdat het nu eenmaal moet. Goede gewoonten geven wel vorm en structuur aan je leven. Maar je hebt ook een doel, al

sta je daar niet altijd zo bij stil. Meestal verwachten wij iets van de preek: dat we iets betekenisvols meekrijgen voor ons leven. Daar praten we het meest over na: wat vond je van de preek? In Korea vraagt men na afloop: wat vond je van ons koor? Zang en muziek is net zo goed een onmisbaar onderdeel van de dienst.

In ieder geval ga je niet naar de kerk om de dienst passief over je heen te laten komen. Waarom ga je naar de kerk? Waarom wil je dat? Wat beweegt je? Wat wil je er halen, wat wil je er brengen? Je kunt verwachtingen hebben van de voorganger, maar wat wil je zelf gaan doen?

Wat hier volgt is een suggestie voor een gebed dat je zou kunnen bidden voor je naar de kerk gaat. Bijvoorbeeld bij het ontbijt, aan het eind, aansluitend aan het ochtendgebed.

Om naar God toe uiting te geven aan een betrokken houding. Ook om jezelf daartoe te stimuleren. Het is bedoeld als suggestie, meer niet. Uitgegaan is van een gezinssituatie; waar het past kun je in plaats van ‘wij’ ‘ik’ zeggen.

Gebed

Onze Heer in de hemel, Wij willen naar de kerk gaan. We danken U dat we daar gelegenheid voor hebben. We zien uit naar een eredienst om U te eren.

Heer, wat bent U groot, dat U ons hebt gekocht en gemaakt hebt tot uw volk, hier en over de hele wereld, ook daar waar onvrijheid is en armoede. Wij danken U dat U bij ons wilt wonen en ons wilt leiden.

Woon in ons hart met uw Heilige Geest, zo dat we in oprecht verlangen bij elkaar komen. Doe dat met veel mensen. Verzamel uw schapen van dichtbij en van ver.

Breng ons bij elkaar en wees met uw genade bij ons. Laat ons bij U mogen komen om bij U te wonen. Bind ons samen, laat ons één zijn in de toewijding aan U. Laat onze zang en ons gebed tot U opstijgen als een offer uit een oprecht hart; neem het aan. Laat uw woord klinken. Laat het krachtig verkondigd worden, zuiver naar uw bedoeling uitgelegd en toegepast tot opbouw van uw gemeente. Laat het bij ons binnenkomen en ons vervullen, zo dat wij erdoor gesterkt en geleid worden. Vervul degenen die een bijzondere taak in de dienst hebben, met uw Geest. Luister naar ons als wij U aanroepen in gebed. Zegen de gaven die wij geven om U en onze naaste te dienen.

Wees ook bij degenen die niet naar de kerk kunnen. (Hier kunnen namen genoemd worden van familieleden en anderen bij wie je persoonlijk betrokken bent.)

Vernieuw en versterk ons in het geloof, de hoop en de liefde. Bouw uw gemeente op. Laten uw tegenstanders beschaamd worden en laat uw naam eer ontvangen. We vragen het U, pleitend op uw genade. Amen.

5

SCHRIFT WERK

Lang haar LEERT DE NATUUR ZELF U NIET DAT LANG HAAR EEN MAN TE SCHANDE MAAKT, TERWIJL HET EEN VROUW TOT EER STREKT? HET HAAR VAN DE VROUW IS HAAR GEGEVEN OM EEN HOOFDBEDEKKING TE DRAGEN. 1 KORINTIËRS 11:14-15 Tegenwoordig is het lange haar bij meisjes en vrouwen weer helemaal hip. Een tijdje geleden zag je veel vrouwen kort haar dragen, maar tegenwoordig is lang de mode. Maar ook zie je mannen met lange haren rondlopen en dat lijkt in onze cultuur niet echt een schande te zijn. Wat leert ons de natuur? En als de natuur ons iets leert, is het dan ook van God? Hij is de Schepper van het leven, van man en vrouw. Wat zegt dat ons vandaag over welk advies we de kapper moeten geven, als we komen om te knippen?

DOOR DS HENK JAN VISSER In dit hoofdstuk zegt Paulus heel wat over de verhouding tussen man en vrouw. Er is veel aandacht voor wat er precies in dit hoofdstuk wordt bedoeld door Paulus. Daarnaast zijn er heel wat verschillen in uitleg te bespeuren over de verzen in dit gedeelte. Ik beperk me tot twee verzen, maar dat gaat niet zonder ook heel de kontekst er in mee te nemen. Paulus gebruikt hier een argument uit de natuur om zijn stelling te onderbouwen, dat het voor een vrouw niet past om zonder bedekking op het hoofd te bidden en te profeten.

In de oudheid betekende een argument uit de natuur, dat iets vanzelfsprekend waar was. Bij ‘natuur’ moet je dan niet alleen denken aan de schepping, maar aan alles wat oud en vertrouwd was. Lang haar was een eer voor een vrouw en een schande voor een man. De Romeinen en Grieken dachten er zo over.

Het hoorde bij de normen en waarden van die tijd. Ook al waren er toen ook uitzonderingen, denk aan mannen, die het haar lang lieten groeien als teken van bijzondere toewijding aan God, zoals een nazireeër. Ook

6

wijsgeren lieten het haar wel lang groeien, al werden zij er wel om bespot. Vrouwen werden te schande gezet door het haar af te scheren.

Dat gebeurde bijvoorbeeld bij overspelige vrouwen. Dus het was uitzondering op de normale regel. Als het dus in de natuur al geldt, dat het voor vrouwen normaal is dat ze lang haar draagt, is het zeker gewoon als vrouwen bij het bidden en profeteren zich het hoofd bedekken.

Natuur

We treffen hier het woord ‘physis’ aan in het grieks, denk maar aan fysica, natuurkunde. Het is een woord dat ook in Romeinen 1 wordt gebruikt voor mannen, die hun natuurlijke omgang met vrouwen hebben losgelaten en in hartstocht voor elkaar zijn ontbrand. Het heeft alles te maken met hoe God het heeft bedoeld in de schepping. Je kunt het dus niet alleen afdoen als een gelegenheidsargument van Paulus. Het is voor Paulus een teruggrijpen naar het begin, zoals God het heeft gelegd in de schepping. Is dat voor ons dan nog zo?

Moeten meisjes en vrouwen dan lang haar dragen? Is het een wettelijk voorschrift dat Paulus hier geeft voor alle tijden? Dat denk ik niet. Allereerst niet omdat dit voorschrift in die tijd een duidelijk anticultuur is tegenover de cultuur bij de Grieken en Romeinen. Paulus accentueert juist het verschil tussen man en vrouw in het bidden en profeteren in hun onderscheiden verantwoordelijkheden. Hij schrijft dat aan alle gemeenten voor in die tijd en cultuur. Er is gelijkwaardigheid en tegelijk onderscheid tussen man en vrouw. God heeft dat onderscheid in de schepping gelegd, zoals de natuur het ons leert.

Maar dat betekent vervolgens nog niet, dat wij dat vandaag nog zo moeten doen. Het staat hier niet voorgeschreven dat vrouwen een hoed moeten dragen in de kerk van alle tijden en plaatsen. Het was voor die tijd een opvallend verschijnsel, een christelijk symbool als tegenhanger van de heidense offercultus. Wel kunnen we ervan leren, dat er onderscheid is tussen man en vrouw, ook al zijn ze gelijkwaardig voor God.

Bedekking

Paulus vond het voor de gemeente van de Korintiërs en ook voor de andere gemeenten in die tijd van belang dat er duidelijk onderscheid werd gemaakt bij het bidden en profeteren tussen mannen en vrouwen.

Wij voelen dat niet meer zo na, omdat we in een tijd en cultuur leven, waarin het onderscheid tussen man en vrouw zoveel mogelijk weggepoetst moet worden in een doorgedraaid emancipatiestreven. Toch is het ook in onze samenleving duidelijk dat er verschillen zijn. Denk maar aan aparte mannen- en vrouwensportteams. Het erkennen van verschillen doet niets af van de gelijkwaardigheid die er is in Jezus Christus onze Heer. Hij is geboren uit een vrouw, als man de weg gegaan naar Golgotha om ons met God te verzoenen. In veel afbeeldingen zie je trouwens Jezus ook afgebeeld met lange haren.

19 APRIL 2019

LIED VAN DE MAAND

Lied van de maand april 2019 ‘HEER, VOOR ALLE MENSEN ROEPEN WIJ U AAN’ / GK 179 Aanslagen in binnen en buitenland schrikken ons voortdurend op. De ene keer is er een terroristisch motief, de andere keer ligt de oorzaak in het criminele circuit. Gelukkig is in ons land de handhaving van vrede en recht goed georganiseerd. In vele andere landen hebben de mensen te maken met een onbetrouwbare overheid die machtsmisbruik niet schuwt.

DOOR HENK SCHAAFSMA Ook bij ons groeien gevoelens van onbehagen en onveiligheid. Mensen willen het recht in eigen hand nemen. Politiemensen en hulpverleners worden zelfs in hun werk belemmerd.

Er zijn politieke partijen die zulke gevoelens aanwakkeren. De Bijbel propageert geen stoere verkiezingsleuzen. De Bijbel roept op tot gebed voor gezagsdragers en wereldleiders. (vgl. Timoteus 2:1-2)

nog steeds in neon op het dak van de kunstacademie in Rotterdam prijkt): Alles van waarde is weerloos.

Wat is weerlozer en onschuldiger dan een pasgeboren kind? Dit lied is ook een gebed om kinderbescherming: ‘bewaar het kind / dat het ech-

te liefde en bescherming vindt’.

Overheden, machthebbers, wereldleiders, vooraanstaanden in de grote-mensen-wereld moeten hun focus richten op de wereld van het kind. Vrede en recht moeten in dienst staan van de ontwikkeling en groei van de komende generatie.

Daarbij mogen die grote-mensen-leiders niet uit het oog verliezen dat zij zelf ooit kinderen waren. Zij hadden toen die echte liefde en bescherming nodig om te kunnen worden die ze nu zijn.

Ria Borkent schreef dit lied op een melodie van Adriaan C. Schuurman.

Hij schreef de melodie bij een ander lied uit het Liedboek: ‘U verborgen Christus, bid ‘k eerbiedig aan’, LB 374.

Borkent leende de melodie vanwege ‘ de verstilde melodie die aan het slot helemaal open waaiert’.

Een lied om ingetogen biddend te zingen.

Noot van de redactie: bovenstaande tekst is overgenomen van de website van het Steunpunt Liturgie.

Recht en vrede - Het lied heeft als titel: ‘Gebed voor de overheid’. Couplet 1 start breed: ’Heer, voor alle mensen roepen wij u aan.’ De volgende regels verfijnen de focus: ‘recht en vrede’, ’vindingrijkheid die niet vraagt’, ‘het kleine eren’ en ‘het zwakke dragen’.

Couplet 2 zoomt verder in, eerst op nationaal niveau - de koning, de overheid - vervolgens internationaal - wereldleiders, machtigen. In de volgende strofe wordt de blik gericht op de eigen samenleving, bestuurder, rechterlijke macht. Het lied eindigt bij de kern van alles: liefde die het goede zoekt. In de beweging die het lied doorloopt, zit een rode draad: vrede, gerechtigheid voor allen, zwakken en sterken.

Alles van waarde is weerloos - Dichter Lucebert dichtte ooit deze zin (die

7

KORTE BERICHTEN

Ruth Valerio spreekt over jongeren en klimaat op INNOV8-conferentie Tijdens de INNOV8-conferentie van MissieNederland spreekt milieuactivist en theoloog Ruth Valerio over de urgentie die jongeren ervaren rond klimaatverandering. De conferentie voor professionals met hart voor jeugd heeft als doel aan te sluiten bij de leefwereld van jongeren.

Het thema van de conferentie is ME & YOUth: Hoe verbind je jezelf aan de volgende generatie en hoe verbinden we de volgende generaties aan het evangelie?

Klimaatverandering is een van de thema’s die jongeren vandaag de dag bezighoudt. “Veel jongeren zien de noodzaak van actie rondom klimaatverandering, maar beseffen dat ze niet de macht en middelen hebben om er daadwerkelijk iets tegen te doen. Dit levert hen een gevoel van machteloosheid op,” vertelt Martine Versteeg, organisator van de conferentie. “De jongeren doen eigenlijk een oproep aan ons als volwassenen: wees goed nieuws voor de schepping. Daarover gaan we in gesprek

tijdens de INNOV8-conferentie. We zijn blij dat Ruth Valerio hier tijd voor vrij wilde maken.”

Altijd hoop

Ruth Valerio sprak eerder in Nederland tijdens de Justice Conference 2018 over hoe liefde voor de schepping altijd hoop geeft. Naast Valerio spreken Ron Becker, André Bikker en

Jurjen ten Brinke op de INNOV8-conferentie. Naast jongeren en klimaatverandering komen er onderwerpen aan bod als: het waarom van jeugdwerk, Bijbelse perspectieven op jeugd en cultuurverandering in de kerk.

De conferentie vindt plaats in Ede op 7 en 8 mei 2019. Aanmelden kan via www.missienederland.nl/meyouth

Feestelijk Paasconcert Op 2de Paasdag geeft het bekende trompettistenduo Arjan en Edith Post, pianist Johan Bredewout en organist Harm Hoeve een feestelijk concert in De Levensbron (Esdoornlaan 3) te Rouveen. De avond begint om 19:30 uur en zal ongeveer anderhalf uur duren.

Het afwisselende en voor jong en oud toegankelijke programma be-

staat uit o.a. een fantasie over bekende klassieke thema’s, diverse liedbewerkingen, The Watermusic van Händel en een deel uit The Titanic.

Johan Bredewout en Harm Hoeve zullen ook samen optreden om te laten horen hoe creatief de combinatie orgel en piano kan klinken.

De musici staan garant voor een avond musiceren op hoog niveau.

Ze werken mee aan diverse concerten door het hele land. Ook zijn ze regelmatig te gast in het tv-programma ‘Nederland Zingt’.

De toegang voor het concert is € 10.

Tot en met 12 jaar is het gratis en tot en met 16 jaar € 5.

Advertentie Credo Travel, uw christelijke reisorganisatie, organiseert 3 unieke en korte reizen naar Israël en Malta. Kijk op www.credotravel.nl of bel naar 088 1900 330 voor meer informatie.

8

19 APRIL 2019

KERK ONDERWEG

Liturgie, een verhaal (1) Soms hoor je dat er onvrede is over de liederen die in onze erediensten worden gezongen. Dat loopt van ‘die ouderwetse psalmen steeds’ tot ‘waarom al die Opwekking en Sela’. De laatsten noemen de nieuwe liederen dan wel ‘liedjes’. Valt er iets te zeggen over de manier waarop je kunt vormgeven aan de erediensten door ‘blended worship’, of anders gezegd door de juiste liederen te mixen?

DOOR DS ARJAN WILSCHUT Het zou een slechte motivatie zijn wanneer we hedendaagse christelijke muziek inzetten om diensten ‘op te leuken’. Het zou een slechte motivatie zijn als we allemaal verschillende smaken inzetten om compromissen te sluiten en een soort quotum op bepaalde liederen in te stellen: zoveel psalmen, zoveel Opwekking.

Het zou zelfs kunnen leiden tot ‘ieder die blijft strijden voor zijn eigen smaak’, ‘waarbij negatieve gevoelens de overhand hebben als een lied uit een andere liedcultuur klinkt’. Zomaar Opwekking en Sela toevoegen om een ‘jong en fris’ element in te brengen? Na een Bach-aria gelijk erachteraan een knallende Opwekking?

In de lijdenstijd een uitbundig YouTube filmpje met kinderlied?

Overwegingen

Om hier een weg in te vinden, zou je het volgende kunnen zeggen: *we erkennen dat we samen kerk zijn, met verschillende generaties, verschillende culturen en kleuren. We zoeken daarin naar verbinding: de kerk is niet van ons maar van de eeuwen en tegelijk hebben ouderen en jongeren van nu daar een plek in. De kerk kent veel oude en nieuwe muziek: van gregoriaans, liederen van Luther, de psalmen uit Geneve, Engelse hymnen, praise en worship

songs (Opwekking), Taize liederen, nieuwe geestelijke liederen van bijvoorbeeld Sela of Zingende Gezegend. We hebben elkaar muzikaal en theologisch nodig om iets te zeggen over God. *zowel de geschiedenis mag accent krijgen als de huidige tijd; we zijn een kerk in een traditie – en dat is prachtig. Tegelijk zijn we kerk in deze tijd: de apostel Paulus spreekt over zingen met psalmen, gezangen en geestelijke liederen die de Geest ingeeft.

Dat is niet beperkt tot de 16e eeuw en de Reformatietijd of een ander tijdsgewricht. Beide elementen zijn belangrijk: de geschiedenis of traditie én de huidige tijd. *we zoeken naar een passende invulling en stijl voor een eredienst, die recht doet aan de gemeente; met aandacht voor stijl en veelkleurigheid, dat is waar je voor mag staan, vanwege de gemeente die voor je zit. *een eredienst is niet een losse verzameling elementen, maar vertelt een verhaal en heeft een lijn. Natuurlijk kun je verschillende culturen en sferen integreren, maar altijd moet die lijn, die flow van de eredienst blijven en alles mag een mooi geheel vormen. Daarover nog iets meer.

Bijbelse liturgie

Handelingen 2:42 heeft twee brand-

punten voor de erediensten van de eerste christelijke gemeenten, waar wij ons aan spiegelen: het onderwijs van de apostelen (Woord) en het breken van het brood (Tafel, avondmaal).

Daarvoor komen we samen, daarvan worden we weer weggezonden.

Daarom heeft een dienst van ouds de volgende structuur: -Er komen: we ontmoeten de eeuwige God zelf en verootmoedigen ons en aanbidden Hem: daarin kan dus aanbidding en lof evenals ootmoed een plek krijgen; -Er zijn: Woord en tafel, Hij spreekt, wij antwoorden. Wij antwoorden op het Woord, mag wat we antwoorden daar dan ook bij passen?

-Weer gaan: we worden heengezonden om de Heer lief te hebben en Hem te dienen en te volgen. En zijn liefde in de wereld vorm te geven.

Zo’n doorlopend verhaal van de eredienst, dat is wat ondersteund mag worden door de keuze van de juiste liederen, ongeacht uit welke traditie of tijd die liederen komen. Zodat we de goede God ontmoeten, zijn Woorden horen en daarop antwoorden, het brood breken, en ons gezonden weten in deze wereld. Stijlen kunnen divers zijn, naar de tijd en plaats afhankelijk van kleuren. Maar de bezinning op wat de liturgie is, die helpt ons verder. De liturgie is een verhaal dat elke dienst verteld wordt en wat als doel heeft de genade binnen te brengen en te laten ervaren, God te prijzen om zijn liefde. Dat pleit voor bewuste omgang van de voorgangers met deze flow of dit verhaal van de liturgie. En bekendheid van de kerkganger bij deze flow van de eredienst. Om op te merken waarom de liederen daaraan ondersteunend zijn: ongeacht uit welke tradities dit lied stamt.

In de flow

De liturgie kan dan een mix van stijlen zijn, zolang er een verhaal verteld wordt. En we hoeven niet af te meten hoeveel van welke stijl (eventueel met quota), maar houden ons bezig met hoe het past in het verhaal, in de flow.

9

PAASGEDICHT

Ecce homo Zie den Mens! Des mensdoms zonden vlochten dezen Mensenzoon, onder smarten, slagen, wonden, een nooit meer aanschouwde kroon.

Doornen, uit den vloek geboren, prangen dat gezegend Hoofd, glorie, stralende uit wiens poren, al wat zon heet haast verdooft.

Zie de handen: haast doorgraven haar de naag’len aan het kruis!

Eerlang regenen zij gaven uit het Hemels Vaderhuis!

Eens van op de hemelwolken, bij bazuin- en stemgeluid, breiden ze over alle volken vrede- en zegevol zicht uit!

Zie die oogen, neergeslagen onder ’s werelds hoongericht!

Smaadheen, koninklijk gedragen, oversluieren hun licht, oversluieren die blikken die door hart en nieren gaan, al wat schuld belijdt verkwikken, al wat hoog staat, nederslaan.

Zie den Mens! den Afgedaalde van den Vader die Hem gaf! wien Onzondigheid omstraalde van de kribbe tot het graf.

Eng’lenmachten, hemelkoren! geeft den Mensch, Gods eengeboren, onbeperkte lof en eer!

En gij, mens door schuld verslagen! ziet het Lam dat haar kwam dragen, zie den Mens, uw God en Heer!

Zie die schouders, hier omhangen met de purp’ren spotkledij, door ’t triomfkleed eens vervangen van de Christusheerschappij als de rietstaf zal verand’ren in een scepter, nooit veroud, ijzer voor zijn tegenstand’ren, voor zijn lijdend volk, van goud!

Isaac da Costa (1852) Uit: Da Costa’s kompleete dichtwerken

Toen de hoonkreet zich ontlaadde uit der moordenaren mond, zie die lippen vol genade, o! zij zwegen op dien stond!

Straks ontspanden zij zich weder in een gadeloos: „vergeef!”

Aarde! hoor het en zink neder! luister, Sion! en herleef!

10

19 APRIL 2019

11

UIT DE CLASSES

Classis Hattem 7 februari 2019

De notulen worden vastgesteld, ook de notulen van een zitting in juni vorig jaar. Die zijn intussen ook gemaakt. Als zaak eruit noteren we, dat het gesprek over de toekomst van de kerk gediend kan zijn met stukken die ook dienen op de NG-regiovergadering. Als die in maart daar besproken zijn kunnen ze ook ons dienen op de mei-classis.

We hebben van de zusterkerk in Hattem-centrum een brief ontvangen over haar standpunt rond ManVrouw-Ambt, in reactie op wat de GS Meppel in 2017 heeft besloten. Deze brief gaat naar de volgende synode.

De bijlage erbij krijgen we alsnog, die geeft namelijk een nadere toelichting. Uit de vergadering wordt benadrukt, dat de GS heeft gesteld, dat er Schriftuurlijke argumenten zijn, om geen zusters toe te laten tot de ambten, maar dat er ook argumenten in de Schrift te vinden zijn die dat wel toestaan. Na enige discussie hierover belooft Hattem-centrum nog eens naar de formulering in de brief te kijken. Een kerkenraad die eventueel deze brief wil gebruiken richting de synode, mag er vrij gebruik van maken.

Hattem-Noord meldt, dat de verdeling van werkzaamheden van ds Colijn per 1 januari is veranderd. Hij nu voor honderd procent in dienst van de Theologische Universiteit in Kampen. De stukken zijn ingezien door de Deputaten Predikantszaken, en van positief advies voorzien. Ds. Colijn blijft aan Hattem-noord verbonden, en wordt vrijgesteld voor zijn werk in Kampen.

Er ligt ook een voorstel voor een nieuwe vorm van kerkvisitatie. Er zijn een aantal nieuwe broeders aangezocht, die alle hebben ingestemd met hun eventuele benoeming. Zij zullen werken volgens de richtlijnen, die het nieuwe landelijk ontwikkelde concept aanreikt. Ook de kerken kunnen er kennis van nemen. Dan weet iedereen in principe welk doel de visi-

12

tatie heeft, welke bevoegdheid de visitatoren hebben. Bijzondere zaken blijven mogelijk, en een specifiek advies vragen kan in principe ook altijd.

De broeders worden benoemd, en gaan zo spoedig mogelijk, d.w.z. dit seizoen al, aan de slag. De kerkenraden zullen zo spoedig mogelijk van hen horen. Waar nodig komen ze ook met voorstellen rond de regeling voor visitatie.

Naast deze zaak is nog andere commissie actief, die als taak heeft voorstellen te formuleren rond de samenwerking in de visitatie met de NGK-regio Nunspeet. Dat gaat dan met name om de samenwerkingsgemeenten binnen de classis.

Volgend punt is de nieuwe regeling voor de classis. Die is door de commissie Dwarshuis-Ensing in concept klaargemaakt. Een enkel punt passeert even de revue. De regeling wordt vastgesteld. De commissie krijgt nog als taak mee dat nu ook de bijlagen worden ingevuld voor onze classis. Op het moment dat die worden vastgesteld, kan er eventueel ook nog wel een lichte wijziging in de regeling worden aangebracht, mocht een kerk ergens een punt ontdekken.

Naar aanleiding van een concrete visitatie praten we door over een mogelijk roulatiesysteem voor het houden van seriepreken over speciaal gekozen thema’s, uit leer en leven. De kerkenraden krijgen mee om te inventariseren hoe groot de behoefte is in hun gemeente.

Wat betreft de aandrang om op elke plaats in elke gemeente te komen tot een fusie met de NGK ter plaatse, wachten we eerst het advies af van de landelijke regiegroep.

Verder verkennen we de mogelijkheden in de classis en regio hoe nieuwe ambtsdragers te begeleiden in hun taak. Je kunt mooi van elkaars mogelijkheden gebruik maken. Er zijn twee opties bekend: de visvijver, die je vooraf vormt, of de begeleiding na de bevestiging. De raden bekijken wat ter plaatse nodig wordt geacht.

De quaestor meldt de cijfers over vorig jaar, en geeft aan, dat het quotum over 2019 € 4,75 per ziel moet zijn. We

constateren dankbaar, dat het gevraagde bedrag wordt opgebracht.

De controle volgt nog. Het quotum wordt vastgesteld.

Nunspeet meldt, dat de kerkzaal wordt uitgebreid naar 500 zitplaatsen. In de persoonlijke rondvraag stelt een broeder voor om de vragen voor een BSO of TLO van te voren te clusteren, zodat er geen vragen ondersneeuwen. Deputaten nemen het als idee mee.

VOOR DE CLASSIS, DIEDERIK ENSING

Classis Harderwijk 14 februari 2019

In Almere zijn de thema’s openheid en veiligheid altijd actueel. Er is in de gemeente openheid over homoseksualiteit; in de 17+-groep komt het aan de orde. Enkele gezinnen zijn voor het onderwijs van de kinderen verhuisd naar Amersfoort en Zwolle.

Een asielzoeker die moslim was, is gedoopt. Er zijn verschillende contacten met mensen buiten de kerk, wat ook gemerkt wordt doordat er gasten in de diensten komen.

In Barneveld-Voorthuizen wordt in de kerkenraad besproken hoe om te gaan met homoseksuele gemeenteleden. Er wordt gewerkt aan het vormen van kringen binnen de gemeente. Er is ruimte voor vrouwelijke diakenen; de discussie over vrouwelijk ouderlingen en predikanten moet nog gevoerd worden, hiermee is geen haast. Er is een beroepingscommissie aan het werk gegaan. Er is een vergadering geweest met de samenwerkingscommissie van de NGK, waarin gesproken is over de ontwikkelingen in Voorthuizen; daar worden elke zondag gezamenlijke diensten gehouden en de drang om daar te komen tot een zelfstandige gemeente wordt groter.

In Ermelo is samen met de NGK en CGK met de kerkenraden en een aantal gemeenteleden een zaterdagoch-

19 APRIL 2019

UIT DE CLASSES

tend geweest over de toekomst van de kerk; de omgang van de jongeren met de media en de omgeving verandert sterk; waar de concentratie vaak nog maximaal 5 minuten vastgehouden wordt, zijn er in de kerk nog preken van 20-25 minuten; ook haken mensen af voor de kerkdiensten, omdat ze ook thuis via internet kunnen kijken; op deze ochtend komt nog een vervolg.

In Harderwijk is in november een gemeenteavond geweest met een vertegenwoordiger van het meldpunt seksueel misbruik, de stukken hiervan zijn ook via het kerkblad verspreid; de vertrouwenspersonen van de gemeente hebben zich hier voorgesteld. Na een traject over de vrouw in de ambten heeft de kerkenraad besloten geen bezwaar te hebben tegen het toelaten van zusters in alle ambten; dit besluit heeft in de gemeente nogal wat beroering gegeven; er is nu besloten het voor de diakenen in te voeren en met het besluit over zusters in de ambten van ouderling en predikant te wachten tot na de volgende synode. In december is besloten voor 0,8 fte een jeugdwerker aan te stellen; aan de financiering hiervoor wordt nog gewerkt.

In Lelystad heeft ds. C.A. Smit leerdiensten gehouden over homoseksualiteit en kerk; deze diensten worden ook gehouden in een aantal andere classiskerken. Er is een taakgroep bezig met het introduceren van pastoraal bezoekers, die hun werk zullen gaan doen in plaats van de huisbezoeken door ouderlingen; binnenkort is er een tweede gemeenteavond over. De komende weken wordt de besluitvorming over vrouw en ambt afgerond. Tot het einde van het seizoen wordt er nog 2 keer vergaderd met de CGK/NGK gemeente; het is de bedoeling dat de komende jaren enkele commissies van de gemeenten zullen worden samengevoegd.

In Putten is in de kerkenraad doorgesproken over veilige kerk zijn.

In Zeewolde zijn er 3 avonden met belijdeniscatechisanten geweest over veilige kerk zijn; in 2019 is dit ook

een van de thema’s waarmee de gemeente aan de slag gaat. Een ander thema voor dit jaar is de vrouwelijke ouderling. Er zijn 3 zusters bevestigd als diaken. Er wordt gewerkt aan het invullen van de contacten tussen de 6 jeugdouderlingen en de wijkouderlingen van de ouders van de jongeren.

Lelystad vraag om advies over viering van het avondmaal in verzorgingshuizen. Het gaat om niet-christelijke huizen waar vanuit een platform van 12 kerken, waaronder de GKv, regelmatig diensten belegd worden. Er kwam vanuit de gezamenlijke kerken de vraag om hierbij ook het avondmaal te vieren. In de generale regelingen komt die mogelijkheid wel voor, maar dan gekoppeld aan pastorale zorg; daarvan is hier geen sprake, want daarvoor hebben de huizen zelf geestelijk verzorgers. In Harderwijk wordt dit al gedaan, maar hier betreft

het christelijke verzorgingshuizen; het was een bestaande traditie waarbij is aangesloten. Unaniem adviseert de classis Lelystad hieraan vrijmoedig aan mee te doen.

Br. J. Kramer uit Harderwijk vraag verlenging van zijn preekbevoegdheid.

Omdat het rapport van zijn begeleider er nog niet is, wordt de bevoegdheid voorlopig verlengd tot eind mei; als de rapportage op de mei-classis beschikbaar is, zal de bevoegdheid met 2 jaar worden verlengd.

Op zijn verzoek wordt de preekbevoegdheid, inclusief bediening van doop en Heilig Avondmaal, bevestiging van ambtsdragers, huwelijksbevestiging en openbare geloofsbelijdenis, van br. P. Houtman uit Barneveld met 2 jaar verlengd.

NAMENS DE CLASSIS, E. HAAKSMA DEPUTAAT ADMINISTRATIEVE ONDERSTEUNING

13

BOEKAANKONDIGINGEN

Jörg Berger – Hoe overleef ik moeilijke mensen

Anne Lamott – Help dank WOW

Ruben Timman – The Crown of Creation

In Hoe overleef ik moeilijke mensen? introduceert psychotherapeut Jörg Berger beproefde strategieën voor de omgang met moeilijke mensen.

Grensoverschrijders, praatjesmakers, dominante mensen, negatievelingen, wraakzuchtigen, vermijders en energieverslinders: ze bedoelen het niet slecht. Toch kunnen ze ons het leven zuur maken, energie uit ons zuigen en het uiterste van ons vergen. Hoe kunnen we ons daar effectief tegen beschermen? En, als het even kan, zonder zelf een moeilijke mens te worden?Door de achtergrondinformatie over persoonlijkheidstypen, de tips en trucs en de voorbeelden uit de praktijk, is dit boek bijzonder leerzaam en waardevol voor omgang met mensen in ons dagelijks leven.

Help dank wow van de Amerikaanse bestsellerauteur Anne Lamott is een origineel boek over het gebed, waarin de drie belangrijkste gebeden – hulp vragen van een hogere macht, waarderen wat goed is in ons leven en ontzag hebben voor de wereld om ons heen – centraal staan. De auteur schrijft al vele jaren op een humorvolle en originele wijze over haar geloof, dat gekenmerkt wordt door vallen en opstaan. In Help dank wow schrijft ze over haar ervaringen met bidden. De drie belangrijkste gebeden kunnen ons volgens Lamott de hele dag door helpen en ons de weg vooruit wijzen.

In dit boek vertelt ze hoe ze tot deze inzichten kwam, en legt ze uit wat ze voor haar betekenen en hoe ze haar hebben geholpen.

Ieder mens is het waard gezien te worden. Met die gedachte begon Ruben Timman zijn ‘project Humanity’.

Nadat hij in een droom een rondleiding kreeg door het vervallen Museum der Mensheid nam Ruben het op zich om die mensheid vast te leggen.

Dit boek en het daadwerkelijke Museum der Mensheid zijn daarvan het resultaat. Een prachtig foto- en koffietafelboek dat de waardige mens viert, ongeacht zijn omstandigheden.

‘Ik ben ervan overtuigd dat ieder mens waardevol is en het waard is op een waardige manier in beeld te worden gebracht. Met mijn werk wil ik laten zien dat God de mens heeft gemaakt als kroon op zijn schepping.’ – Ruben Timman

Uitgeverij KokBoekencentrum; 176 pag.; ISBN 9789023954477; € 16,99

Uitgeverij Boekencentrum; 112 pag; ISBN: 9789023956372; € 14,99

Ruben Timman heeft de kunstacademie gevolgd en cum laude afgerond.

Sindsdien reist hij als fotograaf de wereld over, vooral om leed en onrecht in beeld te brengen. Ruben is getrouwd en heeft vier kinderen.

Uitgeverij Vuurbaak/Brandaan; 160 pag.; ISBN: 9789492857019; € 39,95

14

19 APRIL 2019

COLOFON

Zonder commentaar Wie staat hoger, de Schrift of mijn lezen?

Nog één blogje naar aanleiding van wat mijn broeder en collega Arie Versluis in de Wekker schreef. Dit blogje gaat over de relatie tussen Schrift, kerk en kerkenverband. Ik neem mijn uitgangspunt in wat in de Wekker stond te lezen: “En misschien moeten we er ook eens over spreken hoe het komt dat we de Schriften soms zo verschillend verstaan. We hebben elkaar als kerken gekregen en we hebben elkaar nodig. Ook los van de laatste weken is bezinning op de verhouding kerk en kerkverband daarom zeer nodig.” Ik ben blij met deze woorden. Ze ademen het vertrouwen dat we niet spreken over verschillende visies op de identiteit van de Schrift, maar over de verschillende manieren van lezen van de Schrift.

Daarmee plaats je het gesprek in de kring van onderling vertrouwen en wederzijdse verrijking. Dat vertrouwen onderstreep ik van harte. Binnen onze kerken kun je uiteenlopende manieren van lezen van de Schrift tegen komen, maar geen verschil in positie als het gaat om de identiteit en het gezag van de Schrift.

De vraag of het interessant is te spreken over waarom we de Schrift soms zo verschillend lezen laat ik nog even onbeantwoord. Ik zie dat zelf als een gegeven en ervaar de verschillende manieren van lezen als een verrijking en verdieping. Ook wanneer uit die verschillende manieren van lezen verschillende kerkelijke praktijken komen zie ik dat als een van God gegeven verrijking en uitdaging. Dat gezegd zijnde kan ik niet ontkennen dat het feit dat delen van mijn manier van lezen wel eens worden weggezet als onbijbels mij diep raakt. Maar dat neemt niet weg, dat ik van harte leer van andere manieren van lezen.

REDACTIE-SECRETARIAAT Aanleveradres voor classisverslagen en persberichten: Jac. de Groot, Ballade 12, 8265 SB Kampen gereformeerd.kerkblad@gmail.com De redactie behoudt zich het recht voor verslagen en berichten in te korten EINDREDACTIE Ds Henk Jan Visser (eindredacteur) Jac de Groot MA REDACTIE mr E. Bos e.bos01@hetnet.nl J.A. de Groot MA groot.jac.de@gmail.com ds R.P. Heij rheij@hetnet.nl drs P. Houtman piet.houtman@hotmail.com ds H.J. Visser henkjanvisser8@gmail.com H. Walinga hwalinga@walinga.org (vacature) REDACTIONEEL MEDEWERKER A.M. Pathuis anne-maaike@live.nl BLADMANAGEMENT BDUvakmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld Telefoon: 0342 49 48 46 Fax: 0342 49 29 99 Aanleveradres voor kerkdiensten: Kerkdiensten.gkb@bdu.nl Telefoon: 0342 494882

(Ds. P. van Dolderen, weblog 5 november 2018) Zonder Commentaar is een rubriek waarin redacteuren doorgeven uit allerlei bladen hoe men schrijft over christenen, geloof, bijbel, kerk enz. De redactie hoeft het helemaal niet eens te zijn met wat hierin wordt weergegeven, maar wil de lezer iets aanreiken van hoe men denkt.

UITGEVER, ABONNEMENTEN EN BEZORGING BDUvakmedia, afd. abonnementen Postbus 67, 3770 AB Barneveld Tel. 0342 494884 – fax 0342 494299 abonneeservice@bdu.nl OPGAVE ADVERTENTIES Roel Abraham Tel. 06 54274244 r.abraham@bdu.nl PRIJS JAARABONNEMENT - binnenland - studenten - buitenland - proefabonnement (10 nrs)

€ 64,93 € 35,43 € 103,54 € 14,35

OPZEGTERMIJN 2 kalendermaanden voor de nieuwe betalingsperiode Voor mensen met een leeshandicap zijn de artikelen uit dit blad verkrijgbaar op CD. Informatie: CBB tel. 0341 565499, e-mail info@cbb.nl www.gereformeerdkerkblad.nl

15