Distrifood Magazine 7 2022

FRANCHISE

BIKKELEN IN BELGIË

Bij Vlaamse franchisenemers heerst onrust door de stijgende kosten, dalende handelsmarges en tanende consumptie. De energierekening, die bij veel bedrijven verdrievoudigd is, is velen te machtig. Belgische AH-franchisenemers vragen ondertussen om de handelsmarge over 2023 minimaal te stabiliseren.

NETTORAMA EN PLUS WINNEN IN MARKT OP ‘PRIJS’

Plus heeft van alle landelijke formules de beste waardering in de ogen van de klant, en Nettorama regionaal. Belangrijke conclusie: nooit vonden klanten lage prijzen zo belangrijk als nu.

SCHOUDER AAN SCHOUDER

In het meinummer van Distrifood Magazine schreef ik op deze plek over de Albert Heijn-franchisers in België. Aanleiding toen was de opening van de eerste Albert Heijnwinkel in Vlaanderen in handen van een Nederlandse Albert Heijn-ondernemer. Het gaat om Frank Scheepers, die ook een Albert Heijn in het Limburgse Grevenbicht aanstuurt. In de reportage werd onder meer duidelijk dat de franchisers in Vlaanderen zich nog niet hebben verenigd in een franchisevereniging, zoals in Nederland wel het geval is, in de vorm van de VAHFR. ‘Die is hier niet, wij doen rechtstreeks zaken met AH België’, zei Scheepers toen.

TURBULENT 2023

Distrifood Magazine kijkt met ondernemers, onderzoekers en een consultant vooruit naar 2023, en verder. Wat staat ons te wachten in het turbulente jaar 2023? Negen uitdagingen op een rij.

80 PLUS-ONDERNEMER IN ZAKEN

‘BLOED, ZWEET EN SOMS TRANEN’

De ultraverse maaltijden van Mama’s Maaltijden veroverden in korte tijd het supermarktschap. Maar dat ging niet zonder slag of stoot. Medeoprichter Serdar Tolenaar over leveringsproblemen bij een grootschalige introductie.

Zo’n club met gelijkgezinden is handig als er zaken spelen tussen ondernemers en hoofdkantoor. Wat voor afspraken maak je bijvoorbeeld met multifranchisers? Jan Peeters geeft in dit nummer aan dat hij binnenkort AH-winkel nummer 15 opent en bouwt aan nummer 16,17 en 18 in Vlaanderen. En wat als er onenigheid is over bijvoorbeeld marges? Want die marge, dat is momenteel een heet hangijzer binnen Albert Heijn België. Dat wordt in dit nummer duidelijk uit het verhaal met de titel ‘Bikkelen in België: zeven op tien supers duikelt het verlies in’. Hier meldt bestuurder Luc Ardies van de Vlaamse belangenorganisatie Buurtsuper.be dat ondernemers in Vlaanderen het zwaar hebben. Vooral die van Albert Heijn. ‘De handelsbalans (verschil tussen aan- en verkoopprijs) daalt al jaren, ook tijdens corona. 20 procent is een beetje het symbolische minimum, maar Albert Heijn zit hier bijvoorbeeld al een tijdje onder. De handelsmarge ligt daar momenteel rond de 18 procent’, zegt Ardies. Typisch een onderwerp waar je als franchisers graag als collectief mee rond de tafel wil zitten met Albert Heijn.

De eerder genoemde Peeters en Scheepers komen ook aan het woord. Directe kritiek op Albert Heijn uiten ze niet, maar volgens Ardies zijn andere franchisenemers van de blauwe formule wel degelijk ontevreden. Geluiden die ook de redactie van Distrifood bereiken. Buurtsuper. be zegt dat een deel van het zeer bij de franchisenemers zit in de onbekendheid met de marges bij het moederbedrijf. ‘Daarover wordt geen inzicht gegeven. En dit feit doet het slechtste vermoeden’, aldus Ardies. Nog een puntje waar je je als collectief sterk voor kunt maken.

Een collectief vormen is ook geen overbodige luxe wanneer je kijkt naar de conclusies van het Kerstrapport. U leest de bevindingen ook in dit blad. Wat blijkt: nog nooit vonden klanten lage prijzen zo belangrijk als nu en tegelijkertijd scoorden supermarkten nog nooit zo laag als nu op ‘prijs’, zo meldt het GfK. Klanten hebben lage prijzen dus nog nooit zo belangrijk gevonden. Ook in dit blad: Nederlandse supermarktondernemers maken zich zorgen over 2023. Het zal een jaar worden met inke uitdagingen. Stijgende kosten, een tekort aan personeel en toenemende duurzaamheidseisen. Nou zijn dit problemen in Nederland, maar die stoppen natuurlijk niet bij de grens. Al die ontwikkelingen maken duidelijk dat de AH-franchisers in Vlaanderen schouder aan schouder moeten staan. Dan is je verenigen in een franchiseclub niet zo’n slecht idee.

Herman te Pas

KRUIDENIEREN

In Utrecht heropende het kruideniersmuseum. Een klein maar charmant museum dat bij binnenkomst de sfeer oproept van de oude kruidenierszaak. Alles wordt verkocht in bediening, vaak vanuit grootverpakkingen. Van itsers, online of zelfscan was geen sprake. Het is klein en kneuterig. We vergeten waar deze branche vandaan komt. Dat voorverpakte producten voor de ‘uitvinding’ van de zel ediening nog niet bestonden. Dat kruideniers bij de overgang naar zel ediening vaak nog zelf handmatig voorverpakten. Eén ding is niet veranderd: het gerinkel van de kassa. Een deuntje dat kruideniers van toen en nu als muziek in de oren klinkt.

FOTO: DISTRIFOOD

GEMENGDE GEVOELENS BIJ KLANTEN OVER FORMULE NA ENTREE IN VOLLEDIG NIEUW MARKTGEBIED

BONI IN BRABANT: LAGE PRIJZEN WELKOM, ASSORTIMENT WENNEN

Boni betrad met de overname van een pakketje winkels die fusiebedrijf Coop-Plus moest verkopen enkele volledig nieuwe marktgebieden. Zo maakt de formule in Ravenstein zijn debuut in de provincie Noord-Brabant. Distrifood Magazine ging enkele maanden na de opening kijken of klanten daar al gewend zijn aan Boni.

Wie door Ravenstein rijdt, kan de Boni-supermarkt eigenlijk niet missen. Het logo van de formule staat groots bovenop een paal langs de doorgaande weg. Een prachtig vestigingspunt. Een gloednieuw winkelpand dat pas eind vorig jaar is opgeleverd. Met een bakker en een slager als buren en een riant parkeerterrein lijken alle voorwaarden aanwezig voor een succesvolle entree van Boni in de provincie Noord-Brabant. Het betreft één van de acht supermarkten die Boni heeft overgenomen uit het pakket winkels dat op de markt kwam om goedkeuring te krijgen van kartelwaakhond ACM voor de fusie tussen Plus en Coop. Het is voor Boni direct de meest zuidelijke vestiging én de eerste in de provincie Noord-Brabant. Financieel-directeur Frank Klören vertelde rond de overname waarom onder meer Ravenstein goed past bij de formule: ‘Boni doet het van nature vooral goed in provinciesteden, verstedelijkt platteland en het platteland. Boni is in staat daar een compleet assortiment met een goede kwaliteit aan de consument aan te bieden tegen discountprijzen, waardoor de consument geld overhoudt voor andere dingen.’

Op zes juli opende de omgebouwde Coop, die dus maar enkele maanden in het nieuwe

pand zat, onder de vlag van Boni. Tijd voor een bezoek aan het marktgebied, om te kijken of klanten al een beetje kunnen wennen aan de voor hen vreemde formule. Een wandeling door het centrum van de stad, ondanks zijn maar ruim 3000 inwoners is Ravenstein een stad, laat zien dat Boni in Ravenstein aan de slag moest.

Boni onbekende

Een groepje lokale ouderen staat met elkaar te kletsen en is unaniem. ‘Ik had nog nooit van Boni gehoord’, zegt de meest spraakzame van het groepje. ‘Echt nog nooit.’ Ze vertellen dat het even wennen is, want het is de tweede formulewissel in een paar jaar tijd. Tot de zomer van 2018 was het, nog op de oude locatie, een vestiging van Emté. Toen die formule werd opgedeeld tussen Jumbo en Coop, kwam de winkel bij die formule terecht, maar nu verdwijnt dus ook Coop zelf van de markt. ‘Aan Coop heb ik nooit wat gevonden’, is het met instemming begroete oordeel.

Boni lijkt op de eerste blik het rijk alleen te hebben in Ravenstein. De winkel aan de Schaafdries is de enige supermarkt in de stad. Maar op een paar minuten rijden, in Herpen, zit de Plus van Martijn en Claudia van den Berg. Die winkel is de reden dat de Coop in Ravenstein op de lijst van af te stoten winkels

van de ACM terechtkwam. De Jumbo in Berghem is alweer een stukje verder weg, terwijl voor mensen die iets langer in de auto zitten ook de supermarkten in Grave en Wijchen bereikbaar zijn.

De database van Distrifood Dynamics laat zien dat het een interessant marktgebied is. Welgestelde huishoudens met kinderen en welgestelde gepensioneerden zijn in het historische vestingstadje aan de Maas sterk oververtegenwoordigd. Dynamics meldt dat de Boni gevestigd is een marktgebied met ruim 2400 huishoudens, die gezamenlijk €14,7 miljoen uitgeven in supermarkten. Dat betekent dat er in theorie een weekomzet van zo’n €270.000 in de markt zit. Het is niet bekend

‘IK WEET NIET EENS WAT BONI IS’, ZEGT EEN VAN DE KLANTEN

hoeveel omzet de Boni inmiddels boekt. Oss en Nijmegen zijn de dichtstbijzijnde grotere plaatsen. Volgens het groepje ouderen in het centrum doen de meeste bewoners echter in de directe omgeving hun boodschappen. ‘Ik ken niemand die naar Nijmegen rijdt.’

Gloednieuw pand

Op de vrijdagmiddag dat Distrifood Magazine de Boni bezoekt, staan er een stuk of 20 auto’s op het parkeerterrein. In de 1100 vierkante meter grote supermarkt is het niet heel druk. Dat het nog een gloednieuwe supermarkt is, spat van het vestigingspunt af. De winkel is ingericht volgens de jongste formule-uitgangspunten van Boni en oogt van binnen fraai. De versafdelingen zijn allemaal goed gevuld en de inrichting is fris en modern. De winkel is rijkelijk voorzien van prijssignalen, inclusief borden die de Boni aanwijzen als de ‘Goedkoopste van Ravenstein’. Dat is natuurlijk niet zo ingewikkeld als je de enige supermarkt bent, al rijdt er nog wel af en toe een rijdende supermarkt door Ravenstein.

Die prijssignalen missen hun e ect op de klanten niet, zo blijkt uit gesprekjes op het parkeerterrein van de supermarkt. ‘Als je het vergelijkt met Coop en Emté, dan is het vol-

Bron: Distrifood Dynamics

gens mij wel een stuk goedkoper’, zegt een moeder die net met haar dochter boodschappen heeft gedaan. ‘Dat komt zeker in deze dure tijd wel goed uit. Ik denk dat ik bij Coop voor deze boodschappen ink meer kwijt was geweest. En dat geldt ook voor Emté.’

Een bouwvakker loopt vanuit de winkel terug naar zijn busje. Hij is bezig met een klusje in Ravenstein. ‘Ik kende deze winkel helemaal niet. We hebben volgens mij geen Bonisupermarkten in Limburg. Maar ik ben hier deze week een paar keer geweest voor verse broodjes en beleg. Duur is het in ieder geval niet. Ik vind het wel een mooie supermarkt. Volgens mij nog best nieuw. Waar ik zelf mijn boodschappen doe? Jumbo.’

Een ouder echtpaar komt naar buiten met een paar producten in een tas en staat bij de ets. Zij zijn inmiddels trouwe klanten van de nieuwe Boni. ‘We gaan met de auto ook weleens ergens anders naartoe, maar dit is voor ons twee minuten etsen, dus dat is gewoon het makkelijkst. Op zich een prima supermarkt hoor, maar ik mis toch wel veel producten die Emté altijd had. De bijzondere dingen. Maar op zich kun je hier goed boodschappen doen hoor’, zegt de vrouw. Haar man knikt. ‘Het is met de nieuwbouw ook wel een stuk beter geworden. Maar ik ken wel mensen die vanwege het assortiment liever naar de Plus in Herpen gaan. Daar hebben ze toch dingen die Boni niet verkoopt.’

De afstand tussen de twee supermarkten is 3,5 kilometer. Volgens Google Maps is het vijf minuten met de auto of negen minuten met de ets. Dat klopt ook wel ongeveer. Herpen, met iets minder dan 3000 inwoners, behoorde in het verleden tot de gemeente Ravenstein.

Sinds het begin van deze eeuw is deze hele gemeente opgeslokt door Oss. Ook hier maar één supermarkt, de Plus van Martijn en Claudia van den Berg. Een supermarkt met voldoende parkeerplaatsen langs een doorgaande weg.

Assortiment

Als Distrifood Magazine aan de twee klanten bij de kassa vraagt of één van hen uit Ravenstein komt, steekt een oudere man direct zijn hand op. ‘Het is vlakbij en ik vind het jner boodschappen doen’, zegt hij. ‘Ik hou van een bepaald type worst. Die kocht ik altijd bij de Emté, maar Boni heeft die niet. Daarom ga ik nu naar Plus voor de boodschappen. Dat geldt voor wel meer producten, qua assortiment is het gewoon minder. Ik vind het wel een mooie supermarkt geworden.’

Een andere inwoner van Ravenstein is bezig de boodschappen in de auto te leggen. Haar opmerkingen zijn bijna een kopie van die van de man bij de kassa. ‘Hier bij Plus hebben ze een paar dingen die Boni niet verkoopt, maar

die we wel graag lusten. Niets tegen de Boni, maar het is geen Emté. Bij Plus zie ik nu ook gezichten van mensen die bij de Emté werkten. Dat is ook leuk.’ Op de vraag of ze in de winkel ook andere bekenden tegenkomt uit Ravenstein knikt ze bevestigend. ‘Verschillende buren doen hier boodschappen, maar dat was voor een deel al zo. Herpen en Ravenstein zijn verschillende plaatsen, maar ze liggen echt heel dicht bij elkaar.’

Terug in het centrum van Ravenstein staat het groepje ouderen nog te kletsen. Volgen hen zijn er veel klanten die bij verschillende supermarkten hun boodschappen doen. ‘Boni heeft heel mooie aanbiedingen, dus als je daarop let, kun je goedkoop boodschappen doen.’ Ook dit groepje wijst erop dat het leven een stuk duurder aan het worden is. ‘Wat dat betreft is het jn dat je iets te kiezen hebt nu. Emté en Plus leken best op elkaar, maar Boni is heel anders.’

Bij de Jumbo in Berghem, op zo’n twaalf autominuten, loopt de zoektocht naar klanten uit Ravenstein op niets uit. Distrifood Magazine spreekt op het parkeerterrein zo’n tien verschillende klanten aan, maar allemaal komen ze uit Berghem zelf of uit andere omliggende plaatsen. Geen enkele van deze klanten gaat weleens naar Ravenstein om daar boodschappen te doen bij Boni. ‘Ik weet niet eens wat Boni is’, zegt een van de klanten, die daarmee nog een keer benadrukt dat er nog het nodige zendingswerk te doen is voor de formule met het hoofdkantoor in Nijkerk.

Goed moment

Boni heeft in Ravenstein een goedverzorgde supermarkt neergezet in een gloednieuw pand. De formule lijkt vanwege het prijsbeleid en de acties in ieder geval bij een deel van de inwoners van de stad in de smaak te vallen. Het is echter voor velen ook even wennen aan het veranderde assortiment. Dat de formule als een grote onbekende het marktgebied binnenkomt, helpt daarbij niet. De dichtstbijzijnde vestiging van Boni is die op bijna 45 kilometer in het Gelderse Ede, aan de andere kant van de Maas en Rijn. Maar de hoge in atie maakt het wel een goed moment voor een formule met een laagste-prijsbelofte om actief te worden in een marktgebied.

EXTRA PRIJZEN VOOR ‘DIGITALISERING’ EN ‘ONLINE’

GENOMINEERDEN INDUSTRIBUTIE 2023 BEKEND

De genomineerden voor de Industributie-trofeeën 2023 zijn bekend. Extra prijzen zijn er voor de toeleverancier die het best inspeelt op digitalisering, en voor de supermarkt die het beste scoort in de onlineverkopen.

Het wordt de 35e editie van het jaarlijkse Industributiediner komende januari. Jaarlijks beoordelen de fabrikanten de inkoop- en categoryteams van supermarkten. Omgekeerd beoordelen de retailers de fabrikanten. Omdat het onderzoek al jaren wordt uitgevoerd zit er

een constante in de meting. Dit jaar heeft Distrifood samen met onderzoeksbureau IRI en EFMI Business School besloten om ook prijzen uit te reiken aan toeleveranciers die het best inspelen op digitalisering en formules die het beste scoren in de onlineverkopen. Verder is er een prijs voor relatief kleine spe-

lers die stormachtig groeien (rising stars). Voor de rising stars heeft IRI een ranking gemaakt op sterkstgroeiende leveranciers over alle categorieën heen (exclusief vers). De lijst kwam tot stand op basis van absolute omzetgroei in het afgelopen jaar. Spelers zonder verkoopkantoor in Nederland of die al worden meegenomen in het Industributie-onderzoek zijn eruit gehaald. Daarna is er een omzetgrens van minimaal €10 miljoen gesteld. De criteria waarop genomineerden zijn beoordeeld en de verdere werkwijze is gelijk aan die voor de overige categorieën. Er zal een award zijn voor de winnaar.

Ook voor de beste onlineretailer zijn criteria opgesteld. Het gaat dan om de mate waarin de retailer bij het samenstellen van zijn onlineaanbod samenwerkt met leveranciers (= category management). De mate waarin de onlinesuper met behulp van data inspeelt op de individuele behoeften van de consument

(= formule). Tot slot, de mate waarin de retailer logistieke oplossingen voor het onlinekanaal integreert (= logistiek).

Granfood

Vorig jaar werden AH, Granfood en Hessing overallwinnaars in het Industributie-onderzoek 2022. Granfood was toen nieuw op het podium. Albert Heijn pakte de titel, die het in 2014 kwijtraakte. Plus eindigde in de ranglijst op de tweede plaats, Jumbo op de derde. Granfood nam de Industributie-trofee 2022 voor merkartikelfabrikanten in ontvangst en nam de eerste plek over van Heineken, die naar de tweede plek zakte. Granfood stond in het onderzoek van 2021 nog op de vijfde plek. Het is de eerste keer dat Granfood het podium bereikt. Het bedrijf maakte overigens al een sprong in waardering in 2020 tijdens de eerste top van de pandemie, toen het de productie op gang hield, terwijl de fabriek mid-

den in het meest getro en gebied van Italië staat, Lombardije. Hessing Supervers behaalde bij de privatelabelleveranciers in 2022 de hoogste overallscore en prolongeerde de titel. Hessing Supervers maakte in 2021 namelijk een enorme sprong op de ranglijst, van de 14e plaats naar de eerste. Het was in dat jaar voor het eerst dat Hessing Supervers de hoogste plek op het podium in de wacht sleepte. De Private Label Industributie-trofee wordt sinds 2012 uitgereikt.

Op deze pagina’s vindt u de genomineerden voor de Industributie-trofee 2023.

RESULTAAT ONDER DRUK DOOR STERK STIJGENDE ENERGIEKOSTEN EN HEVIGE CONCURRENTIESTRIJD

BIKKELEN IN BELGIË: ZEVEN OP TIEN SUPERS DUIKELT HET VERLIES IN

Bij Vlaamse franchisenemers heerst onrust door de stijgende kosten, dalende handelsmarges en tanende consumptie. De energierekening, die bij veel bedrijven verdrievoudigd is, is velen te machtig. Belgische AH-franchisenemers vragen ondertussen om de handelsmarge over 2023 minimaal te stabiliseren.

Analyse van de balansen van 272 bedrijven door de Vlaamse belangenvertegenwoordiging Buurtsuper.be wijst uit dat zeven op de tien ondernemingen op een verlies afstevenen dit jaar. Door een hevige concurrentiestrijd gaan de verkoopprijzen in de Vlaamse supermarkten minder snel omhoog dan in Nederland. Ook de stijgende energiekosten gaan de Vlaamse supermarkten niet in de koude kleren zitten. Buurtsuper.be schat dat de elektriciteitsrekening van de gemiddelde zelfstandige supermarkt (een bedrijf met een omzet van zo’n €7 miljoen) stijgt van €71.340 per maand in 2021 naar €214.022 dit jaar. Door de gestegen energierekening zal meer dan de helft (53 procent) van de zelfstandige supermarkten dit jaar verlies draaien, aldus de organisatie, die de belangen van de zelfstandige supermarktondernemers verdedigt. Het maakt deze conclusie op basis van een analyse van de handelsbalansen over 2021. De inkomsten en kleinere uitgaven van deze 272 balansen zijn stabiel gehouden en de energie- en personeelskosten zijn aangepast aan de huidige tarieven.

‘Omdat in de hogere omzetklasses nogal wat organisaties toch een laag rendement

halen terwijl ze door hun oppervlakte extra gevoelig zijn voor de energiekosten, kan dat aantal oplopen tot 175 winkels oftewel 64,34 procent’, klinkt het bij Buurtsuper.be, die ook de impact van de stijgende loonkosten heeft doorberekend. Die zijn dit jaar met 10 procent gestegen als gevolg van de automatische aanpassing aan de in atie. ‘Als we het e ect van de loonindexering in 2022 daarbij rekenen, is de conclusie dat zeven op de tien zelfstandige supermarkten dit jaar verlies zullen lijden’, stelt Luc Ardies, gedelegeerd bestuurder van Buurtsuper.be.

€30.000 verlies

Omdat 90 procent van de zelfstandige supermarkten is aangesloten bij één van de drie grote retailbedrijven (Carrefour, AHDelhaize of Colruyt Group Retail Partners) geldt dit verhaal voornamelijk voor franchisenemers. Jan Peeters, met veertien lialen de grootste franchisenemer van Albert Heijn in Vlaanderen, bevestigt dat het zware tijden zijn. ‘Sommige bedrijven moeten door de gestegen energierekening tot €30.000 bijleggen om uit de kosten te geraken.’

Zelf heeft Peeters meer geluk. In 2020 heeft hij zijn elektriciteitsprijzen voor erg gunstige

prijzen kunnen vastleggen. ‘Op deze manier hebben wij een potentiële stijging van de energierekening van €25.000 per liaal per maand kunnen vermijden’, vertelt de ondernemer, die net als in eerdere interviews met Distrifood de formule van Albert Heijn bewierookt. Hij heeft het dan onder andere over de instrumenten waarmee klanten naar de winkel gelokt worden en die Albert Heijn veel marktaandeel opleverden in korte tijd. Daarnaast zorgt het geoliede logistieke apparaat van de retailer voor de nodige kostene ciëntie volgens hem. ‘Dat maakt het Albert Heijnconcept in mijn ogen het meest crisisproof concept in Vlaanderen.’

Kritiek op hoogte handelsbalans

Andere franchisenemers van zowel Albert Heijn als andere moederbedrijven zijn minder tevreden, aldus Ardies. Hij stelt dat het onrustig is in het Vlaamse retaillandschap en dat ondernemers bezorgd zijn. Onderwerp van zorg en ongenoegen is vooral de handelsbalans, het

TEKST JEROME ROZENDAAL | BEELD DISTRIFOOD

AH-franchiser Frank Scheepers met winkels in Nederland en België: ‘Doordat dit ons eerste jaar is, hadden wij ook geen winst ingecalculeerd, maar het zijn zeker moeilijke tijden.’

verschil tussen de aankoop- en verkoopprijzen. Van deze handelsbalans moet de zelfstandige supermarktondernemer al zijn kosten betalen en zijn marge behalen. Door de stijgende kosten is dat dus steeds moeilijker, aldus Ardies. ‘Deze handelsbalans daalt al jaren, ook tijdens corona. 20 procent is een beetje het symbolische minimum, maar Albert Heijn zit

hier bijvoorbeeld al een tijdje onder. De handelsmarge ligt daar momenteel rond de 18 procent.’

Frank Scheepers is franchisenemer van Albert Heijn in Nederland en sinds april van dit jaar ook in Vlaanderen met een liaal in Hechtel-Eksel. ‘Doordat dit ons eerste jaar is, hadden wij ook geen winst ingecalculeerd, maar het zijn zeker moeilijke tijden.’ De ondernemer geeft aan dat de handelsmarge op het moment aan de krappe kant is, maar hij begrijpt ook dat Albert Heijn niet zo maar de prijzen omhoog kan gooien om haar eigen concurrentiepositie niet te ondergraven.

In Vlaanderen, waar Albert Heijn in een lager prijssegment opereert, is er nog meer concurrentie dan in Nederland waardoor de winkelprijzen er minder stijgen dan bij ons. ‘Daardoor is de handelsmarge in Nederland licht beter dan in Vlaanderen, maar dat gaat maar om een enkele procentpunt’, aldus de Nederlandse ondernemer, die overweegt zonnepanelen aan te leggen op het gehuurde

winkelpand in Vlaanderen om zo de energiekosten te drukken.

Omzetstijging voorbij Buurtsuper.be dringt er bij de moederbedrijven op aan om de handelsmarge op te krikken. Een deel van het zeer bij de franchisenemers zit hem ook in de onwetendheid over de marges bij het moederbedrijf. ‘Daarover wordt geen inzicht gegeven. En dit feit doet het slechtste vermoeden’, aldus Adries, die voorstander is van meer openheid door de franchisegever. ‘Door franchisers te laden bloeden, snijdt de retailonderneming zich in zijn eigen vel. Uit onderzoek blijkt dat zelfstandige lialen meer omzet boeken dan eigen lialen.’

Volgens de belangenvertegenwoordiger konden de franchisenemers de dalende handelsmarge in voorbije jaren compenseren met meer klanten en groeiende omzetcijfers. ‘Supermarkten hebben tijdens corona goede zaken gedaan en zeker ook Albert Heijn zag

De Belgische winkel van Scheepers in Hechtel.

De druk op de prijzen in België is groter dan in Nederland. Ultra-discounter Mere moest uiteindelijk zijn eerste vestiging sluiten.

dat w genomineerd z n Trots voor

de Industributie trofee 2022

Volgens Jan Peeters, multifranchiser van AH in België, is het wachten op betere tijden en de huidige crisis uitzweten. Een aanpassing van de handelsmarges op korte termijn vindt hij niet gelijk logisch.

haar marktaandeel sterk stijgen.’ Deze groei van Albert Heijn zit volgens hem aan zijn limiet. ‘De nieuwigheid van het concept is er wel een beetje af en er zijn ook steeds meer lialen die elkaar op die manier gaan kannibaliseren.’

Consumptie taant

Buurtsuper.be ziet ook dat de consumptie in Vlaanderen achteruitloopt door de dalende bestedingskracht van de bevolking. ‘Deze impact op de omzet hebben we nog niet eens in onze analyse meegenomen, waardoor het nanciële plaatje in de praktijk wel eens veel negatiever kan uitpakken.’

Peeters is het niet eens met de eerste stelling van Ardies en zegt dagelijks nieuwe klanten te verwelkomen bij Albert Heijn. Symbolisch voor zijn vertrouwen in de toekomst is de geplande verdere uitbreiding van zijn supermarktimperium. ‘Binnenkort openen wij ons vijftiende liaal en momenteel wordt er gebouwd aan liaal 16, 17 en 18, die volgend jaar operationeel moeten zijn.’ Ook Frank Scheepers ziet wel degelijk kansen in Vlaanderen. ‘Anders hadden we dit liaal niet geopend.’

Crisis uitzweten

Dat de retailconsumptie van de consument onder druk staat, kan Peeters wel beamen.

‘Het lijkt alsof mensen bezuinigen op dagelijkse uitgaven aan eten om zo te besparen voor luxeproducten.’ Dat merkt hij niet alleen in de verkoop in zijn supermarkten, maar ook in de groothandel die hij uitbaat voor horecahouders. ‘Hier boeken we een recordomzet.’

Volgens Peeters is het wachten op betere tijden en de huidige crisis uitzweten. Een aanpassing van de handelsmarges op korte termijn vindt hij niet gelijk logisch, alhoewel er door de AH-franchisenemers wel gevraagd is om de handelsmarge over 2023 te stabiliseren, vertelt hij. ‘Het is ook een langetermijnengagement dat je met elkaar aangaat. Het gaat nu wat slechter, maar er komen hopelijk ook betere tijden aan.’ Scheepers sluit zich hier bij aan.

Buurtsuper.be roept ook nog de Vlaamse regering op om door gerichte compensaties op korte termijn te voorkomen dat de meerderheid van de ondernemingen verlies maakt, én op lange termijn door scaalvriendelijke maatregelen toe te laten dat investeringen in de energietransitie mogelijk worden. ‘Bedrijven hebben tijdens corona te weinig reserve kunnen opbouwen om dergelijke investeringen te doen. Het aanleggen van zonnepanelen kan uiteraard bijdragen om de kosten te drukken en zo weer rendabel te worden’, aldus Ardies.

Niet alleen de franchisers in België hebben het moeilijk, ook Colruyt gaf een winstwaarschuwing af.

Bedankt!

Voor de nominatie van de Industributie Trofee.

Wij bedanken onze partners voor de Industributie nominatie in de categorie ‘Kruidenierswaren - overig’. We zijn trots op onze merken en kijken uit naar onze verdere samenwerking in 2023.

Duurzame keuzestress en dierwelzijnscheten

Een grote vestiging van Albert Heijn heeft zo’n 27.000 facings. Zevenentwintigduizend! Wanneer u daar zonder boodschappenlijstje of automatische piloot (altijd hetzelfde pakje in de kar mikken) doorheen zou moeten laveren op de prefrontale cortex, dan bent u een kleine week bezig om de kar te vullen. Dat doen we dus ook niet. Alle voornemens ten spijt bestaat het leeuwendeel van het karretje uit steeds dezelfde producten.

Retailers kennen dit probleem al lang. Hoeveel keuze per product is juist? Je zou kunnen denken dat 500 buitenlandse kaasjes het ultieme gevoel van luxe geeft en dat klopt misschien ook wel, maar een keuze eruit maken is geen sinecure. Regelmatig doen we dat dan ook maar niet. Niet omdat we het niet willen, maar omdat er een overload aan keuze is. Zoals we internetten, winkelen we ook: skip!

De balans zoeken in het aanbod is niet makkelijk. Categorymanagers kunnen zich er dagen mee bezighouden. En doen dat ook. De schappen zijn continu in beweging.

Maar in duurzaamheidsland gelden andere wetten. 110 (!!) keurmerken vechten om aandacht. Obscure hoekjes van de verpakking met tekentjes die u er als consument toe moeten aanzetten om een – in de ogen van de verantwoordelijke ngo –duurzamer aankoopgedrag te omarmen. Van obscuur (‘palmolievrij!’) tot mainstream als fairtrade of eko.

Maar dat geeft een vervreemdend beeld. In een schap met een afgepaste keuze is plotseling een wildgroei aan keurmerken. Laten we het zuivelschap eens onder de loep nemen. Naast nieuwigheden als Jerseymelk komen daar ineens ‘Weidemelk’, ‘Kalverliefde’, ‘Den Eelder’ (ook onder GIJS bij de Plus), ‘Rijk en Romig’ en ‘Klimaatneutraal’. Merkjes, keurmerkjes, boereninitiatieven en greenwashing, alles door elkaar.

Het is een puinhoop. Informatie waar geen mens

meer op zit te wachten. Elke dierwelzijnsscheet moet ‘branded’ het schap in om toch in godsnaam maar die extra kosten terug te kunnen halen. En van al deze proe allonnetjes slaagt misschien 2 procent. Als dat het vooropgezette plan is (laat alles toe, waarna we het na een maand of twee weer afschieten mét excuus), dan is het geslaagd. ‘Kalf bij koe’ is zo’n voorbeeld. Of het daadwerkelijk meer welzijn geeft voor moeder en kind is onderwerp van discussie, maar het bekt lekker, dus er zijn consumenten te vinden die deze melk willen. Zo hoopt men althans bij Weerribben zuivel, die deze melk naar de markt heeft gebracht als ‘Kalf bij koe melk’ en dus ook als ‘Kalverliefde’ bij Albert Heijn.

Stel, de autobranche doet hetzelfde. ‘Deze auto heeft geen leer meer, maar alleen namaakleer vanuit de restanten van de suikerindustrie. We noemen hem ‘Kia Azucar’. Of ‘Dit model is gemaakt door mensen met een achterstand tot de samenleving in een gasvrije fabriek die alle water recycleert. We noemen hem Fox Green’. Jan en alleman zou toch naar zijn voorhoofd wijzen? De autobranche evolueert volcontinu. Maar niet elke vinding wordt proactief als merk de markt in gegooid. Nergens goed voor.

Waarom is het in zuivel (maar hetzelfde geldt voor het vleesschap, het eierschap en in mindere mate het groenteschap) dan wel bon-ton? Waar zit de angst? Veel zaken moet je gewoon regelen. In stilte. Op de achtergrond. Zonder tromgero el of op de borst slaan. Als het daadwerkelijk beter is voor het kalf om drie maanden bij de koe te blijven, dan reken je uit wat dat kost en regel je dat. Geen mens drinkt er een druppel meer of minder melk om als melk 4 cent duurder wordt. Als overdekte uitloop voor legkippen de beste methode is, dan regel je dat. Houd eens op met elke duurzame scheet onder merk of keurmerk te plaatsen. Regel het. En vertel het alleen degenen die er om vragen. Zoals andere branches dat ook doen.

MARK SOETMAN

is expert op het gebied van duurzaamheid. @Soetman

MARK SOETMAN

BELEVEREN FOODSECTOR, HORECA, BOUW EN E-COMMERCE IN AMSTERDAM EENVOUDIGER

MEGA-STADSHUB ALS OPLOSSING VOOR LAST MILE LOGISTIEK

Het casco staat en eind van dit jaar is het klaar: CTPark Amsterdam City, de eerste meerlaagse XXL-stadsdistributiehub in Nederland. Vanaf een bijzondere locatie aan het Noordzeekanaal worden binnenkort de horeca, bouw, e-commerce- en foodsector in de regio Amsterdam beleverd. Per boot, elektrische vrachtwagen, bus, auto of e-bike. Is dit concept de ultieme oplossing voor de vermaledijde last mile?

Walther Ploos van Amstel, lector citylogistiek aan de Hogeschool van Amsterdam, heeft het in Distrifood al vaker gezegd. De toekomstige stadsdistributiecentra zouden gedeelde faciliteiten met andere bedrijven moeten zijn. Samen bundelen, samen delen van capaciteiten en samen innoveren om de klant steeds beter van dienst te zijn.

Stad raakt verstopt

De stadslogistiek versnippert immers steeds meer. Veel (food)leveranciers hebben hun eigen magazijnen en busjes, en de stad Amsterdam raakt zo langzamerhand verstopt door het continu af- en aanrijden. ‘Waarom zou een hotel in een stad op een dag 32 keer beleverd moeten worden als het ook in één keer kan’, zegt founder Wim Beelen van het megastadsdistributiecentrum. De rasondernemer verkocht vorig jaar augustus zijn vastgoedproject voor een recordbedrag van meer dan €300 miljoen aan Central Trade Park (CTP), een Europese ontwikkelaar van indus-

triële en logistieke bedrijvenparken. Beelen: ‘Het is een bewuste verkoop aan CTP omdat het in hun dna zit om parken te creëren met ecosystemen op basis van de wensen van eindgebruikers.’

Gesprekken met huurders

Beelen heeft zijn nek uitgestoken met de realisatie van een multifunctioneel megastadsdistributiecentrum op de voormalige fabriekslocatie van pesticidenproducent Lanxess in

MET WIE HEB JE MEER CONTACT, MET JE BROER OF MET JE BUURMAN?

TEKST EDWIN RENSEN EN BAS DIJKHUIZEN BEELD DIEDERIK VAN DER LAAN

Als het goed is, zullen er straks dagelijks honderden vrachtwagens, busjes, bak etsen en andere voertuigen af- en aanrijden.

Het bovenaanzicht toont de logistieke kansen van CTPark Amsterdam City.

Wim Beelen: ‘De ligging hier is uniek.’

Wim Beelen wijst de privé-kade van 360 meter lengte aan.

Het pand beschikt over 121 loadingdocks voor vrachtauto’s en 79 laaddeuren voor bestelbusjes op meerdere etages.

hier zetten wij de borrel voor klaar!

het Westelijk Havengebied niet ver van de ringweg A10. Hierdoor is het binnenkort mogelijk de aanvoer naar het centrum van de hoofdstad en omringende steden sneller, eciënter én zero-emissie te laten verlopen per boot, elektrische vrachtwagen, bus, auto of e-bike. Amsterdam Logistic Cityhub (ALC), dat na de verkoop aan CTP is omgedoopt tot CTPark Amsterdam City, gaat begin 2023 open. ‘Deze weken wordt de laatste hand gelegd aan de binnenkant van het pand’, zegt Wim Beelen tijdens een rondgang door het immense pand. ‘En gesprekken met huurders zijn gestart. VolkerWessels Bouwmaterieel is met een bouwhub de eerste gebruiker.’ De zogeheten ‘last mile’ kost bedrijven relatief veel geld, werk en tijd. Meestal vindt die last mile plaats in woonwijken of in stadscentra. Daar is vaak sprake van een wirwar van leveranciers die pakketten en goederen bezorgen. In de logistiek is dit al jaren een heikel punt. In een overvolle wereldstad als Amsterdam is dat al helemaal een uitdaging, maar Beelen denkt met de XXL-stadsdistributiehub een belangrijke oplossing te hebben voor dit probleem.

Focus op food, horeca en bouw Wim Beelen zegt dat inmiddels veel bedrijven interesse hebben getoond om zich te vestigen in het pand. ‘We richten ons voor-

namelijk op branches als food, horeca en de bouw, maar ook e-commercepartijen kunnen hier prima terecht. Alles kan, denk daarbij ook aan voedsel produceren, bereiden en verkopen bijvoorbeeld. Vertical farming zal sowieso een plek gaan innemen hier’, aldus de ondernemer die gebruikers uit de hele breedte van voorzieningen die een stad nodig heeft, wil en kan begroeten. ‘Bovendien is hier op deze unieke locatie altijd een mogelijkheid tot groei.’ In zijn concept kan een bedrijf een deel van het pand gebruiken voor warehousingactiviteiten, inclusief de daarbij behorende diensten zoals het transport per boot voor de last mile naar het centrum.

INZET CANAL CRUISERS

Snellaadsysteem

De ondernemer zet ook vol in op duurzaamheid. Niet alleen door gebruikers te faciliteren in emissievrije logistiek, maar ook door het opwekken van eigen energie met 16.000 zonnepanelen en tien windturbines, waardoor het pand in zijn energievoorziening volledig zelfvoorzienend is. Met hulp van een geavanceerd energiemanagementsysteem kan bovendien het energieverbruik per gebruiker in de gaten worden gehouden en gemanaged worden. Zo wordt energie die niet direct wordt gebruikt, opgeslagen totdat gebruikers er behoefte aan hebben. Ook is er een snellaadsysteem voor elektrische vrachtwagens en zijn er in en rondom het pand

Het is ook mogelijk om als bedrijf klanten in de steden Amsterdam, Haarlem en Zaanstad te bevoorraden met hulp van emissievrije canal cruisers. Aan de 360 meter lange kade bij de weg voor CtPark Amsterdam Cityhub is genoeg ruimte voor schepen van elk formaat. Zeecontainers met goederen uit de havens van Rotterdam en Antwerpen kunnen er rechtstreeks gelost worden. Om emissievrije logistiek per water te garanderen, is de kade uitgerust met DC-snelladers. Tijdens de rondleiding komt meerdere malen terug dat het matchen van bedrijven met elkaar voor Wim Beelen misschien wel het allerbelangrijkste is in zijn loso e. ‘Uiteindelijk ontstaat hier een ecosysteem waarin bedrijven elkaar alleen maar gaan versterken.’

CT Park Amsterdam City beschikt over 125.000 vierkante meter opslagruimte.

Zo’n top 3 nominatie smaakt naar meer!

Bedankt voor alle waardering

We zijn trots op onze nominatie voor de Industributie-Trofee. Natuurlijk willen we samen met u de leidende positie in suikerwerk blijven waarmaken!

WE HEBBEN ZOVEEL RUIMTE HIER. DAT IS HEEL WAT ANDERS DAN HET GEPRUTS DAT JE VAAK

IN EEN BINNENSTAD ZIET

Er wordt eigen energie opgewekt met 16.000 zonnepanelen en tien windturbines. maar liefst 1.600 parkeerplaatsen, waar elektrische auto’s en busjes kunnen laden.

E ciency-voordelen

Stadsdistributiecentra liggen in de regel wat verder van de stad, en dat staat op gespannen voet met de steeds strengere eisen die aan duurzaam vrachtvervoer worden gesteld en het feit dat binnensteden vanaf 2025 emissievrij moeten worden beleverd. ‘De ligging hier is uniek’, zegt Beelen, die drie jaar geleden de grond aankocht en die daarna volledig liet saneren, alvorens er gestart kon worden met de bouw van het meerlaagse pand. ‘We zitten hier op luttele honderden meters van de stad, die dus in een mum van tijd te bereiken is. De eigenzinnige ondernemer redeneert dat bedrijven nauw met elkaar gaan samenwerken

zodra ze eenmaal bij elkaar zitten, omdat ze hoe dan ook veel contact met elkaar gaan hebben. ‘Geen twijfel over mogelijk’, zegt hij gedecideerd. ‘Ga zelf maar na. Met wie heb je meer contact, met je broer of met je buurman? Wees eerlijk, vaak is het dan toch de buurman. Een voorbeeld van hoe ik het voor me zie? Nou, Albert Heijn, Gall & Gall en Etos, behorend tot Ahold Delhaize, zijn nu op drie plekken gevestigd. Hier kan alles bij elkaar komen, met enorme e ciencyvoordelen. Er zo zijn er veel meer voorbeelden.’

Zeecontainers lossen

Het pand biedt alle ruimte en faciliteiten die gebruikers nodig hebben, zoals enorm veel opslag- en distributieruimte, kantoorruimte en volop parkeergelegenheid voor elektrische

voertuigen, voor bezoekers en collega’s die er werken. Het wemelt van de laadmogelijkheden en zonnepanelen. Aan parkeerruimte en verkeersmanagement is extra aandacht besteed, want als het goed is, zullen er straks dagelijks honderden vrachtwagens, busjes, bak etsen en andere voertuigen parkeren die van en naar de stad rijden. Het pand beschikt over 125.000 vierkante meter opslagruimte verdeeld over twee verdiepingen, 1.600 overdekte parkeerplekken, 121 loadingdocks voor vrachtauto’s en 79 laaddeuren voor bestelbusjes op meerdere etages en een privé-kade van 360 meter lengte aan het Noordzeekanaal, waar bedrijven die gevestigd zijn in het gebouw straks ook zeecontainers kunnen lossen. Dit geeft getalsmatig al wel aan hoe groot dit project is.

Bak

etsen

Beelen toont ook twee liften waar vijf bak etsen in kunnen om te laden en weer de stad in te gaan, en waar ook plaats is voor rolcontainers die gebruikt worden voor supermarktbevoorrading. Via een etspadennetwerk rond het pand zijn de bak etsen zo weer in de stad. ‘We hebben zoveel ruimte hier. Dat is heel wat anders dan het gepruts dat je vaak in een binnenstad ziet. Bovendien kunnen we boven nog eens uitbreiden met 80.000 vierkante meter,’ zegt de ondernemer, die ook kansen ziet voor soortgelijke XXL-stadshubs aan de randen van grote steden als Utrecht en Rotterdam. ‘Dat is voor de toekomst. We gaan eerst dit pand voor de helft vullen en dan gaan we vanuit de gebruikers kijken waar zij behoefte aan hebben en dan zijn we zeker voornemens om dit concept verder uit te rollen. Voorwaarde is wel dat gemeenten het moeten willen. Zij moeten bijvoorbeeld eerst eens wat doen aan het verknipt eigenaarschap van allerlei stukken grond binnen hun gemeentegrenzen. Daar krijg je geen betere wereld van en daar moet echt beter beleid op worden geformuleerd.’

Er is ruimte voor groei.

AANBIEDINGEN: GROEI BIJ ALBERT HEIJN EN LEDEN SUPERUNIE, DALING BIJ JUMBO EN DIRK/DEKAMARKT

EXPLOSIEVE STIJGING AANTAL ACTIES MET HUISMERK BIJ PLUS

Het aantal aanbiedingen bij Plus is dit jaar in vergelijking met 2021 enorm gestegen. Vooral de piek in acties met het huismerk is opvallend. De cijfers van Plus wijken daarmee ink af van het gemiddelde in de supermarktbranche. Een branche die een lichte groei zag van het aantal aanbiedingen. Een overzicht van actiejaar 2022.

Ieder jaar stijgt het aantal aanbiedingen in vergelijking met een jaar eerder. 2022 vormt daarop geen uitzondering, zo blijkt uit onderzoek van Yenom. De prijsvergelijkingssite onderzocht in opdracht van Distrifood Magazine de actiestroom van dertien supermarktketens tussen week 1 en 44. Eerste conclusie: het aantal aanbiedingen is in vergelijking met 2021 gemiddeld met 6 procent gestegen. Dat betekent niet dat alle dertien een stijging rond die 6 procent noteerden. Integendeel. De grootste ketens van het land voeren duidelijk een eigen koers, zo blijkt uit de bevindingen van Yenom.

Plus actiekampioen

Allereerst Plus. De ondernemersformule laat in 2022 een ongewoon afwijkend beeld zien. In de gemeten periode steeg het aantal aanbiedingen bij Plus maar liefst met 22 procent. Fors hoger dus dan 6 procent. Nog iets hoger lag het aantal acties met huismerken. Plus lanceerde in het afgelopen jaar 1460 verschillende huismerkaanbiedingen. Dat betekent een groei van 27 procent in vergelijking met 2021. Toen presenteerde de formule iets meer dan 1150 acties met een huismerkproduct. Een inke piek zien we ook in het aantal multibuy-

promoties bij Plus. De stijging bedroeg in deze categorie 28 procent, van 1122 (2021) naar 1439 van dit type acties. Opvallend in deze groep aanbiedingen is de inke groei in producten met 25 procent korting. In 2021 lanceerde Plus bijna 150 van dit type acties, dit jaar zijn dat er maar liefst 316. Een verdubbeling dus.

Albert Heijn ook boven gemiddelde De marktleider liet zich op het gebied van acties dit jaar bovengemiddeld gelden. Volgens Yenom is het aantal aanbiedingen bij Albert Heijn in de gemeten periode met 12 procent gestegen. En ook bij AH een duidelijke piek in de hoeveelheid acties met huismerkproducten. Op dit punt bedroeg de groei 11 procent. Wat afwijkt binnen het geheel in Zaandam is het aantal multibuy-acties. Totaal steeg ‘multibuy’ maar met 5 procent en het aantal multibuy-promoties met een huismerk daalde zelfs met 2 procent. Net als bij Plus, ook bij Albert Heijn een opvallende ontwikkeling binnen de groep ‘25 procent korting’. Van 1323 verschillende acties in 2021 naar 1467 dit jaar.

Jumbo slaat

minder op actietrom

In Veghel doen ze dit jaar niet mee met de rest. Jumbo laat een afwijkend beeld zien. De

EDLP-formule maakt anno 2022 zijn naam waar door zuinig te zijn met het aantal aanbiedingen. Yenom noteerde voor Jumbo een daling van 5 procent. Ook het aantal acties met een huismerkproduct (-4 procent) en multibuy-promoties (-5 procent) was minder. Opvallend in die laatste groep is de daling van het aantal multibuy-acties met een huismerkproduct (-10 procent). Compleet afwijkend is dan weer de groep binnen multibuy met 50 procent korting. Dat aantal steeg juist, van 324 in 2021 naar 436 in 2022.

Superunie zet vol in op G’woon Gaan we naar de formules onder de paraplu van het inkoopverbond. Plus hebben we al gehad en hierna gaan we naar Dirk en Dekamarkt. Nu eerst de rest onder de vlag van Superunie. Yenom analyseerde het actiegedrag van Boni, Coop, Hoogvliet, Jan Linders, MCD, Nettorama, Poiesz en Vomar. Eerste conclusie: het aantal aanbiedingen bij deze supermarktketens gezamenlijk is met gemiddeld 6 procent gestegen. Precies het gemiddelde van de branche. Wat ook opvalt: het aantal aanbie-

dingen met private label verdringt de acties met producten van A-merken. De Superunieleden lanceerden in 2021 net geen 1900 aanbiedingen met een product van G’woon. Dit jaar waren dat er in de gemeten periode 2347. Een stijging van bijna een kwart (24 procent). Ook het aantal multibuy-promoties met G’woon zit in de lift (+16 procent). Grote uitzondering binnen het verbond is dit jaar Hoogvliet. Net als voor Jumbo noteerde Yenom voor de supermarktketen minder acties; het aantal daalde met 5 procent.

Daling bij Dirk en Dekamarkt

Tot slot Dirk van den Broek en Dekamarkt. Gezamenlijk presenteerden beide formules slechts 4 procent meer aanbiedingen dan een jaar eerder, zo blijkt uit de berekeningen van Yenom. Zo bleef het aantal acties met huismerk ‘1 de Beste’ zelfs exact gelijk, 1096 aanbiedingen in beide jaren. Gaan we dieper in op dit private label, dan zien we een inke daling van het aantal multibuy-promoties. In 2021 noteerde Yenom nog 255 aanbiedingen met een multibuy. Dit jaar is dat gedaald naar

78, een daling van maar liefst 69 procent. Oorzaak: In juni van dit jaar meldde Dirk te zijn gestopt met multibuy-aanbiedingen. ‘Of je er nu 1 of 5 koopt, je betaalt bij Dirk altijd de laagste prijs van Nederland. We willen niet dat onze klanten meer kopen dan dat ze nodig hebben. Dit scheelt niet alleen in hun portemonnee, maar ook in verspilling’, luidde afgelopen zomer de verklaring van de supermarktketen. Ook de groep multibuy-promoties onder A-merken nam ink af, van 3716 in 2021 naar 2093 dit jaar. Met andere woorden, een daling van 44 procent.

Creatief en proactief

De in atie was in oktober 2022 met 14,3 procent in 75 jaar niet zo hoog. Veel huishoudens kunnen momenteel nauwelijks de eindjes aan elkaar knopen en dat zorgt voor uitdagingen in de branche, ziet onderzoeker Pascal Arts van Yenom. ‘Om toch de marge vast te houden, moeten de supermarkten creatief en proactief zijn. Dit is terug te zien in de groei van het aantal aanbiedingen, van 62.358 in 2021 naar 66.338 dit jaar. Wat opvalt is de ver-

schillende aanpak van de supermarktketens. Bij sommige ketens is een verschuiving te zien van A-merk naar private label, of huismerkaanbiedingen. Maar er zijn ook ketens die gebruik maken van substituutproducten’, zegt Arts, die dieper ingaat op het laatste. ‘Je ziet dat er formules zijn die nieuwkomers, die voorheen niet in de aanbieding waren, nu als interessante vervangingsproducten zien. Wellicht vanwege de margedruk. Zo heeft Poiesz sinds jaren weer Highway cassis en Highway frisdrank in de aanbieding, Albert Heijn het ijs LoHiLo, MCD het merk Senzora Clean wasmiddel en Plus heeft de groenteconserven van Betuws Roem Groente in de aanbieding.’

En er zijn volgens Arts supermarktketens die het juist zoeken in de non-food. ‘Het totale aantal non-foodaanbiedingen is in 2022 met 9 procent gestegen. Uitschieters zijn Dekamarkt met een stijging van 45 procent meer non-foodaanbiedingen (van 667 naar 964, red.), Vomar met een groei van 23 procent en Plus. In 2021 lanceerde Plus 34 non-foodaanbiedingen, dit jaar is dat gestegen naar 51.’

Plus heeft van alle landelijke formules de hoogste waardering in de ogen van de klant. Nettorama is de beste regionale formule. Dat blijkt uit het Kerstrapport 2022. Nog een belangrijke conclusie: nog nooit vonden klanten lage prijzen zo belangrijk als nu en tegelijkertijd scoorden supermarkten nog nooit zo laag op ‘prijs’ als nu.

fK-onderzoeker Norman Buysse noemt het misschien wel de belangrijkste conclusie uit de meting van het Kerstrapport 2022. Klanten hebben lage prijzen nog nooit zo belangrijk gevonden. Buysse noemt het een historische score op het belang van lage prijzen. ‘Je moet het ook afzetten tegen de rapportcijfers van de supermarken op lage prijzen. Dan zie je dat de klanten lage prijzen meer dan ooit belangrijk vinden, maar dat de supermarkten in de waardering liggen op een mager zesje.’ Buysse toont de gra ek die erbij hoort en daaruit blijkt dat de waardering in oktober 2021 rond de zeven lag, en nu is het gezakt tot 6,61, ook weer een historisch laagtepunt in de gra ek. Binnen de landelijke formules wint Plus. Allereerst wijst Buysse op een bijzonder verschijnsel: ‘Kijk eens naar Coop op de gedeelde derde plek met Dirk. Coop lag in de zomer nog op plek 7.’ Helemaal de vinger op het fenomeen kan Buysse niet leggen. ‘Wellicht is het een sympathiebonus; Coop scoort altijd goed

Kwaliteit is het beste recept.

GENOMINEERD VOOR DE INDUSTRIBUTIE TROFEE

Ook dit jaar hebben we volop geïnnoveerd en gebouwd aan het vriesversschap. Wij bedanken onze partners voor het vertrouwen en kijken uit naar een mooie samenwerking in 2023!

op personeel, en klanten denken wellicht daar afscheid van te moeten nemen.’ Wat Buysse uitsluit, is dat een aantal Coop-klanten hun ondertussen omgebouwde Coop naar Plus heeft beoordeeld. ‘Er is expliciet gevraagd de Coop-formule te beoordelen.’

Plus is zoals gezegd de beste landelijke formule, hoewel de waardering daalde met 0,06 punt. Buysse noemt het een goede prestatie, waarbij hij nogmaals wijst op het belang van ‘prijs’. Plus staat immers niet bekend als de

meest prijsagressieve formule, terwijl de klanten de eisen wat dat betreft wel hebben opgeschroefd. ‘Kijk naar Lidl (plek twee) en Dirk (gedeeld drie). Prijsformules kloppen echt op de deur om de hoofdprijs eens te pakken. Bij de regionale formules is ‘prijs’ ook het element waarop Nettorama de nummer 1-positie pakt. Opvallend bij de regionalen noemt Buysse de winnaar van het Zomerrapport 2022 Poiesz. Dat scoort nog altijd een goede nummer 3-positie, maar de afstand met Nettorama

is 0,08 punt, en dat is stevig in dit onderzoek. Buysse ziet Boni als een outsider naar voren sluipen.

Terug naar de overall waardering van de aspecten. Daar zijn volgens Buysse zeker ook de nodige conclusies te trekken voor wie wil scoren met zijn supermarktformule. Buysse: ‘Ik kijk dan naar het belang dat klanten aan een aspect hechten en het daadwerkelijke rapportcijfer dat supermarkten scoren. Een goede formule levert immers wat klanten wil. Buysse

Trots op de top-3 in ‘Dranken’ en ‘Digitalisering’.

Pr0.0st op deze mooie waardering!

Met trots voor u gebrouwen. Geen 18, geen alcohol.

POSITIONERINGSMATRIX KERST 2022

Landelijke formules (minimaal 20% penetratie GfK Consumerscan)

POSITIONERINGSMATRIX KERST 2022

Regionale formules

wees al op de grote kloof tussen de vraag naar (nog) lagere prijzen en het magere rapportcijfer dat supermarkten toegekend wordt. Buysse: ‘Kwaliteit staat nog steeds bovenaan het wensenlijstje van de klant. Daarna komt prijs, maar zoals gezegd, die stijgt in belang.’ Buysse noemt het opvallend dat voorraad nog steeds op de derde plaats staat. Dat aspect werd immers in coronatijd belangrijker toen klanten niet naar non-foodwinkels of horeca konden en ze de trip vaker wilden beperken tot een onestopshop. Sinds Kerst 2021 is dit echter nog steeds in belang toegenomen, terwijl kwaliteit - de nummer 1 - in belang afnam. Kijken we naar de daadwerkelijke scores, dan krijgen de supermarkten het hoogste rapportcijfer voor kwaliteit, breedte assortiment en winkelgemak. Winkelgemak is in de ogen van de klant echter helemaal niet zo belangrijk.

Landelijke formules

Plus wint dus overall landelijk, in een supermarktwereld waar prijs nog steeds aan belang toeneemt. Plus scoort een rapportcijfer van 7,64 en dat is toch 0,06 punt lager dan de nummer 1-positie in de zomer van dit jaar, 7,70. Het lijkt dat de formule oreert bij het

werken met zelfstandig ondernemers, want op aspecten als winkelgemak en winkeluitstraling haalt de formule ook een nummer 1-plek, net als op kwaliteit. Heeft Plus dan verbeterpunten? Buysse: ‘Plus staat bij alle gemeten aspecten in de top-3, op één na: lage prijzen. Dat is iets wat ze denk ik ook niet echt willen uitdragen als kern van de formule. Het al eerdere genoemde aspect kwaliteit speelt een veel belangrijkere rol. Lidl bezet landelijk de tweede plek, die het in de zomer van 2022 nog deelde met Dirk. Voor Lidl lijkt het duidelijk waar de winst vandaan komt. De formule scoort op kwaliteit en lage prijzen. Buysse: ‘Onderschat de perceptie van Lidl op de klanten niet. We zien bijvoorbeeld de sterke positie in agf doorsijpelen in een eerste plek op ‘versafdelingen’. Daar had je gevoelsmatig toch eerder Plus of een andere fullserviceformule verwacht. Waar Lidl geen top 3-positie bezet, is op voorraad, breedte assortiment (lijkt logisch voor een discounter), personeel, winkelgemak en uitstraling.

Zoals gezegd komt Coop met een derde plek landelijk verrassend bovendrijven. Dat komt door een nummer 1-plek op voorraad en op personeel. Buysse: ‘De Coop-klant beoordeelt

het klantcontact al langer als goed. Voor de rest zie je deze formule niet in de top-3 per aspect, behalve als de nummer 3 op winkelgemak.

Hoe doen de grote jongens het, zoals AH en Jumbo? GfK rapporteert alleen de top 3-resultaten per aspect. Daar komen ze slechts af en toe om de hoek piepen. AH bijvoorbeeld is absoluut nummer 1 op breedte assortiment. Opvallend is nog steeds waar de formule ontbreekt in de top van de rankings: op versafdelingen. Dat is best een domper voor een keten die met de formulevariant ‘Echt Vers’ door het land trekt. Jumbo bijvoorbeeld bezet een keurige derde plek op het aspect versafdelingen. Ook in kwaliteit en breedte assortiment reikt het net na de derde plek. Buysse: ‘AH zit net niet in de top-3 op kwaliteit.’

Overigens blijkt uit het langjarige onderzoek dat het voor AH relatief moeilijk is om goed te scoren. Als marktleider is AH de maat der dingen: klanten zullen vaker iets beter of slechter vinden dan bij AH. Dat mechanisme drukt de marktleider vaker terug in een ‘gemiddelde’ positie.

Aldi mag hier ook genoemd worden. De formule wint naar eigen zeggen weer aan marktaandeel. Toch zit er een behoorlijke ruimte tussen Aldi en Lidl/Dirk van de Broek in de positioneringsmatrix. Die laatste twee zitten op service toch iets hoger in de boom. AH scoort fractioneel hoger dan Jumbo op service, maar verliest op voordeel.

Regionale formules

Landelijk wint Nettorama. Vaak wisselt de formule stuivertje met Poiesz, maar in een tijd waarin prijs aan belang wint, zijn de winkels van Poiesz wellicht sneller wat aan de prijs. Het verschil met Nettorama is 0,08 rapportpunt, behoorlijk binnen de verschuivingen die het Kerst- en Zomerrapport vaak laten zien. Nettorama wint omdat het een nummer 1-plek pakt op service én prijscriteria. Zo staat het er bovenaan op lage prijzen én op aanbiedingen. Maar ook op service-criteria als versafdelingen, voorraad, en kwaliteit duldt Nettorama geen andere formule boven zich. Poiesz doet het goed op aanbie-

Positioneringsmatrix

dingen, een tweede plaats achter Nettorama, maar blijft wel achter op lage prijzen. Een beetje verrassend is het dat Boni de top-3 binnensluipt. De formule, die een aantal Coop-winkels overneemt, zit met rapportcij-

REGIONALE FORMULES PER ASPECT

Versafdelingen

Formule Cijfer

Nettorama 8,01

Boni 7,85

Poiesz 7,84 Jan Linders 7,76

Boon's Markt 7,70

fer 7,86 niet eens zo heel veel achter Nettorama (7,89). Boni pakt die punten op onderdelen als versafdelingen (plek 2) en lage prijzen (ook plek 2 in de ranking). Op alle andere aspecten sprokkelt Boni overal puntjes binnen.

De formule zal doorstoten als het op één of twee elementen echt doorstoot naar nummer 1-plekken.

GfK rapporteert dus alleen over de kop van het peloton. Toch geeft het onderzoek een klein inkijkje in wie er moet lossen. Zo valt het op dat Vomar en Dekamarkt relatief laag scoren op serviceaspecten. Dat is geen te benijden positie als ‘voordeel’ dat onvoldoende goedmaakt. Bij Vomar loopt de band leeg waar het gaat om het aspect service: van alle formules scoort Vomar verreweg het laagst. Dekamarkt mag dan op service fractioneel beter zijn, maar laat het zitten op relatief voordeel. Alleen Spar doet het nog slechter op voordeel. Dat lijkt echter bij die formule een keuze: Spar scoort namelijk zeer goed op de as service, waar het alleen Boon’s markt en Poiesz voor zich moet dulden.

Ontwikkelingen per aspect

Versafdelingen

Als het rapport een verskampioen zou uitroepen, dan is het Lidl, dat met 7,79 formules als Plus (7,74) en Jumbo (7,65) op plaats 2 en 3

Kwaliteit Voorraad

Formule Cijfer Nettorama 8,00 Boon's Markt 7,98 Poiesz 7,95 Boni 7,86 Hoogvliet 7,64

Personeel

Formule Cijfer

Poiesz 7,86 Boon's Markt 7,84 Hoogvliet 7,81 Jan Linders 7,80 Boni 7,78

Aanbiedingen

Formule Cijfer

Nettorama 7,97 Poiesz 7,90 Boni 7,88 Hoogvliet 7,74 Jan Linders 7,73

Formule Cijfer Spar 8,49 Poiesz 8,27 Boon's Markt 8,11 Boni 8,01 Jan Linders 7,88

Winkelgemak

Formule Cijfer Spar 8,15 Poiesz 8,07 Boni 7,99

Boon's Markt 7,94 Jan Linders 7,91

Formule Cijfer

Nettorama 8,14

Poiesz 8,03 Jan Linders 8,02 Boni 7,99 Boon's Markt 7,98

Lage prijzen

Formule Cijfer Nettorama 8,09 Boni 7,64 Vomar 7,33 Hoogvliet 7,22 Dekamarkt 6,87

Winkeluitstraling

Formule Cijfer Spar 8,11 Poiesz 8,03

Boon's Markt 7,85

Jan Linders 7,78 Boni 7,75

achter zich laat. Dat is jn voor een discounter, omdat vers de bezoekfrequentie omhoogjaagt, en op dat aspect zijn voorraadvullers als Aldi en Lidl notoir slecht. Opvallend is dat AH uit de top-3 is weggevallen, en dat Plus in de zomer 7,82 scoorde terwijl Lidl deze winter aan 7,79 genoeg heeft voor de nummer 1-positie.

Bij de regionalen zijn Nettorama, Boni en Poiesz hier respectievelijk nummer 1, 2 en 3. Boon’s Markt, de nummer 1 van deze zomer, levert een vol rapportpunt in en ziet zich ineens terug op plek 5.

Voorraad

Opvallend op voorraad is het verschil in rapportcijfer tussen de regionale winnaar Nettorama met een volle 8, terwijl Coop als landelijke winnaar in voorraad genoeg heeft aan een 7,70. Blijkbaar hebben de regionalen outof-stock steviger onder controle. Plus en AH zijn de nummer 2 en 3 landelijk. Het valt op dat Lidl hier wegvalt uit de top-3.

Bij de regionalen (Nettorama, Boon’s Markt en Poiesz) is de top-3 bij Zomer- en Kerstrapport identiek. Wel wint Nettorama in de zomer nog met 8,04, terwijl dat met Kerst een 8 is geworden.

Kwaliteit

In kwaliteit staan Plus en Lidl net als in de zomer op plek 1 en 2. Pikant is wel dat Jumbo AH van plek 3 wegwipt. De rapportcijfers landelijk zijn gestegen op dit criterium.

Bij de regionalen wint hier Nettorama met 8,14. Het is een van de hoogst gegeven rapportcijfers in het onderzoek. Verder valt op dat Boon’s Markt hier wat laat liggen en dus weg-

zakt van plek 2 in de zomer naar plek 5 met Kerst.

Breedte assortiment

Albert Heijn is niet geheel onlogisch de nummer 1 op dit aspect. Plus scoort daarna net beter dan Jumbo, dat zich altijd liet voorstaan op lage prijzen én assortimentsbreedte. Dat is dan een klein tikje.

Bij de regionalen is het Poiesz dat hier de nummer 1-positie binnensleept. Boon’s en Hoogvliet stijgen. Opvallend is dat klanten de winnaars op dit criterium wel een lager cijfer geven dan bij de meting afgelopen zomer.

Personeel

Coop dus als verrassende winnaar op dit criterium. Helemaal verrassend niet, want de formule zat in de zomer ook al bij de top-3. Plus en Jumbo zijn de te verwachten formules op plek 2 en 3. Ondernemers hebben hun personeelsbeleid vaak wel op orde, en voor Jumbo is personeel een speerpunt.

Regionaal scoren Spar, Poiesz en Boon’s Markt. Het is grosso modo dezelfde top-3 als in de zomer.

Lage prijzen

Lage prijzen zijn het waar het dit najaar dus om draait. Althans, we zien klanten het belang historisch hoog achten en de supermarkten gemiddeld steeds lager scoren. Dirk is de nummer 1, op de voet gevolgd door Lidl en Aldi. Wat opvalt, is dat de top-3 niet eens zoveel rapportpunten in waardering zakt. De score ligt slechts fractioneel lager.

Bij de regionale ketens pakt Nettorama ook hier de koppositie. Boni en Vomar volgen.

Nettorama scoort 8,09, en dat is hoger dan de 8,02 in de zomer.

Aanbiedingen

Verrassend hier is toch Plus als nummer 2. Dirk is nummer 1 en Lidl deelt de tweede plek. Die laatste twee verwacht je bij een criterium dat draait om voordeel.

Bij de regionale ketens zijn het Nettorama, Poiesz en Boni die nummer 1 tot en met 3 zijn. De scores verschillen niet zoveel tussen zomer en Kerst.

Winkelgemak

Plus staat op plek 1, Albert Heijn en Coop delen de tweede plaats. Het is geen spannende categorie, omdat de rapportcijfers min of meer gelijk blijven. Coop pakt wel de derde plek ten koste van Jumbo.

Bij de Superunie-leden is het Spar dat hier met 8,15 het beste scoort, en dat is een van de hoogste rapportcijfers in het onderzoek. Poiesz - op de tweede plek - doet het met een 8,07 ook goed. Boni tikt met 7,99 tegen een mooi rapportcijfer 8 aan. Spar heeft een stap naar boven gezet door de nummer 1-positie van Poiesz te pakken.

Winkeluitstraling

Het zijn hier Plus, Jumbo en Albert Heijn op plek 1 tot en met 3. Het is dezelfde top-3 als in de zomer, alleen wisselen Jumbo en Albert Heijn van plek. Plus blijft er aan kop staan.

Bij de regionale formules zijn het Spar, Poiesz en Boon’s Markt. Het is hetzelfde trio als in de zomer, alleen was toen Boon’s Markt de nummer 1, nu is het Spar dat de hoogste trede betreedt.

ONDERNEMER TIM VELDHUIS VAN COOPCOMPACT ANTICIPEERT SLIM OP AANKOMENDE TABAKSBAN

PRIMERA’S FUNGEREN ALS REDDINGSBOEI VOOR TABAKSOMZET

Met een tabaksban in zicht dreigt fors omzetverlies voor supermarktondernemers. Tim Veldhuis (CoopCompact) wacht niet op 2024 en ‘redt zijn tabaksomzet’ door vol in te zetten op het uitbaten van Primera-gemakswinkels. De teller staat op drie, maar dat worden er wel meer.

CoopCompact-ondernemer Tim Veldhuis raakt maar niet uitgepraat over zijn drie Primera-winkels. Hij is vooral trots op zijn zaak nabij het station van Kampen: spiksplinternieuw, helemaal vanuit het niets opgebouwd en op 24 september geopend. Deze Primera heeft misschien wel de grootste potentie van alle-

maal. De winkel zit in het nieuwe winkelcentrum Stationskwartier met daarin ook een Albert Heijn, een Aldi en een Hema. Veldhuis weet zeker dat dit een publiekstrekker wordt. Zover is het nog niet. ‘We hebben hier te maken met wat aanloopverlies. We verdienen nu €15.000 per week, maar we willen zeker toe naar tussen de €30.000 en €40.000.’ Dat de

CoopCompact-ondernemer Tim Veldhuis baat inmiddels drie Primera’s uit in Kampen.

treinen tussen Lelystad en Zwolle tot zeker 15 december niet rijden, hakt er ook in, vult Veldhuis aan. Maar het stationsgebied is volop in ontwikkeling, dus met de omzet komt het straks wel goed, is hij zelfverzekerd. ‘Bijna wekelijks worden appartementen opgeleverd. Alleen al in het eerste kwartaal van 2023 gaat het om 160 woningen.’

Hij springt met veel enthousiasme even bij in zijn nieuwste gemakswinkel, ook hij heeft last van personeelstekort. Met een glimlach op zijn gezicht handelt hij de pakketjes af. Met evenveel genoegen vertelt hij over zijn assortiment, de christelijke wenskaarten bijvoorbeeld. Kampen ligt immers in de biblebelt, en je moet altijd je doelgroep voor ogen houden.

TEKST MAURICE DE JONG | BEELD JAN WILLEM STAD

Primera tegenover CoopCompact

Schuin tegenover zijn CoopCompact in Kampen-Zuid bevindt zich zijn tweede en tevens kleinste Primera. Het is ook de winkel die op termijn het kleinst zal blijven qua omzet. Die bedraagt €15.000 per week, maar dat is volgens hem niet erg. Het pand is net als het gebouw waar zijn CoopCompact in zetelt zijn eigendom. Boven de Coop en de Primera Kampen-Zuid genereert hij ook nog inkomen uit de verhuur van in totaal drie appartementen. Deze Primera fungeert als zijn uitvalbasis en trekt tra c naar zijn Coop. ‘De winkel is puur bedacht om de tabaksomzet die straks wegvalt bij Coop te ondervangen.’ Het grootste deel van de tabak hevelde hij inmiddels

over van de buurtsuper naar de gemakswinkel aan de overkant. Hierdoor daalde de weekomzet van de CoopCompact van €42.000 naar €36.000 tot €37.000. Het is daarom best mogelijk dat de ondernemer deze zaak van 70 m2 meter in de toekomst omturnt tot tabaksspeciaalzaak. Immers, ook Primera’s mogen na 2030 geen rookwaren meer aanbieden. In de andere zaken zal hij zich na deze datum vooral richten op de verkoop van cadeaus en tijdschriften. ‘Echt voor het shoppen dus.’

De allereerste Primera (Hanzehof) kocht Veldhuis al in 2018. Deze draait een stabiele omzet van gemiddeld €30.000. Eind van het jaar hoopt hij dat hij op een omzetniveau van

€37.500 zit. ‘We hebben door de coronapandemie veel sluitingen gehad. Daarom ontbreekt nog een heel duidelijk beeld van de omzet.’

Minder focus op Coop door Primera’s Je zou bijna vergeten dat Veldhuis als ondernemer nog een CoopCompact uitbaat. Heeft hij tabak van de supermarkt, om maar eens een toepasselijke woordspeling te gebruiken? Nee, verzekert de nuchtere supermarkteigenaar. Hij geeft eerlijk toe dat er de laatste tijd niet veel focus ligt op zijn buurtsuper. ‘Ik probeer de winkel strak te houden. We draaien een zesje. Dat is eigenlijk niet hoe ondernemerschap zou moeten zijn. Maar je kunt natuurlijk niet alle ballen in de lucht houden.

De nieuwste Primera van Tim Veldhuis in het Stationskwartier in Kampen. Dit is een potentiële publiekstrekker met Aldi en AH in de buurt.

Dus ja, mijn supermarkt zakt weg qua aandacht.’ Hij mag dan volop bezig zijn met zijn Primera’s, Veldhuis past zijn in al die jaren opgedane supermarktkennis wel toe in zijn gemakswinkels. Zo maakt hij in al zijn Primera’s gebruik van automatisch bestellen, iets dat in de supermarktbranche al lang gemeengoed is. Hij streeft, net als bij supermarkten gebruikelijk is, naar ruime openingstijden. De nieuwbouw in het Stationskwartier is al tot 20.00 uur open, de rest nog tot 18.00 uur. ‘Pas in 2024, als de tabaksban mogelijk start, ga ik ook gas geven op ruimere openingstijden voor mijn andere Primera’s.’ Verder doet de zelfscan mogelijk snel zijn intrede. Er loopt inmiddels een aantal testen. ‘Dat kan mooi voor een boek of wenskaarten, maar nooit bij tabak. Dan heb je te maken met leeftijdscontrole.’ Wat logisch lijkt, maar wat hij niet doet, is het uitwisselen van personeel tussen de CoopCompact en de Primera’s. ‘De Primera’s vallen ook onder een andere cao.’

2024: tabaksban en einde Coop 2024 nadert in rap tempo. Dat betekent niet alleen dat de tabaksban in zicht komt, maar dat ook de Coop-formule de nitief ophoudt te bestaan. Dat realiseert Veldhuis zich ook. Zijn contract loopt nog tot eind 2026. Dus hij wacht rustig af. Hij heeft nog niets van Plus verno-

men wat er met zijn CoopCompact gebeurt. Pas na de test met Plus Vandaag, die volgend jaar a oopt, komt hier meer duidelijkheid over, weet de ondernemer. Bronnen lieten eerder aan Distrifood weten dat winkels die minder dan €60.000 omzet per week draaien niet meegaan naar Plus. Slecht nieuws dus voor Veldhuis, die een omzet van zo’n €37.000 aantikt. Hij weet vrijwel zeker dat zijn zaak niet transformeert tot Plus. Spar en Boon’s Markt toonden al interesse, dus als de tijd rijp is, zal hij met hen in gesprek gaan. Maar voorlopig wacht hij met zijn nog tot eind 2026 doorlopende contract, rustig af. ‘Ik heb alle tijd.’

Als Veldhuis zijn hart laat spreken, stort hij zich het allerliefst helemaal op Primera. ‘Een buurtsuper uitbaten verdient beter, maar het meeste plezier haal ik uit mijn gemakswinkels.

Dat is het belangrijkst. Het is bovendien allemaal wat persoonlijker.’

Toekomst: meer Primera’s rond Kampen Hij heeft nog genoeg plannen. In het tweede kwartaal van 2024 hoopt hij een vierde Primera te openen. Over de locatie kan de ondernemer niet al te veel uitwijden. Het contract moet namelijk nog getekend worden. Wel kan hij zeggen dat het een grotere Primera betreft van minimaal 150 m2, zoals die in het Stationskwartier. ‘En de winkel zal in de directe omgeving van Kampen komen.’

Heeft Veldhuis nog tips voor collega-supermarkt-ondernemers over hoe in te spelen op de haast onvermijdelijke tabaksban? ‘Ik heb niet één advies. Wat ik wel kan zeggen is dat een Primera alleen een succes wordt in de buurt van supermarkten. Je hebt zeker een omzet van €30.000 nodig per week, anders moet je er niet aan beginnen. Dan bieden misschien kleinere convenienceconcepten, zoals de Gift Club uitkomst. Die kunnen met een lagere omzet toe.’

IK VIND HET RUNNEN VAN DE PRIMERA’S EIGENLIJK VEEL LEUKER DAN DE SUPER

Veldhuis rookt zelf niet, heeft hij geen ethische bezwaren tegen tabaksverkoop? ‘Ik kijk als commerciële man. Wat dat betreft, heb ik weinig principes. Ik ben veel te dik. Sluit dan alle supermarkten ook maar. Dan kun je niets meer verkopen. De één is nou eenmaal dik en de ander rookt’, zegt hij nuchter.

Diepvries diervoeding zit in de lift

‘Het is aan ons om groeipotentieel voor het voetlicht te brengen’

Er ligt een enorme potentie voor het diepvries diervoedingssegment in de supermarkt. Die overtuiging hebben managing director

Robin van de Bruinhorst en accountmanager Maarten Valks van Q-Petfood. ‘Steeds meer categoriemanagers en inkopers geloven in de groeimogelijkheden, en de rol die de nieuwe Smuldier innovaties hierbij spelen.’

Smuldier is marktleider als hondenvoermerk in de supermarkt. Het is al jaren het grootste merk binnen droge brokken, blikvoer en diepvries diervoeding, zonder dat er aan promoties of activaties is gedaan. Deze positie kwam tot stand doordat een relatief kleine groep consumenten - ongeveer 2% van de Nederlandse hondenbezitters - zeer trouwe kopers van Smuldier zijn. Met een consumentenomzet van een kleine €11 miljoen heeft Smuldier 14 procent van de totale hondenvoeromzet binnen de supermarkt in handen.

Gek genoeg wordt deze omzet niet gerealiseerd onder de hondenbezitters die normaal gesproken hun hondenvoer in de supermarkt kopen. ‘Smuldier wordt bijna alleen gekocht door mensen met een grote hond’, legt managing director Robin van de Bruinhorst van Q-Petfood uit. ‘Terwijl het juist de eigenaren van kleine en middelgrote honden zijn die vaker hondenvoer

in de supermarkt kopen.’ De reden dat Smuldier ondanks de a-typische kopersgroep groter is dan de andere droge brokken en blikvoer merken, ligt in het feit dat de supermarkt het meest ideale aankoopkanaal voor diepvries diervoeding is. ‘Mensen hebben thuis meestal beperkte vriesruimte. Dat betekent dat je geen grote voorraad kunt inslaan en bewaren. Daarom koop je diepvries hondenvoer het liefst in een winkel waar je normaal gesproken toch al vaker komt. Petparents willen niet iedere week een extra ritje maken naar de dierenspeciaalzaak of het tuincentrum om hondenvoer te kopen.’

Segment met veel potentie

Diepvries diervoeding wordt nu zo’n dertig jaar verkocht in de Nederlandse supermarkten. Sinds 2010 heeft het segment zich stormachtig ontwikkeld en is diepvries diervoeding vier keer zo groot geworden, zonder enige vorm van ondersteuning. De driver achter deze groei was

Smuldier Vers vlees Brokjes combineert de kwaliteit van Smuldier met het gemak van brokken.

en is de steeds grotere vraag naar natuurlijke voeding voor de hond. Sinds 1 maart van dit jaar is Maarten Valks bij Q-Petfood aangesteld als accountmanager voor de Superunieleden. ‘Enkele category managers beseffen nog niet altijd welke mogelijkheden er zijn met dit segment en dat er enorme groeikansen liggen’, heeft hij dit jaar ervaren. ‘Een kwart van de hondenbezitters kent dit type hondenvoer niet en 60% heeft het zelfs nog nooit aan de hond gegeven.

de supermarkt. Daarnaast willen we de merkbekendheid van Smuldier verbeteren, mede door het introduceren van productinnovaties die gericht zijn op het aantrekken van nieuwe categoriekopers.’

Smuldier merkpositionering

Ook blijkt de bekendheid van het segment onder supermarktkopers minder groot dan bijvoorbeeld onder klanten van dierspeciaalzaken. Dat betekent dat er juist voor de supermarkt nog een flink groeipotentieel is. Aan ons als Q-Petfood de taak om dat goed voor het voetlicht te brengen. We ervaren gelukkig dat ons verhaal goed landt en dat er steeds meer aandacht komt voor dit segment.’

Groeistrategie

Op basis van inzichten die opgedaan zijn uit zowel kwalitatieve als kwantitatieve onderzoeken, heeft Q-Petfood een langetermijnstrategie ontwikkeld om het stevige groeipotentieel van diepvries diervoeding te ontsluiten. Van de Bruinhorst: ‘Belangrijke pijlers binnen onze groeistrategie zijn het verbeteren van de bekendheid van diepvries diervoeding én bekender maken dat dit voer beschikbaar is in

Diepvries diervoeding heeft enkele duidelijke pluspunten: over het algemeen genieten honden erg van vers, rauw vlees. Daarnaast is het een hoog verteerbaar en natuurlijk voer. En het is een welkome variatie in het eetpatroon van honden die doorgaans brokken krijgen. Tegelijkertijd blijkt uit onderzoek dat het aantrekken van nieuwe categoriekopers met het huidige productaanbod op enkele barrières stuit: de portiegrootte van de huidige producten is groot, met name voor kleine en middelgrote honden. Ook de langere ontdooitijd die daarmee gepaard gaat blijkt een aankoopbarrière. Maarten Valks: ‘Met de onlangs nieuw ontwikkelde Smuldier concepten nemen we deze barrières zo veel mogelijk weg. Zo kunnen potentiële kopers en hun honden ook gaan genieten van de voordelen van de diepvries diervoeding.’

Innovaties

Smuldier wil van ieder maaltijdmoment een echt genietmoment maken. Voor mensen geeft eten smaak aan de dag, dat zou voor huisdieren niet anders moeten zijn. Als volwaardig gezinslid moeten huisdieren daarom niet alleen verantwoord gevoed worden, maar juist ook dagelijks kunnen genieten van de maaltijd. Want als je huisdier geniet, geniet je als petparent ook en dat versterkt de onderlinge vriendschapsband. Om de allerlekkerste maaltijd voor te kunnen schotelen, worden alle Smuldier producten gemaakt van vers vlees. Dat zorgt voor 100% smulgarantie!

baanbrekende innovatie op de markt gebracht, specifiek bedoeld voor kleine honden: Smuldier Vers vlees Brokjes. Dit concept combineert het beste van twee werelden: de smaak en kwaliteit van Smuldier, met het gemak van brokken. De vers ingevroren losse kleine brokjes zijn ideaal om exact de gewenste hoeveelheid te geven. Het zakje heeft als bijkomend voordeel dat het gemakkelijk in de vriezer past. Ook kunnen de brokjes gebruikt worden voor een extra genietmomentje, in combinatie met de brokken die de hond al krijgt. De Smuldier Vers vlees Brokjes zijn verkrijgbaar in de 6 populaire smaken rund, kip en lam in combinatie met groente of rijst. Om bekendheid met de concepten te genereren en de consument te verleiden de nieuwe Smuldier concepten te kopen, worden de nieuwe concepten begin volgend jaar zwaar ondersteund met communicatie en activatie.

Q-Petfood introduceert twee nieuwe Smuldier concepten. Vanaf oktober zijn de eerste 4x60 grams portiebakjes ingestroomd op de winkelvloer, speciaal ontwikkeld voor middelgrote honden. ‘Met de introductie van deze portieverpakkingen spelen we in op het gewenste gemak van kleinere porties. De smaakvarianten zijn gebaseerd op de populairste smaken binnen droge brokken. De kleinere porties ontdooien natuurlijk ook sneller’, licht Maarten Valks toe. Tevens heeft Q-Petfood eind dit jaar een Dit artikel is gesponsord door Q-Petfood.

‘Er komt gelukkig steeds meer aandacht voor diepvries diervoeding’

Managing Director Robin van de Bruinhorst.

Accountmanager Maarten Valks.

DISTRIFOOD KIJKT MET ONDERNEMERS, ONDERZOEKERS EN CONSULTANTS VOORUIT NAAR 2023, EN VERDER

Complex, turbulent jaar komt eraan

BEELD PENNESTREEK

Een complex pakket van energie tot in atie. Dat is waar de branche in 2023 mee te maken krijgt. De ondernemers vinden het een uitdaging om wekelijks de roosters rond te krijgen. De onderzoekers hebben uitgezocht dat klanten naar ‘gezond’ sturen geen makkie is. De groene rebel trekt ten strijde. En o ja, we beginnen afscheid te nemen van de streepjescode, zegt de consultant. Distrifood blikt alvast vooruit naar wat een turbulent jaar dreigt te worden. Op de volgende pagina’s de ondernemers, de onderzoekers en de consultant over 2023 en verder.

2023 WORDT ‘COMPLEX’ JAAR VOOR BRANCHE

Supermarktondernemers maken zich zorgen over volgend jaar. Met name stijgende energielasten, de in atie en personeelskrapte zorgen voor hoofdbrekens. ‘Het is een uitdaging om wekelijks de roosters weer rond te krijgen’, klinkt het. Energie besparen vereist in tijden van crisis creativiteit, en toenemende duurzaamheidseisen vereisen extra investeringen. Al met al een complex pakket waar de branche mee te maken heeft en krijgt.

Het zijn enerverende tijden en er is veel tegelijkertijd aan de hand dat de supermarktbranche zorgen baart. Energiekosten beheersen wordt misschien wel als de grootste uitdaging beschouwd. Daarnaast eist de overheid – ook gezien de energiecrisis – steeds meer van de branche wat betreft duurzaamheid. Veel ondernemers vinden het een goede ontwikkeling, waar ze graag aan meewerken. Aan de andere kant hebben ondernemers zorgen dat hierdoor de investeringskosten gierend uit de rails lopen.

Ad Bevaart van de Albert Heijn in Heenvliet (Voorne-Putten), maakt zich ook zorgen, maar kijkt evenwel positief naar de snel veranderende wereld. ‘De markt is onzeker. In atie, oorlog en de energierekening leiden ertoe dat klanten voorzichter zijn met uitgeven, en dit zal zeker ook onze sector raken in 2023’, vermoedt de franchiser. ‘Wij zijn nieuw aan het bouwen hier in het dorp en gaan verhuizen naar een voor ons betere locatie, waarbij we vooral gaan inzetten op energiezuinig.’

De energielasten zijn op dit moment zo hoog dat de complete exploitatie er heel anders gaat uitzien, constateert Bevaart. ‘Was in het verleden loon de belangrijkste kostenpost, tegenwoordig ligt de focus op loon én energie. Energiekosten zijn echter beperkt beinvloedbaar.’ De omzetten lijken door in atie best goed tot zeer goed, stelt Bevaart verder. Het tekort aan medewerkers vindt hij echter ronduit ‘een drama’. ‘Wij doen er alles aan om het zo aantrekkelijk mogelijk te maken voor personeel. Het lijkt de laatste tijd wat te verbeteren, maar ook een extraatje voor je medewerkers wordt belachelijk zwaar belast. Dat

moet de overheid zich aanrekenen’, vindt de AH-franchiser.

Kleinschalige telers

EkoPlaza-ondernemer Pelle Nijdam ziet vooral uitdagingen en kansen in de tijd waarin we nu leven. ‘Natuurlijk. Het grote probleem waar ondernemers in 2023 mee te maken hebben, is de oplopende energierekening’ zegt Nijdam, die vier Ekoplaza’s in de regio Alkmaar runt. ‘En dat geldt ook voor veel landbouwbedrijven waar wij mee samenwerken. Ons grote voordeel is dat we uitsluitend met kleinschalige telers en veebedrijven handelen. Ik denk per-

TEKST EDWIN RENSEN | BEELD MARCEL VAN HOORN, BART DORS, ARCHIEF DISTRIFOOD

WE ZITTEN NU NOG GOED, MEDE DOOR HULP BINNEN DE EIGEN FAMILIEKRING KUNNEN WE DE ZAAK DRAAIENDE HOUDEN

soonlijk ook dat dat het antwoord is op veel problemen waar we nu mee te kampen hebben. ‘Kleinschaligheid en aandacht voor dierenwelzijn zijn belangrijke trends voor komend jaar.’

Nijdam vindt dat de aandacht bij voeding de laatste decennia teveel gericht is geweest op ‘goedkoop’, en hij verwacht voor 2023 wel een trendbreuk. ‘In het begin van de vorige eeuw ging 70 procent van het inkomen op aan voedsel, dat was halverwege de eeuw nog 40 procent en nu is het 7 of 8 procent. Dat is natuurlijk extreem laag en wij zijn voorstander van een eerlijke prijs van boer tot bord. Voedsel heeft waarde en dat besef hebben we verloren, maar het lijkt tegelijkertijd ook terug te keren.’

Duurzaamheid

Nijdam heeft recent zijn winkel in Alkmaar verbouwd en daarbij nog meer dan voorheen aandacht geschonken aan duurzaamheid, een trend die ook volgend jaar aandacht verdient. ‘We hebben een CO2-koelsysteem geïnstalleerd, en de energie die hieruit vrijkomt verwarmt onze winkel. Een warmteterugwinsysteem dus. Ook maken we geen gebruik van gas en zijn er zonnepanelen op het dak geplaatst. Wij zijn gelukkig geen energie-intensief bedrijf zoals een bakker bijvoorbeeld. Onze energiekosten waren altijd ongeveer 0,7 procent van de omzet en dat is nu opgelopen naar 1,5 procent. Niet extreem veel. We verwachten dan ook geen problemen voor volgend jaar.’

Ook heeft Nijdam naar eigen zeggen geen last van personeelskrapte. De ondernemer heeft er een opvallende reden voor. ‘Onze loso e trekt mensen aan. Het personeel is voorstander van biologisch produceren en is hier niet alleen om geld te verdienen. Er is meer in het leven.’ Belangrijke trends voor 2023 die hij verder voorziet, zijn de opmars van verpakkingsvrij en het meer échte winkelen, en dan met name richting het weekend de zoektocht naar specialiteiten zoals een es goede wijn. Ook zal de vermindering van vleesconsumptie echt in gang worden gezet, denkt hij. ‘Consumenten gaan minder vlees eten, maar als ze het eten moet het van goede kwaliteit zijn.’

Pelle Nijdam vindt dat de aandacht bij voeding de laatste decennia teveel gericht is geweest op ‘goedkoop’. Hij verwacht voor 2023 wel een trendbreuk.

Aandacht voor lokaal consumeren zal in 2023 toenemen, is de verwachting.

Koelingen slurpen energie. Goed onderhoud helpt om de kosten in de hand te houden volgens de ondernemers.

Promodruk

Gerard Bruil, Plus-ondernemer in het Gelderse Wehl, verwacht dat volgend jaar de promodruk stijgt als gevolg van de in atie. ‘Door de hoge in atie hebben de klanten minder te besteden dan voorheen’, stelt Bruil. ‘De promodruk stijgt, aangezien de klant meer op prijs let. Maar vergeet ook niet dat de consument met name naar het weekend toe lekkere, goede producten wil hebben. Verwenmomenten blijven belangrijk. Tegelijkertijd zorgt de in atie ervoor dat de verkoopprijzen stijgen. Operationeel betekent dit heel simpel dat de arbeidsproductiviteit ink omhoog moet om de loonkosten onder controle te houden.’

Uiteraard is voor elke supermarkt in Nederland ook in 2023 de omzet de motor voor alles. Bruil: ‘Dat is bij ons niet anders. In mijn winkel proberen we met veel lokale producten en sponsoring van verenigingen het onderscheid te maken. We zijn er voor het dorp met lokale betrokkenheid. De klant staat centraal en de medewerkers zorgen ervoor dat het prettig boodschappen doen is.’

Timers

Wat betreft de energiekosten zet Bruil nu en volgend jaar vooral in op besparen. ‘Denk hierbij aan timers op boilers en het voorkomen van tocht. Goed onderhoud aan koelingen en ander preventief onderhoud dragen ook bij. Apparatuur verbruikt namelijk meer energie als deze niet up to date is. Wij pro teren zelf van een watervernevelsysteem op de condensor op ons dak. Daardoor draaien zelfs bij 40 graden buitentemperatuur, de compressors in de machinekamer maar op 60 à 70 procent van hun capaciteit. Ja, en ook bij ons gaat de verwarming 2 graden lager in de winkel.’

Personeelskrapte is voor Bruil misschien nog wel een groter punt van zorg. ‘Het is een uitdaging om wekelijks de roosters weer rond te krijgen. Aangezien wij bij Plus het store-pic-

kingmodel hanteren wat betreft e-commerce, hebben we meer medewerkers nodig dan de gemiddelde servicesupermarkt in Nederland. Wij proberen er dan ook met veel persoonlijke aandacht voor te zorgen dat de medewerkers met plezier bij ons werken. Daardoor stralen ze dit ook naar de klanten uit.’

Gemak blijft volgens Bruil de grootste consumententrend in 2023. ‘De klant wil ontzorgd worden. Denk hierbij aan e-commerce, verspakketten, maaltijdgemak en borrelgemak. Ook de vraag van de klanten naar directe consumptie neemt toe, zoals bijvoorbeeld dagverse belegde broodjes. De consument denkt steeds minder ver in het voren, en daardoor zal het aantal keren dat een klant naar de supermarkt gaat, toenemen. Een groot gedeelte van de klanten weet nog niet wat ze willen eten op het moment dat ze een supermarkt inlopen. Daar liggen nog veel kansen.’

Stabiel

Bart Rouwenhorst van buurtsupermarkt Rouwenhorst in Maastricht verwacht dat de omzet volgend jaar redelijk stabiel blijft voor zijn winkel. Toch denkt de ondernemer door de hoge prijzen wel minder klanten te kunnen begroeten en ook wat minder winst te behalen. Personeelskrapte gaat vooralsnog aan hem voorbij. ‘We zitten nu nog goed, mede door hulp binnen de eigen familiekring kunnen we de zaak draaiende houden’, legt hij uit.

Ook Rouwenhorst is van plan in zijn buurtsuper van 200 vierkante meter energiebesparende maatregelen te nemen. Zeker ook omdat de overheid het ook steeds uitdrukkelijker eist. Hij verwijst naar de energiebesparingsplicht. Ondernemers moeten één keer in de vier jaar doorgeven welke energiebesparende maatregelen genomen zijn. Dit dient te gebeuren via het eLoket van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).

Vanwege het verdwijnen van tabak uit de

INFLATIE, OORLOG EN DE ENERGIEREKENING MAKEN DAT KLANTEN VOORZICHTER ZIJN MET UITGEVEN

schappen, wil de ondernemer ter compensatie al in 2023 veel meer gaan inspelen op foodservice, zoals de verkoop van belegde broodjes, wraps en salades. ‘We gaan zoveel mogelijk vers aanbieden, waarvan de marges vele malen hoger zijn dan bijvoorbeeld die van kruidenierswaren.’

Jumbo-ondernemer Jelle Farenhorst van Jumbo Maartensdijk verwacht het komende jaar iets meer omzet, maar dalende volumes als gevolg van de in atie. ‘Omdat alles duurder is, moet de klant keuzes maken. We zullen zelf onze kosten beheersbaar moeten houden, waaronder de personeelsbezetting. Daarnaast moeten we bij investeringen keuzes maken.’

Wat betreft besparen op energiekosten zal Farenhorst de cv regelmatig een graadje lager zetten en er op toezien dat er alleen in volle ovens gebakken wordt. Personeelskrapte blijft ook in 2023 een probleem, verwacht hij. Het gewijzigde consumentengedrag, zoals dat in coronatijd is ingezet, zal voor de supermarkt positieve e ecten blijven hebben in 2023. denkt de ondernemer. ‘Met bijvoorbeeld lekkere en gezonde kant-en-klaarmaaltijden. Zelf lekker koken is bovendien goedkoper dan een restaurantbezoek.’

De promo-druk kan in 2023 gaan stijgen als gevolg van de in atie.

Het is voor veel ondernemers een uitdaging de personeelsbezetting op orde te houden. Dit zal naar verwachting in 2023 niet veranderen.

ERWIN JANSEN BOUWT MET ZIJN ERVARING BIJ AH EN SPAR AAN VEGAN-IMPERIUM GREENREBEL

‘OVER VIJF JAAR STAAT

ER EEN KETEN MET 100 RESTAURANTS’

Nu nog werkt Erwin Jansen twee dagen als operationeel manager bij Spar Express, maar in 2023 stort hij zich helemaal op zijn eerste plantaardige restaurant Greenrebel in Den Haag. De komende jaren moet de formule uitgroeien tot een heus horeca-imperium. Zijn ervaring bij zowel Spar als AH helpt hem bij zijn expansiedrift.

Het voelt een beetje als thuiskomen voor Erwin Jansen (53). Want met de oprichting van plantaardig restaurant Greenrebel in Den Haag dat op 1 juli opende, keert hij terug naar zijn roots. Hij startte zijn loopbaan na de hogere hotelschool in Den Haag in de horeca bij het Hilton Hotel in Londen. Daarna zette hij in Duitsland een aantal espressobars op met twee compagnons. Die wilden de zaken in eigen beheer houden. ‘Ik ben hier uitgestapt omdat ik meer zag in franchisen.’ Dit was ook het moment dat hij de horeca even achter zich liet en in de retail stapte, eerst Albert Heijn en daarna Spar. Die retailervaring toont al in de prijsstelling in zijn restaurant, dat onder andere wraps, burgers en salades verkoopt. Hij maakt daarom gebruik van prijsperceptie, iets dat in de supermarkten de normaalste zaak van de wereld is. De prijzen van de gerechten liggen daarom allemaal onder de psychologische barrière van €10. Een menu kost maximaal €13,50.

In 2019 had Jansen zijn eurekamoment. Hij reed van hot naar her om de ene na de andere Spar Express te openen. Steevast eindigde zijn dag bij de snackbar of de McDonald’s. Dit zette hem aan het denken: hoe goed is dit eten

eigenlijk voor mijn lichaam en voor de wereld? Jansen besloot te stoppen met de consumptie van dierlijke eiwitten. Hij wist toen: ik wil ook een positieve impact maken op mijn leefomgeving. Van zijn docenten aan de Nyenrode Business Universiteit leerde hij dat als je iets doet uit een diepe persoonlijke overtuiging, je dit wel op een systematische manier dient te doen. In 2019 schreef hij met dit in gedachte een businessplan dat uiteindelijk leidde tot het opzetten van Greenrebel.

Starten met restaurant Greenrebel Een drukke tijd brak aan. In een keuken in de Foodhallen in Amsterdam bedacht hij samen met kok Tom Stoker, die ook een klein aandeel heeft in Greenrebel, het menu. Dit betekende voor Jansen overdag werken bij Spar en dan ‘s avonds snel naar de hoofdstad om daar de gerechten te ontwikkelen. Na drie maanden lag de menukaart er. Vervolgens testte hij zijn gerechten nog eens drie maanden in een dark kitchen aan de Bilderdijkstraat. Proevers gaven zijn producten een 4,7 uit 5. Vooral over de smaak en portiegrootte waren ze te spreken. Hoewel al op 1 juli open, ging het pas echt ‘full force’ afgelopen september, legt Jansen uit. De eerste maanden

stonden in het teken van zaken netunen. Het restaurantleven was weer even wennen voor hem, na ruim twintig jaar vertoeven in de supermarktwereld. ‘Er is minder discipline hier dan bij de supermarkten. Zo nemen de leveranciers het niet zo nauw met de leveringstijden. Lever je te laat aan de super, dan volgt gelijk een boete.’

Hoewel hij zijn werkzame leven begon in de horeca, stuurt hij zijn restaurant strak aan, net als in de retail gebeurt. Echt koken doen de medewerkers niet. Ze stellen uit alle componenten een gerecht samen en verwarmen dit.

DE RETAIL WORDT STEEDS HORECA-ACHTIGER, WIJ DOEN HET ANDERSOM

TEKST MAURICE DE JONG | BEELD ROEL DIJKSTRA FOTOGRAFIE

Genomineerd voor de Industributie trofee!

Namens alle FruitMasters-telers bedankt voor het vertrouwen.

Samen verder in fruit Mensen altijd en overal laten genieten van het beste en gezondste fruit. Nu en in de toekomst. Dát is waar we ons samen met onze telers en partners iedere dag voor inzetten. Van de mooiste aardbeien tot aan de knapperigste appels. Altijd rechtstreeks van de bron. Ook in 2023 kijken we uit naar een weer een mooie samenwerking!

‘We grow the best things in life’

Jansen heeft duidelijke werkinstructies voor alle gerechten, niet alleen uitgeschreven maar ook op video. ‘We werken met de app Eitje voor HR. Hierop zijn naast roosters, ook alle werkinstructies beschikbaar. Ze zijn daarom altijd terug te vinden in de cloud.’ Binnen een halve dag hebben de medewerkers - veelal tussen de 19 en 25 jaar - hun werkzaamheden onder de knie. Het aantrekken van mensen is niet lastig. De missie: de milieu-impact verminderen, maar ook het stuk sociale duurzaamheid drijft mensen vanzelf naar Greenrebel toe. ‘Ik heb nog niet één keer actief hoeven werven.’ Jansen kiest zoveel mogelijk leveranciers met een sociale missie. Zo is het banket gemaakt door gevangenen uit de gevangenis in Westzaan als onderdeel van een reïntegratieprogramma. Verder is de hele inrichting behalve de keuken tweedehands. De spiegels komen uit de kringloopwinkel en veel stoelen

stonden voorheen in de kantoren van grootbanken als ING en ABN Amro.

Standaardiseren van de kwaliteit

Bij dit ene restaurant in Den Haag blijft het niet als het aan Jansen ligt. Hij is van plan er volgend jaar nog twee te openen, het liefst in Utrecht en Eindhoven. Die twee locaties zijn ook goed te bereizen vanuit zijn woonplaats Den Bosch. Daarom zet hij vol in op standaardisatie: de kwaliteit van alle gerechten moet constant zijn. Nu maken medewerkers de burgerschijven nog zelf, maar in de toekomst besteedt hij dat uit aan een externe leverancier. Het merendeel van de componenten is straks a omstig van gespecialiseerde bedrijven, zodat personeelsleden de gerechten alleen nog maar hoeven te assembleren en op te warmen.

Jansen is erg datagedreven, vindt hij zelf. Hij zit erg strak op de klantenreviews. Toen er iemand klaagde over de smaak van de soep ging hij gelijk zelf proeven. ‘De soep smaakte inderdaad niet lekker. Dit sterkt mij alleen maar in mijn overtuiging om de kwaliteit te standaardiseren.’ Met de reviews, die nu tussen de 4,7 en 4,9 liggen, zit het voorlopig goed. Dat wil Jansen zo houden. Greenrebel is hard op weg een vaste klantenschare te verwerven. De helft is vaste bezoeker. Ook pro teert Greenrebel van de nabijheid van grote kantoren achter station Den Haag Hollands Spoor. Rond de lunch zit de zaak vaak vol met medewerkers van KPN en Amazon. Qua nanciën

zit Greenrebel op target: iedere maand groeit de omzet met 10 procent.

De toekomst: honderd Greenrebels Jansen zit vol toekomstplannen. Over vijf jaar heeft hij honderd eetgelegenheden in binnenen buitenland, is de bedoeling. Want alleen een volwaardige restaurantketen heeft impact. Zijn eerste drie restaurants houdt hij in eigen beheer, om zo makkelijk nieuwe producten te kunnen ontwikkelen en testen. De rest laat hij beheren door franchisers.’ Ze betalen dan een instapfee. Bij investeerders wil ik kapitaal ophalen voor de expansie. Ze vragen al om hen te bellen als ik zover ben.’

Hij wil ook meer retail in zijn winkel brengen. Hij denkt aan koelingen met wraps en salades, die klanten thuis kunnen opeten. ‘De retail wordt steeds meer horeca-achtig, en ik doe het andersom’, lacht hij. Ook is hij van plan geschenkverpakkingen te verkopen met de in de gevangenis gemaakte banketproducten zoals brownies en bananenbrood. Jansen raakt op stoom. ‘Dit concept kun je eigenlijk overal neerzetten op locaties met veel tra c: ziekenhuizen, stations maar ook op hogescholen en universiteiten, waar onze voornaamste doelgroep verblijft. De basis blijven altijd de burger en de wrap. A ankelijk van de locatie breiden we het aantal producten dan uit.’ Als hij volgend jaar helemaal stopt bij Spar, kan hij zich volledig storten op zijn groeiplannen en het verder uitbouwen van het concept.

IMPLEMENTATIE MOET IN 2027

Barcode maakt plaats voor 2D-code

In 2027 verdwijnt de barcode. Daarvoor in de plaats komt een zogeheten GS1 2Dcode, die veel meer gegevens kan opslaan. De impact op de retail zal groot zijn, verwacht softwaretester en retailexpert Berry van der Rijk.

In Amerika werd in 1974 de eerste barcode op een pakje kauwgom gescand. Twee jaar later haalde Albert Heijn de barcode naar Nederland en in een supermarkt in Heemskerk werden in 1976 de eerste Nederlandse streepjes op een product, een pak Douwe Egberts ko e, gescand. De introductie van de streepjescode heeft voor een revolutie gezorgd in de supermarktwereld, zowel wat betreft kassawerk als voorraadbeheer. In 1980 riep de Stichting Merkartikel (nu FNLI) fabrikanten op de barcode te gaan gebruiken: ‘De retail wil met scanning beginnen, breng zo snel mogelijk barcodes op de verpakking aan.’

Fabrikanten en retailers waren het er na verloop van tijd over eens dat de invoering van de barcode gezamenlijk moest gebeuren. In Europa werd de standaardisatieorganisatie EAN (European Article Number) opgericht. Aangezien handel zich niet beperkt tot Europa werden de standaardisatieorganisaties samengebracht in de wereldwijde organisatie GS1.

Tweedimensionaal

Onlangs maakte Joachim Koch, chief commercial o cer van GS1 Nederland tijdens het GS1 Congres bekend dat de retail in 2027 de overstap gaat maken naar tweedimensionale barcodes of QR-codes op

productverpakkingen. De nieuwe codes kunnen veel meer gegevens opslaan.

De naderende overgang wordt volgens Koch voornamelijk gemaakt door de vraag van consumenten naar aanvullende informatie over de producten die ze kopen. Het betekent dus geen QR én barcode meer op de verpakking, maar enkel nog de GS1 2D-code.

Voedingswaarden

De technologie voor automatische identi catie en het vastleggen van gegevens staat dus op het punt een uitbreiding te ondergaan, en retailers zullen willen weten hoe ze het beste van de verandering kunnen pro teren. Volgens expert Berry van der Rijk hebben de veranderingen een enorme impact op onder meer kassaleveranciers, toeleveranciers en de supermarktketens. Hij weet waar hij over spreekt. Van der Rijk staat sinds de zomer van 2017 bij de Kamer van Koophandel ingeschreven als retail software tester. Daarvoor was hij onder meer werkzaam als test manager kassavervanging bij NS Stations. Ook heeft hij jaren gewerkt bij IT consultancy-bedrijven, zoals Sogeti, Accenture en CGI.

Waar

De IT-er kan op dit moment nog niet tot in detail overzien hoe het implementatieproces de komende jaren gaat verlopen, maar hij heeft zich hier de laatste maanden al wel in verdiept. ‘De barcode van nu is in feite eendimensionaal, en niet meer dan een visuele weergave van cijfers’, legt Van der Rijk uit. ‘De 2D-code bevat veel meer informatie. De mogelijkheden zijn legio. Voedingswaarden kunnen bijvoorbeeld heel snel zichtbaar worden, zoals allergenen en suikers, et cetera. Nu staan

Berry van der Rijk:’De barcode van nu is in feite eendimensionaal.’

TEKST EDWIN RENSEN | BEELD HERBERT WIGGERMAN

nu de barcode en qr-code te zien zijn, verandert dat in een enkele 2D-code.

DE CONSUMENT WORDT STEEDS KRITISCHER EN WIL STEEDS MEER WETEN OVER PRODUCTEN. DAT IS EIGENLIJK DE BELANGRIJKSTE REDEN VOOR DEZE VERANDERINGEN

we codes bieden retailers ook betere mogelijkheden om gegevens te analyseren, waaronder informatie over kortingen en vervaldatums. Verder ontstaat de mogelijkheid tot het controleren van lotcodes, zodat teruggeroepen producten de winkel niet verlaten, en kan er verbinding worden gelegd met loyaliteitsprogramma’s.

Van der Rijk verwacht dat de implementatie niet eenvoudig zal zijn. ‘Zo zijn er bijvoorbeeld veel types scanners. Behalve de handscanners zijn dat ook de atbedscanners bij de lijnkassa of de zelf checkout, maar ook de camera in telefoons, vanwaaruit scannen in de app (AH) mogelijk is. Alle hardware zal aangepast moeten worden. De retailer bepaalt uiteindelijk wat aan de kassa wordt gekoppeld’, aldus Van der Rijk, die verder aangeeft dat in de Verenigde Staten recentelijk een pilot met 2Dcodes is uitgevoerd bij drie grote retailers en hun kassaleveranciers. Kassaleveranciers moeten hun systemen namelijk zodanig aanpassen dat ze in staat zijn om ook de 2D-barcodes te verwerken. Retailers moeten hun hardware- en software-infrastructuur upgraden voor alle POS-formaten om de gegevens te kunnen scannen, lezen en opnemen.

Testkit

GS1 US heeft onlangs een testkit gelanceerd om retailers te helpen de verandering door te voeren. De kit, onderdeel van GS1’s Sunrise 2027-programma, evalueert het vermogen van een bedrijf om de nieuwe codes vast te leggen op alle transactiepunten (verkooppunt, ontvangst, verzending, enzovoort). Het programma is ontworpen om retailers en merken te helpen ervoor te zorgen dat uitdagingen bij de overgang naar 2D-barcodescanning zo klein mogelijk zijn.

deze gegevens nog op de verpakking, dat is een wettelijke verplichting. Of die wettelijke plicht straks verdwijnt, wanneer de voedingswaarden geïmplementeerd zijn in de 2D-code is nog onduidelijk. Dat is aan de wetgever’, verwacht Van der Rijk.

QR-codes zijn de laatste jaren al wel vaker terug te vinden in de schappen. Die bieden de consument extra informatie en beleving. Bijvoorbeeld op een es wijn, die via de QR-code een video laat zien over de druiventeelt. Maar behalve de QR-codes staan er nog altijd barcodes op de verpakking, om te kunnen afrekenen.

Berry van der Rijk: ‘En dat wordt anders. Met de GS1 2D-code is nog sprake van slechts één code op de verpakking, die voldoet aan de wetgeving én daarnaast consumenten meer informatie en beleving biedt.’ De mogelijkheden zijn volgens hem ‘onbegrensd’. ‘Voorbeeld. Stel dat je een 2D-code op een es Coca-Cola scant, dan kán Coca-Cola zien dat de code is gescand. Vervolgens kan de consument direct de mogelijkheid krijgen om een actie te activeren waarmee hij een barcode krijgt die gebruikt kan worden om direct korting te krijgen’, voorziet Berry van der Rijk. ‘Het is slechts een voorbeeld van de veranderingen die we gaan zien.’ Voor fabrikanten is naar zijn inschatting deze andere aanpak niet ongunstig, want daarmee ontstaat meer marketingruimte op de verpakking.

Voorraadbeheer

Volgens de expert zijn er veel meer voordelen verbonden aan de 2D-code. Zo zal de code leiden tot verbeterd voorraadbeheer. De nieu-

GS1 heeft ook onderzoek gedaan naar de haalbaarheid om alle producten voor 2027 te voorzien van de GS1 2D-codes en alle processen binnen de keten daarop af te stemmen. Volgens de elektronische communicatiespecialist heeft 86 procent van de respondenten positief gereageerd op de nieuwe innovatie. Daarbij heeft 52 procent wel aangegeven hulp nodig te hebben bij de implementatie. ‘De consument wordt steeds kritischer en wil steeds meer weten over producten. Dat is eigenlijk de belangrijkste reden voor deze veranderingen. De komende jaren zijn nodig om de implementatie goed te begeleiden, want dit heeft gevolgen voor de hele keten. Van producent tot retail en consument’, besluit Van der Rijk.

Berry van der Rijk verwacht dat de implementatie niet eenvoudig zal zijn.

GEEN TOENAME IN GEZONDE AANKOPEN BIJ COOP NA TOEPASSEN ‘NUDGING’

KLEINE DUWTJES IN GOEDE RICHTING NIET VOLDOENDE

Consumenten kopen niet signi cant méér gezonde producten als die op ooghoogte liggen of in de aanbieding zijn. Een wellicht ietwat teleurstellend resultaat van een vij arig onderzoek. ‘Maar toch ook een ongeloo ijk belangrijk inzicht’, zegt Josine Stuber, onderzoeker bij Amsterdam UMC. Coop was bij het onderzoek betrokken.

Supreme Nudge is een vij arig onderzoeksproject dat al in 2017 van start is gegaan en ge nancierd wordt door de Nederlandse Hartstichting en ZonMw. Onder nudge wordt een kleine aanpassing in de omgeving verstaan die kan leiden tot een wenselijke verandering in gedrag, gebaseerd op gedragswetenschappelijk onderzoek.

Het onderzoek bij Coop werd de afgelopen jaren gecoördineerd door Amsterdam UMC - locatie Vrije Universiteit. Die heeft daarnaast als partners de Vrije Universiteit, Universiteit van Amsterdam, Utrecht UMC, Universiteit Utrecht en het Voedingscentrum. Twaalf winkels van Coop namen deel aan het experiment.

Controlegroep

De onderzoekers analyseerden de gegevens van 361 deelnemers die boodschappen deden bij twaalf Coop-vestigingen gedurende 6 tot 12 maanden. De data van de klantenkaarten kwamen terecht bij de onderzoekers. Een zestal winkels liet gezonde producten extra opvallen door bijvoorbeeld actieprijzen en bordjes, de andere zes niet, om zo een controlegroep te behouden.

Na een jaar bleken de aanprijzingen en prijsmaatregelen voor gezond voedsel geen e ect te hebben op het eetgedrag, het aankoopgedrag en de gezondheid van de deelnemers. Ook de totale afzet van gezonde producten was niet gestegen in de aangepaste supermarkten. ‘Er is ook een nulmeting gedaan. Hierdoor konden eventuele verschillen goed waargenomen worden’, legt onderzoeker Josine Stuber uit. Nudges en prijsmaatregelen waren gericht op circa 9 procent van het supermarktassortiment.

Na 12 maanden bleek er dus geen e ect van nudges en prijsmaatregelen op het eet- en aankoopgedrag van studiedeelnemers, en er bleek ook geen e ect op verschillende gezondheidsuitkomsten. Deelnemers in de interventiesupermarkten scoorden gemiddeld over de tijd wel iets hoger op klanttevredenheid dan deelnemers in de controlegroep.

Interventie

De interventie bij Coop combineerde twee strategieën: nudging en prijsverandering. De onderzoekers keken niet naar het verschil in verkoop van één of enkele producten. Ze hielden over langere tijd bij wat de consument aan gezonde producten koopt in verhouding

tot ongezonde producten. ‘We hebben verschillende nudges gebruikt’, legt Stuber uit. ‘Zo plaatsten we in de zes Coop-winkels een kopschap met gezonde producten, plaatsten we producten met veel vezels op ooghoogte, en haalden we snoep weg bij een kassa per winkel. In plaats daarvan kwamen er noten en water te liggen. Ook zijn in de gangpaden extra manden met gezonde producten geplaatst, een vorm van second placement. Daarnaast is promo-materiaal ontworpen met symbolen, zoals een smiley bij gezonde producten.’

Ook de gezondheid van de klanten werd onderzocht. Zo keken de onderzoekers naar aankoopdata via de Coop-klantenkaart en vulden de deelnemers leefstijlvragenlijsten in. Een deel van de testklanten kreeg bovendien bewegingsadvies via een mobiele wandelcoach. De onderzoekers hebben de gezond-

TEKST EDWIN RENSEN | BEELD TON KASTERMANS FOTOGRAFIE

heid gemeten door middel van onder meer de cholesterolwaardes en het bloedsuikerniveau.

‘Ook hier hebben we geen e ecten kunnen waarnemen’, legt de onderzoeker uit. De deelnemers aan het onderzoek hadden zich vooraf ingeschreven. ‘Vanwege Covid vond het prik-

BETUTTELEND?

NEE, WE WORDEN NU OOK GESTUURD DOOR DE VOEDSELINDUSTRIE

ken van bloed thuis plaats. Dat was voor sommigen een brug te ver. Ik denk dat we meer deelnemers hadden gehad als er geen pandemie was geweest.’ Ook konden deelnemers aan het onderzoek gebruikmaken van een beweeg-app. ‘Dan werden ze er bijvoorbeeld op attent gemaakt dat ze zich vlakbij een park bevonden, waar ze konden wandelen’, aldus Josine Stuber. Via yers, mailtjes en oproepen op Facebook was de mogelijkheid tot deelname onder de aandacht gebracht.

Belangrijke stem voor klanten Coop is in 2017 ingestapt omdat de keten een verantwoordelijkheid voelt als het gaat om gezondheid. ‘We zijn een coöperatie waarin klanten een belangrijke stem hebben’, verklaart Yvonne van Asselt, woordvoerder en MVO-manager bij Coop. ‘Onze leden vinden het belangrijk dat gezondere keuzes toegan-

kelijk zijn. Gezondheid is bovendien een belangrijke pijler binnen ons MVO-beleid.’ Alle reden dus voor Coop om zelfs mee te doen in het voortraject. Het heeft uiteindelijk geleid tot het door de Hartstichting ge nancierde wetenschappelijk onderzoek. Een gedetailleerd onderzoeksverslag wordt in een later stadium gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift. ‘Maar dat kan nog wel een jaar duren’, stelt Josine Stuber. ‘Zo verlopen die trajecten nou eenmaal.’

Toch vinden zowel Van Asselt als Stuber het van belang om de eerste resultaten te delen met Distrifood Magazine. ‘We vinden het belangrijk hart- en vaatziekten te helpen voorkomen en dat kan onder meer door gezond te eten’, verklaart Stuber. ‘In de supermarkt is slechts 20 procent van de producten gezond (80 procent behoort niet tot de Schijf van Vijf, red.) en wij hebben gekeken of het mogelijk is

Josine Stuber: ‘We vinden het belangrijk hart- en vaatziekten te helpen voorkomen en dat kan onder meer door gezond te eten.’

De interventie bij Coop combineerde twee strategieën: nudging en prijsverandering.

de consument te triggeren dit type producten te kopen, zodat ze er mee bekend worden en ook voor herhaalaankopen zorgen. Doel is te voorkomen dat mensen ziek worden, ook al omdat de druk op de zorg enorm toeneemt nu mensen steeds ouder worden.’

Wettelijke maatregelen

Al met al is de conclusie echter dat er bij de deelnemers geen signi cante verschillen in aankoopgedrag zijn waargenomen. ‘Natuurlijk hadden we wel op iets anders gehoopt’, zegt Josine Stuber eerlijk. ‘Maar toch geeft dit

VIRTUEEL SUPERMARKTEXPERIMENT

De achtergrond en resultaten van het Supreme Nudge project – waarvan het onderzoek bij Coop zoals beschreven in dit artikel een onderdeel was - zijn tijdens het Supreme Nudge eindsymposium op 2 november in Villa Jongerius in Utrecht gepresenteerd. Ook zijn de implicaties besproken en bediscussieerd met aanwezigen vanuit de wetenschap, praktijk en overheid. Dr. Jody Hoenink presenteerde een overzicht van alle Supreme Nudge voorstudies, waaronder de resultaten van een virtueel supermarktexperiment. Hieruit bleek dat de combinatie van nudges en prijsmaatregelen kunnen zorgen voor een toename van 4 procent in het totaal percentage gezonde aankopen. Deze toename werd hoofdzakelijk veroorzaakt door meer aankopen binnen de zuivel- en graanproductgroepen. Prof. Joline Beulens beet het spits tijdens het symposium af met een overzicht van het Supreme Nudge project, en de motivaties achter de ontwikkeling van dit project. Obesitas en chronische ziekten zoals hart- en vaatziekten en diabetes type 2 zijn een groeiend probleem, hetgeen druk legt op onze gezondheidszorg en de kosten hiervan. Om de zorg in de toekomst betaalbaar te houden, is het van cruciaal belang te voorkomen dat steeds meer mensen ziek worden. Het is bekend dat een ongezond eetpatroon een van de belangrijkste oorzaken is van hart- en vaatziekten en diabetes. Dr. Gerda Feunekes ging verder in op onze voedselomgeving. Ze gaf aan dat het ontzettend moeilijk is om gezonde voedselkeuzes te maken als we continu worden verleid door ongezond aanbod. Het is duidelijk dat er niet één oplossing voor dit probleem is, maar er zijn meerdere elementen en partijen nodig om een gezond voedingspatroon voor iedereen toegankelijk en makkelijk te maken.

Bron: supremenudge.nl

ook een belangrijk inzicht. Namelijk dat er meer nodig is om mensen te bewegen gezondere keuzes te maken. Er zijn wettelijke maatregelen nodig om consumenten echt te kunnen verleiden tot gezondere voeding’, concludeert Stuber.

Stuber presenteerde op 2 november de opzet en resultaten van het Supreme Nudge supermarktexperiment tijdens een eindsymposium in Utrecht. In datzelfde eindsymposium werd geconcludeerd dat de supermarkt ‘een complexe en dynamische (onderzoeks)omgeving met veel ongezonde invloeden’ is. Prijsmaatregelen en nudging zijn bruikbare maatregelen om de gezonde keuze te bevorderen, maar er blijkt een breder pakket van maatregelen nodig voor preventie van chronische ziekten. De instanties vinden dat naast het aanmoedigen van gezond aanbod er ook een focus dient te komen op het ontmoedigen van ongezond aanbod, bijvoorbeeld via het inperken van reclame en prijsacties op ongezond aanbod, het inperken van snackaankopen bij kassa’s, en het stellen van richtlijnen voor een grotere verhouding gezond aanbod per voedselverkooppunt.

Betuttelend

Maatregelen dienen volgens de onderzoekers via beleidsvoering ingevoerd en gemonitord

IN DE SUPERMARKT IS SLECHTS 20 PROCENT VAN DE PRODUCTEN GEZOND

te worden, zodat ze gelden voor alle supermarkten en andere voedselaanbieders.

Of dat niet te betuttelend is? ‘Dat vind ik absoluut niet’, zegt Josine Stuber. ‘We worden nu ook gestuurd door de voedselindustrie, zonder dat we het vaak zelf in de gaten hebben. Het grote geld zorgt ervoor dat er vaak ongezonde producten in het schap liggen, die

In de test lagen gezondere producten meer voor ‘het grijpen’.

Coop is in 2017 ingestapt omdat de keten een verantwoordelijkheid voelt als het gaat om gezondheid. Rechts Yvonne van Asselt, woordvoerder en MVO-manager bij Coop.

lang houdbaar zijn en bovendien heel goedkoop. Verbieden gaat een stap te ver, maar er moet wel een betere balans ontstaan tussen gezonde en ongezonde producten.’ Eerder onderzoek heeft volgens haar ook laten zien dat de verleiding voor ongezonde producten te groot is.

De onderzoeker weet dat kleine aanpassingen in de supermarkt wel degelijk kunnen helpen om mensen een gezond product te laten kiezen. ‘Maar wij hebben nu gezien dat mensen in verhouding niet méér gezonde producten kopen. Ze kopen dan misschien wel de paprika die in de aanbieding is, maar wisselen die waarschijnlijk in voor een ander gezond product’, licht Stuber toe. ‘Dat betekent niet dat ‘nudges’ en prijsmaatregelen per se niet werken, er zijn echter aanvullende en sterkere strategieën nodig voor een gezonder leefpatroon.’

De test is overigens enkel uitgevoerd bij lialen van Coop. Ondernemers hadden wel interesse in het project en hebben ook meegedacht met de interventies, maar de testen controlewinkels moesten voldoen aan bepaalde criteria voor wat betreft doelgroepen en marktgebied. Er is speci ek naar een wat kleiner, afgeschermd marktgebied gezocht. Dus niet bijvoorbeeld midden in Utrecht waar twintig concurrenten binnen een straal van 1 kilometer zitten, maar hooguit één of twee.

ECONOMIE EN OVERHEID BEPALEN ONDERNEMERSCHAP

AGENDA 2023: VAN TABAKSBAN TOT INFLATIE EN STATIEGELD

Energie, huren, waarde vastgoed, in atie en statiegeld, Het is maar een greep uit de onderwerpen die in 2023 op de agenda staan. Een round up van wat de branche tegemoet kan zien volgend jaar. En ja, ‘prijs’ is belangrijker dan ooit.

‘We moeten de boodschappen betaalbaar houden’.

We moeten de boodschappen betaalbaar houden. Het is het antwoord dat de top van de handel unaniem geeft op de vraag van Distrifood wat de agenda 2023 gaat bepalen. Prijs, maar ook andere elementen staan op de agenda in 2023. We schetsen er negen.

1. Prijs en in atie

Prijs wordt aangejaagd door in atie, een van de grootste thema’s in 2023. Distrifood vroeg het de top van de handel. Eric Leebeek, commercieel directeur van Plus: ‘We hebben een verantwoordelijkheid om met elkaar de dagelijkse boodschappen betaalbaar te houden. De prijsstijgingen zijn soms onverklaarbaar hoog. Dat is geen goede ontwikkeling en niet houdbaar wanneer de consument haar koopkracht ziet dalen. Want ook de klant merkt de genoemde factoren in zijn of haar portemonnee.’ Saïd Belhassan, verantwoordelijk voor inkoop bij Superunie: ‘Het belang van onze leden en de consument staat bij ons voorop, als het gaat om de prijs die zij uiteindelijk moeten betalen. Vooral nu de tijden nancieel lastig zijn. Voedsel is een primaire levens-

behoefte, en dit willen wij gezamenlijk betaalbaar houden.’ Henk van Harn van Albert Heijn: ‘We hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid om de in atie te managen. De laatste tijd zijn de maatschappelijke uitdagingen nog meer zichtbaar en voelbaar geworden. Dat ervaren klanten thuis. Dit vraagt om een investering van beide kanten, om zo de boodschappen betaalbaar te houden voor iedereen.’ Wibo van Wijk van Jumbo: ‘De klant kiest steeds vaker voor goedkopere alternatieven om waar voor hun geld te krijgen. Denk aan een net mandarijnen om op die manier elke dag een stuk fruit te kunnen eten. Wij willen graag samenwerken met onze leveranciers om producten betaalbaar te houden voor onze klanten én om succesvolle innovaties te ontwikkelen (gezond en duurzaam). Daarbij willen we gebruikmaken van alle mogelijkheden uit de marketingmix.’

2. Tabaksban

Het verbod op tabaksverkoop gaat 1 juli 2024 van start. Daarmee vervalt een belangrijke nanciële pijler onder de servicebalie van veel supermarkten. Dat baart ondernemers en hoofdkantoren zorgen. Op veel plekken

wordt in 2023 ongetwijfeld nagedacht over de toekomst van de servicebalie en waarvoor de ruimte in de winkel alternatief kan worden ingezet. Als de servicebalie geen pakketten meer levert, geen tabak meer verkoopt, geen afrekenpunt meer is en de verkoop van gokproducten vermindert, is de servicebalie er bijna letterlijk nog vooral om klanten met vragen of klachten te helpen. Daar zijn ook wel alternatieven voor te bedenken. In sommige supermarkten is de servicebalie bijvoorbeeld al geïntegreerd met het toezicht op de zelfscan om zo ruimte en fte’s te winnen. Met de test met advies op afstand bij zelfzorgmedicatie heeft AH ook al ervaring opgedaan met klantenservice via schermen in de winkels. Dat is ook nog een optie. Distrifoodcolumnist Eelco Hos: ‘In Nederland vind je in vrijwel iedere winkel een servicebalie. De inventaris, de vierkante meters en de loonsom worden volledig betaald door de marge op tabak. Haal je die weg, dan blijft er geen omzet of marge over om de balie te betalen. Het is ook niet voor niets dat je vrijwel nooit een servicebalie ziet in landen waar tabaks-

TEKST PETER GARSTENVELD | BEELD DISTRIFOOD

verkoop in de supermarkt niet is toegestaan. Wellicht een enkele hypermarkt daargelaten, al is dat meer een veredeld kantoor zonder muur. [...] Dus wil je een rendabele compacte winkel hebben zonder tabaksverkoop, pak dan de sloophamer en haal die balie eruit! Voer een paar goede gesprekken met PostNL en de Staatsloterij voor een mooie (digitale) oplossing en ga je volledig richten op de verkoop van de rest van je mooie assortiment. En misschien kun je op de vrijgekomen meters nog wel andere aantrekkelijke artikelen plaatsen.

3. Statiegeld op blik

Het is afstel van 31 december 2022 naar 1 april 2023 besliste de Raad van State, maar in 2023 komt er toch echt statiegeld op blik. Niet alleen zijn er nog te veel IT-problemen, ook is er een tekort aan machines om de blikjes te persen. Het starten met statiegeld op blikjes per 31 december zou onvermijdelijk tot chaos leiden, aldus de producenten, importeurs en het Afvalfonds Verpakkingen. Handmatige inname als alternatieve optie werkt ook niet.

De hoeveelheid blikjes in Nederland is zo groot dat dit onherroepelijk voor problemen zorgt in supermarkten. Het Afvalfonds Verpakkingen zei al eerder in Distrifood dat invoering per 31 december onhaalbaar is. ‘Wij kunnen pas instaan voor een robuust en betrouwbaar statiegeldsysteem voor blik vanaf 1 april 2023. Alleen dan kunnen we chaos voorkomen en daardoor de doelstelling van het statiegeldsysteem op de langere termijn behalen.’ Er is dus werk aan de winkel.

4. Stijgende lonen

‘Door de bijzondere verhoging van het wettelijk minimumloon (WML) met 8,05 procent komt het minimumloon (samen met de reguliere hal aarlijkse indexatie, op basis van de contractloonstijging) per 1 januari 2023 uit op €12,40 bruto per uur bij een 36-urige werkweek. Dat is een totale stijging van 10,15 procent’, schrijft de overheid al in september 2022. Het Vakcentrum en andere brancheorganisaties hebben dan al negatief geoordeeld over de plannen: ‘Ondernemers worden gedwongen die lasten door te berekenen aan de

consument, maar om te voorkomen dat zij zich uit de markt prijzen, lukt dat lang niet altijd. Huishoudens en ondernemers worden geconfronteerd met telkens stijgende kosten’, aldus de werkgevers. ‘De maatregelen van het kabinet gaan overigens verder dan een loonstijging van 10 procent. Het kabinet wil ook komen tot een minimumuurloon op basis van een 36-urige werkweek. Dit in plaats van de in de detailhandel en het winkelambacht gebruikelijke 38 of 40 uur. Dat heeft enorme e ecten. De loonkosten kunnen de komende drie jaar met zo’n 30 procent stijgen.’

5. Energie

Buurtsuper Drogeham van de familie Bruggeman sluit de deuren, de energierekening rijst de pan uit en is niet meer op te brengen, vertelde de ondernemer in november 2022. Het is het verhaal van veel buurtsupers. De familie Bruggeman liet 11 november op Facebook weten dat de rekening explosief toenam van €1.500 naar €10.000 per maand. Ook waren sommige producten niet beschikbaar. ‘Daarnaast heeft onze groothandel te maken met

We wish you a Mezze Christmas!

boycot van bepaalde merken, met als reden om goedkopere prijzen te kunnen uitonderhandelen voor u als klant. Daardoor zijn de schappen soms leger dan u van ons gewend bent.’

Door de sterk stijgende energierekening komen steeds meer dorpssupermarkten in de problemen. Zo sloten een aantal zorgsupers van Centerrr al de deuren. Ook gooiden de ondernemers van buurtsupermarkt Manje ek in Wijnjewoude de handdoek. Die winkel wordt voorlopig voortgezet door twee ondernemers uit het dorp. Ook de Spar in Ammerstol, uitgebaat door een zorgorganisatie, maakte bekend begin volgend jaar te stoppen. In 2023 zullen er nog meer volgen.

6. Personeelskrapte

Supermarkten proberen massaal jongeren te strikken voor bijbaantjes. Net als veel andere sectoren is ook de supermarktbranche dringend op zoek naar personeel. Jongeren kunnen bij supermarkten rekenen op een prima salaris, vooral als je het vergelijkt met baantjes zoals in de horeca. Daarnaast zijn de regelmatige werktijden voor jongeren aantrekkelijk, aangezien die steeds meer waarde hechten aan vrije tijd. Dat zei Chava Limburg, branchedirecteur Logistiek bij jongerenrecruiter YoungCapital eerder tegen Distrifood. ‘Het grote voordeel dat supermarkten hebben is dat ze over een goede cao-regeling beschikken voor jongeren met een bijbaan. In de supermarktbranche verdien je al snel meer dan in bijvoorbeeld de horeca of ergens anders. Daarbij moet ik wel zeggen dat wij vooral magazijnmedewerkers en bezorgers plaatsen. Vakkenvullers regelen de supermarkten meestal zelf.’

Het is niet nieuw dat supermarkten er goed opstaan als het gaat om arbeidsvoorwaarden. Supermarkten hebben al enige jaren vrij hoge uurtarieven.

7. Huurstijgingen

Het afgelopen jaar zijn veel ondernemers geconfronteerd met de indexatie van de huurprijs volgens Marshoek. Jarenlang was dit een vast gegeven waar niemand zich (met in atiepercentages rond de 2 procent) erg druk over maakte. Nu de in atie echter ver boven de 10 procent uitkomt, gaat het opeens om hele forse bedragen. Marshoek: ‘Deze verhogingen voelen niet goed omdat ze in toch al een zware tijd een verdere lastenverzwaring betekenen, en zeker omdat de hoge in atie geen direct verband heeft met de kosten van de verhuurder. De overeenkomst bestuderen en je hierover laten adviseren is een goed idee. Zo kan er bijvoorbeeld worden bekeken of kernin atie geen beter begrip is om te hanteren. Echter, juridisch is het een lastig verhaal, en kom je er niet uit, dan zijn er andere

opties. Zo biedt de wet juist ook kansen op dit vlak. Het is periodiek mogelijk om een huurherzieningstraject te starten. In een dergelijk traject wordt gekeken naar de huurprijs van vergelijkbare objecten/winkelpanden. Deze winkelpanden zijn vergelijkbaar wanneer er gelijkenissen zijn met betrekking tot bedrijfsvloeroppervlak, locatie, marktgebied, parkeergelegenheid, et cetera. Hierbij wordt gekeken naar vijf vergelijkbare panden. Tevens wordt gekeken naar de huurprijs van de afgelopen 5 jaar. Oftewel, er wordt gekeken naar historische huurprijzen om de toekomstige huurprijzen te bepalen. Op basis van een huurherzieningstraject kan een lage huur worden afgedwongen. Ieder marktgebied is uniek, maar door voldoende vergelijkbare gebieden naast elkaar te leggen kunnen forse besparingen worden gerealiseerd. Met het oog op de hoge indexaties van dit jaar valt er mogelijk voor veel ondernemers een besparing te realiseren die ook nog doorwerkt naar de toekomst. Zo wordt er samen ook een betere standaard in de markt gezet.

8. Eiwittransitie

Komt er toch nog een vleestaks? Vleesvervangers behoorden jarenlang tot de snelst groeiende assortimentsgroepen in de Nederlandse supermarkten. Die trend is nu doorbroken. Sinds begin dit jaar daalt het volume, terwijl ook de omzet inmiddels in de min zit. Toename van het assortiment zorgt niet meer voor groei, en ook de nog altijd stijgende en ver bovengemiddelde promodruk helpt het segment niet meer aan volumegroei en gaat ten koste van de omzet. De trends in Nederland staan niet op zich. De bestedingen per persoon dalen in vier van de vijf grootste markten in Europa. Nederland is wel een belangrijke markt voor vleesvervangers. Binnen Europa geven alleen consumenten in het Verenigd Koninkrijk per persoon meer geld uit aan deze assortimentsgroep. Nederlanders geven ruim drie keer zo veel uit aan vleesvervangers als het gemiddelde in de Europese Unie. De trend wijst nu echter wel plotseling omlaag. En niet alleen in Nederland. ‘De uitgaven per hoofd van de bevolking zijn in vier van de vijf grootste Europese markten gedaald’, zegt onderzoeker Ruud Conijn van NielsenIQ in een toelichting op de cijfers over de groei van de markt voor vleesvervangers. ‘Duitsland is de uitzondering.’ Behalve Nederland geldt dit ook voor Groot-Brittannië, Zweden, Noorwegen en België. Na jaren van groei is dat een behoorlijke ommezwaai en ook eentje die niet direct voorzien was. Cijfers uit 2021 laten zien dat van de Nederlandse consumenten die van plan waren om andere keuzes te maken in eten en drinken 26 procent aangeeft vlees of zuivel te willen inruilen voor plantaardige alternatieven. ‘Dat is in de praktijk in 2022 niet

uitgekomen. In het lopende jaar tot en met week 24 is de omzet bij supermarkten met 5,7 procent gedaald en het verkochte volume met 6,4 procent.’

9. Duurzaamheid moet versnellen Nederlandse supermarkten moeten vanaf 2040 alleen nog maar duurzame producten verkopen en Nederlandse boeren moeten dan uitsluitend duurzaam boeren, dit staat in een brief van minister Adema. De brief van Adema vloeit voort uit het regeerakkoord. Daarin is vastgelegd dat supermarkten transparanter moeten worden over onder meer het assortiment dat ze voeren en ‘over de wijze waarop hun gehele assortiment aantoonbaar duurzaam en diervriendelijk wordt, inclusief duurzaam inkoopgedrag en een eerlijke prijs voor boeren.’ Om dat doel, alleen nog duurzame producten in supermarkten, te bereiken wil hij daartoe afspraken maken in het landbouwakkoord. ‘Mijn bedoeling is om de schappen met duurzame producten te vullen. En dat het geen keuzemenu meer is’, aldus de bewindsman in een toelichting op zijn plannen. Het kabinet wil al langer dat kringlooplandbouw het uitgangspunt wordt. Dat betekent dat grondsto en zoveel mogelijk hergebruikt worden en dat de uitstoot van broeikasgassen en stikstof drastisch omlaag gaat. ‘We verleggen het uitgangspunt, van massaproductie tegen de laagste prijs naar een systeem waarin klimaat, bodem, water en biodiversiteit leidend zijn voor waar, wat en hoe boeren kunnen produceren.’ Dat schrijft Adema in een brief die hij begin december aan de Kamer stuurde. Dat boeren ook een eerlijke prijs krijgen voor hun duurzame producten wordt afgedwongen door ‘harde afspraken te maken met de keten’. Met de keten worden onder meer voedselverwerkers en supermarkten bedoeld. Als het niet lukt met die bedrijven afspraken te maken, ‘dan gaan we dat gewoon via wetgeving regelen, zodat de boer een verdienmodel heeft’. Adema denkt aan een nationaal keurmerk waarmee duidelijk wordt dat voedsel duurzaam geproduceerd is ‘door onze duurzame boeren’.

Iedere maand duikt Efmi in de wetenschappelijke literatuur. We weten wat er gebeurt als er een extra supermarkt in een lokaal marktgebied opent. Maar wat als het een biologische super is?

WAT BETEKENT DE KOMST VAN EEN BIO-SUPERMARKT?

NIKKI NUMAN Onderzoeker bij EFMI Business School

Wat is er onderzocht?

De komst van een nieuwe supermarkt heeft een negatieve invloed op de prestaties van nabije reguliere supermarkten, dat laten eerdere onderzoeken zien. Nog niet eerder is er onderzocht wat het e ect is van de intrede van specialistische supermarkten op de bestaande (reguliere) supermarkten in een regio. Reguliere supermarkten bieden een groot assortiment aan voor verschillende doelgroepen, terwijl specialistische supermarkten zich richten op een niche.

De hier besproken wetenschappelijke studie onderzocht het e ect van de komst van biologische supermarkten op

de prestaties van 47 categorieën in de omringende reguliere supermarkten. De onderzoekers verwachten dat de intrede een negatief e ect heeft op de prestaties van de omringende supermarkten. Daarnaast verwachten ze dat dit negatieve e ect zwakker zal zijn wanneer de geconfronteerde omringende supermarkt (1) een groot biologisch assortiment heeft, (2) vaak adverteert met biologische producten (bv. display advertising), (3) zich focust op premium biologische producten en (4) specialistische biologische merken aanbiedt.

Wie heeft het onderzocht?

Dr. Stijn Maesen (Imperial College London) en dr. Lien Lamey (KU Leuven).

Hoe zit het onderzoek in elkaar?

Deze studie focust zich op de Nederlandse markt. Hierin kijken de auteurs speci ek naar het e ect van de intrede van Ekoplaza-supermarkten op de prestaties van omringende reguliere supermarkten.

In de dataperiode van januari 2012 tot en met september 2015 openden drie nieuwe Ekoplaza-supermarkten. In totaal worden er 38 reguliere supermarkten geselecteerd. Deze supermarkten liggen binnen een straal van 5 kilometer rondom de recent geopende Ekoplaza-supermarkt. Binnen deze straal zijn nog geen andere biologische supermarkten actief.

Van elke reguliere supermarkt wordt wekelijks data verzameld van de prestaties van 47 productgroepen. Voor elke geconfronteerde supermarkt wordt data geanalyseerd van zes maanden voor en na intrede van de Ekoplaza-supermarkt in het verzorgingsgebied.

Odin zit dicht op de keten.

Daarnaast zijn er 247 reguliere controlesupermarkten geïdenti ceerd die geen biologische supermarkt in de

Ekoplaza timmert aan de weg met een vernieuwde formule.

buurt hebben. De prestaties van 47 categorieën in de controlesupermarkten worden vergeleken met de reguliere supermarkten die geconfronteerd worden met een nieuwe Ekoplaza-supermarkt in de regio.

Wat zijn de resultaten van het onderzoek?

Wanneer een biologische supermarkt opent, heeft dit signi cant negatief e ect op het verkoopvolume van de nabijgelegen reguliere supermarkten. Gemiddeld wordt een 3 procent verlies in verkoopvolume gemeten in de 47 geanalyseerde categorieën binnen de reguliere supermarkt. Desalniettemin verandert de impact, a ankelijk van de biologische focus van de reguliere supermarkt. Wanneer de geconfronteerde supermarkt een grote verscheidenheid aan biologische producten aanbiedt, is het e ect van de intrede minder negatief. Dit e ect is ook minder negatief wanneer de supermarkt meer display advertising inzet bij biologische producten.

Zoals verwacht is het e ect ook minder negatief wanneer de nabijgelegen reguliere supermarkt specialistische biologische merken aanbiedt en wanneer de reguliere supermarkt zich focust op premium biologische producten.

Welke aanbevelingen voor directies van supermarkten en/of fabrikanten vloeien voort uit het onderzoek?

De komst van een biologische supermarkt heeft negatief e ect op het verkoopvolume van omringende reguliere

DOOR DE NICHE BIOLOGISCH BETER TE BEDIENEN, WORDT HET NEGATIEVE EFFECT OP VERKOOPVOLUME GEMINIMALISEERD

supermarkten binnen een straal van 5 kilometer. Desalniettemin heeft de biologische focus van de geconfronteerde supermarkt invloed op het e ect. Die reguliere supermarkten kunnen zichzelf verdedigen door (1) een groot aanbod (specialistische) biologische producten aan te bieden, (2) zich te focussen op premium biologische producten, en (3) vaker te adverteren met biologische producten. Kortom, door de niche beter te bedienen, wordt het negatieve e ect op het verkoopvolume geminimaliseerd.

Waar is het onderzoek terug te lezen?

Maesen, S., & Lamey, L. (2022). The Impact of Organic Specialist Store Entry on Category Performance at Incumbent Stores. Journal of Marketing. https://doi. org/10.1177/00222429221090983

KADIR

Plus ziet het gat in de markt niet

IN DIT NUMMER van Distrifood Magazine kijken we terug op het afgelopen jaar en blikken we vooruit op 2023. Eerst 2022. Als ik het jaar in één woord moet samenvatten, dan is het ‘onstuimig’. Na de pandemie kregen we een oorlog en in atie, met als gevolg prijsverhogingen en een tekort aan grondsto en. Wat ik dan bizar vind, is dat ondanks dit alles de omzet van mijn bedrijf toch hoger is dan een jaar eerder. Dat vind ik eigenlijk heel gek. Wij noteren op het moment van spreken een index van 116 en dat gaat richting het eind van het jaar naar de 150. We zien eenzelfde ontwikkeling ook bij andere collega’s in de foodbranche. Dan blijkt maar weer dat food

niet gek en zien wat er aan de hand is in de wereld. Ik zie tegelijk ook dat het voor nieuwe merken moeilijker is geworden om ruimte te veroveren op het schap. Laat ik koelvers als voorbeeld nemen. Daar staan maar een paar merken, de rest is allemaal private label. Ook personeelsgebrek heeft impact op nieuwe merken. Je ziet dat lanceringen worden uitgesteld. Op dit moment heeft iedereen op de hoofdkantoren de focus op de echte prioriteiten. Alleen die worden opgepakt. Strategische zaken worden uitgesteld naar bijvoorbeeld volgend jaar.

onderaan de streep

Beter iets dan niets, is de gedachte. Ze zijn

Wij groeien sinds 2019 ieder jaar hard. Dat heeft natuurlijk impact op je organisatie. We zijn volop mensen aan het aannemen. Dat is nodig, omdat de supermarkten waar we aan leveren, gaan voor een verbreding van het halal-assortiment. Spar en Dirk hebben nu bijvoorbeeld één product in het schap en dat worden er straks meer. Ik verwacht dat 2023 weer een uitdagend jaar wordt, zeker op het gebied van grondsto en en supply chain. In 2024 verwacht ik een licht herstel en dan zie ik ook weer 100 procent groei voor me. Net als in voorgaande jaren.

Ik ben trots dat we sinds 2019 hard zijn gegroeid. We begonnen met een handjevol klanten en nu bedienen we meer dan 600 supermarkten, verspreid over Nederland en België. De grote afwezige in ons

KADIR AHMED

klantenbestand is Plus. Heel jammer, want dat vind ik een zeer interessante coöperatie. Ik heb in het verleden veel contact met Plus gehad, discussies gevoerd, maar ze hebben het standpunt dat halal niet past in hun duurzame strategie. In hun MVO-beleid staat dat ze dat niet doen in het kader van dierenwelzijn. Heel vreemd, want het ritueel slachten gebeurt heel zorgzaam, het is veelal bedwelmd en sinds 2018 onder toezicht van de NVWA. De productie van halalassortiment is supergoed gereguleerd.

Ik weet ook dat veel Plus-ondernemers juist wel halal-assortiment in het schap willen. Zij zien het gat in de markt. Het is ook niet gek dat juist vanuit de ondernemers een initiatief is ontstaan voor een speciale Ramadan-folder. Als supermarktketen wil je een weerspiegeling zijn van de maatschappij. De slogan van Plus is ‘goed eten, voor de buurt en voor elkaar’. Dan geldt dat toch voor iedereen? Ik kan me herinneren dat Plus om die reden een commercial heeft gelanceerd waarin het draaide om een vluchteling uit Syrië. Waarom sluiten ze nu dan veel consumenten uit door geen halal-assortiment toe te voegen? Dat vind ik gek en eerlijk gezegd ook bekrompen. Op deze manier neem je miljoenen consumenten niet serieus.

Ik denk dat het een kwestie van tijd is, dan moet ook Plus om. Geloof mij, want het niet toevoegen van halal producten aan je assortiment is anno nu absurd. Kijk naar de cijfers van onderzoeksbureau IRI. Ik heb hier de cijfers van de totale halal-omzet in Nederland (MAT 40, 2022, red.) voor me. De totale omzet bedraagt maar liefst €32,1 miljoen. €32,1 miljoen! Van die omzet ligt €16,6 miljoen bij Albert Heijn, €8 miljoen bij Superunie en €7,4 miljoen bij Jumbo. En Plus? Ze laten deze gigantische markt helemaal links liggen.

Terug naar de voorspellingen voor het nieuwe jaar. Ik zie het niet gebeuren dat er zich in 2023 compleet nieuwe trends ontwikkelen. Wel zal er nog meer aandacht zijn voor convenience. In die categorie liggen kansen in ontbijt en lunch. Ik zie bijvoor-

beeld veel potentie in halal smeersalades. Daar zijn we dan ook mee bezig voor Jumbo. Net als een kipvariant op het halal worstenbroodje. En voor Albert Heijn komen we met een vegan glutenvrije variant op het worstenbroodje. Ja, dat smaakt echt goed. Het geeft ook aan dat wij geen enkele consument willen uitsluiten.

Ik verwacht ook dat supermarktketens zich gaan focussen op targeted advertising. Denk aan Albert Heijn die aan de hand van je Bonuskaart gepersonaliseerde aanbiedingen naar je stuurt via de app. Targeted advertising is the next big thing binnen retail. Daar gaan supermarktketens geld mee verdienen. Dat doen ze steeds minder op het potje pindakaas.

En laat ik nog een stapje verder gaan. Vooruitblikken op 2024. Dan gaat mijn bedrijf zijn eerste stappen zetten in de UK. Zeker weten. We moéten ook, want Nederland is te klein voor ons. Hier koersen we af op de duizend verkooppunten. De resterende 200 zouden eigenlijk van Plus moeten komen. Of we in de UK instromen bij Tesco? Dat zou kunnen, maar Ocado vind ik ook een interessante partij. Net als Morrisons en Asda, dat is overgenomen door de broers Mohsin en Zuber Issa. Je moet in ieder geval retailers hebben die het beste bij jouw merk passen.

Als je begint in een nieuw en groot land moet je ook niet meteen te hard van stapel lopen. We beginnen in de UK het liefst klein. Denk aan 100 lialen van een formule. Dat is voor UK-begrippen niet groot. Als blijkt dat het niet loopt, ga je bij een grootschalige introductie echt de mist in en dat wil je natuurlijk niet.

Spar zou ook interessant zijn. Hier in Nederland hebben we al connecties en ervaringen met Spar, dat neem je mee. Je hebt op die manier al een antwoord voor de mensen van Spar in de UK. Ik weet ook wel zeker dat we daar echt iets hebben toe te voegen als merk, want het brood in de UK is domweg slecht te noemen. En als die stap naar de UK lukt, kunnen we echt gaan bouwen aan een wereldmerk. Dat is ook mijn doel, dat we het grootste halal-merk worden.

KADIR AHMED (34)

is de eigenaar van Ethny. Ethny is een bedrijf in Den Bosch dat is gespecialiseerd in halal producten. Kadir heeft de ambitie om met Ethny, zoals hij het zelf zegt, uit te groeien tot de Nestlé van de ethnic food. In de jaren voordat hij dit bedrijf oprichtte, was hij onder meer werkzaam voor Sligro en Bakkersland, en bestierde hij een eenmanszaak met de naam Halal Bakery, gespecialiseerd in halal worstenbroodjes. Momenteel liggen zijn producten onder meer in de schappen van Albert Heijn, Jumbo, Dirk, Dekamarkt en Spar. Ook wil Kadir met Ethny voet aan de grond krijgen in het buitenland, en zit hij rond de tafel met Britse supermarktketens, zoals Tesco. ‘We hebben nu een ingang bij die partijen dankzij onze samenwerking met Albert Heijn. Albert Heijn is Champions League. Dan weten partijen als Tesco dat je je systemen op orde hebt. Dan ben je klaar voor internationalisering’, zegt Kadir Ahmed.

De totale halal-omzet in Nederland bedraagt meer dan €32 miljoen

DICO BOGERD (BVD ADVOCATEN) OVER WETGEVING EN PERSONEEL

VERLIES RECHTSZAAK VAAK TE WIJTEN AAN FOUT BIJ ONDERNEMER

BVD advocaten nam het arbeidsrecht in de retail onder de loep. ‘De helft van de zaken voor de rechter gaat over ontslag op staande voet, daarvan sneuvelt de helft’, luidt de droge conclusie. Dico Bogerd over de risico’s van werknemers die te hoog of te laag zijn ingeschaald. En had Deen invloed op de rechten van het personeel na overname?

Je zult maar een supermarkt of keten overnemen. Of je wilt werken met een nieuw organisatiemodel van je formule, zoals bij Albert Heijn en Jumbo is ingevoerd. Je constateert dat er te veel mensen zitten of dat ze teveel verdienen in verhouding tot het werk dat ze verrichten. Hoe pak je dat aan? Hoe los je dat op? Het is maar één van de onderwerpen waar Dico Bogerd van BVD advocaten aan het einde van dit jaar de vinger op wil leggen. Bogerd: ‘Wat je ook moet belichten is dat het in de supermarktsector tot voor kort alleen maar hosan-

na was. Dat ligt nu ook anders. Supermarkten worstelen met energiekosten, lonen stijgen, hogere lasten, de omzet die iets daalt. Voor je het weet, staat je rendement op losse schroeven.’ Eigenlijk komt het advies van Bogerd er gedurende het gesprek steeds op neer dat supermarkten het monster in de bek moeten kijken: de problemen zien, analyseren en een (soms langetermijn)plan maken. Niet wachten tot het dak lekt, maar tijdig onderhoud verrichten. Het gaat om heel praktische zaken soms, vaak met een juridisch randje. Bogerd: ‘Kun je bijvoorbeeld ook aan de openingsuren sleutelen en werknemers vragen eerder te beginnen zodat je de vraag of de productiviteit van het werk goed aankan?’

Je hebt mensen in dienst die te duur zijn voor wat ze doen. Hoe kan dat?

‘Wat je regelmatig ziet, is dat een ondernemer een x aantal jaren een winkel heeft gehad. Die heeft een band opgebouwd met zijn personeel. Er is vanuit de historie iets gegroeid. En ja, dan neem je zo’n winkel over als nieuwe ondernemer, en blijken er opeens mensen te zitten die eigenlijk op een soort managementniveau zijn ingeschaald, terwijl ze in de praktijk gewoon eerste verkoopmedewerker zijn.

De nieuwe werkgever denkt dat daar niet veel aan te doen is. Je moet immers bestaande afspraken respecteren. Terwijl je daar best actie op kunt ondernemen.’

Kun je en moet je dat meteen bij de overname doen?

‘Naast het juridische speelt natuurlijk ook een wat meer tactische afweging. Wat wil je als nieuwe ondernemer? Gelijk de hele boel opschudden? Of zeg je “ik ga eerst eens eventjes landen in deze winkel” en ga je na een half jaar eens kijken aan welke boompje je wilt schudden. Ik denk dat dat voor de beleving wel anders en beter is. Zeker als het in een dorp is waar makkelijk gedoe ontstaat.’

‘Het is complex. Stel, je hebt een winkel met een ondernemer, en die winkel loopt goed. De nieuwe ondernemer moet nancieren en dan heb je ineens andere nanciële eisen en uitgangspunten. Dat is heel legitiem. Sommige ondernemers kijken naar hun eigen situatie en zijn tevreden met wat ze overhouden. Anderen sturen meer op de benchmark en willen het rendement optimaliseren. Ook dat komt

TEKST PETER GARSTENVELD | BEELD DISTRIFOOD

voor. Het is hoe dan ook goed om kritisch te kijken naar de inschaling van je mensen. Heb je dat niet gedaan, dan kan het scheve gezichten geven als je nieuw personeel aantrekt. Die doen bij wijze van spreken hetzelfde maar blijken drie of vier loonschalen lager te zitten. Dat kun je op een gegeven moment niet meer uitleggen.’

Probleem genoteerd. Wat is de oplossing? ‘Begin aan de voorkant. Nog voor de overname. Vraag een lijst met medewerkers en hoe ze ingeschaald zijn. Liggen daar bepaalde afspraken onder die afwijken van de cao? Kijk of er (langdurig) zieke werknemers zijn. Neem dat mee in je overwegingen.’

Maar zit de zaak niet muurvast? Niemand wil salaris inleveren.

‘Ik zou een acclimatisatieperiode gebruiken. Niet meteen tijdens het eerste gesprek dit aankaarten. Je kunt na een periode wel duidelijk maken dat je als ondernemer anders tegen de organisatie aankijkt. Dat je een aantal dingen opvalt, bijvoorbeeld dat die per-

soon een bovengemiddeld salaris heeft. Je vraagt waar dat vandaan komt en geeft aan dat het niet meer past in de huidige structuur. Dan kun je het hebben over een functie die bijvoorbeeld dichter bij het huidige salaris ligt. Je kunt ook afspreken dat het salaris uiteindelijk omlaag gaat door bijvoorbeeld een a ouwregeling te tre en of het salaris te bevriezen, bepaalde cao-onderdelen voor hem of haar niet door te voeren.’

Kan dat zomaar?

‘Dat kan in onderling overleg. Als iemand te hoog in een schaal zit, dan kun je daar afspraken over maken. Een werknemer zal dat accepteren als hij de afweging maakt dat het hem of haar waard is dit traject in te gaan om bij de organisatie te blijven. In het uiterste geval kan er afscheid worden genomen als de functie van de medewerker vervalt. Voor de werkgever betekent dat het betalen van een transitievergoeding. Die moet de afweging maken of hem dat waard is. Bij iemand die pas in dienst is, kan dat op de lange termijn gunstiger uitpakken. Als iemand al dertig jaar

in dienst is, dan is het een andere zaak, het is maatwerk.’

Neem de overname van Deen. Dat personeel komt ineens bij Dekamarkt, Vomar of AH terecht, andere werkgevers met andere perspectieven wellicht.

‘Juridisch heb je bij overgang recht op behoud van arbeidsregelingen. Je ziet wel dat werkgevers gaan “onderhandelen”. Een tijdje geleden hebben wij we de zaak gehad van een AH-franchisewinkel die door AH werd overgenomen. AH kwam met een zogenaamde mandjesvergelijking. Zo van “we gaan dit aanpassen en daar krijg je dit andere voordeel voor terug, dan ga je er per saldo niet op achteruit.” Daar heeft de rechter toch een streep door gezet. Volgens de wet heb je recht op wat je had. Je mag niet wijzigen in het kader van een overgang. Kom je werknemers tegen die te hoog zijn ingeschaald dan zul je echt moeten zoeken naar gerechtvaardigde gronden om dat te kunnen rechtzetten. Uit ons onderzoek naar uitspraken van de laatste vijf jaar blijkt dat naast ontslag op

staande voet en arbeidscontractontbinding, heel veel zaken gaan over loondiscussies. Het gaat dan over iemand die jaren onderbetaald is ten opzichte van een directe collega. Dan volgt er een argumentatie als “ik ben eigenlijk eerste kassamedewerker, want ik geef die ander ook instructies en ik help ook mee met het rooster maken. Kan ik over de afgelopen vijf jaar dat vergoed krijgen”.’

Wat te doen?

‘Een van de belangrijkste tips die we in ons rechtspraakonderzoek geven: zorg dat je serieus werk maakt van je functiehuis. Weet wat welke medewerkers doen. Laat zaken niet in de praktijk ‘organisch groeien’ tot iets wat de zaak volledig scheef trekt.

We spraken in het kader van ‘Distrifood Onderneemt’ AH Bouwens die wel eens een rijbewijs heeft vergoed voor een medewerker. Is dat de weg?

‘Ik zal niet zeggen dat je dat niet moet doen. Je wilt uiteindelijk toch prikkels hebben om iemand aan je te binden. Let wel op dat je dingen incidenteel doet en niet structureel aan iedereen aanbiedt. Het is wel een mooi instrument, omdat je er een voorwaarde van terugbetalen aan kunt verbinden als iemand vroegtijdig vertrekt. Dat is ook een manier om mensen te behouden. Aan de andere kant heeft het bieden van dit soort extra’s het nadeel dat je loonkosten stijgen.’ ‘Met structurele wee outen bedoel ik een vakkenvuller die in je organisatie klus A en B oppakt. Dan moet je er voor oppassen dat zo iemand niet structureel achterblijft in beloning anders kun je er claims over krijgen.’

Is de rechter hiervoor vatbaar?

‘Als je de vonnissen leest, zie je dat het toch echt op zich staande zaken zijn. Een keer incidenteel iets doen, leidt niet zomaar tot een hogere functiegroep. De impact is wel groot voor de onderlinge verstandhouding. Stel dat die “leidinggevende” vakkenvuller inderdaad gelijk krijgt, dan moet je met hem verder in een functie die echt bij hem of haar past, en ook betalen. Dat kan lastig zijn, want je hebt immers een procedure voor de rechter gehad.’

Door de krappe arbeidsmarkt komen werknemers wellicht via ‘open hiring’ binnen. Dat veronderstelt dat een werkgever zich niet verdiept. Begin je dan zwak of niet als iemand later tegenvalt?

‘Het is een interessante gedachte, maar juridisch maakt het niet uit voor de vraag of iemand disfunctioneert. Het gaat erom of je afspraken maakt over het werk. Of je mensen erop aanspreekt als ze niet functioneren en ze de kans geeft om te verbeteren. Die drie dingen moet je kunnen laten zien als werkgever en dan sta je bij ontbinding sterker bij de rechter. Heel concreet moet de werknemer

weten dat hij niet goed functioneert. Hij moet weten wat de werkgever van hem verwacht en hoe ze dat willen bereiken. Er een termijn aan hangen is ook belangrijk. Bij een vakkenvuller die niet goed vult, kan die termijn weken zijn. Bij een manager zul je er eerder maanden voor moeten uittrekken. Na corona kijken werkgevers ook meer naar “hoe zetten we de winkel neer, wat is onze dienstverlening?” Dan komt het kritisch kijken naar functioneren ook weer meer naar voren.’

Stel je hebt als ondernemer pech, iedereen functioneert goed, maar je verdienmodel kalft af, zoals nu met stijgende loon- en energiekosten en druk op de marges? ‘Daar zijn wel mogelijkheden voor. Je kan via het UWV afscheid nemen van medewerkers als je loonkostenpercentage te hoog is ten opzichte van de benchmark. De uitdaging is dat die regels niet op de persoon gericht zijn maar op de organisatie. Dus dat betekent dat je niet zomaar als ondernemer makkelijk kan bepalen dat je Jantje, Pietje of Klaasje eruit wil hebben. Dan gelden de regels van afspiegeling. Ook dan moet je het functiehuis goed op orde hebben. Ik heb wel eens een prachtig plaatje gekregen met daarop de medewerkers en de bijbehorende functies, en de mededeling: die willen we ontslaan. Kan dat? In theorie wel. Maar als een werknemer zegt: ‘Ho, in de praktijk heb ik eigenlijk een andere functie”, dan heb je wel een probleem als hij of zij dat aannemelijk kan maken.’

Nog even terug naar de overname van Deen. Heeft dat geleid tot veel rechtszaken tussen werkgever en werknemer?

‘Dat zien we niet terug in de praktijk. Je moet

je ook realiseren dat heel veel in onderling overleg wordt geregeld. De grote bulk wordt al opgelost voordat een zaak überhaupt bij een rechter komt. In het geval van de familie Deen was er volgens mij ook vanuit de familie een grote wens dat het personeel goed terecht zou komen. Dat speelde ook een belangrijke rol.’

Heeft dat juridische waarde? ‘Ik denk dat het vooral ook een symbolische geste was. In Nederland zijn het handhaven van arbeidsvoorwaarden bij overdracht van een onderneming wettelijk goed geregeld. Daar valt niet veel aan te sleutelen. Uiteindelijk bepaal je als verkoper wel aan wie je de onderneming verkoopt. Is dat een agressievere partij of een partij die bij de eigen waarden past? Dat zijn afwegingen die uiteindelijk ook de verkoopprijs weer kunnen beïnvloeden. Het is dus complex.’

Jullie hebben onderzoek gedaan naar de arbeidsrechtspraak. Wat zijn de conclusies?

‘Interessant is dat de helft van alle zaken die voor de rechter komen, gaat over ontslag op staande voet, en daarvan sneuvelt nog eens de helft. Van de helft die niet slaagt ligt de oorzaak bij de ondernemer die fouten heeft gemaakt. Dat gaat om verkeerd opgestelde ontslagbrieven, het niet hanteren en handhaven van de huisregels en het niet adequaat reageren op de situatie. Zorg dus dat je je huiswerk goed maakt en dat je de boel intern op orde hebt. Heb een goede ontslagbrief. Heb een goed handboek. En pas dat ook consequent toe. Dat is ons advies. Dat helpt en niet alleen bij ontslag op staande voet.’

DISCOUNT PIEKT IN EUROPA

Discount zit in de lift door de economisch zware tijden. Die trend is heel duidelijk te zien in Oost-Europa, waar de budgetketens ink groeien in marktaandeel. Met name in de landen waar de discounters relatief gezien (nog ) geen groot marktaandeel hebben, is sprake van een duidelijke groei. Vooral de piek in Bulgarije is opvallend te noemen. Nederland daarentegen blijft achter.

In alle Europese landen stijgt het marktaandeel van discounters. Het sterkst is de groei in Bulgarije. In dat land stijgt het maar liefst met 3,8 procentpunt, zo blijkt uit cijfers van onderzoeksbureau GfK. Onder meer Lidl is daar (sinds 2010) actief. Bulgarije was tot voor kort het land in Europa waar het gezamenlijke marktaandeel van discounters het laagst was in vergelijking met andere Europese landen. Door de snelle

groei is het aandeel gestegen van 9,8 procent (MAT december 2021) naar 13,6 procent (MAT september 2022). Daarmee springt het OostEuropese land over Nederland en Servië heen. Met een stijging van 0,3 procentpunt loopt Nederland (van 12,6 naar 12,9) in groei duidelijk achter. Servië is nu de nummer laatst op de discountranglijst. Daar steeg het marktaandeel van 10 procent naar 11,7. Nederland is overigens niet het land met de

laagste stijging in de gemeten periode. In België bedroeg de stijging slechts 0,1 procentpunt (van 35 naar 35,1 procent). Die minimale beweging ligt in lijn met het recente nieuws over Lidl België. De discounter leed over de grens een verlies van €51,2 miljoen. Zowel prijsvechter Lidl als Colruyt heeft in België moeite om de snel stijgende kosten door te berekenen. Terug naar de ranglijst met discounters in Europa. Wat opvalt is de groei in marktaandeel in Oost-Europese landen. Zo steeg het marktaandeel van de budgetketens in Roemenië met 2,2 procentpunt naar in totaal 24,9. Daarmee zijn de Roemenen nu een middenmoter in de Europese ranglijst. Ook Rusland zit qua discount in de lift. De Russen zagen het marktaandeel groeien met 2,1 procentpunt naar 35,8. Daarmee staat Rusland op plaats vier. Ook in Hongarije en Kroatië (beide +1,7 procentpunt) was er een duidelijke toename zichtbaar. Dan de top-3 qua marktaandeel. Op nummer 3 staat Duitsland waar het marktaandeel groeide met 1,3 procentpunt (van 34,6 naar 35,9). Polen noteerde eenzelfde procentuele stijging. Dit land staat op nummer 3 met een marktaandeel van 40,1 procent. De nummer 1, op grote afstand, is Denemarken. In dit Scandinavische land bedraagt het marktaandeel van de discounters maar liefst 45,9 procent. De groei was met 0,9 procentpunt niet opzienbarend.

TEKST HERMAN TE PAS | BEELD DISTRIFOOD

THUISTEST COVID IS ECHTE GROEIPAREL IN OMZET

TERUG NAAR NORMAAL IN HET DROGMETICASCHAP

De drogmeticaverkopen in de supermarkten die ten tijde van corona pro teerden van het one-stop-shoppinge ect, zijn post-corona in normaler vaarwater gekomen. Signicante groei is er voor deodorant, en ook zelfzorgproducten zitten ink in de plus, vooral door de explosief gestegen afzet van thuistesten.

Post-corona signaleert Sjanny van Beekveld, business consultant bij IRI, dat ‘drug’ zijn aan food verloren omzetaandeel in de drogmeticaverkopen terugpakt. Nu alles weer bij het oude is, weten consumenten het drogisterijkanaal weer prima te vinden. ‘In coronatijd pro teerden de supermarkten van one-stopshopping, waardoor er toen een grote groei te zien was. Nu de consument terugkeert naar de drogisterij om zijn persoonlijke verzorgingsproducten te halen, is er een ongeveer even grote daling opgetreden. Wel is er in foodretail nog groei voor deodorant, ook een coronae ect, omdat deo destijds minder werd gekocht.’ Een zelfde gol eweging is in cosmetica te zien. ‘Er waren minder feestjes en we gingen minder uit. Post-corona is er groei. Hier pro teert vooral drug van. Het supermarktaandeel in cosmetica is gering.’ Zonnebrandproducten hadden ook een goed jaar. ‘Met al die zonuren, dat zie je terug in de zonnebrandcrèmeontwikkeling.’

Drogmetica vaker online

Waar in foodretail zo’n 6 of 7 procent onlineverkopen de regel zijn, ligt dit voor drogisterijartikelen met 13,8 procent op het dubbele. En dat aandeel is nog een onderschatting. Van Beekveld: ‘Er is ook veel omzet in kanalen die wij niet meten, denk aan de verkopen via Bol. com of Yves Rocher.’ Daarbij is het overgrote deel van de markt in handen van drug, niets nieuws natuurlijk. ‘De verhouding drogisterij – supermarkt is over de jaren heen redelijk stabiel, met de coronaperiode als uitzondering. Het ligt nu op 77 versus 23 procent.’ Foodretail heeft alleen in deodorant en mondverzorging een vinger in de pap. ‘In mondverzorging zo’n 36 procent van de omzet, in deodorant 30 pro-

cent. In make-up is foodretail het minst vertegenwoordigd van alle drugcategorieën.’

Op termijn ziet IRI ten opzichte van precorona vooral de persoonlijke verzorgingsproducten in waarde groeien. Van Beekveld: ‘Want we kopen met zijn allen meer duurdere “hightech” producten. Volumes staan wel onder druk, maar de gemiddelde prijs stijgt en de prijsstijging in personal care door in atie is minder uitgesproken dan in food.’

De schoonheidssalon thuis Verluxing, verzorging die verder gaat dan basisverzorging en een hang naar zo natuurlijk mogelijke producten sturen de ontwikkelingen in de drogisterij- en cosmeticamarkt.

Het kunnen bieden van een compleet assortiment speelt de drogisterijen bij de invulling van deze steeds complexere vraag in de kaart. Foodretail volgt en kan een graantje meepikken van deze trends. Van Beekveld: ‘De verkoop van drogmetica wordt sterk beïnvloed door “skin uencers”. Daarbij is “imperfect” het nieuwe “perfect”. Daar wordt van alles op ontwikkeld, wat je terugziet in grote, technische innovaties. Met het gebruik van bepaalde scheikundige formuleringen wordt er meerwaarde gecreëerd. De industrie probeert consumenten in personal care bepaalde routines aan te meten. Shampoo met bijpassende conditioner is al gebruikelijk, nieuw is dat je er ook van hetzelfde merk een haarkuur en masker bij koopt.’ Bovenop de gebruikelijke haarverzorging komt hoofdhuidverzorging, wat extra geld in het laatje brengt. ‘Zo proberen ze te stimuleren dat consumenten meerdere producten gaan gebruiken. Dat zie je ook in gezichtscrèmes terug, waar naast een dag- en nachtcrème ook een serum en masker worden geadviseerd om de huid een extra boost te geven. Als het even kan zo veel mogelijk met pro-

ducten op basis van natuurlijke ingrediënten en zonder toevoegingen.’

Duurzaam verkoopt

Naast ‘natural’ krijgen ook steeds meer items het predicaat ‘duurzaam’. Verpakkingstechnisch is er in korte tijd veel ‘verduurzaamd’ in het schap. Diverse cosmeticaproducten vermelden ook dat ze geen microplastics meer bevatten. ‘Neem shampoo die eruitziet als een stuk zeep, solids noemen ze dat, zonder plastic verpakking. Het is pas het begin. Wat we in Engeland en de VS zien, en wat naar we verwachten ook in Nederland gaat opkomen, is de hervulbare verpakking. Dat past in de duurzaamheidstrend.’

Topinnovaties 2022

Tot de belangrijkste innovaties in 2022 rekent Van Beekveld de haarverzorgingsproducten van Monday. ‘Een soort salonmerk, shampoos en conditioners in roze acons. Dit merk speelt in op het kwaliteitsbewustzijn en de vraag naar producten met een natuurlijke samenstelling. Het zit ook in een recyclebare es.’ Hoog dit jaar scoort ook Garnier Ambre

Solaire Hydra 24. ‘Dat product is én vochtinbrengend én verzorgend. Hydraterend is ook Elvive Hydra Hyaluronic van L’Oréal Paris, ook om vocht in je hoofdhuid te brengen. Je ziet face care-achtige producten in hair care opkomen, met ingrediënten als aloë vera en kokosmelk, en andere natuurlijke elementen die je hoofdhuid verzorgen. Andrélon Mild & Zacht haar speelt daar goed op in.’ Goed verkocht in de supermarkt dit jaar is Andrélon levendig lang. ‘Shampoo speciaal voor lang haar.’ En dan is er nog een aantal goed scorende intro’s. ‘Lancaster invisible protection, zonnebrandbescherming die geen enkele witte streep achterlaat, en Nivea Aftersun moisture, verzorging en moisturizer ineen.’

Value for money

‘Voordeel’ verkoopt uiteraard ook, zeker in deze dure tijden. ‘Drogmetica private labels zie je in supers opkomen, al is dit aandeel nog ontzettend laag. ‘In personal care zit het bijvoorbeeld op 10 procent. Valuepacks zijn een trend in de markt, maar toch vooral in de drogisterijen die veel meer multipacks weten weg te zetten.’

De kracht van goed genieten.

in zelfzorgproducten Omzet in miljoenen euro's

Zelfzorgtesten groeimotor

De supermarktverkoop van zelfzorgproducten kreeg een boost door corona, constateert Koen Drewes, strategic insights analyst bij IRI. ‘Een groot deel van de groei zit in de Covid-19-zelftesten. Het aandeel zat rond de 15-17 procent (2019-2021) van de totale markt, maar door zelftesten is het nu 20 procent van de totale markt. Exclusief de diagnostica is er een kleine groei van 15 naar 15,4 procent.’

Een bescheiden groeimarkt zijn de antirookmiddelen voor de e-sigaret, ‘Om het nicotinegehalte af te bouwen als gezonder alternatief voor de sigaret.’ Drewes signaleert dat ‘corona’ ervoor heeft gezorgd dat mensen zich beter wapenen tegen ziek worden en daar vaker middelen tegen kopen. ‘Mede daardoor is de verkoop van vitamines en mineralen vergeleken met pre-corona ink gestegen. Er komt meer vraag naar middelen die niet reactief, maar preventief reageren op gezondheid.’ Gecombineerde werking is ook een trend. ‘Neem Bisolvon dat nu werkt voor prikkelhoest en vastzittende hoest, terwijl die eerst als aparte middelen te koop waren.’ In het verlengde hiervan stijgt het aantal alles-in-éénoplossingen. ‘Ik zie intro’s die 5-in1- of zelfs 10-in-1-werking hebben. Middelen worden steeds meer allesomvattend.’

Een opvallende intro noemt Drewes de time released melatonine van Lucovitaal. ‘Daardoor wordt de melatonine na inname geleidelijk afgegeven. Nieuw is verder de crème voor de naverzorging van getatoeëerde huid als lijnextensie van Bepanthen Tattoo gel.’

Nu corona achter de rug is, wordt er weer een normaal griepseizoen verwacht. ‘En lijken verkoudheid en keelpijn weer vaker de kop op te steken. Ten tijde van corona was er in griepen verkoudheidsproducten weinig verkoop, maar je ziet die markt nu weer aantrekken.’

BEWUSTZIJN OVER RECYCLING GROEIT BINNEN DE VOEDINGSSECTOR, MAAR MEER ACTIE IS WEL NODIG

TEKST TOM BROUWER | BEELD COCA-COLA, AH, SHUTTERSTOCK

De voedselindustrie moet verduurzamen, en het uitbannen van plastic is daar een belangrijk onderdeel van. Bedrijven doen hun best, maar er is nog veel werk te verrichten. Een rondje langs de velden. Coca-Cola loopt niet weg: ‘Een bedrijf als het onze staat simpelweg enorm in de schijnwerpers.’

Flessen van volledig gerecycled plastic, meer karton en nieuwe doppen. Fabrikanten doen van alles om een steentje bij te dragen aan een beter milieu. Bedrijven binnen de voedselsector hebben steeds meer aandacht voor het plasticprobleem. Zo ook Coca-Cola Europaci c Partners, dat als marktleider naar eigen zeggen het goede voorbeeld wil zijn op het gebied van duurzaamheid. Het bedrijf lanceerde de laatste jaren allerlei innovaties en wil zo plasticreductie realiseren. ‘Eigenlijk kijken we vooral naar het verduurzamen van verpakkingen. Het gaat om de duurzaamste optie om dat drankje hygiënisch, duurzaam en lekker bij de klant te krijgen’, zegt Eva Amsterdam, duurzaamheidsmanager bij Coca-Cola Nederland. ‘We kijken dus naar verschillende dingen. Dan moet je denken

Faan de soorten materialen, zoals gerecycled plastic, maar ook aan het verminderen van bepaalde materialen. Bijvoorbeeld karton in plaats van plastic. Verder is 90 procent van al het plastic dat wij gebruiken gerecycled materiaal. Dan heb je het over esjes, maar bijvoorbeeld ook over verpakkingsmateriaal en handvatten.’

De frisdrankfabrikant ontwikkelde de laatste jaren verschillende initiatieven om bij te dragen aan een beter milieu. Sinds 2019 is al het plasticfolie van multipacks met PET- essen gemaakt van gerecycled plastic, terwijl een jaar later de omverpakkingen van karton voor blikjes werden geïntroduceerd en de eerste volledig gerecyclede PET- essen (exclusief dop en label) uit de fabriek rolden. In 2020 werd de kartonnen KeelClip voor blik geïntroduceerd, en sinds een maand hebben de plastic esjes doppen die vast zitten aan de hals.

Monitoren van proces

Coca-Cola steekt de nek dus uit, maar beseft ook meteen dat het niet anders kan. ‘We zijn zo groot, dat we wel moeten doen wat we beloven. Een bedrijf als het onze staat simpelweg enorm in de schijnwerpers’, zegt Amsterdam. Op de vraag door wie de frisdrankfabrikant wordt gecontroleerd is de duurzaamheidsmanager duidelijk: ‘We zijn aangesloten bij het Plastic Pact, waar ook andere bedrijven en organisaties bij zijn aangesloten. Daar worden we jaarlijks gemonitord. Dat doen we bij elkaar. We kijken dan of we ons houden aan de afspraken die zijn

WE WILLEN IN 2040 EEN KLIMAATNEUTRAAL

BEDRIJF ZIJN, DUS WE MOETEN STAPPEN ZETTEN

daar nog niet warm voor lopen. Ook zegt hij dat er binnenkort nieuwe regelgeving vanuit de EU komt, waardoor producenten meer verantwoordelijk worden voor de impact van hun verpakkingsproducten. ‘Uiteindelijk hopen we dat er een systeemverandering komt waarbij de consument weer gewend gaat raken aan iets meer moeite doen voor zijn boodschappen. Plastic heeft ons enorm lui gemaakt.’

gemaakt. Daarnaast brengen we ook jaarlijks ons Sustainability Stakeholder Report uit, waarin we een update geven over de vooruitgang die we als bedrijf hebben gemaakt op onze duurzaamheidsdoelstellingen. En natuurlijk volgen we alle wet- en regelgeving die geldt op dit gebied.’

Coca-Cola Nederland spreekt dus liever over het ‘verduurzamen van verpakken’. Daar hoort plastic bij, al ligt de focus bij de frisdrankgigant vooral op het totale plaatje. ‘Het moet in ieder geval circulair zijn’, gaat Amsterdam verder. ‘Maar dat kan natuurlijk ook een hervulbare es zijn. En vergeet niet: we willen in 2040 een klimaatneutraal bedrijf zijn, dus we moeten stappen zetten om onze verpakkingen zo duurzaam en circulair mogelijk te maken.’

Verrotte afvalsector

En bij dat laatste ligt volgens Harmen Spek, manager Innovations & Solutions bij Plastic Soup Foundation, nou net het probleem. Volgens hem is vooral de afvalsector zelf verrot. ‘Recycling kent enorm veel niveaus en uitdagingen’, zegt hij. Spek stelt dat de afvalsector schimmig is en niet transparant. Het systeem van bijvoorbeeld plasticinzameling is volgens hem verre van waterdicht en dat is een groot probleem, zelfs als bedrijven zelf hun best doen. Hij stelt als voorbeeld dat er geregeld Nederlands plastic gevonden wordt buiten Europa, en dat is niet de bedoeling. ‘Waar deze lekkage zit, is nauwelijks te achterhalen.’ Spek ziet verder dat er wel verschuivingen ontstaan, maar dat consumenten

Ook supermarkt moet mee

Maar de afvalsector zelf is volgens Plastic Soup Foundation dus het grootste probleem. En dat terwijl steeds meer bedrijven binnen de sector zich op een duurzame manier willen pro leren. Niet alleen fabrikanten. Ook supermarkten moeten af van zoveel mogelijk plastic. Zo heeft bijvoorbeeld Albert Heijn vorig jaar afscheid genomen van de plastic groentezakjes, die plaats hebben gemaakt voor duurzame verszakjes. Volgens de blauwe keten scheelt het op jaarbasis 130 miljoen plastic zakjes, wat neerkomt op 243.000 kg plastic per jaar. Enkele weken terug kondigde Albert Heijn ook aan alle kipbotproducten in een zakje te verkopen in plaats van het welbekende plastic bakje. ‘Dat scheelt meer dan 95.000 kg plastic op jaarbasis – een besparing van 70 procent’, aldus de marktleider, die voor 2025 een ink aantal recycledoelstellingen heeft staan. En niet alleen AH denkt zo. Ook andere supermarktketens buigen zich over het plasticprobleem.

‘Bewustzijn neemt toe, maar het is alsnog tijd voor actie’ Net als supermarkten zijn bijna alle Nederlandse bedrijven wettelijk aangesloten bij de stichting Afvalfonds Verpakkingen. Die moet het recycling- en inzamelingsproces namens de aangesloten bedrijven controleren en in goede banen leiden. Ook wordt toegezien op de wettelijke doelstellingen en wordt er continu gerapporteerd aan de overheid. Volgens algemeen directeur Hester Klein Lankhorst doet Nederland het erg goed. ‘We staan op plek twee in Europa, na België. Sowieso doet Europa het vergeleken met de rest van de wereld heel goed.’ In Nederland wordt inmiddels 80 procent van alle verpakkingen gerecycled. Het gaat dan niet alleen om plastic, maar bijvoorbeeld ook om papier. Wel is er volgens Klein Lankhorst ruimte voor verbetering. Vooral als het gaat om plastic. ‘Als je kijkt naar papier dan wordt er maar liefst 90 procent gerecycled. Bij plastic ligt dat percentage op 49 en dus kan dat beter.’ Afvalfonds Verpakkingen wil dat alle verpakkingen terugkomen als grondstof voor nieuwe verpakkingen en producten. Daarom worden alle plastic verpakkingen ingezameld: niet alleen shampoo essen, maar ook bijvoorbeeld folies. Volgens Klein Lank-

horst moeten er drie dingen gebeuren om het hele proces verder te ontwikkelen: nog beter recyclebare verpakkingen, minder verschillende inzamelsystemen én meer recyclefabrieken. Maar dat plastic nu nog minder wordt gerecycled dan papier, is volgens Klein Lankhorst niet gek: ‘We zijn er korter mee bezig en daarnaast zijn er veel meer soorten plastic dan papier.’

Ruimte voor verbetering is er dus zeker. ‘Maar je ziet wel dat het bewustzijn bij bedrijven de laatste vijf jaar is toegenomen. Dat is erg belangrijk. In het verleden schaamde een bedrijf zich nog wel eens als het moest zeggen dat het gerecycled materiaal gebruikte. Nu is dat niet meer zo’, aldus Klein Lankhorst. ‘Als je nu kijkt, worden alle gestelde doelen gehaald, maar voor plastic moet het beter, om de normen van de komende jaren te halen. Vandaar de oproep tot actie.’

VOLUMES STAAN IN CATEGORIE ONDER DRUK

TEKST VINCENT HENTZEPETER | BEELD DISTRIFOOD

CONSUMENT BEZUINIGT OP ONTBIJTVERVANGERS

Zoals in zo veel categorieën staan ook de volumes in broodvervangers onder druk. Wel ziet Marco van den Berk, key account manager bij GfK, lichtpuntjes binnen ‘ontbijt’. Met de verkoop van crackers, rijstwafels en knäckebröd gaat het relatief goed.

Binnen ontbijtbroodvervangers op basis van meel en granen zag je tijdens de coronagolf dat de verkopen in omzet en volume toenemen, want we waren immers allemaal thuis. De omzet steeg met 6 procent in het eerste volle coronajaar. Een jaar verder is die omzet stabiel, maar liggen de prijzen 5 procent hoger –en dus ligt het volume net zo veel lager’, aldus Marco van den Berk, key account manager bij GfK, over de broodvervangerscategorie. Hierin zitten beschuit, cream crackers, geëxtrudeerde broodvervangers en geroosterd brood, knäckebröd, rijstwafels, ontbijtkoek, ontbijtgranen en corn akes, én (kinder)producten als rice crispies, choco pops, frosti’s en smacks.

Broodvervangers ink duurder

Omzetmatig zit de categorie nog wel boven pre-corona, zo’n 6 procent. Maar in stuks meest eronder. De consument ging in korte tijd fors meer betalen voor zijn ontbijtvervangers, en lijkt op de rem te trappen. ‘We zien wel dat er een volumedaling is vergeleken met het pre-coronatijdperk van zo’n 3 procent.’ De aantallen beschuitjes die we eten zijn aardig op peil gebleven. ‘Bij beschuit zie je het eerste coronajaar 4 procent en de afgelopen MAT-periode nog 1 procent omzetgroei, in volume was dat respectievelijk +3 procent en -1 procent. Daarmee is het volume per saldo nog net wat hoger dan voor de corona-uitbraak. Dit geldt vooral voor het basisbeschuit, de luxere beschuittypes doen het wat minder goed.’

Knäckebröd deed het met 11 procent omzetplus vanaf het eerste coronajaar tot en met MAT Q2 2021 op het eerste gezicht goed. ‘Bedenk wel dat die groei voor 8 procent uit hogere prijzen komt en voor 3 procent uit een groter volume. Je ziet nu dat de omzet nog steeds stijgt, maar wel met als driver 7 procent prijsstijging, Ofwel in knäckebröd was er 15 procent prijsstijging in 2 jaar tijd. Met dat in je achter-

hoofd ligt het volume inmiddels net wat lager dan precorona.’

Crackers groeien nog wel, maar die consumptie is niet louter ontbijtgerelateerd. ‘Dat maakt het lastiger te duiden waarom er twee jaar op rij groei was. Eerst 10 procent en het laatste jaar 4 procent. Bij crackers is de prijs in 2 jaar tijd met slechts 7 procent gestegen. Hier zijn het de luxere varianten waar de groei uit komt.’

MUESLI, CRUESLI EN GRANOLA ZIJN INMIDDELS IN EEN VOLUMEDALING BELAND

Rijstwafels gaan goed. ‘Na het eerste coronajaar bleven die populair, al zit hier nu ook 6 procent prijsstijging in. De groep ontbijtbiscuits doet het trouwens niet geweldig, een mix van stijgen en dalen, een grote lijn zie ik daar niet zo snel in.’

Minder koekhappen

De ontbijtkoekverkopen waren in het eerste coronajaar nog vrij stabiel, maar dat segment zakt nu wat weg in volume. ‘Basisontbijtkoek stond en staat onder druk, maar je ziet nu ook de luxere soorten terugzakken, die het eerder nog wat beter deden. De meeneemreepjes werden minder gekocht in het eerste coronajaar, we werkten meer thuis en gingen minder naar school. Alle tussendoortjes hadden daar last van. Ook de noten-, fruit-, en mueslirepen, formeel geen broodvervangers, maar wel als zodanig vaak gegeten, hadden het eerste jaar last van de pandemie, maar die herstellen zich nu juist weer.’

Consuminderen

Tot slot muesli, cruesli en granola. Die groeiden nog met 4 procent omzet in het eerste coronajaar, maar zijn inmiddels in een volumedaling beland. ‘Terwijl de omzet gelijk blijft. Je ziet wellicht ook hier dat de huishoudens aan het consuminderen zijn. Als de prijzen in dit segment, binnen totaal FMCG en ook daarbuiten blijven stijgen, dan moet er bespaard worden. Het is wel de vraag wat we precies minder of anders gaan kopen. Je ziet dat in veel productcategorieën nu gebeuren. Het feit dat hard discount en de private labels de wind in de zeilen hebben, zie ik als een teken aan de wand.’

SERDAR TOLENAAR VERKOCHT PLUS OM VERDER TE BOUWEN AAN MAMA’S MAALTIJDEN

‘HET HEEFT ONS BLOED, ZWEET EN LETTERLIJK SOMS TRANEN GEKOST’

De ultraverse maaltijden van Mama’s Maaltijden veroverden in korte tijd het supermarktschap. Maar dat ging niet zonder slag of stoot. Medeoprichter Serdar Tolenaar over leveringsproblemen bij een grootschalige introductie en een fabrikant die van de ene op de andere dag stopte. ‘Ik heb weleens een potje zitten janken in de auto.’

De ultra-verse maaltijden van Mama’s Maaltijden zijn een eclatant succes. Het bedrijf benadert in het eerste volle jaar de €4 miljoen omzet. Onlangs zijn Fit Meals geïntroduceerd, gezonde vriesverse maaltijden die zijn gelanceerd samen met XXL Nutrition, de grootste leverancier van voedingssupplementen in de Benelux. Die kunnen volgens het bedrijf snel al eenderde tot de helft van de omzet uitmaken. Het omzetdoel van Mama’s is om in 2025 zo’n €25 miljoen omzet te maken. ‘Dat is onze stip aan de horizon’, zegt Tolenaar in een exclusief interview met Distrifood Magazine.

Het lijkt bijna een sprookje. Het succesverhaal van de ultra-verse Mama’s Maaltijden, die sinds de introductie anderhalf jaar geleden rap het schap veroveren. Ze hadden echter aardig wat hobbels te overwinnen, zegt inmiddels ex-Plusondernemer Serdar Tolenaar. Hij zette samen met Spar-ondernemer Rick Hageman en Henk Brussaard het concept in de markt. Hobbels, zoals leveringsproblemen, toen Plus de maaltijden introduceerde. En een kort geding tegen hun leverancier, die van de ene op de andere dag stopte met leveren. ‘Ik heb zitten janken in de auto.’, zegt Tolenaar terug-

blikkend op het ontstaan en de uitrol van het ultra-verse maaltijdconcept.

Sprookjes bestaan niet Zoals de drie ervoeren, sprookjes bestaan niet. ‘We hebben het nooit aan de grote klok gehangen, tegen niemand verteld. Maar we kregen met heel wat hobbels op de weg te maken. Het had heel wat keren helemaal mis kunnen gaan. Het heeft bloed, zweet en tranen gekost.’ Tolenaar, nu ontspannen, draait de lm terug. Het is mei 2020. Tolenaar ziet in zijn Hillegomse Plus vraag naar en dus kansen voor kant-en-klaarmaaltijden. Maar dan wel heel smakelijke maaltijden. Hij is ontevreden over het aanbod in kant-en-klaar. Zowel die van fabrikanten als die van de huismerken. Onder druk van de gezondheidstrend en de focus op een lage prijs heeft het aanbod volgens hem kraak noch smaak.

Hij neemt twee koks aan, die lekkere dagverse maaltijden ontwikkelen en gaan koken. Maaltijden waar smaak en niet gezondheid en prijs voorop staan. Het betreft een dame die hij kent als klant uit de winkel, en een kok afkomstig uit de horeca. ‘Nee, die was niet moeilijk te vinden. Je verdient hetzelfde of beter dan in de horeca. En de werktijden zijn

aantrekkelijker.’ Er ging voor de kok bovendien een wereld open. ‘Hij stond niet meer tussen vier muren, maar had interactie met klanten. Hoorde hoe fantastisch hij kookte.’

Maaltijden instant succes

De maaltijden uit wat hij De Keuken van Hillegom noemde, waren een instant succes in zijn winkel. ‘We focusten alleen op smaak. Lekker stond en staat voorop, en niet gezondheid of prijs. Voor een lekkere maaltijd heb je bijvoorbeeld iets meer zout nodig. Ze moeten een 9 scoren, daaraan moet je geen concessies doen.’

Rick Hageman, een collega-ondernemer met drie Spar-winkels (dorps en City) die hij al lang kent, kwam een kijkje nemen. ‘Ik schotel-

TEKST RON JANSEN | BEELD DISTRIFOOD MAGAZINE, MAMA’S MAALTIJDEN

de hem een bami en pasta pesto voor. Rick zei direct: dit wil ik ook verkopen.’ Tolenaar sputterde nog tegen. Zijn twee koks zouden dat niet aankunnen. En een derde zou niet renderen. ‘Samen met Rick zijn we toen meer winkels gaan zoeken in ons netwerk, die deze maaltijden wel wilden verkopen. Met tien winkels zou het moeten lonen.’ Die vonden ze snel. ‘Toen ging het balletje rollen, het praatte zich rond. Ze zagen het succes. We kregen vraag van supermarkten uit Nijmegen, Groningen en Limburg. Niet alleen van Plus- of Sparcollega’s, maar ook van franchisers van andere ketens. Of we ook aan hen wilden leveren.’

Henk Brussaard, de man achter het versgesneden Trakteerfruit, dat Tolenaar ook ver-

kocht, had inmiddels de maaltijden ook geproefd en hij vond ze lekker. Hij liet zijn bezorgchau eur, die het fruit rondbracht, drie keer per week maaltijden voor eigen gebruik meenemen. ‘Op een gegeven moment zaten al zijn medewerkers aan onze maaltijden.’

Brussaard gooide een balletje op. Hij zocht een nieuwe uitdaging, uitbreiding van zijn business. Ook had hij bij zijn supermarktklanten al de behoefte gepeild naar verse lekkere maaltijden. ‘Zo is dat balletje gaan rollen.’ Ze vroegen Rick Hageman erbij als compagnon. ‘Henk en ik zijn hetzelfde, creatievelingen. Rick is de punctuele van ons drie. Dat vult elkaar perfect aan. Bovendien is hij toch innovatief. Gaat tegen de logica in. Hij is een van de

eerste ondernemers die met succes versbelegde broodjes in een dorpssupermarkt gingen verkopen. Ook verkocht hij daar al veel van de maaltijden uit de keuken van Hillegom. Hij snapt de conveniencemarkt waar Spar zich op richt.’

Sparren in zwembroek

Het idee kreeg langzaam gestalte. Het is intussen najaar 2020. Tolenaar nodigt Brussaard uit om te sparren over de plannen. Op dat moment zat de Plus-ondernemer wegens een verbouwing van zijn huis in een hotel. ‘Ik zei, neem je zwembroek mee. We hebben de hele middag in het zwembad zitten brainstormen.’

Experts adviseerden

Ze hadden meer expertise nodig: hoe begin je? Hoe bouw je een merk? Er werd contact opgenomen met Ronald van Zetten, oud-ceo van Hema. ‘Hij wilde ons wel helpen.’ Bij een derde gesprek met de gepokte en gemazelde Van Zetten kregen ze ineens op voorhand het deksel op de neus. ‘Hij had twijfels en zei: hier stopt het.’ Ze duwden hun presentatie toch door. ‘Toen draaide alles toch om en ontstond er een soort oerkracht. We hebben veel aan hem te danken. Hij heeft toen ook de naam Mama’s Maaltijden verzonnen.’ Tolenaar denkt dat ze het ook zonder Van Zetten hadden doorgezet. ‘Maar dan hadden we zijn tips en expertise over bijvoorbeeld productie enorm gemist.’ Tolenaar polste ook retailprofessor Laurens Sloot, die hij kende van presentaties. ‘Ik vroeg hem hoe hij ernaar keek.’ Sloot zei geen advies te gaan geven, maar maakte wel een opmerking die hen aan het denken zette. ‘Hij zei dat Albert Heijn €5 miljard omzet maakt in huismerken, maar dat de ko e het enige is dat ze zelf maken.’

Niet zelf produceren

Door die uitspraak daagde het besef dat ze niet zelf moesten gaan produceren. Ook al omdat Henk Brussaard met zijn fruitsnijbedrijf steeds tegen grenzen aanliep als hij er een paar nieuwe klanten bij kreeg. ‘Dan stond hij op zaterdag zelf met een paar medewerkers fruit te snijden. Als ze wilden groeien, moesten ze een grote ervaren leverancier/fabrikant zoeken. Een die dagverse maaltijden kon maken op de manier zoals zij dat wensten. Lekker, hoog op smaak. En vervolgens snel uit kon leveren. ‘Dan konden wij in onze kracht blijven. Zoals onze kennis van de markt benutten. Als we zelf zouden gaan produceren, hadden we ook nooit zo hard kunnen groeien.’

Ze vonden er een. Een multinational, een van de grootste maaltijdproducenten ter wereld, die voor hen de dagverse maaltijden zou produceren. ‘Die had door corona ook capaciteit, omdat de vliegtuigmaaltijden waren weggevallen.’ Bovendien konden ze de maaltijden maken zoals de drie dat wilden. Zonder enige concessies te doen aan de smaak. Die moet van de drie altijd een 9 krijgen. ‘Ze voldeden aan al onze eisen.’ Ook konden ze op dat moment leveren zoals nodig was. De doorlooptijd moest immers snel zijn. De ultra-verse maaltijden, zonder conserveermiddelen, en ook vanwege de smaak niet onder gas verpakt, zijn immers maar kort houdbaar. En moeten snel in de supermarkt liggen, om daar nog vier dagen houdbaar te zijn. ‘Het is ’s ochtends bestellen, ’s middags produceren en ’s avonds al leveren.’

Merk versus private label

Ondertussen hadden ze in Now New Next een bureau gevonden om het merk Mama’s Maaltijden en de verpakkingen en marketing te ontwerpen. Tot dan toe waren ‘verse’ kanten-klare maaltijden het domein van private label. Ze zijn niet als merkproduct te vinden. ‘Je moet daar goed in investeren. Een merk is belangrijk en dat moet je ook beschermen. Bovendien moet het de juiste snaar raken bij de doelgroep: jonge mensen.’

Niemand kookt zoals mama thuis. Daar smaakt eten het lekkerste. Dat is het uitgangspunt geweest voor het merk en imago van de ultra-verse maaltijden met de focus op lekker. De twaalf maaltijden kregen opvallende namen, zoals ‘Ontzettend opgewekte bami’, ‘Prettig gestoorde pasta pesto met kippendij’ en ‘De beste spot is hutspot’, om de verschillende keukens te illustreren. Op de verpakkingen van Mama’s Maaltijden zijn de Mama’s afgebeeld met opvallende pruiken van ingrediënten. Zoals onder meer pasta, bami en aardappelpuree. Now New Next had dat design al liggen. ‘Ze hadden dat vanwege het onderscheid ooit out-of-the-box ontworpen voor maaltijden van een grote retailer. Maar die vonden dat te gedurfd en het risico te groot. Ze zijn daar nooit verder op in of mee verder gegaan. En de rechten bleven bij Now New Next.’ Nadat Mama’s op de markt kwam,

kreeg het bureau nog wel een belletje van de retailer, weet Tolenaar. ‘Die hebben gezegd, zij durven wel.’

Geen concessies aan smaak

Het is inmiddels voorjaar 2021. Per 1 juni moet Mama’s worden gelanceerd. ‘We hadden de toezegging van 40 individuele supermarkten van verschillende formules dat ze met onze maaltijden wilden beginnen.’ Inmiddels stond ook zijn eigen formule, Plus, op de stoep. ‘Ze hebben in het kantoortje van mijn supermarkt de maaltijden geproefd en het concept gezien.’ Plus wilde ook starten. Maar zo’n beetje het eerste waar het gesprek over ging was de prijs. Om geen concessies te doen aan smaak en kwaliteit viel daar echter niet aan te tornen. ‘Onze inkoop is ook duurder, en dat hebben ze gerespecteerd.’ Hij vindt bovendien dat de formule ‘daar ballen toonde’ door toch met ze in zee te willen gaan. ‘Er was eigenlijk nog niks. Geen cijfers, nog geen ervaring. Ik vind dat toch wel stoer van ze.’

Kickstart draait uit op asco

Mama’s startte 1 juni met 40 individuele supermarkten. Franchisers van Plus, Spar, Coop en Jumbo. Plus stapte als eerste formule in oktober 2021 in met zes maaltijden. De maaltijden zouden in de actiefolder gedurende een actieweek ook goed worden afgetrapt. Dat liep wegens succes ink mis. Plus had op voorhand becijferd dat er 15.000 maaltijden nodig zouden zijn in de actieweek. ‘Maar dat werden er 34.000’, zegt Tolenaar. Dat zorgde voor enorme problemen in de productie. ‘We hebben gedurende twee dagen de helft niet kunnen leveren.’ Dat deed zeer. ‘Ik zat uit onmacht en frustratie toen met tranen in de auto, omdat het niet lukte.’ Als Plus-ondernemer kreeg hij ook veel commentaar van collega’s. ‘Die belden dat ze ze niet hadden liggen. Dat was toch wel een enorme imago-tik’, kijkt hij terug. Inmiddels zijn naast Plus meer formules ingestapt. Coop, Spar, Versunie/Van Tol nemen de maaltijden af. ‘En we draaien een pilot met Boon.’

Con ict met maaltijdfabrikant

Inmiddels zijn we in het vroege voorjaar van 2022 aangeland. Het aantal maaltijden groeit gestaag verder naar zo’n 10.000 per week. Een half jaar later, in september, barst een bom en er ontstaat een con ict met hun fabrikant. Die kan of wil qua snelheid en exibiliteit niet aan hun wensen en eisen voldoen. Op de dag van bestellen moeten de maaltijden immers ook worden geleverd. Ook blijkt het doorontwikkelen, het ontwikkelen van nieuwe varianten en maaltijden, een probleem voor de fabrikant, waarvan Tolenaar de naam niet noemt. Dat escaleert en loopt uit de hand, blikt Tolenaar terug. ‘We kregen op dinsdagochtend een telefoontje dat ze per direct de stekker eruit trokken.’ De productie staakte. ‘Toen moesten

PRECIES OP HET MOMENT DAT DE UITSPRAAK VAN DE RECHTER KWAM, WERD MIJN ZOON GEBOREN

wij alle hoofdkantoren bellen dat we in ieder geval de komende dagen niet meer konden leveren.’ Ze raadpleegden advocaten en op vrijdag dezelfde week stonden de partijen in een kort geding voor de rechter.

Uitspraak en geboorte zoon

Het wordt een bijzondere dag. Alleen Henk Brussaard kon als vennoot bij de zaak zijn. Hageman is op vakantie en Tolenaar in het ziekenhuis waar hij op het moment van de uitspraak vader wordt van zoon Joah. Tolenaar hoort met zijn zoon in zijn armen dat ze het kort geding hebben gewonnen. ‘We zijn in alles in het gelijk gesteld.’ Hun leverancier moet de leveringen hervatten. Ze krijgen drie maanden om een nieuwe leverancier te zoeken.

Die hebben ze inmiddels gevonden in een fabrikant die tot nu toe enkel de private labelmarkt bediende. Maar wel een die de groei toejuicht en aankan. Een fabrikant die wel wil ontwikkelen en meedenken over de toekomst. Zodat er na anderhalf jaar verder geïnnoveerd kan worden. ‘Maar’, zegt Tolenaar, ‘switchen van fabrikant is een enorme uitdaging.’ Recepten zijn niet één op één van de ene productielijn naar de andere te vertalen. ‘Je begint weer van scratch af aan.’ Er was anderhalve maand nodig om de recepturen aan te passen. Het bedrijf geeft bovendien nieuwe energie. ‘Ze hebben een oud-sterrenchef in dienst. Die is blij met ons. Ze mogen nu zo lekker mogelijk koken zonder allerlei beperkingen.’

Nu weer groeien

Groei lonkt weer. Ook omdat ze, met een andere leverancier, vier salades en drie pokébowls toevoegden aan het assortiment van twaalf maaltijden. ‘We maken nu zo’n 20.000 maaltijden, salades en bowls per week.’ Ze

verkochten sinds de start al meer dan 1 miljoen maaltijden. Ook verwachten ze veel van het net gelanceerde Fit Meals, het bedrijf in vriesverse gezonde maaltijden dat ze samen met René van der Zel van XXL Nutrition opzetten. Ze kwamen met hem in contact toen ze de supplementen van XXL Nutrition het supermarktschap zagen veroveren. Van der Zel was direct enthousiast. ‘Hoewel zijn bedrijf misschien wel 10 keer zo groot is, zijn we op basis van gelijkwaardigheid ingestapt.’ Naast de naam Fit Meals sieren de merken Mama’s Maaltijden en XXL Nutrition de verpakking. ‘Dan heb je twee sterke merken samen.’

Van der Zel is volgens Tolenaar niet alleen een aardige no-nonsense kerel, maar ook een fenomeen op onder meer social media, een in uencer. Een post op LinkedIn over de maaltijden is maar liefst 200.000 keer gezien.

De gezonde diepvriesmaaltijden zijn bovendien een gat in de markt. Bereid met Beter Leven vlees, gezond, lekker en volledig gecerticeerd. ‘Dus geschikt voor de retail. Die waren er nog niet.’ Over een paar jaar kan het zomaar de helft van de omzet van Mama’s worden, verwacht Tolenaar.

Hoewel dat door de samenwerking met XXL Nutrition zo lijkt, zijn maaltijden niet alleen op (kracht)sporters gericht. ‘Ze zijn voor iedereen die gezonder wil eten, maar ook gemak en lekker zoekt. Dat aanbod aan gezonde kanten-klare maaltijden is er nog niet in de retail’, aldus Tolenaar. Ook zijn ze volgens hem geschikt voor mensen die zoutarm willen eten.

Groot verschil met de ultra-verse maaltijden van Mama’s is dat de Fit Meals vriesvers zijn. De diepvriesmaaltijden zijn minimaal 9 maanden houdbaar bij levering.’ Naast supers zijn ook sportscholen en gezondheidscentra doelgroep. Ook komt er een webshop en verkoopt

MET EEN ANDERE FABRIKANT BEGIN JE WEER VAN SCRATCH AF AAN MET ALLE RECEPTUREN

XXL Nutrition ze op haar website. Eind januari stromen achttien maaltijden bij de retail in. ‘We bieden een speciale Fit Meals-vrieskast aan voor de verkoop.’ Vanaf april zijn er zo’n 60 maaltijden verkrijgbaar via de webshop van XXL Nutrition.

Eigen geld

Groei moet ge nancierd worden. Tolenaar, Hageman en Brussaard zijn met z’n drieën eigenaar van Mama’s Maaltijden. Ze staken er samen ruim een half miljoen in. Hoe verdere groei wordt ge nancierd, wil of mag hij niet zeggen. ‘Maar het wordt verrassend’, verklapt hij wel. Zelf investeert hij ook tijd. Om die vrij te maken, verkocht hij zijn supermarkt terug aan Plus. ‘Twee dingen goed doen gaat niet.’ Zijn supermarkt in Hillegom, die hij eerder juist uit het slop trok, had er onder te lijden. Gebrek aan focus kostte rendement. Dat vertaalde zich al in de goodwill die hij kreeg. ‘Dat scheelde al veel geld.’ Maar aanhouden was geen optie. Hij ziet het als een investering in Mama’s. ‘Anders had dat tijd en aandacht tekort gekomen.’ Ondertussen plukt hij de vruchten van zijn supermarktervaring. Zo werd de prijs van €6,99 voor een maaltijd van Mama’s met scepsis ontvangen. Te duur was het oordeel. Maar inmiddels is de multibuyoptie, twee voor €12,50, vervallen. Opvallend genoeg gebeurde dat op initiatief van Plus. ‘Zij haalden uit hun data dat het prijsvoordeel niet belangrijk was. Dat is er nu uit en heeft geen invloed op het verkochte volume.’ Dat versterkt bij hem de gedachte dat het niet altijd maar om prijs gaat. ‘Het draait om lekker en gemak.’

Warm thuisbezorgen

Ondertussen kijken de ondernemers ook met een schuin oog naar de bezorgmarkt. Ze zijn in gesprek met een partner om de maaltijden warm thuis te bezorgen. Die worden dan met hun ingrediënten in de keukens geassembleerd. De prijs zal boven de €10 per maaltijd komen te liggen. Generatie Z en Millennials gaan nu eenmaal voor gemak en willen daarvoor betalen. Bovendien zal het merk Mama’s daarvan pro teren. ‘Het versterkt elkaar. Ze zullen ook in de supermarkt sneller voor Mama’s Maaltijden kiezen.’