ΑΛΕΦ #89 by athjcom.gr

Τ Ε Υ Χ Ο Σ 8 9 Α Π Ρ Ι Λ Ι Ο Σ - Μ Α Ϊ Ο Σ - Ι Ο Υ Ν Ι Ο Σ 2 0 2 3 Ν Ι Σ Α Ν - Ι Γ Ι Α Ρ - Σ Ι Β Α Ν 5 7 8 3

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚ∆ΟΣΗ ΤΗΣ ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΑΘΗΝΩΝ

∆ανιήλ Εσδράς

περιεχοµενα

συνταξης σηµειωµα

Τορα και χρονος

επιστολη

κοινοτητας διοικηση τιµητικη διακριση για το προγραµµα µας Lauder Pierce Jewish & Hebrew Studies, αιµοδοσια

αποφθεγµα φωτογραφια

Θεσσαλονικη: η Αγορα Μοδιανο µεσα απο µνηµες και µαρτυριες

06 φωναζανε «κυριε υπουργε» και εψαχνα να βρω σε ποιον µιλανε

10 Οµηρικη Ιλιαδα ή Οδυσσεια

11 ας µην εφησυχαζουµε

12 οπαδοι του ναζισµου στη Βουλη…

13 το Ισραηλ γινεται 75: µια συνεχής αναζήτηση της ταυτότητάς του

100 Εβραιοι που επηρεασαν τον κοσµο Χαρι Χουντινι

τεχνης σχολια-βιβλια

το Ανωτατο ∆ικαστηριο του Ισραηλ

ακροστιχιδα

21 γλωσσαρι

22 αδικαιολογητως απων 80 χρονια

24 επισκεψη στην Εβραϊκη γειτονια της Σµυρνης

Ι∆ΙΟΚ ΤΗΤΗΣ: Ισραηλιτική Κοινότης Αθηνών, Μελιδόνη 8, Αθήνα 105 53, τηλ.: 2103252898, fax: 210 3220761, e-mail: athjcomm@otenet.gr. Ε Κ∆ ΟΤΗΣ: ο Πρόεδρος της Ι.Κ.Α. Αλβέρτος Ταραµπουλούς ΥΠΕΥΘΥΝΟ Σ ΕΚ ∆ΟΣΗΣ-ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Βίκτωρ Iσαάκ Ελιέζερ fax: 2104820057, e-mail: victorel@otenet.gr ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑ∆Α: Βίκτωρ Iσαάκ Ελιέζερ, Σαµ Ναµίας, Μωυσής Ταραµπουλούς, Ντορίτα Τρέβεζα ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣΚ ΑΛΛ/Κ Η Ε ΠΙΜΕ ΛΕ ΙΑ : Ρασέλ Μπαλέστρα Ε ΚΤΥΠΩΣΗ: ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΑΕΒΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ Σ’ ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ: Κατερίνα Αντωνίου, Αλίκη Αρούχ-Μορδεχάι, Βίκτωρ Iσαάκ Ελιέζερ, Άρης Εµµανουήλ, Σαµ Ναµίας, Ρόζα Ρούσσου, Βίκτωρ Σαµουήλ, Μωυσής Ταραµπουλούς, Αννίτα Τσοπανέλλη.

συνταξης σηµειωµα

Ο πρώτος Έλληνας Εβραίος υπουργός «…Για µένα ήταν µια εξαιρετική εµπειρία, όπου λόγω των γεγονότων η αδρεναλίνη είχε φθάσει στα ύψη. Στην ορκωµοσία των βουλευτών µετά τις εκλογές της 21ης Μαΐου καθόµουν στα έδρανα της κυβέρνησης. Ήταν κάτι που δεν το περίµενα ποτέ στη ζωή µου. Φωνάζανε “κύριε υπουργέ” και έψαχνα να βρω σε ποιόν µιλάνε!…» Ο ∆ανιήλ Εσδράς, ο πρώτος Έλληνας Εβραίος που επιλέχθηκε ως υπουργός Ελληνικής κυβέρνησης, διηγείται στο «Άλεφ» γνωστές και άγνωστες πτυχές της προσωπικής και επαγγελµατικής του πορείας.

Η ανάφλεξη Την ώρα που γράφονται τούτες οι γραµµές οι Ισραηλινές Αµυντικές ∆υνάµεις επιχειρούν στην πόλη Τζενίν, στη ∆υτική Όχθη του Ιορδάνη, που ελέγχεται –ή θα έπρεπε να ελέγχεται– από την Παλαιστινιακή Αρχή, προκειµένου να εντοπιστούν και να καταστραφούν οι θύλακες τροµοκρατίας από τους οποίους πλήττονταν Ισραηλινοί πολίτες. Ήταν η µεγαλύτερη στρατιωτική επιχείρηση του Ισραήλ στη ∆υτική όχθη των τελευταίων είκοσι ετών. Η Τζενίν, είχε µετατραπεί σε πόλη όπου τον πλήρη έλεγχο είχαν η Χαµάς, η Τζιχάντ και άλλες οργανώσεις που αγωνίζονται για την εξουσία την επόµενη µέρα µετά τον Μαχµούντ Αµπάς και διεκδικούν πρωταγωνιστικό ρόλο για την επίδειξη ισχύος απέναντι στο Ισραήλ. Η καθ’ όλα επιβεβληµένη Ισραηλινή επιχείρηση δεν δικαιολογεί σε καµία περίπτωση τη βία που ασκούν Ισραηλινοί έποικοι εναντίον αθώων Παλαιστινίων καίγοντας και καταστρέφοντας σπίτια και αυτοκίνητα. ∆εν ήταν τυχαία άλλωστε η κοινή ανακοίνωση των αρχηγών – του Ισραηλινού Στρατού, της Ισραηλινής υπηρεσίας πληροφοριών και της Ισραηλινής Αστυνοµίας– ότι δεν θα δείξουν καµία ανοχή στην παραβίαση του νόµου και στην άσκηση βίας εκ µέρους των εποίκων. Αιµοδοσία ∆εν θα κουραστώ να γράφω από τη στήλη αυτή, για την µεγάλη αξία και την ιδιαίτερη σηµασία που έχει η αιµοδο-

σία για την διάσωση µιας ανθρώπινης ζωής. Για όσους δεν κωλύονται από λόγους υγείας η ορίου ηλικίας, είναι η ιερότερη πράξη ανθρωπισµού και η ανώτερη µορφή εθελοντισµού, διότι ακριβώς µε την «πράξη» αυτή σώζεται µια ζωή… και αυτό δεν είναι σχήµα λόγου. Γιατί οι προσωπικές αφηγήσεις, οι αγωνίες, οι ανησυχίες και η ανακούφιση συνθέτουν την αξία της αιµοδοσίας. Θυµάµαι όταν πριν από 3 περίπου χρόνια, υπερήλικο πρόσωπο του στενού οικογενειακού µου περιβάλλοντος έπρεπε να υποβληθεί σε επέµβαση ισχίου. Χρειάστηκαν αρκετές φιάλες αίµατος. Παρά το γεγονός ότι είµαι αιµοδότης, η αρωγή της Τράπεζας αίµατος της Ισραηλιτικής Κοινότητας ήταν απαραίτητη και βεβαίως η παροχή των αναγκαίων φιαλών έγινε εγκαίρως. Τα λόγια όµως της διευθύντριας του αιµατολογικού του ΚΑΤ, έµειναν χαραγµένα στη συνείδησή µου. «Κύριε Ελιέζερ, να ξέρετε ότι οι φιάλες που µας παρείχε η Κοινότητά σας, θα λείψουν από κάποιον άλλον άνθρωπο. Φροντίστε για την αναπλήρωσή τους, για να σωθούν κι άλλες ζωές όπως σώσαµε τη ζωή του δικού σας ανθρώπου». Εθελοντές Αιµοδότες της Κοινότητάς µας αφήσαν το δικό τους αποτύπωµα κάνοντας ένα δώρο ζωής προς τους συνανθρώπους µας, προσφέροντας 33 φιάλες αίµα. ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ Γιατί οι νεότεροι οφείλουµε να διασφαλίζουµε το αναγκαίο αίµα για τους µεγαλύτερους, για τους παππούδες και τις γιαγιάδες που θα το χρειαστούν για να διασφαλίσουν την υγιή διαβίωση τους! Γιατί όσοι µπορούµε να δώσουµε αίµα το οφείλουµε στο συνάνθρωπο που θα εγχειριστεί! Γιατί όσοι µπορούµε να δώσουµε αίµα, την αλληλεγγύη την κάνουµε πράξη, γιατί νοιαζόµαστε για το συνάνθρωπο! Ελπίζουµε να απολαύσετε και αυτό το τεύχος του «Άλεφ» και να περάσετε ένα όµορφο και ξεκούραστο καλοκαίρι Καλή ανάγνωση Βίκτωρ Ισαάκ Ελιέζερ

κοινοτητας διοικηση

τιµητικη διακριση για το

µας

Lauder Pierce Jewish & Hebrew Studies Την ∆ευτέρα 26 Ιουνίου 2023, πραγµατοποιήθηκε στο στάδιο του Αµερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος, η αποφοίτηση των τελειοφοίτων της Γ’ Λυκείου και του ΙΒ2 του Pierce. Κατά την διάρκεια της πολύ συγκινητικής και φαντασµαγορικής τελετής που διοργανώθηκε από το Pierce και µε αφορµή την αποφοίτηση από το Λύκειο των πρώτων 12 µα θητών του προγράµµατος Εβραϊκών σπουδών Lauder Pierce ο Πρόεδρος του Αµερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος, Dr. David G. Horner, απένειµε τιµητική πλακέτα ως αναγνώριση της εξαιρετικής συνεργασίας µεταξύ του ιδρύµατος Lauder, της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών και του Αµερικάνικου Κολλεγίου Ελλάδος. Την τιµητική πλακέτα παρέλαβε ο Πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών, κ. Αλβέρτος Ταραµπουλούς.

To 2017 ξεκίνησε η συνεργασία του Ιδρύµατος Lauder, της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών και του Αµερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος, εγκαινιάζοντας ένα πρόγραµµα φοίτησης των αποφοίτων του Lauder δηµοτικού σχολείου της Ι.Κ. Αθηνών, στο γυµνάσιο και λύκειο του Pierce. Το πρόγραµµα δίνει έκτοτε την δυνατότητα σε όσους µαθητές του δηµοτικού µας επιτύχουν στις εισαγωγικές εξετάσεις του Pierce, να φοιτήσουν επιδοτούµενα σε ένα από τα καλύτερα Γυµνάσια και Λύκεια της χώρας µας, παρακολουθώντας παράλληλα ένα απογευµατινό πρόγραµµα Εβραϊκής γλώσσας και εβραϊκής ιστορίας-παράδοσης, προσαρµοσµένο στις εκπαιδευτικές ανάγκες των µαθητών µας. Έκτοτε έχουν συνολικά φοιτήσει στο πρόγραµµα παραπάνω από 60 µαθητές, ενώ σύµφωνα µε τα λεγόµενα του Προέδρου του Αµερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος, το συγκεκριµένο πρόγραµµα αποτελεί µια από τις σηµαντικότερες και πιο επιτυχηµένες συνεργασίες του Pierce την οποία είναι διατεθειµένοι να συνεχίσουν να υποστηρίζουν µε κάθε τρόπο προσβλέποντας στην µακρόχρονη συνέχισή της. Το Κοινοτικό Συµβούλιο

αιµοδοσια Εθελοντές Αιµοδότες της Κοινότητάς µας άφησαν το δικό τους αποτύπωµα!

ο Ισραηλινός πρέσβης Νόαµ Κατς την ηµέρα της αιµοδοσίας

Κυριακή 11.6.2023 Εθελοντές Αιµοδότες της Κοινότητάς µας άφησαν το δικό τους αποτύπωµα κάνοντας ένα δώρο ζωής προς τους συνανθρώπους µας, προσφέροντας 33 φιάλες αίµα. Στο κάλεσµα «ζωής» και προσφοράς αίµατος, που απηυθύναν το Εθνικό Κέντρο Αιµοδοσίας (ΕΚΕΑ) σε συνεργασία µε την Ι.K. Αθηνών, ανταποκρίθηκαν συνολικά 38 µέλη της Κοινότητάς µας. Ένα «ευχαριστώ» είναι η µόνη λέξη που µπορεί διατυπώσει την ευγνωµοσύνη του συνανθρώπου προς τον αιµοδότη - γιατί κάθε σταγόνα µετράει. Ευχαριστούµε ιδιαιτέρως την κ. Γιαννουλάκη, Επισκέπτρια Υγείας του ΕΚΕΑ, την γιατρό του Νοσοκοµείο Αγ. Όλγα, κ. Τσαγκάρη, τα στελέχη και την κινητή µονάδα του ΕΚΕΑ για την διοργάνωση και την πολύτιµη συµβολή τους στην διεξαγωγή της αιµοδοσίας.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ, την Επιτροπή Κοινωνικής Αλληλεγγύης, την Ασφάλεια της Κοινότητος, την Κοινωνική Υπηρεσία και όλους τους Εθελοντές, µικρούς και µεγάλους, για τη συµβολή τους στην υλοποίηση αυτής της δράσης. Επίσης όσοι προσήλθαν µε προθυµία να προσφέρουν αίµα αλλά δεν µπόρεσαν να αιµοδοτήσουν για διαφόρους λόγους, τους ευχαριστούµε ολόψυχα και ευχόµαστε στην επόµενη αιµοδοσία να µπορέσουν να εκπληρώσουν το εθελοντικό τους έργο και την αγάπη τους προς τον συνάνθρωπο. ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ Γιατί οι νεότεροι οφείλουµε να διασφαλίζουµε το αναγκαίο αίµα για τους µεγαλύτερους, για τους παππούδες και τις γιαγιάδες που θα το χρειαστούν για να διασφαλίσουν την υγιή διαβίωση τους! Γιατί όσοι µπορούµε να δώσουµε αίµα το οφείλουµε στο συνάνθρωπο που θα εγχειριστεί! Γιατί όσοι µπορούµε να δώσουµε αίµα, την αλληλεγγύη την κάνουµε πράξη, γιατί νοιαζόµαστε για το συνάνθρωπο! Ανανέωσε και εσύ το ραντεβού για την επόµενη ΑΙΜΟ∆ΟΣΙΑ δώσε αίµα και σώσε µια ζωή. Σε περίπτωση που επιθυµείτε να προσφέρετε αίµα για το Σύλλογο της Ι.K. Αθηνών µπορείτε να απευθυνθείτε σε οποιοδήποτε τµήµα Αιµοδοσίας ∆ηµοσίου Νοσοκοµείου δίνοντας τον αρ. µητρώου 10341.

του ΒΙΚΤΩΡΑ ΙΣΑΑΚ ΕΛΙΕΖΕΡ

φωναζανε «κυριε υπουργε» και εψαχνα να βρω σε ποιον µιλανε

Ο ∆ανιήλ Εσδράς, ο πρώτος Έλληνας Εβραίος που επιλέχθηκε ως υπουργός Ελληνικής κυβέρνησης συζητά µε τον Βίκτωρα Ισαάκ Ελιέζερ, γνωστές και άγνωστες πτυχές της προσωπικής και επαγγελµατικής του πορείας.

τις 30 Ιουνίου του 2023, τρεις µέρες µετά την αποχώρησή του από το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, συναντώ τον ∆ανιήλ Εσδρά και τη σύζυγό του Ντόριτ σε ένα παραθαλάσσιο καφέ στη Βάρκιζα, για µια χαλαρή αλλά και ενδιαφέρουσα συζήτηση.

Αθήνα το 1955 και µεγάλωσες στο πλαίσιο µιας παραδοσιακής εβραϊκής οικογένειας, µε καταγωγή από τα Τρίκαλα. Σωστά; Τ ι ρόλο έπαιξε στην µετέπειτα εξ έλιξ ή σου αυτή ακριβώς η «παράδοση» και η επιβίωση των γονέων σου από το Ολοκαύτωµα;

Θα ήταν υποκριτικό να µιλήσουµε στον πληθυντικό αφού γνωριζόµαστε από παιδιά, από τότε που πηγαίναµε στο ίδιο δηµοτικό σχολείο, στο «εβραϊκό», της Ισραηλιτικής Κοινότητας της Αθήνας, εκείνος τέσσερα πέντε χρόνια µεγαλύτερος, µε το ίδιο µικρό µπλέ πουλµανάκι, αφού µέναµε στην ίδια γειτονιά. Ήταν, και δεν έπαψε ποτέ να είναι ο Ντά νης.

- Να περιµένω τα πάντα. Ότι κάτι µπορεί να γίνει εκεί που δεν το περιµένεις. Αυτό είναι το µεγάλο µάθηµα. Έµαθα να µην εφησυχάζω. Έτσι κατάλαβα περισσότερο και τη δουλειά µου. Κατανόησα την προσφυγιά. Και ότι για να νοιώθω ότι ανήκω κάπου πρέπει να αγωνίζοµαι. Έµαθα να σκέπτοµαι πιο ανθρώπινα, και να βλέπω τον συνάνθρωπό µου πιο κοντά. ∆εν χρειάστηκε αυτό να µου το µάθει κάποιος – ήταν η δεύτερη φύση µου.

Με το διαχρονικό και πληθωρικό του µούσι, µε τη σωµατική του διάπλαση, µε το αυστηρό του βλέµµα και τη βροντερή φωνή παραπέµπει στην εικόνα του Φιντέλ Κάστρο. Ήταν το παρατσούκλι που του είχε προσκολλήσει, ο Ιωσήφ Λόβιγγε ρ, ένας από τους επιφανείς ηγέτες του Ελληνικού Εβραϊσµού, από τη δεκαετία του ’80, όταν ο Ντάνης δραστηριοποιήθηκε στην Εβραϊκή νεολαία της Ελλάδας. τα χρόνια της νιότης - Γ ιός του Νισίµ και της Νίνα ς Εσδρά, γεννήθηκες στην

- Ξεκινάς τις σπουδές σου και ταυτόχρονα στις αρχές της δεκαετίας του ’80 αναπτύσσεις δράση στην Εβραϊκή νεολαία Ελλά δας σε µια περίοδο δύσκολη για τον Ελληνικό Εβραϊσµό. ∆ραστηριοποιείσαι στην Εβραϊκή κοινοτική ζωή, εκλέγεσαι µέλος της κοινοτικής συνέλευσης της Αθήνας, µέλος του Κοινοτικού Συµβουλίου και µέλος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συ µβουλίου. Ποιες ήταν οι προκλήσεις της εποχής που αντιµετώπισες και αποφάσισες να δραστηριοποιηθείς; Μ ίλησε µας γ ια τις συγκρούσεις της εποχής.

07 Ήσουν από τα ηγετικά στελέχη της νεολαίας, οπότε τα γεγονότα τα βίωσες.

-Καταρχήν το Παλαιστινιακό και ο αντισηµιτισµός που ήταν σε έξαρση εκείνη την εποχή. Είµαστε στις αρχές της δεκαετίας του ’80, που µαζί µε τον Μίνο Μωυσή ιδρύσαµε τότε την Εβραϊκή Νεολαία Ελλάδος για να αντιµετωπίσουµε την άσχηµη κατάσταση που διαµορφωνόταν στα πανεπιστήµια. Οι νέοι µας δεν είχαν τότε κάπου να στηριχθούν, έτσι αποφασίσαµε να δηµιουργήσουµε αυτή την οργάνωση. Είχα συγκρουσθεί µε τον τότε πρόεδρο του ΚΙΣ τον Λόβιγγερ γιατί δεν ήθελε να κάνουµε κάποιες ριζοσπαστικές κινήσεις… Γι’ αυτό µου έβγαλε και το παρατσούκλι «Φιντέλ». Αναπτύξαµε όµως µια πολύ καλή σχέση γιατί κατά βάθος του άρεσαν αυτές οι ριζοσπαστικές ιδέες. Θυµάµαι συντάξαµε τότε την ανοικτή επιστολή προς τη κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου ζητώντας την έκδοση του ναζί εγκληµατία Αλόες Μπρύνερ από τη Συρία. Του λέγαµε τότε, ότι εφόσον είσαι κολλητός µε τον Άσαντ και ο Μπρύνερ βρίσκεται στη Συρία, πίεσε τον να τον εκδώσει. Τότε το ΚΙΣ δεν προσυπέγραψε την ανοικτή επιστολή. Αργότερα βέβαια ζήτησε από την ελληνική κυβέρνηση να αιτηθεί επίσηµα την έκδοσή του από τη Συρία. Νότια Αφρική – Βαλκάνια – Καύκασος - Αποφοίτησες από το Πανεπιστήµιο του Οχάιο µε δίπλωµα µηχανολόγου αεροσκαφών, ενώ το 1986 έλαβες µεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στις ∆ιεθνείς Σχέσεις από το Sussex University. Το 1987, αρχίζεις να εργάζεσαι στο γραφείο του ∆ιεθνούς Οργανισµού Μετανάστευσης (∆ΟΜ) στην Αθήνα. Ταξιδεύεις όµως σε κάθε γωνιά του κόσµου. Μπορείς να µας µεταφέρεις τις χαρακτηριστικότερες εικόνες; Τι ένοιωσες; Ποιες ήταν οι δύσκολες αποφάσεις που έπρεπε να πάρεις; - Το πρώτο µου ταξίδι ήταν στη Νότιο Αφρική, όταν ο Νέλσον Μαντέλα ήταν ακόµα φυλακισµένος. Υποτίθεται ότι τότε ο Μπότα (ο λευκός ηγέτης του Απαρτχάιντ) θα έδινε αµνηστία σε όλους τους φυλακισµένους και εξόριστους µαύρους. Αυτό βέβαια δεν έγινε ποτέ και ξεκίνησε η εξέγερση στο Σοβέτο. οπότε φύγαµε άπραγοι. Το δεύτερο ταξίδι ήταν στο Κουβέιτ µετά την εισβολή του Σαντάµ Χουσεΐν για να βοηθήσουµε τους πρόσφυγες. Μετά ξέσπασε ο πόλεµος στη Γιουγκοσλαβία. Βελιγράδι – Σεράγιεβο – Σκόπια.

- Εκεί εξελίσσονται συγκρούσεις την ταραχώδη δεκαετία του ’90, βιώνεις τη φρίκη του πολέµου και τις πρώτες βίαιες µετακινήσεις πληθυσµών. - Φρίκη και θάνατος. Θα σου µεταφέρω µια σκηνή τώρα. Όταν πήγα να δω τους πρόσφυγες στο Σεράγεβο που ετοιµάζονταν να πάρουν βίζα για τον Καναδά, η δουλειά µου

ήταν να οργανώσω τη µεταφορά τους µε τα τραίνα για να πάνε Βουδαπέστη και από εκεί Καναδά. Είχα έρθει τότε σε επαφή και µε Εβραίους ηγέτες στο Βελιγράδι. Εγώ ήµουν ακόµα µέλος του Κεντρικού Ισραηλιτικού συµβουλίου Ελλάδος. Και πάω λοιπόν, ήταν το 1992, και βλέπω γκρουπ Εβραίων από το Σαράγιεβο να ετοιµάζονται να φύγουν. Και βλέπω ένα νέο, τον Λέο, που τον είχα γνωρίσει στα πανευρωπαϊκά σεµινάρια των εβραϊκών νεολαιών και είµασταν φίλοι. Και τον βλέπω τώρα πρόσφυγα. Πήρα αµέσως τηλέφωνο την Ντόριτ, και της λέω «Ντόριτ, δεν µπορείς να φανταστείς πόσο εύκολα µπορείς να γίνεις πρόσφυγας». Ήταν για µένα συγκλονιστικό, να βλέπω ένα φίλο µου µε τον οποίο καθόµασταν, διασκεδάζαµε και πίναµε τα ποτάκια µας να γίνεται πρόσφυγας. Τον βλέπω στο σταθµό του τραίνου, µαζί µε τη γυναίκα του και το µικρό τους το παιδάκι µε δύο βαλίτσες να ανεβαίνουν στο τραίνο για να φύγουν. Τότε φαντάστηκα την εικόνα τη δική µου µε τη Ντόριτ µε τον ενός έτους γιο µας τον Άβι. Μια συγκλονιστική σκηνή για µένα. - Ντόριτ, ο Ντάνης έλειπε για µεγάλο διάστηµα από το σπίτι σε εµπόλεµες περιοχές. Τι ένοιωθες;

-Έλειπε µήνες, δεν ήξερα ακριβώς την κατάσταση. Κοίτα, το χειρότερο πράγµα είναι να µπεις στη διαδικασία να σκέπτεσαι τι θα γίνει άµα πεθάνει. Ο καλύτερος τρόπος ήταν να συνεχίσουµε τη ζωή µας κανονικά και απλά να έχουµε την επαφή µε τον ίδιο για να ξέρει και εκείνος ότι είµαστε καλά, και να κάνεις υποµονή. Για δύο χρόνια τον βλέπαµε ανά έξι µήνες. Σε ένα από τα ταξίδια, ο µικρός µας ο γιός ο Σίµος που γεννήθηκε το 1994, δεν τον αναγνώρισε. Μετά όµως, όταν άκουσε τη φωνή του, γιατί µιλούσαµε στο τηλέφωνο, ήταν ο γνωστός µπαµπάς του. - Και µετά Τσετσενία; ∆ύσκολες συνθήκες – δύσκολες αποφάσεις. - Το 1995 στον πρώτο πόλεµο στη Τσετσενία ανέλαβα συντονιστής ανθρωπιστικής βοήθειας στον Καύκασο. Γέλτσιν εναντίον Νταντάγιεφ. Ο Γέλτσιν είχε ισοπεδώσει τελείως το Γκρόσνυ. Ήµουν στον Βόρειο Καύκασο, περιφερόµουν στις οµόσπονδες δηµοκρατίες της Ρωσίας στη Τσετσενία, Τακιστάν, Βόρεια Οσετία. Τι γινόταν τότε; Ο άµαχος πληθυσµός έφευγε από τη Τσετσενία και πήγαινε στις γύρω δηµοκρατίες. Είχαµε ένα µεγάλο πρόβληµα διότι αυτοί οι άνθρωποι δεν µπορούσαν να ονοµαστούν πρόσφυγες. ∆ιότι πρόσφυγας είναι κάποιος που αναγκάζεται να φύγει από την πατρίδα του. Αυτοί όµως µετακινούνταν εντός των συνόρων της ίδιας χώρας. Πώς θα µπορούσε λοιπόν να τους βοηθήσει ο ΟΗΕ αφού σύµφωνα µε τη συνθήκη της Γενεύης πρόσφυγας είναι κάποιος που διώκεται από τη χώρα του. Άρα η µετακίνηση ανθρώπου από την µια οµο-

08 σπονδία στην άλλη, εντός Ρωσίας, δεν θεωρείται πρόσφυγας. Θυµάµαι λοιπόν ότι τότε Ύπατος αρµοστής του ΟΗΕ ήταν µια Γιαπωνέζα, η Τσαντάκο Οκάτα, η οποία τους χαρακτήρισε ως «εσωτερικούς ξεριζωµένους». Προσπαθούσα λοιπόν να βρω µια ιδέα για το πώς να βοηθήσουµε αυτούς τους ανθρώπους που τα σπίτια τους είχαν καταστραφεί. ∆εν είχε µείνει ούτε ένα κτίριο όρθιο. Ο Γέλτσιν τα είχε ισοπεδώσει όλα. Χιλιάδες άνθρωποι είχαν µείνει άστεγοι. Έπρεπε λοιπόν να φροντίσουµε τους πλέον ευάλωτους, πριν έρθει ο βαρύς χειµώνας. Και είχα µια ιδέα τότε να χρησιµοποιήσουµε τα ακινητοποιηµένα βαγόνια για να στεγάσουµε κόσµο. Πήρα την Μόσχα τηλέφωνο από τη Τσετσενία και λέω κύριοι θέλω να νοικιάσω τα βαγόνια. Μου απαντάνε ότι κοστίζουν ακριβά. ∆εν µε νοιάζει τους λέω, πληρώνω ότι µου πείτε. Και έτσι βάλαµε τις οικογένειες µε τα µικρά παιδιά µέσα στα βαγόνια µέχρι να έρθουν τα κοντέινερ από τη Σουηδία. Για την δράση µου αυτή µου απένειµαν την εύφηµο µνεία από τα κεντρικά του ΟΗΕ.

- Λίγο αργότερα, το 1998, αναλαµβάνεις επικεφαλής του ∆ΟΜ στην Ελλάδα.

- Ναι πράγµατι, αλλά δεν µένω εδώ. Πάω στα Σκόπια γιατί τότε εξελισσόταν ο πόλεµος του Κοσόβου και µετά έρχοµαι στην Αθήνα. Ασχολήθηκα µε την Αλβανική µετανάστευση όπου οι Αλβανοί εντάχθηκαν πλήρως. Το µεταναστευτικό δεν είναι πρόβληµα – είναι η πραγµατικότητα - Και µετά έρχεται το κύµα µετα κίνησης πληθυσµών α πό την Ασία και την Αφρική. Άλλοι κατατρεγµένοι πρόσφυγες που προέρχονται από άγριους πολέµους ή καταπιεστικά καθεστώτα και άλλοι οικονοµικοί µετανάστες που προσπαθούν να κτίσουν ένα καλύτερο µέλλον και να ξεφύγουν από την ανέχεια των χωρών όπου γεννήθηκαν. Σε πρόσφατη συνέντευξή σου είπες ότι το µεταναστευτικό δεν είναι πρόβληµα, είναι η νέα πραγµατικότητα. Μπορείς να µας εξηγήσεις αυτή τη νέα πραγµατικότητα και πώς η κοινωνία στην Ελλάδα και στην Ευρώπη µπορεί να την αντιµετωπίσει;

- Θα πρέπει οι χώρες προέλευσης µε τις χώρες υποδοχής να κάνουν ένα διάλογο. Να µιλήσουν µεταξύ τους. Και οι µεν και οι δε έχουν ανάγκες. Οι µεν χώρες προέλευσης που είναι φτωχές ή κλιµατολογικά ρηµαγµένες – οι δε χώρες υποδοχής έχουν δηµογραφικό πρόβληµα και έχουν ανάγκη από εργατικά χέρια. Απόδειξη η Ελλάδα, όπου υπάρχει

πρόβληµα και στην αγροτική παραγωγή και στην εστίαση και σε πολλούς άλλους τοµείς της οικονοµίας. Εάν λοιπόν δηµιουργήσουµε νόµιµα κανάλια – µε νόµιµη βίζα, µε νόµιµα έγγραφα που θα συµπληρώνονται στις πρεσβείες των χωρών υποδοχής στις χώρες προέλευσης – δεν θα σκυλοπνίγονται άνθρωποι. ∆εν θα χρειαστεί να πληρώνουν χιλιάδες ευρώ τους διακινητές. Η διαχείριση δηλαδή του µεταναστευτικού να γίνεται από τις ίδιες τις χώρες. Αυτό είπα και πρόσφατα στο Λουξεµβούργο, αυτό είπα και παλιότερα στον ΟΗΕ και στη Νέα Υόρκη και στη Βιέννη. Οι κυβερνήσεις πρέπει να ρυθµίσουν και να νοµιµοποιήσουν αυτούς που θέλουν έρθουν να δουλέψουν στις χώρες υποδοχής. Αυτό αφορά στους µετανάστες. Οι πρόσφυγες είναι άλλη κατηγορία. Πρόκειται για ανθρώπους οι οποίοι διώκονται, πρέπει να τους υποδεχθείς. Τέρµα. Να σου δώσω ένα παράδειγµα: Ο Μηταράκης, ο προηγούµενος υπουργός υπέγραψε µια συµφωνία µε το Μπαγκλαντές, για µεταφορά εργατικού δυναµικού. Έτσι ξεκινάει σιγά–σιγά. Αυτό πρέπει να γίνει όχι µόνο στα ελληνικά πλαίσια, όχι µόνο στα ευρωπαϊκά, διεθνώς πρέπει να γίνει. - Αυτή η πραγµατικότητα διαµορφώνει ταυτόχρονα και τον νέο πολιτικό χάρτη της Ευρώπης µε την ενίσχυση ακραίων πολιτικών µε µηδενική ανοχή στην υποδοχή µεταναστών.

- Κοίταξε, στην µετανάστευση όλα είναι πιθανά. Το 2014 είχαµε 10.000 αφίξεις το χρόνο, και το 2015 είχαµε 10.000 αφίξεις την ηµέρα. Εγώ το έζησα όλο αυτό. Ήµουν στη Μυτιλήνη, στη Σάµο, 10.000 άνθρωποι κάθε µέρα!!!! Τι να πρωτοκάνεις; Να τους καταγράψεις; Να τους περιθάλψεις; Τίποτε δεν προλάβαινες να κάνεις. Αυτό στο λέω για να σου δείξω πόσο απότοµα µπορεί να αλλάξει το µεταναστευτικό. Οι πόλεµοι, οι κλιµατολογικές συνθήκες… αλλά να σου πω και κάτι; Η µετανάστευση υπάρχει από την εποχή των δεινοσαύρων. Όταν δεν είχαν να φάνε, πήγαιναν να βρουν τροφή εκεί που είχε. Και σήµερα ο άνθρωπος, όταν δεν έχει να φάει εκεί που µένει θα πάει εκεί που θα βρει να φάει. Αυτός που δεν θέλει τον µετανάστη για να µην του αλλοιώσει την εθνική του ταυτότητα είναι σαν τον αντιεµβολιαστή. ∆εν κάνει εµβόλιο για να µην του αλλοιωθεί το DNA. Είναι ίδιοι άνθρωποι αυτοί Βίκτωρα, αυτοί που φοβούνται τους µετανάστες είναι οι ίδιο που φοβούνται το εµβόλιο. Μετανάστες είναι αυτοί που µαζεύουν τα ροδάκινα και τις ελιές, µετανάστες καθαρίζουν τους χώρους εστίασης, µετανάστες φροντίζουν στα σπίτια µας τις γιαγιάδες και τους παππούδες.

Reintegration – Relocation

- Στις 30 Νοεµβρίου 2022, ο τότε υπουργός Μεταναστευτικής πολιτικής Νότης Μηταράκης απένειµε το παράσηµοδιαµνηµόνευση Μεταναστευτικής Αρωγής Β' Τάξης στον ∆ανιήλ Εσδρά, για τη συµβολή του στη διαχείριση του µετανα στευτικού στην Ελλάδα . Τριάντα πέντε χρόνια στον ∆ΟΜ! Τι είναι αυτό που πέτυχες και τι είναι αυτό που δεν πρόλαβες να πετύχεις;

- Ότι µπόρεσα να κάνω – το έκανα. Σχεδίασα προγράµµατα τα οποία βοήθησαν πάρα πολύ και την Ελλάδα αλλά και τους ανθρώπους τους ίδιους. Μιλάω για προγράµµατα που στην αρχή προκάλεσαν µεγάλες αντιδράσεις, όπως οι εθνοτικοί επαναπατρισµοί. Όλοι µου έλεγαν ότι βαυκαλίζοµαι, και ότι κανείς δεν θα συµφωνούσε να γυρίσει πίσω στην πατρίδα του µε τη θέληση του. ∆ιαψεύστηκαν. Τους έδωσα τη δυνατότητα να γυρίσουν µε αξιοπρέπεια, όχι µε χειροπέδες, και µε ασφάλεια. Και όχι µόνο αυτό. ∆ηµιούργησα ένα πρόγραµµα το οποίο λέγεται reintegration σε συνεργασία µε τα αντίστοιχα γραφεία µας στις χώρες προέλευσης, όπου τους έβρισκαν και δουλειά. Γιατί στην πραγµατικότητα όποιος φεύγει από εκεί, φεύγει γιατί δεν έχει δουλειά και δεν µπορεί να ζήσει εκεί πλέον. Όταν όµως του δίνουµε την ευκαιρία να ζήσει αξιοπρεπώς στη χώρα του, δεν υπάρχει περίπτωση να φύγει από εκεί ξανά. Ένα άλλο πρόγραµµα που δηµιούργησα ήταν το rel ocation. Επανεγκατάσταση σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Περισσότεροι από 20.000 άνθρωποι από την Ελλάδα επανεγκατα-

στάθηκαν σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Αυτό βέβαια ήταν ένα πρόγραµµα εφάπαξ. ∆εν είναι όπως το reintegrat ion που έχει µόνιµη µορφή. Θυµάµαι ότι το πρώτο γκρουπ ήταν για το Λουξεµβούργο. - Τέλος Ντάνη, στις 26 Μαΐου ορκίστηκες ως υπουργός µεταναστευτικής πολιτικής και Ασύλου της Ελληνικής κυβέρνησης. Τι ένοιωσες όταν έγινε το πρώτο τηλεφώνηµα ; Ποιος ήταν στην άλλη γραµµή;

- Περίεργα συναισθήµατα. ∆εν το περίµενα. Πρέπει όµως να σου πω ότι σε αυτή την υπηρεσιακή κυβέρνηση ο κάθε υπουργός είχε εξαιρετική γνώση του αντικειµένου του. Για µένα ήταν µια εξαιρετική εµπειρία, όπου λόγω των γεγονότων η αδρεναλίνη είχε φθάσει στα ύψη. Στην ορκωµοσία των βουλευτών µετά τις εκλογές της 21ης Μαΐου καθόµουν στα έδρανα της κυβέρνησης. Ήταν κάτι που δεν το περίµενα ποτέ στη ζωή µου. Φ ωνά ζαν ε «κύριε υπου ργέ» και έψαχνα να βρω σε ποιόν µιλάνε! Κάπως έτσι, µε αυθόρµητο γέλιο και ανασκόπηση των αναµνήσεων µας, ολοκληρώθηκε η συζήτηση µε τον ∆α νιήλ Εσδρά, τον πρώτο Έλληνα Εβραίο υπουργό ο οποίος ορθά και σοφά πράττοντας ορκίστηκε µε πολιτικό όρκο, και όχι στη Τανάχ (το ιερό βιβλίο της εβραϊκής θρησκείας). Ακριβώς όπως κάνουν οι Εβραίοι που αναλαµβάνουν υπουργικούς θώκους στην Ευρώπη, στην Αµερική και στο Ισραήλ.

του ΜΩΥΣΗ ΤΑΡΑΜΠΟΥΛΟΥΣ*

Οµηρικη Ιλιαδα ή Ό

µηρος. Μια φυσιογνωµία που πλούτισε την αρχαιοελληνική γραµµατεία, µια προσωπικότητα που τα έργα του έχουν σφραγίσει τον ελληνικό πολιτισµό. Υπάγεται στην κοινή µας κληρονοµιά. Εξ’ ου και ο θεµατικός άξονας του παρόντος άρθρου περιστρέφεται γύρω από την οπτική περί κουλτούρας. Αξίες και κοινωνικοί κανόνες, συµβολικά αντικείµενα και πρακτικές, ιδέες και τρόποι σκέψης. Μειονότητες και πλειοψηφίες. Τίθεται ζήτηµα (επι)κυριαρχίας; Σηµείο εκκίνησης. Η «µήνις». Ο θυµός. Όχι του Αχιλλέα στην Ιλιάδα αλλά των ανθρώπων απέναντι σε συνανθρώπους τους, των πλειοψηφιών απέναντι στις µειονότητες. Πολλοί θα υποστήριζαν ότι ο «θυµός» απέναντι στο διαφορετικό, στο ξένο και το αλλότριο αποτελεί αντικείµενο του χθες, υπόθεση του παρελθόντος και δεν µας αφορά στις σύγχρονες -εκπολιτισµένες- κοινωνίες. Επιτρέψτε µου να διαφωνήσω. ∆υστυχώς (ακόµα) µας αφορά. Όχι µόνο ως ένα µείζον θέµα ιστορικότητας, για όλους τους αποτρόπαιους διωγµούς που οφείλουµε να θυµόµαστε δίχως να επιλέγουµε τη λήθη τοποθετώντας τες στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Η απειλή είναι παρούσα, οι κίνδυνοι ελλοχεύουν ακόµα και αν κάποιοι υποστηρίζουν ότι «εξατµίζονται» ως προς την οξύτητα και την ένταση, ενώ απλά τιθασεύονται από τους θιασώτες της πολιτικής ορθότητας. Το φαινόµενο αυτό, τα κρούσµατα µισαλλοδοξίας δεν υπαναχωρούν, πράγµα που επιβεβαιώνεται από τις διαδοχικές τροµοκρατικές επιθέσεις, από την άνοδο των ακροδεξιών µορφωµάτων σε όλη την Ευρώπη, από τις ρατσιστικές, οµοφοβικές και διχαστικές δηλώσεις σε επίπεδο θεσµών, πολιτικών η ακόµα και απλών πολιτών. Αποτελεί ακόµα µέρος της καθηµερινότητας, άλλοτε πιο ορατό, άλλοτε λαθεύει στην κοινωνία. Ενυπάρχει αυτή η αποστροφή του διαφορετικού - αυτή η υπαγωγή στο εµείς και διάκριση σε σχέση µε τους άλλους. Σίγουρα, απέχουµε από την εποχή που επινοούσαµε το «αδιανόητο», της βιοµηχανοποίησης της ζωής σε ψυχρούς χώρους εξόντωσης, αλλά δεν έχουµε καταπολεµήσει τους λόγους που µας έφτασαν εκεί. Όχι απλά και αποκλειστικά στο Ολοκαύτωµα αλλά κάθε οµάδα - µε µειονοτική ετικέτα που λειτουργεί ως «αφορµή κάθαρσης» της κοινωνίας από αυτό που είναι διαφορετικό, που φαντάζει απειλητικό για

την ενότητα «εµποδίζοντας» την κοινωνική συνοχή. «Είµαστε πολυπολιτισµικοί». Η αυτοαναφορική - λεκτική δήλωση που µας αρέσει να χρησιµοποιούµε. Είναι η «επιταγή του 21ου αιώνα», επιτάσσεσαι στη σηµερινή παγκοσµιοποιηµένη προοδευτική εποχή, που ως «κοινωνικές ανθρώπινες» οντότητες αποστρεφόµαστε τη διχόνοια και δεν επιδιδόµαστε σε διακρίσεις ανάµεσα σε άτοµα µε διαφορετικό φύλο, φυλή, έθνος ή εθνότητα. Επιζητούµε την ελεύθερη διακίνηση σκέψεων, ιδεών, ανθρώπων. «Εκτός», µε µοναδική εξαίρεση όταν ερχόµαστε σε επαφή, όταν το διαφορετικό µας προσεγγίζει εγγύτερα, όταν δεν αφορά µαθητή του διπλανού σχολείου αλλά του ίδιου θρανίου, δεν σχετίζεται µε κάποιο γνωστό αλλά µε τον επιστήθιο φίλο µας. Τότε, γινόµαστε διστακτικοί και επιφυλακτικοί, προτάσσουµε µηχανισµούς άµυνας και «ελέγχου» για να προστατευτούµε από την ενδεχόµενη αφοµοίωση, ωσάν να µην υπάρχει περιθώριο γόνιµης συνύπαρξης. Αυτό είναι και το «αγκάθι» µιας κουλτούρας αποδοχής του διαφορετικού, το ανάχωµα µιας οπτικής αρµονικής συµβίωσης γιατί -αν όχι ενσυνείδητα αλλά ασυνείδητα τους (από)δεχόµαστε υπό όρους. Καλλιεργείται και καλλιεργούµε αυτήν την (ψευδ)αίσθηση της πολυπολιτισµικότητας υπό κάποιες προϋποθέσεις. «Να έχουν δικαιώµατα αλλά να µην προκαλούν». «Να έχουν ελευθερίες αλλά να µην ενεργούν ασύδοτα» αµφισβητώντας την οµολογουµένως εύθραυστη ταυτοτική ισορροπία. Εξηγούµαι. Η ευαλωτότητα έγκειται στη διαρκή προσπάθεια και αµφίπλευρο αγώνα που διευκολύνει τη συµβίωση δίχως να καταλήγει σε σταδιακή αφοµοίωση η ολοκληρωτική οµογενοποίηση. Είναι εύθραυστη γιατί, όντας δοκιµασµένοι ιστορικά από την ωµότητα, υπάρχει ένα ακόµα αγεφύρωτο χάσµα ανάµεσα στην απόρριψη του φασισµού και την αποδοχή του διαφορετικού. Αυτή η απόσταση που δύναται να εκµηδενιστεί µε τον εφησυχασµό και τον νωχελικό συµβιβασµό σε πρακτικές του βρίσκονται στο όριο ανοχής του σήµερα, ενώ αύριο µπορεί να αποβούν καταστροφικά µοιραίες. Το διακύβευµα, λοιπόν, επικεντρώνεται στην ουσιαστική ανταλλαγή και επικοινωνία που οδηγεί στην ενσωµάτωση και την ένταξη και ακολουθεί µια µακρά διαδικασία. Μας καλεί να πράττουµε απορρίπτοντας συνθήκες πολιτισµικού σχετικισµού αναζητώντας και κατασκευάζοντας ανύπαρκτες

του ΒΙΚΤΩΡΑ ΣΑΜΟΥΗΛ*

και αχρείαστες (κυρίαρχες) πολιτισµικές παγκοσµιότητες. Στο πλαίσιο αυτό, αναχαιτιστικό ρόλο διαδραµατίζει η καλά εδραιωµένη προκατάληψη και τα στερεότυπα, το υπόστρωµα πίσω από τις διακρίσεις. Γιατί; Γιατί ανάµεσα σε αλλά - ξεχνάµε ή ορθότερα επιλέγουµε να µη θυµόµαστε όσα προσέφεραν οι µειονότητες εστιάζοντας στα δεινά που προκάλεσαν, κεφαλαιοποιώντας στον αντίποδα κατορθώµατα που «πετύχαµε» αυτοτελώς. Αυτή είναι η βαθιά ρίζα που µας κρατά δέσµιους και προσκολληµένους στα άγονα χώµατα της Τροίας, της διχόνοιας γιατί ακόµα και όταν συνυπάρχουµε µπορεί να µην καταδικάζουµε ή να δικαιολογούµε η ακόµα και εν µέρει να συµφωνούµε σε στάσεις και ιδεοληψίες περί «δούρειων ίππων» που παραπλανούν και φοβίζουν την κοινή γνώµη. Το κρίσιµο λοιπόν είναι να διαφοροποιήσουµε τον τρόπο που βλέπουµε τα πράγµατα, το στοίχηµα της πολυπολιτισµικότητας «όχι απλοϊκά ως το απόλυτο έπος» αλλά ως την Ιθάκη που πρέπει να επιστρέψουµε (ή µάλλον να γνωρίσουµε για πρώτη φορά). Είναι το ταξίδι του «νόστου» των αξιών, όχι αρκούµενοι στο σεβασµό του διαφορετικού αλλά σε µια ανοιχτή πραγµατική αγκαλιά, εκεί που διαρθρώνονται και διασταυρώνονται πολιτισµοί και κουλτούρες και κατ’ επέκταση µέσα από την αµφίδροµη γνωριµία και επικοινωνία συνεχώς αµοιβαία εξελίσσονται. Απέναντι στους «κίβδηλους» παραπλανητικούς λωτούς, «κλείνοντας τα αυτιά µας» στις Σειρήνες του εθνοκεντρισµού και προσπαθώντας µε πείσµα για έναν πανανθρώπινο προσωπικό και συλλογικό - στόχο. Για την επίτευξη του οποίου δεν αρκεί απλά η αδρανής και άκαµπτη καρτερικότητα της πίστης Πηνελόπης αλλά το πολυµήχανο πνεύµα και το πείσµα του Οδυσσέα µε βλέµµα - µετά λόγου και πράξης στην Ιθάκη. *Ο Μωυσής Ταραµπουλούς είναι φοιτητής ψυχολογία

ας εφησυχαζουµε Μερικοί νόµιζαν ότι µετά την καταδίκη της Χρυσής Αυγής, νικήθηκαν ιδεολογίες και πρακτικές του ναζισµού και του φασισµού. Η αλήθεια είναι πως δεν υπήρχε έντονη παρουσία µελών αυτού του µορφώµατος στη δηµόσια σφαίρα τα τελευταία χρόνια. Το παραπάνω δεν σηµαίνει ότι ο δηµοκρατικός κόσµος πρέπει να εφησυχάζει. Βλέπουµε να ξαναµπαίνουν στο κοινοβούλιο µε άλλο µανδύα, µε άλλο όνοµα. Η ουσία τους όµως η ίδια, η µόνη συγκολλητική ουσία τους το µίσος. Το µίσος για το διαφορετικό, για τις µειονότητες, για όσους ασπάζονται κάποια άλλη θρησκεία και εν γένει το µίσος για τον άνθρωπο. Ένας καταδικασµένος για εγκληµατική οργάνωση, ενορχηστρωτής του νέου αυτού «κόµµατος». Είναι στο χέρι όλων µας να αποτρέψουµε κάθε εκδήλωση µίσους (στο βαθµό που µπορεί ο καθένας να συµβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση). Μέσα από την Βουλή, αλλά και από όλους όσους κατέχουν δηµόσιο βήµα, µέχρι τη γειτονιά και το σχολείο. Η δηµοκρατία µας να προτάξει όλα τα θεσµικά όπλα που διαθέτει, για να µην έχουµε άλλους δολοφονηµένους, για να µπορούµε να ζούµε σε µια κοινωνία συµπεριληπτική, ανοιχτή και χωρίς φόβο. *Ο Βίκτωρ Σαµουήλ είναι φοιτητής ∆ηµοσιογραφίας

της ΡΟΖΑΣ ΡΟΥΣΣΟΥ

του ναζισµου στη

ριν από λίγες ηµέρες πέθανε µια από τις τελευταίες Ελληνίδες που έζησε την κόλαση του Άουσβιτς χωρίς να είναι ως εβραία ο άµεσος στόχος της Τελικής Λύσης. Μια γυναίκα δυναµική που πλήρωσε το τίµηµα της αριστερής και επαναστατικής ιδεολογίας της χάνοντας την ελευθερία της και παρά λίγο την ζωή της. Η Βάσω Σταµατίου επέστρεψε µε τον αριθµό «82224» χαραγµένο στο χέρι της, µάζεψε τα κοµµάτια της, σπούδασε και έφτυσε στα µούτρα τον φασισµό. Ως µέλη της εβραϊκής κοινότητας µεγαλώνοντας έχουµε δει πολλούς «αριθµούς» δίπλα µας, έχουµε ακούσει φρικτές ιστορίες ενώ η καταδίκη της χρυσής αυγής ως εγκληµατική οργάνωση µας έκανε να πιστέψουµε πως όλοι κατάλαβαν τι σηµαίνει ναζισµός. ∆υστυχώς, στις 25 Ιουνίου στις Βουλευτικές εκλογές όχι ένα αλλά τρία κόµµατα που µιλούν εναντίον των ανθρωπίνων δικαιωµάτων ψηφίστηκαν από τους Έλληνες πολίτες για να µιλήσουν και για εµάς χωρίς εµάς. Αναρωτιέµαι αν η Πολιτεία και οι δηµοκρατικοί θεσµοί της επέτρεψαν επίτηδες σε φυλακισµένο να κάνει ανενόχλητος την προεκλογική του εκστρατεία; ∆εν ήθελε πολύ µυαλό να καταλάβουν πως το να του αφαιρέσουν το δικαίωµα να

ηγείται δεν του απαγορεύει να καθοδηγεί. Αναρωτιέµαι αν θα έπρεπε ως µέλη θρησκευτικής µειονότητας που έχουµε πληρώσει τεράστιο τίµηµα να απαιτούµε περισσότερα από την Πολιτεία αφού έτσι και αλλιώς δίνουµε πολλά. Συντηρητικές και θρησκευτικές παρατάξεις που µιλούν κατά των οµοφυλόφιλων, του δικαιώµατος των γυναικών στην άµβλωση, αναφέρονται σε ανθρώπους ως λαθραίοι, θα πρέπει κάποιος να είναι πολύ ηλίθιος για να νοµίζει πως θα ξεφύγει από την ατζέντα µίσους του ∆ούρειου ίππου της ακροδεξιάς. Πόσα καπελάκια why πρέπει να µοιράσουµε; Θα µας είναι αρκετό; Ο Μάνος Χατζιδάκις σε συναυλία µε τίτλο «∆ιαµαρτυρία κατά του Νεοναζισµού» το 1993, γράφει: «Ο νεοναζισµός, ο φασισµός, ο ρατσισµός και κάθε αντικοινωνικό και αντιανθρώπινο φαινόµενο συµπεριφοράς δεν συνθέτει ιδεολογία. Είναι η µεγεθυµένη έκφραση-εκδήλωση του κτήνους που περιέχουµε µέσα µας χωρίς εµπόδιο στην ανάπτυξή του, όταν κοινωνικές ή πολιτικές συγκυρίες συντελούν, βοηθούν, ενισχύουν τη βάρβαρη και αντιανθρώπινη παρουσία του. Η µόνη αντιβίωση για την καταπολέµηση του κτήνους που περιέχουµε είναι η Παιδεία». Η παιδεία «Αν» (όχι το ποίηµα του Ράντγιαρντ Κίπλινγκ) θέλουµε να πολεµήσουµε το κτήνος… Το σκίτσο για τις βουλευτικές εκλογές είναι του John Attorno, ο λογαριασµός του οποίου στο twitter ετέθη άµεσα σε αναστολή. Προφανώς η ύπαρξη του κτήνους εξυπηρετεί πολιτικές. Πηγές: Σκίτσο https://twitter.com/ThePressProject/status/1673026756347830272?t=QBNNCr0kQKP2Zk9CLskww&s=19 https://www.kathimerini.gr/society/562486579/vaso-stamatioy-i-kolasitoy-aoysvits-kai-i-pikri-epistrofi-stin-ellada/ https://www.alfavita.gr/koinonia/313122_manos-hatzidakis-i-moni-antibiosi-gia-tin-katapolemisi-toy-ktinoys-einai-i-paideia

του ΣΑΜ ΝΑΜΙΑ*

το Ισραηλ γινεται µια συνεχής αναζήτηση της ταυτότητάς του Το απόγευµα της 24ης Απριλίου 2023, οι Ισραηλινοί σταµάτησαν την καθηµερινότητά τους προκειµένου να θυµηθούν και να τιµήσουν τους περισσότερους από 24.000 πεσόντες στρατιώτες και θύµατα της τροµοκρατίας, µετρώντας ήδη από το 1860 και το πρώτο κύµα αλιγιά. Την εποµένη, την 25η Απριλίου 2023, το Ισραήλ ξεκίνησε τους ετήσιους εορτασµούς της επετείου τής ανεξαρτησίας και ίδρυσης του σύγχρονου κράτους του Ισραήλ. Οι Ισραηλινοί γιόρταζαν 75 χρόνια ανεξαρτησίας από το 1948. 75 χρόνια που ο εβραϊκός λαός ασκεί το δικαίωµά του στον αυτοπροσδιορισµό και στην πρόοδο. 75 χρόνια θεαµατικής ανάπτυξης και δηµιουργίας, όσο και συγκρούσεων και υπέρβασης υπαρξιακών προκλήσεων. Η φετινή επέτειος βρίσκει το Ισραήλ σε ένα κρίσιµο σταυροδρόµι. Θα µπορούσε βέβαια να ειπωθεί αυτό για κάθε µια από τις 74 επετείους που προηγήθηκαν για ένα κράτος και έναν λαό που η ίδια η επιβίωσή του έχει αµφισβητηθεί επανειληµµένα. Ποία είναι, όµως, τα ερωτήµατα που τίθενται σήµερα στο Ισραήλ καθώς διατρέχει το 75ο έτος της ύπαρξής του; Ερώτηµα 1: Είναι η δηµοκρατία στο Ισραήλ ασφαλής; Η φετινή επέτειος της ανεξαρτησίας συναντά το Ισραήλ διαµέσου µιας σηµαντικότατης πολιτικής κρίσης µε τον λαό σε έντονη πόλωση. Ο αδιαµφισβήτητος πρωταγωνιστής των πολιτικών πραγµάτων στη χώρα τον 21ο αιώνα – ο Πρωθυπουργός Βενιαµίν Νετανιάου, ο οποίος κυβερνά τα 15 από τα τελευταία 27 χρόνια – ηγείται της πιο δεξιάς κυβέρνησης από συστάσεως του κράτους και είναι υπεύθυνος του περίφηµου νοµοσχεδίου που δύναται να αλλάξει εις βάθος τον χαρακτήρα του πολιτεύµατος. Σε απάντηση αυτού, εκατοντάδες χιλιάδες πολιτών συµµετέχουν σε διαδηλώσεις κάθε Σάββατο απόγευµα στο Τελ Αβίβ και άλλα µεγάλα αστικά κέντρα. Οι διαδηλώσεις αυτές συνεχίζονται πλέον των 25 εβδοµάδων µε αµείωτη συµµετοχή. Πυρήνας της µαζικής λαϊκής αντίδρασης είναι η δυνατότητα που προσφέρει το νέο νοµοσχέδιο στο κοινοβούλιο (ή αλλιώς «Κνέσσετ») να διορίζει µέλη του δικαστικού σώµατος και να αγνοεί τυχόν αντιπαραθέσεις του Ανώτατου ∆ικαστηρίου. Ενδεικτικό είναι ότι στις διαδηλώσεις πρωτο-

στατούν µέλη των εφέδρων των ενόπλων δυνάµεων, ενώ έχουν λάβει στήριξη από τον πρώην Πρωθυπουργό Εχούντ Μπαράκ και τον εµβληµατικό πρώην Πρόεδρο του Ανώτατου ∆ικαστηρίου Αχαρόν Μπαράκ. Όραµα του τελευταίου στα 28 χρόνια θητείας στο Ανώτατο ∆ικαστήριο ήταν η διασφάλιση του ατόµου έναντι της παντοδυναµίας του κράτους, η προστα σία των µειονοτήτων από µια ασύ στολη πλειοψηφία, η εγκαθίδρυση ενός δηµοκρατικού κράτους που συνάδει µε τις αρχές της Εβραϊκής παράδοσης.

Όλα αυτά όµως αµφισβητούνται. Η εν λόγω αναθεώρηση όχι µόνο θέτει σε κίνδυνο την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, αλλά και την ίδια τη µορφή της φιλελεύθερης δηµοκρατίας. Το πλάνο που βρίσκεται υπό διαβούλευση θα αποδίδει υπερβολική δύναµη στην εκτελεστική εξουσία και την εκάστοτε κυβερνώσα δύναµη, εις βάρος της ελεγκτικής λειτουργίας που οφείλει να διαδραµατίζει η δικαστική εξουσία. Ερώτηµα 2: Πώς θα εκπροσωπείται δηµογραφικά το Ισραήλ τα επόµενα χρόνια; Οι υπερ-ορθόδοξοι Εβραίοι στο Ισραήλ σήµερα συνιστούν το 13% του πληθυσµού. Πρόκειται για µια σηµαντική µερίδα του πληθυσµού που βασίζεται σε κρατικά επιδόµατα για την διασφάλιση της διαβίωσής της, χωρίς ταυτόχρονα να εισφέρει σηµαντικά στην οικονοµία. Καθώς λιγότεροι από τους µισούς άνδρες των υπερ-ορθόδοξων κοινοτήτων εργάζονται µόνιµα, το κράτος αναγκάζεται να εναποθέτει 2% του ετήσιου Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος στις ανάγκες διαβίωσης των κοινοτήτων αυτών. Μάλιστα, αξίζει να σηµειωθεί ότι µε βά ση τα εξαιρετικά υψηλά ποσοστά γεννήσεων που σηµειώνονται στις υπερ-ορθόδοξες κοινότητες (η µέση οικογένεια αποκτά περισσότερα από 6 παιδιά), το 2065 ο υπερ- ορθόδοξος πληθυσµός του Ισρα ήλ αναµένεται να έχει ξεπεράσει το 30%. Η ραγδαία αύξηση της συγκεκριµένης µερίδας του πληθυσµού µέσα σε τόσο µικρό χρονικό διάστηµα ανατρέπει κατ’ανάγκην την πολιτική ισορροπία. 9 στους 10 υπερ-ορθόδοξους ψηφίζουν για τα κόµµατα των Χαρεντίµ που εκ-

14 προσωπούν αποκλειστικά τα συµφέροντα των κοινοτήτων τους και πιέζουν για το καθεστώς των κρατικών επιδοτήσεων και τη διατήρηση της απαλλαγής από τις στρατιωτικές υποχρεώσεις.

θεί από µέλη της κυβέρνησης, αδικούν τις δεκαετίες ειρηνικής προσέγγισης που έχουν επιδιώξει σπουδαίοι Ισραηλινοί ηγέτες όπως η Γκόλντα Μέιρ, ο Σιµόν Πέρες και πιο πρόσφατα ο Εχούντ Ολµέρτ.

Ερώτηµα 3: Ποία είναι η προοπτική για τα κατεχόµενα Παλαιστινιακά εδάφη;

Ερώτηµα 4: Ποία είναι η θέση του Ισραήλ στη διεθνή πολιτική;

∆ιαφαινόµενο εµπόδιο σε οποιαδήποτε συζήτηση για ειρήνη στη Μέση Ανατολή ανάµεσα στο Ισραήλ και στα Αραβικά και Ισλαµικά κράτη, παρουσιαζόταν διαχρονικά το Παλαιστινιακό ζήτηµα. Ο ίδιος ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρυ έλεγε εµφατικά πως η επίλυση του Παλαιστινιακού είναι προϋπόθεση για τη σύναψη ειρήνης µε τα υπόλοιπα κράτη της περιοχής. Καθώς η θεωρία αυτή αποδείχτηκε περίτραν α λανθασµένη, το κίνητρο για µια βιώσιµη προοπτική στο Παλα ιστινιακό µειώθηκε ακόµη περισσότερο: η Ισραηλινή ηγεσία συνειδητοποίησε ότι όσο το Παλαιστινιακό ζήτηµα αποδεικνύεται ολοένα και πιο περίπλοκο, προτιµότερο είναι να επενδυθεί χρόνος και πολιτικό κεφάλαιο σε άλλους σκοπούς. Ταυτόχρονα, πρέπει να υπολογιστεί στην εξίσωση η δεδοµένη απουσία βούλησης επίλυσης του Παλαιστινιακού από την υπέργηρη, άκαµπτη και ελλείπουσα δηµοκρατικής εξουσιοδότησης Παλαιστινιακή Αρχή,

Η εσωτερική πολιτική αναστάτωση οπωσδήποτε επηρεάζει τη διεθνή παρουσία του Ισραήλ. Πρώτιστο προϊόν εξαγωγής αλλά και σηµαντικότερος πόλος έλξης επενδύσεων για τη χώρα είναι η τεχνολογία. Σχεδόν 10% του εργατικού δυναµικού απασχολείται στον τοµέα, ενώ οι αναρίθµητες νεοφυείς επιχειρήσεις (γνωστές και ως “unicorn start-ups”) που αναταράσσουν τον τεχνολογικό κόσµο διεθνώς καθιστώντας το Ισραήλ πρωτοπόρο στον χώρο, διατρέχουν µια αβέβαιη περίοδο ως αποτέλεσµα της αποχώρησης επενδύσεων λόγω της πολιτικής κρίσης. Επενδυτές ανησυχούν ότι µια κυβέρνηση που είναι έρµαιη θρησκόληπτων και οπισθοδροµικών πολιτικών δεν θα επιτρέψει συνθήκες ανάπτυξης και καινοτοµίας.

Η σηµερινή κυβέρνηση Νετανιάου φαίνεται να έχει παγώσει το Παλαιστινιακό. Τα ποσοστά αποδοχής του επικεφαλής της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχµούντ Αµπάς είναι σε πτώση, τη στιγµή που Ισλαµικές τροµοκρατικές οργανώσεις όπως η Ισλαµική Τζιχάντ και η Χαµάς κερδίζουν έδαφος. Η προοπτική της λύσης των δύο κρα τών δεν έχει πολιτική υποστήριξη, ενώ το ενδεχόµενο της απορρόφησης του Παλαιστινιακού πληθυσµού στο Ισραήλ απαιτεί την απονοµή ισότιµων ατοµικών, κοινωνικών και πολιτικών δικαιωµάτων σε περισσότερους από 5 εκατοµµύρια Παλαιστινίους στη ∆υτική Όχθη και στη Γάζα. Κανένα από τα δύο σενάρια δεν είναι ρεαλιστικό προς το παρόν µε συνέπεια να διαιωνίζεται µια διαµάχη που φαίνεται να µην έχει τέλµα. Από αυτή την κατάσταση αβεβαιότητας επωφελείται, τουλάχιστον βραχυπρόθεσµα, η κυβέρνηση συµµαχίας του Νετανιάου. Η ακραία πλατφόρµα στην οποία εξελέγησαν ο Ιταµάρ Μπεν-Γκβιρ και ο Μπενζαλέλ Σµότριχ ικανοποιεί ακραία στοιχεία της Ισραηλινής κοινωνίας που δεν θέλουν να δουν επίλυση του Παλαιστινιακού µε την παραχώρηση συναινέσεων από πλευράς Ισραήλ. Η κατοχή ξεκίνησε ως ενδιάµεσο στάδιο µέχρι τη σύστα ση δηµοκρατικού κρά τους για τον Αραβικό πληθυσµό που αυτοπροσδιορίζεται ως προερχόµενος από την Παλαιστίνη. ∆ιαιώνιση της κατοχής και ρητορικές µονιµοποίησής της, όπως έχουν ειπω-

Οι διπλωµατικές σχέσεις Ισραήλ-ΗΠΑ επίσης διατρέχουν µια περίοδο ψύχρανσης. Αφενός, η νοµοθετική αναθεώρηση έχει προκαλέσει αντιδράσεις τόσο στους ∆ηµοκρατικούς όσο και στους Ρεπουµπλικάνους µε αποτέλεσµα τη σύνταξη κοινής επιστολής από εκλεγµένους αντιπροσώπους προς τον Πρόεδρο Μπάιντεν που εκφράζει την αντίθεση προς τις µεταρρυθµίσεις. Αφετέρου, η πρόσφατη ανακοίνωση της επίσκεψης του Νετανιάου στην Κίνα – εν µέσω ιδιαίτερα τεταµένων σχέσεων ΗΠΑ-Κίνας – προκαλεί τα αµερικανικά συµφέροντα. Το Ισραήλ έχει ιστορικά διατηρήσει εξαιρετικές διπλωµατικές σχέσεις µε τις ΗΠΑ. Τυχόν αλλαγή του παραδείγµατος θα επέφερε σηµαντικές αναταράξεις στη διεθνή θέση του Ισραήλ. Την ίδια στιγµή, ο κίνδυνος του Ισλαµικού καθεστώτος στο Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα είναι περισσότερο καίριος από ποτέ. Πρόκειται για ένα καθεστώς που εκφράζει µε κάθε ευκαιρία την αποστροφή του προς τον «εποικιστή σιωνιστή εχθρό» και που τεκµαίρεται ότι έχει φτάσει στο 84% του εµπλουτισµού ουρανίου για τις πυρηνικές κεφαλές. Στο πλαίσιο αυτό, οι ΗΠΑ συνεχίζουν να επιδιώκουν την επίτευξη συµφωνίας µε το Ισλαµικό καθεστώς για τον περιορισµό του πυρηνικού προγράµµατος, νοµιµοποιώντας έτσι εκ των πραγµάτων την αντιπροσωπευτική δύναµη του καθεστώτος των Αγιατολάχ. Το Ισραήλ εξακολουθεί την προσπάθεια επένδυσης στις Συµφωνίες του Αβραάµ αναβαθµίζοντας τις συνοµιλίες µε τη σουνιτικής πλειονότητας Σαουδική Αραβία, βασικό εχθρό του σιιτικού Ιράν στην περιοχή. Ωστόσο η προοπτική ειρήνης φαίνεται αρ-

15 κετά δυσοίωνη µετά τη σύµπραξη συνοµιλιών ανάµεσα στη Σαουδική Αραβία και το Ιράν, κατόπιν διαµεσολάβησης της Κίνας. Τί σηµαίνει αυτό για το Ισραήλ; Σηµαίνει ότι η µεγάλη δύναµη στην περιοχή, η Σαουδική Αραβία, η οποία τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται περισσότερο φιλικά προσκείµενη προς το Ισραήλ από ποτέ άλλοτε, συνοµιλεί µε τον ορκισµένο εχθρό του, δηλαδή το Ισλαµικό καθεστώς στο Ιράν. Και µάλιστα αυτό συµβαίνει υπό την καθοδήγηση της Κίνας, βασικού εχθρού των ΗΠΑ! Κατά συνέπεια, το Ισραήλ χάνει διπλά: ψυχραίνει τις σχέσεις του µε τον πιο σηµαντικό σύµµαχο και παράλληλα αποτυγχάνει να επενδύσει στο κύµα διπλωµατικών επιτυχιών που επέφεραν οι Συµφωνίες του Αβραάµ.

Συµπεράσµατα Η ιστορική συγκρότηση του κράτους του Ισραήλ απαντά πολλές από τις σηµερινές προκλήσεις. Ο πειραµατισµός µε σοσιαλιστικού χαρακτήρα πρότυπα διακυβέρνησης στα πρώτα δύσκολα χρόνια, µέχρι την τελική επικράτηση του καπιταλισµού και την ένταξη στο τόξο επιρροής των δυτικού τύπου φιλελεύθερων δηµοκρατιών. Το Ισραήλ καλείται να απαντήσει µια σειρά προκλήσεων στα 75ά γενέθλιά του: από την ταχύτατη δηµογραφική ανάπτυξη της υπερ-ορθόδοξης µειονότητας, τη διασφάλιση οικονοµικής βιωσιµότητας µε περιορισµένους φυσικούς πόρους, µέχρι τη διευθέτηση του Παλαιστινιακού, την επιδίωξη ειρήνης µε τους γείτονές του και τη διεθνή σύµπραξη µε τις µεγάλες γεωπολιτικές δυνάµεις. Όλα τα παραπάνω θα ιδωθούν υπό το πρίσµα του πολιτειακού χαρακτήρα του κράτους. Η ίδρυση του κράτους πριν από 75 χρόνια σε ένα εξαιρετικά εχθρικό και αβέβαιο περιβάλλον δεν επέτρεψε τις συζητήσεις περί Συντάγµατος να ευδοκιµήσουν. Ο Νταβίντ Μπεν Γκουριόν έκρινε ότι αυτό θα έπρεπε να συµβεί αργότερα, όταν η χώρα δεν θα πολεµά σε πολλαπλά µέτωπα. Σήµερα, εν µέσω της βαθύτερης πολιτικής κρίσης που έχει γνωρίσει το Ισραήλ, διαφαίνεται µια µοναδική ευκαιρία για την επίτευξη µιας νέας πολιτικής συµφωνίας που θα απηχεί τον χαρακτήρα του σύγχρονου Ισραήλ ως µέλος της διεθνούς κοινότητας. Έχει ωριµάσει ο χρόνος για να αποτυπωθεί καταστατικά η κατανοµή των αρµοδιοτήτων ανάµεσα στη νοµοθετική, εκτελεστική και δικαστική εξουσία. Οι µειονότητες πρέπει να θωρακιστούν, οι ακραίες πολιτικές εκφάνσεις να αποδυναµωθούν, αλλά και οι µετριοπαθείς φωνές πρέπει να αναδειχθούν. * Ο Σαµ Ναµίας εργάζεται για τον οργανισµό UN Watch, ένας Μη Κυβερνητικός Οργανισµός µε έδρα τη Γενεύη που παρακολουθεί και ελέγχει τις αποφάσεις του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών επί τη βάσει του καταστατικού του χάρτη.

επιλογη ΑΡΗ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ

ΤΟΡΑ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ «∆εν υπάρχει νωρίς ή αργά στην Τορά». Ο πρώτος άνθρωπος που διατύπωσε αυτή την άποψη είναι ο µισναϊκός ραβίνος Ελιέζερ, γιος του ραβίνου Γιοσέ της Γαλιλαίας. Οι κύριοι κανόνες της εβραϊκής ερµηνείας, συµπεριλαµβανοµένου και του Ρασί, τον ακολούθησαν πιστά. Επαναλαµβάνοντας τη θέση αυτή µε διάφορες παραλλαγές, επέµειναν ότι η ουσία της Τορά, είτε πρόκειται για το αρχικό κείµενο, είτε πρόκειται για τις ερµηνείες των σοφών πάνω σε αυτό, δεν µπορεί να τοποθετηθεί σε καµία χρονολογική σειρά. Είναι ένα σώµα καθαρής, άχρονης αλήθειας. Ο Ναχµανίδης ή Μοσέ µπεν Ναχµάν είχε διαφορετική άποψη. Η Τορά δεν είναι άχρονη, είπε ο ραβίνος του δέκατου τρίτου αιώνα που γεννήθηκε στην Καταλονία και πέθανε στη Γη της Επαγγελίας. Βέβαια, αυτός ο πνευµατικός πυλώνας της µεσαιωνικής Σεφαράδ πίστευε ακόµη ότι η Βίβλος περιέχει τα λόγια του ίδιου του Θεού. Χρειάστηκε να φτάσουµε στην πρώιµη νεωτερική εποχή για να διατυπωθεί δηµοσίως η άποψη ότι τα βιβλικά κείµενα δύνανται και να σφάλλουν. Ότι περιέχουν λάθη και αντιφάσεις και, ως εκ τούτου, θα ‘πρεπε να µελετώνται µε µάτι επιστηµονικό και κριτικό, τοποθετηµένα κάτω από τον µεγεθυντικό φακό του φιλολόγου. Ο άνθρωπος που ευθύνεται για αυτήν τη ριζοσπαστική αναθεώρηση της Βίβλου ήταν ο Μπαρούχ Σπινόζα.

Άµος Οζ & Φάνια Οζ- Ζάλτσµπεργκερ Οι Εβραίοι και οι λέξεις µτφρ. Νίκος Γεωργαντίδης, εκδ. Καστανιώτη

Το πολυτιµότερο πράγµα που µπορούµε να δώσουµε σε κάποιον είναι η εµπιστοσύνη µας. Η προσφορά του Αβραάµ δεν ήταν ο Ισαάκ. Ήταν η εµπιστοσύνη. ΖΙΑ ΡΑΧΜΑΝ

οι 100 Εβραιοι που επηρεασαν τον κοσµο

Χαρι Χουντινι

82 (1874-1926)

µεγάλος θεατρικός συγγραφέας και κριτικός, Μπέρναρντ Σο, δήλωσε σκωπτικά ότι ο Ιησούς, ο Σέρλοκ Χόλµς και ο Χουντίνι είναι οι πιο δηµοφιλείς άνθρωποι στην Ιστορία. Μια δεκαετία αργότερα κοντά στον Α' Παγκόσµιο Πόλεµο, η ειρωνεία του Σο σχεδόν επιβεβαιώθηκε. Ο Χάρι Χουντίνι, ο άνθρωπος που αψηφούσε τον θάνατο, που λυνόταν από τα δεσµά µόνος του, ο θρυλικός «∆ηµιουργός Θαυµάτων», ο «Παγκόσµιος Πρωταθλητής στο Άνοιγµα Θησαυροφυλακίων και Βασιλιάς των Κλειδαριών» ήταν µεγάλος σόουµαν την χρυσή εποχή των σόουµεν, ένας εξαιρετικά δηµοφιλής διασκεδαστής, πρωτοπόρος της µαζικής διασκέδασης και της τεχνικής της αυτοπροβολής. Ήταν αδιαµφισβήτητος και µοναδικός δεξιοτέχνης της τέχνης του, ένας καλλιτέχνης απόδρασης που ενέπνεε δέος, µια διασηµότητα, ένας καταξιωµένος ήρωας όπου κι αν ταξίδευε. Ο Χουντίνι γεννήθηκε το 1874 στη Βουδαπέστη, ο πατέρας του ήταν ραβίνος. Το όνοµα του ήταν Έρικ Βάιζ (Erik Weisz) το άλλαξε σε Έριχ Βάις (Ehrich Weiss) όταν µετανάστευσαν στο Βισκόνσιν, στην Αµερική. Ο πατέρας του αποδέχτηκε µια θέση ραβίνου σε µια µικρή κοινότητα στο Άπελτον. Οι συνοµήλικοί του ψάρευαν, έπαιζαν µε τα βατράχια, εκείνος όµως καταπιανόταν µε το να ανοίγει κλειδαριές και να κάνει επικίνδυνα ακροβατικά κόλπα στην αυλή του σπιτιού του. Ήταν γοητευµένος µε τους µάγους και µε τους περιοδεύοντες θιάσους ακροβατών, ταχυδακτυλουργών κ.α. που έρχονταν στην πόλη. Ο Έριχ διάβαζε ότι γραφόταν για τη µαγεία είτε από φυλλάδια είτε από βιβλία και µιµούνταν τον µεγάλο θαυµατοποιό του 19ου αιώνα, τον Ροµπέρ Χουντίν (Robert Houdin) που ήταν αυθεντία και µύστης αιωνίων µυστικών και µυστηρίων. Ο πατέρας του, ο ραβίνος Βάις ήταν ένας σκληρός, δύστροπος άνθρωπος που έχασε τη δουλειά του στο Απλετον, αφού αποξένωσε τους πιστούς. Η οικογένεια µετακόµισε στο Μιλγουόκι σε απελπιστική φτώχεια. Ο Έριχ έφυγε από το σπίτι του σε ηλικία 12 χρονών για να αναζητήσει την τύχη του ως καλλιτέχνης. Άλλαξε το όνοµα του σε Χουντίνι. Μαζί µε έναν φίλο του στην αρχή και στη συνέχεια µε τον αδελφό του Τίο δούλευαν σε εκθέσεις, σε πανηγύρια, σε πεζοδρόµια και πλατείες και έγιναν γνωστοί ως «Αδελφοί Χουντίνι». Το 1890, όταν γνώρισε την γυναίκα του Μπες, χώρισε από σκηνής µε τον αδελφό του και το ζευγάρι έγινε γνωστό ως «Οι Χουντίνι». Αγόρασαν από έναν συνάδελφο ένα εξοπλι-

σµένο µπαούλο από το οποίο ο ίδιος και η γυναίκα του εναλλάξ εµφανίζονταν και εξαφανίζονταν, πότε µε τα χέρια τους ελεύθερα και πότε αλυσοδεµένοι και το νούµερο αυτό έγινε γνωστό ως «Μεταµόρφωση». Σε όποιο µέρος έδιναν παράσταση ο Χουντίνι βρισκόταν µε τους κλειδαράδες του τόπου, αποφασισµένος να µάθει κάθε δυνατό συνδυασµό και κάθε µηχανισµό. Είτε χτυπώντας σε συγκεκριµένα σηµεία την κλειδαριά είτε κρύβοντας ένα αµβλύ εργαλείο στο σώµα του είτε παίρνοντας περίεργες στάσεις µε το σώµα του, που τον βοηθούσε γιατί είχε χαλαρές αρθρώσεις, ο Χουντίνι έµαθε να ελευθερώνεται από κάθε τύπου χειροπέδες και κάθε περίβληµα. Σε κάθε πόλη που έδινε παράσταση, γινόταν πρωτοσέλιδο γιατί προκαλούσε τις αρχές να τον αλυσοδέσουν και υποσχόταν ότι αν δεν κατάφερνε να ελευθερωθεί θα τους έδινε ένα µεγάλο χρηµατικό ποσό. Στις αρχές του 20ού αιώνα ταξίδεψε στην Ευρώπη, όπου ούτε η Σκότλαντ Γιάρντ, ούτε η αστυνοµία της Πρωσίας και της Βαυαρίας ούτε και η µυστική αστυνοµία του Τσάρου Νικόλαου µπόρεσαν να τον αιχµαλωτίσουν. Η φήµη του σιγά και σταθερά απογειώθηκε. Εκατοντάδες άνθρωποι τον παρακολούθησαν µε αγωνία όταν µπήκε σε ένα µεγάλο καλάθι µε τα χέρια δεµένα µε χειροπέδες, τον έριξαν στον Ανατολικό Ποταµό και κατάφερε να βγει σώος. Όταν ένα νούµερό του γινόταν γνωστό σε πολύ κόσµο, εφεύρισκε ένα άλλο για να συγκινήσει τους οπαδούς του όπως το «Κινέζικο κελί βασανιστηρίων µέσα σε νερό» (όπου ήταν κρεµασµένος ανάποδα, σε ένα κλουβί, µέσα σε νερό, δεµένος και οι θεατές ήταν µε κοµµένη την ανάσα σίγουροι ότι θα πνιγεί, και στο τέλος κατάφερνε να σωθεί). Περιόδευσε στην Ευρώπη, στον Καναδά και στην Αµερική κι έγινε ο πιο διάσηµος στην τέχνη του. Ο θάνατος της µητέρας το 1913 τον έριξε σε βαθιά κατάθλιψη. Ο θάνατος έγινε εµµονή καθώς και η επιθυµία του να τον υποτάξει. Τον έθαβαν ζωντανό κι εκείνος έσκαβε µε τα χέρια το χώµα για να βγει στην επιφάνεια. Επιθυµούσε να συνοµιλήσει µε τη αποβιώσασα µητέρα του και απευθύνθηκε σε διαπρεπείς πνευµατιστές και αναζήτησε τη συντροφιά τους όπως του Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ (δηµιουργού του Σέρλοκ Χολµς). Συγχρόνως όµως ήταν φανατικά εναντίον όσων εµπορεύονταν τη θλίψη και τον θρήνο των τεθλιµµένων µε συνεδρίες µε τους αποθανόντες και µε τις ψευδείς υποσχέσεις περί έγερσης των νεκρών. Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσµίου Πολέµου, θεώρησε συνέχεια στη σελίδα 25

της ΑΝΝΙΤΑΣ ΤΣΟΠΑΝΕΛΛΗ*

το Ανωτατο ∆ικαστηριο του Ισραηλ

Από την ίδρυση του Κράτους του Ισραήλ το 1948 και µέχρι το 1992, το Ανώτατο ∆ικαστήριο της χώρας είχε ως έδρα ένα κτήριο ιδιοκτησίας της Ρωσικής Εκκλησίας. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 η ισραηλινή κυβέρνηση αποφάσισε ότι πρέπει να αποκτήσει δική του στέγη. Τη χρηµατοδότηση επωµίστηκε το Ίδρυµα Ρότσιλντ, ως εκπλήρωση της επιθυµίας του Λόρδου Τζέιµς ντε Ρότσιλντ, ο οποίος ήθελε να προσφέρει στη νέα χώρα δύο σηµαντικά κτήρια: ένα για το Νοµοθετικό Σώµα (το συγκρότηµα της Κνέσετ) και ένα για το Ανώτατο ∆ικαστήριο. Το 1986, µετά από διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισµό, ανέλαβαν τον σχεδιασµό του κτηρίου ο αρχιτέκτονας Ραµ Καρµί και η αδελφή του Άντα Καρµί-Μελαµέντ από το Τελ Αβίβ. Το κτήριο τοποθετήθηκε µεταξύ της Κνέσετ και της κατοικίας του πρωθυπουργού του Ισραήλ, συµβολίζοντας έτσι τη σχέση νοµοθετικής, δικαστικής και εκτελεστικής εξουσίας. Εγκαινιάστηκε την Τρίτη 10 Νοεµβρίου 1992. Αποτελείται από τρία κύρια τµήµατα: µία τετράγωνη πτέρυγα βιβλιοθήκης γύρω από µία στρογγυλή αυλή, που καλύπτεται από χάλκινη πυραµίδα (αναφορά στους τάφους του Αβεσσαλώµ και του Ζαχαρία στην κοιλάδα Κιντρόν),

µία πτέρυγα πέντε αιθουσών δικαστηρίων (που προβάλλουν από µία κύρια αίθουσα) και µία ορθογώνια πτέρυγα µε θαλάµους δικαστών γύρω από µία κλειστή αυλή. Στο σχεδιασµό συνυπάρχουν διάφορα µοτίβα σε αντίθεση και σε αρµονία: Εσωτερικό-εξωτερικό: η ύπαρξη πολλών παραθύρων εκφράζει τη σύνδεση µεταξύ ∆ικαστηρίου και κοινωνίας αλλά επίσης τη φώτιση και τη διαφάνεια Παλιο-νέο: συνδυασµός σύγχρονης αρχιτεκτονικής µε αναφορές σε τυπικά κτήρια της Ιερουσαλήµ Κύκλος-ευθεία: στη Βίβλο συµβολικά η “δικαιοσύνη“ απεικονίζεται ως ένας κύκλος και ο “νόµος“ ή η “αλήθεια“ ως ευθεία γραµµή Το κτήριο, συνδυασµός αντιθέσεων (φως-σκιά, στενό-πλατύ, ανοιχτό-κλειστό, πέτρα-σοβάς, κύκλος- ευθεία), κάνει αναφορές στο Ισραήλ κατά το πέρασµα των αιώνων (από την εποχή των οικοδοµηµάτων του Ηρώδη µέχρι την περίοδο της βρετανικής εντολής) και ενσωµατώνει πολλαπλούς συµβολισµούς. Οι νικητές του διαγωνισµού επιλέχθηκαν διότι αναζητήθηκε “ένα κτήριο που θα ξεπερνούσε τα όρια του χρόνου” µε

του ΑΡΗ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ

συµβολική παρουσία της Ιστορίας. Πώς η επιλεγµένη πρόταση κατάφερε να ικανοποιήσει την απαιτούµενη συµβολική διάσταση; Αρχικά, µε τα φυσικά χαρακτηριστικά του κτηρίου και τη θέση του. Αυτό βρίσκεται στην κορυφή του βόρειου λόφου του Εθνικού Συγκροτήµατος, µε θέα δυτικά στο κέντρο της Ιερουσαλήµ, και είναι ορατό από διαφορετικές τοποθεσίες της πόλης. Οι επισκέπτες φτάνουν ανεβαίνοντας τις πέτρινες σκάλες, που οδηγούν τελετουργικά σε µια πλακόστρωτη αυλή, από την οποία µπορεί κανείς να εισέλθει στο κτήριο. Οι αρχιτέκτονες ενσωµάτωσαν στο κτήριο την αστική µνήµη και τη διαχρονική συνέχεια της πόλης. Υλοποίησαν την επιθυµία να εκφραστεί “µια αισθησιακή, φυσική και αυθεντική αγάπη για τη χώρα, τη γη και το τοπίο της. Να προβληθεί το γεγονός ότι ο εβραϊκός λαός δεν είναι παράνοµο τέκνο της γης του”. ∆ηµιούργησαν µια “ιστορική συλλογή” που σχετίζεται µε τις µνήµες της Ιερουσαλήµ και που οδηγεί στην παρατήρηση του σήµερα ως γραµµικής συνέχειας του παρελθόντος. Οι συµβολισµοί είναι παρόντες σε κάθε βήµα του επισκέπτη. Από τη νότια κόγχη που παραπέµπει σε τυπική βυζαντινή συναγωγή ως τη χρήση αψίδας ως συµβολικής και φανταστικής ανάκτησης ρωµαϊκής αψίδας θριάµβου στην Ιερουσαλήµ, επιλογή που ενισχύει τη σιωνιστική άποψη ότι η επιστροφή του εβραϊκού λαού στην περιοχή που ορίζεται ως “η χώρα των προγόνων του” είναι αποκατάσταση της αρχαίας κυριαρχίας. Και ο πιο χαρακτηριστικός συµβολισµός είναι η ιεραρχία των χώρων και η διαβάθµιση προσβασιµότητας, που παραπέµπει στην αρχιτεκτονική του ∆εύτερου Ναού: “Σε όλους επιτρεπόταν η είσοδος στην εξωτερική αυλή, ακόµη και στους ξένους, µόνο οι γυναίκες µε έµµηνο ρύση απαγορευόταν να µπουν µέσα. Στη δεύτερη αυλή ήρθαν όλοι οι Εβραίοι άνδρες και οι γυναίκες που είχαν καθαριστεί από κάθε σωµατική ακαθαρσία. Και στην τρίτη αυλή ήρθαν µόνο Εβραίοι άνδρες που ήταν εξαγνισµένοι και αγιασµένοι, και στην τέταρτη αυλή ήρθαν οι ιερείς φορώντας ιερά ενδύµατα, και στο ιερό του ιερού ήρθαν µόνο οι εξέχοντες ιερείς που φορούσαν µυστηριακή ενδυµασία µόνο για αυτούς”. Παράλληλα ο ψηλός τοίχος από φυσική πέτρα, που συνοδεύει όσους ανεβαίνουν τις σκάλες, παραπέµπει στο Τείχος των ∆ακρύων. Η φυσική πέτρα, απείρακτη από την τεχνολογία του 20ου αιώνα, σε κάνει να νιώθεις ότι δεν είσαι παρά ένα σωµατίδιο µέσα σε έναν τεράστιο διαχρονικό κύκλο ζωής, που εξελίσσεται ανεξάρτητα από το κτήριο. Και όπως σηµειώνεται από την κριτική επιτροπή του αρχιτεκτονικού διαγωνισµού: “Ολόκληρο το κτήριο προκαλεί δέος και σεβασµό – σεβασµό για τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του σηµείου και σεβασµό για την εβραϊκή δικαιοσύνη και παράδοση. Επιβεβαιώνει την αναγνώριση της ανάγκης για συµβολισµό, αλλά ταυτόχρονα δεν αγνοεί τις πρακτικές απαιτήσεις ενός τέτοιου κτηρίου, το οποίο προορίζεται να εξυπηρετήσει ένα πολυσχιδές κοινό”. Πηγή Φωτογραφιών: https://www.archdaily.com *Η Αννίτα Τσοπανέλλη είναι αρχιτέκτων

γλωσσαρι εβραϊκων ορων Κριάτ α-Τορά (=ανάγνωση της Τορά): Έτσι αποκαλείται η δηµόσια ανάγνωση της Τορά η οποία γίνεται τέσσερις φορές την εβδοµάδα: ∆ευτέρα και Πέµπτη το πρωί και το Σάββατο πρωί και απόγευµα. ∆ιαβάζεται επίσης τις γιορτές, καθώς και το Χανουκά, τις νεοµηνίες και τις µέρες της νηστείας. Η ραβινική παράδοση θέλει τον ίδιο τον Μωυσή θεµελιωτή του θεσµού της ανάγνωσης τα Σάββατα, τις γιορτές και τις νεοµηνίες, και τον Έσδρα ως εκείνον που καθιέρωσε την ανάγνωση κάθε ∆ευτέρα, Πέµπτη και Σάββατο απόγευµα. Κτουβίµ (=Γραφές): Έτσι αποκαλούνται τα 13 βιβλία του τρίτου και τελευταίου µέρους της Βίβλου (Τανάχ) ―σύµφωνα µε την εβραϊκή διάταξη― µεγάλο µέρος των οποίων περιλαµβάνουν ποιητικά και επιγραµµατικά κείµενα. Αυτά είναι: Ψαλµοί, Παροιµίες του Σολοµώντα, Ιώβ, Άσµα Ασµάτων, Ρουθ, Θρήνοι του Ιερεµία, Εκκλησιαστής, Εσθήρ, ∆ανιήλ, Έσδρας, Νεεµίας και τα Χρονικά (ή Παραλειπόµενα) Α’ και Β’. Τα βιβλία αυτά κατέχουν διαφορετική θέση στη µετάφραση των Εβδοµήκοντα (Ο’). Οι ιστορικοί πιστεύουν ότι η σύµπτυξή τους σε ενιαίο κανόνα έγινε πολύ αργότερα απ’ ότι αναφέρει η παράδοση. Κτουµπά (=έγγραφο, πληθ. κτουµπότ): Το συµβόλαιο του γάµου, προικοσύµφωνο. Έγγραφο γραµµένο παλαιότερα στο χέρι και διακοσµηµένο µε περίτεχνες βιβλικές παραστάσεις, που διαβάζεται κατά τη γαµήλια τελετή και περιγράφει τις υποχρεώσεις του γαµπρού προς τη νύφη κατά τη διάρκεια του έγγαµου βίου τους (το περιεχόµενό του υπαγορεύεται από το Ταλµούντ). Σ’ αυτό καταγράφεται αναλυτικά η σε χρήµα (ή και σε είδος) προίκα της νύφης. Η ανάγνωση του γαµήλιου συµφώνου γίνεται από τον ραβίνο κατά την τελετή, η δε υπογραφή του από τον γαµπρό και δυο µάρτυρες είναι απαραίτητη κατά την τέλεση του γάµου. Μετά τον γάµο η κετουµπά φυλάγεται από τους γονείς ή άλλους συγγενείς της νύφης. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις χρησιµοποιείται και ως χρεόγραφο.

της ΑΛΕΞΙΑΣ ΚΑΛΑΪΤΖΗ

αδικαιολογητως απων 80 Ο Ευάγγελος Χεκίµογλου φέρνει στο φως την ιστορία του Θεσσαλονικιού Εβραίου Μεναχέµ Μπενβενίστε, δηµοτικού υπαλλήλου που απολύθηκε από την υπηρεσία του διότι υπέπεσε στο «παράπτωµα» να δολοφονηθεί. Ο Μεναχέµ Μπενβενίστε προσλήφθηκε στην Ταµειακή Υπηρεσία του δήµου Θεσσαλονίκης το 1935, επί δηµαρχίας Νικολάου Μάνου, ο οποίος ψηφιζόταν σε µεγάλο ποσοστό από τον εβραϊκό πληθυσµό της πόλης (αρχείο Ευάγγελου Χεκίµογλου).

ι λέξεις εκµαιεύονται πιο δύσκολα και προσεκτικά όταν καλούνται να ζωντανέψουν την ιστορία ενός ανθρώπου που πέθανε και ακόµα περισσότερο ενός Θεσσα λονικιού Εβραίου που εξοντώθηκε στο Ολοκαύτωµα. Υπάλληλος του δήµου Θεσσαλονίκης, ο Μεναχέµ Μπενβενίστε απολύθηκε από την εργασία του στη διάρκεια της γερµανικής κατοχής εξαιτίας «αδικαιολόγητης» απουσίας. Μέχρι σήµερα, 80 χρόνια µετά τον εκτοπισµό των Εβραίων και την εξόντωση της ακµάζουσας κοινότητάς τους στη Θεσσαλονίκη, η απόφαση αυτή δεν έχει ακυρωθεί. Ο Μεναχέµ Μπενβενίστε γεννήθηκε στις αρχές του προηγούµενου αιώνα στη Θεσσαλονίκη. Τη ζωή του έφερε στο φως µετά από µήνες έρευνας σε αρχεία και ιστορικά βιβλία, ο συγγραφέας και πρώην έφορος του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσαλονίκης, Ευάγγελος Χεκίµογλου και αυτό που αποκαλύπτει είναι άβολες αλήθειες για την περίοδο πριν και κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Ο Μεναχέµ Μπενβενίστε αποφοίτησε από την ιδιωτική Εµπορική Σχολή Αλτσέχ, που εκείνη την εποχή παρείχε γνώσεις που κανείς απόφοιτος ελληνικού γυµνασίου δεν είχε. Το χαρτί αυτό θα του εξασφάλιζε µια καλή θέση γραφείου ενώ παράλληλα γνώριζε γαλλικά, εµπορική αλληλογραφία και λογιστική. Ο Μεναχέµ προχώρησε ένα βήµα ακόµα και πήρε ένα δίπλωµα, το µπακαλορεά, από την Ecole Francaise d’ Ath nes που ισοδυναµούσε µε την ολοκλήρωση γυµνασίου και λυκείου. Το 1935 προσλαµβάνεται στην Ταµειακή Υπηρεσία του δήµου Θεσσαλονίκης, στον βαθµό του ακολούθου και πε-

ρίπου δύο µήνες µετά µονιµοποιείται. Παρότι ο Μεναχέµ περιγράφεται σε έκθεση της υπηρεσίας ως «ικανός κι αποδοτικός υπάλληλος» µε «άρτια επαγγελµατική µόρφωση λογιστού», η εργασιακή του καθηµερινότητα και ανέλιξη ήταν προβληµατική και ακανθώδης. Ο αντισηµιτισµός στην υπηρεσία του δήµου Συνάδελφοί του αρχίζουν να καταθέτουν αναφορές εναντίον του στις οποίες τον περιγράφουν ως υπερόπτη και επιπόλαιο ενώ τον κατηγορούν ότι µιλάει συνεχώς για σιωνιστικές οργανώσεις. Κάποιος µάλιστα δεν διστάζει να τον αποκαλέσει µέχρι και «τσιφούτη», στερεότυπο που αναπαρήγαν τοτε κατά των Εβραίων. Τα επεισόδια εναντίον του δηµοτικού υπαλλήλου αυξάνονται. Όταν τον µεταθέτουν σε άλλο πόστο άσχετο µε την προϋπηρεσία του και αυτός διαµαρτύρεται, τον καλούν σε απολογία γιατί φεύγει χτυπώντας πίσω του «µε πάταγον την πόρτα». Τη δεύτερη φορά καλείται σε απολογία γιατί άργησε επτά λεπτά αλλά και επειδή διέπραξε κάτι ακόµα χειρότερο: κατηγόρησε το εκκρεµές του δηµαρχείου ότι δεν δείχνει ποτέ σωστά την ώρα. «Φαίνεται ένα µικροκλίµα, ότι δηλαδή ήταν κάποιοι που τον υποστήριζαν και οι περισσότεροι ήταν εναντίον του. Και σηµειώστε ότι µιλάµε για µια εποχή όπου η αντίστοιχη αξιωµατική αντιπολίτευση ήταν κόµµα εβραιόφιλο. Υπήρχε όµως και η άλλη πλευρά. Είναι άλλο ωστόσο να το βλέπουµε στο επίπεδο µιας πόλης και άλλο στο επίπεδο ενός µικροαστού νέου, γιου Ραβίνου, µιας φτωχής οικογένειας που χάρη στις θυσίες της µπόρεσε να πάει σε ένα καλό σχολείο για να εργαστεί κάπου ως υπάλληλος και να πάρει έναν καλό µισθό. Στο προσωπικό επίπεδο φαίνεται

23 το δράµα», σχολίασε ο Ευάγγελος Χεκίτο 1943. Ο Μεναχέµ ζήτησε άδεια γιατί υπολόγιζε λογικά ότι θα γλιτώσει. µογλου, µιλώντας στην «Κ». Είναι δραµατικό να βλέπει καν είς τις Το τελευταίο «χτύπηµα» είναι όταν αντί ψευδαισθήσεις αυτών των ανθρώπων», προαγωγής, την οποία αιτήθηκε, ο ίδιος αλλά και ο έτερος Εβραίος συνάδελφός σηµειώνει ο κ. Χεκίµογλου που ψηλάτου υποβιβάζονται, καθώς -σύµφωνα µε φισε την ιστορία του. τον προσωπάρχη που µετέφερε προφοΤα ίχνη του Μεναχέµ χάνονται. Στα τέλη ρικά τη γνώµη της Γενικής ∆ιοίκησης Μαΐου, κατά την δηµιαρχιακή συνέλευση, Μακεδονίας, τα πτυχία της εµπορικής αποφασίζεται ότι ο Μεναχέµ Μπενβενίστε και ο Σολοµών Σεβή, οι Εβραίοι µόνσχολής και το µπακαλορεά δεν αναγνωµοι δηµοτικοί υπάλληλοι, απολύονται διότι ρίζονταν ως επαρκείς τίτλοι για τη «απουσιάζουσιν αδικαιλογήτως εκ της θέση. Ο δήµαρχος, παλιός εκπαιδευτικός, αναρωτιέται πώς είναι δυνατόν ενα υπηρεσίας των». πτυχίο να επαρκεί για είσοδο στο πανεΗ αναγκαία αποκατάσταση της µνήµης πιστήµιο αλλά να µην αρκεί για πρόσ«Τι λέει ο κανονισµός; Στενή εφαρµογή ληψη στη δηµόσια υπηρεσία. Ωστόσο, δεν του. ∆εν προσήλθε έναν µήνα, άρα αποφαίνεται να δίνεται σηµασία στην παρέµλύεται. Αυτό σε συνθήκες κατοχής µποβασή του. Ο Μεναχέµ υποβιβάζεται και ρεί να το ερµηνεύσει κανείς όπως θέλει. προσφεύγει στο Συµβούλιο Επικρατείας. ∆εν είµαι υπέρ της αυστητής ερµηνείας Τον προλαβαίνει όµως ο πόλεµος. γιατί ήταν πολύ σύνθετες οι καταστάΕβραίοι µε τα χαρακτηριστικά κίτρινα Από τον ελληνικό στρατό στο γκέτο σεις για να τις κρίνει κανείς από την αστέρια σε δρόµο της Θεσσαλονίκης το Ο νεαρός άνδρας επιστρατεύθηκε δύο ασφάλεια του σπιτιού του 80 χρόνια 1942-1943 (Μουσείο Ολοκαυτώµατος Αµερικής, ευγενική παραχώρηση της Φλόρα φορές υπηρετώντας τον ελληνικό µετά. Σήµερα όµως είναι αδιανόητο το Καράσο). ότι δεν έχει γίνει η κίνηση της ακύρωσης στρατό, την πρώτη µετά την ιταλική ειτων απολύσεων και της αποκατάστασης σβολή και τη δεύτερη στις 23 Μαρτίου 1941, δύο εβδοµάδες πριν από την εισβολή του γερµανι- αυτών των ανθρώπων», υπογραµµίζει ο κ. Χεκιµόγλου µικού στρατού. Επιστρέφει στην υπηρεσία του τον Μάιο και λώντας στην «Κ», προσθέτοντας ότι µια τέτοια αποκατάλίγους µήνες µετά, τον Οκτώβριο, δίνει και πετυχαίνει στις σταση δεν θα είχε και καµία υλική επίπτωση σε επίπεδο εξετάσεις ώστε να αποκτήσει το πτυχίο της δηµόσιας εµ- αξίωσης αποζηµιώσεων για τον δήµο µετά από τόσα χρόπορικής σχολής και να µπορεί να κριθεί κατάλληλος για την νια. πολυπόθητη προαγωγή. ∆εν κατάφερε να απαλαύσει αυτή «Οι δυστυχείς αυτοί άνθρωποι, οι δηµοτικοί υπάλληλοι, δεν την επιτυχία του για πολύ καιρό. Στις 25 Φεβρουαρίου ολο- επέστρεψαν για να διεκδικήσουν τίποτα. ∆εν επέστρεψαν κληρώνεται η συγκέντρωση του εβραϊκού πληθυσµού ούτε οι συγγενείς τους και για αυτόν τον λόγο δεν µπορούµε να τους εντοπίσουµε. Χωρις συγγενείς και περιουσία στα γκέτο και δύο µέρες µετά ο άντρας κρίνεται προακτέος στον βαθµό του γραµµατέα Β. Τον πρόλαβαν τα δεν µπορεί να εντοπιστεί το θύµα του Ολοκαυτώµατος. ∆εν γερµανικά µέτρα για διαγραφή ολων των Εβραίων απο µη- έχουµε κανένα στοιχείο για τους ανθρώπους αυτούς, εκτός τρώα και οργανισµούς. Η προαγωγή του Μεναχέµ δεν του ότι δεν ξαναγύρισαν», σηµειώνει ο συγγραφέας. ίσχυσε ποτέ. Σε αντίθεση µε τη στάση του δήµου, παραβάλει την πραΣτις 15 Μαρτίου ξεκινάει ο εκτοπισµός µε την αναχώρηση κτική του αµερικανικού προξενείου: «Το αµερικανικό προτου πρώτου συρµού που θα έστελνε 2.800 Εβραίους στο ξενείο είχε έναν Εβραίο υπάλληλο, ο οποίος τουφεκίσθηκε Άουσβιτς. Ο Μεναχέµ µε τον συνάδελφο του είναι έγκλει- ως κατάσκοπός πριν αρχίσει ο εκτοπισµός. Γι αυτόν τον άνστοι στο γκέτο. Παρόλα αυτά καταφέρνει να βγει και να θρωπο, το αµερικανικό προξενείο κάνει κάθε χρόνο µια εκπάει στην υπηρεσία του ώστε να υποβάλει αίτηση αδείας µε δήλωση. Ο δήµος αν ήθελε να τιµήσει κάτι, θα έπρεπε να ηµεροµηνία έναρξης την ηµέρα του εγκλεισµού στο γκέτο, τιµήσει τους δικούς του εργαζοµένους, τους οποίους κατην 8η Μαρτίου. Στη δακτυλογραφηµένη επιστολή γράφει κοµεταχειρίστηκε µε τον χειρότερο τρόπο όσο ήταν υπάλσυγκεκριµένα πως «δια λόγους ανεξαρτήτους της θελή- ληλοι επειδή ήταν Εβραίοι». σεως µου δεν ηδυνήθην να παρουσιασθώ εις την υπηρε- Ο Μεναχέµ Μπενβενίστε παραµένει µέχρι σήµερα στα αρσίαν µου». Η άδεια έγινε δεκτή και του δίνει µια παράταση χεία του δήµου Θεσσαλονίκης απολυµένος, µε τον βαθµό του Ακολούθου, γιατί ήταν αδικαιολογήτως απών. υπηρεσιακής ζωής. «Αυτοί οι άνθρωποι εργάζονταν µέχρι που εκτοπίστηκαν. Καθηµερινή, 19.3.2023 Κάποιοι συνέχισαν να εργάζονται µέχρι τις αρχές Απριλίου

24 στην Εβραϊκη γειτονια της

Σµυρνης

Ω

ς εκπαιδευτικός έχω µία αρχή, να µαθαίνω τους µαθητές µου να αναγνωρίζουν µέσα στον αστικό ιστό τα ίχνη διαφορετικών πολιτισµών και κουλτούρας, γιατί έτσι µπορούν να κατανοήσουν την αρχιτεκτονική διαµόρφωση ενός χώρου αλλά και την ανθρωπογεωγραφία µιας περιοχής. Σύµφωνα λοιπόν µε αυτή την αρχή επισκεφτήκαµε µε την οµάδα του 1ο Επαλ Άρτας στις 21 Ιουνίου 2023, την γειτονιά όπου είχαν εγκατασταθεί οι Σεφαραδίτες αλλά και Ρωµανιώτες Εβραίοι στην Σµύρνη. Το θέµα του Εράσµους µας δεν ήταν σχετικό µε τις θρησκείες ούτε και µε την ιστορία. Το θέµα µας είναι καθαρά ιατρικό «γηριατρική νοσηλευτική», όµως είναι υποχρέωση ενός εκπαιδευτικού να οδηγεί το µυαλό των µαθητών του πέρα από τα στενά πλαίσια µιας γνώσης, είναι υποχρέωση να του δείχνει την κουλτούρα µιας περιοχής. Η γνώση που είχα για την εβραϊκή ιστορία της πόλης αυτής ήταν ελάχιστη. Στον εµπλουτισµό της συνέβαλλε η Ισραηλιτική Κοινότητα Αθηνών που µας σύστησε τον κύριο Nesim Bencoya και την κυρία Tilda Koenka, τους project magagers του έργου Izmir Jewish Heritage. Μας υποδέχτηκαν στην αναστηλωµένη συναγωγή Siniora οποία χρονολογείται από τον 16ο αιώνα. Η συναγωγή αυτή αρχιτεκτονικά διαφέρει κατά πολύ από τις άλλες συναγωγές και αυτό γιατί επηρεάστηκε από Γάλλους ευεργέτες της Εβραϊκής κοινότητας της Σµύρνης. Η συναγωγή Siniora σήµερα δεν χρησιµοποιείται ως χώρος λατρείας πλέον. Στην γειτονιά του Κεµεραλτί, ή όπως λεγόταν παλιά Καρατάσι, όπου διέµενε η εβραϊκή κοινότητα, υπήρχαν 34 συναγωγές και σήµερα σώζονται οκτώ. Το χαρακτηριστικό τους είναι ότι όλες βρίσκονται υπερβολικά κοντά η µία στην άλλη, κάποιες µάλιστα έχουν µεσοτοιχίες. Ο λόγος όπως µας ανέφερε ο κ. Nesim ήταν ότι τα οικόπεδα ήταν δωρεές πλούσιων Εβραίων της εποχής και µιας και η περιοχή όλη αυτή ήταν εβραϊκή, η αγορά των οι-

κοπέδων ήταν εντός της συγκεκριµένης περιοχής. Έτσι δηµιουργήθηκε ένας αρχιτεκτονικός ιστός συναγωγών. Οι περισσότερες πλέον είναι σε διαδικασία αναστήλωσης µέσω του πρότζεκτ. Ανάµεσα από την συναγωγή Siniora και την Etz Hayim δηµιουργήθηκε πολύ πρόσφατα, από το δηµαρχείο της Σµύρνης, ένα πάρκο που ονοµάζεται πάρκο των συναγωγών. Ανηφορίζοντας µέσα από τα στενά του Kemeralti περνάµε µπροστά από το καταστραµµένο πλέον εργοστάσιο Κοσέρ, που είναι και αυτό προγραµµατισµένο για αναστήλωση. Λίγα µέτρα πιο µετά θα βρούµε την συναγωγή Bikur Holim. Η συναγωγή αυτή λειτουργεί ακόµα και σήµερα ως ναός. Κατά το παρελθόν λειτούργησε και ως νοσοκοµείο κυρίως κατά τις επιδηµίες χολέρας που µάστιζαν την πόλη. Εντός της συναγωγής θα δούµε στα διακοσµητικά µέρη του ταβανιού να έχει επηρεαστεί από την Οθωµανική τεχνοτροπία ζωγραφικής αλλά και ξυλογλυπτικής. Μετά από την περιήγησή µας στην ιστορική γειτονιά και την τόσο επικοινωνιακή επεξήγηση των Νεσίµ και Τίλντα για την ιστορία και την κοινωνική σύνθεση της περιοχής, οι µαθητές µπόρεσαν να αποκτήσουν γνώσεις για την Εβραϊκή κοινότητα. Είδαν από κοντά δύο συναγωγές, έµαθαν τι είναι Κοσέρ φαγητό, είδαν πως είναι η Τορά, πως κατασκευάζεται, γιατί είναι ιερό βιβλίο, πως πρέπει να διαβάζεται. Ίσως σας φαίνεται απλοϊκή αυτή η γνώση, όµως µην ξεχνάτε στην πόλη µας οι µαθητές µας δεν έχουν την δυνατότητα να δουν από κοντά µια συναγωγή γιατί δεν υπάρχει πλέον καµία. ∆εν γνωρίζουν καν τι είναι η συναγωγή. Τώρα πλέον µπορούν να καταλάβουν τι σηµαίνει η Τορά για τους Εβραίους, γιατί το ιερό τους είναι στο κέντρο, γιατί τα καθίσµατα βρίσκονται αντικρυστά, γιατί και πώς επηρεάζονται οι αρχιτεκτονικές από τις κυρίαρχες επιρροές ενός τόπου καθώς και πολλά άλλα γιατί. Η υπεύθυνη του προγράµµατος Αντωνίου Αικατερίνη Εκπαιδευτικός 1ο Επαλ Άρτας

επιστολη

συνέχεια από τη σελίδα 18

πατριωτικό καθήκον να διασκεδάζει τα στρατεύµατα. Στη συνέχεια είχε µια σύντοµη παρουσία στον βωβό κινηµατογράφο και κάποια καινούρια νούµερα όµως δεν µπόρεσε να αναζωπυρώσει τον θαυµασµό του κοινού. Η εποχή είχε αλλάξει. Πέθανε το 1926 από περιτονίτιδα που προκλήθηκε από τη γροθιά ενός πρωταθλητή του µποξ, που είχε προσκαλέσει να τον χτυπήσει για να αποδείξει την αντοχή του στον πόνο. Πολλοί πιστεύουν ότι ο πόνος του χτυπήµατος κάλυψε αυτόν της σκωληκοειδίτιδας που δεν διεγνώσθη ποτέ. Το άστρο του Χουντίνι είχε αρχίσει να σβήνει καθώς νέοι αστέρες του κινηµατογράφου έπαιρναν τη θέση του, όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν, ο Βαλεντίνο, ο Φαίρµπανκς. Ο Χουντίνι υπήρξε από τους πρώτους καλλιτέχνες που χρησιµοποίησε τον Τύπο για να κερδίσει την ευρύτερη δυνατή αποδοχή του κοινού και µε τα νούµερά του κράταγε το ενδιαφέρον των θεατών. Παρότι γιός µετανάστη, ενός πλανόδιου ραβίνου κατάφερε µε την ευστροφία του και τις αθλητικές του ικανότητες να γίνει «Ο Χουντίνι». Η ζωή τού Χουντίνι είναι µια αµερικάνικη ιστορία επιτυχίας και ένας εβραϊκός µύθος που συµβολίζει την ικανότητα του λαού να επιβιώνει ακόµα και σε αδιέξοδες καταστάσεις.

Από το οµότιτλο βιβλίο του MICHAEL SAPIRO µετάφραση-επιµέλεια Αλίκη Αρούχ-Μορδεχάι

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ ΚΙ ΕΧΑΡΙΣΤΩ Προς τη Συντακτική Επιτροπή του περιοδικού «ΑΛΕΦ», Αγαπηµένα µου παιδιά, γιατί είστε σίγουρα παιδιά µου, αφού θα είστε περίπου συνοµήλικοι του αγαπηµένου µου Βίκτωρα Ελιέζερ και της Αλίκης Αρούχ, αδελφής της λατρεµένης µου, παλιάς µαθήτριας, Νέλλης, δεχτείτε, σας παρακαλώ, τα θερµότατα συγχαρητήρια, για την υπέροχη έκδοση της Κοινότητάς σας το «ΑΛΕΦ» και τα πολλά µου ευχαριστώ, γιατί µε κάνετε κοινωνό των κειµένων του, τα οποία, πολλές φορές, είναι σπουδαία και κείµενα, µεγάλων αξιώσεων! Γράφοντας, άλλωστε, σαράντα χρόνια, κι εγώ, σε δικές µου και ξένες εφηµερίδες, πιστεύω ότι µπορώ να έχω µια, µάλλον, σωστή κρίση, για την αξία ενός εντύπου. Εποµένως, τα συγχαρητήριά µου, για το δικό σας περιοδικό, δεχτείτε τα, σαν απολύτως ειλικρινή και τα ευχαριστήριά µου επίσης. Πρέπει δε να σας πω ότι: Το «ΑΛΕΦ» αν µπορούσε να διαβάζεται από πολύ κόσµο, µη εβραϊκό, θα βοηθούσε πάρα πολύ, στην καταδίκη του Αντισηµιτισµού, που ακόµα, δυστυχώς, µπορεί σε κάποιες καρδιές να ελλοχεύει, το δηλητηριώδες φιδι του αντισηµιτισµου. Βέβαια, στη δική µας πόλη, στα Γιάννενα, σήµερα, αυτό το ….σάπιο και ….δηλητηριασµένο φρούτο ∆ΕΝ υπάρχει. Το ΞΕΡΙΖΩΣΕ µεγάλος µας νεκρός, µε τη ζωή του και µε τον θάνατό του, ο ∆ήµαρχός µας και ο αγαπηµένος ΟΛΩΝ µας, ΜΩΥΣΗΣ ΕΛΙΣΑΦ! Μετά τον Μωυσή µας, γίναµε όλοι φίλοι, ό,τι εβραϊκού στα Γιάννενα. Γι αυτό θα προσπαθήσω κι εγώ, να δώσω στην πόλη µου, όχι τα δικά µου, αυτά είναι πλέον σε όλους γνωστά τα κείµενά µου για Κείνον, αλλά τα δικά σας κείµενα, του «ΑΛΕΦ» τα κείµενα και για τον Μωυσή και άλλα, που αξίζει να διαβαστούν, από πολύ κόσµο µέσω της Εφηµερίδας που φιλοξενεί συνεργασίες µου και ηλεκτρονικά, µέσω του F.B. Κάνετε πολύ σπουδαία δουλειά παιδιά µου και αν µου επιτρέπετε, θέλω πολύ µε τις µικρές και ηλικιωµένου πλέον δηµοσιογράφου, δυνάµεις, να βοηθήσω. Η αγάπη, ας γίνει επί τέλους σκοπός και έργο όλων, για να ΜΗΝ µείνει ευχολόγιο µόνο, το «ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ» όπως γράφετε κι εσείς, κι εγώ το υπηρέτησα µε πάθος και το πρεσβεύω πάντα. Να ‘στε καλά και να κρατάτε µε πίστη, ψηλά, το λάβαρο του συγγραφικού και δηµοσιογραφικού σας αγώνα. ΑΡΕΤΗ ΜΑΛΑΜΗ παλιά δασκάλα του Σχολείου ΣΑΣ και….ΜΑΣ

2.ΘΥΣΙΑ 4.ΚΑΒΑΛΑ 5.ΣΤΑΪΝΜΠΕΚ 8.ΑΓΚΜΠΑΑ 11.ΛΩΝΤΕΡ 12.ΕΛΛΑ∆Α 13.ΑΡΧΙΡΑΒΒΙΝΟΥ 14.ΓΥΑΛΙ

1.∆ΑΝΙΙΑ 3.ΡΑ∆ΙΟΦΩΝΙΑΣ 6.ΤΟΡΑ 7.ΦΑΡΖΙΝ 9.ΚΟΡΑΗ 10.ΑΝΤΙΠΡΟΕ∆ΡΟΥ

ΛΥΣΗ ΑΚΡΟΣΤΙΧΙ∆ΑΣ

της ΓΙΩΤΑΣ ΜΥΡΤΣΙΩΤΗ

Θεσσαλονικη: η Αγορα Μοδιανο µεσα απο µνηµες και µαρτυριες

οιο σχέδιο αποκατάστασης θα ζωντανέψει την Αγορά Μοδιάνο; Φέρνοντας στο κέντρο ένα ακόµη mall ή διατηρώντας την ταυτότητά της στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης; Το ερώτηµα αυτό είχε θέσει η «Κ» πριν από 13 χρόνια (2/2/2010), όταν κανένα επιχειρηµατικό σενάριο δεν είχε φανεί στον ορίζοντα, που θα έδινε τέλος στην παρακµή και στην εµπορική απαξίωσή της.

Άποψη της εισόδου της αγοράς Μοδιάνο µετά την αποκατάστασή της από το αρχιτεκτονικό γραφείο SPARCH / Σακελλαρίδου - Παπανικολάου. [ΓΑΒΡΙΗΛ ΠΑΠΑ∆ΙΩΤΗΣ / ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ΚΑΠΟΝ]

Η γενναία απόφαση, περισσότερο συναισθηµατική παρά επενδυτική, ήρθε πέντε χρόνια αργότερα από τους Σάµι και Λου Φάις, συνιδιοκτήτες του οµίλου Φάις. Η αποκαλυπτική περιγραφή του Σάµι Φάις στον τόµο «Αγορά Μοδιά νο – Θεσσαλονίκη» (εκδ. Καπόν) αποτελεί µια πολύτιµη µαρτυρία. Ηταν άνοιξη του 2015 όταν, σ’ ένα διάλειµµα µιας φορ-

τισµένης µέρας, «τα βήµατά µου µε οδήγησαν έξω από την Αγορά Μοδιάνο. Μπήκα µέσα σαν µαγνητισµένος. Στα αυτιά µου έφτασε ο απόηχος των µαθητών της σχολής Ταλµούδ Τορά Αγκαντόλ (εκεί όπου ο φηµισµένος µηχανικός Ελί Μοδιάνο έχτισε µετέπειτα την πρώτη σκεπαστή αγορά των Βαλκανίων), των µανάβηδων και των χασάπηδων που διαλαλούσαν την πραµάτεια τους, του κόσµου που συνέρρεε για ψώνια και γλέντια. Οµως εκείνο το ανοιξιάτικο µεσηµέρι, έστεκα µπρος σε µια αγορά σιωπηλή, σκοτεινή, µουντή, χωρίς κόσµο στους διαδρόµους, µε καταστήµατα κλειστά, τη φθορά του χρόνου εµφανή σε κάθε γωνία. Τότε σκέφτηκα πως στη Μοδιάνο µε τη σπουδαία αρχιτεκτονική κληρονοµιά και τα βιώµατα των Θεσσαλονικέων που έχουν “ποτίσει” τους τοίχους της δεν αξίζει αυτό το αργό και καταθλιπτικό τέλος». Η αντίστροφη µέτρηση για την αναβίωση της σκεπαστής αγοράς τροφίµων και την ανάδειξη του διατηρητέου µνηµείου είχε αρχίσει εκείνο το ανοιξιάτικο µεσηµέρι. Μαζί και οι προσπάθειες να καταγραφούν οι µαρτυρίες από ανθρώπους που συγχρωτίστηκαν στα στενά της τον περασµένο αιώνα, από τους καταστηµατάρχες και µεροκαµατιάρηδες που άφησαν τις ανάσες και τις αγωνίες τους. Μερικές από τις ιστορίες αυτές αποθησαυρίζει ο τόµος µε τον οποίο η Ραχήλ και ο Μωυσής Καπόν διασώζουν πολύτιµες αναµνήσεις πριν ξεφτίσουν, γιατί, όπως γράφει ο επιµελητής του βιβλίου και συγγραφέας Λέων Α. Ναρ, «ο χρόνος λειτουργεί πάντα εναντίον µας σαν αδυσώπητος καταλύτης». Μικρές αυτοβιογραφίες Κείµενα και φωτογραφίες συµπυκνώνουν τον µύθο ενός από τα πιο εµβληµατικά και αναγνωρισµένα τοπόσηµα της αστικής Θεσσαλονίκης. Πολιτικοί, πανεπιστηµιακοί, επιχειρηµατίες, αθλητές, συγγραφείς, εκπρόσωποι θεσµικών φορέων, καλλιτέχνες, καταστηµατάρχες και οι συντελεστές της αποκατάστασης σκιαγραφούν την ατµόσφαιρα της

τεχνης σχολια-βιβλια

Πάνω, µουσικοί στην αγορά τα Χριστούγεννα του 1974-75 και, κάτω, το στενό σοκάκι εντός της αγοράς που οδηγούσε στη γνωστή «Μυροβόλο Σµύρνη». [ΑΡΙΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ / ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ΚΑΠΟΝ][ΚΩΣΤΑΣ Α. ΜΠΑΚΙΡΤΖΗΣ / ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ΚΑΠΟΝ]

αγοράς, το ιδιαίτερο τελετουργικό της, αναδεικνύουν τον συµβολισµό της. Πολλά από τα κείµενα αποτελούν µικρές αυτοβιογραφίες, βαθιές εξοµολογήσεις µε γεγονότα που κουβαλούν ανεξίτηλα αρκετοί συγγραφείς από τα παιδικά τους χρόνια. Ποια είναι η προσωπική µυθολογία του καθενός για το «πολύγλωσσο, πολύχρωµο, φωτεινό, θορυβώδες σκεπαστό παζάρι»; «Τόπος αφθονίας, ποικιλίας και ποιότητας. ∆εν είχα τότε ταυτίσει την έννοια των εδώδιµων – αποικιακών µε το υπόγειο του Harrods ως γαστρονοµική µικρογραφία… ούτε µας ξένιζε το όνοµα Μοδιάνο. ∆εν χρειαζόµασταν τότε µαθήµατα πολιτικής ορθότητας για να θεωρούµε “διαφορετικούς” τους Εβραίους συµµαθητές µας», γράφει ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Για τον τραγουδοποιό ∆ιονύση Σαββόπουλο µοιάζει «σαν µια σκηνή όπου είχες την αίσθηση ότι θα αρχίσει µια συναρπαστική παράσταση». «Απλησίαστη» οικονοµικά σε σχέση µε τις γειτονικές αγορές, άκουγε από τη µητέρα του ο καθηγητής Νίκος Μαραντζίδης, άρα

«απαγορευµένη» στην παιδική του ηλικία. Τους «µαντουλάδες» (µπιφτέκια µεγάλου µεγέθους) του Θωµά στη λαδόκολλα ανακαλεί στη µνήµη του ο τραγουδοποιός Αργύρης Μπακιρτζής και την πινακίδα «Μυροβόλος» που έγινε τραγούδι κι εξώφυλλο στον δεύτερο δίσκο των Χειµερινών Κολυµβητών («Από το πάρκο στη Μυροβόλο»). «Τα 50ράκια ούζου του Μπουτάρη –κύριο προϊόν της εταιρείας τη δεκαετία του ’50– που στόλιζαν τους πάγκους των ψαράδικων και προσφέρονταν δωρεάν στους πελάτες την Καθαρά ∆ευτέρα», θυµάται ο Γιάννης Μπουτάρης. Την «ιδιότυπη ανατολιτικοδυτική χροιά της µε µαγαζιά ντελικατέσεν πριν η µάζα καταλάβει τι σηµαίνει πραγµατικά ντελικατέσεν», ανακαλεί ο Λέων Ναρ. Την «Αλεπού» στο κρεοπωλείο όπου ψώνιζε ο παππούς του θυµάται ο φωτογράφος Νώντας Στυλιανίδης. Τη ζωντανή αρκούδα που χόρευε αρχές της δεκαετίας του ’70 ο δηµοσιογράφος Τάσος Τέλλογλου, διασκεδαστικές ιστορίες ανθρώπων της «πολιτικής σκηνής, του πνεύµατος και του οινοπνεύµατος» ο δηµοσιογράφος Σταύρος Τζίµας, το µαγέρικο «Τάσος» ο Θανάσης Τριαρίδης, την «παράξενη και τραγουδιστή γλώσσα», τα εβραϊκά, που άκουσε ο Θωµάς Κοροβίνης όταν χάθηκε µικρός στα στενά της, παίρνοντας το «βάπτισµα στα νερά της επιβίωσης ενός µισοζώντανου ακόµη κοσµοπολιτισµού». Ποιος ξέρει τι θα έγραφε και τι θα έλεγε σήµερα ο Κωστής Μοσκώφ. Η παρουσίαση του λευκώµατος «Αγορά Μοδιάνο» έγινε σήµερα στις 7 µ.µ. στην οµώνυµη αγορά στη Θεσσαλονίκη. Ενα λεύκωµα γεµάτο από µαρτυρίες ανθρώπων που συγχρωτίστηκαν στα στενά της τον περασµένο αιώνα. Καθηµερινή, 7.6.23

τεχνης σχολια-βιβλια

GRAPHIC NOVEL ΚΑΙ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ∆ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΝΤΩΝΑ ΤΑΣΟΥΛΑ ΤΣΙΛΙΜΕΝΗ Εκδόσεις ΡΟΠΗ Το βιβλίο Graphic Novel και Ολοκαύτωµα. ∆ιδακτικές Προτάσεις και Εφαρµογές για την Πρωτοβάθµια και τη ∆ευτεροβάθµια Εκπαίδευση προσφέρει µια σύντοµη εισαγωγή στο πεδίο των Πολιτισµικών Σπουδών, των Σπουδών του Τραύµατος, των Λογοτεχνικών Σπουδών και των Σπουδών των Κόµικς. Επιχειρείται µια σύντοµη αναφορά στο graphic novel και ειδικότερα, µια ιστορική αναδροµή στο holocaust graphic novel (graphic novel για το Ολοκαύτωµα). Η ποικιλία και η ρευστότητα αναπροσαρµογής αυτής της κατηγορίας των graphic novels την καθιστούν έναν εξελισσόµενο κλάδο της αναπαράστασης του Ολοκαυτώµατος, εγκαθιδρύοντας ένα καινοτόµο µέσο σύλληψης της πολιτισµικής µνήµης. Η συγκεκριµένη κατηγορία graphic novel αξιοποιείται εκπαιδευτικά τις τελευταίες δεκαετίες για την προσέγγιση του ιστορικού θέµατος του Ολοκαυτώµατος και της γενοκτονίας, ευρύτερα. Μπορεί, όµως, ένα συγκρουσιακό και τραυµατικό γεγονός να διδαχθεί µέσω µιας πολυσηµικής συνάντησης του Μέσου των κόµικς και της λογοτεχνίας; Η παρούσα µελέτη αποδεικνύει τις πολυεπίπεδες δυνατότητες που αναφύονται µέσα από ένα τέτοιο εγχείρηµα. Το παρόν βιβλίο, βασισµένο στη σύγχρονη βιβλιογραφία του κλάδου για τη διδασκαλία του Ολοκαυτώµατος, αποτελεί ένα καινοτόµο, διεπιστηµονικό εγχειρίδιο διδακτικής µεθοδολογίας για εκπαιδευτικούς και φοιτητές που επιθυµούν να το προσεγγίσουν αποτελεσµατικά στη σχολική τάξη, αλλά και για αναγνώστες που αγαπούν την ιστορία, τη λογοτεχνία και τα κόµικς. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).

Ένα βιβλίο που προτρέπει τα παιδιά να διεισδύσουν στις πτυχές της πιο σκοτεινής περιόδου της ανθρώπινης ιστορίας µε έναν καινοτόµο και προσιτό τρόπο. Αναλύοντας τη σηµειολογία κειµένου και εικόνων καταφέρνει να καλλιεργήσει την ενσυναίσθηση και την κριτική σκέψη.” (Κέλλυ Ματαθία-Κόβο, εικονογράφος-συγγραφέας). “∆υστυχώς, οδεύουµε προς µια εποχή, στην οποία δεν θα υπάρχουν επιζώντες ή µάρτυρες του Ολοκαυτώµατος εν ζωή. Ένας κόσµος χωρίς επιζώντες θα επιφέρει ριζικές αλλαγές στον τρόπο που άνθρωποι κάθε ηλικίας θα διδάσκονται και θα µαθαίνουν για το Ολοκαύτωµα. Επιπλέον, πρόσφατες έρευνες και παγκόσµια γεγονότα µας επισηµαίνουν ότι αντιµετωπίζουµε µια άνοδο στην άρνηση του Ολοκαυτώµατος, τον αναθεωρητισµό και τον αντισηµιτισµό, τις γενοκτονίες, αλλά και στις απειλές για γενοκτονίες σε όλο τον κόσµο. Αυτό το βιβλίο θα συνδράµει στην ενίσχυση της διδασκαλίας του Ολοκαυτώµατος µε τέτοιο τρόπο, ώστε αυτό που είθισται να θεωρείται µια “συγκρουσιακή παιδαγωγική”, όταν επιχειρείται να προσεγγιστεί ακολουθώντας τις πρακτικές οδηγίες που προτείνονται σε αυτό το βιβλίο, να µπορεί πραγµατικά να ενισχύσει την κριτική σκέψη των παιδιών, αναφορικά µε τον ρόλο τους στην κοινωνία και την ταχύτατα εξελισσόµενη παγκόσµια κατάσταση στην οποία είµαστε κοινωνοί.” (Clare Lawlor, Imperial War Museums (IWM), London, March 2022).

τεχνης σχολια-βιβλια

ΤΟ ΣΥΝΑΓΩΙ ΗΛΙΑΣ ΜΕΣΣΙΝΑΣ Εκδ. ΙΝΦΟΓΝΩΜΩΝ Μετά το βιβλίο “Η Συναγωγή”, το βιβλίο αυτό συνεχίζει το οδοιπορικό σε νέα µονοπάτια, από την Ιερουσαλήµ µέχρι την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Κω, την Άρτα, την Πρέβεζα, την Καστοριά, τα Ιωάννινα, τα Τρίκαλα και πολλές άλλες πόλεις και µέρη µέχρι το ∆ιδυµότειχο, µε ιστορίες άγνωστες µέχρι σήµερα. Αφανείς ήρωες που τους προσπέρασε η επίσηµη ιστορική αφήγηση, αφηγούνται την ιστορία, παίζοντας έναν σηµαντικό ρόλο στη διάσωση της µνήµης και της ιστορίας των συναγωγών της Ελλάδας. Ιδιαίτερα αυτών που χάθηκαν για πάντα. Το συναγώι ή συναγωγή είναι το κτήριο, ένας χώρος ιερός. Η συναγωγή όµως είναι και οι άνθρωποι. Αυτοί που συγκεντρώνονται σε αυτήν για προσευχή, αυτοί που τη διατηρούν και τη φροντίζουν, για να την παραδώσουν από γενιά σε γενιά. Μέσα από το βιβλίο ξετυλίγονται η εµπειρία, ο διάλογος, η αλληλογραφία και η αναζήτηση πίσω από την έρευνα. Η σηµείωση στο σηµειωµατάριο, η αποτύπωση, η έρευνα και η τεκµηρίωση. Ένα οδοιπορικό τριών δεκαετιών. Μια αναζήτηση του αρχιτέκτονα-συγγραφέα, στην αρχιτεκτονική, την ιστορία και την οικολογία. Μια ζωντανή αφήγηση για τις συναγωγές αλλά και για τους ανθρώπους, τις κοινότητες και τους αρχιτέκτονες που συνδέθηκαν µε αυτές. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

“Πιστεύω απόλυτα στην άποψη ότι υπάρχουν άνθρωποι, που χωρίς αυτούς, ο τόπος τους θα ήταν φτωχότερος. Το σκέφτοµαι αυτό και για τον Ηλία Μεσσίνα, ότι του χρωστάει πολλά γι’ αυτήν την εργασία ο τόπος του, αλλά και για την Ελλάδα”. (Γιώργος Λιάνης, πρώην Υφυπουργός Πολιτισµού) “Ο Ηλίας, µε τον οποίο είχαµε συνεργασία από την εποχή που ήµουν αντιδήµαρχος, [...] συνάγει το πλήθος των εµπειριών µέσα από την πολύχρονη επιστηµονική εργασία ανυπολόγιστης προσφοράς, µαζεύει τα σκορπισµένα κοµµάτια της ιστορίας και τα ανασυνθέτει, φέρνοντας στον νου την πολυ-πολιτισµική συνύπαρξή µας”. (Κωνσταντίνος Ζέρβας, ∆ήµαρχος Θεσσαλονίκης)

“Το εξαιρετικό, πρωτότυπο και µοναδικό βιβλίο του φίλου και συµπατριώτη µας αρχιτέκτονα Ηλία Μεσσίνα [...] αποτελεί καρπό και επιστέγασµα µίας συνεχούς, αδιάκοπης, επίπονης έρευνας και ακούραστης προσπάθειας για τη διάσωση της ιστορικής µνήµης του ελληνικού εβραϊσµού”. (Αείµνηστος Μωυσής Ελισάφ, ∆ήµαρχος Ιωαννιτών) “Το βιβλίο δεν είναι αρχιτεκτονικό δοκίµιο. Έχει συναισθηµατική φόρτιση, γλυκιά µελαγχολία και είναι γραµµένο µε γλαφυρότητα [...] Κεντρικός του άξονας είναι ότι όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως θρησκείας, θα βρουν τρόπους και τόπους συµφιλίωσης”. (Παντελής Σαββίδης, ∆ηµοσιογράφος) “Ο Ηλίας Μεσσίνας είναι ένας αρχιτέκτονας που έχει αφοσιωθεί στην καταγραφή της εβραϊκής αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς της Ελλάδας”. (Mark Mazower, Ιστορικός και Συγγραφέας, Columbia University)

ΤΟ ΑΣΜΑ ΤΟΥ ΣΦΑΓΙΑΣΜΕΝΟΥ ΕΒΡΑΪΚΟΥ ΛΑΟΥ ΓΙΤΣΧΑΚ ΚΑΤΣΙΝΕΛΣΟΝ Εκδόσεις LOGGIA Επίµετρο: Σταύρος Ζουµπουλάκης Το Άσµα του σφαγιασµένου εβραϊκού λαού είναι το σηµαντικότερο επικό ποίηµα που γράφτηκε στην περίοδο της θανάτωσης των Εβραίων της Ευρώπης. Η σύνθεσή του ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1943. Χειρόγραφες µεταγραφές του διασώθηκαν µυθιστορηµατικά, σε µπουκάλια θαµµένα στο πάρκο της πόλης Βιττέλ ή στο χερούλι µιας βαλίτσας. Λίγους µήνες αργότερα, στο Άουσβιτς, ο ποιητής, µαζί µε τον µεγάλο του γιο Τσβι, θα ακολουθήσουν την τραγική µοίρα του λαού τους στα χρόνια του ναζισµού. Είχε προηγηθεί ο χαµός της συζύγου του Χάνα και των δύο µικρότερων γιών του, Μπένσιον και Γιόµελε. Η ανείπωτη τραγωδία, οικογενειακή και συλλογική ταυτόχρονα, ερηµώνει εσωτερικά τον ποιητή. Έχοντας πλήρη επίγνωση, προσπαθεί να αρθρώσει λόγο για όσα βιώνει και συγχρόνως νιώθει την υποχρέωση να σιωπήσει. Ο Κατσνέλσον εξεγείρεται. Πώς µπορεί ο Θεός να συνυπάρχει µε την Τρεµπλίνκα; Όµως και µια ζωή δίχως Θεό µοιάζει αβίωτη. Το ρίγος που διαπερνά τον αναγνώστη του άσµατος ενεργοποιείται όχι από την αισθητική, αλλά από την άµεση επαφή του µε τη φρίκη. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

τεχνης σχολια-βιβλια

ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΜΝΗΜΗΣ 1945-1989 ∆ΗΜΗΤΡΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΑΚΗΣ Εκδόσεις ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΕΙΑ Η πρωτοποριακή αυτή µελέτη (που εκδίδεται ταυτόχρονα στη Γερµανία) έρχεται να καλύψει ένα σηµαντικό κενό όχι µόνο στη σχετική ελληνική έρευνα αλλά και στη διερεύνηση της µνηµονικής κουλτούρας του Ολοκαυτώµατος συνολικά, έτσι ώστε αυτό να πάρει τη βαρύνουσα θέση που του αρµόζει στην ελληνική κουλτούρα µνήµης. Μεταξύ άλλων, δείχνει ότι η ως τώρα απουσία του από αυτήν επιτεύχθηκε µάλλον µε τον επιλεκτικό λόγο παρά, όπως πιστεύεται, µε τη σιωπή. Πώς διαχειρίστηκε η ελληνική κοινωνία τη µνήµη του Ολοκαυτώµατος στο πλαίσιο του διχασµού που κληροδότησε ο Εµφύλιος πόλεµος τόσο στην πολιτική όσο και στην κουλτούρα της µνήµης; Όπως δείχνει τεκµηριωµένα ο ∆ηµήτρης Ελευθεράκης, η µνήµη του αφανισµού της εβραϊκής ζωής στην Ελλάδα καθυποτάχτηκε πολύ γρήγορα στις ανάγκες νοµιµοποίησης διάφορων ενεργών παραγόντων, από τους κοµµουνιστές µέχρι την Εκκλησία, που διαγκωνίζονταν µεταξύ τους για µια θετική απεικόνιση του ρόλου τους στην Κατοχή. Μετά το τέλος της δικτατορίας, η αναδυόµενη ανάγκη συµφιλίωσης προσέκρουσε σε µια προβληµατική συζήτηση για το Ολοκαύτωµα των Ελλήνων Εβραίων. Κατά τη σκιαγράφηση της ελληνικής κοινωνίας του Β Παγκόσµιου πολέµου, οι Εβραίοι δεν εντάχθηκαν ως κοινότητα µνήµης στην αλληλέγγυα κοινότητα η οποία πάλεψε ως ∆αβίδ ενάντια στον Γολιάθ που συνιστούσαν οι Γερµανοί κατακτητές. Για να φτάσουµε λοιπόν στην πλήρη αναγνώριση της σηµασίας του Ολοκαυτώµατος στην Ελλάδα, είναι απαραίτητο, όπως υποστηρίζει ο συγγραφέας, να ξεπεραστούν οι επικρατούσες ακόµη και σήµερα παραδόσεις που τοποθετούν στο επίκεντρο της ενθύµησης της εξόντωσης δράσεις αντίστασης και διάσωσης που έχουν περάσει στη σφαίρα του µύθου.

ακροστιχιδα

Το ΑΛΕΦ... σε ακροστιχίδα το ΑΛΕΦ πλέον αποκτά τη δική του ακροστιχίδα. Σκεφτείτε, αναζητείστε, δοκιµάστε τις γνώσεις και τη µνήµη σας σε ερωτήσεις διαβαθµισµένης δυσκολίας.... Για όσους/ες σας παιδεύουν ξεφυλλίστε ξανα τα τεύχη 56, 57, 58 όπου θα βρείτε όλες τις απαντήσεις.

η λύση της ακροστιχίδας στη σελίδα 25

Oριζοντίως 2. Η υπέρτατη δοκιµασία της πίστης που δηλώνει υποταγή στον δηµιουργό. 4. Πόλη της βόρειας Ελλάδας που θανατώθηκαν άδικα 1.484 Εβραίοι κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσµίου Πολέµου. 5. Επώνυµο Νοµπελίστα που υποστήριξε ότι «είναι τόσο πιο σκοτεινά όταν ένα φως σβήνει, απ' ό,τι θα ήταν αν δεν είχε λάµψει ποτέ». 8. Το έθιµο στα εβραϊκά της ανύψωσης του κυλίνδρου της Τορά, ανοιχτό στο σηµείο που διαβάστηκε η περικοπή της ηµέρας και να επιδεικνύεται, µε µια πλήρη περιστροφή στους πιστούς. 11. Επώνυµο εξέχουσας προσωπικότητας παγκόσµιου βεληνεκούς, επιχειρηµατία, φιλάνθρωπου που έχει διατελέσει πρέσβης των ΗΠΑ στην Αυστρία και παραµένει Πρόεδρος του Παγκόσµιου Εβραϊκού Συνεδρίου. 12. Χώρα που αναγνώρισε επίσηµα το 1990 το κράτος του Ισραήλ 42 χρόνια µετά την ίδρυσή του. 13. Αξίωµα µε το οποίο υπηρέτησε ο Μωυσής Πέσαχ την Ισραηλιτική Κοινότητα του Βόλου αλλά και ολόκληρου του ελληνικού εβραϊσµού. 14. Υλικό που ξεκίνησε να προκαλεί ενδιαφέρον ως έγκυρη µορφή τέχνης τη δεκαετία του ’90 στο Ισραήλ.

Καθέτως 1. Η χώρα που κατελήφθη από τους Γερµανούς στις 9 Απριλίου του 1940 και απελευθερώθηκε το Μάιο του 1945. 3. Ο Ρώσος Ντέιβιντ Σαρνόφ θεωρείται οµεγαλύτερος οραµατιστής στην ιστορία αυτής. 6. Γιορτάζεται στην εβραϊκή γιορτή του Σιµχάτ Τορά 7. Αρχετυπικός διαβολικός χαρακτήρας του Τσαρλς Ντίκενς στο βιβλίο του Όλιβερ Τουίστ που ενσαρκώνει κάθε αντισηµιτικό στερεότυπο της εποχής. 9. Κτίριο που βρίσκεται σε αυτήν την οδό στο κέντρο της Αθήνας, ιδιοκτησία της Εθνικής Ασφαλιστικής που επιτάχθηκε από τους Γερµανούς το 1941. 10. Το 2015 ο Φρανς Τίµµερµανς κατείχε αυτή τη θέση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.