|OchronapachnicywPolsce
3.4 Ocena możliwości translokacji gatunku na wybrane stanowiska Reintrodukcja to celowe przemieszczenie przez człowieka osobników z jednego miejsca i ich uwolnienie na innym stanowisku celem odtworzenia populacji. Termin ten oznacza w gruncie rzeczy ponowne wprowadzenie gatunku na stanowisko, na którym doszło do jego wymarcia. Potencjalnie reintrodukcja może być użytecznym sposobem tworzenia nowych, trwałych populacji pachnicy. W odniesieniu do pachnicy, która potencjalnie może występować na niemal całym obszarze Polski, w pewnych przypadkach tego rodzaju przemieszczenia nazwać należy raczej translokacjami, gdyż nie zawsze istnieje pewność, że gatunek faktycznie wymarł. W istocie pojęcie translokacji jest szersze niż introdukcji. Na stanowisku docelowym może istnieć niewykryta niewielka populacja i wtedy sens translokacji polega raczej na jej wzmocnieniu lub przeciwdziałaniu szkodliwym efektom genetycznym związanym z chowem wsobnym. Osobniki wykorzystywane w translokacji mogą pochodzić zarówno z dzikich populacji, jak i z hodowli. Ze względu na ograniczone zdolności dyspersyjne tego gatunku należy się spodziewać istnienia znacznej liczby stanowisk niezasiedlonych mimo obecności odpowiednich drzew. Stanowiska takie nie zostały po prostu skolonizowane, gdyż pachnice nie były w stanie do nich dotrzeć. Wydaje się więc, że można by wspomóc proces dyspersji u pachnicy, przesiedlając osobniki z istniejących populacji do niezasiedlonych siedlisk (tzw. wspomagana kolonizacja). Zainteresowanie translokacją (w tym wspomaganą przez człowieka kolonizacją niezasiedlonych stanowisk przez rozmaite zagrożone gatunki) wyraźnie wzrosło w ostatnich latach (Seddon, 2010). Istnieje zatem pilna potrzeba zrozumienia czynników decydujących o powodzeniu takich zabiegów. W przypadku pachnicy warto zwrócić uwagę na następujące problemy: • Jakość stanowisk docelowych – nie posiadamy pełnej wiedzy pozwalającej odróżnić drzewa odpowiednie dla pachnicy od nieodpowiednich. Istnieje ryzyko, że dokonana zostanie translokacja na stanowisko odznaczające się brakiem odpowiednich drzew. Ryzyko to można zminimalizować, prowadząc drobiazgowe rozpoznanie drzewostanu w miejscu wsiedlenia. Należy w nim określić nie tylko liczbę drzew dziuplastych, ale także jakość próchnowisk (ich wielkość, obecność brunatnej zgnilizny drewna – pomocne może być także oznaczenie ksylofagicznych grzybów występujących w próchnowiskach). Jako regułę można przyjąć, że na stanowisku docelowym dla reintrodukcji powinno być co najmniej 10 dziuplastych drzew z próchnowiskami wysokiej jakości. • Efektywna wielkość populacji podlegającej translokacji. Jeśli grupa założycielska składała się z nielicznych osobników, wysoce prawdopodobne jest powstanie populacji o wysokim poziomie wsobności w wyniku kojarzenia w pokrewieństwie. Znane są niekorzystne efekty tego zjawiska, jak np. wzrost częstości chorób recesywnych czy brak potencjału adaptacyjnego do zmieniających się warunków środowiska. Wyniki dotychczasowych badań wskazują, że w wyniku ograniczonego przepływu genów nawet naturalne populacje pachnicy cechują się wysoką wsobnością (Oleksa i in., 2012). Translokacja ograniczonej liczebnie i silnie spokrewnionej grupy może spowodować dodatkowe wzmocnienie tego zjawiska. Jako środek zaradczy można zalecić translo-
92