REHABILITACJA
WETERYNARIA W PRAKTYCE
mgr fizjoterapii Magdalena Gicala, mgr fizjoterapii Katarzyna Łukaszewicz* Gabinet Weterynaryjny lek. wet. Joanny Kwietniewskiej w Szczecinie Dąbiu *Fizjo-Konie Fizjoterapia & Osteopatia Koni
Pozaustrojowa terapia skoncentrowaną falą uderzeniową ESWT Extracorporeal shock wave therapy (ESWT)
Streszczenie Obecnie postępuje intensywny rozwój fizjoterapii małych zwierząt, prowadzo-ne są liczne badania naukowe mające na celu potwierdzenie skuteczności stosowanych zabiegów fizykalnych u psów i kotów. Większość fizjoterapeutów aktualnie podpiera się dawkami przeznaczonymi dla ludzi, odpowiednio zmieniając parametry do potrzeb i rozmiarów pacjenta. Mnogość i różnorodność badań dają jednak nadzieję na szybkie i skuteczne opracowanie protokołów zabiegowych dla małych zwierząt.
Słowa kluczowe fizjoterapia, fizykoterapia, pozaustrojo-wa fala uderzeniowa, rehabilitacja ma-łych zwierząt, rehabilitacja schorzeń ortopedycznych u psów, badania naukowe
Abstract Nowadays we observe an intensive development of the small animal physiotherapy. Numerous scientific studies are conducted to confirm the effectiveness of physical treatments in dogs and cats. During therapy most physiotherapists use doses dedicated to people, but adju-sting their parameters to the needs and size of the animal patient. The multitude and variety of researches may contribu-te to the creation of protocols for small animal therapy.
Keywords physiotherapy, extracorporeal shock wave, small animal rehabilitation, reha-bilitation of canine orthopedic diseases, scientific research
88
MAJ • 5/2017 www.weterynaria.elamed.pl
Terapia falą uderzeniową jest bardzo efektywną metodą fizykoterapii, mającą swój początek w urologii. Jej pozytywne oddziaływanie terapeutyczne potwierdzone jest również w schorzeniach ortopedycznych, a zastosowanie w medycynie sportowej bardzo skraca czas powrotu do pełnej sprawności fizycznej (1, 2). Po dokładnej diagnozie przeprowadzonej przez lekarza weterynarii (3, 4) i wykluczeniu przeciwwskazań (5) urządzenia przeznaczone do terapii dla ludzi są z powodzeniem wykorzystane u zwierząt (3, 4). Pozaustrojowa fala uderzeniowa jest falą o ciśnieniu generowanym na zewnątrz ciała, które może być skoncentrowane w określonym miejscu w organizmie, nie wpływając znacząco na otaczające je tkanki. Fale uderze-niowe charakteryzują się wysokimi do-datnimi ciśnieniami, do 80-100 MPa, mają szybki czas narastania (30-120 ns) i krótki (5 ms) czas trwania impulsu (6, 7). Są one zróżnicowane od ultradźwięków o niskiej częstotliwości, minimalnym wchłanianiem przez tkanki i brakiem efektów termicznych. Fala ciśnienia z łatwością przechodzi przez płyn oraz tkanki miękkie, a jej pozytywne działanie występuje w miejscach, gdzie zachodzi zmiana impedancji (gęstości), na przykład pomiędzy kością a tkanką miękką (8, 9). Płyny pochła-niają największą ilość energii, nato-miast tkanka mięśniowa i tłuszczowa absorbują tylko jej minimalną ilość. Fali uderzeniowej nie należy stoso-
wać w pobliżu tkanek wypełnionych gazem (płuc), ponieważ może to spowodować uraz opłucnej (10-12). Należy także unikać aplikacji w pobliżu naczyń krwionośnych (10) i dużych nerwów (11, 12). W odróżnieniu od ESWT nieskoncentrowaną falę uderzeniową RSWT można stosować bezpośrednio na wiąz-kę naczyniową bez ryzyka wywoływania ostrych zaburzeń naczyniowych (13). Nie należy stosować tej terapii w miej-scach, w których występują nowotwory i ogniska zapalne, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo przerzutów lub rozprzestrzenienia sepsy (12). Typowym zastosowaniem fal uderzeniowych jest rozkruszanie kamieni w nerkach i moczowodzie na małe fragmenty (litotryp-sja) (8, 9, 12). Stwierdzono również, w czasie rozwoju litotrypsji, że fale uderzeniowe mają pozytywny wpływ na kościotworzenie (12, 14). Badania in vivo wykazały, że fala uderzeniowa może stymulować osteogenezę w ko-ściach długich królików i psów, gdyż właściwie dobrane parametry fal ude-rzeniowych dostarczają odpowiedni poziom energii (15-17). W badaniach in vivo nie brano pod uwagę mikropęk-nięć, niekiedy uważanych za mechani-zmy osteogenezy (12, 15), lecz sugero-wano, że szpik kostny, niedotlenienie i podokostnowe krwotoki stymulowa-ły kościotworzenie (15). Odpowiednie dobranie poszczególnych elementów podczas stosowania fali uderzeniowej jest bardzo ważne, ponieważ jej dzia-