Hoge akoestische eisen voor ICC

Hoge akoestische eisen

ICC Rotterdam

TEKST Wilbert Leistra FOTO’S Anja Tuinder Fotostudio Eye 4 You

Het megaproject Hart van Zuid in Rotterdam begint steeds meer vorm te krijgen. Begin 2021 wordt het nieuwe Ahoy geopend. Een nieuw entreegebouw, de vergrote beurshallen, een muziekzaal voor maar liefst zevenduizend bezoekers en het nieuwe Internationaal Congres Centrum. Baens Afbouw verzorgde de wanden, Verwol Complete Interieurrealisatie de plafonds. Beide afbouwbedrijven kregen te maken met hoge akoestische eisen.

Hart van Zuid in Rotterdam ondergaat een megatransformatie. Het gebied tussen Winkelcentrum Zuidplein en Ahoy krijgt een enorme boost. Sommige projecten zijn al klaar, zoals het Zwemcentrum Rotterdam (zie PWi 4-2017), het naastgelegen Annie M.G. Schmidtplein en het Kunstenpand, onderkomen van Theater Zuidplein, een filiaal van de Bibliotheek Rotterdam en diverse andere culturele functies. Kraaijvanger Architects uit Rotterdam is supervisor van het Masterplan Hart van Zuid. Het bureau is ook verantwoordelijk voor het ontwerp van de nieuwbouw van Rotterdam Ahoy. Vanaf het vernieuwde Ahoy-plein valt direct de donkere gevel op van het nieuwe entreegebouw met daaronder een enorme glaspartij. De donkere gevel wordt als het ware geopend door een enorm venster. Bezoekers kunnen vanuit deze foyer op de skyline van de Rotterdamse binnenstad kijken.

1 In het nieuwbouwgedeelte van Rotterdam

Ahoy is het nieuwe Internationaal Congres Centrum gehuisvest. 2 Er waren hoge akoestische eisen aan het project gesteld. Pulp Fiction

David Hess, partner bij Kraaijvanger Architects uit Rotterdam, heeft het ontwerp van Rotterdam Ahoy gemaakt. In een interview zegt hij door allerlei dingen geïnspireerd te worden. Bijvoorbeeld door dingen die hij in een film ziet. Bij het ontwerp voor Rotterdam Ahoy heeft hij vaak gedacht aan het zwarte koffertje uit de cultfilm Pulp Fiction. “Een simpel koffertje, met een bizar aantrekkelijke gloed, en niemand weet precies wat erin zit. Dat was mijn metafoor bij Ahoy: het is niet direct duidelijk wat erin zit, maar je wilt er wel graag naar toe”, liet hij optekenen. Het hoofddoel van het architectenbureau uit Rotterdam was een gebouw creëren met optimale diversiteit en flexibiliteit. De complexiteit als gevolg van verschillende, vaak gelijktijdige, bezoekersstromen moet verborgen zijn. Hess: “Ahoy is heel divers en je hebt te maken met verschillende doelgroepen – dat komt door de verschillende evenementen. Aan de ene kant wil je dus een rustig gebouw creëren waar je je kan oriënteren, en aan de andere kant wil je dat het meegaat in de aantrekkelijkheid van een avondje uit. Als je ver van het gebouw af staat, zie je een rustig volume met een opengevouwen gevel. Het is direct duidelijk waar je moet zijn. Kom je dichterbij, dan zie je een gigantische gevel van bijna dertig meter hoog met enorm reliëf. Ruimtelijke zintuigprikkeling is niet zozeer het gebruik van wilde vormen en kleuren. Wel hoe het gebouw een ruimtelijke verrassing kan bieden.”

Specifieke taak

Een onderdeel van het nieuwe Ahoy is het Internationaal Congres Centrum, gelegen op de derde en vierde verdieping, met een capaciteit van drieduizend bezoekers. De afbouw van het centrum en de omliggende foyerruimtes was in handen van twee bedrijven met ieder een specifieke taak. Baens Afbouw uit Ittervoort was verantwoordelijk voor de wanden en Verwol Complete Interieurrealisatie uit Delft voor de plafonds. Beide bedrijven kregen te maken met de hoge eisen op het gebied van akoestiek. “Het ICC grenst aan de RTM Stage, de nieuwe concertzaal van Ahoy”, schetst Sjeng Ruijters, projectleider van Baens Afbouw. “Die is uiteraard van binnen goed geïsoleerd, maar wij moesten zorgen voor extra akoestische isolatie met behulp van Metal Stud-wanden buiten de zaal. Bijvoorbeeld bij de regieruimten tussen de concertzaal en het congrescentrum. Het ontwerp was in principe duidelijk, maar de architect had voor wat betreft akoestiek in het model vrijwel niets uitgewerkt. De akoestische eisen voor de wanden waren wel in geluidsrapporten uitgewerkt, maar niet juist in het model verwerkt.”

Overleg

Ruijters ging in overleg met Saint-Gobain Gyproc Nederland om uit te zoeken met welke wandopbouwen aan de hoge akoestische eisen kon worden voldaan. “Je kunt je wel voorstellen dat de akoestische eisen erg hoog

3

waren en dat het uitzoeken met een geluidsrapport een heel gepuzzel was. Wij hebben bijvoorbeeld samen met Gyproc bij de regieruimte tussen de RTM Stage en de foyer een wand bedacht met een dubbele constructie van AcouStudprofielen en een driedubbele beplating aan beide zijden. Op de derde verdieping wordt de ‘1000-zaal’ en de ExpoFoyer met een soort loopbrug gescheiden. Hierin is een regieruimte opgenomen. De wandopbouw is daar weer anders, aan beide kanten van de regieruimte zijn de wanden voorzien van een dubbele constructie waar tegenaan aan beide zijden een dubbele beplating is aangebracht. Tevens zijn de wanden gemonteerd met speciale akoestische profielen voorzien van vilt om voor een akoestische ontkoppeling te zorgen.” Niet alleen de akoestische eisen vormden een uitdaging voor het afbouwbedrijf uit Ittervoort. Ruijters: “Je kunt met recht zeggen dat de wanden buitenstandaard waren door aan de ene kant de akoestische eisen en aan de andere kant de vele verschillende hoogtes. Zo hebben we bij de grote zalen van het congrescentrum wanden van wel twaalf meter hoog gemonteerd. De stabiliteit van die wanden was dus ook nog een dingetje. Hier hebben we in goed overleg met Gyproc en met Hart van Zuid gekeken wat er mogelijk was.”

Plafonds

De strikte scheiding tussen de werkzaamheden van de twee afbouwbedrijven ging niet helemaal op, aldus Ruijters. “Wij hebben zo’n 775 m2 Metal Stud-plafonds gemonteerd onder andere aan de onderkant van de (rol)trappen. Bij de aansluiting met het bestaande deel van Ahoy op de tweede verdieping moest dit Metal Stud-plafond tevens dienst doen om de trillingen op te vangen. Naderhand heeft Verwol onder dit Metal Stud-plafond een HeartFelt lamellenplafond van Hunter Douglas aangebracht.” Verwol Complete Interieurrealisatie uit Delft heeft op de

3 De donkere gevel wordt als het ware geopend door een enorm venster. 4 Detailtekening van de regieruimte. (Tekening: Baens

Afbouw) 5 Baens Afbouw heeft alle wanden gemonteerd. 6 Vanwege de hoge akoestische eisen heeft Verwol Complete Interieurrealisatie op de normaal open toegepaste roosterplafonds een akoestische minerale tegel gelegd. 7 Ongeveer negenduizend spots zorgen voor een soort gigantische sterrenhemel.

RTM Stage en de al genoemde Metal Stud-plafonds na alle plafonds gemonteerd. “De keuze voor de plafonds is in het voortraject in samenwerking met Hunter Douglas bepaald”, vertelt Mark van Vliet, projectleider bij het bedrijf uit Opmeer. “We hebben 13.000 m2 roosterplafond gemonteerd van het type Cell 40 in de kleuren wit en zwart. Vanwege de hoge akoestische eisen hebben we op de normaal open toegepaste roosterplafonds een akoestische minerale tegel gelegd, de Tonga A van Eurocoustic. Bijvangst was dat alles boven het plafond – waaronder de installaties – uit het zicht zijn geplaatst. De uitdaging zat hem erin dat het fragiele systeem van het roosterplafond met de tegel slecht uitneembaar is. Daarom hebben we de vooraf opgehangen verlichting meegebouwd met het dichtleggen van het plafond. Ongeveer negenduizend spots zorgen voor een gigantische soort sterrenhemel. O ja, er zitten ook nog zo’n tweeduizend sprinklerkoppen in verwerkt. Een deel van de uitdaging was overigens dat we tijdens dit werk gezamenlijk met de installateurs hebben moeten oplopen. Maar dat was voor hen uiteraard ook een uitdaging.”

Installatiepakket

Op de derde verdieping stond Verwol voor een nieuwe uitdaging. “Het installatiepakket op die verdieping was verwerkt in een plenum van vijf meter op een hoogte van zeven meter”, legt Van Vliet uit. “Daarom hebben we een secundaire constructie moeten aanbrengen. Hiervoor hebben we gebruik gemaakt van door API ontwikkelde constructieve draagprofielen van 120 hoog. Deze zijn afgehangen aan een verlaagde staalconstructie.” Net als Baens Afbouw moest Verwol voor de regieruimtes extra akoestische maatregelen nemen. “In deze ruimtes hebben we Focus Ds-panelen van Ecophon toegepast. Deze tegels zijn overigens ook in de garderobes gemonteerd. In de toiletruimtes hebben we het Hunter Douglas 300C/Llamellenplafond aangebracht.” Over de gehele breedte van het entreegebouw is onder de luifel ook een open roosterplafond aangebracht door het

Bouwpartners Opdrachtgever: Rotterdam Ahoy, Rotterdam Architect: Kraaijvanger Architects, Rotterdam Aannemer: Hart van Zuid (combinatie Heijmans en Ballast-Nedam), Rotterdam Fabrikant wanden: Saint-Gobain Gyproc Nederland, Vianen Frabrikant plafonds: Hunter Douglas, Rotterdam; Saint-Gobain Gyproc Nederland, Vianen; Saint-Gobain Ecophon, Etten-Leur; Saint-Gobain Eurocoustic, Tilburg Montage wanden: Baens Afbouw, Ittervoort Montage plafonds: Verwol Complete Interieurrealisatie, Delft; Baens Afbouw, Ittervoort

5

6

7

bedrijf uit Opmeer. “De luifel loopt over de hoogte van anderhalve verdieping, op zo’n twaalf meter hoogte. De montage van het roosterplafond, gecombineerd met een insectengaas om te voorkomen dat vogels boven het plafond komen, is met een hoogwerker gedaan. Ook binnen hebben we vanwege de enorme hoogtes van de ruimtes vrijwel alles met behulp van een hoogwerker aangebracht. Alleen het gebied rondom de trappen hebben we uitgesteigerd. De oppervlaktes van de ruimtes zijn echt imposant. Alleen de Expo Foyer is al 2450 m2 groot met een hoogte van 7 meter. Dat is echt indrukwekkend.”

Slim omgaan met ruimte

Lieven, Amsterdam

TEKST Wilbert Leistra

1 In het project

Lieven is slim omgegaan met ruimte.

Onder andere door een soort entresol aan te brengen. (Foto: Luuk Kramer

Fotografie) 2 Door de aanhoudende druk op woningmarkt in de grotere steden worden nieuwbouwwoningen steeds kleiner. (Foto: Luuk Kramer

Fotografie) 3 Aron en Gelauff architecten heeft in de eerste fases van het project

Lieven twee reguliere Amsterdams bouwblokken naar een leefomgeving getransformeerd die aantrekkelijk is voor starters en studenten. (Foto: Jan de Vries

Fotograaf)

Om de woningnood in Amsterdam aan te pakken, wordt er volop gebouwd in de hoofdstad. Speciaal voor studenten en starters laat Woningstichting De Key 1200 woningen bouwen. In het ontwerp van het project Lieven wordt slim omgegaan met ruimte. Onder andere door de hoogte van de woningen dusdanig aan te passen, dat er een soort entresol in gemaakt kan worden voor het slaapvertrek met eronder de badkamer. De Mossel Projectafbouw verzorgde de afbouw van fase 1 (219 studentenwoningen) en fase 2-5 (351 studenten- en startersappartementen).

Door de aanhoudende druk op woningmarkt in de grotere steden worden nieuwbouwwoningen steeds kleiner. Dat stelt andere eisen aan de woonomgeving. De uitdaging bestaat vaak uit om naast aantrekkelijke kleine woningen, ook een aantrekkelijke leefomgeving te creëren. Met een gemeenschappelijke tuin, een plein en voorzieningen die echt kwaliteit toevoegen aan de woningen. Jonge mensen met een beperkt inkomen vinden in Amsterdam vrijwel geen plek om te wonen. Zo ook in Amsterdam-West, in de buurt van het Delflandplein. Daar worden in opdracht van Woonstichting de Key 1200 woningen voor starters en studenten gebouwd, in een campusachtige setting verdeeld over twee bouwblokken. Arons en Gelauff architecten heeft samen met Basic City A+U het stedenbouwkundig plan ontworpen, en is verantwoordelijk voor het architectonisch ontwerp van het eerste bouwblok. Hierbij is een blok studentenwoningen dat eerder is ontworpen door Architect Toverstralen geïntegreerd in het plan. Samen vormen ze fase 1 en fase 2-5. De fase 6, 7 en 8, naar ontwerp van KENK architecten, is op dit moment in aanbouw en zal naar verwachting in 2022 worden opgeleverd.

2

Leefomgeving

Hoe programmeer je twee reguliere Amsterdams bouwblokken naar een leefomgeving die aantrekkelijk is voor starters en studenten? Met die vraag werd Aron en Gelauff architecten geconfronteerd bij de opdracht voor het ontwerp van het eerste bouwblok van project Zuidblok, zoals het in eerste instantie heette, nu Lieven gedoopt. In samenwerking met de ontwerpers van de gemeente heeft het architectenbureau de toen bestaande plannen, blokken met een duidelijke voor- en achterkant, getransformeerd naar een ontwerp dat alleen voorkanten heeft. Door de voorgeschreven openingen in de twee bouwblokken aan de Rodenrijsstraat tegenover elkaar te leggen, ontstond er een duidelijke entree naar de binnengebieden. Gecombineerd met twee poorten in de lange zijdes van de blokken, gelegen aan de Maassluisstraat en de Overschiestraat, gaf dat een open en campusachtige sfeer. Alle bouwdelen hebben alle een eigen entree en een eigen architectonische uitwerking. Het project grenst aan de A10. Vanwege de hoge geluidsbelasting van die ringweg hebben een groot deel van de woningen aan de oost en zuidzijde van het blok een goed geventileerde ‘dubbele’ gevel. Op de daken zijn zonnepanelen geplaatst en de sociale huurwoningen zijn energieneutraal. De twee- en driekamerwoningen krijgen een zelfstandige buitenruimte; de éénkamerwoningen kunnen gebruik maken van de collectieve binnentuin.

Strakke planning

De afbouw van de woningen in fase 1 (219 studentenwoningen) en fase 2-5 (351 studenten- en startersapparte-

4 De Mossel

Projectafbouw moest de afbouwwerkzaamheden al beginnen voordat het gebouw wind- en waterdicht was. (Foto: Jan de

Vries Fotograaf) 5 De gekozen

Diamond

Board-platen konden vanwege de bijzondere eigenschappen al vroeg in het proces worden toegepast. (Foto: Jan de

Vries Fotograaf)

4

menten) was in handen van De Mossel Projectafbouw uit Noord-Scharwoude. Vanwege de strakke planning moest het afbouwbedrijf al vroeg tijdens de bouwfase beginnen met de werkzaamheden, nog voordat het gebouw wind- en waterdicht was. Dit had volgens directeur Klaas Friskus gevolgen voor de materiaalkeuze. “We zijn met de afbouw begonnen in een natte periode. Daarom is voor de woningscheidende en de kamerscheidende wanden gekozen voor metalen staanderwanden met Knauf Diamond Boardbeplating als buitenste plaat. Deze platen kunnen vanwege de bijzondere eigenschappen al vroeg in het proces worden toegepast. Het blijft altijd een risico, maar deze plaat kan heel wat vocht verdragen zonder dat hij vervormt of aan kwaliteit inboet. In combinatie met de Knauf A-plaat voldoen de wanden aan de eisen op het gebied van akoestiek en brandwerendheid.”

Special

De eenkamerwoningen hebben volgens ontwerp een extra plafondhoogte van anderhalve meter gekregen. Net te weinig voor een extra verdieping, maar hoog genoeg voor de special die het afbouwbedrijf uit Noord-Scharwoude heeft gemaakt. “We hebben in deze woningen een soort entresolvloer geplaatst”, vertelt Joep van de Berg, projectleider bij De Mossel Projectafbouw. “Daarboven is het slaapgedeelte, eronder is de badkamer met toilet gebouwd. Wij kregen de vraag vanuit onze opdrachtgever om naar een goedkoper alternatief te zoeken dan de massieve CLT (Cross Laminated Timber)-wanden en -vloeren. In combinatie met de geringe hoogte en de installatiecomponenten hebben we

6 De Mossel Projectafbouw heeft in de woningen een soort entresolvloer geplaatst, met boven het slaapgedeelte en eronder de badkamer met toilet. (Foto: Luuk Kramer

Fotografie) 7 Het project Lieven is volledig in BIM gemodelleerd, ook de afbouwfase. (Foto: Jan de Vries

Fotograaf)

6

dit opgebouwd met verzwaarde metalen stijlen van 1,5 mm dik. In de badkamer zijn deze bekleed met Diamond Board, en aan de buitenzijde met OSB. De vloer is bekleed met underlayment. Voor deze constructie hebben we eerst een proefopstelling gemaakt in onze werkplaats, en deze uitvoerig getest. De wanden en de vloer zijn vervolgens door een andere onderaannemer met CLT bekleed, zodat de uitstraling behouden blijft.”

BIM

Het project Lieven is volledig in BIM gemodelleerd, ook de afbouwfase. Knauf heeft het projectadvies gebaseerd op het BIM-model, zegt Jacco van ’t Hof, projectadviseur bij Knauf. “Wij kijken aan de voorkant van een project met de aannemer mee, tijdens de calculatiefase of zelfs daarvoor nog. Zo kan de aannemer een goede inschatting maken van de kosten.” De projectadviseur noemt nog een voordeel van het werken met BIM. “Wij kunnen als fabrikant al heel vroeg in het traject aangeven of een wand die in het ontwerp staat ook daadwerkelijk gemaakt kan worden. Voor de werkvoorbereiding is deze informatie cruciaal. Maar in een vroeg stadium kun je ook producten vervangen in het model. Aannemers vinden het bijvoorbeeld prettig om met zo min mogelijk verschillende materialen te werken. In dit model stonden oorspronkelijk gipsblokken opgenomen. Die zijn vervangen door metalen staanderwanden met gipsbeplating.” Volgens Van ’t Hof kan het afbouwbedrijf ook profijt hebben van het werken met een BIM-model. “Normaal gesproken kijkt een afbouwbedrijf naar het bestek en de tekeningen. Je weet dan niet precies hoe bijvoorbeeld de wanden gaan lopen. Als je de droge afbouw uit het BIMmodel haalt, kun je bijvoorbeeld direct zien of een wand over meerdere verdiepingen doorloopt. Als afbouwbedrijf hoef je dus zelf niet op zoek te gaan naar deze informatie, die is direct uit het model te halen.”

Bouwpartners Opdrachtgever: Woningstichting De Key, Amsterdam Architect: Arons en Gelauff architecten, Amsterdam Aannemer: Bot Bouw, Heerhugowaard Fabrikant wanden: Knauf, Utrecht Fabrikant plafonds: Hunter Douglas, Rotterdam; Siniat, Farmsum Montage wanden en plafonds: De Mossel Projectafbouw, Noord-Scharwoude

EEN WAND VOOR BOUWERS

HABITO® STERKER OP ALLE VLAKKEN

HABITO® is een van de grootste innovaties van Gyproc ooit en is ontwikkeld met een scherp oog voor de wensen en eisen van alle partijen in de bouwkolom. HABITO® combineert de voordelen van bestaande binnenwanden en elimineert nadelen.

Bekijk de HABITO® 360° movie op gyproc.nl/habito. Voor meer informatie kunt u contact op nemen met uw Gyproc adviseur of de Gyproc Helpdesk (helpdesk@gyproc.nl, tel: 0347 - 325 165).

• Hoogste stootbestendigheid • Aanpasbaar geluidscomfort • Laagste milieubelasting • Inbraakwerendheidsklasse 2 en 3 • Draagkracht 30 kg/schroef • Geen pluggen nodig

VOOR BEWONERS EEN MUUR

ZELF ERVAREN?

Vraag een HABITO® Proefstuk aan.

PARTNER IN AFBOUWOPLOSSINGEN

In elke fase van de bouw

Al sinds 1965 bouwt Knauf in Nederland aan oplossingen die bijdragen aan innovatieve afbouwsystemen en -materialen. Voor nieuwbouw, renovatie en restauratie. Dit alles met een duurzame insteek. Logisch voor een bedrijf dat haar oorsprong vindt in het natuurproduct gips en dit verwerkt in een eigen gipskartonplatenfabriek in Oosterhout.

Knauf heeft als leverancier van wand - en plafondsystemen meegewerkt aan diverse toonaangevende projecten, zoals Triodos in Driebergen, European Medicines Agency, City Harbour Hotel, The Fizz Don Bosco en nhow RAI Hotel in Amsterdam. Voor deze projecten heeft Knauf meer geleverd dan alleen producten.

Meedenken, adviseren en inspecteren

Bij grote en kleine projecten komt Knauf al in het voortraject met economisch verantwoorde oplossingen, met als uitgangspunt uitvoerbaarheid, haalbaarheid, gebruikerswensen en - eisen. Daarnaast geeft Knauf advies over wand opbouw en specifi eke wandoplossingen en voeren we bouwinspecties uit om te controleren of het afbouwdeel aan de gemaakte afspraken voldoet.

Overzichtelijke ontwerpinformatie

Een bouwwerk komt tegenwoordig eerst digitaal tot leven voordat het daadwerkelijk gebouwd wordt. Daarbij is het essentieel dat alle betrokken partijen dezelfde taal spreken. Daarom stelt Knauf op haar website informatie beschikbaar voor BIM-modellen, bijvoorbeeld door middel van een wandenbibliotheek. Dit helpt de ontwerpende partijen met het nemen van de juiste beslissingen in het ontwerp. Ook biedt Knauf maatwerk advies aan de hand van het BIM-model van de opdrachtgever. Hiermee ondersteunen we de gebruiker bij het verkrijgen van de juiste gegevens, zodat de wanden op de juiste manier gemodelleerd worden.

KnaufZeker prestatiegarantie

Een groot voordeel is dat Knauf naast advies ook prestatiegarantie geeft. KnaufZeker geeft 100% garantie dat in een project Knauf-systemen hun beloofde prestaties behalen en behouden. Voor elk afbouw vraagstuk een passende oplossing en een ontwerp dat te allen tijde geborgd is.

Kijk voor meer informatie op: knaufzeker.nl en knauf.nl/bim