Kunstwerkboek 2.0

KUNST WERK BOEK

ANNABELLE BINNERTS

“Op een middag besloten de eekhoorn en de mier een wedstrijd te houden tegen elkaar.

De zon scheen, er dreven enkele heel kleine wolkjes door de lucht en ze hadden die dag niets bijzonders te doen. Ze dachten eerst na over wat de eerste prijs zou moeten zijn, maar ze konden niets bedenken. Toen dachten ze na over het soort wedstrijd dat ze zouden houden. In de meeste dingen hadden ze geen zin: hardlopen, takken verslepen, graven, klimmen, zingen, kruipen, springen, op hun handen staan. Het leek hen allemaal niets.

‘Laten we eerst maar wat gaan eten’, zei de eekhoorn ten slotte.

‘Dat vind ik een goed idee’, zei de mier.”

Uit: Misschien wisten zij alles, Toon Tellegen

In mijn praktijk als beeldend kunstenaar denk ik veel na over verhalen, fabels en sprookjes.

Ik vind het heel interessant hoe de verhalen die we elkaar vertellen vaak een reflectie zijn van hoe we zelf naar de wereld kijken. En hoe we door middel van deze verhalen vaste rollen toeschrijven aan bijvoorbeeld dieren. De vos is listig en onbetrouwbaar en de muis is altijd op de vlucht.

In deze opdracht gaat u zelf een fabel bedenken aan de hand van een stappenplan. De fabel bestaat uit drie hoofdonderdelen: een locatie en twee hoofdrolspelers. Het is interessant om bij de keuze voor deze onderdelen te bedenken waarom u deze kiest en wat ze kunnen betekenen in het verhaal. Bijvoorbeeld in het geval van de hoofdpersonages. Stel, u kiest een dier, wat voor eigenschappen heeft dit dier meestal in verhalen? Komt dit overeen met uw eigen ervaringen met dit dier? En zou het interessant kunnen zijn om de rollen een keer om te draaien?

Elke stap staat gelijk aan het schrijven van één zin, maar meer mag natuurlijk altijd!

U kunt de fabel opschrijven, maar u kunt deze opdracht ook samen met iemand doen en de fabel aan elkaar vertellen.

1E ZIN Beschrijf de locatie waar de fabel zich afspeelt. Dit kan een sprookjesachtige, fantasielocatie zijn, maar ook uw eigen kamer of een huis waar u vroeger heeft gewoond.

2E ZIN Benoem de twee hoofdpersonages van de fabel. Deze hoofdpersonen kunnen alles zijn: dieren en mensen, maar ook objecten of bijvoorbeeld de zon of de maan.

3E ZIN Personage 1 zegt iets tegen personage 2.

4E ZIN Personage 2 reageert op personage 1.

5E ZIN Personage 1 antwoord op personage 2.

6E ZIN Er gebeurt iets! Er verandert iets op de locatie waar de personages zich bevinden.

Bedenk een grote of kleine gebeurtenis.

7E ZIN Personage 2 zegt iets in reactie op deze gebeurtenis.

8E ZIN Personage 1 reageert op personage 2.

LAATSTE ZIN Het einde! Schrijf een afsluitende zin. Het einde kan een conclusie geven, een wijze les die getrokken kan worden uit de fabel. Maar u kunt ook voor een open einde kiezen en de lezer in spanning achterlaten.

ANNABELLE BINNERTS \ is beeldend kunstenaar en werkzaam in Utrecht. Taal staat centraal in haar beeldend werk, zowel als onderwerp als materiaal. In veel van haar werken zijn door haarzelf geschreven of gevonden zinnen en woorden te zien. Annabelle werkt met verschillende media.

Tekeningen, sculpturen, video en performances die vaak als één geheel worden gepresenteerd. \ WWW.ANNABELLEBINNERTS.NL

BABAH TARAWALLY

VERHALEN ALS BRON VAN LEVEN Er wordt mij vaak verteld, dat ik op mijn oudoom lijk. Hij leeft niet meer, maar alles wat ik doe, lijkt een kopie van zijn leven. Hij was een denker die eindeloos verhalen kon vertellen.

Net als ik was hij een dromer.

Ik droom graag. Soms word ik wakker uit mijn droom, dan zet ik de droom op pauze, ga ik naar de wc, weer terug in bed en de droom gaat weer verder. Als ik niet droom, dan ben ik wakker. Zelfs dan fantaseer ik over van alles. Het is voor mij een manier om mijn chaotische brein tot rust te brengen.

Mijn oudoom vertelde mij ooit, dat je de drukte in je brein kunt leren parkeren. Zoals je je oldtimer in de winter in de garage parkeert om in de zomer opnieuw te kunnen gebruiken.

Zijn dromen en fantasieĂŤn waren zijn middelen. Hij maakte graag gebruik van ze om momenten van geluk op te wekken. Hij kon ze ook gebruiken om niet te hoeven denken.

Ooit, wanneer ik heel oud ben, zal ik me de truc van mijn oudoom herinneren en mijn dagen en jaren weer terugspoelen. Zoals hij dat ook deed. Ik zal het verleden herleven door de positieve verhalen weer tot leven te wekken. Ook als het minder positief is, wil ik het verhaal tot een happy ending brengen. Want ik ben de regisseur van mijn dromen.

Mijn oudoom die heel lang in leven bleef, vertelde mij wat zijn geheimen waren van het ouder worden. Het was niet weinig eten, weinig seks of veel bewegen. Voor hem was vooral zijn controle over zijn ademhaling het belangrijkste dat zijn leven verlengde. Daarnaast was zijn fantasie, waarmee hij zichzelf mooie verhalen bleef vertellen, levensverlengend. Volgens hem brachten mooie en prettige verhalen zijn ademhaling tot rust. Hij werd 112 jaar oud.

Zelfs tijdens zijn laatste dagen in het ziekenhuis bleef hij fantaseren. Naast hem lag een terminaal zieke man met wie hij bevriend raakte. Mijn oudoom lag vlak bij het raam en vertelde dagelijks aan zijn vriend over wat hij buiten zag. Hij vertelde hem over de indrukwekkende zandstranden, de mangrove moerassen en lagunes. Over de bloemen, de bomen, de opkomende zon en de prachtige mooie wolken. Hij vertelde over de heuvellandschappen, de diverse vogelsoorten die in de lucht vlogen, hagedissen, slangen en over mieren die in rijtjes een reis maakten naar een onbekende bestemming.

Elke ochtend, middag, avond en nacht vertelde hij verhalen aan zijn vriend. Hij bleef vertellen totdat hij zijn laatste adem uitblies. En toen mijn oudoom weggehaald werd, vroeg zijn vriend of de verpleegster hem wilde verplaatsen naar het raam. Op hetzelfde bed waar zijn vriend, mijn oudoom, al die tijd lag. Eenmaal bij het raam keek hij uit op een grote hoge witte muur. Geen prachtige mooie wolken, geen vliegende vogels en mooie rode zon.

Het was een witte muur. Hij was teleurgesteld en zei tegen de verpleegster dat zijn overleden vriend hem andere verhalen vertelde. Toen zei de verpleegster hem dat mijn oudoom, zijn beste vriend, al die tijd dat hij er lag blind was.

De verhalen van mijn oudoom hadden zijn vriend in leven gehouden. Hoewel mijn oudoom wist dat zijn tijd was gekomen, bleef hij zijn vriend de mooiste verhalen vertellen. Hopend dat zijn verhalen, als bron van leven, het leven van zijn vriend konden verlengen.

BABAH TARAWALLY \ is schrijver en columnist en werkt als trainer voor diverse organisaties die vluchtelingen en Nederlanders met elkaar verbinden. In 1995 vluchtte hij uit Sierra Leone. Tarawally studeerde filosofie in Amsterdam en schreef drie boeken: De god met de blauwe ogen (2010), De verloren hand (2016) en Gevangen in zwart-wit denken (2018). Momenteel werkt hij aan een vierde boek.

BART SCHALEKAMP

Voor u vindt u een mechanisch bouwwerk wat ik speciaal voor u heb gemaakt. De vlag moet gehesen gaan worden en ik heb daar uw hulp bij nodig. Het is namelijk feest, want u heeft deze pagina in het boek ontdekt. Mijn vragen beginnen eenvoudig, waarna ze steeds ingewikkelder worden.

1. Voordat de vlag gehesen kan worden, moet deze nog versierd worden. Pak de kleur­ potloden er maar bij en maak deze saaie vlag feestelijk.

2. Om het mechaniek wat beter te begrijpen, krijgen alle vaste draaipunten een mooie rode kleur en alle aandrijfriemen een blauwe kleur. Kijk in de legenda om de verschillende onderdelen te herkennen.

3. Nu wordt het wat ingewikkelder. Graag zou ik willen weten hoe hoog de vlag gehesen kan worden. Met een kladpapiertje en wat rekenwerk komt u er vast wel uit.

4. U bent alweer bij de vierde vraag aangekomen. Ter voorbereiding op de laatste vraag ben ik benieuwd naar de vertraging tussen de poelies van de fiets. Hoe vaak is het achterwiel rond gegaan als ik de pedalen tien keer heb rond getrapt?

5. Als laatste vraag ik mij nog af hoeveel rondjes ik op de fiets moet trappen om de vlag op zijn hoogste punt te krijgen. We willen natuurlijk niet dat hij halfstok eindigt.

Heel veel succes!

Ø 40 cm

Ø 20cm

Ø 50 cm

Ø 20cm

m

Ø 12c

Antwoorden: vraag 3=honderd en vijf cm, vraag 4=zes, vraag 5=vijf éénderde

Ø 20cm

Draaipunt op poelie/hefboom

Draaipunt met een vaste positie

Aandrijfriem/touw

Poelie

20

CM

Ø cm 80

Ø cm 30

BART SCHALEKAMP \ is een maker op het snijvlak van kunst en design. Materialen met specifieke eigenschappen vormen het hoofdingrediënt voor zijn kinetische sculpturen. In zijn werk is het van belang dat de verschillende materialen op een functioneel, maar zeer esthetische manier worden verbonden. Gefascineerd door het onvoorspelbare en geïnspireerd door natuurkundige fenomenen creëert Schalekamp boeiende beelden die altijd anders zijn dan verwacht. \ WWW.BARTSCHALEKAMP.NL

CARMEN DEN HEIJER DE FANTASIESPIER Fantasie en verbeelding zijn eindeloos en grenzeloos. Door middel van fantasie kunt u overal komen waar u nog nooit geweest bent. En dingen zien en ervaren die u nog nooit gezien en ervaren heeft. Fantasie is misschien niet echt, maar wel degelijk reëel. Veel kunstenaars gebruiken hun fantasie als onuitputtelijke inspiratiebron. Maar fantaseren is wel een kunst: je moet er mee oefenen, anders raak je het kwijt. In deze opdracht traint u uw ‘fantasiespier’ door een niet-bestaand fantasiedier te tekenen. Denk buiten de kaders!

Stap 1. Schets een romp. Wat voor vorm heeft deze? Rond, vierkant, plat, klein, groot.

Stap 2. Teken een hoofd (of meerdere!). Waar zit het hoofd aan de romp vast? Wat voor vorm heeft deze? Voeg zoveel u wilt oren, ogen, monden, tanden en neuzen toe.

Stap 3. Hoe beweegt dit dier zich voort? Heeft hij poten, vleugels of misschien wel vinnen?

Stap 4. Wat is er nog meer bijzonder aan dit dier? Heeft het een staart, spuwt het vuur, heeft het een tong tot aan zijn knieën? Heeft hij schubben, een vacht, veren of stekels?

Stap 5. Wat voor naam krijgt dit dier? Wat voor karakter zou het hebben? Kies iets wat daarbij past!

“Verbeeldingskracht is belangrijker dan kennis. Kennis is beperkt tot alles wat we nu weten en begrijpen, terwijl verbeelding de hele wereld omarmt en alles wat er ooit zal zijn om te begrijpen en te weten.” – Albert Einstein

CARMEN DEN HEIJER \ is werkzaam als Beeldend Therapeut bij AxionContinu. In beeldende therapie staan het tot stand brengen van acceptatie-, veranderings- en ontwikkelingsprocessen centraal. De kunstzinnige activiteiten brengen revalidanten en bewoners letterlijk en figuurlijk in beweging, waardoor er op zoek gegaan kan worden naar (een nieuwe) balans. Fantasie en verbeeldingskracht maken een belangrijk onderdeel uit van dit proces.

CAS VAN DIJK

Soms kan het erg fijn zijn uw fantasie de vrije loop te laten, net als ik gedaan heb op deze pagina’s.

Welke Vreemde Vogels kunt u nog toevoegen aan het voederstation?

Daarnaast kunnen de vogels ook nog wel een kleurtje gebruiken!

CAS VAN DIJK \ is afgestudeerd aan de docentenopleiding van de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht. Hij schildert, tekent en fotografeert. Zijn absurdistische, cartooneske scènes komen voort uit zijn eigen verbeelding en zijn intuïtie en proberen het plezier van schilderen en tekenen te laten zien. Naast zijn werk als kunstenaar en docent, is van Dijk ook werkzaam als Projectleider Kunst & Cultuur voor AxionContinu. \ WWW.CVANDIJK.COM

DAGELIJKSE DICHTJES Olaf is nog nieuw hier.

Zijn zacht gepluisde staart verraadt de duizelende vaart waarmee de dag zich aan zijn jonge netvlies openbaart: voor alles interesseert hij zich maar ja, Olaf is ook nieuw.

En hoe ik mij gelukkig prijs dat ik deze ontdekkingsreis aanschouwen mag en dat ik soms iets nieuws voor hem mag zoeken: pingpongballen in de hoeken strengen wol tonen de baan waar lege dozen blijven staan, want ja Olaf is hier nieuw.

Maar met zijn blik verander ik hoe mijn ik mijzelf bekijkt: hoe wonderlijk het is dat in de spiegel zichtbaar lijkt wat vlak achter je ogen leeft.

Terwijl hij het besef niet heeft dat hĂ­j die kat is die daar speelt, beschouw ik ook mijn spiegelbeeld en even kijk ik dan verstild hoe ik ineens volwassen ben: Olaf is hier nieuw, ik niet en het kind dat ik van binnen ken is opgegroeid en zingt het lied dat het leven langzaam aanleert van zorgen voor, want houden van als ik hem tot slaap kroelen kan en hij geborgen in mijn schoot zich tevreden nog eens omkeert.

DAGELIJKSE DICHTJES \ Vijf jaar geleden begon oud-student Nederlands Ykwinno Hensen met een oefening: elke dag een gedichtje schrijven, om met minder woorden meer te zeggen. Een nieuwe passie was geboren en vijf jaar later schrijft hij nog steeds. Met een weerstand tot de dikdoenerij over dichterschap is hij de dorpsdichter geworden van een camping en staat hij regelmatig op kleinere podia om zijn ‘Dagelijkse Dichtjes’ voor te dragen. Uit overtuiging dat er in het mondaine veel schoonheid is te vinden, schrijft hij in toegankelijke, ritmische woorden over alledaagse onderwerpen; met de duizend vormen van liefde als hoofdonderwerp. \ FACEBOOK.COM/DAGELIJKSEDICHTJES

ELMA ČAVČIĆ

SPELEN MET VORM EN KLEUR Tijdens het maken van mijn schilderijen ga ik op zoek naar welke kleuren en vormen goed bij elkaar passen. Er zijn altijd vaste kleuren en vormen die ik gebruik. De rest bepaal ik tijdens het schilderen. Ik nodig u graag uit om deel te nemen aan dit proces.

Op de pagina hiernaast heb ik al allerlei vormen voor u verzameld. Een paar vlakken hebben een nummer. Elk nummer staat voor een kleur of patroon. Dit wordt de basis van uw tekening.

Voor alle vlakken die geen nummer hebben, mag u zelf bepalen welke kleur u die geeft.

NUMMERS: 1. Uw favoriete kleur.

2. Geel.

3. De kleur die u het minst leuk vindt.

4. De favoriete kleur uit uw jeugd.

5. Roze.

6. Blauw.

7. Voor de achtergrond mag u een patroon verzinnen, die u gaat herhalen.

Denk bijvoorbeeld aan een ruitjespatroon.

ELMA ČAVČIĆ \ is beeldend kunstenaar en kunstdocent. Zij maakt schilderijen en keramisch werk over de vluchtperiode van haar ouders tijdens de oorlog in voormalig Joegoslavië. In veel van haar werken maakt Cavcic gebruik van elementen als vlaggen, medailles en wapens. Op een kleurrijke manier beeldt zij haar verhalen uit, waardoor het werk het oog van de toeschouwer trekt. Na een paar keer kijken, wordt pas duidelijk waar het werk over gaat. Namelijk: de gruwelen van de oorlog. \ WWW.ELMACAVCIC.NL

FEMME TER HAAR In mijn schetsboek maak ik veel tekeningen van landschappen die ik zag of bedacht. Hiernaast ziet u het begin van zo’n soort landschap. Ik wil u uitnodigen deze af te tekenen. Onderstaande trucs kunnen u daarbij helpen.

Het werkt het beste om een lijn in één beweging op te zetten.

Maar zelfs voor ervaren tekenaars is dit lastig. Het kan helpen om eerst een schets op te zetten met een lichte kleur zoals geel. De belangrijkste lijnen trekt u vervolgens over met een donkerdere kleur. Het geel verdwijnt dan naar de achtergrond, en geeft de tekening diepte.

dikke lijnen

dunne lijnen

gedetaileerd

schetsmatig

donkere kleuren

lichte kleuren

warme kleuren (rood, oranje, geel) groot

koude kleuren (blauw, groen, paars) klein

Zelf houd ik van expressief kleurgebruik. Wie zegt dat het gras altijd groen moet zijn? Door bepaalde kleuren naast elkaar te plaatsen wordt de tekening krachtig.

Denk bijvoorbeeld aan deze complementaire kleurcontrasten: Paars en Geel Groen en Rood Blauw en Oranje

FEMME TER HAAR \ studeerde af als illustrator aan de kunstacademie in Utrecht. Je kunt haar tekeningen vinden in tijdschriften en op websites, maar ze maakte ook een installatie voor een verzorgingstehuis en een korte documentaire over eenzaamheid. Binnen deze verschillende uitingen zoekt ze naar manieren om gevoelige, moeilijk bespreekbare thema’s op sfeervolle en speelse wijze te visualiseren. Inspiratie haalt ze uit haar schetsboek: een groot archief van schetsen, ideeÍn, lijstjes en locatie-tekeningen. \ FEMMETERHAAR.COM

JESSE STRIKWERDA

TEKENEN IN ÉÉN LIJN Toeval is erg belangrijk in mijn werk en ik zoek het dan ook graag op. De volgende oefening doe ik soms zelf om een beetje los te komen. Het is altijd een verrassing wat er uit komt en dat maakt het super leuk!

DE OPDRACHT 1. Neem een vel papier voor u en een potlood of pen in de hand.

Achter in dit boekje zitten een paar lege pagina’s om op te tekenen.

2. Kijk om u heen. Kies een voorwerp dat u ziet in uw kamer.

3. Ga nu met uw pen of potlood over het papier. Teken het voorwerp zonder naar het papier te kijken. Probeer de tekening in één lijn te maken, zonder de pen of het potlood van het papier te halen.

4. De lijnen van de tekening komen tot leven en u kunt doorgaan totdat u vindt dat het goed is.

Is het vel nog niet gevuld? Kies dan nog een voorwerp en herhaal de bovenstaande stappen totdat het hele vel papier is gevuld. Er ontstaat zo een levendige tekening.

Optie: u kunt kleurpotloden of stiften pakken en de ontstane vakjes in de tekeningen in­kleuren of ze een patroon geven. Zo heeft u een tekening gemaakt door uzelf en door toeval!

JESSE STRIKWERDA \ maakt sculpturen, installaties en tekeningen. Hij studeerde in 2013 af aan ArtEZ in Zwolle aan de richting Illustratie en is zich sindsdien steeds meer gaan bewegen naar ruimtelijk werk. Hij werkt gevarieerd en vrij explosief, alsof hij tijdens het maken geen plan volgt, maar voortdurend improviseert en impulsen volgt die hem worden aangereikt en die uit hem zelf voortkomen. \ WWW.JESSESTRIKWERDA.COM

KRISTA VAN DER BRON

VERBORGEN VERRASSINGEN UTRECHTSE KUNSTENAARSATELIERS In Utrecht en omgeving wonen veel bevlogen kunstenaars. Meestal werken zij zelfstandig in hun werkplaats, waar ze ideeën uitwerken, experimenteren en reflecteren. Deze artistieke processen resulteren in een diversiteit aan kunstwerken. Een deel van die werken vinden we terug in tentoonstellingen of de openbare ruimte. Andere creaties eindigen bij mensen thuis boven de bank. Enkele verlaten nooit de deur van de magische plek waar ze zijn gemaakt: het atelier.

In het atelier creëert de kunstenaar zijn eigen wereld. Het is een plek om zich vrij te voelen én te bewegen. Een plek voor concentratie, maar ook voor ontspanning. Een toevluchtsoord, maar ook een plek waar ‘gewoon’ hard gewerkt wordt.

De afgelopen maanden had ik de kans om die bijzondere werkplekken te bezoeken. Van net afgestudeerde tot ervaren kunstenaars, met open armen werd ik ontvangen in hun natuurlijke habitat. Het was een beetje alsof ik bij hen thuis op bezoek kwam. Ik voelde me vereerd deel uit te mogen maken van de artistieke en persoonlijke overwegingen van hun kunstenaarschap.

Kunstenaarsateliers bevinden zich vaak in oude panden. Ook in Utrecht zijn ze op allerlei, soms onverwachte plekken te vinden. Zo is in Zuilen een voormalige fabriek verbouwd tot creatieve vrijhaven, en fungeren hangars op vliegbasis Soesterberg nu als artistieke uitvalsbasis. De buitenkant van deze gebouwen doen niets vermoeden over de kunstzinnige wereld die tegenwoordig achter de muren schuil gaat. Maar wanneer je deze ruimtes betreedt, stap je in een oase van creativiteit en experiment. Diverse geuren en geluiden komen je tegemoet.

Hier worden ideeën tot leven gebracht. De inspiratie is haast te voelen.

Kunst vormt een spiegel van de maatschappij. Hedendaagse makers reflecteren op de actualiteit. Ze werken echter ook, bewust of onbewust, altijd in een traditie. Ze treden in de voetstappen van hun voorgangers, of zetten zich tegen hen af. Als kunsthistorica vallen deze connecties met het verleden mij op. Zo zijn er kunstenaars die alledaagse voorwerpen of materialen integreren in hun werk. Zij spelen met onze verwachtingen en referentiekaders.

Deze methode is begin vorige eeuw geïnitieerd door invloedrijke kunstenaars als Marcel Duchamp en Pablo Picasso, maar het concept is tijdloos. De verrassende combinaties dagen ons uit anders te kijken naar alledaagse zaken.

De kunstwerken van de jonge Utrechtse maker Tim Wunderink zijn hier een goed voorbeeld van. Tim knipt luchtbedden en opblaasdieren kapot en spant het plastic strak op doek. Het resultaat is een serie intrigerende wandobjecten met een vleugje humor. Ze doen denken aan de Amerikaanse abstracte schilderkunst uit de jaren vijftig en zestig. Maaike Kramer experimenteert op haar beurt met beton. Ze heeft het vermogen om dit kille materiaal, afkomstig uit de bouw, tot leven te scheppen. Het beton is haar canvas en haar verf tegelijk.

Maaikes wandreliëfs herinneren mij aan de materieschilderkunst van de Spaanse Antoni Tàpies. Op geheel eigentijdse wijze borduren deze kunstenaars voort op de kunsthistorische traditie.

Een kijkje in al deze ateliers geeft een impressie van de levendige kunst scene die Utrecht rijk is. En wie weet wat voor wonderenwereld zich ontluikt achter de deur van het oude pand op de hoek van uw straat..

Details van opblaasfiguren in het atelier van Tim Wunderink.

KRISTA VAN DER BRON \ is kunsthistorica. Ze onderzoekt, schrijft en verbindt. Tijdens haar studie richtte Krista zich op kunst uit de twintigste eeuw, maar beetje bij beetje ontdekt ze de fascinerende wereld van de hedendaagse kunst. Ze maakt hierbij graag verbindingen met de kunst­geschiedenis. Een jaar ervaring als student op de kunstacademie helpt haar bij het doorgronden van het hedendaagse kunstenaarschap. Het Utrechtse culturele veld voelt als haar thuis. \ WWW.KRISTAVANDERBRON.COM

MAAIKE KRAMER

ZWAAR OF LICHT? HARD OF ZACHT? Ik maak tekeningen waarin het verschil tussen materialen een grote rol speelt. Denk aan licht en zwaar of hard en zacht. Dit doe ik bijvoorbeeld door tekeningen te maken van zachte materialen op harde ondergronden. Zo teken ik dunne papiervormen op een ondergrond van beton. Hierdoor moet je vaak goed kijken, is het materiaal dat je ziet nu hard of zacht?

U gaat dit ook proberen door een eigen tekening te maken op de betonvorm. Zie de bladzijde hiernaast.

NODIG - Een extra stuk papier - Een potlood

STAP 1 Knip of scheur een vorm uit het extra stuk papier. Dit papier kan een A4tje zijn uit een printer, maar ook een deel van een krant of tijdschrift.

STAP 2 Vouw het stukje papier, één, twee of drie keer.

Druk het vervolgens plat.

STAP 3 Trek de vorm die nu ontstaan is over op de betonvorm of teken deze na.

STAP 4 Teken nu met het potlood de delen waar er schaduw te zien is. Kijk daarbij goed naar het gevouwen papiertje. Als de vorm nog niet genoeg uit de achtergrond opdoemt werkt het vaak goed om de achtergrond rondom de vorm een beetje donkerder te maken.

MAAIKE KRAMER \ maakt tekeningen, sculpturen en wandreliëfs. Haar werk gaat over het door­ breken van façades. Bouwkunst en bouwmateriaal gebruikt ze daarbij als metafoor. In haar werk brengt ze onderliggende procesmatigheid onder de aandacht, laat ze zien dat ruimtes gemaakt zijn door mensen en dat ze een vorm zijn waarin ideeën opgeslagen worden. Naast haar werk als kunstenaar is Maaike ook kunstdocent. \ WWW.MAAIKEKRAMER.NL

MAARTEN VAN ROSSEM

WANDELEN MET MAARTEN Gesteld: u heeft geen auto en heeft ook geen zin om met de bus te gaan omdat u dan zo’n vervelend mondkapje op moet. Maar u wilt toch een mooie wandeling maken, waarbij liefst ook enig cultureel verantwoord groen is te zien. Dan treft u het, als u in Utrecht woont, want Utrecht biedt de mogelijkheid van uiterst attractieve stadswandelingen. Het westen van de stad ken ik niet zo, maar het oosten is een waar stedelijk paradijs. Ga maar na: de singels bieden een enorm, schilderachtig park dat de gehele oude binnenstad omsluit. Tot voor kort werd een deel van het singeltraject misbruikt voor een stedelijke snelweg die van niks naar nergens ging, maar die misdaad uit de jaren zeventig is ongedaan gemaakt. Je kunt in een kano weer rond de hele stad peddelen.

Laten we eens aannemen dat u uw wandeling door het singelpark begint ter hoogte van de fameuze “Inktpot” het voormalige hoofdkantoor van de Nederlandse Spoorwegen. U buigt dan met de singel mee en kruist het Ledig Erf en vervolgt uw wandeling via een poortje onder een gebouw dat vroeger een politiebureau was (ik geloof tenminste dat dat zo was). Direct aan uw linkerhand ziet u dan een aanzienlijke heuvel waar helemaal bovenop een leuk huisje staat. In die heuvel zit naar het schijnt nog een van de oude bolwerken verborgen. U wandelt rustig voort en passeert dan de achterzijde van het Centraal Museum. Zit u nog vol met energie en culturele belangstelling dan kunt u, daar waar het singelpark de Nieuwe Gracht kruist, even teruglopen en een bezoek aan het museum brengen. U kunt ook gewoon over­ steken en het singelpad vervolgen. Dan krijgt u al snel aan uw linkerhand een oud bolwerk van de voormalige stadsvesting. Bij dat bolwerk is ook nog een fragment te zien van de oude stadsmuur. De afbraak van die vestingmuur heeft het singelpark opgeleverd.

Het bolwerk stamt uit de eerste helft van de 16e eeuw en is een van de oudste van Nederland. Het is een historisch belangwekkende locatie. Boven op het bolwerk was de sterrenwacht van de stad, trouwens; er is nog steeds een sterrenwacht. Hier is ook ooit het KNMI opgericht. Er is een klein museum, dat u met vrucht kunt bezoeken. Uw weg vervolgend, komt u vanzelf uit bij het westelijke begin van de Maliebaan. U bent dan wellicht als parkwandelaar licht teleurgesteld, want is die Maliebaan eigenlijk wel een park?

Jazeker, de Maliebaan is een park, dat misbruikt wordt als verkeersweg. Gelukkig is het gemeentebestuur tot het inzicht gekomen dat dit eigenlijk niet kan. De verkeersweg zal worden opgeruimd. Die Maliebaan is een uniek historisch monument, in 1637 aangelegd om het maliespel te spelen, een nogal simpele variant van het golfspel. De bedoeling was een klein houten balletje met zo weinig mogelijk slagen naar het eind van de Maliebaan te brengen, waarbij halverwege een poortje moest worden gepasseerd. Destijds waren studenten er gek op. Aan het eind van de Maliebaan vindt u het Hogelandse Park waar u meestal in alle rust een rondje kunt lopen. Let even op de ijsbeer. Vervolgens slaat u de Emmalaan in, een van de deftigste locaties van Utrecht. Vandaar koerst u linea recta naar het begin van het Wilhelminapark dat zonder meer een van de aardigste en elegantste stadsparken van Nederland is. Het werd aangelegd in 1898 en is dus ondertussen tot volle wasdom gekomen. Toen het werd aangelegd, vonden vele burgers dat het wel erg ver van de binnenstad was verwijderd, maar tegenwoordig ligt het eigenlijk midden in de stad.

Is het ongelukkigerwijze een warme en zonnige dag, dan zal de wandelaar het moeten delen met duizenden parkbezoekers, waarvan een deel bezig is met een landelijke barbecuecompetitie, zodat vanuit het park een immense rookkolom naar de hemel stijgt. Laten we daarom hopen dat het een mooie, maar winderige en wat vochtige herfstdag is, wanneer het park op zijn mooist is. U bent nu al meer dan een uur bezig aan een stadswandeling, dus er is alle reden om in de horecagelegenheid in het park een kopje thee te drinken.

Zo heeft u in coronatijd een unieke, cultuurhistorisch verantwoorde wandeling gemaakt in uw eigen stad.

MAARTEN VAN ROSSEM / (1943) is een Nederlands historicus, presentator, schrijver en voormalig hoogleraar, woonachtig in Utrecht. Hij is gespecialiseerd in de geschiedenis en politiek van de Verenigde Staten. Als Amerika-kenner treedt hij regelmatig op in televisie-uitzendingen en houdt hij lezingen met betrekking tot een (al dan niet actueel) maatschappelijk thema. Vanaf 2012 is hij (het enige) jurylid in de kennisquiz De Slimste Mens (NCRV). / WWW.MAARTENONLINE.NL

WAN MAI LINH LY

GEK OP BLOEMEN! Stel uw eigen boeket samen door te tekenen, knippen, plakken en kleuren. Gebruik deze vazen met stengels om zelf te kiezen hoe uw boeketten eruit gaan zien.

KNIP EN PLAK HET BOEKET IN ELKAAR! Gebruik het knipblad achterin dit Kunstwerkboek. Knip de bloemen uit op de stippellijn.

Leg de bloemen neer waar u ze wilt hebben. Kijk goed, verwissel eens een bloem en als u tevreden bent met uw bloemschikkunsten, plak ze dan vast met lijm. Dit is het moment om zelf nog wat bladeren toe te voegen door deze zelf te tekenen. Vergeet niet de bloemen kleur te geven!

WILT U WAT MEER UITDAGING? Teken dan zelf de bloemen. Als u zelf de bloemen tekent, kunt u zelf ook kiezen welke bloemen er in uw boeket terecht komen. Teken bijvoorbeeld uw favoriete bloemen en maak elke combinatie die u kan tekenen. Gebruik eerst potlood, zodat u ze kan uitgummen als u ontevreden bent. Als u toch al bloemen aan het tekenen bent, kunt u ook zelf nog stengels en bladeren toevoegen. U kunt natuurlijk ook een combinatie maken van zelfgetekende bloemen met de bloemen van het knipblad.

WAN MAI LINH LY \ is kunstenaar, kunstdocent en oprichter van Plantenasiel Houten. De natuur is van jongs af aan al een grote inspiratiebron. De herkomst van planten en botanie, maar ook haar identiteit als Chinese/Nederlandse zijn belangrijke uitgangspunten voor haar tekeningen, collages, illustraties en papiersnedes. Daarnaast is ze docent aan de HKU, op verschillende basisscholen en geeft ze teken- en schildercursussen. \ WWW.WMLLY.COM

MARIAAN VAN DEN BERG

KLEUR UW RAAM De Sotho-mensen in Zuid-Afrika versierden hun huizen door er geometrische patronen op te schilderen. Elke kleur of vorm had een heel specifieke symbolische betekenis.

De ‘W’ bijvoorbeeld, betekent vruchtbaarheid. Ze schilderden de gebieden rond de ramen om te voorkomen dat boze geesten hun huizen binnendrongen. De betekenissen van verschillende kleuren kunnen variëren voor verschillende stammen en subculturen, maar voor deze activiteit gebruik ik algemeen symbolische betekenissen, zoals: WIT: GOUD EN GEEL: GROEN: BLAUW: ROOD: ZWART:

spiritualiteit en onschuld welvaart, rijkdom en vruchtbaarheid geneeskrachtige planten, gezondheid harmonie, lucht en water bloed, liefde en kracht verwijzing naar voorouders

Nu gaat u uw eigen raam inkleuren met bovenstaande betekenissen als leidraad.

Veel plezier! Natefeloa!- Sotho

MARIAAN VAN DEN BERG \ is beeldend kunstenaar en werkt in Utrecht. Zij groeide op in het district van de Waterbergen in de provincie Limpopo in Zuid Afrika, waar de mensen Sotho en Afrikaans spreken. Mariaan gebruikt veel symboliek in haar werk en kleur is een belangrijk element.

Zoals het raam hierboven, komen spiegelbeelden en patronen vaak terug in Mariaan haar werk. / WWW.MARIHAAN.MYPORTFOLIO.COM

SUSAN BINK

VERZAMELEN Door te verzamelen, ga ik anders kijken naar de dingen om me heen. Ineens zie ik bijvoorbeeld hoeveel witte dingen er in de kamer zijn: een stukje papier, een dopje van een fles, een tandenborstel, een kabel, een piano, een muur. Ik maak een lange lijn van de witte muur naar de witte piano. Als ik aan mijn buren vertel dat ik ‘witte dingen’ verzamel, volgt al snel de vraag of het ook gebroken wit mag zijn. Dat zet me aan het denken: wat is ‘gebroken wit’ eigenlijk en waarom noemen we het gebroken? Mijn buren geven me een handdoek om toe te voegen aan de verzameling. De handdoek is gebroken wit. Ik besluit de verzameling te gaan sorteren op tinten wit: meer gebroken wit bij elkaar, wat lichter wit bij elkaar, en alle ‘echt’ witte dingen bij elkaar. De lijn is verdwenen en er is een nieuw ‘verzamelwerk’ ontstaan.

Ik verzamel ook ‘scores’. Dat zijn kleine opdrachten, die ik op kaartjes schrijf. In de kunst­ geschiedenis worden die ook wel ‘scorecards’ genoemd. Instructies die ik zelf interessant vind om nog eens te doen of over na te denken en om met anderen te delen.

Als u ook zin heeft om te spelen met verzamelingen, dan kunt u de kaartjes gebruiken om zelf verzamelwerken te maken. U kunt ze letterlijk uitvoeren, ze als inspiratie gebruiken of in gedachten uitvoeren. In gedachten maak ik nu een toren van witte dingen die door het plafond gaat en verdwijnt in een witte wolk.

Verzam e

lwerk #

Verzamelwerk #1

2

Verzam el klein e die u v rolijk m dingen aken.

Maak een zo hoog mogelijke toren van een verzameling.

erk #3

lw Verzame

ng door

ameli een verz id re p rs Ve ruimte. heel de

Verzamelwerk

#4

Verzamel lieve lingswoorden van mensen d ie u tegenkomt.

Verzamelwerk

#5

s, dag lang niet Verzamel een en en at g , igheden leegtes, afwez . jn zi et die er ni andere dingen

Verzamelwerk #6 Herorden een verzameling Herhaal anders

Verzamelwerk #7 Speel net zo lang met een verzameling, tot er een kunstwerk ontstaat waar u lang naar kunt kijken.

Verzame lw Verzame l

Verzamelwerk #9

erk #8

tinten bla

uw Kijk bijvo orbeeld naa afbeeldin gen, voo r rw de lucht, de muur, erpen, ...

Vertel iemand iets over een verzameling.

Verzamelwerk #1

0

Verzin een instru ctie voor een verzamelwerk.

Schrijf die op ee

n kaartje.

kan r a da

o ok

SUSAN BINK \ maakt sculpturen, installaties, performances, workshops en onderzoekt onder andere wat er kan ontstaan als er ‘niets’ op tafel ligt. Dit het liefst samen met anderen. Zo onderzoekt ze nu samen met Susi Rosenfeld (dans) het spelen met waarnemening, beweging en performance in openbare ruimtes. Susan: “Hoe langer ik kijk en dwaal, hoe meer ik ontdek dat in mijn niet-weten, tussen alles door, mijn verwondering door kan groeien, zonder opgelegd ritme.” \ WWW.SUSANBINK.NL

TEUN TOEBES

DE KUNST VAN HET CONTACT MAKEN Het meest normale: contact maken is geen kunst. Het is het eerste dat u ervaart wanneer u geboren wordt; natuurlijk en vanzelfsprekend. U kunt contact niet tot een kunst verheven, maar als het meest gewone. De eerste levensbehoefte die zonder woorden al eigen is.

Ook in het verpleeghuis waar ik woon is dat niet anders dan normaal. Mijn huisgenoten reageren vol enthousiasme op (stem)geluiden, knuffels en mijn planten en bloemen.

Het is het samenzijn waarop mensen reageren, de wederkerigheid.

Een voorbeeld: toen ik mijn huisgenoot voor het eerste ontmoette, zag ik een statige dame in een rolstoel aan tafel zitten. Haar hoofd naar beneden gericht en de ogen gesloten. Ik ging gehurkt naast haar zitten, legde mijn hand op haar knie en wreef zacht. Langzaam kwam ze overeind. Ik gaf haar een lach en zei zacht “Mevrouw, ik word uw huisgenoot, wij worden elkaars huisgenoten”. Mijn huisgenoot opende haar ogen en probeerde iets te zeggen.

Het lukte niet. Nog steeds rustte mijn hand op haar been, we bleven contact houden.

Even later zei ik “U bent van harte uitgenodigd om bij mij op de koffie te komen”, waarop mijn huis­genoot met een twinkeling in de ogen zei “Wat leuk, dan mag je ook bij mij op de koffie komen”. We keken elkaar in de ogen aan en sloten af met een knuffel. Drie weken later waren we elkaars buren, in het verpleeghuis. Dit moment is ontstaan door aanraking, de gezamenlijkheid uit te stralen en soms letterlijk te benoemen. Wederkerigheid is gecreëerd.

Dat is wat wonen, sámenwonen maakt.

Als ik het contact wil omvatten in een bloem, zie ik een Alstroemeria voor me. Deze bloem staat voor vriendschap, bewondering en geluk. Bloemen zeggen soms meer dan woorden en brengen een boodschap over, ook wanneer de gesproken taal niet vanzelfsprekend is.

Daarom aan u de kunst om deze Alstroemeria te kleuren en toe te sturen aan iemand die u lief is. Omdat contact een menselijke behoefte is en wij het allemaal nodig hebben.

Nu nog de kunst om contact te maken. Voor vriendschap, levenslust en geluk.

Mijn huisgenoot Tineke legt uit wat vriendschap voor haar betekent: “Vriendschap is mij heel dierbaar, daar ga ik altijd zuinig mee om. Gewoon er voor elkaar zijn en elkaar niet kwetsen.

Het geeft mij houvast in soms moeilijke tijden. Ik hou van vriendschap.”

TEUN TOEBES \ is sTeun en toeverlaat, verpleegkundige en studeert humanistiek. Deze ‘krullenbol’ heeft een passie voor het maken van contact en creëert op eigentijdse wijze geluks­momenten voor mensen met dementie. Hij woont in verpleeghuis Voorhoeve in Utrecht, sámen met mensen met dementie. \ WWW.S-TEUN.NL

KNIPBLAD WAN MAI LINH LY

EXTRA TEKENPAPIER

EXTRA TEKENPAPIER

COLOFON Initiatief

Joyce Vlaming

Concept Projectteam Productie

Marjolein Witte

Redactie didactiek Cas van Dijk Redactie tekst Projectteam Distributie

Saskia Hoogkamer

Projectteam

Joyce Vlaming, Saskia Hoogkamer, Cas van Dijk, Marjolein Witte

Kunstenaars Annabelle Binnerts, Babah Tarawally, Bart Schalekamp, Carmen den Heijer, Cas van Dijk, Dagelijkse Dichtjes, Elma Cavcic, Femme ter Haar, Jesse Strikwerda, Krista van der Bron, Maaike Kramer, Maarten van Rossem, Wan Mai Linh Ly, Mariaan van den Berg, Susan Bink, Teun Toebes Met dank aan

Libertas Pascal, ZonMw, AxionContinu

Vormgeving

Atelier Oost, www.atelieroost.nl

Drukwerk

Drukkerij Libertas Pascal, Utrecht

Š 2020 AxionContinu Eerste druk: oktober 2020, oplage 450 ex.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieĂŤn, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Wilt u meer informatie over dit project? Neem dan contact op met Cas van Dijk op emailadres: cvandijk2@axioncontinu.nl