"Συναισθηματική νοημοσύνη"

Πρόγραμμα Ανάπτυξης Συναισθηματικής Νοημοσύνης Μια γνωριμία με τον υπέροχο κόσμο των συναισθημάτων

Λίγα Λόγια για το Πρόγραμμα Το πρόγραμμα αυτό πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία μεταξύ 2 σχολείων: των Αποστόλων και της Αλφάς. Ο σκοπός μας ήταν να φέρουμε τα παιδιά σε επαφή με τον εσωτερικό τους κόσμο και να τα βοηθήσουμε να ανακαλύψουν τον εαυτό τους ώστε να μπορούν να αναγνωρίσουν και να εκφράσουν τα συναισθήματά τους.

Γιατί επιλέξαμε το πρόγραμμα Η ενσυναίσθηση αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην πορεία ανάπτυξης του παιδιού. Ακόμη και τα βιβλία Γλώσσας της Στ’ Τάξης, εστιάζουν σε μεγάλο βαθμό σε αυτό. Μείωση συγκρούσεων, κρουσμάτων βίας, περιθωριοποίησης μαθητών, ανάπτυξη καλύτερης επικοινωνίας μαθητών.

Το δέντρο των συναισθημάτ ων  Διαφορετικότητα  Ομαδικότητα  Αδιαφορία  Περιθωριοποίηση  Συμμετοχή  Αλληλοβοήθεια

Γενικοί Στόχοι • Αύξηση αυτοεκτίμησης μαθητών • Αποτελεσματικότερη επικοινωνία μεταξύ τους και

με τους ενήλικες • Μαθαίνουν να σέβονται τον εαυτό τους και τους άλλους ­ μέσα από την αυτογνωσία • Εξάλειψη φόβων και αναστολών στην έκφραση και επικοινωνία

• Κατάκτηση ενσυναίσθησης • Να μάθουν να εκφράζουν τα

συναισθήματά τους • Να αναπτύσσουν τις γνωστικές τους ικανότητες, όπως την ικανότητα της σκέψης, να συγκεντρώνονται, να αξιολογούν και να επιλύουν προβλήματα, χρησιμοποιώντας πάντα σωστά τη γλώσσα και το λεξιλόγιό τους.

Υλοποίηση προγράμματος Η βάση του προγράμματος μας ήταν το βιβλίο: Προγράμματα Συναισθηματικής Νοημοσύνης, της Βασιλικής Πλωμαρίτου. Το πρόγραμμα αναπτύχθηκε σε 3 άξονες: Ο πρώτος αφορούσε τη συμπλήρωση ελλιπών προτάσεων μέσα από κατάλληλα διαμορφωμένα τεστ

Υλοποίηση προγράμματος Κατά τη φάση αυτή πολλές φορές βγήκα με εκτός των χρονικών πλαισίων που είχαμε θέσει και αυτό γιατί η κουβέντα με τα παιδιά πήγαινε μακριά. Η ανάπτυξη της συζήτησης ήταν ελεύθερη και καθένας μπορούσε να καταθέτει την άποψή του. Προτάσεις των παιδιών, χρησιμοποιή­θηκαν και στην επό μενη φάση, για την ανάπτυξη κάθε συναισθή ματος .

Υλοποίηση προγράμματος Σε δεύτερη φάση είχαμε τις ιστορίες, τις οποίες μετά από ανάγνωση, έπρεπε οι μαθητές να αναλογιστούν το συναίσθημα που πραγματευόταν. Η κάθε ιστορία είχε συγκεκριμένη δομή και σταματούσε ξαφνικά σε ένα σημείο, όπου γινόταν απόλυτα αισθητό το συναίσθημα του κεντρικού μας ήρωα.

Υλοποίηση προγράμματος Στη συνέχεια ασχολούμασταν με τα ερωτήματα που υπήρχαν σε κάθε ιστορία και συζητούσαμε το περιεχόμενό της. Μετά από μια μικρή συζήτηση περνούσαμε είτε σε ένα εναλλακτικό όμορφο τέλος σε κάθε ιστορία, είτε σε ένα φύλλο εργασίας όπου έγραφαν τι πρέπει να αποφεύγουμε σαν άνθρωποι απέναντι στο συνάνθρωπό μας, όταν το συναίσθημα ήταν αρνητικό ή σε τι να εστιάζουμε όταν το συναίσθημα ήταν θετικό. Επιπλέον υπήρχαν κάποια σχέδια συναισθηματικής συνειδητοποίησης όπου αναλύαμε το κάθε συναίσθημα, ανάλογα με τα συμπεράσματα τα οποία βγάζαμε κάθε φορά.

Υλοποίηση προγράμματος Πραγματευθήκαμε συνολικά 16 συναισθήματα. Τα συναισθήματα αυτά παρουσιάζονταν αναλυτικά σε κάθε ιστορία και βρίσκονται στο ιστόγραμμα που έχουμε αναρτήσει στην έκθεση. Ακολουθεί το ιστόγραμμα και ένα παράδειγμα δομής μιας ενότητας

Δραστηριότητες Μια δραστηριότητα αφορούσε στη προβολή μικρών βίντεο που πραγματεύονταν διάφορα συναισθήματα, από το youtube θέλοντας να βάλουμε τα παιδιά σε μια διαδικασία όπου θα αποκτήσουν μια πιο ξεκάθαρη εικόνα του κάθε συναισθήματος. Ως παράδειγμα δείχνουμε την ιστορία του δοχείου που έσταζε.

http://www.youtube.com/watch?v=mHAq-fZzeIc

http://www.youtube.com/watch?v=wTzqMksLEd4

Δραστηριότητες Η δεύτερη δραστηριότητα αφορούσε στη δημιουργία μιας σχολικής εφημερίδας. Ο σκοπός μας με τη δραστηριότητα αυτή, ήταν, οι μαθητές να εμπλακούν σε συνεργασίες μεταξύ τους και συζήτηση για το πώς θα υλοποιήσουν αυτό το έργο. Θέλαμε να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, αλλά και με τους ενήλικες από τους οποίους πήραν συνεντεύξεις, αφηγήσεις, πληροφορίες για τη σύνθεση των άρθρων τους και να μπορέσουν να σκεφτούν, να συγκεντρωθούν και να αξιολογήσουν το υλικό που είχαν στα χέρια τους, ώστε να παράγουν κάτι όμορφο και αποκλειστικά δικό τους.

Δρατηριότητες Μια άλλη δραστηριότητα αφορούσε την επίσκεψη μας σε ένα γηροκομείο της περιοχής μας, το ΑΓΚΑΛΗ HOMES στο Γερακάρι. Εκεί οι μαθητές μας τραγούδησαν, χόρεψαν, κατασκεύασαν μαζί με τους ηλικιωμένους, βλέποντας παράλληλα τη δυσκολία της μοναξιάς, όταν μεγαλώνει κανείς, αλλά και τη σημασία της αλληλοϋποστήριξης από άλλους ανθρώπους

Δραστηριότητες Ζητήσαμε από τους μαθητές, να γράψουν μια έκθεση­ανώνυμη­με το τι τους άρεσε μέχρι τώρα, τι θα ήθελαν να αλλάξει και τι θα ήθελαν να κάνουμε περισσότερο. Τα παιδιά, χωρίς να διστάσουν ή να φοβηθούν να εκφράσουν τη γνώμη τους, έγραψαν όλα, δείχνοντας ένα κομμάτι του εσωτερικού τους κόσμου, επικοινωνώντας και χρησιμοποιώντας το κατάλληλο λεξιλόγιο.

Δραστηριότητες Άλλες δραστηριότητες αφορούσαν στην εκπόνηση εργασιών τύπου πόστερ ­ κολάζ, για την υλοποίηση των οποίων τα παιδιά συνεργάζονταν και αναζητούσαν πληροφορίες σχετικές με διάφορα θέματα που αφορούσαν είτε στα μαθήματα της κάθε μέρας, είτε σε συγκεκριμένες δράσεις της συναισθηματικής νοημοσύνης όπως για παράδειγμα η κατανόηση και η σπουδαιότητα της παράδοσης και των διαφόρων δραστηριοτήτων της καθημερινότητας.

Δραστηριότητες Στο παρακάτω παράδειγμα θέλαμε να δείξουμε πως η περηφάνια μπορεί να ερμηνευθεί ως θετικό συναίσθημα μέσα στα παιχνίδια και πως η χαρά μοιράζεται σε όλους τους συμμετέχοντες τηρώντας τους κανόνες και αποδεχόμενοι τον τρόπο λειτουργίας των παιχνιδιών, αλλά και τον προγραμματισμό του καθενός: συνεργασία – άμιλλα ­ παύση του εγωισμού (αλτρουισμός) – διαχείριση του θυμού και της ζήλιας όταν δε γίνεται αποδεκτή η επιθυμία μας, ήταν κάποιες μόνο από τις πτυχές της συναισθηματικής νοημοσύνης που επιχειρήσαμε να αναδείξουμε συνολικά.

Δραστηριότητες Μια ακόμη δραστηριότητα ήταν η ανταλλαγή γραμμάτων αλληλογραφίας με το δημοτικό σχολείο Αλφάς, με το οποίο συνεργαζόμαστε και υλοποιούμε από κοινού το πρόγραμμα. Τα παιδιά επέδειξαν μεγάλο ενθουσιασμό στη διάρκεια αυτής της δραστηριότητας. Καθημερινά με ρωτούσαν για το πότε θα στείλουμε τα γράμματα, αν μας έχουν απαντήσει και γενικά είχαν αγωνία για το τι γίνεται.

Δραστηριότητες Όπως και να χει με αυτή τη δραστηριότητα , θελήσαμε να δώσουμε την ευκαιρία στα παιδιά να επικοινωνήσουν με ένα άλλο σχολείο, να κατανοήσουν τις εκεί δύσκολες συνθήκες, να μπουν στη θέση των μαθητών του σχολείου αυτού, βλέποντας τα προβλήματα που έχουν, κάνοντάς τους ερωτήσεις για τη δομή και τη λειτουργία του δικού τους σχολείου. Μπόρεσαν λοιπόν να κατανοήσουν τις ανάγκες άλλων συμμαθητών τους, να ανοιχτούν και να μιλήσουν για τον εαυτό τους σε άλλα άτομα και να γνωριστούν με αυτά. Το πιο όμορφο ήταν ότι έδωσαν ακόμη και τον αριθμό του κινητού τους τηλεφώνου, ώστε αν θέλουν οι μαθητές του σχολείου Αλφάς να επικοινωνήσουν μαζί τους και να γνωριστούν καλύτερα .

Δραστηριότητες Σε μια άλλη δραστηριότητα έχοντας μιλήσει για τα περισσότερα συναισθή ματα, τα καταγράψαμε και αποφασίσαμε με δαχτυλομπογιές να προσπαθήσουμε να τα ζωγραφίσουμε. Το αποτέλεσμα ήταν όμορφο και σίγουρα μας έδειξε πως φαντάζονται τα παιδιά ότι είναι το κάθε συναίσθημα αλλά και εντυπωσιακά είναι και τα χρώματα που τους απέδωσαν.

Δραστηριότητες Τέλος μια δραστηριότητα που τελεί ακόμη υπό πραγματοποίηση είναι η συγγραφή ενός θεατρικού που θα εμπλέκει ήρωες παραμυθιών, κόμικς, ταινιών ή ότι επιθυμούν τα παιδιά, σε διάφορες συναισθηματικές καταστάσεις και θα πρέπει να δοθεί μια λύση από τους υπόλοιπους. Σε μια πρώτη προσπάθεια ονομάσαμε το θεατρικό: «Όλα γίναν μαλλιά κουβάρια»

Δραστηριότητες Διαχωρισμός συναισθημάτων: Ξεκινώντας να μιλάμε για το πρόγραμμα, ειπώθηκαν κάποιοι όροι οι οποίοι απαιτούσαν διευκρίνιση. Παράδειγμα η λέξη Νοημοσύνη και το πώς αυτή εμπλέκεται με τα Συναισθήματα. Αφού έγινε μια σχετική συζήτηση γύρω από αυτά, ζητήθηκε από τους μαθητές να σκεφτούν και να αναφέρουν όσα περισσότερα μπορούσαν. Η αρχική καταγραφή έγινε από τους ίδιους σε μια κόλλα χαρτί.

Δραστηριότητες Δε θα μπορούσαμε να βρούμε καταλληλότερη ευκαιρία για να διαβάσουμε γι’ αυτό το συναίσθημα… την Αγάπη. Ακολουθεί συζήτηση γύρω από το τι σημαίνει αγάπη γι’ αυτά και ποιο είναι το πρώτο πρόσωπο που τους έρχεται στο μυαλό, ακούγοντας τη λέξη. Η απάντηση φυσικά και ήταν ομόφωνη…. Μαμά! Τα παιδιά πρώτη φορά στη ζωή τους ακούν για τα, όπως χαρακτηρίζονται στο βιβλίο, Παιδιά της Καρδιάς.

Κάρτα για τη γιορτή της μητέρας

Δραστηριότητες Παντομίμα: τα παιδιά, θέλοντας να ταυτιστούν με τον ήρωα μιας ιστορίας και επίσης να πειραματιστούν με το σε ποιο βαθμό μπορούν να εκφράσουν χωρίς ήχο αυτό που θέλουν, προέβησαν στην προσπάθεια που ακολουθεί

Δραστηριότητες • Το Δελτίο Θαυμασμού. Αναλυτικά, στην πλάτη κάθε

παιδιού κολλήθηκε μια κόλλα χαρτί, και κάθε ένας κρατούσε ένα μολύβι. Σκοπός ήταν στην πλάτη του κάθε παιδιού να γράψουμε κάποιο θετικό στοιχείο του χαρακτήρα του, που να τον αντιπροσωπεύει. Και πάλι το ευχάριστο ήταν ότι δεν μπορούσαν με ευκολία να διακρίνουν ποιος έγραψε τι. Η μυστικότητα των όσων γράφτηκαν ήταν και το γόητρο της δραστηριότητας.

Δελτίο θαυμασμού

Δραστηριότητες

• Συζητώντας για τη σημερινή εποχή, όπου η ζωή είναι πολύ

απαιτητική, οι γονείς δουλεύουν όλο και περισσότερο για να καλύψουν τις υλικές ανάγκες, που καμιά φορά δεν είναι καν αυτές που έχουν ανάγκη τα ίδια τα παιδιά, όπου η τηλεόραση, το Ίντερνετ και οι ιστοσελίδες κοινωνικής διαδικτύωσης έχουν αντικαταστήσει την πραγματική επικοινωνία, συμφωνήσαμε να λάβουμε κάποιες αποφάσεις.

• Αποφασίσαμε ο καθένας να γράψει ένα γράμμα σε όποιο πρόσωπο επιθυμεί, για να του εκφράσει τα συναισθήματά του, όποια και να είναι αυτά. Κάτι που ίσως να θέλει να πει αλλά να φοβάται ή να διστάζει, κάτι που θεωρεί δεδομένο αλλά είναι σημαντικό να το εκφράσει, ένα ευχαριστώ στους γονείς για παράδειγμα, κάποιο παράπονο ίσως ή ό,τι άλλο φυσικά επιθυμεί ο καθένας.

Δραστηριότητες Μια συγκινητική ιστορία που ξύπνησε μνήμες από το θεατρικό της χριστουγεννιάτικης παράστασης, ήταν η αφορμή για το βίντεο που ακολουθεί. Η δραματοποίηση της ίδιας της ιστορίας, χωρίς κάποια παρέμβαση, χωρίς κάποιον προσχεδιασμό. Οι ρόλοι χωρίστηκαν με ευκολία και το αποτέλεσμα εντυπωσιακό.

Δραματοποίηση ιστορίας Καθορισμός ρόλων

Διεκπεραίωση

Δραστηριότητες Ποια καλύτερη έκφραση, πόσο μάλλον συναισθημάτων, για ένα παιδί από αυτή της ζωγραφικής. Το πρόγραμμα άγγιξε σε τέτοιο βαθμό τους μαθητές, που οικειοθελώς ζωγράφιζαν μόνο για τα συναισθήματα.

Ζωγραφική ­ κολάζ

Δραστηριότητες Μέσα από διάφορες συζητήσεις, αναφερθήκαμε και στην ανάγκη των ανθρώπων για πραγματική επικοινωνία μεταξύ τους. Η έκφραση συναισθημάτων όμως, η αληθινή πάντα, προαπαιτεί την εμπιστοσύνη. Έτσι αποφασίσαμε να παίξουμε ένα παιχνίδι. Κάθε παιδί με κλειστά μάτια, δεχόταν εντολές από τα υπόλοιπα, με κίνδυνο να χτυπήσει. Αποδείχτηκε ότι δικαίως έχουν «τυφλή εμπιστοσύνη» μεταξύ τους.

Παιχνίδι εμπιστοσύνης

Συμπεράσματα Τα συμπεράσματα που μπορούν να προκύψουν από το πέρας αυτού του προγράμματος, είναι ποικίλα. Δε μπορούμε όμως να είμαστε αντικειμενικοί σε ότι αφορά την επίτευξη των στόχων, καθώς εκτός του προγράμματος, σε κάθε σχολική τάξη ο δάσκαλος συνειδητά και πολύ περισσότερο ασυνείδητα διαμορφώνει τη συναισθη ματική νοημοσύνη των μαθητών. Ο ρόλος μας άλλωστε είναι και η καλλιέργεια του έσω ανθρώπου.

Συμπεράσματα • Οι ίδιοι οι μαθητές επιδεικνύουν

ζωηρό ενδιαφέρον για το πρόγραμμα ρωτώντας πότε θα το επαναλάβουμε. Το διαφορετικό κεντρίζει το ενδιαφέρον τους και δε συνειδητοποιούν ότι εκείνη τη στιγμή, ουσιαστικά γίνεται μάθημα.

Συμπεράσματα • Συμμετοχή του συνόλου των παιδιών. Ακόμη

και οι αδύναμοι, ντροπαλοί μαθητές συμμετείχαν ενεργά τόσο στη συζήτηση, όσο και στις εκάστοτε δραστηριότητες.

• Οι μαθητές σίγουρα στη διάρκεια της χρονιάς ηρέμισαν, οι συγκρούσεις μειώθηκαν, μαθητές οι οποίοι δεν μιλούσαν και τόσο άνετα στην αρχή, άρχισαν να ανοίγονται περισσότερο και να κάνουν ακόμη και πλάκες με τους άλλους.

• Αξίζει να σημειωθεί πως υπάρχει μαθήτρια, η οποία κατά τη διάρκεια του μαθήματος παρατηρείται συνεχώς αφηρημένη και αδιάφορη. Κατά τη διάρκεια όμως των συζητήσεων συμμετείχε με θέρμη και εξέφραζε με περισσή ευκολία τις απόψεις της γύρω από το θέμα που συζητούσαμε. Δε δίστασε μάλιστα να μιλήσει και για ένα εξαιρετικά δύσκολο προσωπικό και οικογενειακό της θέμα.

Συμπεράσματα • Στη περίπτωση του σπασμένου τζαμιού

•

επέδειξαν ομοψυχία και ανέλαβαν συνολικά την ευθύνη, θέλοντας να το αποπληρώσουν με δική τους ευθύνη. Οι μαθητές μας κατανόησαν το ρόλο της υπευθυνότητας και του σεβασμού της σειράς, φροντίζοντας σε κάθε διάλλειμα για τη σειρά στο κυλικείο του σχολείου μας όταν το συζητήσαμε.

Συμπεράσματα • Σε πολύ μεγάλο βαθμό κατάφεραν επίσης να

αναπτύξουν τις γνωστικές τους ικανότητες, όπως την ικανότητα της σκέψης, να συγκεντρώνονται, να αξιολογούν και να επιλύουν προβλήματα, χρησιμοποιώντας πάντα σωστά τη γλώσσα και το λεξιλόγιό τους.

Συμπεράσματα Τέλος θα λέγαμε ότι το πρόγραμμα αυτό, μας πρόσφερε και συνεχίζει να μας προσφέρει μια όμορφη εμπειρία στο ταξίδι της ανακάλυψης και διαχείρισης των συναισθημάτων. Τα παιδιά έχουν να επιδείξουν έναν τεράστιο εσωτερικό κόσμο, όταν τους δοθεί η ευκαιρία. Μένει εμείς να τους δείξουμε το δρόμο, να τον εκφράσουν.