BIOBASED Update juni 2020

BIOBASED update

Centre of Expertise Biobased Economy MAGAZINE JUNI 2020 CENTRE OF EXPERTISE BIOBASED ECONOMY

ZEEUWS ZEEWIER: BRON VAN EIWITTEN EINDGOED GRASGOED DUURZAAM BBQ’EN MET CHARCOTEC

Inhoud

8

4

9

Learning community

5

Verbreed je biobased kennis met MOOC’s

6

Projecten Minor Biobased Technology & Business Development

7

Student aan het woord: Nicole Hoekx

EindGoed GrasGoed

Coffee Silverskin Biomass

10

12

Zeeuws zeewier: een bron van eiwitten en bioactieve componenten

14

CurCol

Nieuwe lector Biobased Resources & Energy

15

Z-CORE

10

Artikel PHA uit rioolwater gepubliceerd

11

16

Mycelium projecten

18

BioADD

Duurzaam BBQ’en met CharcoTec

5

Centre of Expertise Biobased Economy - 2

12

20

COLOFON Redactie & vormgeving:

Biobased, circulaire kerstbal

22

Smart circular bridge

23

CoE BBE jaarverslag 2019

23

Partners in beeld

Wendy van Rijsbergen w.vanrijsbergen@avans.nl Bas Koebrugge b.koebrugge@avans.nl

Š 2020 Centre of Expertise Biobased Economy.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd door middel van druk, kopie, digitale reproductie of op welke wijze dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

Meer weten over ons?

Bekijk dan de website

Centre of Expertise Biobased Economy

WWW.COEBBE.NL

14

16

18

BIOBASED update juni 2020 - 3

Learning community In het project Learning Community worden verschillende haalbaarheidsanalyses uitgevoerd die er allemaal op zijn gericht om het bedrijfsleven in de regio West-Brabant te verbinden en te ondersteunen met passend onderwijs. CoE BBE onderzoekt de haalbaarheid voor het oprichten van een HBOmasterprogramma, masterclasses en een speciaal traineeship programma. Vanzelfsprekend draaien

Het project is erop gericht om toe te werken naar een langjarig programma van onderling samenhangende activiteiten die bijdragen aan de kennispositie en het werkklimaat in de regio, en aan de toegang van regionaal bedrijfsleven tot talent. De planvorming, organisatie en financiering van deze activiteiten is onderdeel van het onderzoek. De betrokkenheid van vele partners in deze fase geeft aan dat ook vervolgfasen goed financierbaar zijn. Zo zijn op dit moment de Rabobanken Zuid-West, Havenbedrijf Moerdijk, Green Chemistry Campus en Circular BioBased Delta al aangesloten.

de programma’s om biobased onderwerpen of duurzaamheid in bredere zin.

Al tijdens het project worden er verschillende community bijeenkomsten georganiseerd, om bedrijven op bedrijventerreinen geregeld bijeen te krijgen.

Meer weten?

Bas Koebrugge Projectleider Learning Community b.koebrugge@avans.nl

Save our planet - online leermodule Save our planet is een online leermodule ter voorbereiding op het gelijknamige fysieke bordspel voor het voortgezet onderwijs.Door het volgen van video colleges, lezen van teksten en het maken van quizzes leren de leerlingen meer over de drijfveren achter de biobased en circulaire economie. CoE BBE heeft dit in opdracht van en samen met Vives Hogeschool (BelgiĂŤ) ontwikkeld. Dit project werd mede mogelijk gemaakt door de Provincie West Vlaanderen, BioBoost en het Europees fonds voor regionale ontwikkeling. > lees meer

Centre of Expertise Biobased Economy - 4

Verbreed je Biobased kennis met MOOC’s Ook in deze tijden van thuiswerken en -studeren kun je je kennis over de biobased economy een boost geven, namelijk online! Een Massive Open Online Course (MOOC) is een grootschalige cursus

THINK BIOBASED

die online wordt gegeven. Je bent dus niet aan een locatie gebonden. Je werkt met traditionele studiematerialen zoals tekst, video’s en cases. Dus schroom niet en meld je aan!

Bij CoE BBE kun je momenteel zes verschillende MOOC’s volgen. Je leert er meer over de biobased economy en gerelateerde thema’s. Studenten van andere hogescholen en universiteiten, professionals en scholieren wereldwijd nemen ook deel. Alle cursussen worden in het Engels gegeven.

BIOBASED ECONOMY: GREEN CHEMISTRY

BIOBASED ENERGY

WAT LEVERT EEN MOOC JOU OP? Je leert samenwerken in een virtuele omgeving en met deelnemers uit verschillende landen. Je ontwikkelt vaardigheden en kennis over de biobased economy die goed van pas komen bij je stage, minor of binnen je werk. Als je een MOOC afrondt, krijg je een certificaat en bovendien bij sommige studies 1 tot 2 ECTS en/of een certificaat.

BIOBASED BUILDING

TE WEINIG TIJD? Je kunt de video’s van de MOOC’s ook los bekijken zonder je aan te melden. Je krijgt dan geen certificaat maar zo doe je toch kennis op zonder dat het je teveel tijd kost! > klik hier voor de losse video’s Meer weten?

Margot Verwei Coördinator MOOC’s mgp.verwei@avans.nl

BIOBASED BUSINESS DEVELOPMENT

GRASGOED BIOBASED update juni 2020 - 5

Projecten Minor Biobased Technology & Business Development Elk schooljaar start er een groep studenten met de minor Biobased Technology & Business Development.

Hiermee kiezen zij ervoor een bijdrage te leveren aan een duurzamere en biobased economie. Gedurende een periode van 20 weken gaan zij aan de slag met verschillende projecten waar (internationale) studenten, docenten, wetenschappers en ondernemers samenwerken aan biobased technologieën en bedrijfsontwikkelingen. Hoe zet je een biobased lippenbalsem op de markt? Zijn er marktkansen voor het hergebruik van koffiedik? En hoe kunnen gft afval en agrarische reststromen in Zuid-Holland beter benut worden? Drie uitdagende projecten waar de studenten mee aan de slag gingen afgelopen periode.

BIOBASED LIPPENBALSEM In 2019 hebben studenten Lise van de Hulst en Nicole Hoekx een prototype ontwikkeld voor een biobased lippenbalsem.

Deze lippenbalsem was volledig gemaakt van biobased ingrediënten , zowel de balsem als de ververpakking. Ze wilden met de ontwikkeling van dit eigentijdse product meer aandacht genereren voor biobased producten. Om de biobased lippenbalsem op de markt te lanceren zijn twee groepen studenten van de minor Biobased technology & Business Development gevraagd om te kijken naar verdere verbeteringen van het product (temperatuur stabiliteit, introductie van UV-blocker, keuze van verpakking), mogelijke markten voor het product en de financiële aspecten voor een marktintroductie. De resultaten zijn beschreven in twee businessplannen die door Lise en Nicole worden gebruikt bij de lancering van hun biobased lippenbalsem.

“Erg leuk om eens aan de andere kant van de tafel te mogen zitten. En nog leuker om te kunnen zien hoe de gecombineerde kwaliteiten van de studenten leidden tot nuttige resultaten”.

- Nicole Hoekx, Student Business Innovation

HERGEBRUIK VAN KOFFIEAFVAL Bij het zetten van koffie ontstaat de reststroom koffiedik.

Koffiedik komt nu terecht bij het reguliere afval of in de groenbak. CARE, een initiatief van SPAAK en Caffelnk wil het koffiedik hergebruiken. Uit het koffiedik haal je o.a. koffieolie en pigmenten. De gewonnen olie kan worden gebruikt om verschillende producten te maken zoals shampoos en crèmes.

Hetzelfde geldt voor de pigmenten. Studenten van de minor Biobased technology & Business Development hebben in opdracht van CARE gekeken naar de marktkansen voor koffieolie en pigmenten. Ze hebben zich hierbij gericht op business-to-business kansen. Er is ook aandacht besteed aan de opschaling van de productie van koffieolie en pigmenten, de milieu impact van de productie en het financiële plaatje.

“De studenten stellen kritische vragen! Door samen aan het project te werken kregen wij ook een beter beeld van wat we al wel wisten en waar nog gaten zaten. Door als opdrachtgever mee te doen aan de minor hebben wij in korte tijd onze business case versterkt!” - Josephine Nijstad van SPAAK

GFT AFVAL EN AGRARISCHE RESTSTROMEN De provincie Zuid-Holland heeft op initiatief van de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid een plan opgesteld om de beschikbare biomassa (organische stromen) beter te benutten. Daarbij zal de rol van biomassa voor een duurzame economie duidelijk gesteld moeten worden. Avans studenten zijn in opdracht van de Omgevingsdienst aan de slag gegaan met het uitzoeken van bewerkings- en verwerkingsroutes voor twee soorten biomassa reststromen.

Twee groepen studenten van de minor Biobased Technology & Business Development hebben een businessplan opgesteld voor het benutten van gft “afval” en agrarische reststromen binnen de provincie Zuid-Holland.

Uit dit onderzoek is gebleken dat gft bij een gescheiden inzameling, dat wil zeggen de groente en fruit fractie apart van de tuin fractie, verwerkt kan worden tot barnsteenzuur (uit groente en fruit fractie) en mycelium blokken (uit de tuin fractie). Barnsteenzuur is een grondstof voor bijvoorbeeld de voedingsmiddelen of kunststof industrie, mycelium kan bijvoorbeeld in de bouw gebruikt worden.

Student aan het woord

Binnen de agrarische reststromen is de route onderzocht om het loof van aardappelen te gebruiken voor het maken van een biodegradeerbare pesticide. Warmte en elektriciteit die voor dit proces benodigd zijn wordt in dit concept verkregen uit de vergisting van mest.

In de businessplannen wat geschreven is voor de Omgevingsdienst is verder een markstudie beschreven, het technologisch concept uitgewerkt en is dit technologisch concept op duurzaamheid beoordeeld en financieel onderzocht.

“De studenten hebben interessante, innovatieve toepassingen gevonden, die de waarde van groene grondstoffen illustreren en ons inspireren om verder te gaan met het stimuleren van hoogwaardige toepassingen van organische reststromen.

- Roos Marinissen van Omgevingsdienst Zuid Holland Zuid -

Meer weten?

Jappe de Best CoĂśrdinator Minor Biobased Technology & Business development jh.debest@avans.nl

Nicole Hoekx Student Business Innovation Avans Hogeschool Mijn naam is Nicole Hoekx en sinds februari studeer ik af bij het CoE BBE in Business Innovation. Tijdens mijn afstudeerstage werk ik mee aan het Kerstballen project. Het doel is om het kerstfeest te verduurzamen op een biobased en circulaire manier. Dit wordt gedaan door het ontwikkelen van een biobased circulaire kerstbal. (zie ook p 20) Ik richt mij met name op de productontwikkeling en het op de markt brengen van het product. Ik onderzoek hoe ik ervoor kan zorgen dat de biobased kerstbal straks een toegankelijk product is voor de consument. De uitdaging hierbij is het begrijpelijk maken van wat de biobased economy inhoudt, zodat de consument de meerwaarde van het product in kan zien.

Dit is ook wat ik zo interessant vind aan de biobased economy.

Er is al veel mogelijk maar hoe zorg je ervoor dat dit ook in de praktijk toegepast wordt? Er zijn telkens nieuwe uitdagingen, dat is iets waar ik kansen zie als Business Innovator in spĂŠ.

Naast dit mooie project ben ik ook 2 jaar geleden samen met Jasper Sluis (Projectleider Biobased Bouwen) een startup begonnen in biobased lippenbalsem. Het achterliggende doel hiervan is om aandacht te vragen voor de biobased economy door middel van de lippenbalsem. Binnen de startup heb ik een half jaar stagegelopen. Ook kregen we de kans om opdrachtgever te zijn bij de minor Biobased Technology & Business development. Zie het artikel hiernaast. Beiden erg leuke ervaringen.

Op de foto zie je de eerste schets voor de Biobased kerstbal.

OVER GRASGOED Met het Interreg-project ‘GrasGoed - Natuurlijk Groen als Grondstof’ geven natuurbeheerders, bedrijven en ennisinstellingen in de grensregio Vlaanderen en Nederland natuurgras een tweede leven als duurzaam product.

Heel wat graslanden worden jaarlijks gemaaid. Maar vooral bij het beheer van natte natuurgebieden wordt het maaisel niet altijd nuttig ingezet en bijgevolg bestempeld als afvalstof. Met GrasGoed maken we het verschil. Door middel van raffinage halen we verschillende waardevolle bestanddelen uit het gras, zoals vezels, eiwitten, mineralen en fosfaten. Hier kunnen allerlei producten van worden vervaardigd. Zo wordt de hernieuwbare grondstof natuurgras een duurzaam alternatief voor eindige grondstoffen, en gaan we van gras naar goed. Maar, een rendabel resultaat is alleen mogelijk door verschillende schakels in de keten - gaande van aanbod, inzameling en verwerking tot afzet - beter op elkaar aan te laten sluiten door deze kritisch te evalueren en te verbeteren.

EindGoed GrasGoed Het GrasGoed project is succesvol ten einde gekomen en wij delen graag de resultaten met je. Centre of Expertise Biobased Economy heeft in dit project veel betekend op het gebied van inventarisatie, LCA, LCC, GIS, economische analyses

Van de tool zijn drie uitvoeringen beschikbaar: • • •

Tool op basis van de SNL-typologieën Tool op basis van de BWK-typologieën Tool op basis van de VM-typologieën

en online leermodules.

MILIEUEFFECTEN BIOBASED GRASGOED PRODUCTEN

Bij aanvang van het project kregen we al snel een beeld van de soorten en hoeveelheden reststromen die vrijkomen in de projectgebieden (Grenspark Kalmthoutse Heide, AltenaBiesbosch en Vlijmens Ven, Dommeldal en Vallei van de Zwarte Beek). CoE BBE deed deze inventarisatie die op deze kaart te bekijken is. Je kunt ook het rapport hiervan lezen.

In het project GrasGoed zijn verschillende producten uit natuurmaaisel ontwikkeld. Zo is er natuurmaaisel verwerkt tot vezels voor isolatiemateriaal en is natuurmaaisel geraffineerd om te dienen als veevoer. Het Centre of Expertise Biobased Economy van Avans Hogeschool heeft onderzocht wat de milieu-impact over de gehele keten is en heeft dit vergeleken met conventionele alternatieven. Hier is een uitgebreide levenscyclusanalyse (LCA) van gemaakt die terug te vinden is in de onderzoeksrapporten.

KOSTEN-BATENMODEL GRASVERWAARDING Ook ontwikkelden wij het ‘kosten-batenmodel grasverwaarding’ . Dit is een tool waarmee zowel aanbieders als afnemers van natuurgras een inschatting kunnen maken van de financiële kosten en baten van hun product over de gehele keten (maaien, transport, verwerking). Zowel natuurbeheerders, transporteurs als verwerkers kunnen gebruik maken van het model. De tool is bedoeld om een grove inschatting te kunnen maken van de financiële haalbaarheid van een product op basis van natuurgras.

Omdat ieder type gras andere eigenschappen heeft en daarmee een andere businesscase, kan per type gras worden aangegeven wat de beschikbare hoeveelheid gras en de mogelijke toepassing is. In veel gevallen zullen niet alle parameters precies bekend zijn; daarom heeft de gebruiker de keuze om zelf case-specifieke waarden in te vullen of om te kiezen voor een ‘default-waarde’. Deze default-waarden zijn gebaseerd op de ervaring en kennis van de verschillende GrasGoed-partners.

Er zijn twee producten onderzocht, isolatiematten van natuurgras en eiwitten uit natuurgras. Deze zijn vergeleken met isolatiematten van steenwol en eiwitten uit soja. In deze vergelijking is gekeken naar de verschillen qua impact op het gebied van schade aan menselijke gezondheid, schade aan ecosystemen en schade aan de beschikbaarheid van grondstoffen.

Uit dit onderzoek is gebleken dat eiwitten uit gras, die bestemd zijn voor kippenvoer, op alle drie de gebieden beter scoort dan soja eiwitten. Ook scoren isolatiematten van natuurgras op alle drie de gebieden beter dan isolatiematten van steenwol. Zo blijkt dus dat het nuttig toepassen van maaisel positief is voor het milieu. Meer gedetailleerdere informatie over de onderzoeken is beschreven in LCA rapporten en weergegeven op infographics.

Environmental life cycle costing (LCC) is een methode om de milieu effecten gerelateerde kosten ten aanzien van een product of service te berekenen. Deze methode is vergelijkbaar met het concept van levenscyclusanalyse (LCA), echter minder gebruikelijk en minder ver ontwikkeld.

Centre of Expertise Biobased Economy - 8

Binnen GrasGoed zijn de mogelijkheden onderzocht óf en hoe LCC toegepast zou kunnen worden.

• • •

LCA - grasvezelisolatie versus steenwolisolatie LCA - graseiwit versus soya-eiwit (binnenkort te vinden op de website) LCC studie

GrasGoed mag dan officieel afgerond zijn, de rapporten en tools die werden ontwikkeld binnen het project blijven beschikbaar voor iedereen. Of je nu natuurbeheerder, productontwikkelaar of gewoon geïnteresseerd bent, je kunt vast aan de slag. Het totale overzicht met resultaten vind je terug op www.grasgoed.eu. Blijf ook op de hoogte door GrasGoed te volgen op Facebook.

MOOC GRASGOED VAN START

Meer weten?

Jappe de Best Projectleider Grassification jh.debest@avans.nl

Tijdens GrasGoed werd heel wat nieuwe kennis opgedaan.

Het Centre of Expertise Biobased Economy heeft met die kennis nieuw cursusmateriaal ontwikkeld. Deze online cursus, de MOOC GrasGoed, gaat in op hoe biomassa reststromen geïnventariseerd kunnen worden, met welke machines natuurmaaisel geoogst kan worden, hoe dit natuurmaaisel bewaard of voorbewerkt kan worden, hoe je natuurgras kunt verwerken tot verschillende producten én wat de kansen zijn binnen deze grasverwaardingsketen.

De MOOC is op ieder gewenst moment te volgen. Klik hier voor meer informatie en inschrijven.

BEKIJK GRASGOED SLOTFILM

Coffee Silverskin Biomass Utilisation Koffie is een van de meest geconsumeerde dranken ter wereld en is na aardolie het grootste verhandelde goed. Als gevolg van deze grote markt is het hergebruik van de residuen van de koffie-industrie van groot belang vanuit milieuen economisch oogpunt. Tijdens het branden van koffiebonen worden grote hoeveelheden koffiezilverhuid (CS) of kaf, zoals het ook wel wordt genoemd, als bijproduct gevormd. Wat kunnen we ermee?

Het CS kan worden gebruikt voor compost. Het is licht en luchtig en heeft een relatief hoog stikstofgehalte. In de stedelijke gebieden is de behoefte aan compostmateriaal echter beperkt en aangezien in veel steden, zoals in Amsterdam, composteerbaar afval nog steeds niet gescheiden kan worden aangeboden, wordt het grootste deel van het CS momenteel als afval verwijderd.

vormt een specifieke uitdaging. Hoewel de zilverhuid de afvalverwijderingskosten van het bedrijf aanzienlijk verhoogt, zijn de volumes niet groot genoeg om de gescheiden inzameling voor een laagwaardig gebruik als compostering te rechtvaardigen. Het beoogde gebruik moet ofwel in de winkel of in de buurt zijn (bijvoorbeeld bij het bakken) ofwel voldoende hoogwaardig om de kosten in verband met de logistiek te rechtvaardigen.

Het doel van dit project is om een overzicht te geven van CS, de chemische samenstelling en de biologische activiteit ervan om haalbare hoogwaardige materiaaltoepassingen te identificeren. De resultaten van dit onderzoek worden gebruikt om de marktkansen van producten op basis van de hoogwaardige componenten in CS te identificeren.

Voorbeelden hiervan zijn te vinden in cosmetica en farmaceutica.

Dit project ontvangt steun van:

De opties voor een effectieve en economisch haalbare benutting van CS moeten worden ontwikkeld. De relatief kleine schaal van de productie in micro-branding bedrijven

BIOBASED update juni 2020 - 9

Meer weten?

Wim Gaakeer Projectleider Silverskin wag.gaakeer@avans.nl

Nieuwe lector Biobased Resources & Energy Vanaf 1 februari is Jappe de Best de nieuwe lector van het lectoraat Biobased Resources & Energy. Hij neemt hiermee het stokje over van Johan Raap.

Met het vertrek van Johan Raap is ook de naam van het lectoraat gewijzigd van Biobased Energy naar Biobased Resources & Energy. Jappe de Best legt uit waarom en stelt zich ook graag aan u voor.

“Mijn naam is Jappe de Best en ik ben voor drie dagen in de week gestart als lector Biobased Resources & Energy.

De overige 2 dagen ben ik als docent betrokken bij de internationale opleiding Milieukunde van Avans waarin ik o.a. het semesterprogramma Biobased Technology & Business Development coördineer.

Ik ben van oorsprong milieubioloog met een specialisatie in microbiologie. In de afgelopen 8 jaar heb ik mij als onderzoeker en projectleider in het lectoraat steeds meer verdiept in de verwaarding van waterige reststromen en reststromen van landbouw. Niet alleen richting energie door middel van bijvoorbeeld pyrolyse (bio-olie) of vergisting (biogas), maar ook richting bouwstenen voor bijvoorbeeld landbouw (nutriënten), veeteelt (eiwitten voor veevoer), biopolymeren (PHA) of biobased bouwmaterialen (vezels).

Voor enkele mooie voorbeelden verwijs ik jullie graag naar onze projecten. Deze meer circulaire benadering is ook precies de reden waarom we de naam van het lectoraat hebben gewijzigd naar Biobased Resources & Energy.

Het is hierbij van groot belang dat we niet alleen aandacht hebben voor de techniek maar er ook voor zorgen dat er een businesscase is voor nieuwe ontwikkelingen en dat er maatschappelijk draagvlak voor is. Ik wil als lectoraat daarom nog meer samenwerking zoeken met andere lectoraten binnen en buiten het techniekdomein, met studenten en vooral ook met het bedrijfsleven. We staan als Avans en Centre of Expertise Biobased Economy immers voor praktijkgericht onderzoek.

“Ik wil als lectoraat nog meer samenwerking zoeken met andere lectoraten binnen en buiten het techniekdomein, met studenten en vooral ook met het bedrijfsleven.”

Ik sluit graag af met een oproep. Heb je ideeën of vragen over de verwaarding van reststromen, en wil je samen met ons een stap zetten richting een meer biobased en circulaire economie? Neem dan vooral contact op. Ik heb er veel zin in!”

De kennis van het lectoraat over de verwaarding van reststromen wil ik in de komende jaren nog verder versterken.

ARTIKEL PHA UIT RIOOLWATER GEPUBLICEERD! Onderzoekers Michiel Michels, Guilherme de Souza Reis, Gabriela Fajardo, Ischa Lamot en Jappe de Best werkten afgelopen tijd aan een artikel over PHA uit rioolwater. Dit in het kader van het Interreg Nort-West Europe project WOW!. Het artikel “Optimization of Green Extraction and Purification of PHA Produced by Mixed Microbial Cultures from Sludge” is inmiddels gepubliceerd in het vakblad “Water” . > ga naar publicatie

Centre of Expertise Biobased Economy - 10

BioADD Er is veel onderzoek gedaan naar biologisch afbreekbare polymeren. Kunststof wordt echter meestal niet alleen gemaakt van één polymeer, maar gemengd met andere materialen (additieven), die essentieel zijn voor de productie en prestaties. Biogebaseerde oplossingen voor deze additieven ontbreken, maar zijn dringend nodig. In dit project onderzoeken we hoe we nieuwe duurzame additieven kunnen ontwikkelen en demonstreren met verbeterde eigenschappen, specifiek voor tuin- en landbouwtoepassingen.

Plastic producten worden momenteel kritisch beoordeeld vanwege het groeiende bewustzijn van de gerelateerde problemen, zoals de “plastic soep”. De EU heeft een verbod ingevoerd voor een aantal consumentenproducten voor eenmalig gebruik en fossiele polymeren die in 2021 van kracht gaan. De lijst met verboden producten zal naar verwachting worden uitgebreid, bijvoorbeeld voor eenmalige, nietcomposteerbare kunststoffen in de tuinbouw en landbouw.

Daarom is het cruciaal om duurzame, biologisch afbreekbare alternatieven te ontwikkelen.

De partnerbedrijven vormen een complementair team, waaronder biomassaleveranciers, producenten van pyrolysetechnologie en bedrijven die producten produceren voor de relevante markten van tuinbouw, landbouw en verpakking.

De resultaten van het project leiden voor elk van de bedrijven tot concrete zakelijke kansen. De ondersteuning van Avans, Rijksuniversiteit Groningen en Technische Universiteit Eindhoven is essentieel bij het ontwikkelen van de kennis en de eerste productontwikkeling die de innovatie mogelijk maakt.

BIOCARBON ALS DUURZAAM ADDITIEF

Foto’s: Bato plastics (partner in dit project)

Biocarbon (Biochar) is een koolstofrijke, fijnkorrelige vaste stof die kan worden geproduceerd door pyrolyseprocessen. Dit natuurlijke product wordt momenteel gebruikt om energie te produceren, maar recent onderzoek wijst uit dat het een groot potentieel heeft om de eigenschappen van biopolymeren te verbeteren. Het composiet van de biokoolstof-biopolymeer kan een hoognodige, volledig duurzame oplossing bieden. Dit zou met name interessant zijn in land- en tuinbouwtoepassingen, omdat is gebleken dat biokoolstof effectief is in het vasthouden van water en in water oplosbare voedingsstoffen en de activiteit van micro-organismen in de bodem verhoogt. Biokoolstof-biocomposieten kunnen ook op andere markten worden gebruikt, waar duurzaamheid essentieel is, inclusief verpakking en wegwerpbare consumentenartikelen.

COMPLEMENTAIR TEAM Het BioADD-consortium bestaat uit 9 industriële partners, een brancheorganisatie en 3 onderzoekspartners.

Meer weten?

Qian Zhou Projectleider BioADD q.zhou1@avans.nl

BIOBASED update juni 2020 - 11

Opinie

Zeeuws Zeewier: een bron van eiwitten en bioactieve componenten Op een mooie zomer middag bestel je in een strandtent een rijk gevulde maaltijdsalade en vervolgens krijgt je tot je verbazing een pluk gemengd zilt zeewier op een bord geserveerd. Dat zou toch, naar wij vermoeden, op zijn minst stuiten op enige weerzin bij velen van ons! Toch zullen we ons consumptiepatroon de komende jaren aan moeten passen en met elkaar een oplossing moeten vinden voor het wereldwijde voedselprobleem.

In 2050 hebben meer dan 9 miljard mensen voedsel nodig.

Het voedsel zal efficiënter geproduceerd moeten worden met minder impact op het milieu. Hoe krijgen we dat voor elkaar? Het idee om puur zeewier te eten als eiwitbron gaat voor de meesten van ons anno 2020 wellicht nog een stap te ver. Behalve dan misschien als onderdeel van de sushi of tijdens een gastronomische beleving in een meervoudig sterrenrestaurant. Toch is zeewier een bron van eiwitten en mineralen en bevat essentiële voedingsstoffen voor mens en dier. Daarnaast kan zeewier dienen als grondstof in een biocirculaire economie.

ZEEUWS ZEEWIER Wij zijn ervan overtuigd: ‘Zeewier heeft potentie voor de toekomst, wereldwijd, in Nederland, maar vooral ook in Zeeland!’ Zeewier groeit snel, veel sneller dan landplanten.

Als we in staat zijn om een paar procent van onze oceanen te beplanten met zeewier, dan hebben we genoeg om miljarden mensen te voorzien van de broodnodige eiwitten en kan de toekomstige voedselzekerheid gegarandeerd worden zonder dat dit ten koste gaat van natuur, biodiversiteit en milieu! Als de teelt duurzaam plaatsvindt op water in plaats van op schaarse landbouwgrond, kan de productie van deze plantaardige vorm van biomassa een grote bijdrage leveren

aan de bio-circulaire economie. Hoe dan? Door zeewier niet in zijn geheel te consumeren, maar te bewerken. Daarbij kunnen eetbare componenten, zoals eiwitten, vezels, vetten en suikers, gescheiden worden van stoffen met een bijzondere functionaliteit. Want zeewier is veel meer dan een duurzame voedselbron!

MEER DAN EEN BRON VAN EIWIT EN MINERALEN Mede door zijn mariene leefomgeving heeft zeewier een heel ander metabolisme dan biomassa afkomstig van het land en daarmee ook andere inhoudsstoffen. Waardevolle stoffen uit zeewier vinden momenteel wereldwijd hun nut op vele gebieden, als farmaceutische producten, in de landbouw, nanotechnologie en andere applicaties. Zo zit er een bepaalde stof in zeewier die UV straling blokkeert en te verwerken is tot een koraal- en mariene omgeving vriendelijke zonnebrandcrème. Ook bevatten sommige soorten zeewier plantensterolen. Deze bioactieve componenten kunnen een oplossing bieden in de strijd tegen de ziekte van Alzheimer.

Zeewier bevat bovendien een stof die de methaanuitstoot van koeien vermindert en daarbij een positieve bijdrage kan leveren aan het verkleinen van het broeikasgas probleem en indirect aan het oplossen van de stikstofproblematiek. En

Centre of Expertise Biobased Economy - 12

er zijn sterke aanwijzingen dat de specifieke umamismaak van zeewier inzetbaar is bij het herstel van de verminderde eetlust bij ouderen en patiënten die chemotherapie hebben ondergaan. En dit zijn slechts een aantal veelbelovende voorbeelden.

UITDAGING ALS KANS Toch zijn er nog heel wat uitdagingen. Alhoewel bezig aan een inhaalrace, loopt Europa forst achter op ’s wereld grootste zeewierproducent, Zuidoost-Azië, als het gaat om innovatie in teelt en veredelen van zeewier en in het isoleren van de bruikbare inhoudsstoffen. Echter, met vereende krachten kan Nederland zich in de toekomst onderscheiden in het meervoudig verwaarden van zeewier. Praktijkgericht onderzoek kan hierbij een wezenlijke bijdrage leveren.

De HZ Centres of Expertise en de lectoraten kunnen de provincie Zeeland helpen om zich daarbij te positioneren en te profileren als zeewier regio. Samenwerking met de beroepspraktijk, maar ook tussen disciplines, denk daarbij aan Chemie, Aquacultuur, Datascience, Engineering, Toerisme en Economie, is daarbij van cruciaal belang. Het nieuw te bouwen Joint Research Centre* in Middelburg zal de samenwerking tussen de beroepspraktijk, kennispartners, het HBO en andere onderwijsinstellingen vormgegeven en faciliteren in een inspirerende omgeving waar studenten opgeleid worden tot professionals voor de toekomst en waar uitdagingen als kansen benut worden! En wie weet, wordt daar in de kantine het ‘nieuwe normaal’: een zilte zeewiersalade als lunch!

*Het Joint Research Centre (JRC) wordt een nieuw bèta onderzoekscentrum in Middelburg en vormt de verbinding tussen de drie clusters van de Zuidwestelijke Delta: Deltatechnology, Water & Energie en Biobased Economy.

In het JRC zullen de onderwijsinstellingen HZ University of Applied Sciences, Scalda, University College Roosevelt en andere kennis- en onderzoeksinstellingen samenwerken met bedrijven en overheden op het gebied van water, energie, food en biobased producten. Het doel van deze samenwerking is de provincie Zeeland internationaal te positioneren als living lab, de innovatiekracht van Zeeland te vergroten en te zorgen voor een toekomstbestendige economie waarin jonge, goed opgeleide bèta’s het bedrijfsleven versterken.

“Zeewier als biomass kan een grote bijdrage leveren aan de bio-circulaire economie.”

- Jasper van Houcke, senior onderzoeker en coördinator bij het lectoraat ‘Aquacultuur in Deltagebieden’ & Tanja Moerdijk, postdoc onderzoeker bij het lectoraat ‘Marine Biobased Specialties’ en docent Chemie.-

BIOBASED update juni 2020 - 13

Meer weten?

Tanja Moerdijk-Poortvliet Postdoc onderzoeker Marine Biobased Specialties tanja.moerdijk@avans.nl

CurCol - curcumin based sustainable colour Het Interreg NWE project CurCol wil economisch potentieel voor de productieketens van regionaal geproduceerde planten tot kleurstoffen in verpakkingen aantonen; het project beoogt 3 pilots voor kleurstofproductie en -toepassing in verpakkingen, door definitie van barrières, business cases en actieplannen.

Europa produceert ca. 87 miljoen ton verpakkingsafval per jaar. Voor biobased verpakkingsmaterialen, zoals PLA, wordt vaak (industriële) compostering gebruikt. Bij het composteren komen de niet-biologisch afbreekbare, synthetische kleurstoffen vrij. Vele bevatten toxische componenten die zich in het milieu ophopen. Bij het recyclen van papier komen deze kleurstoffen ook in afvalwater terecht.

introductie van een waardevol gewas in de kasindustrie en identificatie van nieuwe supply chains, resulterend in groei van banen en economische activiteit. Nieuwe kennis en transnationale partnerschappen ondersteunen de overgang naar een circulaire economie. CurCol richt zich op verpakkingen, maar toepassing in bv. textiel en cosmetica is ook mogelijk.

TRANSITIE De weinige beschikbare biologisch afbreekbare kleurstoffen voldoen niet aan de kwaliteitscriteria, zodat de verpakkingsindustrie deze nu niet als alternatief voor op fossiele grondstoffen gebaseerde kleurstoffen kan inzetten.

Kurkumine, een gele natuurlijke kleurstof, wordt al wel gebruikt in voeding en farmaceutische producten. Brede toepassing is belemmerd, voornamelijk door de slechte UVstabiliteit. Recent onderzoek toont aan dat het mogelijk is de UV-stabiliteit te verbeteren én andere kleuren te genereren (ook rood en blauw).

CurCol

LANGE TERMIJN Het doel van het project is valorisatie van biobased kleurstoffen in biologisch afbreekbare verpakkingen, Centre of Expertise Biobased Economy - 14

Meer weten?

Bas Koebrugge Projectleider CurCol b.koebrugge@avans.nl

ZCORE Van zeewier is bekend dat het veel waardevolle stoffen bevat. Wat minder bekend is, is dat zelfs de reststromen een uitstekende grondstof zijn.

Shared Research Center Biorizon en projectpartners onderzoeken de komende 3 jaar in het ZCOREproject hoe zeewierreststromen kunnen worden ingezet voor de productie van bio-coatings (verf) met superieure eigenschappen ten opzichte van hun fossiele tegenhangers.

40% VAN ALLE CHEMICALIËN IS AROMATISCH De suikers uit reststromen van algen kunnen worden omgezet in bio-aromaten. Van alle chemicaliën die door de chemische industrie worden geproduceerd, is 40% aromatisch van aard.

Het gaat om een wereldwijde, jaarlijkse omvang van 122 miljoen ton, ter waarde van ruim 115 miljard euro en met een jaarlijkse groei van 4-5%. Aromaten worden gebruikt in kunststoffen, verven, additieven zoals UV-stabilisatoren en pigmenten, vezels, cosmetica, farmaceutica en voedselingrediënten zoals vitamines, kleur- en smaakstoffen.

Aromaten worden tot dusver gewonnen uit aardolie en dit beïnvloedt het klimaat negatief. Daarom is het vinden van hernieuwbare grondstoffen urgent.

100% biobased alkydharsen (verf ). Tot dusver werd een gehalte van 50-60% biobased gerealiseerd doordat er geen bio-aromaten voorhanden waren op voldoende grote schaal.

ZCORE brengt hier verandering in. Behalve de verdubbeling in duurzaamheid brengt ZCORE ook potententiele kostenreductie doordat Biorizon een unieke verkorte route voor de productie van functionele bio-aromaten heeft ontwikkeld ten opzichte van de fossiele productieroute. Tot slot brengen de bio-aromaten ook verbeterde eigenschappen met zich mee waaronder superieure slijtvastheid, glans en UV-resistentie.

Deze drie voordelen zorgen ervoor dat deze bio-coating competitief kan zijn met fossiel-gebaseerde coatings. Met een mondiale coatingmarkt van 4 Mton op jaarbasis betekent dit een enorme doorbraak op het gebied van 100% biobased coatings en dit zal de realisatie van een biobased economie versnellen.

DUURZAMERE EN GOEDKOPERE COATINGS In het project ZCORE (van Zeewier naar COating REsin applicaties) worden zeewierreststromen omgezet in bioaromaten en deze worden onder meer getest in coatings. De coatingsindustrie wil graag een volledige biobased coating ontwikkelen om zo in te spelen op de klimaatdoelstellingen en de marktvraag. Het ZCORE-project werkt specifiek aan

BIOBASED update juni 2020 - 15

Meer weten?

Arnold Nijhuis Projectleider ZCORE awg.nijhuis@avans.nl

MYCELIUM is het ‘wortelnetwerk’ van paddenstoelen, dat fungeert als een natuurlijke lijm om biomassa te binden.

Verschillende organische reststromen zoals stro, zaagsel of ander landbouwafval kunnen als voedingsbodem worden gebruikt.

Centre of Expertise Biobased Economy - 16

Colouring Mycelium

Mycelium Boards

Dit project legt de basis om de visuele uitstraling van

Het project Mycelium Boards heeft als doel de buig-

myceliumcomposieten te verbeteren, door gebruik

en treksterkte van myceliumplaten te vergroten.

te maken van natuurlijke pigmenten, natuurlijke

Dit wordt bereikt door een grondige studie van het

coatings en onderzoek naar schimmelpigmenten.

hittepersproces en door het myceliumcomposiet te

VISUELE UITSTRALING MYCELIUM

combineren met andere biomassa tot een natuurlijk

Om de impact van de bouwsector op het milieu te verminderen, moeten biobased materialen verder worden ontwikkeld om een betere integratie en aanvaarding in de markt mogelijk te maken. Myceliumcomposieten zijn innovatieve producten, met intrinsieke eigenschappen die de aandacht van architecten, ontwerpers en industriële bedrijven trekken. Tot nu toe richtte het onderzoek zich voornamelijk op de mechanische eigenschappen van myceliumproducten om zo een bredere toepassing in de bouwsector te bereiken.

Maar om myceliumcomposieten in een bredere markt te introduceren, moet ook rekening worden gehouden met de visuele uitstraling bij het publiek.

versterkingsmateriaal.

“Gebruikers van biobased producten kunnen hun houding ten opzichte van hun omgeving veranderen door zich aan te passen aan de visuele uitstraling binnen hun omgeving of producten waarmee ze zich omringen” (Hekkert, 1997).

Dit kan verder worden toegeschreven aan kleuren die kunnen worden ervaren als warm of koud, agressief of uitnodigend.

Wat leidt tot ervaringen die worden opgevat als plezierig of juist ongenoegen. Dit is van invloed op het wat wijst op het toekomstige succes van het biobased product.

Myceliumcomposieten kunnen worden gebruikt als bouwmateriaal, maar ook als inrichtingsmateriaal, dus zichtbaar voor de gebruiker.

NATUURLIJKE KLEUREN De haalbaarheid van verschillende methoden om kleur te geven aan myceliumcomposieten wordt in dit project bestudeerd. De volgende onderzoeken vinden plaats binnen dit project: Het voorkleuren van vezels, en het gebruik ervan als substraat, voor myceliumgroei.

2. De oppervlaktebehandeling van het eindproduct, met gepigmenteerde biobased coating.

3. Een onderzoek naar schimmelpigmenten en hun toepassing op myceliumcomposieten.

De klimaatverandering en de uitputting van de grondstoffen in de wereld worden erkend als een van de grootste maatschappelijke uitdagingen. De bouwsector alleen al is verantwoordelijk voor 40% van het wereldwijde grondstoffenverbruik. Bovendien wordt het afval dat afkomstig is van de bouw- en sloopsector beschouwd als een van de meest omvangrijke reststoffen in de EU.

MYCELIUM ALS NATUURLIJK ALTERNATIEF Myceliumcomposieten zijn innovatieve producten, met intrinsieke eigenschappen die de aandacht van architecten, ontwerpers en industriële bedrijven trekken. Zowel myceliumschuim als plaatmateriaal hebben het potentieel om conventionele giftige materialen te vervangen.

HITTEPROCES De mechanische eigenschappen van deze myceliumproducten worden beïnvloed door hun productieproces. Zo is bijvoorbeeld gebleken dat de buig- en treksterkte van warmgeperste myceliumplaten hoger is. Het warmtepersproces met betrekking tot myceliumplaten moet verder ontwikkeld worden op het vlak van temperatuur, druk en duur van het persen.

ONDERZOEKSVRAGEN Projectpartners KNN Cellulose BV, Fungalogic en V8 Architecten hebben CoE BBE benadert om dit onderzoek naar myceliumplaten gezamenlijk uit te voeren. De interesse van elk van de partners is gericht op verschillende aspecten van myceliumplaten, wat samengevat kan worden in de volgende vragen: De volgende onderzoeksvragen komen aan bod: • Welk hittepersproces is het meest optimaal om plaatmaterialen te produceren?

• Welke hittepersparameters (rekening houdend met temperatuur, druk en duur) zijn het meest optimaal om myceliumplaten te produceren?

• Kunnen cellulose en hennepvezels worden gecombineerd om zo een sterker plaatmateriaal te vormen?

Meer weten?

Ilaria la Bianca Projectleider Mycelium i.labianca@avans.nl

BIOBASED update juni 2020 - 17

Biobased Business Duurzaam BBQ’en met CharcoTec Het BBQ seizoen is weer in volle gang en de lucht van brandend houtskool vult de tuinen. Zodra het lekker weer wordt staan Nederlanders vooraan om de BBQ aan te steken. Heerlijk genieten van de buitenlucht en een stukje vlees of vis, niets mis mee. Maar heb je wel eens nagedacht hoe duurzaam het houtskool op jouw BBQ is? Hiervoor worden gebieden ontbost en het proces om houtskool te maken is milieuvervuilend. CharcoTec maakte er hun business van om deze processen te verduurzamen en te zoeken naar alternatieven voor hout.

Zo namen zij ook het initiatief voor het maken van graskool verkregen uit bermgras. “We zagen dat de houtskool productie met name in ontwikkelingslanden nog heel primitief gaat”; vertelt Joep van Doorn, Directeur van CharcoTec. “Er wordt hout in een kuil gegooid, in de brand gestoken en afgedekt met aarde. Dat gaat smeulen en na een paar weken heb je houtskool. Ten eerste heel inefficiënt omdat er maar een klein deel van het hout in houtskool wordt omgezet bij dit proces, en ten tweede heel ongezond door de dampen die er bij vrijkomen.” Dat was het begin van CharcoTec; dit moest schoner en efficiënter kunnen.”

LOKAAL, SIMPEL EN CIRCULAIR CharcoTec ontwierp een installatie die efficiënter en schoner is, met als filosofie dat deze simpel moet zijn, weinig onderhoud moet hebben en makkelijk te bouwen is. De smerige gassen die vrijkomen worden verbrand in het proces en gebruikt om de benodigde warmte voor het proces op te wekken. Voor de kool is het de wens van Van Doorn om lokale restromen te gaan gebruiken en niet alleen hout. “Neem bijvoorbeeld de reststroom van paprika planten. De kassen met paprika’s worden elk jaar helemaal leeg getrokken. De paprikastengels worden nu met pijn en moeite gecomposteerd maar je kan er ook hele goede kool van maken. Een mooi circulair en biobased proces waarbij het importeren van houtskool overbodig wordt.” Van Doorn ziet het nog wel als een uitdaging om iedereen in de keten mee te laten werken en ook regelgeving is een kritisch punt. “Met veel geduld, doorzettingsvermogen en kleine stapjes vooruit komen we er wel!”.

Als het aan Van Doorn ligt dan kun je de graskool vandaag nog kopen in de winkel, “maar we moeten nog even geduld hebben tot het nieuwe jaar”.

CASHEWNOOTDOPPEN Er zijn nog veel meer reststromen die erg geschikt zijn om een kool van te maken. Het CoE BBE deed ook onderzoek voor CharcoTec naar cashewnootdoppen vanuit het project S-Char en het KIEM-HBO project Sustainable Solid Fuel. “Wij hebben zelf geen mogelijkheid om kleinschalige testen uit te voeren, daarvoor is CoE BBE voor ons een goede partner. Zij hebben het pyrolyse proces van cashewnootdoppen onderzocht en geoptimaliseerd. Zo weten wij hoe we op de meest efficiënte manier en de juiste temperatuur een kool uit deze reststroom kunnen verkrijgen.” Meer onderzoek is nodig voordat er echt een cashewnoot kool op de markt kan komen, maar het begin is er.

TOEKOMST Waar gaat CharcoTec de komende tijd mee aan de slag? Naast alle lopende projecten is er onlangs een nieuw project gestart: BIO ADD, waar CharcoTec en CoE BBE opnieuw samenwerken.

Dit keer in onderzoek naar het gebruik van houtskool als kwaliteitsverbeteraar voor biopolymeren. Het blijft dus niet alleen bij BBQ briketten.

“Het gebruik van lokale reststromen is wat mij betreft essentieel in een biobased en circulaire economy. Als meer bedrijven dat gaan doen kunnen we een hoop bereiken!” - Joep van Doorn - CharcoTec-

GRASKOOL Het project OP-Zuid Pyrolyse Proeftuin is er om de ontwikkelingen van, en toepassingen met, pyrolyse te stimuleren en onderzoeken. CharcoTec en het Centre of Expertise Biobased Economy werken in dit project samen aan de ontwikkeling van graskool: een kool gemaakt van bermgras. Joep van Doorn: “De onderzoekers van het CoE BBE hebben voor ons de kwaliteit van het eindproduct gemeten. Verschillende testen moesten uitmaken of de graskool voldeed aan de eisen. Denk hierbij aan hardheid en samenstelling. Een BBQ georganiseerd door studenten van Avans wees uit dat de graskool zeker niet onderdeed voor de traditionele houtskool. De hamburger smaakte even goed!”.

Waar Joep van Doorn ook benieuwd naar is zijn de resultaten van de Life Cycle Analysis (LCA) studie die CoE BBE momenteel uitvoert voor de graskool. “We willen richting overheden kunnen laten zien wat de voordelen zijn van de graskool. Wat levert het nou op?” Van Doorn hoeft zelf niet meer overtuigd te worden: “Ik denk dat een circulaire en biobased economy gaat komen door kleine stapjes vooruit. Wij mogen hier met CharcoTec ook een bijdrage aan leveren door te zorgen voor een duurzame kool. Hierbij is het gebruik van lokale reststromen wat mij betreft essentieel. Als meer bedrijven dat gaan doen kunnen we een hoop bereiken!”

Centre of Expertise Biobased Economy - 18

Gemaaid bermgras

PYROLYSE is de techniek waarbij met behulp van zeer hoge temperaturen en zonder zuurstof biomassa wordt ontleed. Het is zeer belangrijk dat er bij pyrolyse geen zuurstof wordt gebruikt, want de reactie met zuurstof leidt tot verbranding.

De techniek van pyrolyse kan worden gebruikt om bijvoorbeeld bio-olie, houtskool of koolstofvezels te maken.

Grasbriketten

Graskool

Biobased, circulaire kerstbal & verpakking

Kerstmis: de gezelligste tijd van het jaar. Maar niet per se de meest duurzame. We kopen nieuwe kleding, bereiden een overvloedig kerstdiner en ieder jaar halen we een kerstboom in huis die wordt versierd volgens de laatste trends.

CoE BBE gaat in dit project op zoek naar een manier om het kerstfeest te verduurzamen. Met

afgelopen tien jaar is de kerstomzet van marktleider Intratuin naar eigen zeggen verdubbeld tot 135 miljoen euro in 2019. Kerstversiering wordt meer en meer een modeartikel, dat maar een jaar wordt gebruikt. Al met al wordt de kerstomzet van de Nederlandse tuincentra door Tuinbranche Nederland geschat op 300 miljoen euro. Op pad gaan voor kerstversiering is tegenwoordig een compleet dagje uit aan het worden. ‘Het kan niet op’ lijkt het motto als het gaat om het gezelligste feest van het jaar.

een aantal bedrijfspartners onderzoeken we

VERSPILDE BIOMASSA

of we dennennaalden van oude kerstbomen in

Wat te doen met al die biomassa die in de eerste weken van januari vrij komt? Er zijn verschillende initiatieven die een kerstboom in de afvalfase verwaarden. Zo is het mogelijk om een kerstboom te huren of leasen, zodat de boom meerdere jaren kan worden gebruikt, en wordt er zelfs op kleine schaal bier en verf gemaakt van onderdelen van de boom.

Het overgrote deel van de bomen wordt echter nog steeds gemeentelijk ingezameld en vervolgens gecomposteerd of verbrand. En de kerstversiering van dit jaar of vorig jaar die voor volgend jaar écht niet meer kan? Een aanname van de auteur, maar hele grote kans dat die bij het restafval belandt.

Intussen warmt de aarde steeds verder op, met alle gevolgen van dien.

biopolymeren kunnen verwerken om er biobased, circulaire kerstballen van te maken. Daarbij mag de verpakking natuurlijk ook niet ontbreken.

Elk jaar worden er in Nederland 3 miljoen kerstbomen geplant.

Het overgrote gedeelte vindt uiteindelijk als volwassen boom zijn weg naar Nederlandse woonkamers en blijft daar staan, vaak voor een week of vier tot vijf.

Eenmaal thuis wordt de boom natuurlijk mooi aangekleed.

Het vormt de ‘center piece’ van de woonkamer. In de

Centre of Expertise Biobased Economy - 20

Dus… Duurzaamheid in zijn algemeenheid is ver te zoeken als het gaat om kerstbomen en kerstversiering. Waar er in Nederland volop wordt gedebatteerd over het klimaat, stikstof, gebruik van biomassa in energiecentrales en wat al niet meer, wordt in de gemiddelde folder van retailers in de kerstsector met geen woord over duurzaamheid gerept. Vanuit deze paradox willen wij een project starten. Doel: het ontwikkelen van een circulaire en biobased kerstbal.

DOEL Met bovenstaande in het achterhoofd gaan we op zoek naar een manier om het kerstfeest te verduurzamen, op een biobased en circulaire manier.

Het project is opgedeeld in een technisch en een economisch gedeelte. Doel van het technisch onderzoek is kortgezegd om er achter te komen hoe biomassa van gebruikte kerstbomen kan worden verwerkt in een biopolymeer en hoe daarmee een kerstbal kan worden geproduceerd. CoE BBE gaat dit gedeelte van het onderzoek uitvoeren en samen met productiebedrijven financieren.

In het economische gedeelte van het onderzoek worden de afzetmarkt en doelgroep van het eindproduct in beeld gebracht en gaan we aan de slag met het daadwerkelijk creëren van biobased awareness. Bij dit marktonderzoek worden zoveel mogelijk studenten van Avans en HZ betrokken. We hopen te bereiken dat onze kerstballen daadwerkelijk kunnen worden geproduceerd en bijvoorbeeld als kerstgeschenk worden gegeven aan medewerkers van betrokken projectpartners en co-financiers. Dit creëert directe biobased en circulaire awareness bij duizenden medewerkers.

“CoE BBE gaat in dit project op zoek naar een manier om het kerstfeest te verduurzamen. “

BIOBASED update juni 2020 - 21

Meer weten?

Bas Koebrugge Projectleider Biobased kerstbal b.koebrugge@avans.nl

Smart Circular Bridge Een brug die zelf aangeeft wanneer er onderhoud of vervanging nodig is: “Structural Health Monitoring”.

Materiaalgedrag wordt nu continu gevolgd. Een slim sensorsysteem evalueert de signalen en genereert

een waarschuwing gestuurd voor onderhoud/vervanging.

In Smart Circular Bridge worden de onzekere aspecten van materiaalveroudering gecompenseerd door het Structural Health Monitoring systeem. Hiermee is de constructieve veiligheid nu gegarandeerd.

een waarschuwing wanneer het kritische niveaus van

DRIE BRUGGEN

materiaaldegradatie signaleert. Tijdig onderhoud/

Smart Circular Bridge zal 2 demobruggen bouwen (NL+DE) en 1 definitieve brug (NL) realiseren in de NWE regio.

Binnen het project neemt het Centre of Expertise Biobased Economy bij Avans een aantal taken op zich, zoals:

vervanging van componenten kan zo worden uitgevoerd.

DE BOUW NOG STEEDS TERUGHOUDEND Het materiaalgebruik in de bouw moet veranderen. Echter, alternatieve efficiënte materiaaloplossingen van natuurlijke herwinbare bronnen zijn nog onvoldoende betrouwbaar voor toepassing in Infrastructuur. Bijvoorbeeld in Nederland beheren gemeenten meer dan 12.000 voet- en fietsbruggen.

Hiervan zijn 41% in een matige tot zeer slechte staat. Met 0,5 % vervanging per jaar komt dit al neer op 95.000 Ton fossiel grondstofgebruik per jaar. Het Europese actieplan BioEconomie Strategie benadrukt de noodzakelijke verschuiving naar gebruik van natuurlijke materialen. Ondanks een groeiende marktvraag blijft de constructie industrie echter terughoudend in toepassing van nieuwe materialen.

Reden hiervoor is de onzekerheid in tijdsafhankelijke materiaaleigenschappen: degradatie en veroudering. Een veilig gebruik gedurende de levensduur kan niet worden gegarandeerd.

•

•

•

• • •

Het uitvoeren van milieukundige Levenscyclusanalyses rond de gebruikte composietmaterialen inclusief het toepassen van moleculaire recycling.

Ook houden we ons bezig met de moleculaire recycling van thermoset biocomposietmaterialen uit vlas en bioresin.

Het onderzoeken van hergebruik van de teruggewonnen componenten in nieuwe composietdelen zoals geluidspanelen.

Meewerken aan biomateriaalselectie.

Verouderingsproeven in een klimaatkast.

Het opzetten van een MOOC met projectresultaten en -ervaringen richting medewerkers in bedrijfsleven en studenten.

SMART CIRCULAR BRIDGE Moderne sensortechnologie met slimme computeralgoritmes maken het mogelijk om componenten uit te rusten met sensoren en hun materiaalgedrag te volgen: “Structural Health Monitoring”. Materiaalgedrag wordt nu continu gevolgd. Met een slim sensorsysteem worden signalen opgevangen en bekeken. Wanneer deze aangeven dat de materiaaldegradatie kritieke niveaus bereiken, wordt er Centre of Expertise Biobased Economy - 22

Meer weten?

Alwin Hoogendoorn Projectleider Smart Circular Bridge a.hoogendoorn@avans.nl

Jaarverslag Graag geven wij je in één overzicht een beeld van het afgelopen jaar. Een jaar met veel mooie projecten, samenwerkingen en initiatieven waar we erg trots op zijn. Samen komen we steeds een stap dichter bij de transitie naar een Biobased society!

CIJFERS 2019 Centre of Expertise Biobased Economy

41

Het Centre of Expertise Biobased Economy (CoE BBE) staat centraal in de transitie naar een Biobased Economy als kennispartner van veel bedrijven en organisaties. Wij voeren toegepast onderzoek uit dat er toe doet, helpen bedrijven met hun Biobased ambities en zorgen ervoor dat Biobased een plekje krijgt in alle niveaus van onderwijs.

69

MEDEWERKERS

37

STAGIAIRES EN AFSTUDEERDERS

Management: 4

2.821 X1000 OMZET

2

LOCATIES

4

2

PROJECTEN ONDERZOEK

PROJECTEN ONDERWIJS

PROJECTEN AWARENESS

Klik voor meer info

Klik voor meer info

Klik voor meer info

5

BIOBASED MOOCS

1

BIOBASED OPLEIDING

8

BIOBASED MINOREN EN SPECIALISATIES

Bureau: 236

Avans Hogeschool - Breda

Biobased Bouwen

Major Biobased Chemistry & Technology

Staff: 18

Er wordt multidisciplinair

Onderzoek: 2114

HZ UAS - Vlissingen

Biobased Energy

Klik voor meer info

Onderzoekers: 47

samengewerkt door studenten van

Onderwijs: 260

Klik voor meer info

Think Biobased

HZ minoren/specialisaties: 4

Klik voor meer info

verschillende domeinen zoals bouw,

Business Support: 211

Biobased Economy - Green Chemistry

Klik voor meer info

kunst, economie, life sciences en

Biobased Business Development

techniek.

Klik voor meer info

Avans minoren/specialisaties: 4

LEES OVER DE HIGHLIGHTS VAN 2019 IN ONZE ONLINE MAGAZINES: Lees de Biobased Updates

100+

SAMENWERKING BEDRIJVEN

40+

SAMENWERKING KENNISINSTELLINGEN

5

4

LECTORATEN

APPLICATIECENTRA

3

INTERNATIONALE LIVING LABS

Biobased Bouwen

Biopolymeer Applicatie Centrum

Binnen onze projecten werken we met meer

Binnen onze projecten werken we met

Biobased Resources & Energy

Kleuren Applicatiecentrum

dan 100 bedrijven samen aan biobased

meer dan 40 kennisinstellingen samen

Biobased Building Blocks & Products

Mycelium lab

Living Lab Circular Canada

innovaties en onderwijs.

aan biobased innovaties en onderwijs.

Marine Biobased Specialties

Biobased Bouwen lab

Living Lab Finland (in opstart fase)

Klik voor meer info

Klik voor meer info

Biobased Art & Design (CARADT)

Klik voor meer info

Klik voor meer info

Living Lab Biobased Brazil

Klik voor meer info

75

EVENTS

50

VAKBLADEN EN MEDIA

10.000

BEZOEKERS WEBSITE

48.500 VIEWS

820 VOLGERS

1.414 VOLGERS

69.200 VIEWS

WWW.COEBBE.NL

Partners CoE BBE Benieuwd met welke partijen wij samenwerken in onze projecten? Vanaf nu kun je op onze website een overzicht terug vinden met alle partners waar wij mee samenwerken en in welke projecten zij deelnemen. We zijn trots op deze samenwerkingen en het worden er alleen maar meer.

BEKIJK DE PARTNER KAART BIOBASED update juni 2020 - 23

WWW.COEBBE.NL Meer biobased nieuws, projecten en onderwijs?

Bekijk dan onze website.

De volgende BIOBASED update komt uit in september 2020.

- CENTRE OF EXPERTISE BIOBASED ECONOMY -