ΑΛΕΦ #88 by athjcom.gr

Ê ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚ∆ΟΣΗ ΤΗΣ ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΑΘΗΝΩΝ Τ Ε Υ Χ Ο Σ 8 8 Ι Α Ν Ο Υ Α Ρ Ι Ο ΣΦ Ε Β Ρ Ο Υ Α Ρ Ι Ο ΣΜ Α Ρ Τ Ι Ο Σ 2 0 2 3 Τ Ε Β Ε ΤΣ Ε Β Α ΤΑ Ν Τ Α Ρ 5 7 8 3 Μωυσής Ελισάφ

π πεερριιεεχχοοµµεεννα α

0 03 3 0 04 4

1 12 2

συνταξης σηµειωµα

ο ανθρωπος που ειπε την αληθεια για το Άουσβιτς

1 14 4

κοινοτητας διοικηση νεα ψηφιακη εποχη για την Κοινότητά µας!

0 05 5

ο Μπενης Αλµπαλας επιτιµος προεδρος 0 06 6

«η αρχή µιας µεγάλης πόλης»

Μωυσής Ελισάφ: ένας άνθρωπος, µια πόλη, ένας κόσµος 0 08 8

το Ολοκαυτωµα ως µυστικο

1 15 5

Εβραιοι και ιστορια

1 17 7

αποφθεγµα φωτογραφια

1 18 8

100 Εβραιοι που επηρεασαν τον κοσµο Μπορις Παστερνακ

2 25 5

το Ισραηλ σε σταυροδροµι

2 26 6

επιστολη διαµαρτυριας σε Ισραηλινο Υπουργο

2 28 8 τεχνης σχολια-τηλεοπτικη σειρα

2 29 9 τεχνης σχολια-βιβλια

3 31 1

ακροστιχιδα

2 20 0

το κτηριο της Κνεσετ η παρακαταθηκη του Μωυση Ελισαφ

το µεγαλο δωρο του Μωυση Ελισαφ 0 09 9 1 10 0

µαµα, δεν εφτασα

και δεν φταιω εγω

1 11 1

ραγ(ισ)ες

2 22 2 γλωσσαρι

2 23 3

Ισραηλ: το µελλον της ∆ηµοκρατιας

Ι ∆ ∆Ι Ο ΟΚ Κ ΤΗ Η Τ ΤΗ Η Σ Σ: Ισραηλιτική Κοινότης Αθηνών, Μελιδόνη 8, Αθήνα 105 53, τηλ : 2103252898, fax: 210 3220761, e-mail: athjcomm@otenet gr

Ε Κ Κ∆ Ο ΟΤΗ Η Σ Σ: ο Πρόεδρος της Ι Κ Α Αλβέρτος Ταραµπουλούς Υ ΥΠ Π Ε ΕΥ Υ Θ ΘΥΝΝΟ Ο Σ ΕΚ Κ ∆ΟΣΗΗΣ--ΣΥΥΝ

Αρούχ-Μορδε-

Βίκτωρ Iσαάκ Ελιέζερ, Άρης Εµµανουήλ, Ρόζα Ρούσσου, Μωυσής Ταραµπουλούς, Αννίτα Τσοπανέλλη

Τ ΤΑΞΗ Σ: Βίκτωρ Iσαάκ Ελιέζερ fax: 2104820057,

gr ΣΥΥΝΤΑΚΤΙΙΚΚΗ Ο ΟΜΑ∆∆ΑΑ: Β ί κ τ ω ρ I σ α ά κ Ε λ ι έ ζ ε ρ , Σ α µ Ν α µ ί α ς , Μ ω υ σ ή ς Ταραµπουλούς, Ντορίτα Τρέβεζα Σ ΣΧΧΕ∆∆ΙΑΣΣΜΟΣΣΚ Α ΑΛ Λ /Κ Κ Η Ε Π Ι ΙΜΜΕ Ε Λ ΛΕ Ε ΙΑ : Ρασέλ Μπαλέστρα Ε Κ ΚΤΥΥΠ Π Ω ΩΣΣΗΗ: : ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΑΕΒΕ ΣΥΥΝΕΕΡΓΓΑΣΣΤΤΗ-Κ ΚΑΑΝ Ν Σ Σ’ ’ ΑΥΥΤΤΟ Ο ΤΟ Ο Τ ΤΕΥΥΧΧΟΟΣΣ: :

e-mail: victorel@otenet

Αλίκη

χάι,

Αθήνα 15/1/2023

Την Κυριακή 15 Ιανουαρίου 2023, στη Συναγωγή Μπεθ Σαλώµ, σε µια ειδική εκδήλωση µε την παρουσία πλήθους κόσµου, το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών τίµησε τον Μ Μπ π έ έννη η Α λ λµµππάάλλα α για την εθελοντική, πολυετή κα ι πολύτιµ η προσφορά του στα κοινά απονέµοντάς του τ ο ον ν τ ί ίτ τ λ λο ο τ τοου υ Ε Εππι ι τ τί ί µ µοου υ Π Πρρο ο έ έδδρροου υ Ξετυλίγοντας το νήµα της διαδροµής του µε ιστορικές αναφορές και πλούσιο οπτικό υλικό από τις κοµβικές φάσεις της πορείας αυτής, µε µαρτυρίες φίλων και συνεργατών του Μπένη Αλµπάλα, αναδείχθηκε και ένα σηµαντικό κοµµάτι της ιστορίας της Κοινότητάς µας και του Ελληνικού Εβραϊσµού.

Γιάννενα 17/2/2023

Στις 3 Ιουνίου 2019, ένας καθηγητής της Ιατρικής Σχολής

του Πανεπιστηµίου των Ιωαννίνων απασχολεί τα µέσα ενηµέρωσης στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στην Αµερική και στο Ισραήλ Ε Είίννααι ι ο ν νε ε ο οεεκ κ λ λεεγγεείίς ς ∆ ∆ήήµµα

σάάφφ, του οποίου η εκλογή χαρακτηρίζεται ως σταθµός στην Ελλ ηνική ιστορία αφού είναι ο π ρώτος ∆ήµ αρχος εβραϊκού θρησκεύµατος Σ τ τι ι ς 1 17 7 Φ Φεεββρρο ο υ υααρρί ί ο ου υ 2 2002233, , ο Μ Μω ω υ υσσήής ς Ε Ελλι ι σ σάάφ φ φ φε ε ύ ύγγεει ι α αππό ό κ ο ον ν τ τά ά µ α ας

Ελισάφ ήταν για εµάς και ένας σπουδαίος δά-

που µας υπενθύµιζε αυτό που ο Σαίξπηρ είχε πει:

«το χειροκρότηµα έχει αξία όταν φεύγουµε από τη σκηνή

και όχι όταν ανεβαίνουµε στη σκηνή».

Τέµπη 28/2/2023

∆εν υπάρχουν λόγια να περιγράψουν τον ανθρώπινο πόνο

σε τέτοιες στιγµές Βαριά η θλίψη για τον τραγικό θάνατο τόσων συνανθρώπων µας στο σιδηροδροµικό δυστύχηµα στα Τέµπη Σε άµεση κινητοποίηση, οι οµάδες έκτακτης ανάγκης των Ισραηλιτικών Κοινοτήτων Λάρισας, Θεσσαλονίκης και Αθηνών τέθηκαν στη διάθεση των Αρχών για κάθε

συνταξης σηµειωµα

απαραίτητη υποστήριξη, ενώ πολλοί εθελοντές αιµοδότες έσπευσαν να δώσουν αίµα για τις ανάγκες των τραυµατιών.

19/3/2023

Ισραήλ, Μάρτιος 2023 Η ∆ιακήρυξη Ανεξαρτησίας του Κράτους του Ισραήλ, συµβολίζει την ίδρυση του κράτους τo 1948 και κατοχυρώνει µε τον πλέον διαυγή τρόπο τον εβραϊκό χαρακτήρα του και το ∆ηµοκρατικό του πολίτευµα που σέβεται τα δικαιώµατα όλων των πολιτών ανεξαρτήτως χρώµατος, φυλής, θρησκείας η φύλλου Τις τελευταίες 12 εβδοµάδες, το Ισραήλ έχει βυθιστεί στο χάος και την απόγνωση, ως αποτέλεσµα της ταχείας νοµοθέτησης νόµων που ανατρέπουν την υπάρχουσα ισορροπία ανάµεσα στη νοµοθετική, την εκτελεστική και τη δικαστική εξουσία, µε εκατοντάδες χιλιάδες Ισραηλινούς από όλα τα κοινωνικά στρώµατα να διαδηλώνουν στους δρόµους, και µε αρνητικό οικονοµικό και πολιτικό αντίκτυπο στη χώρα.

Έχοντας πρόσφατα οι Εβραίοι όλου του κόσµου γιορτάσει το Πέσαχ, δηλαδή το πέρασµα από τη αδικία της Αιγύπτου στον δρόµο της ελευθερίας και της δικαιοσύνης στη Γη του Ισραήλ, έχουµε στραµµένο το β λέµµα µας πρ ος την Ιερουσαλήµ, µε την ευχή και την ελπίδα ότι η ελευθερία και η δικαιοσύνη θα εξακολουθήσουν να είναι οι πυλώνες του σύγχρονου κράτους του Ισραήλ

0 03 3

αννννί ί ν νωων ν Μ Μωωυυσσήής ς

ς α φ φήήννο ο ν ντ τ α ας ς ό όµµω ω ς µ µι ι α µ µε ε γ γάάλλη η π α ρ ραακ κ α ατ τ α αθ θ ή κ η α αξξιιώ ώ ν π ο ου υ ο ί ίδδι ι ο ος ς ε εί ί χ χε ε θ ε εσσπ π ί ίσσε ε ι κ κααι ι έ έκκααννε ε π ρ ράάξξη η σ στ τ η κ κααθ θ η η-µ µεερρι ι ν νό ό τ τηητ τ ά τ το ο υ υ. . Ο Μωυσής

σκαλος

αρρχχοος ς Ι Ιωωα

Ε Ελλι ι σ

Αθήνα

Την Κυριακή

του Ιδρύµ α τ ο ς Ε υ γ ε ν ί δ ο υ , ε γ κ α ι ν ι ά σ θ η κ ε η ν έ α ψ η φ ι α κ ή ε π ο χ ή τ η ς Ι σ ρ α η λ ι τ ι κ ή ς Κ ο ι ν ό τ η τ α ς τ η ς Α θ ή ν α ς , π α ρ ο υ σ ι ά ζ ο ντας αναλυτικά και δίνοντας την δυνατότητα στα µέλη της να πραγµατοποιήσουν δοκιµή τελικού χρήστη στις νέες παρεχόµενες ψηφιακές υπηρεσίες Σ α ας ς κ α αλλωωσ σ ο ορρίίζζοουυµµε ε σ σττηην ν ν νέ έ α ψ ψηηφφιιαακ κ ή ε επ π ο οχχή ή τ τηης ς Κ Κοοι ι ν νόόττηητ τ ά άς ς µ µαας ς !

19 Mαρτίου 2023, στο αµφιθέατρο

ανάγνωση Β Βίίκκτ

κ Ε Ελλιιέέζζεερ ρ

Καλή

τωωρ ρ

Ισσααάάκ

κοινοτητας διοικηση

Το όραµά µας για την αναβάθµιση της ιστοσελίδας της Κοινότητάς µας σε µια απλή και προσιτή ψηφιακή πλατφόρµα, που θα εξυπηρετεί τις ανάγκες των µελών µας και θα διευκολύνει την εξ’ αποστάσεως αλληλεπίδραση µε τις υπηρεσίες γίνεται πραγµατικότητα.

Την Κ Κυυρ

ψηφιακή εποχή της Κοινότητάς µας, παρουσιάζοντας αναλυτικά και δίνοντας τη δυνατότητα στα µέλη µας να πραγµατοποιήσουν δοκιµή τελικού χρήστη στις νέες παρεχόµενες ψηφιακές υπηρεσίες, που πολύ σύντοµα θα είναι διαθέσιµες σε όλους και θα αλλάξουν τον τρόπο που η Κοινότητα επικοινωνεί µε τα µέλη αλλά και µε τα µη µέλη της Παράλληλα, οι µικροί µας φίλοι είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν µαθήµατα ροµποτικής εξειδικευµένα για την ηλικία τους

Την εκδήλωσή µας, τίµησε µε την παρουσία του ως Κ Κεενν-τ ρ ριικ κ ό ός ς Ο Οµµι ι λ ληηττή ή ς ς, , ο Υ Υπ π ο ουυρργγόός ς Ε Επ π ι ικ κ ρ ραατ τ ε εί ί α ας ς κ α αι ι Ψ Ψη η φ φιιαακ κ ή ής ς ∆ ι α ακ κ υ υββέέρ ρ ν νηησ σ η ης ς , κ . Κ Κυυρ ρ ι ά άκ κ ο ος ς Π ι ε ερ ρ ρ ραακ κ ά άκ κ η ς ς, ο άνθρωπος που µαζί µε το επιτελείο του οδήγησε την χώρα µας στον ψηφιακό µετασχηµατισµό και την νέα ψηφιακή εποχή Ο εκπρόσωπος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συµβουλίου Ελλάδος κα ι Γενικός Ταµίας του, κ ∆ανιή λ Μπεναρδούτ χαιρέτησε την εκδήλωση, τονίζοντας την σηµαντικ ότητα του ψηφιακού µετασχηµατισµού, δηλαδή των αλλαγών που οφείλει να υιοθετήσει έν ας οργανισµός εν έτει 2023, µε σκοπό τη µέγιστη αξιοποίηση των πλεονεκτηµάτων που του προσφέρουν το διαδίκτυο, τα ψηφιακά µέσα και οι νέες τεχνολογίες

Ο Πρόεδρος της Ι.Κ. Αθηνών, κ. Αλβέρτος Ταραµπουλούς χαιρέτησε τη σηµαντικότητα αυτού του σύνθετου αλλά καθοριστικού εγχειρήµατος, το οποίο κατά την ολοκλήρωσή του, θα δώσει την δυνατότητα σε όλα τα µέλη µας να έχουν

πρόσβαση, από οποιαδήποτε συσκευή, σε πλήθος ψηφιακών πιστοποιητικών, αιτήσεων και υπηρεσιών που διαρκώς θα εµπλουτίζονται Επιπλέον, ανέφερε ότι η τεχνολογική αναβάθµιση, όπως κάθε µεταρρύθµιση, απαιτεί εµπλοκή, συζήτηση και ανατροφοδότηση και για αυτόν τον λόγο είναι άκρως σηµαντική η δοκιµή τελικού χρήστη που πραγµατοποιήθηκε (User Acceptance Testing – UAΤ), δηλαδή η δοκιµή του ψηφιακού περ ιβάλλοντος και η πα ροχή ανατροφοδότησης ώστε όσοι εργάζονται στο συγκεκρ ιµένο έργο να κατανοήσουν αν αυτό που οραµατίστηκαν αντανακλά στις πραγµατικές ανάγκες κ αι προσδοκίες των µελών µας Τέλος, ευχαρίστησε εκ µέρους του Κοινοτικού Συµβουλίου τον επικεφαλής της οµάδας έργου, ∆ιευθυντή Προγραµµάτων της Κοινότητάς µας, κ Ιάκωβο Ατούν και όλη την οµάδα εθελοντών και επαγγελµατιών που αποτελείται από τους κκ Άρη Εµµανουήλ, Βίκυ Κωστή, Ηλία Ταραµπουλούς, Τζίνα Γράψια, Ζοζέφ ∆αυίδ, Ηλέκτρα Κλιάφα και Μιµή Βαλενστάιν, καθώς και όλους όσους συνέβαλλαν στα διάφορα στάδια υλοποίησης του συγκεκριµένου έργου διάρκειας πολλών µηνών καθώς και στην οργάνωσ η της εσπερίδας παρουσίασής του.

Το νέο ψηφιακό σύστηµα της Κοινότητάς µας θα διατεθεί προς χρήση από την Παρασκευή 2 Ιουνίου 2023, ενώ παράλληλα εγκαινιάζουµε εβδοµαδιαίο πρόγραµµα εκµάθησης υπολογιστών και χρήσης εφαρµογών που θα λαµβάνει χώρα στο Κοινοτικό µας κέντρο από αρχές Μαΐου 2023

Σ Σαας ς

0 04 4

ριιαακκή ή 1 19 9 M Mααρρττί ί ο ου υ 2 2002233, , σ σττο ο α αµµφφιιθ θ έ έαατ τ ρ ρο ο τ τοου υ Ι Ιδδρρύύ-µ µααττο ο ς Ε Ευυγγε ε ν νί ί δ δοουυ, εγκαινιάσαµε τη

νέα

κ κααλλω ω σ σοορρί ί ζ ζοουυµµε ε σ τ τηην ν ν νέέα α ψ ψηηφφιιαακκή ή ε επ π ο οχχή ή τ η ης ς Κ Κοοι ι ν νόό-τ τηηττάάς ς µ µαας ς ! Γ Γι ι α αττί ί η Κ Κοοιιννόότ τ η ηττά ά ε είίµµαασστ τ ε π πάάννττα α ό όλλοοι ι ε εµµε ε ί ίςς… … τ ώ ώρρα α κ κααι ι ψ ψηηφφιιαακκάά! !

νεα ψηφιακη

για την Κοινότητά µας

ε εππίίττιιµµο ο ς π πρρόόεεδ δ ρ ρο ο ς της Ι.Κ. Αθηνών

γίνα Κούνιο ξετύλ ιξαν το νήµα της διαδροµής του παράλληλα µε πλούσιο οπτικό υλικό από τις κοµβικές φάσεις της πορείας αυτής Έτσι µάθαµε ότι ο Μπένης γεννήθηκε στην Αθήνα από γονείς µε καταγωγή από την Πρέβεζα, και υπήρξε κρυµµένο παιδί της Κατοχής. Η οικογένειά του διασώθηκε από τον γιατρό Πάνο Μαχαίρα και το δίκτυό του. Ο γιατρός τιµήθηκε τόσο από την οικογένει α Αλµπάλα, όσο και από το Ίδρυµα Γιάντ Βασέµ ως ∆ίκαιος των Εθνών Μετά τον πόλεµο, ο Μπένης τελειώνει τη Βαρβάκειο Σχολή και στη συνέχεια σπουδάζει στο τµήµα Κτηνιατρικής της Στρατιωτικής Ιατρικής σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης Το 1960 ολοκληρώνει τις σπουδές του αποφοιτώντας µε τον βαθµό του Ανθυποκτηνιάτρου, και γίνεται ο δεύτερος µεταπολεµικός Εβραίος αξιωµατικός του Ελληνικού στρ ατού Μετεκπαιδεύ εται µε υποτρ οφία στην Α γγλία, µε ειδικότητα στην µικροβιολογία τροφίµων

Το 1967 παντρεύεται την Καίτη Τζιβρέ. Υπηρετεί σε διάφορες θέσεις στην Ελλάδα και το 1969 φεύγει µε νέα υποτροφία στον Καναδά όπου γεννιέται η κόρη τους Καρολίνα. Το 1970 επιστρέφει στην Ελλάδα και το 1976 ξαναφεύγει για την Αγγλία, µε υποτροφία του ΝΑΤΟ αυτήν τη φορά. Εντωµεταξύ είχε γεννηθεί στην Ελλάδα και ο γιος τους Τζέκης Από το 1980 µέχρι το 1985 υπηρετεί στο Κέντρο Βιολογικών Ερευνών του στρατού και αποστρατεύεται µε τον βαθµό του Συνταγµατάρχη Το 1986 ξεκινάει η ενασχόλησή του µε τα κοινά, αποδεχόµενος πρόταση να αποτελέσει το µοναδικό µη εκλεγµένο µέλος του Κοινοτικού Συµβουλίου, ως µέλος κοινής αποδοχής από τις δυο κυρίαρχες τότε παρατάξεις , µε πρόεδρο τον κ ∆ανιήλ Αλχανάτη Το 1989 εκλέγεται µέλος της Γενικής Συνέλευσης και µετέχει στο νέο σ υµβούλ ιο συνεργα σίας ως Αναπληρωτής Γ ενικός Γραµµατέας και το 1992 ως Γενικός Γραµµατέας. Το 1995, επικεφαλής του Ενιαίου πλέον ψηφοδελτίου, εκλέγεται από τη Γενική Συνέλευση ως ο νέος Πρόεδρος της Ισραηλιτι-

κής Κοινότητας Αθηνών Η δράση του δεν περιορίζεται όµως µόνο στα κοινοτικά πλαίσια. Το 1986 εκλέγεται πρόεδρος του κλάδου κτηνιατρικής ζώων συντροφιάς της Ελληνικής κτηνιατρικής εταιρείας και το 2005 πρόεδρος της οµοσπονδίας ευρωπαϊκών κτηνιατρικών εταιρειών ζώων συντροφιάς Παράλληλα προωθεί και την Κοινότητα της Αθήνας στα διεθνή φόρα Την εντάσσει στο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο Εβραϊκών Κοινοτήτων και αναπτύσσει στενές σχέσεις µε την JOINT Ακολουθεί πολιτική εξωστρέφειας και καλών δηµοσίων σχέσεων µε σηµαίνοντα πρόσωπα της Ελληνικής Π ολιτεί ας Ταυτόχρονα υπηρετεί από διάφορες θέσεις στο ∆ιοικητικό Συµβούλιο του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος και στο Κεντρικό Ισραηλιτικό Συµβούλιο Ελλάδος Στα χρόνια της θητείας του ως Πρόεδρος της Κοινότητας, ευαισθητοποιεί πρόσωπα που έµελλε να συµβάλλουν καταλυτικά στην εβραϊκή ζωή της Αθήνας χρηµατοδοτώντας έργα όπως: αναµόρφωση του Εβραϊκού τοµέα στο Τρίτο Νεκροταφείο, σπουδές του νέου ραβίνου, ανακαίνιση της συναγωγής Ετς Χαγίµ και ανέγερση του µνηµείου Ολοκαυτώµατος της Αθήνας Το 2013, ύστερα από πέντε τριετίες διακεκοµµένες στην Προεδρία (ο Μπένης είναι δεύτερος µακροβιότερος πρόεδρος της ΙΚΑ µετά τον ∆ανιήλ Αλχανάτη), παραδίδει τη σκυτάλη στον Μίνο Μωυσή και εκ λέγεται πρόεδρος του ΚΙΣΕ Τελευταία παρακαταθήκη του Μπένη, σε επίπεδο σηµαντικών έργων της Κοινότητας Αθηνών, υπήρξε η ιδέα δηµιουργίας του Μνηµείου ∆ικαίων των Εθνών το οποίο, µε την καθοριστική συµβολή του ΚΣ υπό τον Μίνο Μωυσή, εγκαινιάστηκε τον Ιανουάριο του 2016 από τον τότε Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλο και αποτελεί παρακαταθήκη στις επόµενες γενιές για να θυµούνται τους γενναίους Έλληνες ∆ίκαιους των Εθνών και να τους τιµούν για πάντα Στη συνέχεια, ο Πρόεδρος τη ς ΙΚΑ κ Αλ βέρτος Ταραµπουλούς µε λόγια από καρδιάς ευχαρίστησε θερµά

της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών Η εκδήλωση έκλεισε µε αντιφώνηση του ίδιου του Μπένη Αλµπάλα και µε ένα παρατεταµένο χειροκρότηµα από τους παρόντες που σηκώθηκαν όρθιοι για να αποτίσουν τιµή στο πρόσωπό του. Χειροκρότηµα που κράτησε µερικά λεπτά, όπως του άξιζε.

0 05 5 Την Κ Κυυρρι ι α ακ κ ή 1 15 5 Ι Ιααννοουυααρρίίο ο υ 2 0 02 2 3 3, στη Συναγωγή Μπεθ Σαλώµ, το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών τ ί ίµµηησ σ ε τ ο ον ν Μ Μπ π έ έννη η Α Αλλµµπ π ά άλλα α γ γιια α τ τηην ν ε θ θε ελ ο ονντ τ ι κ ή ή, , π ο λ λυυε ε τ ή κ α αι ι π ο ολ λ ύ ύ-τ τ ι ι µ µη η π π ρ ρο ο σ σφ φ ο ορ ρ ά τ τ ο υ υ σ τ τ α κ ο ι ν νά ά Οι Βίκτωρ Ελιέζερ, Άρης Εµµανουήλ και Ρεγ-

τον Μ π έ ν η Α λ µ π ά λ α γ ι α ό λ α ό σ α έ χ ε ι π ρ ο σ φ έ ρ ε ι κ α ι σ υ ν ε χ ίζ ε ι ν α π ρ ο σ φ έ ρ ε ι σ τ η ν Κ ο ι ν ό τ η τ α τ η ς Α θ ή ν α ς κ α ι σ τ ο ν Ε λ λ η ν ι κ ό Ε β ρ α ϊ σ µ ό κ α ι τ ο υ π α ρ έ δ ω σ ε τ ι µ η τ ι κ ή π λ α κ έ τ α α ν α κ η ρύσσοντάς τον Επίτιµο Πρόεδρο

Αλµπαλας

πόλης

Την Κυριακή 19 Φεβρουαρίου 2023 τα Γιάννενα αποχαιρέτισαν τον σύγχρονο µνήµονα - αφηγητή τους, τον Μωυσή Ελισάφ.

Υπάρχουν κάποιες πόλεις που πίσω από το ορατό τοπίο και την καθηµερινή ζωή τους, αισθάνεσαι να υπάρχει µια άλλη αόρατη πραγµατικότητα, µια άλλη µυστική ατµόσφαιρα, που δίνει βάθος και ουσία στην πόλη Τα Γιάννενα είναι µία από αυτές, το αισθάνεσαι όταν την επισκέπτεσαι

Ίσως είναι η λίµνη, ίσως είναι η αχλή που συχνά τη σκεπάζει Αυτή η άλλη ζωή µιας πόλης χρειάζεται τον Μνήµονα και τον Αφηγητή της, και τα δύο σε έναν, αυτόν που αισθάνθηκε την ψυχή της και ταυτόχρονα έχει την τέχνη να την αφηγηθεί Τα Γιάννενα ευτύχησαν να έχουν ως µνήµονα-αφηγητή τον µεγάλο µεταπολεµικό συγγραφέα ∆ηµήτρη Χατζή. Στο «Τέλος της µικρής µας πόλης» η λίµνη, τα ταµπάκικα, το Κάστρο, η ρωµανιώτικη κοι νότητα, τα παλιά βιοτεχνικά επαγγέλµ ατα, αποκτού σαν µια άλλη ζωή, σαν σύµβολα ενός κόσµου που έσβηνε, καθώς επέλαυνε η βιοµηχανική νεωτερικότητα και η βία του πολέµου Την Κυριακή 19 Φεβρουαρίου 2023 τα Γιάννενα αποχαιρέτισαν τον σύγχρονο µνήµονα - αφηγητή τους, τον Μωυσή Ελισάφ Αν το έργο του ήταν και αυτό διήγηµα, θα είχε τίτλο «Η αρχή µια ς µεγάλ ης πόλης», όπου το µέγεθος θα ήταν η Ιστορία και ο πολιτισµός Γιατί η µυστική ζωή της πόλης που διέβλεπε ο Μωυσής, ήταν ο νέος παγκοσµιοποιηµένος και πολυπολιτισµικός κόσµος που έρχεται, ανοιχτός

πάλι στο καλό και στο κακό, κόσµος για τον οποίο χρειάζεται να αγωνιστούµε µε έµπνευση για να γίνει ειρηνικός και ανθηρός Τα Γιάννενα µπορούσαν να τον προαισθανθούν πίστευε ο Μωυσής αν καταλά-

0 06 6 του ΓΙΑΝΝΗ

ΒΟΥΛΓΑΡΗ*

η αρχή µιας µεγάλης

Μωυσής Ελισάφ: ένας άνθρωπος, µια πόλη, ένας κόσµος

βαιναν την αόρατη ζωή που ενώνει τη Μονή Φιλανθρωπινών και τις ορθόδοξες εκκλησιές, µε τη Συναγωγή και το ισραηλιτικό κοιµητήριο, µε τα τέσσερα οθωµανικά τζαµιά Η συνάντηση των τριών µεγάλων µονοθεϊστικών

θρησκειών της Μεσογείου, το όραµα τόσων

και τόσων στοχαστών, πραγµατοποι ηµένο

στον µικρό χώρο µιας πόλης.

Χρειαζόταν ένας εβραίος της ρωµανιώτικης

κοινότητας για να αισθα νθεί το βάρος της Ιστορίας και τη δυνατότητα της πολιτισµικής συνάντησης Στα Γιάννενα του ∆ Χατζή η εβραϊκή κοινότητα παρακµάζει και καταλήγει

να αφανιστεί στα ναζιστικά στρατόπεδα

όπως συνέβη και στην πραγµατική ζωή Η µεταπολεµική πόλη δεν µίλησε και πολύ για το δράµα , οι εναποµεί ναντες µετρούσαν τις απουσίες και αγωνίζονταν να ξανασταθούν

από την πολιτικό του βίο στην Ανανεωτι κή Αριστερά, ήδη από τα φοιτητικά του χρόνια

στον Ρήγα Φεραίο Ά λλωστε και εκείνος ο χώρος ήταν µια ιστορική και θεωρητική κάθαρση της ιδέας του σοσιαλισµού από τα αυταρχικά και ολοκληρωτικά του στοιχεία, µια υπόσχεση γό νιµης σ ύµπλεξης της ελευθερίας και της ισότητας ένας µαχόµενος οικουµενισµός εν δράσει. Σε αυτό το σχολείο καλλιέργησε τα χαρίσµατα που τον διέκριναν και τον έκαναν σεβαστό ως άνθρωπο, ως πολιτικό και ως γιατρό Τη σηµασία του διαλόγου, τον σεβασµό της άλλης άποψ ης, τη ν

αξία της ενότητας και της συνεργασίας, την

προσφορά προς το σύνολο, την υποχρέωση

στα πόδια τους Έµελλε όµως σε ένα εγγόνι τ η ς

ο ά ν α α λ λ ά ξ ε ι τ η ν κ α τ ά σ τ α σ η . Σ τ α

η µ ά ρ χ ο υ Μ ω υ σ ή Ε λ ι σ ά φ η ιστορία επανήλθε και η αποδεκατισµένη κοινότητα ανέλαβ ε έναν δυσανάλογα µεγάλο ρόλο: να διεθνοποιήσει την πόλη µε όπλο τη µνήµη και τον πολιτισµό Αυτό ήταν το όραµα του εβραίου δηµάρχου και αυτή είναι η κληρονοµιά που άφησε στα Γιάννενα Οι συνήθεις δήµαρχοι αφήνουν δρόµους, πάρκα και παρτέρια, ο Μωυσής άφησε ένα µεγάλο άυλο πολιτισµικό κεφάλαιο αν βεβαίως η πόλη σταθεί άξια να το κατανοήσει Ο Μωυσής δεν ήταν «κοσµοπολί της», ο οικ ο υ µ ε ν ι σ µ ό ς τ ο υ δ ε ν π ρ ο έ κ υ π τ ε α π ό α φ η -

ρ η µ έ ν ε ς θ ε ω ρ η τ ι κ έ ς α ρ χ έ ς . Α ν τ ι θ έ τ ω ς , αντιλαµβανόταν τις καθολικές αξίες και την η θ ι κ ή τ η ς ο ι κ ο υ µ ε ν ι κ ό τ η τ α ς ω ς α έ ν α η δ ι αλεκτική διαµάχη µέσα στο µατωµένο πεδίο της Ιστορίας Εκεί όπου η µισαλλοδοξία, η εχθρότητα και ο ανταγωνισµός που εµπεριέχουν οι επιµέρους εθνικές, θρησκευτικές, ταξικές και έµφυλες τα υτότη τες υποχωρούν σαν µια διαδικασία κάθαρσης, ώστε να βρίσκει µεγαλύτερο χώρο ο οικουµενικός τους πυρήνας: ο σεβασµός στον άνθρωπο στον κάθε άνθρωπο Σε αυτή τη διαλεκτική «το παρελθόν µπορεί να αξιοποιηθεί για τον καθορισµό του προσανατολισµού µας στο µέλλον του δυναµι κά επερχόµενου» όπως έλεγε («ΤΑ ΝΕΑ», 11.12.2021) υιοθετώντας τον όρο του Κώστα Αξελού.

Αυτή η µατιά του Μωυ σή πήγαζε εξάλλου

να κάνεις καλά τη δουλειά σου είτε είσαι ο γιατρός, είτε είσαι ο καθηγητής είτε είσαι ο δήµαρχος Όλες αυτές τις ζωές τις έζησε ο Μωυσής µε µια εσωτερική στοχαστικότητα. ∆εν ή ταν θρήσκος, δεν είχε την ασφάλεια της µετά θάνατον ζωής. «Οι σχέσεις µου µε την εβραϊκότητα εί ναι καθαρά σχέσεις πα ράδοσης, πολιτισµού, παιδείας ∆εν είναι η θρησκεία

ο σ υ ν δ ε τ ι κ ό ς κ ρ ί κ ο ς » έ λ ε γ ε ( « Τ Α Ν Ε Α » , 6 5 2021) Καταλάβαινε όµως και βίωνε όλη

τ η ν υ π α ρ ξ ι α κ ή α ν α ρ ώ τ η σ η π ο υ γ ε ν ν ά τ ο θρησκευτικό αίσθηµα και την ανάγκη της πίστης Όντας λάτρης αυτής της ζωής και της µουσικής, στοχαζόταν και µελετούσε µε σέβας την εβραϊκή και χριστιανική θεολογία, σαν να υιοθετούσε ως γνώµονα του βίου του άλλη µια διαλεκτική σχέση: εκείνη του εγκόσµιου µε το µεταφυσικό. Τόσο γνώριµη σε τόσους ευρωπαίους διανοούµενους.

Αλήθεια, πόσα πολλά πράγµατα έφυγαν µαζί µε τον Μωυσή Ελισάφ!

Τουλάχιστον, ας λογαρι αζόµαστε τυχεροί που διασταυρώθηκαν οι δρόµοι µας!

Πηγή: t taan n e ea a g gr r 25/02/2023

0 07 7

ι ά ν ν ε ν α τ ο υ δ

* *Ο Ο Γ Γι ι ά άννννη η ς Β Βοού ύ λ λγγααρ ρ η ης ς ε ί ίννα α ι ο οµµόόττι ι µ µοος ς κ α αθθη η γ γη η τ τήής ς Π ο ολλιιττι ικ κή ή ς Κ Κοοι ι ν νωωννιιοολλοογγί ί α ας ς σ σττο ο Π ά άννττε ε ι ιο ο Π α αννε ε π πιισ σ τ τήήµ µ ι ιο ο

του ΣΤΑΥΡΟΥ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗ

δωρο του Μωυση Ελισαφ

Στις 17 Φεβρουαρίου 2023 ο Μωυσής Ελισάφ «προσετέθη εις τους πατέρας αυτού» (Κριταί, 2:10) και δύ ο µέρες αργότερα ετάφη στο εβραϊκό νεκροταφείο των Ιωαννίνων. Ολοκληρώ θηκε προχθές και η περίοδος των σλοσίµ (chelochim, οι 30 ηµέρες πέν θους), αντίστοιχη µε τα σαράντα των χριστιανών Είχε ρυθµίσει ο ίδιος έτι ζων όλα τα σχετικά µε την κηδεία του Ένας άνθρωπος που δεν θρήσκευε, που δεν τηρούσε τους λατρευτικούς και διατροφικούς κανόνες του ιουδαϊσµού, έδωσε ρητές εντολές για την κηδεία του και όρισε ακόµη και να προσφερθεί το προβλεπόµενο φαγητό του πένθους στο σπίτι του µετά την ταφή και να γίνει εκεί η νενοµισµένη προσευχή και η κεριά (qeri’ah, διάρρηξη των ιµατίων). Για κάποιον που έχασε 35 στενούς συγγενείς του στο Ολοκαύτωµα η εβραϊκή ταυτότητα είναι απολύτως µη απαρνήσιµη, οι εντολές όµως αυτές σηµαίνουν κάτι παραπάνω από τούτο το αυτονόητο, σηµαίνουν, νοµίζω, τιµή στη µνήµη των γονιών του, τιµή στη µνήµη των προγόνων της µικρής κοινότητας των Ιωαννίνων Ο Μωυσής Ελισάφ ήξερε τι απήχηση επρόκειτο να έχει η κηδεία του και ήθελε αυτή η τιµή να µην περιοριστεί στο πρόσωπό του, αλλά να επεκταθεί και στην κοινότητά του, µια κοινότητα νεκρών ουσιαστικά

Ο θάνατος του Μωυσή Ελισάφ προκάλεσε πράγµατι πανελλήνια συγκίνηση ∆εν θυµάµαι άλλον θάνατο δηµάρχου, τις τελευταίες δεκαετίες, που να έχει προκαλέσει κάτι παρόµοιο. Η Ελλάδα όλη θρήνησε τον δήµαρχό της. Ποια είναι η εξήγηση άραγε γι’ αυτό; Το έργο που έκανε στα Γιάννενα; Μα δεν το ξέρουν οι περισσότεροι. Οι εξαιρετικές πολιτιστικές εκδηλώσεις που διοργάνωνε; Μα αυτές απευθύνονταν σε 100-200 ανθρώπους. Ας µην πολλαπλασιάζουµε άσκοπα ερωτήµατα: η εξήγηση είναι το πρόσωπό του, αυτό που ήταν ο ίδιος! Ο κόσµος όλος, λόγιοι και αλόγιοι, αναγνώριζαν, διαισθητικά οι περισσότεροι, στο πρόσωπο του Μωυσή Ελισάφ τον σπάνιο συνδυασµό ήθους και ικανότητας, ακεραιότητας και αποτελεσµατικότητας, πνευµατικής καλλιέργειας και πρακτικού πνεύµατος, οραµατισµού και ρεαλισµού, ευφυΐας και καλοσύνης, κύρους και προσήνειας Ο κόσµος όλος, λόγιοι και αλόγιοι, αναγνώριζαν, διαισθη-

τικά οι περισσότεροι, στο πρόσωπό του

τον

σπάνιο συνδυασµό ήθους και ικανότητας

Μου έκανε εντύπωση στους επικηδείους

που εκφωνήθηκαν ή γράφτηκαν για τον

Μωυσή Ελισάφ πόσο πολλές φορές ειπώθηκε η λέξη φίλος. Για ορισµένες περιπτώ-

σεις ξέρω ότι ήταν πρόσφατες γνωριµίες,

που δεν είχαν προλάβει να γίνουν φιλίες

Χρειάζεται καιρός και πολλές συναντήσεις

για να γεννηθεί αυτό το σπάνιο είδος που

είναι η φιλία Και όµως, όλοι αυτοί που µιλούσαν για τη φιλία τους µε τον Μωυσή

Ελισάφ δεν ψεύδονταν Ηταν εκείνος που τους µετέδιδε το αίσθηµα αυτό, που τους έκανε να νιώθουν φίλοι και όχι απλοί γνώριµοι Ο Μωυσής Ελισάφ είχε την ικανότητα της φιλίας, ήξερε να είναι φίλος, ήξερε να περπατάει δίπλα σου, να συµπαραστέκεται αθόρυβα και διακριτικά, χωρίς να σε κάνει να νιώθεις υποχρεωµένος, ήξερε να ενισχύει και να ενθαρρύνει, ήταν γενναιόδωρος και φιλόξενος, καλός και ειλικρινής συζητητής, χωρίς µισόλογα και κρυψίνοιες Είχε κύρος αλλά δεν ήταν βαρύγδουπος, ήταν ανάλαφρος Χαιρόσουν να είσαι µαζί του Στην ιστορία της σκέψης, από τον Αριστοτέλη µέχρι σήµερα, έχει συζητηθεί πολλές φορές το ζήτηµα της φιλίας Με όποιον τρόπο και αν τη θεωρήσεις, βέβαιο είναι ότι η φιλία χρειάζεται ανιδιοτέλεια για να υπάρξει ∆εν περιορίζεται µόνο στους ενάρετους, όπως ήθελε ο Αριστοτέλης, αλλά πάντως συµφεροντολόγοι και εγωπαθείς νάρκισσοι δεν µπορούν ποτέ να είναι φίλοι Ακριβώς επειδή η φιλία χρειάζεται ανιδιοτέλεια, δεν µένει ποτέ εντελώς ιδιωτικ ή υπόθεσ η, αλλά έχει αντανάκλαση και στη δηµόσια ζωή. Ο Μωυσής Ελισάφ ήταν φίλος µέσα στον κατεξοχήν άφιλο κόσµο, που είναι ο κόσµος των πολιτικών. Κυβέρνησ ε την πόλη των Ιωαννίνων µε τον τρόπο που την κυβέρνησε επειδή ήξερε να είναι φίλος Κυβέρνησε µε την ανιδιοτέλεια του φίλου Πρέπει οπωσδήποτε να προσθέσω ότι ο Μωυσής Ελισάφ ήταν καλλιεργηµένος και µορφωµένος άνθρωπος, δηλαδή, για να µη λέµε λόγια του αέρα, ένας άνθρωπος που διάβαζε πολύ Ενας από τους λόγους που έκανε σωστές επιλογές στον δηµόσιο βίο του οφείλεται ακριβώς στα κριτήρια που είχε διαπλάσει χάρη στην παιδεία του ∆εν διάβαζε µόνο, αλλά και έγραφε Οι εκδόσεις Πόλις έχουν αποφασί-

0 08 8

το

σει την έκδοση µιας επιλογής κειµένων του, όπου θα φανεί το εύρος της παιδείας του.

Ο Μωυσής µού έκανε τ ο µεγάλο

δώρο να ζήσω δίπλα του τις τελευταίες µέρες της ζωής του Ανταλλάξαµε πολλά αυτές τις ώρες, όταν πια έχουν σωθεί τα ψέµατα, που τα κρατάω µέσα µου για την

ιδιωτική µου θλίψη Θα σηµειώσω

µόνο δυ ο λόγια, χωρίς λ επτοµέρειες, γιατί πιστεύω ότι ο τρόπος

που πεθαίνουµε έχει και αυτός τη

σηµασία του για τους άλλους

Σπουδαίος γιατρός καθώς ήταν, ήξερε ακρι βώς τι του συνέβαινε.

∆εν µπορούσε να τον ξεγελά σει

κανείς, έστω και για λίγο, µε ψεύ-

τικες ελπίδες Φοβήθηκε, φοβή -

θηκε π ολύ, έκλαψε Το α ναφέρω

µε απολύ τως θετικό τρόπο, ω ς

βαθιά ανθρώπινη στάση, ότα ν ο

θάνατος µε βεβαιότητα πλησιάζει

Εκανε ό,τι ήταν δυνατόν ιατρικά να

γίνει, δεν παραιτήθηκε Το µυαλό

του όλες αυτές τις τελευταί ες

µέρες, ο ύτε τρεις µήνες καλά

καλά, ήταν σε αυτό που θεωρούσε

ο ίδιος ως το µεγάλο έργο του, στον ∆ήµο των Ιωαννίνων, το επιστέγασµα της ζωής και της προσφοράς του, και είχε αγωνία να µη σκορπίσουν όσα είχε προλάβει να

κάνει, αλλά να συνεχιστούν Οταν κατάλαβε ότι χάθηκε και η τελευ-

ταία ελπίδα για µια µικρή έστω παράταση, έφυγε από την Αθήνα µε

την καθαρή απόφαση να γυρίσει

να πεθάν ει σπίτ ι του Εδωσε στη

γυναίκα του αναλυτικές οδηγίες

για την κηδεία του και έκλεισε τα

µάτια του σχεδόν ειρηνικά. Πέθανε

λίγο πρόωρα, αλλά έζησε πλούσια

ζωή, αγάπησε και αγαπήθηκε. ∆εν ξέρω πόσο µπορεί να τον παρηγορούσε αυτό τις επιθανάτιες µέρες

τις 3 Ιουνίου 2019, ένας καθηγη-

α νεπιστηµίου των Ιωαννίνων απασχολεί τα µέσα ενηµέρωσης στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στην Αµερική και στο Ισραήλ Είναι ο νεοεκλεγείς ∆ήµαρχος Ιωαννίνων Μωυσής Ελισάφ, του οποίου η εκλογή χαρακτηρίζεται ως σταθµός στην ελληνική Ιστορία αφού είναι ο πρώτος ∆ήµαρχος εβραϊκού θρησκεύµατος. Στην πόλη που κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώµατος εξοντώθηκε σχεδόν ολοκληρωτικά η ισραηλιτική κοινότητα, εκεί που σχεδόν 2 000 οµόθρησκοί µας βρήκαν φρικτό θάνατο στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, 75 χρόνια µετά, στην ίδια πόλη εκλέγεται ∆ήµαρχος ένας απόγονος διασωθέντων του Ολοκαυτώµατος Οι πολίτες των Ιωαννίνων, επέλεξαν έναν εξαιρετικό επιστήµονα, έναν άνθρωπο των Γραµµάτων

ν α π λ ό ά ξ ι ο ά ν θρωπο, να οδηγήσει την πόλη στον δρόµο της ανάπτυξης και της προόδου στέλνοντας ταυτόχρονα ένα ηχηρό µήνυµα ενάντια στον φανατισµό, στη µισαλλοδοξία και τον αντισηµιτισµό Στις 17 Φεβρουαρίου 2023, ο Μωυσής Ελισάφ φεύγει από κοντά µας αφήνοντας όµως µια µεγάλη παρ ακαταθήκη αξιών που ο ίδιος είχ ε θεσπίσει και έκανε πράξη

γόνος της πρώτης γενιάς µετά το Ολοκαύτωµα, µας µετέφερε την εικόνα: «Η πρώτη εικόνα ήταν η εικόνα µιας οικογένειας χωρίς συγγεν είς Η εικόνα µιας οικογένειας χωρίς παππούδες και γιαγιάδες Αν κάτι θυµάµαι να µου έλειψε από τα παιδικά µου χρόνια είναι αυτό που έλειψε σε όλους, οι παππούδες και οι γιαγιάδες. Η δεύτερη εικόνα είναι από τις µακρόσυρτες συζητήσεις της Γιαννιώτικης οικογένειας για τους χαµένους συγγενείς και φίλους. Οι εικόνες αυτές σε κυνηγούν όλη σου τη ζωή». ∆εν έκρυψε ποτέ τη θρησκευτική του ταυτότητα Τον ρώτησα κάποτε αν φοβάται την κατηγορία «ο Εβραίος φταίει», στην περίπτωση µιας δυσάρεστης για πολλούς απόφασης ή στην περίπτωση µιας αποτυχίας

«Ο τολµών νικά!» µου απάντησε, «Οφείλουµε όλοι όταν πιστεύουµε ότι µπορούµε να κάνουµε κάτι να το κάνουµε και να µην έχουµε καµία αναστολή. Είναι σίγουρο ότι έχουµε να διανύσουµε πολύ µεγαλύτερο δρόµο από αυτόν που πρέπει να διανύσει κάποιος άλλος, αλλά αξίζει τον κόπο Ένας δρόµος µε περισσότερα εµπόδια»

Ο Μωυσής Ελισάφ ήταν για εµάς κ αι ένας σπουδαίος δάσκαλος που µας υπενθύµιζε αυτό που ο Σαίξπηρ είχε πει: «Το χειροκρότηµα έχει αξία όταν φεύγουµε από τη σκηνή και όχι όταν ανεβαίνουµε στη σκηνή Το είπα αυτό και το επαναλαµβάνω για να το ακούσω εγώ κυρίως: Ότι τώρα χρειάζεται δουλειά, σύστηµα και προσπάθεια ώστε να εισπράξουµε το χειροκρότηµα στο τέλος του έργου. Είµαι αισιόδοξος...»

21/3/23

του Ας αναπαύεται εν ειρήνη Εις µνηµόσυνον αιώνιον έσται δίκαιος (Ψαλµοί (111(112): 6) Κ Κα

Τ Τα α Ν Νέέαα, 20/2/2023

0 09 9 του

ΕΛΙΕΖΕΡ

ΒΙΚΤΩΡΑ ΙΣΑΑΚ

ερρι

η του

αθθηηµµε

ιννή ή

Μωυση Ελισαφ Σ

τ ή ς

Ι α τ

ς Σ χ

τ ο υ Π

κ α ι τ ο υ Π ο λ ι τ ι σ µ ο ύ , έ ν

καθηµερινότητά

ήθος

µέσα

αυτ ήν

πόλ η,

τη δ ι ά ρ κ ε ι α 4 0 χ ρ ό ν ω ν π ο υ δ ο ύ λ ε ψ α µ ε τις πόρτες ανοικτές» µας λέει ο Μωυσής και όλοι γνωρίζαµε ότι α κόµη και ω ς κ α θ η γ η τ ή ς τ η ς Ι α τ ρ ι κ ή ς , δ ύ ο φορές την εβδοµάδα έκανε εξωτερικό ιατρείο, χωρίς χρήµατα

τ η ς

ρ ι κ ή

ο λ ή ς

στην

του «Το

και το ύφος για ό,τι κουβαλάω

σε

την

κατά

Ως

µαµα, δεν φταιω εγω…

Στις 28 Φεβρουαρίου, άνθρωποι που θα µπορούσαν να είναι οι φίλοι, οι µανάδες, οι πατεράδες ή τα παιδιά µας, σκοτώθηκαν µε τον πιο τραγικό και άδικο τρόπο στα Τέµπη

Σε µια µετωπική σύγκρουση τραίνων, από εκείνες που νοµίζεις πως συµβαίνουν µόνο σε ταινίες, κόπηκε το νήµα της ζωής τόσων ανθρώπων που είχαν πολλά όνειρα για το µέλλον τους

Σαν να τους βλέπω µέσα στο βαγόνι αγκαλιά µε τα µπουφάν να µην κρυώνουν, να προσπαθούν να βολευτούν για να κοιµηθούν λιγάκι, µε το κινητό στα χέρια να στέλνουν τα µηνύµατα τους ή να διαβάζουν και να παίζουν παιχνίδια για να περάσει η ώρα, η τυφλή γάτα κουρνιασµένη υποµονετικά στην τσάντα µεταφοράς της, κάποιοι είναι στο κυλικείο για να αγοράσουν καφέ ή για να περπατήσουν και να ξεµουδιάσουν, άλλοι συζητούν, άλλοι σκέφτονται ότι µε την καθυστέρηση δεν θα προλάβουν το λεωφορείο να πάνε στο σπίτι, όλοι τους άνθρωποι µοναδικοί και ξεχωριστοί µε την δική τους πορεία στη ζωή και δυστυχώς ένα

µόνο να σταθώ στην ελπιδοφόρα αντίδραση του νέου κόσµου, στις πορείες των µαθητών και φοιτητών, αλλά κυρίως στα λόγια του Άγγελου Τσιαµούρα, ενός παιδιού µόλις 18 ετών που έσωσε κόσµο όταν κάποιοι άλλοι, αφού είχαν την ψυχραιµία να πάρουν τις βαλίτσες τους, έτρεξαν µακριά από την κόλαση χωρίς να βοηθήσουν Ο Άγγελος, τον οποίο το κράτος πρόνοιας δεν τον ρώτησε πώς θα γυρίσει στο σπίτι του στην Κρήτη, αν είχε λεφτά πάνω του για να αγοράσει κάτι να φάει, αν πεινούσε, αν φοβόταν, αν κρύωνε αφού τα ρούχα του τα είχε µοιράσει σε εκείνους που έχασαν τα πάντα «Είµαστε σε µια Ελλάδα του φαίνεσθαι και αυτό φάνηκε από αυτά που είπαν πως “χάθηκαν τόσες ψυχές αλλά δεν πήγαν χαµένες” ∆εν µπορώ να καταλάβω πώς µπορεί να υπάρχει τόση ψύχρα ανάµεσά µας Θα µπορούσε να ήµασταν εµείς σε εκείνο το βαγόνι Ήταν τα αδέλφια µας εκεί, γιατί αδέλφια µας είναι όλοι Τι να πει κανείς, σε αυτό τον κόσµο ζούµε Με βασανίζει αρκετά και µε στοιχειώνει Αυτό δεν ήταν ένα απλό λάθος αλλά ένα έγκληµα! Οι όποιες ευθύνες, είτε του σταθµάρχη είτε κάποιου άλλου, δεν κρύβουν το πρόβληµα της χώρας Θα συνεχίσω να διαµαρτύροµαι και όχι γιατί δεν µου αρέσει η κυβέρνηση που έχουµε αλλά επειδή ο λαός, θεωρώ ότι είµαι µια κλωστή και εάν έρθουν όλοι θα δέσουµε

δυνατό ύφασµα».

το δυνατό ύφασµα θα αναγκάσει το κακό να υποχωρήσει.

να καταλάβουµε πως είναι η τελευταία µας ευκαιρία.

1 10 0 της ΡΟΖΑΣ ΡΟΥΣΣΟΥ

κοινό τέλος Σ ε µ ι α χ ώ ρ α π ο υ τ ο µ α χ α ί ρ ι π ο τ έ δ ε ν φ τ ά ν ε ι σ τ ο κ όκ α λ ο , δ ε ν π ε ρ ι µ έ ν ω κ α µ ί α δ ι κ α ι ο σ ύ ν η γ ι α κ α ν έ ν α ν Α ν δ ε ν φ ο ρ ά ς π ο λ ι τ ι κ έ ς π α ρ ω π ί δ ε ς , µ π ο ρ ε ί ς ν α δ ι α β ά σ ε ι ς ό λ ε ς τ ι ς δ η λ ώ σ ε ι ς κ α ι τ α α π ο δ ε ι κ τ ι κ ά έ γ γ ρ α φ α γ ι α ν α κ α τ α λ ά β ε ι ς τ ι π ρ α γ µ α τ ι κ ά σ υ ν έ β η . Θέλω

ένα

Αυτό

Αρκεί

Πηγή σκίτσου l liiffo o g gr r

1 11 1

ραγ ες…

1η Μαρτίου Ο ερχοµός της «άνοιξης» επισκιάστηκε από κηλίδες πόνου, οδύνης και οργής Ουλές βαθιές και ανίατες, στίγµατα έντονα και ανεξίτηλα άφησε το τραγικό σιδηροδροµικό δυστύχηµα των Τεµπών Άνθρωποι, ανάµεσα τους δεκάδες νέοι, έχασαν άδικα και απροσδόκητα τη ζωή τους, οικογένειες συντετριµµένες θρηνούν τους αγαπηµένους τους που δεν επέστρεψαν Όλες και όλοι θρηνούµε ακόµα και αν -κατά τύχη- δεν επέβαιναν συγγενείς, φίλοι και γνωστοί στις αµαξοστοιχίες εκείνη τη µοιραία νύχτα. Όλες και όλοι στο άκουσµα της είδησης «βουβοί» από το σοκ, από το µέγεθος της καταστροφής, απογοητευµένοι και τροµοκρατηµένοι στη σκέψη του «θα µπορούσα να ήµουν εγώ…», «παίρνω συχνά αυτό το τρένο», «ήµουν στο προηγούµενο δροµολόγιο», «άλλαξα τελευταία στιγµή το εισιτήριο» Σκέψεις που ελαχιστοποιούν την απόσταση «ηµών» από το γεγονός, µάς εµπλέκουν συναισθηµατικά, µας γεµίζουν φόβο και ανασφάλεια αναλογιζόµενοι τόσο του «τι συνέβη» όσο και του «τι θα µπορούσε να (µας) συµβεί;»

Το δυστύχηµα των Τεµπών κόστισε δεκάδες ζωές, τραυµάτισε, αν όχι «παρέλυσε» ολόκληρες κοινωνίες, ανέδειξε τροµακτικές ανεπάρκειες και τεράστιες πολιτικές ευθύνες, υπενθυµίζοντας -µε αµείλικτο τρόπο- την ευαλωτότητα και την επικινδυνότητα όταν εκλείπουν στεγανές δοµές και δικλείδες ασφαλείας στον σιδηρόδροµο που να εγγυώνται την ασφαλή µετακίνηση Κατ’ επέκταση, αυτό σηµαίνει ότι εκλείπουν και οι αναγκαίες κρατικές µέριµνες που να διασφαλίζουν και κατοχυρώνουν την εµπιστοσύνη των ανθρώπων στο πολιτικό σύστηµα Τα Τέµπη αποτελούν -θλιβερά αλλά δικαίως- µια ακόµη αιτία ή αφορµή που εντείνει αυξητικά την απώλεια της εµπιστοσύνης απέναντι στους πολιτικούς θεσµούς, µια γενικότερη αµφισβήτηση, αποστροφή και καταδίκη του πολιτικού συστήµατος, έναν προβληµατισµό για τον «λόγο ύπαρξής» του, εξαιτίας διαδοχικών κρουσµάτων της αναποτελεσµατικότητάς του Όρος κλειδί, λοιπόν, της σχέσης του κράτους-πολιτών είναι η εµπιστοσύνη, η οποία και αποτελεί θεµέλιο κάθε είδους σχέσης Σε αυτήν, στηρίχτηκε και η έννοια του «κοινωνικού συµβολαίου». Πρόκειται για τον όρο που εισήχθη από τον Τζον Λοκ και συνοπτικά αναφέρεται στην ανάγκη εκχώρησης από τους ανθρώπους ορισµένων ελευθεριών στο κράτος προκειµένου το τελευταίο να προστατεύει τους πολίτες

του Aν και θεωρητικά, συνιστά µια προοδευτική ιδέα κοινώς αποδεκτή και αντανακλά τη φιλοσοφία που υιοθετεί ο σύγχρονος δυτικός κόσµος, η αποτυχ ία του στην πράξη οδηγεί στο να διαρραγεί η σχέση εµπιστοσύνης των πολιτών προς το κράτος

νωνική αναστάτωση οι οποίες µπορεί να αποτελέσουν είτε µηχανισµούς που εξυπηρετούν το αίτηµα βαθιάς πολιτικής αλλαγής που επικεντρώνεται σε δοµικές µεταβολές υπερβαίνοντας οµάδες και χρώµατα είτε µηχανισµούς αποξένωσης από τα πολιτικά τεκταινόµενα. Με άλλα λόγια,

(

συµβιβαστικά

Η αλλαγή, η διεκδίκηση όρων εµπιστοσύνης δεν (υπ)ακούει σε προσκλητήριο που συµπυκνώνει αδράνεια και παθητικότητα.

Ράγισε Έκλαψε Φώναξε Πόνεσε Έδρασε(;) Στέρεψαν τα λόγια να γράψει στην αντζέντα του ΖΗΤΕΙΤΑΙ κινητοποίηση. ΖΗΤΕΙΤΑΙ αλλαγή. Μόνο τότε υπάρχει «ελπίς».

*Ο Μωυσής Ταραµπουλούς είναι φοιτητής Ψυχολογίας

ε π ί

ρ ι α ρ χ ί α τ η ς α π λ ο ϊ κ ή ς π ε π ο ί θ η σ η ς ό τ ι « τ ί π ο τ α δ ε ν α λ λ ά ζ ε ι » , « ό λ ο ι κ α ι ό λ α π α ρ α µ έ ν ο υ ν δ ι α χ ρ ο ν ι κ ά ί δ ι α κ α ι απαράλλακτα»

Το φαινόµενο αυτό συνεπάγεται έντονη αστάθεια και κοιστην πολιτική αποσ ύ ν δ ε σ η κ α ι δ ι α ι ώ ν ι σ η τ η ς χ ρ ο ν ι ό τ η τ α ς τ ω ν σ ύ γ χ ρ ο ν ω ν

) κ υ

καταλήγει

παθογενειών. Άλ λωστε, η αδιαφορία, η αποµάκρυνση, η αποχή συµβάλλουν στην οµογενοποίηση µιας άβουλης δυσαρεστηµένης µάζας η οποία χειραγωγείται και καπηλεύεται από εκάστοτε ακραία µορφώµατα τα οποία δύναται να ακολουθήσουν σκοτεινές ατζέντες όπως αποδεικνύεται και στο πέρασµα της ιστορίας Συνεπώς, η εµπιστοσύνη στο πολιτικό σύστηµα ούτε θεωρείται αυτονόητο εφ’ όρου ζωής κεκτηµένο ούτε κινείται διαρκώς και αυτόµατα σε σταθερή τροχιά Καλλιεργείται σταδιακά, εξαλείφεται απότοµα, ξαναχτίζεται αργά και κοπιαστικά. Σε κάθε εκτροχιασµό, σε κάθε διάρρηξη της σχέσης κράτους-πολίτη πέρα από τις όποιες ευθύνες, το ζητούµενο είναι να επαναπροσδιορίζουµε και να επαναδιαπραγµατευόµαστε συλλογικά το κοινωνικό συµβόλαιο Άραγε πώς; «Έβγαλε την αντζέντα του έκοψε ένα φύλλο κι έγραψε µε το µολύβι του: ΖΗΤΕΙΤΑΙ ελπίς.»

του ΜΩΥΣΗ ΤΑΡΑΜΠΟΥΛΟΥΣ*

ανθρωπος

π’ όσα έχω ακούσει και διαβάσει µέχρι σήµερα για το Ολοκαύτωµα, και δεν είναι λίγα, το β ιβλίο του Βρε τανού δηµοσιογράφου Jonathan Freedland, The Escape Artist που ε κδόθηκε πέρσι, συµ πυκνώνει τη ν ιστορία της εβραϊκής γενοκτονίας αλλά και τις προκλήσεις που έχει η διατήρηση της µνήµης της µε το συγκλονιστικότερο τρόπο.

Η αλήθεια για όσα συνέβησαν στο στρατόπεδο ΆουσβιτςΜπίρκεναου ήταν το µυστικό που προσπάθησαν να κρατήσουν κρυφό µε κάθε τρόπο οι αρχιτέκτον ες της Τελικής

Λύσης Στα πέντε χρ όνια λειτουργίας του οι απ όπειρες απόδρασης από αυτό ήταν εκατοντάδες Από τους εβδοµήντα-έξι Εβραίους που το επιχείρησαν µόνο πέντε τα κατάφεραν

Ο Ρούντολφ Βρµπα ήταν ο πιο γνωστός Την ιστορία του ανθρώπου που το 1942 και σε ηλικία 19 ετών βρέθηκε κρατούµενος στο Άουσβιτς από το οποίο και απέδρασε το 1944 µε τον Άλφρεντ Βέτσλερ και µαζί συνέταξαν την ιστορική « Αναφορά Β ρµπα-Βέτσλερ» µε τη ν οποία γνωστοποίησαν στις κυβερνήσεις της Ευρώπης και των ΗΠΑ που πολεµούσαν µε τους Γερµανούς όσα φρικιαστικά συνέβαιναν εκεί, είναι το θέµα της συγκλονιστικής αφήγησης του Φρίντλαντ.

Μέχρι τότε κανείς δεν γνώριζε τι συνέβαινε στο Άουσβιτς.

Ούτε οι ίδιοι οι κρατούµενοι είχαν ποτέ την ευκαιρία να συνειδητοποιήσουν τον τρόπο που οι Ναζί είχαν οργανώσει τη γενοκτονία

Η µυστικότητα της επιχείρη σης αποδείχτη κε η ικ ανή και αναγκαί α συνθήκη για να συντελεστεί το θηριώδες έγκληµα

Ο νεαρός Σλοβάκος Ρούντολφ Βρµπα ήταν ένα χαρισµατικό, πανέξυπνο παιδί που αγαπούσε πολύ τα Μαθηµατικά

Από τον Μάρτιο του 1942 όταν ξεκίνησε το πογκρόµ των Εβραίων στη Σλοβακία επιχειρούσε διαρκώς και ανεπιτυχώς να το σκάσει Πρώτα από τη χώρα και µετά από όσα στρατόπεδα βρέθηκε µέχρι να καταλήξει πρώτα στο Άουσβιτς και µετά στο γειτονικό του παράρτηµα, το Μπίρκεναου Ο Βρµπα ήταν αρκετά έξυπνος και τυχερός ώστε να περάσει από όλα τα σηµεία του στρατοπέδου και να αποκτήσει µια πλήρη εικόνα του τι ακριβώς συνέβαινε εκεί. Είναι συγκλονιστικό ότι τα εκατοµµύρια των ανθρώπων που δολοφονήθηκαν σε αυτά τα στρατόπεδα ποτέ δεν κατάλαβαν πώς ακριβώς είχε στηθεί ο µηχανισµός εξόντωσής τους Αυτός είναι και ο λόγος που οι εβραϊκές κοινότητες της Ευρώπης οδηγήθηκαν στη σφαγή χωρίς καµία αντίδραση ∆εν µπορούσαν να φανταστούν τι τους περίµενε αλλά ακόµα και όταν έφτανε το τέλος δεν είχαν καµία εικόνα του τι τους συνέβαινε

Φαίνεται απίστευτο αλλά αυτή είναι η αλήθεια

Ο Βρµπα οπλισµένος µε γερή µνήµη και µε ταλέντο στα µαθηµατικά άρχισε να καταγράφει στο µυαλό του ό,τι έβλεπε Αποµνηµόνευε µέχρι και τις σειρές των αριθµών των κρατουµένων που τους χτύπαγαν στο χέρι ως τατουάζ. Κατέγραφε στη µνήµη του τα πάντα: το πως λειτουργούσε το στρατόπεδο, τη φιλοσοφία του, το γεγονός ότι ο Άουσβιτς δεν ήταν απλώς ένας τόπος µαρτυρίου αλλά παρήγαγε και ένα ασύλληπτο πλούτο για το Τρίτο Ράιχ αποµυζώντας και το τελευταίο κύτταρο των κρατουµένων του και όταν ανακάλυψε ένα κενό ασφαλείας στη φύλαξη του στρατοπέδου, το έσκασε Από εκεί αρχίζει µια δεύτερη περιπέτεια µέχρι να καταφέρει να βρει τρόπο να ενηµερώσει για όσα συνέβαιναν εκεί Η αναφορά Βρµπα-Βέτσλερ έφτασε στα χέρια του Τσώρτσιλ και του Ρούσβελτ και δηµοσιεύθηκε στον ελβετικό Τύπο

1 12 2

της ΒΙΒΙΑΝ ΕΥΘΥΜΙΟΠΟΥΛΟΥ*

για

που την αληθεια

το

"Γιατί χαµογελάς τόσο συχνά 'οταν µιλάς γι' αυτό;" ρώτησε ο Λάνζµαν "Και τι να κάνω;" απάντησε ο Ρούντι, "Να κλαίω;"

(Από συνέντευξη του Ρούντι για λογαριασµό του επικού ντοκιµαντέρ "Σοά")

Και είναι από αυτό το σηµείο που αρχίζει η Ιστορία να δίνει µαθήµατα Η αναφορά προκάλεσε µεν σοκ αλλά καµία, απολύτως, αντίδραση Αν και ο Βρµπα επιχείρησε να διασώσει την τελευταία εβραϊκή κοινότητα που είχε µείνει στην Ευρώπη, τους Εβραίους της Ουγγαρίας αυτό δεν κατέστη δυνατό.

Το µεγάλο ένοχο µυστικό της Ευρώπης: ο βαθιά ριζωµένος αντισηµιτισµός της απέτρεψε τις ηγεσίες των Συµµάχων να επέµβουν µόλις έµαθαν όσα συνέβαιναν στα ναζιστικά στρατόπεδα.

Όµως η ιστορία του Βρµπα δεν σταµατάει εκεί Κάποια στιγµή, αφού έχει δραπετεύσει πλέον και από την κοµµουνιστική Τσεχοσλοβακία, θα βρεθεί σε Πανεπιστήµιο του Καναδά ως καθηγητής

Αν και η δρά ση του το ν τοποθετεί στο πάνθεο ηρώων όπ ως η Άννα Φρανκ, ο Πρίµο Λέβι και ο Όσκαρ Σίντλερ, ο Βρµπα µένει στη σκιά Ο λόγος; Επέµενε µέχρι το τέλος να λέει την αλήθεια: να θυµίζει την άρνηση των Συµµάχων να σταµατήσουν την εβραϊκή γενοκτονία και βέβαια τη λανθασµένη κρίση που επέδειξαν οι ηγεσίες ορισµένων εβραϊκών κοινοτήτων µε µοιραία, για τα µέλη τους, αποτελέσµατα.

Ο Βρµπα αρνούνταν πεισµατικά να µιλάει για το Ολοκαύτωµα δακρύζοντας, µε στόχο να προκαλεί απλώς τη συµπάθεια και τη συγκίνηση. Ήθελε µέχρι το τέλος να ακουστεί η δυσάρεστη αλήθεια, αυτή που δεν ήθελε να ακούσει κανείς Αυτός είναι και ο λόγος που σήµερα η ιστορία του δεν είναι ευρέως γνωστή Επέµενε να λέει την αλήθεια και να γίνεται δυσάρεστος γι’ αυτό Κάθε χρόνο τέτοια µέρα, τη ∆ιεθνή Ηµέρα Μνήµης των Θυµάτων του Ολοκαυτώµατος επαναλαµβάνουµε τελετουργικά, ως ξόρκι, το σύνθηµα «Ποτέ Ξανά»

Κι όµως, στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ ο αντισηµιτισµός έχει πάλι φουντώσει ενώ η κρίση

ρατσιστική ακροδεξιά στην κυβέρνησή του υπονοµεύει ένα σταθερό σηµείο αναφοράς και ασφάλειας για τον Εβραϊσµό παγκοσµίως

Όµως το Ολοκαύτωµα δεν αφορά µόνο τους Εβραίους Τον 21ο αιώνα γίνονται γενοκτονίες

Οι αυτουργοί τους καταφέρνουν σε ένα συνδεδεµένο κόσµο, γεµάτο ΜΜΕ που υπερχειλίζει

από πληροφόρηση να κρατούν τα εγκλήµατά

τους κρυφά. Κι αν τυχόν τα εγκλήµατα αυτά

αποκαλυφθούν η διεθνής κοινότητα µένει απαθής ενώ δυσαρεστείται µε όσους θέλουν να

αποκαλύψουν την αλήθεια

∆εν έχουµε µάθει τίποτα

Η διατήρηση της ιστορικής µνήµης είναι µια

απόφαση και ας µην κοροϊδευόµαστε είναι µια απόφαση πολιτική Πρόκειται για µια δέσµευση

της κοινωνίας ότι δεν θα εξαντλείται σε τελετουργικά «Ποτέ Ξανά» αλλά θα ενσωµατώνει τη µνήµη ως βίωµα σε αληθινές πολιτικές αποτροπής σε κάθε επίπεδο.

Όσοι έχουµε ασχοληθεί έστω και λίγο µε την Ιστορία ζούµε σήµερα µε το φόβο ότι το Ολοκαύτωµα µπορεί να ξανασυµβεί, το είχε υποστηρίξει άλλωστε και ο µεγάλος ιστορικός και «πατέρας» της µελέτης του Ολοκαυτώµατος, Ραούλ Χίλµπεργκ

Το Ολοκαύτωµα µπορεί να ξανασυµβεί

Και αυτή η σκέψη αντί να µας παγώνει, κάτι άλλωστε που είναι και βολικό, θα έπρεπε να µας κινητοποιεί Οι ευθύνες µας λοιπόν είναι τεράστιες και πρέπει να τις αναλάβουµε

*Η Βίβιαν Ευθυµιοπούλου είναι δηµοσιογράφος, σύµβουλος έκδοσης Liberal gr

1 13 3

Βιοχηµείας

ταυτότητας που διέρχεται το Ισραήλ µε τη

πολιτικής

5 ΤΡΑΣΤΟΜ 6 ΡΕΤΝΙΑΛΣΥΟΑ 7 ΤΥΟΝΙΝΑ 8 ΙΝΑΥΟΣ 9 ΙΟΓΩΓΑΡΑΠ 21 ΣΟΙΡΒΜΕΤΠΕΣ 31 ΟΙΕΛΥΚΟΡΚ 41 ΑΧΑΛΑ 1 ΑΙΛΟΣΑΦ 2 ΣΕΝΙΜΑΤΙΒ 3 ΣΟΘΝΥΚΑΖ 4 ΣΟΛΥΟΠΟΖΤΝΑΛΑΚ 01 ΡΑΤΝΑ 11 ΣΑΡΟΠΣΑΙ∆ 31 ΑΙΒΟΚΑΡΚ ΗΣΥΛ ΣΑ∆ΙΧΙΤΣΟΡΚΑ

το ως µυστικο

Όταν αποφάσισα να γράψω για το Ολοκαύτωµα η πρώτη µου σκέψη ήταν ότι αυτό το κοµµάτι της ιστορίας ανήκει στις προηγούµενες γενιές, είναι η θλιβερή τους ιστορία, είναι ένα θέµα πολύ βαρύ, τόσο µεγάλο, τι έχω εγώ να πω για αυτό; Εξάλλου δεν είµαι ιστορικός, είµαι απλά απόγονος ανθρώπων που κρύφτηκαν και επέζησαν

Και µην ρωτάς πολλά γιατί προκαλείς στεναχώρια.

Θυµάµαι µια µέρα που είχαµε µετακοµίσει σπίτι και εγώ, που µου άρεσε να παίζω έξω στοn δρόµο, εκεί συνάντησα

ο Ο λ ο κ α ύ τ ω µ α η γ ε ν ι ά µ ο υ τ ο έ ζ η σ ε , τ ο ζ ή σ α µ ε σ τ η ν αρχή της ζωής µας, στα παιδικά µας χρόνια, ως µυστικό ∆εν το συζητούσαµε στα σπίτια µας, οι γονείς µας δύσκολα µιλούσαν Όµως, σαν να ήταν γραµµένο στο DNA µας, εµείς ξ έ ρ α µ ε Κ α ι π ρ ο σ π α θ ο ύ σ α µ ε δ ε ι λ ά ν α µ ά θ ο υ µ ε , χωρίς ν α κά νουµε ερωτήσεις που καταλαβαίναµε ότι δυσκόλευαν τους µεγάλους. Λιγοστές φορές ακούγαµε παππούδες, θείους, γονείς και τους φίλους τους όταν µεταξύ

και της Κατοχής. Ήταν ιστορίες από ένα θολό παρελθόν. Πώς µπορεί ένα παιδί να πραγµατευτεί τη βία και την απώλεια χωρίς εµφανή στα µάτια του αιτία; ∆εν πέθαναν πολεµώντα ς, πέθαναν στα στρατόπεδα Τι ήταν αυτά; Γιατί;

τα νέα µας γειτονόπουλα Όταν γύρισα στο σπίτι και είπα στους γονείς µου το επώνυµό τους, ο πατέρας µου µε κοίταξε και µου είπε ότι αυτή η οικογένεια στην Κατοχή είχε κρύψει την γιαγιά µου (τη µαµά του) σε ένα σπίτι στην Καλλιθέα Η ιστορία της οικογένειας του µπαµπά σε µια στιγµή συνδέθηκε τόσο άµεσα µε την παιδική µου καθηµερινότητα Η γιαγιά µου, µε τη γιαγιά της καινούργιας µου φίλης είχαν µία τόσο σηµαντική σχέση Οι γονείς µας µεταξύ τους καµία Εµείς βρεθήκαµε στον δρόµο πα ίζοντα ς κρυφτό, σχοινάκι, µε µια µπασκέτα στην αυλή. Αργότερα πια, την δεκαετία του '80, άρχισαν κάποιοι από τους επιζήσαντες του Ολοκαυτώµατος να γράφουν τα βιώµατά τους και να εκδίδουν βιβλία. Ήταν φίλοι και γνωστοί των γονιών µας. Θυµάµαι πόση αβεβαιότητα δηµιουργούσε

η έκδοση αυτών των µαρτυριών Θα προσέφεραν άραγε κάτι θετικό ή θα εκλαµβάνονταν ως πρόκληση; Υπήρχε µια

συνέχεια στη σελίδα 30

1 14 4

της ΝΙΝΕΤΑΣ ΜΠΕΡΑΧΑ-ΠΙΖΑΝΤΕ

ο υ ς έ λ ε γ α ν κ ά π ο ι α ι σ τ ο ρ ί α γ ι

ο χ ή τ ο υ π ο λ έ µ ο υ

ε π

ΕΒΡΑΙΟΙ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο εβραϊκός πολιτισµός εκτείνεται, σύµφωνα πάντα µε τους εβραϊκούς πολιτισµούς, σε χρονικό διάστηµα σχεδόν έξι χιλιετιών από τη ∆ηµιουργία και σχεδόν τρεισήµισι χιλιετιών από την εποχή του Μωυσή Αν παραµείνουµε σε σταθερό ιστορικό έδαφος και χρησιµοποιήσουµε ως οδηγό την κειµενική γραµµή, τη στέρεη ακολουθία των βιβλίων, έχουµε ακόµα στα χέρια µας κάτι λιγότερο από τρεις χιλιετίες.

Σπάνια έχουν υπάρξει διηγήσεις τόσο έντονα ελεγχόµενες από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές τους Φυσικά υπάρχουν και εξωτερικές πηγές που αναφέρουν τα πεπραγµένα των Ισραηλιτών, όµως όσα είχαν πραγµατική σηµασία τουλάχιστον κατά τη γνώµη των ίδιων των δρώντων υποκειµένων αποθηκεύτηκαν σε κειµενικές κάψουλες και µεταβιβάστηκαν από τη µία γενιά στην επόµενη Ο Μορντεχάι Κάπλαν1 πίστευε ότι ο εβραϊσµός της ∆ιασποράς επιβίωσε γιατί κανένας δεν µπήκε στον κόπο να κερδίσει τις καρδιές και τις διάνοιες των µικρών του απογόνων. Σε κάθε περίπτωση, οι πολιτισµοί ξενιστές των Εβραίων στα χρόνια της ∆ιασποράς ποτέ δεν το προσπάθησαν «Ο ιουδαϊσµός λειτούργησε ακόµα και στα χρόνια της ∆ιασποράς ως συνεκτικός, διαχρονικός πολιτισµός», γράφει ο Κάπλαν, «κυρίως επειδή διατήρησε το µονοπώλιο της ανατροφής των απογόνων του, τουλάχιστον κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους». Υποστηρίζουµε, λοιπόν, ότι υπάρχει ένας ισχυρός δεσµός ανάµεσα στον τρόπο µε τον οποίο οι Εβραίοι διατήρησαν µια έντονη αντίληψη της ιστορίας τους και στη γονεϊκή τους κλίση προς τη µεταλαµπάδευση του διανοητικού τους πλούτου

Τα χρονικά των Εβραίων διαψεύδουν την επιφανειακή αντίληψη περί γραφής της ιστορίας από τους νικητές. Ακόµη και όταν ηττούνταν, και ήταν πολλές οι φορές που ηττήθηκαν κατά κράτος, πρώτα οι Ισραηλίτες και στη συνέχεια οι Εβραίοι, φρόντισαν να διηγηθούν οι ίδιοι τις ιστορίες των µαχών τους ∆ιηγούνταν στους απογόνους τους µε ειλικρίνεια και ευθύτητα όποιο δεινό τους είχε βρει: την αµαρτία και την τελεολογική τιµωρία της, την ήττα και τη συνεπακόλουθη εξορία, την καταστροφή και την αναπόδραστη φυγή που την ακολούθησε ∆εν είναι ευχάριστη διήγηση, είναι όµως γραµµένη από τους ίδιους µε συνέπεια και επιµονή Για πολλά παιδιά η διήγηση αυτή ήταν κι ακόµα είναι µια συναρπαστική, στενάχωρη και εντέλει αναζωογονητική κληρονοµιά.

∆εν είναι όµως µια εύκολη ιστορία, τουλάχιστον για τα παιδικά αυτιά Τα θύµατα είναι περισσότερα από τους ήρωες και, τουλάχιστον τις δυο τελευταίες χιλιετίες, η διήγηση στερείται βασιλέων και κάστρων. Οι απαστράπτοντες ιππότες είναι στη διήγηση αυτή µάλλον οι Σταυροφόροι που µας κατέσφαξαν µε τα γυαλιστερά τους µεσαιωνικά σπαθιά Βέβαια, στις διηγήσεις άλλων λαών, από τις Ιστορίες του Καντέρµπουρι του Τσώσερ, µέχρι και τα υπέροχα παραµύθια των αδελφών Γκριµ, εµείς είµαστε οι κακοί. Και άσχηµοι, επίσης. Ακόµα και η εµβληµατική, πανέµορφη Οβριά η Γέσικα του Σαίξπηρ ή η Ρεβέκκα του Γουόλτερ Σκοτ είχε πιθανότατα έναν κακάσχηµο πατέρα Τέτοια ήταν πάντα η ιδιάζουσα γενετική του αντισηµιτισµού Όταν πλέον εισέβαλε στην εικόνα και ο νεωτερικός ρατσισµός, τότε ακόµα και οι Οβριές σταµάτησαν να είναι

ή νεωτερική ∆υτική έννοια του όρου Υπήρχαν βέβαια εξαιρέσεις σε αυτό τον κανόνα, κυρίως µεταξύ των µορφωµένων σεφαραδιτών και ορισµένων Ιταλών Εβραίων, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία των νεαρών που πράγµατι µορφώνονταν, µελετούσαν την Τορά. ∆ιδάσκονταν να Θυµούνται, να Μαθαίνουν και να ∆ιαφωνούν Θα πρέπει πάντως να υπήρξε κάποια στιγµή µαγείας, σε πολύ µικρή ηλικία, ούτως ώστε να παραµένουν για χρόνια κλεισµένοι σε ένα µικρό ανήλιαγο χέντερ, αργότερα κλεισµένοι στην ετοιµόρροπη

1 15 5 επιλογη

ΑΡΗ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ

Π ρ ι ν α π ό τ η ν Α σ κ α λ ά 2 τ ο υ ύ σ τ ε ρ ο υ δ έ κ α τ ο υ ό γ δ ο ο υ κ α ι π ρ ώ ι µ ο υ δ έ κ α τ ο υ έ ν α τ ο υ α ι ώ ν α , τ α π α ι δ ι ά τ ω ν Εβραίων δεν µάθαιναν ιστορία µε την ελληνική, ρωµαϊκή

Στο

όµορφες

συναγωγή και τελικά –πάλι– κλεισµένοι για την υπόλοιπη ζωή τους στην περιορισµένη, αποµονωµένη και συχνά θλιβερή εβραϊκή ύπαρξη.

βιβλίο της Ισραηλινοί στο Βερολίνο η ιστορικός ανάµεσά µας αναρωτήθηκε τι ήταν αυτό που κράτησε

τους νεοσσούς εντός των ορίων του ποιµνίου. Στην κορύφωση του ευρωπαϊκού χειµώνα, µε τα χριστουγεννιάτικα δέντρα να λαµπυρίζουν στην πλατεία του χωριού, µε φως και γέλια στην ταβέρνα των απίστων, µε τις ξανθοµαλλούσες κορασίδες να φτιάχνουν εορταστικές χρυσές επωµίδες για τους φαρδείς ώµους των αξιωµατικών, πώς τελικά µπόρεσαν τα παιδιά των Εβραίων να µείνουν µακριά από όλα αυτά; Προφανώς πολλοί αλλαξοδρόµησαν. Είναι αναρίθµητοι εκείνοι που αποκήρυξαν την πίστη τους εγκαταλείποντας την εβραϊκή τους «υπηκοότητα», οικειοθελώς ή δια της βίας, κι εξαφανίστηκαν από τα χρονικά Ωστόσο, ικανοί αριθµοί Εβραίων επέλεξαν να µην αλλάξουν δρόµο

Αυτό που διδάσκονταν τα παιδιά εκείνα δεν ήταν «κανονική» ιστορία. ∆εν ήταν καν «εβραϊκή ιστορία» µε τον τρόπο που τη διδασκόµαστε σήµερα Ήταν µια διαφορετική προσέγγιση που εστίαζε στη µεταφορά αφενός της αίσθησης της θεϊκής παρουσίας και αφετέρου της απαιτούµενης ανθρώπινης δράσης Ήταν µια προσέγγιση που εστίαζε στην εµµένουσα ισχύ των λέξεων. Σε κάθε αξιοπρεπή σχολική αίθουσα, όσο σκοτεινή και θλιβερή κι αν ήταν, ο Μωυσής, ο Ακίβα και ο Ελιέζερ, υιός του Υρκανού µετριούνταν πάντοτε στους παρόντες «Γύρισε το σώµα σου», µπορούσε ίσως ν’ ακούσει ως ψίθυρο το προικισµένο παιδί, «και τότε θα µπορέσεις να καθίσεις στον µισναϊκό πάγκο στην όγδοη σειρά. Όταν µεγαλώσεις λίγο, θα µπορέσεις πλέον και να αντιπαρατεθείς».3

Έτσι, λοιπόν, οι βιβλικοί ήρωες και οι ταλµουδικοί σοφοί, µε κάποιον τρόπο, επιµένουν να είναι Σύγχρονοί Μας. Είναι οι συνταξιδιώτες των εγγράµµατων, αλλά καταφέρνουν να συντροφεύσουν και τους αγράµµατους, όπως ο Χαΐµ ο αχθοφόρος και η ευσεβής γυναίκα του η Χάννα. Είναι σχεδόν απτοί σύντροφοι των διπλανών θρανίων για όλα εκείνα τα αγόρια και τα λίγα τυχερά κορίτσια, στη Βαγδάτη, τη Βαρκελώνη και το Μπιάλιστοκ.

Μέσα σε αυτή τη λογική της αχρονίας δεν είναι τόσο δύσκολο να φανταστούµε τον Μωυσή να κάθεται στην όγδοη σειρά της τάξης του ραβίνου Ακίβα Ακόµα κι ο Θεός ο ίδιος θα µπορούσε να βρίσκεται εκεί, φτιάχνοντας τα γυαλιά του, παρακολουθώντας προσεκτικά την απόφαση του ραβίνου Ελιέζερ πάνω στο Ζήτηµα της Κόκκινης ∆αµαλίδας.4

Μην παρασύρεστε, όµως Όλες αυτές δεν είναι ιστορίες φαντασµάτων Καµία συνεδρία δεν έλαβε χώρα, ούτε κανένα είδος ξυπνήµατος των νεκρών. Πρόκειται εδώ για την αέναη συντροφιά των συνδιαλεγόµενων λογίων Και η σοφία είναι αθάνατη

Άµος Οζ & Φάνια Οζ- Ζάλτσµπεργκερ Ο Οι ι Ε Εββρρααίίοοι ι κ κααι ι ο οι ι λ λέέξξεειις ς µτφρ Νίκος Γεωργαντίδης, εκδ Καστανιώτη

1 Μορντεχάι Κάπλαν (1881-1983) Ραβίνος και δάσκαλος που γεννήθηκε στη σηµερινή Λιθουανία (τότε Ρωσική Αυτοκρατορία) και έζησε στην Αµερική Υπήρξε συνιδρυτής του Αναθεωρητικού Ιουδαϊσµού 2 Ασκαλά Ο Εβραϊκός ∆ιαφωτισµός Πνευµατικό κίνηµα του 18ου-19ου αιώνα µε σκοπό να αφοµοιώσει τις αξίες του ∆ιαφωτισµού, να ενσωµατώσει τους Εβραίους στις ευρωπαϊκές κοινωνίες και να στρέψει τη µάθηση προς τις κοσµικές επιστήµες ∆ηµιουργός και εµψυχωτής του µεταρρυθµιστικού αυτού ρεύµατος ήταν ο Γερµανοεβραίος φιλόσοφος Μωυσής Μέντελσον

3 Η άχρονη ιστορία του Θεού, του Μωυσή και του Ακίβα, βρίσκεται στο Ταλµούδ της Βαβυλώνας, Μεναχόθ 29β Το πρωτότυπο είναι στα αραµαϊκά

4 Η διήγηση στην οποία συµµετέχουν ο Θεός, ο Μωυσής και ο Ελιέζερ προέρχεται από τη Μιντράς Τανχουµά, Χουκότ 8

16 6

Ο Θεός έφτιαξε τον άνθρωπο

µε τα µάτια από µπροστά,

και όχι από την πίσω µεριά του κεφαλιού του, που σηµαίνει πως ο άνθρωπος πρέπει να ασχολείται

µε αυτά που θα γίνουν και όχι µε αυτά που πέρασαν.

ΟΛΓΚΑ ΤΟΚΑΡΤΣΟΥΚ

Μπορις

Παστερνακ

Ρώσος συγγραφέας και ποιητής Μπόρις Πάστερνακ έγραφε για τον οικογενειακό τους φίλο και µέντορα του, τον Λέοντα Τολστόι, ότι το ενδιαφέρον που είχε για τους συνανθρώπους του, η ανεκτικότητα, η συµπόνια, η κατανόηση των κινήτρων και των προσδοκιών τους ήταν το πνεύµα του Τολστόι που είχε επηρεάσει τον ίδιο τον Πάστερνακ και τον βοήθησε τα δύσκολα χρόνια της Σταλινικής τροµοκρατίας.

Στη ∆ύση έγινε γνωστός κυρίως από το τελευταίο µεγάλο έργο του, το µυθιστόρηµα «Ντόκτορ Ζιβάγκο», χάρη στην ταινία του Ντέιβιντ Λιν Στη Ρωσία τον τιµούν για την ποίησή του τόσο κατά τα χρόνια της καταπίεσης όσο και τη ς αν όρθωσης µ ετά τον Β' Παγκόσµιο Πόλεµο

Βραβεύτηκε µε το Νόµπελ Λογοτεχνίας το 1958, για όλο το λογοτεχνικό έργο του, µ ε επι -

1 18 8

οι 100 Εβραιοι που επηρεασαν τον κοσµο

81 ( (1 1 8 89 9 0 0--119 9 6 60 0)

στέγασµα το «∆ρ Ζιβάγκο» Ο Πάστερνακ υποχρεώθηκε να αρνηθεί το βραβείο φοβούµενος την απέλασή του από το καθεστώς της Ρωσία ς Τόσο ο Πάστερνακ και όσο και ο συµπατριώτης του, ο συν θέτης Σοστάκοβιτς έγιναν σύµβολο της καλλιτεχνικής αλήθειας και του θάρρους κατά την περίοδο της πικρής τυραννίας

Ο Πάστερνακ µεγάλωσε στην Οδησσό και στη Μόσχα, σε µια καλλιεργηµένη οικογένεια, η µητέρα του ήταν η Ρόζα Κάουφµαν, πιανί στρια συναυλιών (µαθήτρια του σηµαίνοντα Ρωσο-Εβραίου πιανίστα και συνθέτη Άντον Ρουµπιστάιν) που άφησε την πολλά υποσχόµενη καριέρα της για την οικογένειά της Πατέρας του ήταν ο Λέονιντ Πάστερνακ, καθηγητής Καλών Τεχνών, αναγνωρισµένος µετα-ιµπρεσιονιστής ζωγράφος και εικονογράφος (ειδικά για το έργο του Τολστόι «Ανάσταση») Φίλοι των γονέων του, εκτός από τους Τολστόι, ήταν µεγάλοι µουσικοί, συνθέτες, συγγραφείς, ποιητές όπως ο Σεργκέι Ραχµάνινοφ, ο Αλεξάντερ Σκριάµπιν και ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε Ο νεαρός Μπόρις σκόπευε να ακολουθήσει καριέρα µουσικού, επί έξι χρόνια σπούδασε θεωρία και σύνθεση, διέκοψε όµως τις σπουδές του για να µελετήσει φιλοσοφία στα Πανεπιστήµια της Μόσχας και του Μαρβούργου στη Γερµανία. Άρχισε να γράφει ποιήµατα όταν εκεί, ερωτεύτηκε για πρώτη φορά

Ο Πάστερνακ υπήρξε µάρτυρας σε κάποια από τα πιο σηµαντικά γεγονότα της ιστορίας της Ρωσίας κατά τον 20ο αιώνα Κατά τη διάρκεια µιας διαδήλωσης το 1905, κατά την πρώτη Ρωσική επανάσταση, δέχτηκε ένα χτύπηµα από έναν έφιππο Κοζάκο (αυτό το περιστατικό αφηγήθηκε στον «∆ρ Ζιβάγκο») Το 1910, αποτόλµησαν µε τον πατέρα του ένα ταξίδι στο Αστάποβο για να αποχαιρετίσουν τον Τολστόι που είχε αποβιώσει το προηγούµενο βράδυ Πριν το Α' Παγκόσµιο Πόλεµο συνταυτίστηκε µε την οµάδα συγγραφέων «Τσεντριφούγκα». Λογοτεχνικές µάχες δίνονταν σε καφενεία και πλατείες, νέοι συγγραφείς που ανήκαν σε διαφορετικές οµάδες όπως οι Φουτουριστές, οι Συµβολιστές και οι Εικονιστές µιµήθηκαν στην τέχνη την εµφύλια διαµάχη που µαινόταν στους δρόµους της Ρωσίας µεταξύ των Μπολσεβίκων, των Λευκών, των Μενσεβίκων και των Αναρχικών Έγινε φίλος µε τον Μαγιακόφσκι και γνώρισε τον ποιητή Γεσένιν, τον ποιητή των χωρικών, οι οποίοι ήσαν ένθερµοι οπαδοί της επανάστασης Ο Πάστερνακ ωστόσο λόγω αυτού που ονόµαζε «το αργόστροφο µυαλό µου» δεν παρασύρθηκε από το πάθος της επανάστασης αλλά ούτε και ακολούθησε του ς γονείς του

σθητη εξέταση των συνθηκών για τον άνθρωπο Τα πρώιµα έργα του στην πρόζα και την ποίηση έχουν µια διάφανη ποιοτική γραφή σε αντίθεση µε τους επαναστάτες σύγχρονους φίλους του που ήταν στοµφώδεις Στο έργο του Πάστερνακ ακούγεται η µουσικότητα, ένας γοητευτικός ήρεµος λυρισµός, που εκφράζεται απλά και καθαρά, µια ανθρωπιά.

Τα δύσκολα χρόνια της Σταλινικής παράκρουσης αποφάσισε να δουλεύει ως βιβλιοθηκάριος και αργότερα ως µεταφραστής. Οι µεταφράσεις του, των έργων του Σαίξπηρ, έγιναν δηµοφιλείς στη Σοβιετική Ένωση

Το 1934, ο Στάλιν εξέδωσε διακήρυξη για τα λογοτεχνικά έργα, απαιτώντας ολοκληρωτικό έλεγχο σε κάθε λογοτεχνικό πόνηµα, καθοδηγώντας τη σκέψη των συγγραφέων Ανταµείβεται ο σοσιαλιστικός ρεαλισµός, η εξύµνηση της συλλογικής εργασίας και του Μεγάλου Αρχηγού Στάλιν Η ελεύθερη σκέψη και έκφραση ήταν καταδικασµένες Μοχθηρές εκκαθαρίσεις αφάνισαν µεγάλα πνεύµατα Πολλοί φίλοι του ηττήθηκαν, όµως ο Πάστερνακ συνάντησε µια γυναίκα που τον έσωσε από την αποχαυνωτική απόγνωση εκείνα τα µαύρα χρόνια. Τ ην ονόµασε «Λ άρα» σ το µ υθιστόρηµα «∆ρ Ζιβάγκο». Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσµίου Πολέµου, ο Πάστερνακ άρχισε ξανά να γράφει ποίηση, κυρίως για πατριωτικά θέµατα ώστε να αποφύγει τη λογοκρισία και αργότερα πιο προσωπικά Όταν ο Στάλιν επέβαλε και πάλι ελέγχους στην λογοτεχνική έκφραση ο Πάστερνακ άρχισε και πάλι τις µεταφράσεις ‘Έγραφε κρυφά ένα πεζογράφηµα για έναν ποιητή που κατέληξε σε ποίηση Το έπος για έναν γιατρό που µεγάλωσε κατά την διάρκεια της τσαρικής ευµάρειας, που έγραφε ποιήµατα, που ήταν µάρτυρας ενός µεγάλου πολέµου και µιας βίαιης επανάστασης, ερωτεύτηκε µια µυστηριώδη γυναίκα π ου αναζωπύρωσε την ποιητική του φλόγα και χάθηκε στον Σοβιετικό χερσότοπο. Ο Ζιβάγκο ήταν κατά το µεγαλύτερο µέρος του αυτοβιογραφικό.

Η µεγάλη Ρωσίδα ποιήτρια Άννα Ακµάτοβα, σύγχρονή του, παρατήρησε ότι ο Πάστερνακ είχε πάντα µια παιδικότητα

στην οπτική του ∆εν πρόβαλε τον εαυτό του όπως οι επαναστατικοί ποιητές Μαγιακόφσκι και Γιεσένιν Ο λυρισµός δεν µπορεί και δεν πρέπει να χρησιµοποιείται για να προασπίσει την Ιστορία Η ποίηση που αναβλύζει από το υποσυνείδητο, και διανθίζεται µε ευαισθησία είναι βέβαιο ότι θα επιζήσει των Γκούλαγκ, των εκκαθαρίσεων και των προδοτών Όπως είχε πει ο Τολστόι στον πατέρα του Μπόρις Πάστερνακ, τα χρήµατα, οι περιουσίες, οι αυτοκρατορίες είναι µοιραίο να αφανιστούν αλλά αν η τέχνη εµπεριέχει ένα σποράκι αλήθειας δεν θα χαθεί ποτέ.

Από το οµότιτλο βιβλίο του MICHAEL SAPIRO µετάφραση-επιµέλεια Α Αλλί ί κ κη

1 19 9

ο,

µετ α ν ά σ τ ε υ σ α ν α ρ χ έ ς τ ο υ 1 9 2 0 , α π ο γ ο η τ ε υ µ έ ν ο ι α π ό τ η ν ε π ι δ ε ί ν ω σ η τ η ς ζ ω ή ς σ τ η Ρ ω σ ί α . Ο Π ά σ τ ε ρ ν α κ έ ν ο ι ω θ ε τ η ν α ν ά γ κ η ν α π α ρ α µ ε ί ν ε ι σ τ η ν α γ α π η µ έ ν η τ ο υ Ρ ω σ ί α . Α π ο γ ο η τ ε υ µ έ ν ο ι α π ό τ η σ φ α γ ή κ α ι τ α κ α τ α π ι ε σ τ ι κ ά τ η ς επακόλουθα ο Γεσέν ιν και αργότερα

Μαγι

αυτοκτόνησαν Ο Πάστερνακ συνέχιζε την σταθερή και ευαί-

στο Βερολίν

όπου

ακόφσκι

Α Αρροούύχ

ορρδδεεχχά ά ι

χ--ΜΜο

ο κτήριο της Kνέσετ έχει ταραχώδη ιστορία, που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 1955, µε την απόφαση της Κυβέρνησ ης του Ι σραήλ για κατασ κευή νέας έδρας του κοινοβουλίου.

Στις 14 Ιουνίου 1955, µετά από διαµάχες, εγκρίθηκε η εγκατάστασή του στην κορυφή ενός λόφου της δυτικής Ιερουσαλήµ, στη συνοικία Γκιβάτ Ραµ, σ ε οικόπ εδο π ου µισθώθηκε από το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύµων

Για το σχεδιασµό προκηρύχθηκε στις 25 Ιουλίου 1956 δηµόσιος διαγωνισµός µεταξύ των αρχιτεκτόνων της χώρας Λίγο πρι ν τη ανακοίνωση των αποτελεσ µάτων, δηµ οσιοποιήθηκε ότι ο Βαρόνος Τζέιµς ντε Ρότσιλντ θα χρηµατοδοτούσε την κατασκευή του κτηρίου

Στις 24 Ιουλίου 1957 η κριτική επιτροπή απένειµε οµόφωνα το πρώτο βραβείο στον αρχιτέκτονα Γιοσέφ Κλάρβαϊν, σηµαντικό εκπρόσωπο του Μοντέρνου Κινήµατος (άρρηκτα συνδεδεµένου µε τον επιθυµητό χαρακτήρα του κράτους του Ισραήλ). Σύµφωνα µε το σχέδιό του, το κτήριο ήταν ορθογώνιο µε περιµετρική στοά από κίονες. Η Αίθουσα της Ολοµέλειας είχε τοποθετηθεί στο κ έντρο, µ ε εσωτερικ ή αυλή εκατέρωθεν Η είσοδος τοποθετήθηκε στο νότο Τότε ξεκίνησε από την Ένωση Αρχιτεκτόνων µια έντονα αρνητική κριτική Υποστηρίχθηκε ότι το βραβευµένο κτήριο δεν ήταν µοντέρνο, δεν ήταν ισραηλινό, ήταν βαρετό και

δεν “έδενε” µε το περιβάλλον του Κάποιοι µίλησαν για ναζιστικό κτήριο (παρόµοιο µε κτήρια του Άλµπερτ Σπίερ!)

Σε άρθρο του περιοδικού Αολάµ Αζέ µε τίτλο “The Scandal in the Knesset Building“ ο Κλάρβαϊν αναφερόταν ως ευνοούµενος του κατεστηµένου. Η κατάληξη ήταν ένα ψήφισµα, που στόχο είχε να εµποδίσει την υλοποίηση του σχεδίου. Τελικά, τον Απρίλιο του 1958, µια Επιτροπή Εµπειρογνωµόνων που συγκροτήθηκε από τον Πρόεδρο της Kνέσετ, έκρινε άξια αποδοχής τη ν ιδέα του Κλάρβαϊν Ό χι όµως χωρίς όρους! Του ζητήθηκε να µελετήσει παρόµοια κτήρια εκτός Ισραήλ, αφήνοντας στο πόδι του τον αρχιτέκτονα Σίµον Πόουσνερ Επιστρέφοντας δι απίστωσε έκπ ληκτος ότι είχαν γίνει σηµαντικές αλλαγές στο αρχικό σχέδιο Μετά από συζητήσεις ε πί συζητήσεω ν, στις 2 2 Ιουνίου 1959, ο Κλάρβαϊν παρέδωσε από κοινού µε τον Πόουσνερ ένα νέο σχέδιο στην Επιτροπή Αν πιστεύετε ότι το στάδιο του σχεδιασµού τελείωσε εκεί γελιέστε! Νέο ι αρχιτέκτονε ς πήραν τη σκυτάλη! Ο Ντοβ Καρµί, νικητής του Βραβείου Αρχιτεκτονικής του Ισραήλ (1957), µε τον γιο του Ραµ και τον Βρετανό αρχιτέκτονα Μπιλ Γκίλιτ, τροποποίησαν το σχήµα του κτηρίου από ορθογώνιο σε τετράγωνο, µείωσαν την περιφέρειά του, κατάργησαν την εσωτερική αυλή, µετακίνησαν έκκεντρα την Αίθουσα της Ολοµέλειας και τοποθέτησαν την είσοδο στον βορρά

2 20 0

της ΑΝΝΙΤΑΣ ΤΣΟΠΑΝΕΛΛΗ

το κτηριο της Κνεσετ

Το αποτέλεσµα παρέπεµπε έντονα στο κτήριο της Πρεσβείας

των Ηνωµένων Πολιτειών στην Αθήνα, έργο του διάσηµου αρχιτέκτονα του Μπάουχαους, Βάλτερ Γκρόπιους

Νέα διαµάχη ξέσπασε για τη θέση της εισόδου Η µνηµειώδης

νότια όψη αλλά και η εντυπωσιακή θέα συνηγορούσαν υπέρ της

εισόδου στον νότο

Το IDF όµως είχε άλλη άποψη! Υποστήριξε ότι µια νότια είσοδος

µπορεί εύκολα να στοχοποιηθεί από πολλές θέσεις βολής πέρα

από τα σύνορα µε την Ιορδανία.

Επιτέλους, τον Μάιο του 1960 το σχέδιο εγκ ρίθηκ ε, η κατασκευή προχώρησε και το κτήριο εγκαινιάστηκε στις 30 Αυγούστου 1966

Χρησιµοποιήθηκε ευρέως εµφανές σκυρόδεµα, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό του κτηρίου Ένας από τους µηχανικούς στάλθηκε στο εξωτερικό για να µάθει τις τεχνικές, που ήταν δηµοφιλείς τη δεκαετία του 1960 Σύµφωνα µε τους κατασκευαστικούς κανονισµούς του ∆ήµου της Ιερουσαλήµ, στους εξωτερικούς τοίχους χρησιµοποιήθηκε επίσης η χαρακτηριστική πέτρα της περιοχής, που όµως ήρθε από τη Γαλιλαία, διότι η αυθεντική προερχόταν από την περιοχή της Χεβρών, η οποία τότε ήταν κάτω από την κυριαρχία της Ιορδανίας.

Τον σχεδιασµό των εσωτερικών χώρων ανέλαβε τον ∆εκέµβριο

του 1963 η αρχιτέκτονας Ντόρα Γκαντ. Η Γκαντ προσπάθησε, παρά το µνηµειώδες, να δώσει ανθρώπινη διάσταση µε ισραηλινή απλότητα, χρησιµοποιώντας λίγα διακοσµητικά στοιχεία και περιορισµένη γκάµα χρωµάτων

Ο πρώτος χώρος µετά την είσοδο στο κτήριο ήταν η Αίθουσα Σαγκάλ, διακοσµηµένη µε ταπισερί και ψηφιδωτά του Ρωσοεβραίου Μαρκ Σαγκάλ

Η βιβλιοθήκη της Κνέσετ παρουσιάζει οµοιότητες µε τη βιβλιοθήκη της πόλης Βιίπουρι (Βίµποργκ), έργο του Φινλανδού αρχιτέκτονα Άλβαρ Άαλτο Πάλι εµφανίζεται λοιπόν η επίδραση του Μοντέρνου Κινήµατος στο κτήριο Το 1981 ξεκίνησε ο σχεδια σµός µιας νέας π τέρυγας, µε το όνοµα Νέγκµπα. Η κατασκευή της ολοκληρώθηκε το 1992.

Η πτέρυγα Νέγκµπα περνά απαρατήρητη στη στάθµη του εδάφους. Το µέγεθός της γίνεται αντιληπτό µόνον από αεροφωτογραφίες

Το 2000 προκηρύχθηκε διαγωνισµός για το σχεδιασµό δεύτερης νέας πτέρυγας µε το όνοµα Κέντµα

Αυτή ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 2008 Το βόρειο τµήµα της ήταν τρι ώροφο, το κ εντρι κό διώροφο και το νότιο µ ονώροφο µε υπόγειο Η σιλουέτα της Kνέσετ παρέµεινε ορατή από όλες τις κατευθύνσεις

Η πτέρυγα χτίστηκε γύρω από επτά εσωτερικές αυλές µε πλούσιους κήπους και αρχαιολογικά εκθέµατα, όπως ένα ταφικό µνηµείο 2.000 ετών, που ανακαλύφθηκε κατά την κατασκευή.

πηγή φωτογραφίας:mmaaaarrccss..ccoom m

του ΑΡΗ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ

γλωσσαρι

εβραϊκων ορων

Κ ό όν ν τ τε ε ς α α--Κ Κ ο ονντ τ α ασ σ ί µ (=τα Άγια των Αγίων): Τα άδυτα των αδύτων Ιερός χώρος στο βάθος της Σκηνής του Μαρτυρίου αρχικά και στη συνέχεια στο Ναό του Σολοµώντα, στον οποίο φυλαγόταν η Κιβωτός της ∆ιαθήκης. Στον χώρο αυτόν δεν επιτρεπόταν η είσοδος πλην του Αρχιερέα και αυτού µόνο µια φορά τον χρόνο κατά το Κιπούρ. Στους ιερείς επιτρεπόταν να φτάσουν µέχρι τα άγια (άδυτα) δηλαδή τον χώρο πριν από τα Άγια των Αγίων

Κ ό όττε ε λ Μ Μααααρρααββί ί (=∆υτικό Τείχος): Το γνωστό και ως Τείχος των ∆ακ ρύων, το µ οναδικό στοιχείο που έχει αποµείνει από τον δεύτερο Ναό Πρόκειται για µικρό µόνο µέρος των πέτρινων δυτικών τειχών που συγκρατούσανε την ογκώδη βάση (επιφάνειας 144.000 τ.µ.) πάνω στην οποία δέσποζε ο Ναός που έκτισε ο Ηρώδης ο Μέγας και ο οποίος καταστράφηκε

από τους Ρωµαίους το 70 κ.ε. Αν και το ∆υτικό Τείχος δεν αποτελούσε µέρος του Ναού αυτού καθαυτού, σ

ολοσχερώς

Ιουδαϊσµού σήµερα, προς τον οποίο στρέφονται οι Εβραίοι όταν προσεύχονται, και από τους σηµαντικότερους προορισµούς των τουριστών που επισκέπτονται το Ισραήλ

Κ Κόόφφεερ ρ (αντάλλαγµα, λύτρα): Ο κεφαλικός φόρος µισού σέκελ που έπρεπε υποχρεωτικά να πληρώνουν οι Ισ ραηλίτες άνω των εί κοσι ετών κά θε φορά που γινόταν απογραφή πληθυσµού. Ο φόρος ήταν προσφορά προς τον Θεό κα ι τα έσοδα απ’ αυτόν πηγαίνανε για τη συντήρηση της Σκηνής του Μαρτυρίου (Έξοδος 30,11-16)

Κ Κρριιά ά (=σκίσιµο): ∆ιάρρηξη ιµατίων λόγω πένθους από τους συγγενείς του νεκρού Έθιµο που δείχνει τη βαθιά συντριβή τους και προέρχεται από

την εποχή του Ιακώβ, ο οποίος µαθαίνοντας τον θάνατο του γιου του Ιωσήφ, από τον πόνο και τη θλίψη του έσκισε τα ρούχα του και κάθισε κατάχαµα για επτά µέρες.

2 21 1

ν ο

κ τ η σ ε β α θ ι ά ι ερ ό τ η

τ ό π ο ς έ ν τ ο ν ω ν θ ρ η σ κ ε υ τ ι κ ώ ν σ υν α ι σ θ η µ ά τ ω ν Ε ί ν α ι ο ι ε ρ ό τ ε ρ ο ς τ ό π ο ς τ ο υ

τ ο π έ

α σ µ α τ ο υ χ ρ ό

υ α π έ

τ α , ω ς

Ισραηλ: το µελλον της

Στη διάρκεια των τελευταίων τριών µηνών το Ισραήλ βιώνει τη µεγαλύτερη εσωτερική κρίση από την ίδρυσή του. Η κυβέρνηση Νετανιάου επιχειρεί τη νοµοθέτη ση νόµων που ανατρέπουν την υπάρχουσα ισορροπία ανάµεσα στη νοµοθετική, στην εκτελεστική και δικαστική εξουσία Η επιχείρηση α υτή έχει προκα λέσει ένα βαθύ ρήγµα σ την Ισραηλινή κοινωνία, µε αποτέλεσµα να είναι ορατός ο κίνδυνος ενός διχασµού

Στο κείµενο που ακολουθεί παρουσιάζονται απόψεις περί ∆ηµοκρατίας, οι βασικοί ισχύοντες νόµοι, οι προτεινόµενες

αλλαγές και οι αντιδράσεις.

Ισαϊάου Λέιµποβιτς, Ισραηλινός διανοούµενος, καθηγητής βιοχηµείας, οργανικής χηµείας και νευροψυχολογίας (1903–1994):

«∆εν υπάρχει µεγαλύτερη διαστρέβλωση του όρου «∆ηµοκρατία» από την υπόθεση ότι η πλειοψηφία είναι αρµόδια να αποφασίζει για τις αξίες Ποια είναι η διαφορά ανάµεσα σε ένα δικτάτορα που αποφασίζει τι είναι καλό και τι είναι κακό και στους πολλούς ανθρώπους που αποφαίνονται γι αυτό; Υποστηρίζουµε ότι ένας δικτάτωρ είναι διαβολικός και ανόητος, αλλά κάθε άνθρωπος µπορεί να είναι διαβολικός και ανόητος. Αυτό σηµαίνει ότι µια πλειοψηφία ανθρώπων µπορ εί ν α εί ναι πλειοψηφία διαβολικών κ αι ανόητων ανθρώπων, οπότε η εσωτερική έννοια της ∆ηµοκρατίας δεν βρίσκεται στην εξουσία των πολλών αλλά στο σύστηµα περιορισµο ύ των αρµοδιοτήτων της εξου σίας, ανεξάρτητα αν πρόκειται για την εξουσία του ενός η την εξουσία των πολλών»

Ο Μ Μεεννααχχέέµ µ Μ Μππέέγγκκι ι ν ν, , ο ιστορικός ηγέτης της ισραηλινής ∆εξιάς και αρχηγός του Λικούντ, που ανέλαβε την πρωθυπουργία του Ισραήλ το 1977 είχε γράψει σχετικά µε τους ελέγχου ς και τι ς ισο ρροπίες µ εταξύ της πολιτικ ής πλειοψηφίας και του ανεξάρτητου Ανώτατου ∆ικαστηρίου: Γιατί «πέντε, επτά ή έντεκα µη εκλεγµένοι άνθρωποι µπορούν να ακυρώσουν… έναν νόµο που ψηφίστηκε από τους εκπροσώπους του εκλογ ικού σώµατος;» Επ ειδή, συνέχισε ο Μπέγκιν, δικηγόρος µε εκπαίδευση (Πανεπιστήµιο της Βαρσοβίας, 1935), η κοινοβουλευτική πλειοψηφία µπορεί «να χρησιµοποιηθεί από µια οµάδα ηγετών ως κάλυµµα για την

Επιµέλεια: Βίκτωρ Ισαάκ Ελιέζερ

τυραννία τους». Εποµένως, ο λαός πρέπει «να εδραιώσει τα δικαιώµατά του… ώστε να µην τα αρνείται ούτε η κοινοβουλευτική πλειοψηφία Αυτό µπορεί να επιτευχθεί µόνο µέσω της «δικαστικής υπεροχής»

Ο ΟΙ Ι Β ΒΑΑΣΣΙΙΚΚΟΟΙ Ι Ν ΝΟΟΜΜΟΟΙ Ι Ας ξεκινήσουµε από το γεγονός ότι στο Ισραήλ δεν υπάρχει Σύνταγµα Υπάρχουν οι λεγόµενοι «Βασικοί Νόµοι» που ορίζουν µεταξύ των άλλων ότι:

1. Το Ισραήλ είναι η εθνική εστία όλων των Εβραίων, 2. Οτι το πολίτευµα είναι Προεδρευόµενη δηµοκρατία, 3. Οτι το κράτος θα υποδέχεται µε ειδικά προνόµια κάθε Εβραίο που επιθυµεί να εγκατασταθεί στο Ισραήλ

4 Οτι Εβραίος θεωρείται όποιος έχει έναν εκ των παππούδων η γιαγιάδων Εβραίο ή έχει εξεβραϊσθεί σύµφωνα µε τους νόµους της Τορά

5 Θα υπάρχουν τρεις εξουσίες: η Νοµοθετική, η Εκτελεστική και η ∆ικαστική, ανεξάρτητη η µία από την άλλη

6 Ότι υπάρχει ένας ενιαίος στρατός, ο αµυντικός στρατός του Ισραήλ

7 Ότι στο Ισραήλ όλοι οι πολίτες θα απολαµβάνουν ίσα δικαιώµατα ανεξαρτήτως χ ρώµατος, φυλής, θρησκεία ή φύλου.

8. Ότι πρωτεύουσα του Ισραήλ είναι η Ιερουσαλήµ.

14 5 1948 Α ΑΠΠΟΟΣ Σ Π Α ΑΣ Σ Μ ΜΑ Α Α Π ΠΟ Ο Τ ΤΗ Η ∆ Ι ΙΑΑΚ Κ Η ΗΡΡΥ Υ Ξ ΞΗ Η Α Ν ΝΕΕΞ Ξ Α ΑΡΡΤΤΗ Η Σ ΣΙ Ι Α ΑΣ Σ Τ ΤΟΟΥ Υ Κ ΚΡΡΑ Α Τ ΤΟΟΥΥΣ Σ Τ ΤΟΟΥ Υ Ι ΙΣ Σ Ρ ΡΑΑΗΗΛΛ: :

« Το ΚΡΑΤΟΣ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ θα είναι ανοιχτό για την εβραϊκή µετανάστευση και για τη συγκέντρωση των εξόριστων θα ευνοήσει την ανάπτυξη της χώρας προς όφελος όλων των κατοίκων της Θα βασίζεται στην ελευθερία, τη δικαιοσύνη και την ειρήνη όπως οραµατίστηκαν οι προφήτες του Ισραήλ. Θα διασφαλίσει την πλήρη ισότητα των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωµάτων για όλους τους κατοίκους του ανεξαρτήτως θρησκείας, φυλής ή φύλου. Θα εγγυηθεί την ελευθερία της θρησκείας, της συνείδησης, της γλώσσας, της εκπαίδευσης και του πολιτισµού Θα προστατεύσει τους Ιερούς Τόπους όλων των θρησκειών και θα είναι

2 22 2

πιστή στις αρχές του Χάρτη των Ηνωµένων Εθνών »

Τι επιχειρεί η κυβέρνηση Νετανιάου;

1 Η Βουλή να µπορεί να ανατρέπει αποφάσεις του Ανωτάτου ∆ικαστηρίου µε απλή πλειοψηφία (θέµατα παράνοµων οικισµών, παραβίασης διατάξεων από τη διοίκηση)

2 Το Ανώτατο ∆ικαστήριο να µην µπορεί να ακυρώνει νόµους που ψηφίστηκαν από τη Βουλή όταν κρίνει ότι παραβιάζονται οι προβλέψεις ενός βασικού νόµου

3 Το Ανώτατο ∆ικαστήριο να µην µπορεί πλέον να κρίνει ως α κατάλληλο για υπουργικ ό η πρωθυπ ουργικ ό θώκο πρόσωπο που έχει τελεσιδικήσει η καταδίκη του στα ∆ικαστήρια (Νταράι–Νετανιάου)

4. Αλλαγή στη σύνθεση της επιτροπής διορισµού των ανωτάτων ∆ικαστών µε τη Κοινοβουλευτική πλειοψηφία να έχει την πλειοψηφία της ενδεκαµελούς επιτροπής.

5 Αλλαγή του νόµου περί υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας προκειµένου να εξαιρεθούν πλήρως οι σπουδαστές θρησκευτικών σχολείων

6 Αλλαγή του νόµου ποιος θεωρείται Εβραίος, ώστε να περιοριστεί µόνο σε όσους γεννήθηκαν από Εβραία µητέρα η έχουν εξεβραϊσθεί µε απόφαση αναγνωρι σµένου θρησκευτικού δικαστηρίου

7 Υποβάθµιση του ρόλου του γενικού εισαγγελέα και των νοµικών συµβούλων τής κυβέρνησης καθιστώντας το καθεστώς των νοµικών γνωµοδοτήσεών τους µη δεσµευτικό

και επιτρέποντας στους κρατικούς υπαλλήλους να έχουν πρόσβαση σε ιδιωτικές νοµικές συµβουλές

Α ΑΝΝΤΤΙΙ∆∆ΡΡΑΑΣ Σ Ε ΕΙΙΣ Σ

Η ηχηρή παρέµβαση του πρώην Προέδρου του Ανώτατου ∆ικαστηρίου του Ισραήλ, Ααρών Μπαράκ

Στη σκιά της σχεδιαζόµεν ης νοµική ς επανάσταση ς, ο πρώην πρόεδρος του Αρείου Πάγου προειδοποίησε για τον κίνδυνο µετατροπής σε «τουρκική δηµοκρατία». Όταν ρωτήθηκε αν βλέπει απειλή για την ύπαρξη του Ισραήλ, απάντησε: «Όχι σήµερα, ίσως στο µέλλον, ναι». «Αυτή η µεταρρύθµιση είναι µια αλυσίδα µια αλυσίδα από δηλητ ηριώδεις χάντρες. Ε άν αυτή η αλυσίδα π άει στο λαιµό µας και εφαρµοστεί πλήρως αυτή είναι η αρχή της καταστροφής του τρίτου Ναού», είπε ο Μπαράκ «Αυτή θα είναι µια τουρκική δηµοκρατία ∆εν έχουµε επίσηµο σύνταγµα, αλλά υπάρχουν βασικοί νόµοι που αναγνωρίζονται στη ∆ιακήρυξη της Ανεξαρτησίας»

Σύµφωνα µε τον Μπαράκ, «Η καταστροφή του τρίτου Ναού προκαλείται από έναν αδελφοκ τόνο πόλεµο και αυτές οι προτάσεις, είναι το τσουνάµι που θα τον φέρει Παρακαλώ αφήστε τον καθένα από τα εκατοµµύρια, τους πολίτες της χώρας και τους κατοίκους της χώρας, να γνωρίζει ότι εάν

αυτή η µεταρρύθµιση τεθεί σε ισχύ, το δικαίωµά σου στην αξιοπρέπεια, το δικαίωµά σου στην ελευθερία, το δικαίωµά σου στη ζωή, θα πληγεί σοβαρά και δεν θα υπάρχει δικαστήριο στο οποίο να απευθυνθείς». Ο Μπαράκ απέρριψε την κριτική ότι το Ανώτατο ∆ικαστήριο καθορίζει ποιοι θα είναι υπουργοί, µε φόντο τις συζητήσεις για την υπόθεση

του Ντέρι, και είπε: «Το δικαστήριο δεν καθορίζει ποιοι θα είναι υπουργοί, καθορίζουν οι νόµοι του κράτους του Ισραήλ και η ∆ιακήρυξη του Ανεξαρτησίας Η ερµηνεία γίνεται από δικαστήριο»

Yuval Noah Harari

Εν µέσω αυξανόµενων διαµαρτυριών για τα σχέδια αναµόρφωσης του δικαστικού συστήµατος του Ισραήλ, ο συγγραφέας και ακαδηµαϊκός Y Yuuvva a l N No o a ah h H a ar r a ar r i µίλησε σε διαδήλωση υπέρ της δηµοκρατίας στο Τελ Αβίβ το Σάββατο 4 Μαρτίου: «Σήµερα έχουµε έναν εξαιρετικό λόγο να φοβόµαστε, και έχουµε έναν εξαιρετικό λόγο να ενεργούµε Μην αφήσετε κανέναν να σας κοροϊδέψει: αυτό που κάνει αυτή η κυβέρνηση δεν είναι δικαστική µεταρρύθµιση, είναι αντιδηµοκρατικό πραξικόπηµα Τα πραξικοπήµατα δεν γίνονται πάντα µε τανκς στους δρόµους Πολλά πραξικοπήµατα στην ιστορία πραγµατοποιήθηκαν κεκλεισµένων των θυρών µε στυλό και χαρτιά, και όταν οι άνθρωποι κατάλαβαν το νόηµα αυτών που γράφονταν σε αυτά τα χαρτιά -ήταν πολύ αργά για να αντισταθούν.

Η ιστορία είναι γεµάτη από δικτατορίες που εγκαθιδρύθηκαν από ανθρώπους που πρωτοήρθαν στην εξουσία µε νόµιµα µέσα Είναι το πιο παλιό κόλπο στο βιβλίο: πρώτα χρησιµοποιείς τον νόµο για να αποκτήσεις εξουσία, µετά χρησιµοποιείς τη δύναµή σου για να διαστρεβλώσεις τον νόµο Όταν εξεταστούν µαζί, οι νόµοι που αυτή η κυβέρνηση νοµοθετεί επί του παρόντος έχουν ένα απλό νόηµα (και δεν χρειάζεστε διδακτορικό στη Νοµική για να το αντιληφθείτε): εάν αυτοί οι νόµοι εγκριθούν, η κυβέρνηση θα έχει τη δύναµη να καταστρέψει εντελώς την ελευθερία µας Εξήντα ένα µέλη της Κνέσετ [το ισραηλινό κοινοβούλιο, µε 120 µέλη] θα µπορούσαν να ψηφίσουν όποιον ρατσιστικό, καταπιεστικό και αντιδηµοκρατικό νόµο νοµίζουν. 61 µέλη της Κ ν έ σ ε τ θ α µ π ο ρ ο ύ σ α ν ε π ί σ η ς ν α α λ λ ά

σύστηµα, για να µας εµποδίσουν να αντικαταστήσουµε το καθεστώς. Όταν ρωτάµε τους ηγέτες αυτού του πραξικοπήµατος πώς θα ελέγχεται η εξουσία της κυβέρνησης υπό το νέο καθεστώς και τι θα προστατεύσει τα βασικά ανθρώπινα δικαιώµατα, έχουν µόνο µια απάντηση: «εµπιστευτείτε µας» Και τι γίνεται αν η κυβέρνηση αρνηθεί να αποδεχ θεί την απόφαση του Ανώτατου ∆ικαστηρίου; Τότε µπαίνουµε σε συνταγµατική κρίση Μια συνταγµατική κρίση σε αχαρτο-

2 23 3

ξ ο υ ν τ ο ε κ λ ο γ ι κ ό

γράφητο έδαφος, χωρίς σαφείς κανόνες και νόµους. Από ποιον θα πάρει εντολές η αστυνοµία –την κυβέρνηση ή το δικαστήριο; Από ποιον θα πάρουν εντολές η Σιν Μπετ και η Moσάντ; Ποιους θα υπακούσουν οι Ισραηλινές Αµυντικές ∆υνάµεις (IDF); Και το πιο σηµαντικό ερώτηµα όλων –τι θα κάνουν οι πολίτες; Η δηµοκρατία είναι µια συµφωνία, σύµφωνα µε την οποία οι πολίτες πρέπει να σέβονται τις αποφάσεις της κυβέρνησης, υπό τον όρο ότι η κυβέρνηση σέβεται τις βασικές ελευθερίες των πολιτών Όταν η µία πλευρά παραβιάζει τη συµφωνία, η άλλη πλευρά δεν χρειάζεται να συνεχίσ ει να εκπληρώνει το κοµµάτι της. Όταν µια κυβέρνηση προσπαθεί να εγκαθιδρύσει µια δικτατορία, επιτρέπεται στους πολίτες να αντισταθούν.

Τέλος, ως τυπικός Ισραηλινός, µιας και µου δόθηκε το µικρόφωνο, θα ήθελα να εκµεταλλευτώ την ευκαιρία για να στείλω µερικά προσωπ ικά µηνύµατα Στην Esther Hayut, προϊσταµένη τ ου Αν ώτατου ∆ι καστηρίου, κ αι στην Gali Baharav-Miara, τη γενική εισαγγελέα, σας έχουν εµπιστευθεί µια από τις πιο δύσκολες και πιο σηµαντικές αποστολές στην ιστορία του Ισραήλ Αυτό είναι τεράστια ευθύνη, αλλά και µεγάλο προνόµιο Αυτή είναι η στιγµή σας για να γράψετε ιστορία Μη διστάσετε και µην υποχωρήσετε: προστατέψτε την ελευθερία µας.

Στον Πρόεδρο Χέρτζογκ και στους αρχηγούς των κοµµάτων της αντιπολίτευσης -διαφυλάξτε την ελευθερία µας και µην συµβιβάζεστε. Όταν µια τίγρη έρχεται να µας καταβροχθίσει, δεν µπορούµε να διαπραγµατευτούµε έναν συµβιβασµό σύµφωνα µε τον οποίο η τίγρη θα φάει µόνο το µισό σώµα µας Στους έφεδρους στρατιώτες των Ισραηλινών Αµυντικών ∆υνάµεων που σκέφτονται τι µπορούν να κάνουν µην υπηρετείτε δικτάτορες! Το συµβόλαιό σας είναι µε την ισραηλινή δηµοκρατία, όχι µε τους νεκροθάφτες της

στρατό επικαλούµενοι την απειλή κατά της δηµοκρατίας. 3 Πρώην ανώτατοι αξιωµατικοί, διοικητές των υπηρεσιών ασφαλείας, αρχηγοί των ενόπλων δυνάµεων, αρχηγοί της αστυνοµίας, πρώην ανώτατοι δικαστικοί, ακαδηµαϊκοί δεν σταµατούν να απαιτούν την απόσυρση των σχετικών νοµοσχεδίων που υπονοµεύουν την ανεξαρτησία της ∆ικαιοσύνης στο Ισραήλ 4 Βετεράνοι του Ισραηλινού στρατού, όπως αυτοί που µετείχαν στην επιχείρηση Έντεµπε, υπό τι ς διατα γές του αδελφού του σηµερινού πρωθυπουργού, οι πιλότοι που µετείχαν στον βοµβαρδισµό του πυρηνικού αντιδραστήρα στη Συρία το 2007, και πάνω από διακόσιοι έφεδροι στρατιωτικοί γιατροί, καλούν τον Νετανιάου να αποσύρει τα σχετικά νοµοσχέδια.

5 Ο πρόεδρος του Ισραήλ καταθέτει συµβιβαστική πρόταση η οποία απορρίφθηκε από την κυβέρνηση και επισηµαίνει ότι είναι πλέον ορατός ένας εµφύλιος σπαραγµός

τον οποίο θα εµποδίσει µε κάθε τρόπο 6 Ο αρχηγός της Ασ τυνοµίας αντιπαρατίθεται µε τον υπουργό Μπεν Γκβιρ ο οποίος τον καθοδηγεί πως να εκτελεί τα καθήκοντά του στο πεδίο και τον διατάσσει να χρησιµοποιήσει βία κατά των διαδηλωτών

Μ Μππέ έ ν νι ι Μ Μππέ έ γ γκ κ ι ινν, , γιος του εµβληµατικού ιδρυτή του κόµµατος Λικούντ και πρώην πρωθυπουργού Μεναχέµ Μπέγκιν, δήλωσε ότι δεν έχει αποµείνει τίποτα από το όραµα του πατέρα του στο σηµερινό κόµµα. Ο Μπέγκιν, ο οποίος θα κλείσει τα 80 τον επόµενο µήνα, συµµετείχε στη µαζική διαµαρτυρία τη ∆ευτέρα έξω από την Κνέσετ ενάντια στα σχέδια του συνασπισµού υπό την ηγεσία του Λικούντ για ριζική αναµόρφωση του δικαστικού συσ τήµατος τη ς χώρας. Ο Μπέγκιν παρακολούθησε τη συγκέντρωση µε τον γιο και τον εγγονό του

Τι συµβαίνει για πρώτη φορά στην ιστορία του κράτους του Ισραήλ;

1 Έντεκα συνεχόµενα σαββατοκύ ριακα εκατοντάδες χιλιάδες Ισραηλινοί διαµαρτύρονται στους δρόµους σε 120 σηµεία σε όλη τη χώρα.

2. Έφεδροι αξιωµατικοί και οπλίτες αρνούνται να παρουσιαστούν για την ετήσια µηνιαία εκπαίδευσ ή τους στον

7 Οι δέκα εν ζωή πρώην αρχηγοί της ισραηλινής Πολεµικής Αεροπορίας, οι οποίοι υπηρέτησαν όλοι σε διάφορα σηµεία που χρονολογούνται από το 1953, δηµοσίευσαν µια ανοιχτή επιστολή προς τον πρωθυπουργό Βενιαµίν Νετανιάου και τον υπουργό Άµυνας Γιοάβ Γκαλάντ, δηλώνοντας ότι «τρέµουν» από τον αντίκτυπο της δικαστικής αναθεώρησης της κυβέρνησης σχετικά µε την ετοιµότητα των πιλότων του IDF 8 Οι πέντε ∆ιοικητές Τραπεζών απευθύνονται προς τον πρωθυπουργό: Σταµατήστε αµέσως την δικασ τική α νατροπή, θα µετατρ έψετε το Ισραήλ σε δι κτατορί α Κορ υφαίοι επιχειρηµατικοί ηγέτες καλούν τον πρωθυπουργό να σταµατήσει την επίµαχη νοµοθετική διαδικασία, λέγοντας ότι «υπονοµεύει τα θεµέλια της δηµοκρατίας» και θα βλάψει την οικονοµία και την κοινωνία στο σύνολό της. Το φόρουµ απορρίπτει µε αποτροπ ιασµό τις απειλές και τις επιθέσεις στους θυροφύλακες του Ισραήλ, το Ανώτατο ∆ικαστήριο της ∆ικαιοσύνης, τον γενικό εισαγγελέα, το IDF, τη Σιν Μπετ και την αστυνοµία», προστίθεται στην επιστολή που υπογράφηκε από τους διευθύνοντες συµβούλους των πέντε συστηµικών Τραπεζών Bank Mizrahi Tefahot, First International Bank of Israel, Bank Hapoalim, Bank Leumi and Israel Discount Bank καθώς επίσης από τους διευθύνοντες συµβούλους των εταιρειών Phoenix and Harel insurance groups, Azrieli Group and Deloitte, τους επικεφαλής των ξενοδοχειακών µονάδων Isrotel, Dan and Fattal hotel groups

και των εµπορικών αλυσίδων Shufersal, Strauss and SuperPharm

2 24 4

Ισραηλ σε

Ένα από τα µεγαλύτερα πλεονεκτήµατα του Ισραήλ όλα αυτά τα χρόνια ήταν η αίσθηση σε όλο τον κόσµο ότι το Ισραήλ είχε δίκιο, ήταν δικαιολογηµένο για αυτό που έκανε και ακόµη και όταν οι εικόνες ήταν σκληρές και το αποτέλεσµα ασαφές, η ηθική βάση για αυτό που έκανε το Ισραήλ

δεν άλλαξε

Αυτή ήταν η υπόθεση που κράτησε τη χώρα σε θετικό φως σε όλο τον κόσµο Ήταν η αίσθηση ότι ακόµα κι αν έγιναν

λάθη -κατά τη διάρκεια µιας αεροπορικής επιδροµής στη

Γάζα ή µιας επιδροµής των IDF στη Τζενίν- το Ισραήλ εξακολουθούσε να διατηρεί το ηθικό του υπόβαθρο Το Ισραήλ εξακολουθούσε να είναι αυτή η µικρή χώρα που πολεµούσε τους εχθρούς που το καταπατούσαν από όλες τις κατευθύνσεις και παρ’ όλα αυτά, έβρισκε έναν τρόπο να ευδοκιµήσει.

Για τον κόσµο, το Ισραήλ είχε πάντα µια ισχυρή ιστορία Είναι η ιστορία ενός αρχαίου λαού που είχε επιστρέψει στην ιστορική του πατρίδα και ενάντια σε όλες τις πιθανότητες όχι µόνο επέζησε, αλλά επέµενε και ευδοκίµησε Ο εβραϊκός λαός δηµιούργησε µια ζωντανή δηµοκρατική κοι-

νωνία που ήταν ποικιλόµορφη, ενδιαφέρουσα και καινοτόµος Ανέπτυξε µερικές από τις πιο προηγµένες τεχνολογίες που σώζουν ζωές στον κόσµο και ταυτόχρονα συνέχισε να λέει µια ιστορία που θα έφερνε υπερηφάνεια σ τους ανθρώπους της, καθώς και στους υποστηρικτές της σε όλο τον κόσµο. Έπρεπε να πολεµάει πολύ συχνά, αλλά ακόµα κι έτσι, ήταν µια χώρα που δεν αµφιταλαντευόταν. Παρέµεινε στην πορεία εκεί που η ∆ύση πίστευε ότι έπρεπε να είναι και όπου οι περισσότεροι πολίτες της χώρας -Εβραίοι και µη- το θέλουν επίσης Τι ακριβώς συνέβη τις τελευταίες ηµέρες: Ο κυβερνητικός συνασπισµός προώθησε τον νόµο hametz που θα απαγορεύει στους ανθρώπους να φέρνουν τρόφιµα στα νοσοκο-

µεία κατά τη διάρκεια του Πέσαχ, υπονοµεύοντας άµεσα τις πολιτικές ελευθερίες Ξεκίνησε τη διαδικασία κατάργησης του νόµου αποδέσµευσης από τη Λωρίδα της Γάζας του 2005 Υπουργός δήλωσε ότι πρέπει να εξαφανιστεί το Παλαιστινιακό χωριό Χαουάρα από τον χάρτη, και ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχει Παλαιστινιακός λαός στην περιοχή. Ο αρχηγός της Αστυνοµίας αντιπαρατίθεται µε τον υπουργό Μπεν Γκβιρ ο οποίος τον καθοδηγεί πως να εκτελεί τα καθήκοντά του στο πεδίο και τον διατάσσει να χρησιµοποιήσει βία κατά των διαδηλωτών Ο υπουργός ∆ικαιοσύνης Γιαρίβ Λεβίν διαµηνύει ότι δεν θα υπακούσει στις αποφάσεις του ∆ικαστηρίου εάν απορρίψει τη νοµιµότητα του νόµου που αλλάζει τη σύνθεση της επιτροπής ορισµού των Ανωτάτων ∆ικαστών Είµαστε σε κρίση Η δηµοκρατία στην εστία του εβραϊκού λαού βρίσκεται σε κίνδυνο Αυτός ο κίνδυνος αποτελεί σοβαρή απειλ ή για τον χαρακτήρα του Ισραήλ, το οποίο υπήρξε βασικός πυλώνας της σχέσης µεταξύ του Ισραήλ και των φίλων του σε όλο τον κόσµο και ιδιαίτερα της µεγάλης πλειοψηφίας των Εβραίων της ∆ιασποράς. Τις τελευταίες δώδεκα εβδοµάδες, το Ισραήλ έχει βυθιστεί στο χάος και την απόγνωση, ως αποτέλεσµα της ταχείας νοµοθεσίας για τη µεταρρύθµιση του δικαστικού συστήµατος, µε εκατοντάδες χιλιάδες Ισραηλινούς να διαδηλώνουν στους δρόµους και µε αρνητικό οικονοµικό και πολιτικό αντίκτυπο στη χώρα Οι διαφορετικές θέσεις µπορούν να συζητούνται σε πολιτικές συζητήσεις, π χ , το µέλλον των οικισµών, αλλά εδώ δεν πρόκειται για πολιτική συζήτηση -είναι αγώνας για την ίδια την ψυχή του εβραϊκού κράτους, που θα έχει αντίκτυπο σε ολόκληρο τον εβραϊκό λαό Ο πλήρης έλεγχος της ∆ικαστικής εξουσίας από µια κυβέρνηση που κυριαρχείται από υπερορθόδοξους και φανατικούς που απεχθάνονται τους φιλελεύθερους Εβραίους, οδηγεί αναπόφευκτα και µοιραία σε µελλοντική νοµοθεσία που θα προκαλέσει µια µη αναστρέψιµη διάσπαση στον εβραϊκό λαό (π χ αλλαγή του νόµου της επιστροφής, περαιτέρω περιορισµοί στις γυναίκες)

Έ Έννα α µ µη η δ δηηµµοοκκρραατ τ ι ικ κ ό Ι Ισσρρααήήλ λ

α αξξίίεες ς µ µε ε τ ο Ι Ισσρρααήήλ λ Αυτή είναι µια µάχη για τη δηµοκρατική φύση του Ισραήλ, για τον χαρακτήρα και την ταυτότητά του Σύµφωνα µε τα λόγια του Προέδρου Ισαάκ Χέρτσογκ, «Βρισκόµαστε σε ένα σηµείο χωρίς επιστροφή. Αυτή είναι µια στιγµή ανατροπής Η επιλογή είναι µία, είτε καταστροφή είτε λύση».

2 25 5

του ΒΙΚΤΩΡΑ ΙΣΑΑΚ ΕΛΙΕΖΕΡ

δ ε εν ν θ θα α ε είίννααι ι π πλλέ έ ο ον ν µ µέέρροος ς τ τηης ς ο οι ι κ ο ογγέ έ ν νε ε ι α ας ς τ ω ων ν δ η ηµ µ ο οκ κ ρ ρα α τ ι ικ κ ώ ν ε θ ν νώ ώ ν κ α αι ι ο οι ι Ε Εββρ ρ α αί ί ο οι ι τ η ης ς ∆ ∆ιιαασσπ π ο ορράάς ς δ ε εν ν θ θα α µ µπ π ο ορροούύν ν π πλλέέο ο ν ν να α λ λέέννε ε ό όττι ι µ µοοιιρράάζζοονντ τ α αι ι π πααρρόόµµοοι ι ε ες ς

το

από 54 Έλληνες

Αθήνα 19 3 2023

που

Ο Υπουργός Επιστηµών και Τεχνολογίας του Ισραήλ Οφίρ Ακούνις ήρθε στη Θεσσαλονίκη για να συµµετάσχει στην πορεία µνήµης για την 80ή επέτειο από τον εκτοπισµό των πρώτων Εβραίων της πόλης στο στρατόπεδο εξόντωσης του Άουσβιτς.

54 Έλληνες Εβραίοι που σπούδασαν σε ακαδηµαϊκά ιδρύµατα στο Ισραήλ επέδωσαν επιστολή διαµαρτυρίας στον Ισραηλινό Υπουργό στην οποία εκφράζουν την ανησυχία και την απογοήτευσή τους για τη ∆ικαστική Ανατροπή που προσπαθεί να επιβάλει η κυβέρνηση Νετανιάου «που αλλάζει τα βασικά θεµέλια της ∆ιακήρυξης της Ανεξαρτησίας και περιλαµβάνει σαφή κίνδυνο για η ποιότητα της δηµοκρατίας στο Ισραήλ Πρόκειται για Ανατροπή που προκαλεί διχασµό στην ισραηλι νή κοινωνία και µεγάλη ανησυχία στους Εβραίους της ∆ι ασποράς», αναφέρεται στην επιστολή

«Σας καλούµε, κύριε Υπουργέ, να ασκήσετε την επιρροή σας για να σταµατήσουν οι σχετικές νοµοθετικές διαδικασίες που δροµολογούνται από τη κυβέρνηση σας, προκειµένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος βαθιάς πόλωσης που θα µπορούσε να προκαλέσει καταστροφικά αποτελέσµατα», καταλήγουν οι υπογράφοντες Μεταξύ των υπογραφόντων, ακαδηµαϊκοί, δάσκαλοι, επιστήµονες υψηλής τεχνολογίας, οικονοµολόγοι, ιστορικοί, δηµοσιογράφοι, µηχανικοί, άνθρωποι των Γραµµάτων και των Τεχνών, επιχειρηµατίες και άλλοι επαγγελµ ατίες Αντίγραφο της επιστολής κατατέθηκε και στο Noam Katz, πρεσβευτή του Ισραήλ στην Ελλάδα

Η πλήρης επιστολή:

Προς τον Υπουργό Τεχνολογίας και Καινοτοµίας του Ισραήλ

κ Οφίρ Ακούνις

Κοιν Πρέσβη του Ισραήλ στην Αθήνα

κ Νόαµ Κάτς Αθήνα 17/3/2023

Κύριε υπουργέ, Καλώς ορίσατε στην Ελλάδα, καλωσορίσατε στη Θεσσαλονίκη, την Ιερουσαλήµ των Βαλκανίων, για να είστε µαζί µας στην πορεία µνήµης για την 80ή επέτειο από τον εκτο-

πισµό των πρώτων Εβραίων της πόλης προς το Άουσβιτς Κύριε υπουργέ, Οι υπογράφοντες την επιστολή αυτή, είµαστε Έ λληνες Εβραίοι που σπουδάσαµε στα ακαδηµαϊκά ιδρύµατα του Ισραήλ και έκτοτε διατηρούµε µια άρρηκτη σχέση µε το κράτος και τον λαό του Ισραήλ. Χαιρόµαστε µε τις επιτυχίες και θλιβόµαστε βαθιά για κάθε απώλεια πολίτη η στρατιώτη που έπεσε για την ασφάλεια του Ισραήλ. Είναι το θρησκευτικό και πνευµατικό µας κέντρο, και µοιραζόµαστε τις χαρές, τις αγωνίες και τις ανησυχίες της Ισραηλινής κοινωνίας Κύριε υπουργέ, Η ∆ιακήρυξη Ανεξαρτησίας του Κράτους του Ισραήλ, είναι το κόσµηµα του Εβραϊκού λαού σε ολόκληρη την υφήλιο Συµβολίζει την ίδρυση του κράτους και κατοχυρώνει µε τον πλέον διαυγή τρόπο τον Εβραϊκό χαρακτήρα του και το ∆ηµοκρατικό του πολίτευµα που σέβεται τα δικαιώµατα όλων των πολιτών ανεξαρτήτως χρώµατος, φυλής, θρησκείας η φύλου ∆ιαπιστώνουµε ότι µια µεγάλη µερίδα του λαού του Ισραήλ αντιτάσσεται σφοδρά στη «∆ικαστική Ανατροπή» που επιχειρεί η κυβέρνησή σας, η οποία αναθεωρεί βασικές αρχές της ∆ιακήρυξης Ανεξαρτησίας και η οποία εγκυµονεί κινδύνους για την ποιότητα της ∆ηµοκρατίας στο Ισραήλ Μια «Ανατροπή » που προκαλεί διχασµό στην Ισραηλινή κοινωνία και έντονη ανησυχία στον Εβραϊσµό της ∆ιασποράς Στην Ελλάδα, κύριε υπουργέ, είναι νωπές ακόµα οι αναµνήσεις του εµφυλίου πολέµου που ξέσπασε αµέσως µετά την απελευθέρωσή της από τους ναζί, αφήνοντας το αποτύπωµα του και στις επόµενες γενιές Αδέλφια πολέµησαν αδέλφια, περισσότεροί από ογδόντα χιλιάδες οι νεκροί, θρήνος σχεδόν σε κάθε ελληνική οικογένεια, ένα µίσος που διατηρήθηκε για περισσότερα από 60 χρόνια και στέρησε για πολλά χρόνια από τη χώρα µας την οµόνοια, την ενότητα, την ανάπτυξη, την ευηµερία.

Με αυτή την πικρή ιστορική εµπειρία και µε δεδοµένη την αγάπη µας για το κράτος του Ισραήλ, σας καλούµε κύριε υπουργέ να ασκήσετε την επιρροή σας για να για να σταµατήσουν οι σχετικές νοµοθετικές διαδικασίες που δροµολογούνται από τη κυβέρνηση σας για να αποτρα πεί ο κίνδυνος ενός βαθύ διχασµού που µπορεί να φέρει ολέθρια αποτελέσµατα

2 26 6

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ∆ΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ ΣΕ ΙΣΡΑΗΛΙΝΟ ΥΠΟΥΡΓΟ

Εβραίους

σπούδασαν σε ακαδηµαϊκά ιδρύµατα του Ισραήλ

«το της φωτιας»

Η νέα σειρά της ΕΡΤ που φέρει τον τίτλο «Το βραχιόλι της φωτιάς» και βασίζεται στο οµότιτλο ιστορικό µυθιστόρηµα της Βεατρίκη Σαΐας-Μαγρίζου, έκανε πρεµιέρα στην πλατφόρµα Ertflix Μια σειρά που προκαλεί σφίξιµο στο στοµάχι, και πληµµυρίζει τον τηλεθεατή µε χιλιάδες συναισθήµατα Εµείς την παρακολουθήσαµε και σήµερα γράφουµε γι’ αυτήν. Η ιστορία, που όπως έχει δηλώσει η συγγραφέας του βιβλίου, είναι η αληθινή ιστορία της οικογένειάς της, αρχίζει µε τη µεγάλη φωτιά που ξέσπασε στη Θεσσαλονίκη το 1917. Η εβραϊκή οικογένεια Κοέν, χάνοντας τα πάντα, αναζητάει βοήθεια από τον τσιγγάνικο καταυλισµό, κι εκεί η Μπενούτα, η µάνα της οικογένειας, φέρνει στον κόσµο το πέµπτο της παιδί, τον Ιωσήφ Ένα παιδί που γεννήθηκε µέσα στη φωτιά κι εκείνη τον κυνήγαγε σ’ όλη του τη ζωή Το δράµα της οικογένεια ς συνεχίστηκε, όταν κηρύχθηκε ο Β’ Παγκόσµιος Πόλεµος και κατέληξαν στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως του Άουσβιτς Ένας

από τους ελάχιστους επιζήσαντες αυτής της κόλασης, ήταν ο Ιωσήφ, ο οποίος διηγείται την ιστορία, και θυµάται εκείνα τα χρόνια, όντας πλέον ο ίδιος σύζυγος και πατέρας

Είναι η πρώτη φορά που η τηλεόραση στην Ελλάδα, αγγίζει αυτή τη µαύρη σελίδα της ιστορίας µας. Αυτή την ιστορία, που κανένα σχολείο δε δίδαξε αλλά οφείλουµε όλοι να γνωρίζουµε. Μιλάµε για µια δουλειά, µε υψηλή αισθητική, συγκινητική και κινηµατογραφική, που δεν ωραιοποίησε καµία κατάσταση, αλλά αποτύπωσε όλα τα βάσανα και τον πόνο αυτών των ανθρώπων, όπως ακριβώς συνέβησαν Μας έκανε να µεταφερθούµε σε εκείνη την εποχή, και πολλές φορές να νιώθουµε ότι βιώνουµε τα γεγονότα κ αι τις καταστάσ εις µαζί µε τους ήρωες, οι οποίοι ήταν άκρως αληθινοί, άνθρωποι της διπλανής πόρτας, µέχρι και τον τελευταίο ρόλο.

Το δυνατό σενάριο, που σου κόβει κάθε λεπτό την ανάσα, επιµελήθηκαν ο Νίκος Απειρανθί-

της και η Σοφία Σωτηρίου, ενώ την σκηνοθεσία ανέλαβε ο Γι ώργος Γκικαπέππας Όσον αφορά τις ε ρµηνείες, καθηλώνουν, σ υγκινούν κα ι σε τσ ακίζουν συναισθηµατικά, απορώντας µε τη δύναµη των ηθοποιών να γυρίσουν τέτοιες σκηνές ∆εν παίζουν απλά, καταθέτουν την ψυχή τους Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές, που δούλεψαν µπροστά και πίσω απ’ τις κάµερες για να απολαύσουµε εµείς αυτό το αριστούργηµα στις οθόνες µας Έχουµε πολλά να διδαχθούµε µέσω αυτής

της σειράς, γι’ αυτό και η αξίζει η προβολή της απ’ όλους µας πηγή: ιστότοπος y yoou u r reeaarrttiiccllees s c o om m 2 27 7 τεχνης σχολια-τηλεοπτικη σειρα

Το συγκλονιστικό βιβλίο που έγινε σειρά

τεχνης σχολια-βιβλια

ΚΑΝΤΙΣ

Μια προσευχή

Ισαάκ Γκαµπάι (Pen name: Isaac Sebastian Crespi)

Εκδόσεις ΦΙΛΥΡΑ

«∆ιάλεξα για τίτλο του βι-

βλίου µου την λέξη Κ Καανν-

τ ί ίς ς που αναφέρετ αι σε

µία εβραϊκή προσευχή Η

προσευχή αυτή είναι για

µένα ο πι ο άµεσος τρό -

πος να συνδεθώ, διαβά-

ζοντάς την, µε τους ανθρώπους π ου αγαπώ και δεν υπάρχουν πιά στη ζωή αλλά συνεχίζουν να υπάρχουν στις σκέψεις µου και στην καρδιά µου Η ιστορία µου µιλάει για τα µέλη µιας εβραϊκής οικογένειας, από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα µέχρι το τελευταίο τέταρτο του 20ού. ∆εν είναι τυχαίο που διάλεξα µία εβραϊκή οικογένεια, όχι µόνο επειδή ο αφηγητής είναι Εβραίος, αλλά και για αρκετούς άλλους λόγους που έχουν να κάνουν µε τον τόπο και τις ιστορικές συγκυρίες».

Τρεις γενεές της ζουν στην πόλη της Θεσσαλονίκης, αλλά κατά διαστήµατα και σε άλλες χώρες, και η µοίρα τους είναι συνυφα σµένη µε εκείνη της πόλη ς και του τόπου στον οποίο ζουν Τα ιστορικά γεγονότα που συνταράσσουν την πόλη συνταράσσουν και τις ζωές τους Μέσα από τις ιστορίες τους, τις απώλειες, τις χαρές και

τις λύπες, τους έρωτες και τις φιλίες, τις περιπέτειες και

τα βάσανα τους, ο συγγραφέας συµµετέχει εισβάλλοντας

στον ψυχικό κόσµο του καθενός απ ό αυτούς, ζωντανεύοντας βιώµατα και συναισθήµατα Η συµπεριφορά των χαρακτήρων της ιστορίας, οι σκέψεις, οι επιθυµ ίες, τα όνειρά τους, η αντιµετώπιση δύσκολων και τραγικών καταστάσεων, τους κάνει πιο αληθινούς πιο κοντινούς στον αναγνώστη.

Από ιστορική και κοινωνική πλευρά, η πόλη της Θεσσαλονίκης προσφέρει τέτοιον πλούτο και ποικιλία σε καταστάσεις και γεγονότα που είναι αδύνατον να σε αφήσει αδιάφορο «Γεννήθηκα στην Αθήνα που αγαπώ πολύ, αλλά την Θεσσαλονίκη την ερωτεύτηκα!, αρχικά διαβάζοντας γι’ αυτήν και αργότερα γνωρίζοντας την και ζώντας την από κοντά»

ΕΥΓΕΝΙΑ

Lionel Duroy

Εκδόσεις ΠΟΛΙΣ

Ρουµανία, δεκαετία του 1930 Βρισκόµαστε

στο Ιάσιο, µια πόλη πλούσια και κοσµοπολίτικη, πραγµατική πολιτιστική πρωτεύου σα της χώρας. Στο Πανεπιστήµιο του Ιασίου προσκαλείται για να

δώσει διάλεξη ο Ρουµανοεβραίος συγγραφέας Μιχαήλ Σεµπαστιάν Όταν δέχεται βίαιη επίθεση από φ ασίστες κ αι α ντισηµίτες φοιτητές, µόνο µια νεαρή γυναίκα, η Ευγενία, παίρνει το µέρος του Λαµπρή φοιτήτρια, γοητεύεται από τον µελαγχολικό και ευαίσθητο συγγραφέα, εγκαθίσταται στο Βουκουρέστι και, ως δηµοσιογράφος πια, γίνεται µάρτυρας του αντισηµιτικού κύµατος που σαρώνει τη χώρα, µε πρωτοστάτες και ορισµένους διανοούµενους όπως ο Εµίλ Σιοράν ή ο Μίρτσεα Ελιάντε. Η Ευγενία επιστρέφει στο Ιάσιο π ροσπαθώντας να πείσει του ς συµπολίτες της και τις Αρχές για την απειλή που καραδοκεί, αλλά οι προσπάθειές της αποδεικνύονται µάταιες Όλη η ρουµανική κοινωνία φαίνεται να έχει υποκύψει σε αυτή την ηθική γάγγραινα, ακόµα και η ίδια της η οικογένεια Πώς να αντισταθείς, να αγωνιστείς, να φωνάξεις, όταν οι πάντες έχουν παραδοθεί σαν υπνωτισµένοι στη σαγήνη της βαρβαρότητας; Με φόντο την άνοδο του ευρωπαϊκού φασισµού, αυτό το συναρπαστικό µυθιστόρηµα φωτίζει ένα σχετικά άγνωστο επεισόδιο του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου, το εφιαλτικό πογκρόµ του Ιασίου το 1941, αξιοποι ώντας τις καταγραφές του ηµερολογίου του ίδι ου του Μ ιχαήλ Σεµπαστιάν, αλλά και τα ρεπορτάζ του Κούρτσιο Μαλαπάρτε, που εµφανίζεται και αυτός κυνικός και αντιφατικός.

Σκιαγραφώντας το πορτρέτο µιας ελεύθερης γυναίκας που προσπαθεί να κατανοήσει τις αιτίες του απόλυτου κακού, ο συγγραφέας προσπαθεί επίσης να µας προειδοποιήσει για τον κίνδυνο επιστροφής των πιο σκοτεινών στιγµών της Ιστορίας (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

2 28

Η ΚΟΙΝΟΤΟΠΙΑ

ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ

Εκδόσεις Πατάκη

Στο πιο προσωπικό κείµενο της µακράς π ορείας του, ο καθηγητής ευρωπαϊκής ιστορίας Αντώνης Μόλχο εξιστορεί τις περιπέτειες που έζησε από τα τέσσερα

µέχρι τα έξι του, όταν οι γονείς του, µε αξιοµνηµόνευτη αυτοθυσία, τον διέσωσαν από τα εγκληµατικά σχέδια των Γερµανών κατακτητών. Μιλά για τη βοήθεια που αυτός και η οικογένειά του έλαβαν από καθηµερινούς ανθρώπους, οι οποίοι, ρισκάροντας την ίδια τους τη ζωή, τους προστάτεψαν Ο τίτλος του βιβλίου, εµπνευσµένος από το διάσηµο κείµενο της Hannah Arendt, αποτίνει φόρο τιµής στους σιωπηλούς αυτούς ήρωες, στη σεµνότητα και στην αυταπάρνησή τους Ανασκαλεύοντας τα κοιτάσµατα της προσωπικής του µνήµης, ο συγγραφέας έρχεται διαρκώς αντιµέτωπος µε εναγώνια ερωτήµατα: Τι θυµόµαστε; Πώς θυµ όµαστε; Τίνος είνα ι τελικά οι µνήµες µας; Υπάρχει άραγε ένας µµοναδικός και αναλλοίωτος εαυτός τον οποίο κουβαλάµε µέσα µας από τα παιδικά χρόνια µέχρι τα γηρατειά µας; Ταυτόχρονα, ο Αντώνης Μόλχο επαναθέτει το ζήτηµα της ταυτότητας των Θεσσαλονικιών Εβραίων, πριν και αµέσως µετά την Κατοχή Σε ποιον βαθµό οι Εβραίοι θεωρούσαν (ή µµπο ρούσαν να θεω ρήσουν) τους εαυτούς τους Έλληνες; Πώς κατόρθωσε ο ίδιος να συµφιλιωθεί µε τις επώδυνες µνήµες; Στην περίπτωσή του, η συνειδητοπο ίηση του τρα ύµατος του Ολοκαυτώµατος τον βοήθησε κα ι τον βοηθά να καταλάβει την πορεία της ζωής του

Εκδ. Αλεξάνδρεια

Το ρατσιστικό φαινόµενο χαρακτηρίζουν καταλυτικές αντιφάσεις Οι έρευνες ευρωπαϊκών και κρατικών θεσµών δείχνουν ότι οι πολίτες των δυτικών χωρών εµφανίζονται σε ψηλά ποσοστά αντίπαλοι των

ρατσιστικών ιδεών Παράλληλα, ο ρατσισµός συνεχίζει να ασκεί ισχυρή επίδραση. Παρά την αναίρεσή του από τις επιστήµες και τη διεθνή πολιτική και ηθική καταδίκη του µετά το 1945, (πρώτη αντίφαση) ο ρατσισµός αναβιώνει κατά περιόδους, όπως τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια στην Ευρώπη και ευρύτερα. Παρά την αποδοχή της καταδίκης τους από τους πολίτες, (δεύτερη αντίφαση) οι διακρίσεις σταδιακά πείθουν αυξανόµενα ποσοστά πολιτών Και παρά το γεγονός ότι διαδίδονται από ακροδεξιές οµάδες και κόµµατα, (τρίτη αντίφαση) ο σεξισµός, ο φυλετισµός, ο αντισηµιτισµός, η ξενοφοβία, η µισαλλοδοξία κ ά απλώνονται ανησυχητι κά στις σύγχρονες δυτικές δηµοκρατίες

Σκοπός του βιβλίου είναι να απαντηθεί το ερώτηµα γιατί ιδέες επιστηµονικά, ηθικά και πολιτικά καταδικασµένες πλανώνται ξανά τον 21ο αιώνα πάνω από την ενωµένη Ευρώπη και όλη τη ∆ύση. Η ανάλυση δείχνει ότι απαντήσεις σε αυτό το «γιατί» κρύβονται στην αθέατη πλευρά του κοινωνικού φαινοµένου, στον αόρατο ρατσισµό που διαχέεται στον κόσµο, και ειδικότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα

2 29 9 τεχνης σχολια-βιβλια

Ε Ελ

τ τηης ς

Έννα α Ε Εββρρααιιόόπ π ο ουυλλο ο σ σττηην ν

λλλάάδδα α

Κ Κααττο ο χ χήής

ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΟΛΧΟ

ΟΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΟΡΑΤΟΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΤΟΝ

21ο ΑΙΩΝΑ ΦΡΑΓΚΟΥ∆ΑΚΗ ΑΝΝΑ

σχολια-βιβλια

ΣΤΟΙΧΕΙΩΜΕΝΗ

ΗΠΕΙΡΟΣ ΙΙ

ΑΥΤΟΤΕΛΗ ∆ΙΗΓΗΜΑΤΑ

ΒΑΣΙΣΜΕΝΑ ΣΤΗΝ

ΤΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑ∆ΟΣΗ

Κατερίνα Σχισµένου

Εκδόσεις Πηγή

Η Ήπειρος συνεχίζει να

µας αποκαλύπτει ιστορίες

και σε αυτό το βιβλίο που

κρατάτε στα χέρια σας. Ιστορίες σκοτεινές και τολµηρές , ιστορίες που δύσκολα τις αφηγούν ται τα στόµατα, αλλά κ αµιά φορά βρίσκουµε το θάρρος και την τόλµη να τις καταγράψουµε

στο χαρτί και να τις φέρουµε στο φως Ιστορίες µιας αστραπής που λειτούργησε ως δικαιοσύνη, ιστορίες από τον µεσαίωνα µε τα µυστήρια των φιδιών, η βαρύτητα ενός δώρου

που εξαφα νίστηκε όταν λύθη κε η κ ατάρα τ ου, η γαλάζια φωνή πο υ έσπρωξε το σ κοτάδι µακριά Ένα βλέµ µα που φώτισε µια µαύρη ζωή από µία αναπάντεχη, ανθρώπινη και τόσο απλή πράξη, το βάρος µιας οικογένειας που χάθηκε και οδήγησε στην άβυσσο που µας κοιτά συνεχώς κλείνοντάς µας το µάτι, έτοιµη να µας συντρίψει µε ένα µικρό παραπάτηµα, µια λάθος απόφαση, µια πράξη που συχνά είναι και αναπόφευκτη. Ένας κήπος που ευωδιάζει από γαρδένιες και θα µας οδηγεί στην κρυφή µας πατρίδα, στη µοναδική αγκαλιά, η ελιά που θα κρύβει έναν µυστικό τάφο, την αποτρόπαια πράξη µιας κοινωνίας και όχι ενός χεριού, συµβάσεις που δύσκολα σπάνε αλλά εύκολα οδηγούν στο έγκληµα Μια επιστολή που έρχεται στον παραλήπτη της όταν αυτός έχει φτ άσει στο χείλος µιας πτώση ς που δεν έχει σκαλί αλλά γκρεµό, και ένα φευγαλέο χάδι που θα είναι ο έρωτας µιας ολόκληρης ζωής, το σπίτι στο ποτάµι που χτίζεται από τον έρωτα και καίγεται από το πάθος Το βιβλίο αποτελεί τη συνέχεια της καταγραφής των σκοτεινών ιστοριών της Στοιχειωµένης Ηπείρου και συνεχίζει να µας οδηγεί σε αχαρτογράφητα δροµάκια µιας αβύσσου που πρ οσπαθούµε κα ι θ α προσπ αθούµε µ άταια να αγγίξουµε. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) Στο βιβλίο περιλαµβάνεται η ιστορία µε τίτλο «Το Μνηµείο» που είναι αφιερωµένη «Στη Ματίνα» και αναφέρεται στην ιστορία µιας εβραϊ κής οικογένειας που χάθη κε στο Ολοκαύτωµα και µόνο µια γυναίκα γλίτωσε

συνέχεια από τη σελίδα 14

ανασφάλεια διότι θα προκαλούσαν την προσοχή Και πόσα άλλα θέµατα συγχρόνως ενέκυπταν; Τι έγινε τότε, αλλά και αργότερα, όσο καιρό επικρατούσε η σιωπή; Πόσες ερωτήσεις χωρίς απάντηση. Όταν έχεις κρυφτεί για να επιζήσεις το να δηλώσεις παρουσία είναι δύσκολη υπόθεση.

Όµως έτσι άρχισε το Ολοκαύτωµα να συζητιέται και στα σπίτια µας περισσότερο και ευρέως στην κοινωνία Αρχίσαµε κι εµείς να ρωτάµε µε λιγότερες ενοχές

τους γονείς και συγγενείς µας να µας πουν τις προσωπικές τους ιστορίες, να µάθουµε πώς κατάφεραν να επιζήσουν, να µάθουµε για αυτούς που χάθηκαν, που πήγαν στα σ τρατόπεδα και δεν γύρισαν πί σω ποτέ, για αυτούς που τους βοήθησαν να κρυφτούν Ιστορίες στενάχωρες Ιστορίες γενναίες Ιστορίες φρίκης, συµπόνοιας, ταπείνωσης, ανδρείας, εξευτελισµού, γενναιοδωρίας, εκµ ετάλλευσης, δύ ναµης ψυχής. Με αποφάσεις δύσκολες. Αισθανόσουν τον φόβο και την ελπίδα για επιβίωση σε κάθε τους λέξη. Προσπαθείς να βάλεις σε µια σειρά τα στοιχεία, να καταλάβεις την κάθε ιστορία. Όλες τις ιστορίες. Και από τις ιστορίες ξαναγυρνάς και κοιτάς τους ανθρώπους και λες ο παππούς έκανε αυτό, η γιαγιά είπε εκείνο, ο µπαµπάς ήταν έφηβος, η µαµά µικρό παιδί, ο θείος στο βουνό, η θεία που αρρώστησε, άλλαξαν ονόµατα, έζησαν σαν άλλοι Είναι οι ιστορίες των ανθρώπων που µε µεγάλωσαν Έχουµε µάθει λοιπόν να ζούµε µε πολλά αντικρουόµενα συναισθήµατα που αναγκαστικά συνυπάρχουν Να εµπιστευόµαστε, αλλά να είµαστε σε εγρήγορση Να φοβόµαστε αλλά να προσπαθούµε να χαρούµε. Να θυµώνουµε, αλλά ταυτόχρονα να προσπαθούµε να καταλάβουµε. Εµείς να αισθανόµαστε ότι ανήκουµε ολοκληρωτικά, αλλά να ξέρουµε ότι αυτό δεν είναι δεδοµένο Ευτυχώς η ζωή από µόνη της παρέχει στους ανθρώπους τη δύναµη να θέλουν να πάνε µπροστά Και έτσι κι εµείς, άλλοτε τα βάζουµε όλα αυτά κάτω από το χαλί για να πορευτούµε µε εµπιστοσύνη και άλλοτε πάλι όλα αυτά βγαίνουν στην επιφάνεια και µας θυµίζουν ότι ακόµα κι αν δεν ζήσαµε τα πραγµατικά γεγονότα, κουβαλάει και η γενιά µας ένα µέρος από αυτό το τραύµα

πηγή: l liibbeerraall..ggrr, 27/1/2023

3 30 0

τεχνης

Το ΑΛΕΦ... σε ακροστιχίδα

το ΑΛ ΕΦ πλέο ν αποκτά τη δική του ακροστιχιδα. Σκεφτείτε, αναζητείστε, δοκιµάστε τις γνώσεις κα ι τη µνήµη σας σε ερωτήσεις διαβαθµισµένης δυσκολίας....

Για όσους/ες σας παιδεύουν ξεφυλλίστε ξανα τα τεύχη 59, 61, 62 όπου θα βρείτε όλες τις απαντήσεις.

Κ Κααθθέέτ τ ω ως ς

. Ο Λορέτσο Ντα Πόντε ή Εµµανουέλε Κονελιάνο ποιανού µεγάλου αυστριακού συνθέτη κλασικής µουσικής ήταν στιχουργός;

6 Το επώνυµο του Ούγγρου Εβραίου ήρωα της ταινίας «Ο Γιός του Σαούλ»

7 Εβραϊκή ονοµασία της περιόδου του θρήνου µεταξύ θανάτου και κηδείας κατά την οποία οι πενθούντες προσπαθούν να συνειδητοποιήσουν την πρόσφατη απώλεια

8 Τραγούδι του συνθέτη Γκέρσουιν το οποίο ανέδειξε ο Τζόλσον στη µεγαλύτερη επιτυχία του 1920

9 Ιδιότητα των Χάουι Μπι και του Φιλ Σπέκτορ που συνέβαλαν στην ανάπτυξη του ροκ & ρολ

1 12 2 Μήνας που σαρώθηκε η πρωτεύουσα της Πολωνίας το 1939 από τη Λουφτβάφε και το γερµανικό πυροβολικό

1 13 3 Ορεινό χωριό της Φωκίδας και γενέτειρα του στρατηγού Μακρυγιάννη

1 14 4 Το νοµικοθρησκευτικό µέρος του Ταλµούδ που περιλαµβάνει κανόνες που ρυθµίζουν τον εβραϊκό τρόπο ζωής σύµφωνα µε τον προφορικό και γραπτό Νόµο

1 1. . Ξερό όσπριο που αποτελεί γευστική καινοτοµία από την

εποχή του λίθου

2 2. . Ο Κάζιµιρ Φούνκ ήταν ερευνητής που έµεινε γνωστός για

την ανακάλυψη αυτών -εκτός από τη θεραπευτική χρήση των

ορµονών

3 3. . Το ελληνικό νησί για το οποίο αφηγήθηκε τις αναµνήσεις

του από την εβραϊκή ζωή ο Αβραάµ Μόρδος

4 Επώνυµο µουσικού δηµιουργού που είναι γνωστός µεταξύ

άλλων για το έργο του «Το τέλειο έγκληµα»

1 10 0 Ο δωδέκατος µήνας του εβραϊκού ηλιοσεληνιακού θρησκευτικού ηµερολογίου εντός του οποίου γιορτάζεται το Πουρίµ

1 11 1 Ο Σιµόν Πέρες ήταν ο τελευταίος Ισραηλινός ηγέτης που

είχε προσωπικές εµπειρίες πριν το Ολοκαύτωµα από την ζωή των Εβραίων της

1 13 3 Όµορφη πόλη της Πολωνίας χτισµένη στις όχθες του ποταµού Βιστούλα

3 31 1 ακροστιχιδα O Oρριιζζο ο ν

ω ς

ντ

ί ίω

η ησύλ ςητ ςαδίχιτσορκα ητσ αδίλεσ 31