ΑΛΕΦ #86

ΤΕΥΧΟΣ 86 ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2022 ΤΑΜΟΥΖ-ΑΒ-ΕΛΟΥΛ 5782

Ê

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚ∆ΟΣΗ ΤΗΣ ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΑΘΗΝΩΝ

ΜΟΝΑΧΟ 1972

περιεχοµενα

03

17

26

συνταξης σηµειωµα

αποφθεγµα φωτογραφια

κτηριο YMCA Ιερουσαληµ

04

18

26

κοινοτητας διοικηση Σανά Τοβά, 25ο τακτικό συνέδριο αντιπροσώπων των Ι.Κ. Ελλάδος

100 Εβραιοι που επηρεασαν τον κοσµο Mοζες Μοντεφιορε

θεατρικη παρασταση για τους Εβραιους της Θεσσαλονικης σε εν κινησει λεωφορειο

06

20

5 Σεπτεµβριου 1972, Σαουλ Λαντανι, ο επιζων

ακοµα και αν ευδοκιµει, το Ισραηλ αντιµετωπιζει µια αυξανοµενη δηµογραφικη προκληση

12

22

η Lufthansa γινεται η πρωτη αεροπορικη εταιρεια που υιοθετει τον ορισµο του αντισηµιτισµου απο τον IHRA

13 «ΟΧΙ» (ή) Ελλοχευει ο φασισµος

14

σχεδον 10.000.000 οι Ισραηλινοι πολιτες την παραµονη Πρωτοχρονιας 5783

23

28 πορεια ευθυνης και προσφορας

29 τεχνης σχολια-βιβλια

31 ακροστιχιδα

ο εβραϊκος πληθυσµος στον κοσµο

24

απορριφθηκε η εφεση Στεφανου Χιου και του «ΜΑΚΕΛΕΙΟ»

ο Αµπας µιλαει, ο Νετανιαου χαιρεται

16

25

ΚΑΝΤΙΣ Καθαγιασµος

γλωσσαρι

Ι∆ΙΟΚ ΤΗΤΗΣ: Ισραηλιτική Κοινότης Αθηνών, Μελιδόνη 8, Αθήνα 105 53, τηλ.: 2103252898, fax: 210 3220761, e-mail: athjcomm@otenet.gr. Ε Κ∆ ΟΤΗΣ: ο Πρόεδρος της Ι.Κ.Α. Αλβέρτος Ταραµπουλούς ΥΠΕΥΘΥΝΟ Σ ΕΚ ∆ΟΣΗΣ-ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Βίκτωρ Iσαάκ Ελιέζερ fax: 2104820057, e-mail: victorel@otenet.gr ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑ∆Α: Βίκτωρ Iσαάκ Ελιέζερ, Σαµ Ναµίας, Μωυσής Ταραµπουλούς, Ντορίτα Τρέβεζα ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣΚ ΑΛΛ/Κ Η Ε ΠΙΜΕ ΛΕ ΙΑ : Ρασέλ Μπαλέστρα Ε ΚΤΥΠΩΣΗ: ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΑΕΒΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ Σ’ ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ: Αλίκη Αρούχ-Μορδεχάι, Βίκτωρ Iσαάκ Ελιέζερ, Άρης Εµµανουήλ, Ρόζα Ρούσσου, Μωυσής Ταραµπουλούς, Αννίτα Τσοπανέλλη.

συνταξης σηµειωµα

όναχο Μό Τον Αύγουστο συµπληρώθηκαν 50 χρόνια από τη στυγνή δολοφονία 11 Ισραηλινών αθλητών, κατά τη διάρκεια των Ολυµπιακών αγώνων, µετά από εισβολή Παλαιστινίων τροµοκρατών στις Ολυµπιακές εγκαταστάσεις του Μονάχου. Θερµές ευχαριστίες στη Κατερίνα Οικονοµάκου που µας παραχώρησε την άδεια να δηµοσιεύσουµε στο «Αλεφ» αποσπάσµατα από την εξαιρετική έρευνα που έκανε και δηµοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα In side Story. Μέσα από την µαρτυρία του επιζώντα Ισραηλινού αθλητή Σαούλ Λαντάνι που κατάφερε να αποδράσει και να σωθεί, η Κατερίνα Οικονοµάκου φέρνει στο φως άγνωστες πτυχές της οδυνηρής περιπέτειας που βίωσαν οι Ισραηλινοί αθλητές και αναδεικνύει τις ευθύνες της αστυνοµίας και της κυβέρνησης της τότε ∆υτικής Γερµανίας. Η Κατερίνα Οικονοµάκου έχει εργαστεί στον Ταχυδρόµο, τον Ελεύθερο Τύπο, την Ελευθεροτυπία και το Marie Claire. Το «Αλεφ», µε την επιµέλεια του Αρη Εµµανουήλ, αποδίδει το Καντίς στην µνήµη των Ισραηλινών αθλητών, θυµάτων του µίσους και της τροµοκρατίας.

Lufthansa Στο προηγούµενο τεύχος του «Αλεφ», στο άρθρο του µε τίτλο «Ποτέ Ξανά», ο ∆αυίδ Μωυσής ανέδειξε την περιπέτεια που βίωσαν 100 Εβραίοι επιβάτες όταν εκδιώχθηκαν από µια πτήση ανταπόκρισης της Lufthansa από τη Νέα Υόρκη στη Βουδαπέστη επειδή ορισµένοι από αυτούς δεν είχαν φορέσει µάσκες. Το «Αλεφ» παρακολούθησε την εξέλιξη των γεγονότων και τέσσερις µήνες µετά το θλιβερό περιστατικό, η εταιρεία Lufthansa ανακοινώνει την υιοθέτηση του Ορισµού εργασίας του αντισηµιτισµού και λαµβάνει συγκεκριµένα µέτρα κατάρτισης του προσωπικού της. Η άνοδος της ακροδεξιάς Μετά την Ουγγαρία, η ακροδεξιά αναρριχήθηκε στην εξουσία σε άλλες δύο χώρες της Ευρώπης – στη Σουηδία και στην Ιταλία. Ο Μωυσής Ταραµπουλούς αναλύει το φαινόµενο και καταλήγει ότι «…πριν οι διαδοχικές «ριπές» σταµατήσουν τελείως το «ακορντεόν» της ειρήνης, του σεβασµού, της ισότητας και της δηµοκρατίας, πρέπει να συστρατευτούµε συντεταγµένα απέναντι στο ρατσισµό και τη µισαλλοδοξία…»

03

κατηγορώντας τους για άσκηση επιρροής σε όλα τα επίπεδα της δηµόσιας ζωής της χώρας. Τον ∆εκέµβρη του 2017 έπραξε το «µοιραίο λάθος» να στραφεί, όχι εναντίον των Εβραίων γενικώς, αλλά εναντίον ενός Εβραίου µε ονοµατεπώνυµο ο οποίος την εποχή εκείνη ήταν και πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών. Το Πολυµελές Πρωτοδικείο Αθηνών, µε την υπ’ αριθµ.

949/2020 απόφασή του, δέχθηκε την αγωγή και έκρινε ότι σαφώς οι εναγόµενοι τέλεσαν σε βάρος του Μίνου Μωυσή την αδικοπραξία της εξύβρισης και προσέβαλαν έτσι παράνοµα την προσωπικότητά του, χρησιµοποιώντας µάλιστα εντελώς αναίτια και υποβολιµαία και την εβραϊκή του καταγωγή για να εµβαθύνουν την προσβολή τους. Με την απόφαση του 4456/2-9-22 το Εφετείο Αθηνών απέρριψε την έφεση κατά της καταδικαστικής σε βάρος τους απόφασης του Πολυµελούς Πρωτοδικείου Αθηνών τον Οκτώβριο 2020. ∆ικαστικά 2 Στη συνεδρίαση του Υπουργικού Συµβουλίου της 30ης Αυγούστου 2022, επικυρώθηκε η εισήγηση του Υπουργού ∆ικαιοσύνης για τον διορισµό της Μαριάνθης Παγουτέλη στη θέση της Αντιπροέδρου του Αρείου Πάγου. Η κα Παγουτέλη είχε µειοψηφήσει στο δικαστήριο του πρώτου βαθµού υπέρ της αθώωσης του Κωνσταντίνου Πλεύρη κατά τη γνωστή δίκη για το αντισηµιτικό βιβλίο του «Εβραίοι, όλη η αλήθεια» και είχε συντάξει ένα εκτενές σκεπτικό 32 σελίδων, δικαιολογώντας τις αντισηµιτικές απόψεις του Κ. Πλεύρη. Το Κεν τρικό Ισρα ηλιτικό Συµβούλιο Ελλά δος διατύπωσε την έντονη δυσαρέσκεια του Ελληνικού Εβραϊσµού για την τοποθέτηση στην κορυφή της ∆ικαιοσύνης ενός προσώπου «που δεν θα µπορεί να προασπίσει τη δεδηλωµένη θέση της Ελληνικής Πολιτείας ενάντια στον αντισηµιτισµό, και µάλιστα ως Αντιπρόεδρος του Ανώτατου ∆ικαστηρίου της χώρας µας» και διατύπωσε την βεβαιότητα ότι «η Ελληνική ∆ικαιοσύνη θα περιφρουρήσει τις αξίες της ∆ηµοκρατίας απέναντι στους οπαδούς της µισαλλοδοξίας και του αντισηµιτισµού». Στο τεύχος αυτό ελπίζουµε να απολαύσετε την ακροστιχίδα του «Αλεφ», µαζί µε άλλα ενδιαφέροντα θέµατα.

Καλή ανάγνωση ∆ικαστικά 1 Η ιστοσελίδα και η εφηµερίδα «Μακελειό», στρέφεται σχεδόν σε καθηµερινή βάση εναντίον των Εβραίων γενικώς,

Βίκτωρ Ισαάκ Ελιέζερ

04

κοινοτητας διοικηση

Αγαπητά µέλη και φίλοι της Κοινότητάς µας, Μια νέα χρονιά ξεκινά, ένα νέο όµορφο ξεκίνηµα που δηµιουργεί προσδοκίες για καινούργιες εµπειρίες. Μια ευκαιρία να αξιολογήσουµε τις ενέργειες και τις προτεραιότητές µας καθώς και να θέσουµε νέους στόχους. Ένα ξεκίνηµα που µας γεµίζει χαρά, ελπίδα και αισιοδοξία, ενώ ταυτόχρονα σηµατοδοτεί προκλήσεις. Ιδιαίτερα, σήµερα, που η ειρήνη και η σταθερότητα απειλείται, τα ανθρώπινα δικαιώµατα αµφισβητούνται, ο ανθρώπινος πολιτισµός δοκιµάζεται κάτω από τις δύσκολες συγκυρίες που βιώνουµε. Όσο, όµως µας ανησυχούν οι αντιξοότητές του «σήµερα», τόσο προσπαθούµε και οραµατιζόµαστε το ευοίωνο «αύριο» για εµάς και τα παιδιά µας, τα παιδιά όλου του κόσµου. Στην Κοινότητά µας, συνεχίζουµε µέσα από δηµιουργικές ιδέες να υλοποιούµε εστιάζοντας στην παιδεία των νέων µας, ενισχύοντας την ταυτότητά µας, αγκαλιάζοντας, φροντίζοντας και στηρίζοντας µε αγάπη και ενδιαφέρον όλους, ιδιαίτερα όσους µας έχουν περισσότερη ανάγκη. Προσπαθούµε µαζί για µια εβραϊκή ζωή που να εµπνέει µικρούς και µεγάλους. Αυτές τις Ηµέρες του ∆έους, ας θυµηθούµε πως στην Κοινότητά µας χτίζουµε µαζί ένα «έργο» από όλους για όλους. Για όλους εµάς συλλογικά, και τον καθένα µας ξεχωριστά, αναγνωρίζοντας µε ευγνωµοσύνη την αρωγή των πολύτιµων εθελοντών και επαγγελµατιών. Όλοι µαζί σε µια αγκαλιά, προσφέρουµε, επικοινωνούµε, µοιράζουµε και µοιραζόµαστε στιγµές όµορφες, µοναδικές ενισχύοντας το «ανήκειν» που µας ενώνει στα εύκολα και στα δύσκολα, που µας ενδυναµώνει στο πέρασµα των χρόνων. Υποδεχόµενοι, λοιπόν το 5783, το νέο εβραϊκό έτος, εκ µέρους του Κοινοτικού Συµβουλίου ευχόµαστε να κοιτάµε όπως το ψάρι µόνο µπροστά, να αναπολούµε και να βιώνουµε στιγµές σαν το µέλι γλυκιές, να προσπαθούµε σαν το ρόδι παραγωγικά, µε θετικές σκέψεις µας για µια ευτυχισµένη και συναρπαστική χρονιά. Σανά Τοβά ου Μετουκά µε υγεία και ευλογία! Το Κοινοτικό Συµβούλιο

25ο ΤΑΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕ∆ΡΙΟ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΩΝ Ι.Κ. ΕΛΛΑ∆ΟΣ

Την Κυριακή 18.9.2022 έγιναν, στο Πνευµατικό Κέντρο της Ι.Κ. Αθηνών, οι εργασίες του 25ου Τακτικού Συνεδρίου των Αντιπροσώπων των Ι.Κ. Ελλάδος, για την ανάδειξη του νέου ∆.Σ. του ΚΙΣΕ. Στο Συνέδριο παρέστη και απηύθυνε χαιρετισµό ο νέος πρέσβης του Ισραήλ στην Ελλάδα Νόαµ Κα τς, ο οποίος είχε την ευκαιρία να γνωρίσει την ηγεσία του Ελληνικού Εβραϊσµού. Τον καλωσόρισε ο Πρόεδρος του ΚΙΣΕ ∆αυίδ Σαλτιέλ, τονίζοντας τη σηµασία των δεσµών την ελληνοεβραϊκής κοινότητας µε το Ισραήλ. Από την πλευρά του ο ισραηλινός πρέσβης δήλωσε ευτυχής και τυχερός που θα θητεύσει στην Ελλάδα σε µία χρονική στιγµή που οι σχέσεις µεταξύ των δύο χωρών βρίσκονται στο απόγειο µιας παραγωγικής συνεργασίας. Ο κ. Κατς έκανε µια πε-

05 ριεκτική ενηµέρωση για την κατάσταση στη Μέση Ανατολή και το Ισραήλ, ενώ αναφέρθηκε και σε διαχρονικά ζητήµατα, όπως ο αντισηµιτισµός. Σαλπίζοντας το σοφάρ -το οποίο ηχεί σε όλη τη διάρκεια του µήνα Ελούλ- ευλογίες ανέπεµψε ο Σοφολογιώτατος Ραββίνος Αθηνών Γκαµπριέλ Νεγρίν, ευχόµενος την καλή έκβαση του εργασιών του Συνεδρίου. Οι εργασίες ξεκίνησαν µε την εκλογή του Προεδρείου του Συνεδρίου, το οποίο αποτέλεσαν οι: Οβης Ναµίας, Πρόεδρος, Χάνα Πίντο, Αντιπρόεδρος και Νίνα Ταραµπουλούς, Γραµµατέας. Ακολούθησε χαιρετισµός του Προέδρου του απερχόµενου ∆.Σ. του ΚΙΣΕ, ∆αυίδ Σαλτιέλ, ο οποίος αναφέρθηκε συνοπτικά στους άξονες δράσης του ΚΙΣΕ κατά την τριετία που πέρασε, µε έµφαση στην πολυεπίπεδη στήριξη των Κοινοτήτων. Ο Πρόεδρος του ΚΙΣΕ ξεκίνησε την οµιλία του επισηµαίνοντας τις δυσκολίες που η πανδηµία επέφερε, και τις σχετικές ενέργειες του ΚΙΣΕ, ενώ συνεχάρη όλες τις Κοινότητες και τους εθελοντές που εργάστηκαν για να συνεχιστεί απρόσκοπτα η εβραϊκή ζωή, τηρώντας παράλληλα όλα τα µέτρα για τη δηµόσια υγεία. Ο κ. Σαλτιέλ ολοκλήρωσε την οµιλία του αναφερόµενος στο µέλλον, στα προγράµµατα υπό εξέλιξη και στους µελλοντικούς στόχους. Κάλεσε όλους τους παρευρισκόµενους και τις Κοινότητες να παραστούν και να στηρίξουν τα εγκαίνια της ανακαινισµένης Συναγωγής Τρικάλων, τον προσεχή Οκτώβριο, καθώς και την επαναλειτουργία της Συναγωγής της Κω. Ακολούθησε η προβολή της παρουσίασης του έργου του ΚΙΣΕ από τον Γεν. Γραµµατέα Βίκτωρα Ισαάκ Ελιέζερ, ο οποίος ανέλυσε τον απολογισµό δράσης του ΚΙΣΕ, εστιάζοντας στα κυριότερα σηµεία του, όπως τα προγράµµατα για την Παιδεία και την καταπολέµηση του αντισηµιτισµού, τη συνεργασία µε τα υπουργεία για σηµαντικές για τον Εβραϊσµό νοµοθετικές ρυθµίσεις, τις δράσεις για τη διατήρηση της πολιτισµικής κληρονοµιάς, κ.ά. Ο Γεν. Ταµίας του ΚΙΣΕ ∆ανιήλ Μπεναρδούτ ανέλυσε τα οικονοµικά στοιχεία του απολογισµού της τριετίας, αναφερόµενος στους τοµείς που παρουσιάζουν θετική πορεία, όπως τα έσοδα από τα ακίνητα, αλλά και στους τοµείς που προβληµατίζουν, τονίζοντας τις σχετικές πρωτοβουλίες που έχει αναλάβει το ΚΙΣΕ. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε από το Προεδρείο του ΚΙΣΕ στο παραγωγικό έργο των Επιτροπών Ακινήτων, µε Πρόεδρο τον κ. Σάκη Λεών και Claims, µε Πρόεδρο τον ∆ρα Μάνο Αλχανάτη και εκτελεστικό συντονιστή τον ∆ιευθυντή του ΚΙΣΕ Ηλία Φρεζή. Το Συνέδριο των Ι.Κ. Ελλάδος και όλοι οι παρευρισκόµενοι τήρησαν ενός λεπτού σιγή στη µνήµη του Μώρις Μαγρίζου, Β' Αντιπροέδρου του ΚΙΣΕ, που έφυγε από κοντά µας στις αρχές του έτους. Μετά την απαλλαγή της απερχόµενης διοίκησης του ΚΙΣΕ,

ακολούθησε συζήτηση επί θεµάτων που έθεσαν οι τακτικοί αντιπρόσωποι των Ι.Κ. Ελλάδος. Συζητήθηκε ο αντισηµιτισµός, µε αφορµή τον πρόσφατο διορισµό της αρεοπαγίτισσας Μαριάνθης Παγουτέλη στη θέση της Αντιπροέδρου του Αρείου Πάγου, οι ενέργειες του Εβραϊσµού απέναντι στα αντισηµιτικά φαινόµενα, οι προσδοκίες από την υιοθέτηση του ορισµού του IHRA για τον αντισηµιτισµό, η ανάγκη για την κατάρτιση εθνικού σχεδίου δράσης κατά του αντισηµιτισµού και η σχετική συνεργασία του ΚΙΣΕ µε τον νεοδιορισθέντα Ειδικό Απεσταλµένο του Υπ.Εξ. για τον Αντισηµιτισµό. Επίσης, προτάθηκε το ΚΙΣΕ να επαναφέρει τον θεσµό των εκτάκτων Συνεδρίων, στο µέσο της θητείας, µε επίκαιρα για τον Εβραϊσµό και τις Κοινότητες θέµατα. Ακολούθησε η παρουσίαση από τον κ. Μάριο Μάιση, του θέµατος της Ι.Κ. Χαλκίδας για την αναστήλωση/ανάδειξη του ιστορικού εβραϊκού νεκροταφείου της πόλης. Ο κ. Μάισης -Γ.Γ. της Ι.Κ.Χ., συγγραφέας έργων για την ιστορία των Εβραίων της Χαλκίδας και πρωτεργάτης του έργου διάσωσης του εβραϊκού νεκροταφείου- παρουσίασε τις τρέχουσες ανάγκες συντήρησης του νεκροταφείου και ζήτησε τη στήριξη του Ελληνικού Εβραϊσµού για την υλοποίηση του προγράµµατος. Ο Πρόεδρος του ΚΙΣΕ διαβεβαίωσε ότι το ΚΙΣΕ θα δροµολογήσει κάθε δυνατή προσπάθεια για τη ανάδειξη του νεκροταφείου της Ι.Κ.Χ. Στη συνέχεια το Συνέδριο των Κοινοτήτων εξέλεξε ως εκπρόσωπό του στο ∆.Σ. του ΕΜΕ τον κ. Βενιαµίν Αλµπάλα και τον κ. Λάζαρο Αρούχ ως αναπληρωτή του. Το Συνέδριο ολοκληρώθηκε µε τη διαδικασία των εκλογών για την ανάδειξή των µελών του ∆ιοικητικού Συµβουλίου του ΚΙΣΕ.

ΤΟ ΝΕΟ ∆.Σ. ΤΟΥ ΚΙΣΕ (2022 – 2025) ΠΡΟΕ∆ΡΟΣ: ∆ΑΥΙ∆ ΣΑΛΤΙΕΛ ΑΝΤΙΠΡΟΕ∆ΡΟΣ Α’: ΜΑΝΟΣ ΑΛΧΑΝΑΤΗΣ ΑΝΤΙΠΡΟΕ∆ΡΟΣ Β’: ΜΩΥΣΗΣ ΕΛΙΣΑΦ ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ: ΒΙΚΤΩΡ ΕΛΙΕΖΕΡ ΓΕΝ. ΤΑΜΙΑΣ: ∆ΑΝΙΗΛ ΜΠΕΝΑΡ∆ΟΥΤ ΑΝΑΠΛ. ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ: ΑΚΗΣ ΡΟΜΠΙΣΑ ΑΝΑΠΛ. ΓΕΝ. ΤΑΜΙΑΣ: ΣΑΚΗΣ ΛΕΩΝ ΜΕΛΗ: ΗΛΙΑΣ ΚΑΜΠΕΛΗΣ, ΜΑΡΣΕΛ ΣΟΛΟΜΩΝ, ΑΝΝΑ (ΜΑΤΑΘΙΑ) ΑΝΘΗ, ΜΑΚΗΣ ΜΑΪΣΗΣ, ΣΟΛΟΜΩΝ ΠΑΡΕΝΤΕ ΑΝΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΛΗ: ΡΕΓΓΙΝΑ ΚΟΥΝΙΟ, ΛΕΟΝ ΣΑΛΤΙΕΛ, ΜΩΥΣΗΣ ΜΑΝΟΥΑΧ

06

της ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ

5

1972

Σαουλ Λαντανι, ο επιζων

Πενήντα χρόνια από τους Ολυµπιακούς του Μονάχου του 1972, όταν παλαιστίνιοι τροµοκράτες δολοφόνησαν έντεκα ισραηλινούς αθλητές, οι οικογένειες των θυµάτων απαιτούν από τη Γερµανία να αναλάβει τις ευθύνες που της αναλογούν για την τραγωδία. Τι συνέβη όµως εκείνο το δραµατικό 24ωρο; Μιλήσαµε µε έναν από τους επιζώντες.

Ο

Σάουλ Λαντάνι κρατάει ακόµη τα αποκόµµατα του γερµανικού Τύπου από τις έντεκα πρώτες ηµέρες των Ολυµπιακών Αγώνων του 1972. Ανάµεσα σε αυτά υπάρχει ένα δηµοσίευµα της S ddeutsche Zeitung µε τίτλο «Ο Σάουλ Λαντάνι βαδίζει σε γνώριµο έδαφος». Ο 36χρονος τότε αθλητής, που είχε έρθει στο Μόναχο για να εκπροσωπήσει το Ισραήλ στο αγώνισµα του βάδην, ήταν επιζών του Ολοκαυτώµατος. Όταν ο Λαντάνι είχε περπατήσει για πρώτη φορά σε γερµανικό έδαφος ήταν οκτώ ετών, φυλακισµένος µαζί µε την οικογένειά του στο στρατόπεδο του Μπέργκεν Μπέλσεν. Για τους Γερµανούς, οι Ολυµπιακοί Αγώνες του 1972 ήταν µια ευκαιρία να δείξουν στον κόσµο ότι η χώρα τους δεν είχε πια καµιά σχέση µε το Τρίτο Ράιχ, λέει ο 86χρονος σήµερα Λαντάνι, που µας µιλάει µέσω zoom από το σπίτι του στο Όµερ, µια πόλη στο νότιο Ισραήλ, κοντά στα σύνορα µε την έρηµο της Νεγκέβ. Οι τελευταίοι Ολυµπιακοί Αγώνες

που είχαν φιλοξενηθεί στη Γερµανία, στο Βερολίνο του 1936, έχουν µείνει στην ιστορία ως µια επαίσχυντη φιέστα ναζιστικής προπαγάνδας. Σχεδόν τέσσερις δεκαετίες αργότερα, οι Γερµανοί διοργανωτές κατέβαλαν κάθε προσπάθεια να αποτρέψουν τους συνειρµούς. Τίποτε δεν έπρεπε να παραπέµπει στο παρελθόν – αυτός ήταν ο λόγος που αποκλείστηκαν οι αστυνοµικοί από το Ολυµπιακό Χωριό. Υπεύθυνοι για την τήρηση της τάξης ήταν 2.000 υπάλληλοι ασφαλείας που κυκλοφορούσαν άοπλοι και ξεχώριζαν µόνο από τις ειδικά σχεδιασµένες στολές τους. Μέσα σε εκείνο το κλίµα ευφορίας και –όπως επρόκειτο να αποδειχθεί αδικαιολόγητης– ανεµελιάς, οκτώ παλαιστίνιοι τροµοκράτες µπήκαν ανενόχλητοι στις εγκαταστάσεις και κατευθύνθηκαν προς τα διαµερίσµατα της αντρικής οµάδας του Ισραήλ. Ήταν ξηµερώµατα της 5ης Σεπτεµβρίου. Τις επόµενες εί-

07

κοσι ώρες εξελίχθηκε µία από τις χειρότερες τροµοκρατικές επιθέσεις που έχουν ποτέ συµβεί σε αθλητική διοργάνωση. Το πρωί της 6ης Σεπτεµβρίου 1972, έντεκα Ισραηλινοί και ένας γερµανός αστυνοµικός ήταν νεκροί. Ο Σάουλ Λαντάνι ήταν ένας από τους λίγους αθλητές που κατάφεραν να ξεφύγουν από τους τροµοκράτες. Για δεύτερη φορά επιζών – «ο απόλυτος επιζών», όπως θα τον χαρακτήριζαν αργότερα οι New York Times. Η Γερµανία ζήτησε συγγνώµη µόλις το 2017 Μισό αιώνα µετά, οι οικογένειες των θυµάτων επιµένουν ότι η Γερµανία δεν έχει αναλάβει τις ευθύνες που της αναλογούν, όχι µόνο για τη χαοτική και απολύτως αποτυχηµένη επιχείρηση για τη διάσωση των αθλητών, αλλά και για τη συγκάλυψη αυτών των ευθυνών επί δεκαετίες. Μέχρι και σήµερα, άλλωστε, δεν έχει δοθεί στις οικογένειες πρόσβαση στον πλήρη φάκελο της υπόθεσης. Και η πρώτη φορά που η Γερµανία ζήτησε συγγνώµη ήταν µόλις το 2017, από τα χείλη του Πρόεδρου Φρανκ Βάλτερ Στάινµαϊερ. […]

«Στις 4 Σεπτεµβρίου θα είµαι στην τελετή µνήµης για τα 70 χρόνια από την απελευθέρωση του Μπέργκεν-Μπέλσεν», µου είπε ο Λαντάνι. «Θα πάω την επόµενη µέρα στο Μόναχο, µόνο εάν πάει ολόκληρη η ισραηλινή αποστολή». […] «Φεύγοντας από το Ισραήλ µας είχαν δώσει οδηγίες ασφαλείας, τις έχω ακόµη» Αναρωτιέµαι µε τι αισθήµατα ταξίδευε ο Σάουλ Λαντάνι στη Γερµανία τον Αύγουστο του 1972. […]

Φτάνοντας δεκαετίες αργότερα στο Μόναχο, ένας από τους λίγους Εβραίους της Γιουγκοσλαβίας που είχαν βγει ζωντανοί από τον Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο, ο Λαντάνι λέει ότι υπολόγιζε την ηλικία των ανθρώπων µε τους οποίους διασταυρωνόταν. «Εάν κάποιος ήταν σε ηλικία που θα µπορούσε να έχει συνδράµει τη ναζιστική µηχανή, τότε δεν του απευθυνόµουν. Εάν ήταν αρκετά νέος, δεν είχα πρόβληµα.

∆εν µπορείς να διαιωνίζεις το µίσος, να το µεταφέρεις από γενιά σε γενιά. Άλλωστε πολλοί νέοι ένιωθαν βαθιά ντροπή για τους γονείς και τους παππούδες τους». Αυτό, όµως, δεν σηµαίνει πως ένιωθε και απολύτως ασφαλής εκείνο το καλοκαίρι. «Θα σας πω το εξής: Η ισραηλινή αεροπορία είχε γίνει στόχος επιθέσεων από Άραβες τροµοκράτες ήδη τη δεκαετία του 1970. Όποιος Ισραηλινός είχε τα µάτια του ανοιχτά, ήξερε ότι υπήρχε ένα ρίσκο. Φεύγοντας από το Ισραήλ µας είχαν δώσει οδηγίες ασφαλείας, τις έχω ακόµη. ∆εν έπρεπε να παραλάβουµε, για παράδειγµα, κανένα πακέτο, από φόβο ότι θα µπορούσε να είναι βόµβα και να µην περπατάµε στο δρόµο φορώντας σύµβολα του Ισραήλ». Την ίδια στιγµή, όµως, οι αθλητές δεν ένιωθαν κανένα φόβο, συνεχίζει ο Λαντάνι, διότι θεωρούσαν αδιανόητο ότι θα µπορούσε να παραβιάσει κάποιος την Ολυµπιακή Εκεχειρία. «Ήταν ταµπού, δεν το φανταζόµασταν. Ξέραµε µεν ότι ως Ισραηλινοί παίρνουµε ρίσκο ταξιδεύοντας, αλλά µέσα στο Ολυµπιακό Χωριό αισθανόµασταν απολύτως ασφαλείς». Αυτό, ωστόσο, δεν αποτελούσε δικαιολογία για τις υπηρεσίες ασφαλείας, σε µια εποχή που εκδηλώνονταν τροµοκρατικές επιθέσεις, προσθέτει. «Στο Ολυµπιακό Χωριό ήταν εντελώς χαλαρή η ασφάλεια, µπορούσε να µπει µέσα οποιοσδήποτε». «Οι Άραβες σκότωσαν τον Μούνι» «Το δικό µου αγώνισµα ήταν στις 3 Σεπτεµβρίου. Η επόµενη, 4 Σεπτεµβρίου, ήταν η πρώτη µου ελεύθερη µέρα και µαζί µε την υπόλοιπη οµάδα ήµασταν καλεσµένοι σε µια παράσταση του Βιολιστή στη Στέγη, όπου τον πρωταγωνιστικό ρόλο είχε ένας διάσηµος ισραηλινός ηθοποιός, ο Σµουέλ Ροντένσκι. Στο διάλειµµα πήγαµε όλοι στα παρασκήνια για να φωτογραφηθούµε µαζί του. Για πολλούς από την οµάδα µας, ήταν η τελευταία τους φωτογραφία». […] Ο Λαντάνι έµενε στο 2ο διαµέρισµα. Στο 1ο διαµέρισµα έµενε ένας από τους προπονητές, ο Μοσέ Βάινµπεργκ, – «ο Μούνι, όπως τον φωνάζαµε»– ο οποίος του είχε ζητήσει να του δανείσει το ξυπνητήρι του. «Του το πήγα στη 01:00

08 π.µ. και µετά έµεινα ξύπνιος ως τις 3 το πρωί, διαβάζοντας εφηµερίδες και κόβοντας αποκόµµατα. Στις 05:30 νιώθω κάποιον να µε αγγίζει. Ήταν ο Ζέλιγκ Στρο. «Οι Άραβες σκότωσαν τον Μούνι». Για ένα κλάσµα του δευτερολέπτου νόµιζα ότι µου έκανε πλάκα, ήταν διαβόητος πλακατζής. Αλλά ποιος αστειεύεται για τέτοια πράγµατα; Ανοίγω τα µάτια µου και βλέπω ότι ο συγκάτοικός µου είχε αρχίσει να ντύνεται. Έβαλα τα αθλητικά παπούτσια µου και πήγα στην πόρτα που έβγαζε στον διάδροµο. Την άνοιξα λίγα εκατοστά – άνοιγε προς τα µέσα». Τέσσερα-πέντε µέτρα µακριά του, µπροστά στην είσοδο του 3ου διαµερίσµατος, στεκόταν µια γυναίκα της ασφάλειας και µιλούσε µε έναν άντρα µε σκούρα επιδερµίδα, ο οποίος φορούσε καπέλο. Ο Λαντάνι µπορούσε να τους ακούσει. «Αργότερα, όταν είδα τις φωτογραφίες τον αναγνώρισα. Ήταν αυτός που τον έλεγαν Ίσα. Η γυναίκα προσπαθούσε να τον πείσει να επιτρέψει στον Ερυθρό Σταυρό να µπει στο διαµέρισµα να προσφέρει βοήθεια σε κάποιον. Αυτός αρνιόταν και η γυναίκα του έλεγε “µα δεν είναι ανθρώπινο”. “Ούτε οι Εβραίοι είναι ανθρώπινοι” τον άκουσα να της απαντάει». Ο Λαντάνι έκλεισε αθόρυβα την πόρτα και πήγε πίσω στο δωµάτιο όπου ήταν οι συγκάτοικοί του. «Κάποιος τράβηξε την κουρτίνα κι έδειξε κάτω, προς την είσοδο του 1ου διαµερίσµατος. Νοµίζω ότι ήταν ο Ζέλιγκ. Μας είπε «βλέπετε αυτήν την κηλίδα; Είναι από το αίµα του Μούνι. Έχουν ήδη αποµακρύνει το πτώµα του». Τότε ένας άλλος είπε ότι πρέπει να φύγουµε, γρήγορα». Ο Λαντάνι µου εξηγεί πώς έφυγαν από την πίσω πόρτα προσπαθώντας να µην γίνουν αντιληπτοί.

«Προσπέρασαν το διαµέρισµα µε τους αθλητές της σκοποβολής» Οι οκτώ Παλαιστίνιοι, µέλη της τροµοκρατικής οργάνωσης «Μαύρος Σεπτέµβρης», είχαν µερικές ώρες νωρίτερα µπει στο Ολυµπιακό Χωριό, µεταµφιεσµένοι σε αθλητές, µε σάκους στους οποίους είχαν κρύψει τα όπλα τους κάτω από ρούχα. Ο τοίχος του Ολυµπιακού Χωριού φυλασσόταν µόνο από δυο άοπλους αστυνοµικούς. Όποιος ήθελε να µπει στις εγκαταστάσεις, έµπαινε χωρίς κανένα πρόβληµα. […] Οι τροµοκράτες κατευθύνονται προς τα διαµερίσµατα της ισραηλινής οµάδας – δυο από αυτούς είχαν το προηγούµενο διάστηµα εργαστεί στις εγκαταστάσεις, εξηγεί ο Λαντάνι, και ήξεραν πού πήγαιναν. Επιπλέον, µέσα στο Ολυµπιακό Χωριό µπορούσε κανείς να ζητήσει και να τυπώσει πληροφορίες για οποιονδήποτε αθλητή. Και τα ονόµατα όλων ήταν πάνω στις πόρτες των διαµερισµάτων τους. Οι Παλαιστίνιοι εισβάλλουν στο 1ο διαµέρισµα, όπου µένουν οι προπονητές. Ο Μοσέ Βάινµπεργκ προσπαθεί να αντεπιτεθεί, τον πυροβολούν και τον τραυµατίζουν. […] «∆εν έχω αποδείξεις, προφανώς, αλλά πιστεύω ότι οι τροµοκράτες γνώριζαν ότι οι αθλητές της σκοποβολής ήταν οι µόνοι άνθρωποι στο χωριό που είχαν την άδεια να φέρουν όπλα και ήξεραν πώς να τα χρησιµοποιήσουν. Γι’ αυτό απέφυγαν το διαµέρισµά µας», λέει. Οι τροµοκράτες καταφέρνουν να πιάσουν οµήρους 14 αθλητές και να τους οδηγήσουν όλους στο 1ο διαµέρισµα. Ένας από τους πα-

09 λαιστές, ο Γκαντ Τσοµπάρι, θα καταφέρει να τους ξεφύγει τη στιγµή που ο Βάινµπεργκ κάνει µια τελευταία, απελπισµένη προσπάθεια να αφοπλίσει έναν τροµοκράτη. ∆εν θα τα καταφέρει, θα τον πυροβολήσουν και θα τον σκοτώσουν. Θα πετάξουν το πτώµα του, γυµνό, στον κήπο πίσω από το διαµέρισµα. Λίγα λεπτά αργότερα, θα τραυµατίσουν σοβαρά τον αρσιβαρίστα Γιόσεφ Ροµάνο, που είχε επιτεθεί σε έναν άλλον από τους Παλαιστινίους. Θα αφήσουν τον Ροµάνο να πεθάνει από αιµορραγία στο πάτωµα, ανάµεσα στους φίλους του. Στο µεταξύ ο Σάουλ Λαντάνι και οι άλλοι πέντε από το 2ο διαµέρισµα δίνουν κατάθεση στην Αστυνοµία. Ο Λαντάνι στη συνέχεια φεύγει, θέλει να βγει έξω. Είναι ο µόνος από τους ισραηλινούς αθλητές που κυκλοφορεί ακόµη έξω. «Οι άλλοι ήταν νέοι, άπειροι. Εγώ ήµουν ήδη 36 ετών, είχα πείρα, ήµουν λέκτορας στο πανεπιστήµιο, έφεδρος αξιωµατικός του Πυροβολικού, είχα ήδη πολεµήσει στον Πόλεµο των Έξι Ηµερών, είχα επιζήσει από τον Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο. Όχι, δεν φοβόµουν». Τις επόµενες ώρες ο Λαντάνι θα παρακολουθήσει τη γερµανική επιχείρηση για τη διάσωση των φίλων του. Ο τόνος της φωνής του φανερώνει περιφρόνηση και θυµό. «Όλη η επιχείρηση ήταν ερασιτεχνική, απολύτως ερασιτεχνική», λέει. «Αλλά είχα µέσα µου την ελπίδα ότι θα τα καταφέρουν, όλοι το πιστεύαµε».

Η τηλεόραση µετέδιδε ζωντανά την επιχείρηση της Αστυνοµίας Οι τροµοκράτες ανακοινώνουν ότι απαιτούν να απελευθερωθούν από τις ισραηλινές φυλακές πάνω από 200 παλαιστίνιοι κρατούµενοι. Ζητούν, επίσης, να αφεθούν ελεύθεροι η Ουλρίκε Μάινχοφ και ο Αντρέας Μπάαντερ. Και θέλουν να τους δοθεί ένα αεροσκάφος που θα τους µεταφέρει σε προορισµό της επιλογής τους, κάπου στη Μέση Ανατολή. Ταυτόχρονα µε τις διαπραγµατεύσεις, οι Γερµανοί αρχίζουν να σχεδιάζουν την επιχείρηση διάσωσης. Οι λεπτοµέρειες και το µέγεθος της προχειρότητας, ή κατ’ άλλους απόλυτης ασχετοσύνης και ανικανότητας, που χαρακτήρισαν εκείνη την επιχείρηση της γερµανικής Αστυνοµίας, θα γίνονταν γνωστές πολλά χρόνια αργότερα. Ήδη από την πρώτη στιγµή, όµως, ήταν φανερός ο χαοτικός χειρισµός της υπόθεσης. Το Ισραήλ πρότεινε να στείλει ειδική οµάδα για να βοηθήσει στη διάσωση, αλλά οι Γερµανοί το αρνήθηκαν καθώς δεν το επέτρεπε το Σύνταγµά τους. Για τον ίδιο λόγο δεν µπορούσε ούτε ο γερµανικός Στρατός να βοηθήσει την Αστυνοµία. Οι αστυνοµικοί, όµως, που επιστρατεύθηκαν για να αντιµετωπίσουν τους τροµοκράτες, ήταν εντελώς ανεκπαίδευτοι. Στο µεταξύ, φτάνει στο Μόναχο ο αρχηγός της Μοσάντ Ζβι Ζαµίρ. «∆εν έκαναν την παραµικρή προσπάθεια να σώσουν τις ζωές ούτε των δικών µας, αλλά ούτε και των δικών τους» θα πει αργότερα ο Ζαµίρ.

Η πρωθυπουργός του Ισραήλ Γκόντα Μέιρ απορρίπτει τα αιτήµατα του Μαύρου Σεπτέµβρη, λέγοντας ότι «αν ενδώσουµε, κανένας Ισραηλινός οπουδήποτε στον κόσµο δεν θα µπορέσει πια να νιώθει ασφαλής». Οι Γερµανοί πείθουν τους τροµοκράτες ότι οι διαπραγµατεύσεις µε τους Ισραηλινούς συνεχίζονται, για να κερδίσουν χρόνο και στέλνουν στο Ολυµπιακό Χωριό µια οµάδα από 38 αστυνοµικούς, µεταµφιεσµένους σε αθλητές. Το σχέδιο ήταν να ανέβουν στην οροφή του κτιρίου στην Connolystr. 31, να κατέβουν από τα φρεάτια του εξαερισµού και να απελευθερώσουν τους οµήρους. Οι εικόνες από τους αστυνοµικούς να ανεβαίνουν στο κτίριο και να παίρνουν θέση µεταδίδονται ζωντανά από τα τηλεοπτικά συνεργεία σε ολόκληρο τον κόσµο. Τηλεοράσεις, βεβαίως, υπήρχαν σε όλα τα διαµερίσµατα µέσα στο Ολυµπιακό Χωριό, κάτι που οι Γερµανοί συνειδητοποιούν στο παρά πέντε και ακυρώνουν την έφοδο. «Αµφιβάλλω ακόµη και αν ήταν πράγµατι σκοπευτές» Είναι πλέον 10 το βράδυ, όταν οι δυο πλευρές φτάνουν σε κάποια συµφωνία: Οι τροµοκράτες µαζί µε τους οµήρους τους θα µεταφερθούν στην αεροπορική βάση του Φύρστενφελντµπρουκ, 25 χλµ. από το Μόναχο, όπου θα τους περιµένει ένα Μπόινγκ 727 για να τους µεταφέρει σε κάποιο αραβικό κράτος. Οι Γερµανοί, στο µεταξύ, έχουν τοποθετήσει πέντε ελεύθερους σκοπευτές σε διαφορετικά σηµεία στο αεροδρόµιο, ενώ µέσα στο Μπόινγκ βρίσκονται 17 αστυνοµικοί µεταµφιεσµένοι σε µέλη πληρώµατος της Lufthansa. Αυτοί έχουν την αποστολή να επιτεθούν και να αφοπλίσουν τον τροµοκράτη που θα πήγαινε να ελέγξει το αεροσκάφος. Στη συνέχεια, οι ελεύθεροι σκοπευτές θα σκότωναν τους υπόλοιπους, τη στιγµή που τεθωρακισµένα οχήµατα θα έσπευδαν να αποµακρύνουν τους οµήρους. Οι ελεύθεροι σκοπευτές ήταν πέντε, διότι τόσοι νόµιζε η Αστυνοµία πως ήταν και οι τροµοκράτες. Μόνο όταν µπήκαν στο ελικόπτερο κατάλαβαν ότι ήταν οκτώ. Αλλά ούτε και τότε ειδοποίησαν τους ελεύθερους σκοπευτές – οι οποίοι παρεµπιπτόντως δεν είχαν και τρόπο να επικοινωνούν µεταξύ τους. Την ώρα που τα ελικόπτερα προσγειώνονταν στο Φύρστενφελντµπρουκ, οι αστυνοµικοί που βρίσκονταν µέσα στο Μπόινγκ, φοβούµενοι –επειδή ήταν εντελώς ανεκπαίδευτοι– ότι αυτό που είχαν αναλάβει ήταν αποστολή αυτοκτονίας, ψήφισαν µεταξύ τους κι αποφάσισαν οµόφωνα να εγκαταλείψουν το αεροσκάφος. Αυτό και έκαναν, δευτερόλεπτα πριν προσγειωθούν τα δυο ελικόπτερα. Όταν οι δυο από τους τροµοκράτες πήγαν να ελέγξουν το αεροσκάφος, διαπίστωσαν ότι δεν υπήρχε πλήρωµα. Βγαίνοντας έριξαν τον πρώτο πυροβολισµό. Οι ελεύθεροι σκοπευτές απάντησαν – παρεµπιπτόντως, δεν φορούσαν αλεξίσφαιρα γιλέκα, ούτε κράνη. «Αµφιβάλλω ακόµη και αν

10

ήταν πράγµατι σκοπευτές», θα σχολίαζε αργότερα ο Ζβι Ζαµίρ, λέγοντας ότι δεν έδειχναν να ξέρουν τι κάνουν. Και οι αστυνοµικοί που κάποια στιγµή έφτασαν για ενίσχυση, µπέρδεψαν έναν ελεύθερο σκοπευτή κι έναν πιλότο ελικοπτέρου µε τους τροµοκράτες και τους πυροβόλησαν τραυµατίζοντάς τους σοβαρά. Η Αστυνοµία είχε ξεχάσει να ζητήσει να φτάσουν εγκαίρως στο αεροδρόµιο τα θωρακισµένα οχήµατα που υποτίθεται ότι θα αποµάκρυναν τους οµήρους. Τους έστειλαν µήνυµα να ξεκινήσουν, 20 ολόκληρα λεπτά αφότου είχαν αρχίσει οι πυροβολισµοί. Τα οχήµατα κόλλησαν στην κίνηση –διότι οι γύρω δρόµοι είχαν φρακάρει από τα αυτοκίνητα µε τους περίεργους που συνέρρεαν να παρακολουθήσουν την επιχείρηση διάσωσης. Το αποτέλεσµα ήταν ότι έκαναν µια ώρα να φτάσουν από το Μόναχο. Τα µεσάνυχτα, εκπρόσωπος της γερµανικής κυβέρνησης ανακοίνωσε ότι όλοι οι όµηροι είχαν σωθεί. «Το ακούσαµε στο ραδιόφωνο, ησυχάσαµε. Μερικές ώρες αργότερα µας ξύπνησαν για να µας πουν ότι είχαν όλοι σκοτωθεί», θυµάται ο Λαντάνι. Η αλήθεια ήταν ότι στις 12:30 π.µ., την 6η Σεπτεµβρίου, όλα είχαν τελειώσει. Οι έντεκα όµηροι ήταν όλοι νεκροί. Νεκρός ήταν και ένας γερµανός αστυνοµικός, καθώς και οι πέντε από τους οκτώ τροµοκράτες. Οι άλλοι τρεις συνελήφθησαν.

«Η θλίψη µου ήταν µεγάλη, αλλά δεν µπορούσα να κλάψω» Λέω στον Λαντάνι ότι είχα διαβάσει κάπου ότι στο άκουσµα της είδησης, µετά από τόσες ώρες έντασης, όλοι στην ισραηλινή αποστολή ξέσπασαν σε κλάµατα, εκτός από εκείνον. «∆εν µπορώ να κλάψω. Η θλίψη µου ήταν µεγάλη, αλλά δεν µπορούσα να κλάψω. Ποτέ δεν κλαίω, δεν µπορώ. Έχω ζήσει πολλά, έχουν υπάρξει στη ζωή µου µεγάλες τραγωδίες». Πίσω στο Ισραήλ, στο µεταξύ, το όνοµά του δεν βρίσκεται στη λίστα µε τους επιζώντες. Ο Λαντάνι είχε προσπαθήσει από την πρώτη στιγµή να επικοινωνήσει µε τη γυναίκα του αλλά δεν τα είχε καταφέρει. Και στη Γερµανία, τα µέσα ενηµέρωσης τον έχουν αρχικά για νεκρό.

«Τη δεύτερη φορά σε γερµανικό έδαφος, ο Λαντάνι δεν στάθηκε τυχερός», είναι ο τίτλος του κοµµατιού που θα δηµοσιεύσει η Süddeutsche Zeitung. Κατάφερα κάποια στιγµή να βγάλω γραµµή και να µιλήσω στη γυναίκα µου, που µε είχε για νεκρό. […] Οι Αγώνες –που είχαν προσωρινά διακοπεί µόνο µετά από µεγάλη πίεση– ξεκίνησαν πάλι, το ίδιο απόγευµα της 6ης Σεπτεµβρίου. Οι Ισραηλινοί επέστρεψαν µε τους νεκρούς στην πατρίδα τους. Οι πέντε νεκροί τροµοκράτες παραδόθηκαν στη Λιβύη, όπου κηδεύτηκαν µε τιµές ηρώων. Όσο για τους τρεις επιζώντες τροµοκράτες, αυτοί δεν επρόκειτο να δικαστούν ποτέ. Στις 29 Οκτωβρίου 1972, ούτε τρεις µήνες από την επίθεση στο Μόναχο, ένα αεροσκάφος της Lufthansa που πετούσε από την ∆αµασκό προς την Φρανκφούρτη µέσω Βηρυτού πέφτει θύµα αεροπειρατείας. Οι αεροπειρατές απαιτούν την απελευθέρωση των τριών τροµοκρατών. Οι Γερµανοί σπεύδουν να αποδεχτούν το αίτηµα. Στο εν λόγω αεροσκάφος υπήρχαν λιγότεροι από δέκα επιβάτες, µεταξύ των οποίων δεν υπήρχαν γυναίκες και παιδιά. Σήµερα θεωρείται βέβαιο ότι η αεροπειρατεία ήταν αποτέλεσµα συµφωνίας ανάµεσα στη Φατάχ και την κυβέρνηση της ∆υτικής Γερµανίας, η οποία εξασφάλισε έτσι τη διαβεβαίωση ότι οι Παλαιστίνιοι δεν θα επιχειρούσαν άλλο χτύπηµα στο έδαφός της. Τα ψέµατα των γερµανικών αρχών και ο ανώνυµος πληροφοριοδότης Η έκθεση που συνέταξε η γερµανική Αστυνοµία µετά το τροµοκρατικό χτύπηµα κατέληγε ότι όλα έγιναν σωστά από την πλευρά της, ότι δεν θα µπορούσε να έχει γίνει τίποτε περισσότερο ή διαφορετικό προκειµένου να σωθούν οι όµηροι. Χρειάστηκαν µόλις δυο εβδοµάδες για να κλείσουν την υπόθεση. Κανένας από όσους σχεδίασαν και υλοποίησαν την επιχείρηση δεν κλήθηκε να δώσει εξηγήσεις, ούτε ανέλαβε κάποια ευθύνη. Καθόλου τυχαία, όπως έµελλε να

11

αποδειχτεί, ο φάκελος µε τις λεπτοµέρειες της υπόθεσης σφραγίστηκε και οι γερµανικές αρχές δεν επέτρεψαν σε κανέναν να έχει πρόσβαση στις αναφορές και τις καταθέσεις όλων των εµπλεκοµένων. Στο µεταξύ όµως, δυο από τις γυναίκες που έχασαν τους συζύγους τους εκείνον τον Σεπτέµβριο στο Μόναχο, συνέχισαν τις προσπάθειες να µάθουν τι ακριβώς συνέβη εκείνο το µοιραίο 24ωρο. Η Άνκι Σπίτσερ, σύζυγος του προπονητή της ξιφασκίας Αντρέ Σπίτσερ, και η Ιλάνα Ροµάνο, σύζυγος του Γιόσεφ Ροµάνο, µε τη βοήθεια των δικηγόρων τους, διεκδικούσαν πρόσβαση στο φάκελο και απαιτούσαν εξηγήσεις από τις γερµανικές αρχές. […] Η Άνκι Σπίτσερ έχει επανειληµµένα δηλώσει ότι από την πλευρά τής γερµανικής Αστυνοµίας της επαναλάµβαναν σταθερά ότι δεν υπήρχε τίποτε, ούτε καν φωτογραφίες από τη νύχτα της επίθεσης. Η επιµονή της Σπίτσερ είχε εκνευρίσει ορισµένους από τους εκπροσώπους των γερµανικών αρχών –ο Γκέοργκ Βολφ, αντιπρόεδρος της Αστυνοµίας της Βαυαρίας όταν έγινε η επίθεση, την είχε κατηγορήσει ότι «εσείς φέρατε την τροµοκρατία σε γερµανικό έδαφος», όπως αποκάλυψε πρόσφατα. Έτυχε η Σπίτσερ να αναφερθεί σε µια συνέντευξή της στη στάση των γερµανικών Αρχών. Και τότε µια ανώνυµη πηγή θα της στείλει 80 σελίδες από τον φάκελο της υπόθεσης και την πληροφορία ότι στον φάκελο περιέχονται χιλιάδες σελίδες και πάρα πολλές φωτογραφίες. Η γερµανική Αστυνοµία έλεγε επί χρόνια ψέµατα στις οικογένειες των θυµάτων. Η Σπίτσερ θα απευθυνθεί στον τότε υπουργό Εξωτερικών Κλάους Κίνκελ και θα µπλοφάρει: του λέει ότι έχει φτάσει στα χέρια της ολόκληρος ο φάκελος, της λείπουν λίγες σελίδες µόνο, δεν έχει νόηµα να τις κρατούν µυστικές. Μετά από λίγο καιρό, θα της δοθεί πρόσβαση σε µεγάλος µέρος από το περιεχόµενο του φακέλου –αλλά όχι στο πλήρες περιεχόµενο. Ήταν Αύγουστος του 1992, 20 ολόκληρα χρόνια µετά τη δολοφονία των έντεκα αθλητών. Τότε, σε αυτές τις φωτογραφίες, θα διαπιστώσουν ότι οι τροµο-

κράτες είχαν ξυλοκοπήσει τα θύµατά τους πριν τα δολοφονήσουν. Και η Ιλάνα Ροµάνο θα αντικρίσει το πτώµα του Γιόσεφ. Και τότε µόνο θα µάθει ότι είχαν ευνουχίσει τον άντρα της.

«Το Ολοκαύτωµα διαµόρφωσε τον χαρακτήρα µου» […] Ρωτάω τον Σάουλ Λαντάνι πόσο άλλαξε η ζωή του µετά από τους Ολυµπιακούς του Μονάχου. Μου λέει ότι πέρα από τη βαθιά θλίψη, δεν άλλαξε τίποτε. «Οι άλλοι σταµάτησαν να παίρνουν µέρος σε διεθνείς διοργανώσεις. Ορισµένοι εγκατέλειψαν εντελώς τον πρωταθλητισµό. Όχι εγώ. Έναν µήνα µετά το Μόναχο πήρα µέρος στον αγώνα των 100 χλµ. στο Λουγκάνο και έκανα παγκόσµιο ρεκόρ», µου λέει και κάνει µια παύση. «Το Ολοκαύτωµα µε διαµόρφωσε. Εκείνα τα χρόνια φτιάχτηκε ο χαρακτήρας µου». Μου λέει πως όταν ξέσπασε ο Πόλεµος των Έξι Ηµερών βρισκόταν µαζί µε τη γυναίκα του στις ΗΠΑ, στο πανεπιστήµιο Columbia, όπου έκανε το διδακτορικό του. Ο Λαντάνι δεν το σκέφτηκε δεύτερη φορά –αγόρασε ένα αεροπορικό εισιτήριο κι επέστρεψε στο Ισραήλ. «Την δεύτερη µέρα ήµουν στην έρηµο του Σινά. Το 1973, στον πόλεµο του Γιόµ Κιπούρ, έτυχε να είµαι πάλι στις ΗΠΑ µε εκπαιδευτική άδεια από το πανεπιστήµιο του Τελ Αβίβ. Η κόρη µας ήταν τότε δυο ετών. Και αυτή τη φορά µπήκα στο αεροπλάνο και γύρισα πίσω να πολεµήσω. Όχι γιατί µου αρέσει ο πόλεµος, αλλά γιατί ήταν καθήκον µου».[…]

«Το Ολοκαύτωµα είχε διαµορφώσει τον χαρακτήρα µου. Όταν συνέβη αυτή η φοβερή τραγωδία στο Μόναχο ήµουν ένας άνθρωπος µε πολύ παρελθόν και καθόλου φόβο. ∆εν φοβόµουν για τη ζωή µου. Ήµουν προσεκτικός, πάντα. Αλλά δεν είχα πια φόβο». πηγή:insidestory, 5 Σεπτεµβρίου 2022

https://insidestory.gr/article/monaho-5-septemvrioy-1972saoyl-lantani-o-epizon?token=8YW0DI8N0V

12

της ZVIKA KLEIN

η Lufthansa γινεται η πρωτη αεροπορικη εταιρεια που υιοθετει τον ορισµο του αντισηµιτισµου απο τον IHRA Η γερµανική αεροπορική εταιρεία Lufthansa ανακοίνωσε την Πέµπτη ότι θα υιοθετήσει τον ορισµό του αντισηµιτισµού του IHRA. Η ανακοίνωση έγινε σε ειδική εκδήλωση που φιλοξένησε η Lufthansa στην Ουάσιγκτον. «Χαιρετίζω τη σταθερή δέσµευση της Lufthansa για την καταπολέµηση του αντισηµιτισµού και χαίροµαι ιδιαίτερα που υιοθέτησε τον ορισµό του IHRA σήµερα», δήλωσε ο ∆ρ Felix Klein, Επίτροπος της Οµοσπονδιακής Κυβέρνησης για την Εβραϊκή ζωή στη Γερµανία και τον αγώνα κατά του αντισηµιτισµού. Ο Klein πρόσθεσε ότι «εδώ και πολύ καιρό κάνω εκστρατεία για όσο το δυνατόν περισσότερες επιχειρήσεις, ενώσεις, αθλητικούς συλλόγους και άλλες οµάδες να λάβουν σοβαρά υπόψη τον ορισµό και να τον χρησιµοποιήσουν ως προσανατολισµό στις δραστηριότητές τους». Όχι µόνο το έκανε αυτό η Lufthansa, αλλά έχει επίσης εγκαταστήσει έναν αξιωµατούχο για τον αντισηµιτισµό και έχει εισαγάγει ειδικά µαθήµατα κατάρτισης για το προσωπικό της σε σχέση µε τον αντισηµιτισµό και τις διακρίσεις. «Πιστεύω ότι αυτά τα µέτρα παρέχουν µια κατάλληλη και αποτελεσµατική βάση για την πρόληψη και την καταπολέµηση του αντισηµιτισµού. Θα ήµουν πολύ χαρούµενος εάν και άλλες γερµανικές εταιρείες ακολουθούσαν το παράδειγµα της Lufthansa». Ο Ορισµός εργασίας του Αντισηµιτισµού (ονοµάζεται επίσης ορισµός του IHRA) είναι µια µη νοµικά δεσµευτική δήλωση σχετικά µε το τι είναι ο αντισηµιτισµός, η οποία εγκρίθηκε από την Ολοµέλεια της IHRA µε εκπροσώπους από 31 χώρες.[…] Η Lufthansa ανακοίνωσε τον Ιούλιο ότι δηµιουργεί έναν ανώτερο διοικητικό ρόλο αφιερωµένο στην πρόληψη των διακρίσεων και του αντισηµιτισµού δύο µήνες αφότου απαγόρευσε σε µια µεγάλη οµάδα Ορθοδόξων Εβραίων επιβατών να επιβιβαστεί σε πτήση. Ωστόσο, µια ανεξάρτητη έρευνα που ανέθεσε η αεροπορική εταιρεία είπε ότι δεν υπήρχαν στοιχεία θεσµικού αντισηµιτισµού πίσω από το περιστατικό, το οποίο ο διευθύνων σύµβουλος της εταιρείας έκρινε «κατηγορηµατικά ακατάλληλο». Τι οδήγησε στις κινήσεις της Lufthansa; Σε επιστολή προς τη ∆ιάσκεψη των Προέδρων των Μεγάλων Αµερικάνικων Εβραίων Οργανώσεων, ο ∆ιευθύνων Σύµβουλος της Lufthansa, Jens Ritter, ανέφερε ότι η αεροπορική εταιρεία είχε δηµιουργήσει µια εσωτερική οµάδα εργασίας για να ερευνήσει το περιστατικό της 4ης Μαΐου, στο οποίο περισσότεροι από εκατό Χασιδιστές επιβάτες εκδιώχθηκαν από µια

πτήση ανταπόκρισης από τη Νέα Υόρκη στη Βουδαπέστη επειδή ορισµένοι από αυτούς δεν είχαν φορέσει µάσκες και είχαν κάνει άλλες παραβάσεις πτήσεων, όπως συγκέντρωση στους διαδρόµους. Το περιστατικό εξόργισε τους Εβραίους στις Ηνωµένες Πολιτείες και την Ευρώπη, ορισµένοι από τους οποίους ισχυρίστηκαν ότι το πλήρωµα έκανε διακρίσεις σε βάρος όλων των εµφανών Εβραίων επιβατών, ακόµη και εκείνων που είχαν συµµορφωθεί µε τους κανόνες. Όπως δηµοσιεύτηκε στη Jerusalem Post τον Μάιο, η Lufthansa απηύθυνε δηµόσια συγγνώµη αφού δεκάδες επιβάτες, των οποίων η εµφάνιση τους έδειχνε ξεκάθαρα ότι ήταν Εβραίοι, δεν επετράπη να επιβιβαστούν σε πτήση στη Φρανκφούρτη επειδή ορισµένοι από αυτούς φέρεται ότι δεν συµµορφώθηκαν µε τη µάσκα COVID-19 κανόνες. «Η Lufthansa εκφράζει τη λύπη της για τις συνθήκες που οδήγησαν στην απόφαση αποκλεισµού των επηρεαζόµενων επιβατών από την πτήση, για την οποία η Lufthansa ζητά ειλικρινά συγγνώµη», αναφέρεται στην ανακοίνωση. «Ενώ η Lufthansa εξακολουθεί να εξετάζει τα γεγονότα και τις συνθήκες εκείνης της ηµέρας, λυπούµαστε που αρνήθηκε την επιβίβαση στη µεγάλη οµάδα αντί να την περιορίσει τους µη συµµορφούµενους επισκέπτες». Επιπλέον, η Αµερικανική Εβραϊκή Επιτροπή (AJC) και ο Όµιλος Lufthansa ανακοίνωσαν µια κοινή πρωτοβουλία για την καταπολέµηση του παγκόσµιου αντισηµιτισµού. Η νέα συνεργασία, που περιγράφεται λεπτοµερώς σε Μνηµόνιο Συνεννόησης που υπογράφουν η γερµανική αεροπορική εταιρεία και ο κορυφαίος παγκόσµιος οργανισµός υπεράσπισης των Εβραίων, επικεντρώνεται στη Lufthansa που θα χρησιµοποιεί ειδικούς συµβούλους της AJC για να εκπαιδεύσει τους υπαλλήλους της να εντοπίζουν και να ανταποκρίνονται στον αντισηµιτισµό. «Είµαστε ευγνώµονες για την ισχυρή δέσµευση της Lufthansa για την αντιµετώπιση του αντισηµιτισµού και της µεροληψίας στο χώρο εργασίας. Καθώς ο παγκόσµιος αντισηµιτισµός αυξάνεται, ο ιδιωτικός τοµέας έχει όλο και µεγαλύτερο ρόλο να διαδραµατίσει και η Lufthansa στοχεύει να είναι εταιρικός ηγέτης στον αγώνα κατά της αντιεβραϊκής προκατάληψης. Είναι τιµή µας να συνεργαζόµαστε µαζί τους σε αυτή την προσπάθεια», δήλωσε η Χόλι Χάφναγκλ, ∆ιευθύντρια της AJC για την Καταπολέµηση του Αντισηµιτισµού στις ΗΠΑ.

Jerusalem Post 15.9.2022

του ΜΩΥΣΗ ΤΑΡΑΜΠΟΥΛΟΥΣ*

13

«ΟΧΙ» (ή) Ελλοχευει ο

Φ

ασισµός. Στο άκουσµά του, δεν ανασύρουµε απλώς µνήµες αποτρόπαιες, εικόνες σκληρές, αποκαρδιωτικές, περιόδους σκοτεινές που έχουν εγγραφεί στο συλλογικό υποσυνείδητο. Συνιστά ιδεολογία. Συνιστά πολιτική πρακτική που πρωτοεµφανίστηκε στην Ιταλία του Μουσολίνι και επεκτάθηκε στη ναζιστική Γερµανία. Επεκτάθηκε και αναχαιτίστηκε. Σήµερα, όµως, ο κίνδυνος παραµένει υπαρκτός και δυστυχώς όχι ως απλός ιστορικός αναχρονισµός. Αντίθετα, αναζωπυρώνεται και επεκτείνεται. Στην Ουγγαρία, στη Σουηδία, στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Ευρώπη του 21ου αιώνα, στην Ευρώπη του σήµερα. Σε µια κοινωνία που δυστυχώς όχι µόνο δεν προχωρεί συνολικά µπροστά στους αλµατώδεις ρυθµούς της εξέλιξης των επιστηµών και της τεχνολογίας, αλλά αρχίζει εµφανώς να οπισθοχωρεί. Σταδιακά µεν, τροµακτικά δε, αφού υπαναχωρεί σε κατακτήσεις –αυτονόητε – καταρρίπτοντας το άλλοτε πειστικό και ανθρώπινο αφήγηµα περί ειρήνης, ισότητας, σεβασµού και δηµοκρατίας. Έτσι επανέρχεται στο προσκήνιο ο δογµατισµός και ο ακραίος συντηρητισµός, ως «την καλύτερη και µοναδική εναλλακτική» για την καταπολέµηση της αβεβαιότητας, της ανισότητας, της ανασφάλειας των πολιτών. Ως το «λυτρωτικό αντίδοτο» στα κοινωνικά προβλήµατα που πολλαπλασιάζονται και διογκώνονται, στην οικονοµική, την πολιτική και βαθιά ηθική κρίση που µαστίζει την ανθρωπότητα. Ένα «αντίδοτο» που έχει ήδη δοκιµαστεί και δεν µας ανακούφισε, µας δοκίµασε, µας πόνεσε και µας πλήγωσε. Εθελοτυφλούµε; Αδρανούµε; Ξεχνάµε; Επιλέγουµε να ζούµε ξανά σε έναν κόσµο που ευδοκιµεί η τροµοκρατία, που τα ανθρώπινα δικαιώµατα δεν είναι ίδια και καθολικά για όλους, που η βία γίνεται οικεία και κανονικοποιείται; Μοιάζει µε το ιδανικό σκηνικό που δίνει χώρο ξανά στον φασισµό, καθώς η αγανάκτηση των πολιτών στον «µάταιο τούτο κόσµο» µετατρέπεται σε δυσπιστία απέναντι στο πολιτικό σύστηµα και η ανάγκη για αντίδραση, για αλλαγή, για δικαίωση δεν µετουσιώνεται σε συλλογική και σταθερή αφύπνιση και ενεργοποίηση, αλλά κυρίως σε αδιαφορία και παραίτηση. Υπάρχουν, βέβαια ορισµένες εξαιρέσεις, οι οποίες πλαισιώνονται περιστασιακά και από «πυροτεχνήµατα ενσυναίσθησης και συµπόνιας» όταν ο ουκρανός στρατιώτης που υπερασπίζεται την πατρίδα του και η ιρανή γυναίκα που διεκδικεί τα δικαιώµατά της πρωταγωνιστούν στα πρωτοσέλιδα των εφηµερίδων και των δελτίων ειδήσεων. Σφαιρικότερα, αν θα µπορούσα να προβώ σε µια συνοπτική κατηγοριοποίηση των ανθρώπινων στάσεων, θα επικαλούµουν τρείς ενδεικτικές περιπτώσεις, όσους τάσσονται

«υπέρ», όσους «κατά» και όσους «απέχουν» από ζητήµατα που αφορούν τις διακρίσεις, το ρητορικό µίσος και της βία, τα οποία αποτελούν βασικά συστατικά στοιχεία του φασισµού. Εκτός από τις ξεκάθαρες διαµετρικά αντίθετα θετικές ή αρνητικές τοποθετήσεις, η αποχή αντανακλά φράσεις του καθηµερινού ανθρώπου µεταξύ των οποίων «∆εν ενδιαφέροµαι», «τίποτα δεν αλλάζει», «Εµένα δε µε αφορά»… Όσοι, βέβαια, διατηρούν µια στάση αδιαφορίας και «απολιτίκ» οι οποίοι στο πέρασµα των χρόνων πληθαίνουν , γίνονται εύκολα «βορά» σε απολυταρχικές οµάδες και κόµµατα. Αυτό συµβαίνει όχι µόνο γιατί στην πραγµατικότητα µε την απουσία τους, µε το να αφήνονται στην κρίση των «άλλων» συνηγορούν. Παράλληλα, ελλοχεύει ο κίνδυνος να πειστούν από ιδέες οικείες, εύπεπτες και λαϊκά συνθήµατα σύµφωνα µε τις αρχές της συνέπειας. Οι φασιστικές οµάδες επιδιώκουν, δηλαδή, όχι µόνο να κερδίσουν την ανοχή τους αλλά και να καλλιεργήσουν βαθµιαία αυταρχικές προσωπικότητες. Σύµφωνα µε την ψυχολογική θεωρία του Adorno, πρόκειται για ανθρώπους που είναι υπάκουοι και ευαίσθητοι σε ολοκληρωτικές ιδέες, διακρίνονται για τις άκαµπτες θέσεις του, υπερασπίζονται παραδοσιακές αξίες και ερµηνεύουν την «ενότητα» σπέρνοντας τη διχόνοια ανάµεσα σε «εµάς» και τους «άλλους». Αυτός είναι και ο εύκολος τρόπος να ανέρχονται µε την ψήφο του λαού στην εξουσία, χειραγωγούν τις µάζες, εκµεταλλευόµενοι την αποχή και την δυσαρέσεκεια των πολιτών. Όταν το πετύχουν, οι πολιτικές τους παύουν να απλώνονται στα χρώµατα της δηµοκρατικής παλέτας αλλά αποσκοπούν στη διάλυσή της, όπως άλλωστε συνέβη µε δηµοκρατικά εκλεγµένους ηγέτες που καθιέρωσαν αυταρχικά καθεστώτα, δηµιούργησαν προοπτικές θολές και στιγµάτισαν µε µελανά χρώµατα τον καµβά της ιστορίας. Για να διαψεύσουµε, λοιπόν πως «η ιστορία διδάσκει αλλά δεν έχει κανέναν µαθητή», η εκ νέου άνοδος της ακροδεξιάς στο σύγχρονο εκρηκτικό κοινωνικό γίγνεσθαι παγκοσµίως µάς προβληµατίζει, µάς θυµίζει και πίσω στον χρόνο µας γυρίζει. Γι’ αυτό, πριν οι διαδοχικές «ριπές» σταµατήσουν τελείως το «ακορντεόν» της ειρήνης, του σεβασµού, της ισότητας και της δηµοκρατίας, πρέπει να συστρατευτούµε συντεταγµένα απέναντι στον ρατσισµό και τη µισαλλοδοξία, αναφωνώντας υπεύθυνα και καθαρά ΟΧΙ σε όσα συνθέτουν τον δογµατισµό, τραγουδώντας Μάνο Λοΐζο σε στίχους Γιάννη Νεγρεπόντη «∆ε θα περά- δε θα περάσει ο φασισµός». *Ο Μωυσής Ταραµπουλούς είναι φοιτητής Ψυχολογίας

14

του ΒΙΚΤΩΡΑ ΙΣΑΑΚ ΕΛΙΕΖΕΡ

απορριφθηκε η εφεση και του «ΜΑΚΕΛΕΙΟ»

Η ιστοσελίδα και η εφηµερίδα «Μακελειό», στρέφεται σχεδόν σε καθηµερινή βάση εναντίον των Εβραίων γενικώς, κατηγορώντας τους για άσκηση επιρροής σε όλα τα επίπεδα της δηµόσιας ζωής της χώρας. Το κάνει µε τρόπο έξυπνο, ώστε να αποφύγει τις συνέπειες του αντιρατσιστικού νόµου που προϋποθέτει την έκκληση σε άσκηση βίας εναντίον µιας κοινωνικής ή θρησκευτικής οµάδας. Τον ∆εκέµβρη του 2017, όµως, η ιστοσελίδα «Μακελειό» έπραξε το «µοιραίο λάθος» να στραφεί, όχι εναντίον των Εβραίων γενικώς, αλλά εναντίον ενός Εβραίου µε ονοµατεπώνυµο ο οποίος την εποχή εκείνη ήταν και πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών. Με τον τίτλο «Σκληρός Εβραίος επικεφαλής εταιρείας γερακιών που έχουν αναλάβει την εκκαθάριση κόκκινων δανείων φτωχών Ελλήνων. Πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας µας κάνει τον φίλο και µας τα βουτάει από την πίσω πόρτα» κατηγόρησε τον Μίνο Μωυσή µε σωρεία ψευδών και συκοφαντικών αναφορών. Επρόκειτο για την απαρχή µιας σαφούς αντισηµιτικής εκστρατείας η οποία στόχο θα είχε πλέον όχι τους Εβραίους γενικώς, αλλά συγκεκριµένα πρόσωπα εβραϊκού θρησκεύµατος. Θυµάµαι την αγανάκτηση του Μίνου, όταν επικοινώνησε µαζί µου για να συζητήσουµε τις επόµενες κινήσεις µας. Με ανακοίνωσή του, «τo Κεντρικό Ισραηλιτικό Συµβούλιο Ελλάδος καταδικάζει κατηγορηµατικά και απερίφραστα την κακόβουλη και χυδαία εξύβριση µε έντονα ρατσιστικά και αντισηµιτικά χαρακτηριστικά που εξαπέλυσε ο δικτυακός τόπος makeleio.gr εναντίον του προέδρου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών κ. Μίνου Μωυσή. »Ο πηχυαίος τίτλος του δηµοσιεύµατος: «ΣΚΛΗΡΟΣ ΕΒΡΑΙΟΣ ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ «ΚΟΡΑΚΙΩΝ» ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΑΝΑΛΑΒΕΙ ΤΗΝ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΗ ΤΩΝ ΚΟΚΚΙΝΩΝ ∆ΑΝΕΙΩΝ ΦΤΩΧΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. ΠΡΟΕ∆ΡΟΣ ΤΗΣ ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΜΑΣ ΚΑΝΕΙ ΤΟΝ ΦΙΛΟ ΚΑΙ ΜΑΣ ΤΑ ΒΟΥΤΑΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΙΣΩ ΠΟΡΤΑ», στοχοποιεί και απαξιώνει τον κ. Μωυσή, γνωστό, ικανό και έµπειρο επαγγελµατία και ανώτατο διοικητικό στέλεχος στην Ελληνική τραπεζική και ασφαλιστική αγορά επί 30 χρόνια, λόγω της εβραϊκής του ταυτότητας και µόνον, καθώς και της ιδιότητάς του ως προέδρου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών. »Πέραν των υβριστικών αναφορών, ο κακόβουλος και ρατσιστικός χαρακτήρας της αναφοράς στο πρόσωπό του αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι εµφανίζεται ως ο δήθεν «σκληρός Εβραίος» που δήθεν έχει αναλάβει να εκκαθαρίσει τα «κόκκινα» δάνεια των φτωχών Ελλήνων. Αναπαράγεται έτσι κατά τρόπο απα-

15 λήνων Εβραίων και ότι στοιχειοθετείται η αξιόποινη πράξη της εξύβρισης, ότι οι ενέργειές τους ήταν παράνοµες και υπαίτιες και ότι τέλεσαν αδικοπραξία σε βάρος του Μίνου Μωυσή». Η τελεσίδικη καταδίκη τους, δεν είναι µόνο µια σηµαντική προσωπική δικαίωση του Μίνου. Αφορά σε κάθε άνθρωπο που κατηγορείται άδικα µε κίνητρο το θρήσκευµα του, το χρώµα του, την καταγωγή του ή τον σεξουαλικό του προσανατολισµό. Όπως γράφει ο ίδιος ο Μίνος ο Μωυσής: «Είχα από τότε δηλώσει ότι θα τους κυνηγούσα µέχρι να εξαντληθούν όλα τα ένδικα µέσα που διαθέτει το νοµικό οπλοστάσιο της χώρας µου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η δικαστική αυτή δικαίωση δεν είναι µόνο προσωπική µου υπόθεση, γιατί το άθλιο δηµοσίευµα τους δεν στόχευε µόνο σ’ εµένα, ήταν µια καθαρή αντισηµιτική ενέργεια και είχα την υποχρέωση ως Εβραίος και ως Πρόεδρος, τότε, της Κοινότητας Αθηνών να διεκδικήσω στη ∆ικαιοσύνη το αυτονόητο. Είµαι υπόχρεος στους τέσσερις καλούς µου φίλους Ηλία Κωνσταντόπουλο και Όβη Ναµία, δικηγόρους µου, και στους Μάριο Απέργη και Βίκτωρα Ελιέζερ που προσήλθαν ως µάρτυρες υποστήριξης της αγωγής µου. Τους ευχαριστώ θερµά.»

2.ΦΡΑΝΚ 5.ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ 7.ΜΗΝΑ 8.ΚΕΤΟΥΜΠΑ 12.ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗΣ 13.ΠΙΤΣΜΠΟΥΡΓΚ 15.ΕΜΕΤ 17.ΓΚΟΥΡΙΟΝ 19.ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΗ

1.ΚΡΥΣΤΑΛΛΩΝ 3.ΑΜΝΙΟΠΑΡΑΚΕΝΤΗΣΗ 4.ΓΚΡΟΣΜΑΝ 6.ΑΜΟΣ 9.ΤΡΕΜΠΛΙΝΚΑ 10.ΨΗΦΙ∆ΩΤΟΥ 11.ΠΕΣΑΧ 14.ΓΕΣΙΒΑ 15.ΕΛΙΣΑΦ 16.ΓΑΜΟΥ 18.ΑΛΙΓΙΑ

ΛΥΣΗ ΑΚΡΟΣΤΙΧΙ∆ΑΣ

ράδεκτο, το ειδεχθές και ρατσιστικών κινήτρων στερεότυπο του κακού σκληρού Εβραίου. »Ο κ. Μωϋσής θα προσφύγει στην Ελληνική δικαιοσύνη για την αποκατάσταση της τιµής και υπόληψής του. »Σε µια περίοδο όµως, έξαρσης της αντισηµιτικής βίας στην Ευρώπη, η άδικη, απρόκλητη και εντελώς ατεκµηρίωτη στοχοποίηση ενός ηγετικού στελέχους του Ελληνικού Εβραϊσµού εγκυµονεί κινδύνους όχι µόνο για τη δική του ασφάλεια αλλά και για την ασφαλή διαβίωση των Ελλήνων πολιτών εβραϊκού θρησκεύµατος. »Είµαστε βέβαιοι ότι οι θεσµοί της Ελληνικής Πολιτείας θα λάβουν όλα τα απαραίτητα µέτρα εναντίον όλων όσων υιοθετούν τη ρητορική µίσους ως µέσο έκφρασης της αντισηµιτικής τους εκστρατείας». Θυµάµαι και την αποφασιστικότητάατου Μίνου να εξαντλήσει όλα τα νοµικά όπλα που του παρέχει ο νόµος για να προστα τεύσει την τιµή και την υπόληψή του, και φυσικά στάθηκα δίπλα του σε όλη αυτή τη διαδροµή. Το Πολυµελές Πρωτοδικείο Αθηνών, µε την υπ’ αριθµ.

949/2020 απόφασή του, δέχθηκε την αγωγή και µε ένα πολύ καθαρό σκεπτικό έκρινε ότι σαφώς οι εναγόµενοι τέλεσαν σε βάρος του Μίνου Μωυσή την αδικοπραξία της εξύβρισης και πρόσβαλαν έτσι παράνοµα την προσωπικότητά του, χρησιµοποιώντας µάλιστα εντελώς αναίτια και υποβολιµαία και την εβραϊκή του καταγωγή για να εµβαθύνουν την προσβολή τους. Με την απόφαση του 4456/2-9-22 το Εφετείο Αθηνών απέρριψε την έφεση που είχαν καταθέσει το ΜΑΚΕΛΕΙΟ και ο Στέφανος Χίος κατά της καταδικαστικής σε βάρος τους απόφασης του Πολυµελούς Πρωτοδικείου Αθηνών τον Οκτώβριο 2020. Το Εφετείο έκρινε ότι «Εξαιτίας του εξυβριστικού περιεχοµένου του άρθρου και δεδοµένου ότι η κατοχυρωµένη από το Σύνταγµα ελευθεροτυπία υπόκειται στους περιορισµούς του νόµου µε τους οποίους επιδιώκεται η προστασία των ατόµων από την καταχρηστική άσκησή της, δεν επιτρέπεται µε πρόσχηµα την ελευθεροτυπία η προσβολή της προσωπικότητας µε δηµοσιεύµατα υβριστικά ή δυσφηµιστικά για το άτοµο». Μετά από σχεδόν πέντε χρόνια, ο Χίος και το ΜΑΚΕΛΕΙΟ καταδικάζονται τελεσίδικα για το υβριστικό δηµοσίευµα τον ∆εκέµβριο 2017. Το Εφετείο έκρινε ότι ήταν ορθή η καταδικαστική απόφαση του Πρωτοδικείου, που µεταξύ άλλων περιείχε τις εξής κρίσεις: Ότι το δηµοσίευµα είχε «πρόθεση και σκοπό εξύβρισής µου από το δριµύ τρόπο που εκτίθενται οι χαρακτηρισµοί εις βάρος µου προκειµένου να µε µειώσει και να συνδέσει υποβολιµαία την εβραϊκή καταγωγή µου µε το γεγονός της ανάληψης από εµένα επαγγελµατικής θέσης ευθύνης». Ότι το δηµοσίευµα «συνέβαλε ηθεληµένα στην αναπαραγωγή µιας υποβολιµαίας ρητορικής µίσους κατά των Ελ-

16

επιλογη ΑΡΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ

ΚΑΝΤΙΣ Καθαγιασµος (µε αφορµή την 50ή επέτειο από τη σφαγή των Ισραηλινών αθλητών στους Ολυµπιακούς Αγώνες στο Μόναχο)*

Για τους Εβραίους ανά τον κόσµο, η λέξη «Καντίς», έχει µια έντονα συναισθηµατική, διπλή σηµασία, διότι είναι το όνοµα της προσευχής που λέγεται για τους νεκρούς, δίπλα στον τάφο, σε µνηµόσυνα, και γενικά σε όλες τις λειτουργίες της Συναγωγής. Εντούτοις, δεν υπάρχει ούτε µια αναφορά της λέξης «θάνατος» σε ολόκληρη την προσευχή. Αντίθετα, χρησιµοποιείται η λέξη «ζωή» τρείς φορές. Μακριά από το να αποτελεί µια θρηνωδία, το Καντίς είναι µια συλλογή παιάνων, εξύµνησης του Θεού και σαν τέτοια έχει βασικές υπηρεσίες κατά τη λειτουργία, οι οποίες δεν έχουν σχέση µε πένθος. Αυτή η αλυσίδα εξυµνήσεων έχει γραφεί στην αραµαϊκή τη γλώσσα που µιλούσαν οι Εβραίοι την περίοδο πριν την καταστροφή του δεύτερου Ναού. Ο τελευταίος της στίχος όµως, είναι προφανώς άλλης περιόδου γιατί είναι ο µόνος γραµµένος σε βιβλικά εβραϊκά. Σε αντίθεση µε την παραληρούσα διαχυτικότητα των παιάνων, είναι µαζί µε την τελευταία παράγραφο του αραµαϊκού τµήµατος, µια ήσυχη παράκληση για ειρήνη. Εποµένως εξύµνηση και ειρήνη είναι τα δυο προεξάρχοντα χαρακτηριστικά του κειµένου και όχι ο θάνατος. Η προσευχή του Καντίς είναι συνδεδεµένη µε τη ζωή των Εβραίων σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους και µέχρι τον θάνατό τους. Είναι η έκφραση της λατρείας τους και ο ύµνος τους στον έναν και µοναδικό Θεό, Κύριο και Πλάστη των πάντων. Είναι η µεγέθυνση και αγιοποίηση του ονόµατός Του. Είναι, όµως, και η προσευχή µε την οποία υµνούν τον Θεό, ακόµη και τη στιγµή της απώλειας και του θανάτου. Στη λειτουργία χρησιµοποιείται συχνά στις διάφορες εκδοχές του. Ο όρος «Καντίς» αναφέρεται συνήθως ως «Καντίς του πενθούντος» και αποτελεί βασικό µέρος της ιουδαϊκής τελετουργίας πένθους (διαφορετικό πάνω στον τάφο µετά την ταφή). Το Καντίς των πενθούντων, όµως, δεν αναφέρει ούτε τον θάνατο, ούτε τον θανόντα. Αντιθέτως απευθύνεται στους ζωντανούς, επιβεβαιώνει τη θεία δικαιοσύνη και µιλά για την αξία της ζωής. ∆ηλώνει ότι ο Θεός είναι ο Πλάστης του κόσµου και τον κυβερνά. Επαινεί το Όνοµά Του και περιγράφει τη δόξα Του, και του ζητά να δώσει στον λαό Του «άφθονη ειρήνη, χάρη, καλοσύνη, συµπόνια, µακροζωία, άφθονη τροφή και απελευθέρωση, σε όλους όσοι αφιερώνουν τον χρόνο τους στη µελέτη της Τορά και σε όλον τον λαό του Ισραήλ». Ισαάκ Σεµπάστιαν Κρέσπι, Kaddish, εκδ. Φιλύρα *Το 1972 έλαβαν χώρα οι 20οί Ολυµπιακοί Αγώνες, οι οποίοι για πρώτη φορά µετά τον Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο, κατά τη διάρκεια του οποίου είχαν διακοπεί, επιλέχθηκε να γίνουν στην Οµοσπονδιακή ∆ηµοκρατία της Γερµανίας. Η επιλογή της Γερµανίας, και ειδικότερα της πόλης του Μονάχου, είχε και έναν περαιτέρω συµβολισµό καθώς εκεί είχε γεννηθεί το Εθνικοσοσιαλιστικό Γερµανικό Εργατικό Κόµµα (NSDAP) των ναζί. Η συµµετοχή των Ισραηλινών αθλητών πέραν της υψηλής συναισθηµατικής της αξίας, ενείχε επιπλέον ένα οικουµενικό µήνυµα για την επούλωση των πληγών του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου.

Καντίς Μεγαλοποιηµένο και καθαγιασµένο ας είναι το µέγα Όνοµά Του, παντού στον κόσµο τον οποίο Εκείνος δηµιούργησε κατά τη θέλησή Του, Αµέν! Είθε να ιδρύσει το βασίλειό Του κατά τη διάρκεια της ζωής ολοκλήρου του οίκου του Ισραήλ, γρήγορα και σε σύντοµο χρόνο, και πείτε Αµέν! Ας είναι ευλογηµένο το µέγα Όνοµά Του για πάντα και σε όλη την αιωνιότητα. Ευλογηµένο και παινεµένο και δοξασµένο και εξυψωµένο και εκθειασµένο και τιµηµένο και µεγαλοποιηµένο και υµνηµένο ας είναι το όνοµα του Παναγιοτάτου, ευλογηµένος ας είναι Αυτός, ο υπεράνω πάσης ευλογίας και ύµνων, επαίνων και παρηγοριών που θα αναπέµπονται στους αιώνες, και πείτε Αµέν! Είθε να υπάρξει άφθονη ειρήνη εξ ουρανού και ζωή για µας και για όλο το Ισραήλ, και πείτε Αµέν! Αυτός που κάνει ειρήνη στους ουράνιους τόπους, είθε να κάνει ειρήνη για µας και για όλο το Ισραήλ, και πείτε Αµέν! απόδοση: Ισαάκ Σεµπάστιαν Κρέσπι, Kaddish

18

οι 100 Εβραιοι που επηρεασαν τον κοσµο

Mοζες Μοντεφιορε

79 (1784-1885)

19

Τ

ο 1144, στο Νόργουϊτς της Αγγλίας, κατηγορούνται, για πρώτη φορά, οι Εβραίοι ότι δολοφονούν Χριστιανούς προκειµένου να χρησιµοποιήσουν το αίµα τους για τελετουργικούς σκοπούς. Καθώς δεν βρίσκεται πτώµα που να δικαιολογεί αυτό το έγκληµα δεν υπάρχουν και αντίποινα. Ωστόσο, το 1255, στην πόλη Λίνκολν, ένα χριστιανόπουλο που αγνοείτο επί τρεις εβδοµάδες βρέθηκε πνιγµένο σε µια καταβόθρα. Κατηγορήθηκαν οι Εβραίοι της πόλης ότι το απήγαγαν, το σταύρωσαν και αφαίρεσαν το αίµα του για την παρασκευή άζυµου άρτου. Το έξαλλο πλήθος καταδίωξε και λίντσαρε 19 Εβραίους της πόλης. Αυτή η κατηγορία διαδόθηκε και χρησιµοποιήθηκε από γενιές αντισηµιτών ως λόγος καταδίωξης των Εβραίων και έκτοτε είναι γνωστή ως «συκοφαντία του αίµατος». Στην Αγγλία, εξακόσια χρόνια αργότερα, ο Μόζες Μοντεφιόρε, γιός Εβραίων µεταναστών από την Ιταλία, εξελίχθηκε σε εύπορο χρηµατιστή, έµπιστος φίλος και σύµβουλος της βασίλισσας Βικτωρίας, η οποία τον έχρισε ιππότη το 1837. Το 1840, ο Σερ Μόζες ηγήθηκε της πρώτης διεθνούς διαµαρτυρίας στην εβραϊκή ιστορία, κατά των αντισηµιτικών ενεργειών, ιδίως τη µοχθηρή και ανήθικη συκοφαντία αίµατος στη ∆αµασκό. Η συµµετοχή και η πίεση µεγάλων κρατών της ∆ύσης επέτυχε την απελευθέρωση των περισσότερων Εβραίων που είχαν φυλακιστεί για ένα έγκληµα που δεν είχαν διαπράξει (δύο από αυτούς πέθαναν από βάναυσα βασανιστήρια στη Συρία).

O Mοντεφιόρε, γεννήθηκε στο Λιβόρνο της Ιταλίας, µεγάλωσε όµως στην Αγγλία. Η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο, όταν ο ίδιος ήταν µικρός. Ξεκίνησε εργαζόµενος σε ένα παντοπωλείο. Έγινε διαµεσολαβητής εµπορίας τσαγιού και στη συνέχεια χρηµατιστής, ένας από τους δώδεκα «Εβραίους χρηµατιστές» του Λονδίνου. Εργαζόταν για τους Ρότσιλντ, και µετά τον γάµο του µε την Τζούντιθ Κόεν που ήταν αδελφή της γυναίκας τού Νέιθαν Ρότσιλντ, έγινε έµπιστος και δεξί χέρι και συνέταιρος των Ρότσιλντ. Υπηρέτησε στην Εθνοφυλακή του Σάρεϋ και µάλιστα µετέφερε έγγραφα κ.ά. κατά τη διάρκεια της Μάχης του Ναβαρίνου. Σε ηλικία σαράντα ετών άρχισε την πραγµατική του αποστολή το όραµά του ήταν να σώσει Εβραίους από την καταπίεση όπου κι αν βρίσκονταν στον κόσµο. Παρόλο που κάποιες από τις επιτυχίες του αποδείχθηκαν βραχυχρόνιες, το παράδειγµά του µιµήθηκε ο Μπέντζαµιν Ντισραέλι και ακολούθησαν και άλλοι εβραίοι ηγέτες. Στα παιδικά του χρόνια δεν ήταν θρήσκος. Μετά το πρώτο, από τα επτά ταξίδια του στην Παλαιστίνη, άρχισε να απολαµβάνει το τελετουργικό της θρησκείας, έκτισε µια ιδιωτική συναγωγή στο κτήµα του και στη συνοδεία του υπήρχε ένας σοχέτ (θρησκευτικός σφαγέας κρεάτων). Πολλοί περιέγραψαν τον Μοντεφιόρε ως τον τελευταίο των αξιοσέβαστων ευυπόληπτων Εβραίων, που η υψηλή κοινω-

νική και επαγγελµατική τους θέση τους επέτρεπε να καταπιάνονται µε τη διεθνή διπλωµατία προς όφελος των κατατρεγµένων οµοθρήσκων τους. Ο Πάλµερστον σηµαντικός Βρετανός ηγέτης και πρωθυπουργός της Αγγλίας, πίστευε ότι βοηθώντας τους Εβραίους να επιστρέψουν στην Παλαιστίνη, θα επίσπευδε την επιστροφή του Μεσσία. Υπήρξε υποστηρικτής των αιτηµάτων των Εβραίων. Ο Μοντεφιόρε εξασφάλισε τη βοήθειά του στο να δηµιουργηθεί µια συµµαχία Ευρωπαϊκών κρατών (καθώς και την υποστήριξη του Προέδρου Martin Van Buren των Η.Π.Α.) που ενεργοποιήθηκε ώστε να αποφυλακιστούν Εβραίοι που είχαν κατηγορηθεί ψευδώς ότι σκότωσαν και ήπιαν το αίµα ενός Καπουτσίνου µοναχού στη ∆αµασκό. Ο Μοντεφιόρε, ο Adolphe Crémieux– Γάλλο-εβραίος δικηγόρος που εναντιώθηκε στην επίσηµη θέση της γαλλικής κυβέρνησης, η υποστήριξη του πρωθυπουργού Πάλµερστον και της κυβέρνησής του πίεσαν και έπεισαν τον Σύριο κυβερνήτη Μεχµέτ Αλί να τους απελευθερώσει χωρίς να τους αθωώσει επισήµως. Ο Μοντεφιόρε είχε µεγάλη επιρροή και συνεργασία µε το Βρετανικό Υπουργείο Εξωτερικών ώστε να αποτρέπονται αντισηµιτικές ενέργειες και εκδηλώσεις. ∆εν πετύχαινε πάντα τον στόχο του, όπως στη περίπτωση ενός εβραίου αγοριού στην Ιταλία που απήχθη από Καθολικούς για να τον προσηλυτίσουν στον χριστιανισµό, στη συνέχεια βαπτίστηκε από τον Πάπα και εξελίχθηκε σε καθηγητής Θεολογίας. Στην περίπτωση των Εβραίων του Μαρόκου που υφίσταντο διώξεις, ο Μοντεφιόρε συνάντησε και ζήτησε από τον Σουλτάνο, ο οποίος δέχτηκε, να εκδώσει διάταγµα κατά των αντισηµιτικών διώξεων αλλά µόλις ο Μοντεφιόρε επέστρεψε στην Αγγλία το διάταγµα απεσύρθη και συνεχίστηκε για δεκαετίες ο κατατρεγµός. Ο Μοντεφιόρε έγινε σύµβολο για τους Εβραίους. Η τακτική του ήταν ότι οι Εβραίοι µπορούν να οργανωθούν σε δυναµικές οµάδες και µε διπλωµατικά µέσα, µε πυγµή και πάθος, µπορούν να βελτιώσουν τις συνθήκες ζωής των οµοθρήσκων. Η δράση και η προσωπικότητα του αξιοσέβαστου Μοντεφιόρε επηρέασε τον Άγγλο Λόρδο Μπάλφουρ που υποστήριξε το Σιωνιστικό κίνηµα και την αναγκαιότητα ίδρυσης Εβραϊκού Κράτους.

Από το οµότιτλο βιβλίο του MICHAEL SAPIRO µετάφραση-επιµέλεια Αλίκη Αρούχ-Μορδεχάι

20

του ΡΟΝΑΛΝΤ Σ. ΛΟΝΤΕΡ*

ακοµα και αν ευδοκιµει, το Ισραηλ µια αυξανοµενη

προκληση

Τ

ην 1η Ιουλίου, ο Γιαΐρ Λαπίντ έγινε ο 14ος πρωθυπουργός του Ισραήλ. Αν και θα υπηρετήσει µόνο ως υπηρεσιακός µέχρι τη διεξαγωγή των γενικών εκλογών την 1η Νοεµβρίου, έχει µια µοναδική ευκαιρία να γράψει ιστορία καθώς βοηθά το έθνος του να αντιµετωπίσει µια περίπλοκη πραγµατικότητα: την τεράστια οικονοµική και πολιτική επιτυχία σε συνδυασµό µε µια αυξανόµενη δηµογραφική πρόκληση. Το κράτος του Ισραήλ απολαµβάνει µια χρυσή εποχή. Για περισσότερα από 15 χρόνια από τον ∆εύτερο Πόλεµο του Λιβάνου το 2006 διατηρεί σχετική ηρεµία, στρατηγική σταθερότητα και ευηµερία. Η οικονοµία ανθεί: την τελευταία

δεκαετία ο µέσος ετήσιος ρυθµός ανάπτυξης ήταν πάνω από 3,5%, επιταχύνοντας στο εκπληκτικό 8% το 2021. Το εθνικό ποσοστό χρέους (σε σχέση µε το ΑΕΠ) είναι σηµαντικά χαµηλότερο από αυτό των Ηνωµένων Πολιτειών, το ποσοστό ανεργίας είναι σχεδόν µηδενικό και το βιοτικό επίπεδο αυξάνεται σταθερά. Η επανάσταση της τεχνολογίας έχει προωθήσει το Ισραήλ στην πρώτη γραµµή της παγκόσµιας τεχνολογίας, µε το µοναδικό καινοτόµο πνεύµα του να προσελκύει επενδυτές από όλο τον κόσµο. Το εβραϊκό κράτος έχει υπογράψει ειρηνευτικές συµφωνίες µε έξι έθνη του Αραβικού Συνδέσµου και η σχέση του µε ένα ευρύ φάσµα του αραβικού κόσµου είναι µια σχέση

21 εµβάθυνσης της συνεργασίας µια de facto ειρήνη. Χώρες πέρα από τις Ηνωµένες Πολιτείες, συµπεριλαµβανοµένης της Κίνας, της Ιαπωνίας, της Ινδίας, της Ευρώπης και της Βραζιλίας, βλέπουν το Ισραήλ ως στρατηγικό εταίρο. Με τον πληθυσµό του να πλησιάζει τα 10 εκατοµµύρια και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ του να επισκιάζει αυτό του Ηνωµένου Βασιλείου, το Ισραήλ αποτελεί µια εκπληκτική ιστορία επιτυχίας. Από πολλές απόψεις, το Ισραήλ του 2022 εκπλήρωσε τόσο το σιωνιστικό όνειρο των ιδρυτών του όσο και τη λαχτάρα του εβραϊκού λαού για ανανέωση µετά την οδυνηρή τραγωδία του Ολοκαυτώµατος. Και όµως, το έθνος αντιµετωπίζει µια σοβαρή υπαρξιακή απειλή - όχι µόνο από τις πυρηνικές δυνατότητες του Ιράν αλλά από τα δικά του δηµογραφικά στοιχεία. Το 2020, για πρώτη φορά εδώ και πολλές δεκαετίες, ο αραβικός πληθυσµός που ζει µεταξύ της Μεσογείου και του ποταµού Ιορδάνη αυξήθηκε ελαφρώς πάνω από τον εβραϊκό πληθυσµό, σύµφωνα µε ανάλυση που διεξήχθη από δύο ερευνητικές οµάδες που συνδέονται µε το αµυντικό σύστηµα του Ισραήλ. Και παρά κάποιες αλλαγές στις τάσεις των γεννήσεων, αυτή η µικρή παλαιστινιακή πλειοψηφία θα γίνει σηµαντική σε µια δεκαετία ή δύο. Αυτό σηµαίνει ότι εάν το status quo συνεχιστεί και το Ισραήλ συνεχίσει να κυβερνά τη ∆υτική Όχθη, θα αντιµετωπίσει σε σχετικά σύντοµο χρονικό διάστηµα θα βρεθεί αντιµέτωπο µε ένα κρίσιµο δίληµµα: Αν δώσει σε Παλαιστίνιους πλήρη υπηκοότητα και εποµένως πλήρη δικαιώµατα δεν θα είναι πλέον εβραϊκό. Αν δεν το κάνει, δεν θα είναι πλέον δηµοκρατικό. Είτε έτσι είτε αλλιώς, το Ισραήλ, ως εβραϊκό δηµοκρατικό κράτος, θα πάψει να υπάρχει. Περιπλέκοντας περαιτέρω την κατάσταση είναι οι βαθιές αλλαγές που σαρώνουν την παλαιστινιακή κοινωνία. Σύµφωνα µε δηµοσκόπηση που διεξήγαγε ο Χαλίλ Σικάκι του αναγνωρισµένου Παλαιστινιακού Κέντρου Ερευνών Πολιτικής και Έρευνας, περίπου το 25% των κατοίκων της ∆υτικής Όχθης σήµερα είναι υπέρ των διαπραγµατεύσεων µε το Ισραήλ και µόνο το 28% εξακολουθεί να υποστηρίζει µια λύση δύο κρατών. Αντίθετα, το 55% υποστηρίζει έναν ένοπλο αγώνα εναντίον του Ισραήλ. Οι νεότεροι Παλαιστίνιοι γυρίζουν την πλάτη στις ιδέες της συµφιλίωσης, του συµβιβασµού και της διχοτόµησης και ενστερνίζονται την ιδέα ενός κράτους. Η αναδυόµενη δηµογραφική πραγµατικότητα και η ολοένα και πιο συγκρουσιακή παλαιστινιακή νοοτροπία προµηνύουν το παλαιστινιακό αίτηµα που πιθανότατα θα αντιµετωπίσει σύντοµα το Ισραήλ: ένα άτοµο, µία ψήφος. Καµία εξωτερική απειλή δεν είναι τόσο επικίνδυνη για τη σιωνιστική συνέχεια, όσο αυτή η εσωτερική. Η βασική προϋπόθεση του σιωνισµού είναι ότι θα πρέπει να υπάρχει ένα µέρος στη γη όπου οι Εβραίοι είναι η πλειοψηφία – έτσι ώστε αυτή η πλειοψηφία να µπορεί να ασκήσει το δικαίωµά

της στην αυτοδιάθεση µέσα σε ένα δηµοκρατικό πλαίσιο. Αν οι Εβραίοι δεν έχουν σταθερή πλειοψηφία στη χώρα τους, ο Σιωνισµός θα καταρρεύσει. ∆υστυχώς ένα απαθές κοινό και ένα δυσλειτουργικό πολιτικό σύστηµα εµποδίζουν το Ισραήλ να αντιµετωπίσει αυτό το πρόβληµα. Υποφέροντας από τροµοκρατικές επιθέσεις, οι περισσότεροι Ισραηλινοί πιστεύουν δικαιολογηµένα, ότι δεν πρέπει να υποχωρήσουν κάτω από τα πυρά. Αλλά όταν τα κύµατα τρόµου υποχωρούν, δεν αισθάνονται καµία επείγουσα ανάγκη να δράσουν, πεπεισµένοι ότι µπορούν να συνεχίσουν να κυβερνούν εκατοµµύρια Παλαιστίνιους χωρίς πραγµατικά επικίνδυνες συνέπειες. Η οικονοµική ευηµερία, η στρατιωτική ανδρεία και το διεθνές κύρος τούς τυφλώνουν στο γεγονός ότι κάθε µέρα που περνάει τους φέρνει πιο κοντά στην άβυσσο. Είναι καιρός να ακουστούν οι φωνές των φίλων και συµµάχων του Ισραήλ. Τα τελευταία 40 χρόνια, έχω εργαστεί ακούραστα για το εβραϊκό κράτος. Αγαπώ το Ισραήλ. Είµαι αφοσιωµένος σε αυτό και κάνω ό, τι µπορώ για εκείνο. Σήµερα όµως είναι καθήκον µου να καλέσω τον νέο ισραηλινό πρωθυπουργό να αναγνωρίσει τη δύσκολη θέση του έθνους του και να αλλάξει πορεία. Η επικείµενη επίσκεψη του προέδρου Μπάιντεν στην Ιερουσαλήµ και τη Ραµάλα αποτελεί µοναδική ευκαιρία. Το ίδιο και η εµφάνιση µιας αµερικανο-αραβοϊσραηλινής συµµαχίας ασφαλείας. Ο Λαπίντ πρέπει να αναζητήσει έναν δηµιουργικό τρόπο για να αντιµετωπίσει την παλαιστινιακή πρόκληση, συνεργαζόµενος στενά µε τις Ηνωµένες Πολιτείες, τον Σουνιτικό κόσµο και τους µετριοπαθείς Παλαιστίνιους. Ακόµη και αν φαίνεται αδύνατο να επιτευχθεί η λύση των δύο κρατών, ο πρωθυπουργός πρέπει να κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να αποτρέψει µια καταστροφή ενός κράτους. Καµία άλλη αποστολή δεν είναι τόσο σηµαντική ή τόσο επείγουσα. Το ίδιο το µέλλον του Ισραήλ κρέµεται από µια κλωστή. Μετάφραση: Ρόζα Ρούσσου

πηγή: washingtonpost.com, 13.7.2022 https://www.washingtonpost.com/opinions/2022/07/13/israel-demographics-arabs-biden-future

*Ο Ρόναλντ Λόντερ είναι πρόεδρος του Παγκόσµιου Εβραϊκού Συνεδρίου και πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αυστρία. Το άρθρο του υπενθυµίζει ιστορικά την αιτία σχεδόν κάθε πτώσης, τον εσωτερικό ∆ούρειο Ίππο που αν δεν υπολογίσεις σωστά τον κίνδυνο βρίσκεσαι στην απέναντι πλευρά της Ιστορίας και όλα θα ξεκινήσουν από την αρχή. (Ρόζα Ρούσσου)

22

του ΒΙΚΤΩΡΑ ΙΣΑΑΚ ΕΛΙΕΖΕΡ

σχεδον οι Ισραηλινοι την παραµονη Πρωτοχρονιας

Ο

πληθυσµός του Ισραήλ αυξήθηκε τη τελευταία χρονιά κατά 187.000 πολίτες και έφθασε τους 9.593.000 συνολικά. Στην Κεντρική Στατιστική Υπηρεσία εκτιµούν ότι το 2065 θα ζουν στο Ισραήλ 20 εκατοµµύρια πολίτες. Σύµφωνα µε τα ίδια στοιχεία, το 2024 ο αριθµός των Ισραηλινών πολιτών θα φθάσει στα 10 εκατοµµύρια και το 2048 στα 15 εκατοµµύρια. Εκ των 9.593.000 Ισραηλινών, 7.069.000 είναι Εβραίοι (74% του πληθυσµού), 2.026.000 είναι Άραβες (21% του πληθυσµού) ενώ οι υπόλοιποι είναι διαφορετικού θρησκεύµατος η άθρησκοι. Μεταξύ των Εβραίων που είναι πάνω από 20 ετών, το 45,3% αυτοπροσδορίζονται ως κοσµικοί (hilonim), το 19,2% ως παραδοσιακοί–όχι ιδιαίτερα θρήσκοι, το 13,9% ως παραδοσιακοί – θρήσκοι, το 10,7% ως θρήσκοι και το 10,5% ως φανατικοί θρήσκοι (Haredim). Το 5782 (η εβραϊκή χρονιά που έκλεισε στις 25/9/22), ο ισραηλινός πληθυσµός αυξήθηκε κατά 2% σε σχέση µε την προηγούµενη. Στο Ισραήλ γεννήθηκαν 177.000 µωρά και έφθασαν 49.000 νέοι µετανάστες, ενώ 2.000 Ισραηλινοί κάτοικοι εξωτερικού επέστρεψαν στην εστία τους. Καταγράφηκαν 53.000 θάνατοι, εκ των οποίων 4.400 από κορονοϊό. Από τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας προκύπτει ότι το 89,3% των Ισραηλινών δηλώνουν ικανοποιηµένοι από τη ζωή τους. Στον εβραϊκό πληθυσµό το ποσοστό ικανοποίησης φθάνει στο 91,5%, ενώ στον αραβικό στο 70,7%. Επίσης το 70,4% των Ισραηλινών Εβραίων δηλώνει ικανοποιηµένο από την οικονοµική του κατάσταση έναντι του 51,1% των Ισραηλινών Αράβων. Σε σχέση µε τις γλώσσες: Για το 55,2% των Ισραηλινών η

µητρική τους γλώσσα είναι τα εβραϊκά, για το 19,7% τα αραβικά, για το 12,6% τα ρωσικά, για το 2,1% τα αγγλικά και ακολουθούν τα γαλλικά, ισπανικά και γίντις, µε κάτω από 1%. Το 86% των απασχολουµένων µιλάει εβραϊκά στον χώρο εργασίας. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του υπουργείου µετανάστευσης και απορρόφησης µεταναστών, οι πόλεις στις οποίες εγκαταστάθηκαν νέοι µετανάστες στο Ισραήλ τη τελευταία χρονιά ήταν: 6.327 στο Τελ Αβίβ, 6.182 στη Χάϊφα, 6.069 στη Νατάνια, 4.300 στην Ιερουσαλήµ, ενώ επίσης εγκαταστάθηκαν νέοι µετανάστες στις πόλεις Μπατιάµ, Ασντόντ, Ρισόν Λετσιόν, Νααρία, Ασκελόν και Μπερσέβα. Από το σύνολο των νέων µεταναστών, το 47% ήρθαν από τη Ρωσία, το 25% από την Ουκρανία, το 6% από τις ΗΠΑ, το 4% από τη Γαλλία, το 4% από τη Νότιο Αµερική και το 2% από την Αιθιοπία. Το 63% των µεταναστών ήταν σε παραγωγική ηλικία, εκ των οποίων το 27% ήταν 18 – 35 ετών. Η υπουργός Μετανάστευσης και Απορρόφησης Pnina Tamno Sheta δήλωσε: «Σηµειώνουµε δύο χρόνια ρεκόρ µετανάστευσης στο Ισραήλ, όταν από το προηγούµενο Ρος Ασανά έως το σηµερινό, περίπου 60.000 νέοι µετανάστες θα γιορτάσουν µαζί µας στο κράτος του Ισραήλ. Κατά τη διάρκεια αυτής της χρονιάς, το Υπουργείο Μετανάστευσης και Απορρόφησης ανέλαβε το βάρος της ευθύνης δύο σηµαντικών µεταναστευτικών επιχειρήσεων και το έκανε µε αφοσίωση και µεγάλη επιτυχία. Προσεύχοµαι τον επόµενο χρόνο να γιορτάσουµε εδώ µε δεκάδες χιλιάδες ακόµη νέους µετανάστες». πηγή ynet.co.il

23 ο εβραϊκος

στον κοσµο Επιµέλεια: Βίκτωρ Ισαάκ Ελιέζερ

Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της έρευνας που δηµοσιεύθηκε στην ισραηλινή ιστοσελίδα ynet, ο εβραϊκός πληθυσµός σε ολόκληρη την υφήλιο φθάνει τους 15.263.500 ανθρώπους. ∆ιαχρονική διαµόρφωση του εβραϊκού πληθυσµού:

2022

– 15.263.500

1945

– 11.500.000

1939

– 16.500.000

1800

– 2.500.000

1. Ισραήλ

– 6.983.000

1492

– 1.300.000

2. Η.Π.Α

– 6.000.000

1000

– 1.000.000

3. Γαλλία

– 442.000

– 1–3.000.000

4. Καναδάς

– 394.000

70 κ.ε

Οι δέκα χώρες µε τον µεγαλύτερο εβραϊκό πληθυσµό:

1300 π.κ.ε.– 600.000

5. Μ. Βρετανία – 292.000

1812 π.κ.ε.– γέννηση του Αβραάµ

6. Αργεντινή

– 173.000

7. Ρωσία

– 145.000

Ο εβραϊκός πληθυσµός ανά ήπειρο:

Ασία

– 7.018.000

8. Αυστραλία – 118.200 9. Γερµανία

– 118.000

10. Βραζιλία

– 91.000

(συµπεριλαµβανοµένου του κράτους του Ισραήλ)

Βόρεια Αµερική – 6.394.000 Νότια Αµερική – 307.200 Ευρώπη

– 1.305.000

Ωκεανία

– 125.900

Αφρική

– 55.600 πηγή: ynet.co.il 26.9.2022

24

του ΒΙΚΤΩΡΑ ΙΣΑΑΚ ΕΛΙΕΖΕΡ

ο Αµπας µιλαει, ο χαιρεται Ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχµούντ Αµπάς, στις 23 Σεπτεµβρίου µίλησε από το βήµα του ΟΗΕ και έθεσε καίρια ερωτήµατα προς τη διεθνή κοινότητα. Γιατί οι Παλαιστίνιοι εξακολουθούν να ζουν υπό κατοχή; Γιατί, µετά από εκατοντάδες φιλοπαλαιστινιακά ψηφίσµατα που εγκρίθηκαν από τη Γενική Συνέλευση, το Συµβούλιο Ασφαλείας και το Συµβούλιο Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων του ΟΗΕ, οι Παλαιστίνιοι δεν έχουν ακόµη λάβει καθεστώς πλήρους µέλους στον ΟΗΕ; Γιατί δεν έχουν ακόµη κράτος; Και τι άλλο πρέπει να κάνουν για να το πετύχουν; Τριάντα περίπου ηµέρες πριν από τις εκλογές στο Ισραήλ, ο τέως πρωθυπουργός Βενιαµίν Νετανιάου, ο οποίος επιδιώκει την επάνοδό του στον πρωθυπουργικό θώκο, προφανώς διάβασε την οµιλία του Μαχµούντ Αµπάς και προφανώς ένοιωσε δικαίωση για την άρνησή του να διαπραγµατευθεί τη δηµιουργία ενός Παλαιστινιακού κράτους. ∆ικαιωµένοι ένοιωσαν φυσικά και οι εκ δεξιών συνοδοιπόροι του και µελλοντικοί συµµέτοχοι στο κυβερνητικό συνασπισµό που θα επιχειρήσει ο Νετανιάου να σχηµατίσει για να διασφαλίσει την πλειοψηφία των 61 εδρών εκ των 120 της ισραηλινής Βουλής. Όσο ο Μαχµούντ Αµπάς µιλούσε, τόσο ο Νετανιάου χαιρόταν να ακούει τις ακρότητες του Αµπάς µε τις οποίες ο ίδιος απαντούσε στα δικά του ερωτήµατα στην αρχή της οµιλίας του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Ισχυρίστηκε ο Μαχµούντ Αµπάς ότι ήθελε πραγµατικά ειρήνη µε το Ισραήλ, αλλά σε άλλα αποσπάσµατα της οµιλίας του κατέστησε σαφές ότι απορρίπτει την ίδια τη νοµιµότητα του Ισραήλ. Περιέγραψε το Ισραήλ ως αποικιοκρατική δύναµη για 75 χρόνια δηλαδή από την δηµιουργία του το 1948: «Θέλει ο ισραηλινός λαός να παραµείνει για πάντα ένας αποικιοκρατικός λαός;» ρώτησε. «Έτσι είναι εδώ και 75 χρόνια». Αγνόησε κάθε θρησκευτική και ιστορική σχέση των Εβραίων µε την Ιερουσαλήµ υποστηρίζοντας ότι υπάρχουν µόνο µουσουλµανικοί και χρι-

στιανικοί ιεροί τόποι, οι οποίοι µάλιστα υφίστανται ανελέητη και αδικαιολόγητη ισραηλινή επίθεση. Σε αυτά τα δύο σηµεία της οµιλίας του καταγράφεται η απόλυτη αντίφαση ανάµεσα στην επιθυµία του Παλαιστίνιου ηγέτη για ειρήνη µε το Ισραήλ και στην απελευθέρωση των εδαφών που «για 75 χρόνια έχουν εγκαταστήσει το αποικιακό τους καθεστώς οι Ισραηλινοί». Και φυσικά ο Νετανιάου χα ίρετα ι γιατί ο ίδιος ο Αµπάς δικαιώνει µε τη ρητορική του την απόρριψη της ιδέας των δύο κρατών για δύο λαούς. Στον παραληρηµατικό του λόγο, για τον Παλαιστίνιο ηγέτη, ο περσινός πόλεµος µεταξύ της Χαµάς και του Ισραήλ ήταν η τελευταία από τις «50 σφαγές που πραγµατοποίησε το Ισραήλ εναντίον των Παλαιστινίων από το 1948». Τουλάχιστον αυτή τη φορά απέφυγε να τα αποκαλέσει «ολοκαυτώµατα», όπως έκανε στο Βερολίνο. Και φυσικά παρέλειψε να αναφέρει ότι το Ισραήλ διέλυσε τους οικισµούς του και απέσυρε όλους τους στρατιώτες του από τη Γάζα το 2005. Καµία αναφορά στη τροµοκρατική δραστηριότητα της Χαµάς εναντίον Ισραηλινών πολιτών και στη χρήση του άµαχου πληθυσµού της Λωρίδας της Γάζας ως ανθρώπινη ασπίδα, για τις αδιάκριτες επιθέσεις µε ρουκέτες εναντίον πόλεων στο Ισραήλ. Οι Παλαιστίνιοι κρατούµενοι «είναι η ζωντανή συνείδηση του λαού µας», δήλωσε ο Αµπάς, υπερασπιζόµενος τους δολοφόνους Ισραηλινών – στους οποίους η Παλαιστινιακή Αρχή επιµένει να πληρώνει µισθούς, γαλουχώντας έτσι τις επόµενες γενιές δολοφόνων. «Ζωντανούς µάρτυρες», τους αποκάλεσε. «Ήρωες» που «έχουν καταδικαστεί σε τέσσερις ή πέντε φορές ισόβια», διευκρίνισε για να τους διαχωρίσει προφανώς από τους µικροαπατεώνες. Αυτούς που συνελήφθησαν επειδή σκόρπισαν τον θάνατο Ισραηλινών πολιτών στις στάσεις των λεωφορείων, στα µπαρ, στα σπίτια τους, στον δρόµο… Η αποθέωση των «ηρωικών µαρτύρων» που «φώτισαν τον δρόµο προς την ελευθερία και την ανεξαρτησία µε το αίµα

του ΑΡΗ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ

τους», συνιστά µια δηµόσια διάψευση του ισχυρισµού του ότι οι Παλαιστίνιοι «δεν θα καταφύγουν στα όπλα… δεν θα καταφύγουν στη βία… δεν θα καταφύγουν στην τροµοκρατία». Ο Αµπάς χαιρέτησε την επί της αρχής δήλωση του Ισραηλινού πρωθυπουργού Yair Lapid για µια λύση δύο κρατών, όπως προσδιορίστηκε στο ίδιο βήµα την προηγούµενη ακριβώς ηµέρα: «Είµαστε ευγνώµονες για αυτό. Αυτό είναι φυσικά µια θετική εξέλιξη», είπε. Όµως αγνόησε τον «βασικό όρο» που έθεσε ο Lapid για την εφαρµογή αυτής της δήλωσης: «Ότι ένα µελλοντικό παλαιστινιακό κράτος θα είναι ειρηνικό. Ότι δεν θα γίνει άλλη µια βάση τροµοκρατίας από την οποία θα απειλείται η ευηµερία και η ίδια η ύπαρξη του Ισραήλ». Ο Μαχµούντ Αµπάς προτιµάει να έχει απέναντί του έναν αδιάλλακτο ηγέτη, όπως τον Νετανιάου, που δεν θα µιλάει για Παλαιστινιακό κράτος και δεν θα τον βάζει στη δύσκολη θέση να αποκηρύσσει τη τροµοκρατία και να συγκρούεται µε τους εξτρεµιστικούς κύκλους στο εσωτερικό της Παλαιστινιακής Αρχής. Όσο ο Μαχµούντ Αµπάς ενθαρρύνει τον λαό του να πιστεύει ότι οι Ισραηλινοί είναι µια αποικιοκρατική δύναµη που µπορεί να εξοντωθεί και υποκινεί και ανταµείβει τη δολοφονική εχθρότητα απέναντί τους, τόσο αυξάνεται η επιρροή του Νετανιάου στην ισραηλινή κοινή γνώµη. Ίσως αυτή συγκατοίκηση να υπηρετεί την πολιτική επιβίωση και των δύο. Όπως έγραψε ο έγκυρος Ισραηλινός δηµοσιογράφος Νιτσάν Χόροβιτς: «Ο Λαπίντ πρόσφερε στον Αµπάς την Πέµπτη τη φόρµουλα µιας πρότασης για την παλαιστινιακή ανεξαρτησία: «Κάτω τα όπλα και θα υπάρξει ειρήνη». Αλλά όπως πάντα, τραγικά για τον λαό µας και για τον δικό του, ο Παλαιστίνιος ηγέτης δεν είχε το µυαλό να ακούσει». Το άρθρο δηµοσιεύτηκε στη liberal.gr, 30.9.2022 https://www.liberal.gr/diethni-themata/o-ampas-milaei-o-netanyaoy-hairetai

25

γλωσσαρι εβραϊκων ορων Κνέσετ (συνέλευση): Το ισραηλινό κοινοβούλιο που αποτελείται από 120 βουλευτές. Βρίσκεται στη συνοικία Γκιβάτ Ραµ στην Ιερουσαλήµ. Κντουσά (αγιοσύνη): Το τρίτο τµήµα της προσευχής αµιντά που αποτελεί µία ποιητική έξαρση της αγιοσύνης του Θεού. Η ανάγνωση αυτού του τµήµατος ―που απαγγέλλεται κατά την πρωινή και κατά τη µεσηµβρινή προσευχή αλλά και σε κάποιες γιορτινές µέρες― υπαινίσσεται το όραµα του Ιεζεκιήλ για τη δόξα του Θεού (Ιεζεκιήλ 3,12 & Ησαΐας 6,3). Κοέλετ Ραµπά (σχόλια Εκκλησιαστή): Συλλογή σχολίων επί του βιβλίου Εκκλησιαστής της Βίβλου. Αποτελεί µέρος της µιντρασικής σειράς µε το όνοµα Ραµπά γι’ αυτό και ονοµάζεται και Μιντράς Κοέλετ. Περιλαµβάνει αλληγορική ερµηνεία του βιβλικού κειµένου φράση προς φράση και διαιρείται σε τέσσερα τµήµατα. Μερικά χωρία (ο πρόλογος και το τέλος του πρώτου τµήµατος) έχουν χαθεί. Ο ανθολόγος βασίστηκε σε προγενέστερες συλλογές, στο αγκαντικό µέρος των δυο Ταλµουντίµ, ενώ υπάρχουν και πολλά πρωτότυπα χωρία. Κατά τους µελετητές η σύνθεση της συλλογής έγινε επί της εποχής των Γκεονίµ (6ος αιώνας και µετά). Κοέν (ιερέας, πληθ. Κοανίµ): Αρχαία ανώτατη ιερατική κάστα από την εποχή της εξόδου από την Αίγυπτο, που κατάγεται από τον Ααρών (αδελφό του Μωυσή), ιστορικά επιφορτισµένη µε την τέλεση θρησκευτικών τελετουργιών, τις θυσίες ζώων και µε τον εξιλασµό των αµαρτιών του ποιµνίου. Μετά την καταστροφή του Ναού, ο ρόλος τους περιορίστηκε προς όφελος των ραβίνων. Εντούτοις η γενεαλογία συνεχίζεται, και σήµερα ο όρος δηλώνει τον απόγονο του ιερατείου, ενώ το όνοµα µεταβιβάζεται από τον πατέρα. Αν και δεν γίνονται πια θυσίες ζώων, υπάρχουν ακόµα στη λειτουργία κάποιες προφορικές παρεµβάσεις που ανήκουν αποκλειστικά σ’ αυτούς τους απογόνους, π.χ., ευλογίες και γιορτές. Οικογένειες που φέρουν το όνοµα Κατζ, Κάπλαν και Καχάν είναι Κοανίµ.

26

της ΑΝΝΙΤΑΣ ΤΣΟΠΑΝΕΛΛΗ*

κτηριο YMCA Το 1919 ο Archibald Clinton Harte, υπάλληλος του YMCA* των ΗΠΑ, έφθασε στην Ιερουσαλήµ µε ένα όνειρο, να ξανακάνει τη γη του Ισραήλ τη χώρα που ρέει γάλα και µέλι. Το 1924 ο Harte, Γενικός Γραµµατέας πια του YMCA της Ιερουσαλήµ, κατάφερε να συγκεντρώσει δωρεές ύψους ενός εκατοµµυρίου δολαρίων, από τις Ηνωµένες Πολιτείες και το Μάντσεστερ της Αγγλίας, για την κατασκευή κτηρίου-κέντρου για άτοµα όλων των θρησκειών και εθνικοτήτων. Το κτήριο σχεδιάστηκε από τον Αµερικανό αρχιτέκτονα Arthur Loomis Harmon, γνωστό από τη συµµετοχή του στον σχεδιασµό του Empire State Building (εταιρεία Shreve, Lamb and Harmon). Ο αρχιτέκτονας συνδύασε στο κτήριο τις αρχιτεκτονικές παραδόσεις του Ιουδαϊσµού, του Χριστιανισµού και του Ισλάµ. Ο θεµέλιος λίθος τέθηκε το 1928 από τον Λόρδο Plumer, τον Βρετανό Ύπατο Αρµοστή για την Παλαιστίνη, σε οικόπεδο της Ιερουσαλήµ, που αγοράστηκε από το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύµων. Το νεοβυζαντινό κτήριο παραδόθηκε στις 18 Απριλίου 1933 από τον Βρετανό στρατηγό Λόρδο Edmund Allenby. Απόσπασµα του λόγου του υπάρχει σε εβραϊκά, αραβικά και αγγλικά σε ένθετη επιγραφή σε τοίχο του κτηρίου: “Εδώ είναι ένα µέρος του οποίου η ατµόσφαιρα είναι ειρήνη, όπου οι πολιτικές και θρησκευτικές ζήλιες µπορούν να ξεχαστούν και η διεθνής ενότητα να καλλιεργηθεί και να αναπτυχθεί”. Το Jerusalem International YMCA, µε τον χαρακτηριστικό πύργο ύψους 152 ποδών, αποτελεί ένα ορόσηµο της πόλης, ένα µείγµα µοντερνισµού µε ανατολίτικους θόλους και καµάρες, όλα µε τη γνωστή πέτρα της Ιερουσαλήµ. Το τρίγωνο του παλιού λογότυπου του YMCA –του οποίου οι τρεις πλευρές αντιστοιχούν σε πνεύµα, µυαλό και σώµα– συνδέεται άµεσα µε το κτήριο: ο κεντρικός πύργος και τα τρία παρεκκλήσια µε το πνεύµα, το αµφιθέατρο µε το µυαλό και το γυµναστήριο και η πισίνα µε το σώµα. Στην πρόσοψη διακρίνονται χαραγµένες τρεις επιγραφές: στα δεξιά “Ο Κύριος ο Θεός µας, ο Κύριος είναι Ένας” στα εβραϊκά, στο κέντρο “Είµαι η οδός” στα αραµαϊκά και στα αριστερά “∆εν υπάρχει Θεός παρά ο Θεός” στα αραβικά. Σύµφωνα µε το όραµα του εµπνευστή, το κτήριο είναι ένα “κήρυγµα σε πέτρα”, πλούσιο σε συµβολισµούς. Τα στοιχεία, που χρησιµοποιήθηκαν για τη διαµόρφωση των χώρων και της όψης, αντιπροσωπεύουν τις τρεις µονοθεϊστικές θρησκείες. Τα 12 κυπαρίσσια στον κήπο υποδηλώνουν τις 12 φυλές του Ισραήλ, τους 12 µαθητές του Ιησού και τους 12 οπαδούς του Μωάµεθ. Στο αµφιθέατρο και στο γυµναστήριο 12 παράθυρα φωτίζουν τους θόλους

και 12 πέτρινες καµάρες αποτελούν τη στέψη των µπαλκονιών. Οι 40 στήλες στην αυλή συµβολίζουν τη 40χρονη περιπλάνηση των Παιδιών του Ισραήλ στην έρηµο αλλά και τις 40 ηµέρες του πειρασµού του Ιησού. Τα κιονόκρανα που συναντάµε στις όψεις, απεικονίζουν τη χλωρίδα, την πανίδα και τους ανθρώπους του Ισραήλ. Το αρχικό κτήριο διέθετε γυµναστήριο, πισίνα, αθλητικό γήπεδο, βιβλιοθήκη και χώρο για διαλέξεις, θρησκευτικές λειτουργίες και επαγγελµατικά µαθήµατα. Με τις τροποποιήσεις και τις προσθήκες µέσα στον χρόνο, το YMCA στεγάζει γυµναστήριο και πισίνα, εβραιοαραβικό νηπιαγωγείο, αµφιθέατρο 600 θέσεων, βιβλιοθήκη, παρεκκλήσι, εστιατόριο, συνεδριακό κέντρο και ξενοδοχείο (“Three Arches Hotel“). Όσο για τον ιστορικό ρόλο του κτηρίου, το 1947 το YMCA της Ιερουσαλήµ ήταν η έδρα των συνοµιλιών της UNSCOP (Ειδική Επιτροπή των Ηνωµένων Εθνών για την Παλαιστίνη) για να αποφασιστεί η τύχη της Παλαιστίνης. Στα τέλη Απριλίου του 1948 το κτήριο καταλήφθηκε από τον ∆ιεθνή Ερυθρό Σταυρό και δύο µήνες αργότερα χρησιµοποιήθηκε από την Επιτροπή ∆ιαµεσολάβησης του ΟΗΕ ενώ τον Σεπτέµβριο πέρασε στο αµερικανικό προξενείο. Ξαναδόθηκε στο YMCA τον Απρίλιο του 1949, µε τον ΟΗΕ να το χρησιµοποιεί ως προσωρινή έδρα για δύο µήνες µετά τον πόλεµο του 1967. Η πρόσοψή του εξακολουθεί να φέρει σηµάδια από τη βοµβιστική επίθεση της Irgun το 1946 στο ξενοδοχείο King David απέναντι. Κατά τη διάρκεια των ιντιφάντα ή των πιο πρόσφατων µαχών στον Λίβανο και τη Γάζα αποτελούσε µια “όαση ειρήνης”. Το κτήριο του YMCA της Ιερουσαλήµ είναι η ζωντανή απόδειξη ότι, στη γη του Ισραήλ, Ισραηλίτες, Μουσουλµάνοι και Χριστιανοί µπορούν να συνυπάρχουν ειρηνικά. πηγή φωτογραφίας: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:YMCA,_Jerusalem.jpg *Το YMCA ιδρύθηκε στο Λονδίνο το 1844 ως Χριστιανικός Σύλλογος Νέων Ανδρών (Young Men’s Christian Association) αλλά πλέον καλωσορίζει νέους άνδρες και γυναίκες οποιασδήποτε (ή καµίας) πίστης, φυλής ή καταγωγής µε στόχο να τους κινητοποιήσει ώστε να βρουν και να µοιραστούν τη φωνή τους, αναπτύσσοντας ένα υγιές τρίπτυχο «σώµα, νους και πνεύµα». *Αρχιτέκτονας Μηχανικός Ε.Μ.Π

27 θεατρικη παρασταση για τους της Θεσσαλονικης σε εν κινησει Πρωτότυπη θεατρική παράσταση σε εν κινήσει λεωφορείο των ΚΤΕΛ που διασχίζει µέρη όπου έζησαν οι Εβραίοι της πόλης, έκανε πρεµιέρα στις 24 Σεπτεµβρίου στη Θεσσαλονίκη. Η παράσταση ονοµάζεται «Λούνα» και είναι βασισµένη στο οµότιτλο βιβλίο της ιστορικού Ρίκας Μπενβενίστε, βραβευµένο µε το Κρατικό Βραβείο Μαρτυρίας και το Βραβείο Νίκου Θέµελη. Η βιογραφία της Λούνας, µιας φτωχής κι αγράµµατης γυναίκας, τα ίχνη της οποίας εύκολα χάνονται ανάµεσα στους αφανείς της Ιστορίας, ανοίγει ένα «παράθυρο» για να δούµε εκ νέου και να µελετήσουµε τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης στην πόλη τους, το Ολοκαύτωµα, τη φτώχεια και τα δύσκολα µεταπολεµικά χρόνια. Η έναρξη του έργου πραγµατοποιήθηκε από το Βαφοπούλειο Πνευµατικό Κέντρο, και θα διασχίζει το δηµαρχείο Θεσσαλονίκης, τον Παλιό Σιδηροδροµικό Σταθµό και θα καταλήγει στην πλατεία Μαβίλη στην περιοχή του Βαρδάρη. Οι θεατές που θα είναι περίπου 30 άτοµα , θα παρακολουθούν µία αφήγηση, δραµατοποίηση και στοιχεία ξενάγησης που είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της δράσης µέχρι να φτάσει το λεωφορείο στην πλατεία Μαβίλη όταν ο ήλιος θα έχει αρχίσει να δύει λειτουργώντας προσθετικά στη γοητεία του καφέ Chantant εκεί όπου ύστερα από την τελευταία σκηνή του έργου, διάρκειας 20 λεπτών, συντελεστές και θεατές θα έχουν την ευκαιρία να επιδοθούν σε έναν δηµόσιο διάλογο για το θέµα, πέραν του ίδιου του θεατρικού έργου και των ζητηµάτων που θέτει προς σκέψη και προβληµατισµό. Οι παραστάσεις θα γίνονται από τις 24 Σεπτεµβρίου έως τις 25 Οκτωβρίου κάθε Σάββατο, Κυριακή, ∆ευτέρα και Τρίτη στις 20:00. Συνδιοργανωτής είναι το Βαφοπούλειο Πνευµατικό Κέντρο και η αντιδηµαρχία Πολιτισµού του ∆ήµου Θεσσαλονίκης. Η Λούνα θα είναι παράλληλη δράση στο φεστιβάλ ∆ηµητρίων. Την οργάνωση της παραγωγής έχει αναλάβει η Electra Social Company ενώ µέγας χορηγός είναι η ΚΤΕΛ Θεσσαλονίκης Α.Ε. πηγή: voria.gr13.9.2022

28

πορεια και προσφορας παρουσίαση του βιβλίου για τον ∆ανιήλ Αλχανάτη

Σ

ε ατµόσφαιρα µεγάλης συγκίνησης την Πέµπτη 14 Ιουλίου 2022, έγινε η εκδήλωση της παρουσίασης του βιβλίου µε τίτλο “Πορεία ευθύνης και προσφοράς”, για τη βιογραφία του ∆ανιήλ Αλχανάτη, από τα παιδιά του Γιόσα και Ντέλια. ∆έκα χρόνια µετά από την απώλειά του και εκατό χρόνια από τη γέννηση του, συγκεντρώθηκαν η οικογένειά του, αγαπηµένοι φίλοι και συνεργάτες σε συµβολικό χώρο στο Θησείο, κοντά στο πατρικό του σπίτι, για να τιµήσουν τη µνήµη του και να τον θυµηθούν.

Η κόρη του Ντέλια, ανέφερε ότι η ιδέα της δηµιουργίας αυτού του βιβλίου προήλθε από την οµιλία τού ∆ανιήλ Αλχανάτη στο κατάµεστο Πνευµατικό Κέντρο στις 29 Σεπτεµβρίου 1996, όταν µεταξύ άλλων είπε:“∆εν είναι όµως σήµερα ο χρόνος για την απαρίθµηση των αποτελεσµάτων αυτής της εθελουσίας προσφοράς. Κάποιος θα πρέπει κάποτε να τα γράψει και να µείνουν στην Ιστορία της Κοινότητας της Αθήνας”. Ο ∆ανιήλ Αλχανάτης προσέφερε στον Ελληνικό Εβραϊσµό για 50 και πλέον χρόνια, διετέλεσε Πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών επί 15 συναπτά έτη, Πρόεδρος του ΚΙΣΕ και ανακηρύχθηκε Επίτιµος Πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών.

Η Ντέλια συνέλεξε το υλικό από τα αρχεία του πατέρα της, την Κοινότητα και το ΚΙΣΕ, ενώ συνεργάστηκε µε την ιστορικό κ. Μιµίκα Βαλενστάιν η οποία ανέλαβε την οργάνωση, την έρευνα και τη συγγραφή του βιβλίου. Στην οµιλία της ευχαρίστησε θερµά την Ισραηλιτική Κοινότητα Αθηνών, το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συµβούλιο Ελλάδος και όλους εκείνους που κατέθεσαν τις µαρτυρίες τους για τη δηµιουργία αυτού του βιβλίου, το οποίο συµβάλλει στην ανάδειξη της σύγχρονης ιστορίας της Κοινότητάς µας, µέσα από στοιχεία των ανθρώπων που την έγραψαν. Ευχαρίστησε επίσης τους οµιλητές, τον Πρόεδρo της Κοινότητας Αθηνών, κ. Αλβέρτο Ταραµπουλούς, τον διάδοχο του ∆ανιήλ Αλχανάτη στην Προεδρία της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών, κ. Βενιαµίν Αλµπάλα, τον ΓΓ του ΚΙΣΕ, κ. Βίκτωρ Ελιέζερ, τον εκδότη της βιογραφίας, κ. Νίκο Νίκα, τον Ραββίνο κ. Γκαµπριέλ Νεγρίν και φυσικά την κ. Μιµίκα Βαλενστάιν*. Η βραδιά πλαισιώθηκε µε µουσική από το “Nabucco“ του Verdi, το “Erev shel shoshanim“ και άλλες γνωστές µελωδίες. *Η Μιµίκα Βαλενστάιν γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε ∆ιοίκηση Επιχειρή-

σεων και Μάρκετινγκ στο Οικονοµικό Πανεπιστήµιο της Αθήνας (ΑΣΣΟΕ) ενώ συγχρόνως πήρε και το πτυχίο της στις Γραφικές Τέχνες από τη σχολή Βακαλό Art and Design. Στη συνέχεια, µετέβη στο Παρίσι για συνεχίσει τις σπουδές της στο Πανεπιστήµιο της Σορβόνης, Paris IV, απ’ όπου πήρε το πρώτο Μεταπτυχιακό της δίπλωµα στην Ιστορία της Τέχνης και Αρχαιολογία και το δεύτερο, στον ίδιο κλάδο, µε ειδίκευση στην Ινδική Τέχνη, Αρχαιολογία και Πολιτισµό. Ολοκλήρωσε τις σπουδές της µε το ∆ιδακτορικό της στην Ιστορία των Θρησκειών και Θρησκευτική Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήµιο της Σορβόνης, Paris IV. Παράλληλα εκπαιδεύτηκε στις τεχνικές της διακοσµητικής τοιχογραφίας στη σχολή Cepiade του Παρισιού (Centre pictural des arts decoratifs -Εικαστικό Κέντρο ∆ιακοσµητικών Τεχνών). Ως πολιτισµιολόγος, έχει εκπονήσει εκπαιδευτικά και πολιτιστικά προγράµµατα ενώ έχει εργασθεί στον χώρο του βιβλίου ως εικονογράφος. Παράλληλα για πολλά χρόνια, ασχολήθηκε µε την επιτοίχια ζωγραφική σε ιδιωτικούς και δηµόσιους χώρους.

Πηγή:

https://www.facebook.com/groups/i.k.athinwn/?multi_permalinks=1173872123160065 &notif_id=1660039710884990&notif_t=grou p_activity&ref=notif

τεχνης σχολια-βιβλια

ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ Εκδόσεις ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΕΙΑ

Συλλογικό έργο Κείµενα: Αλεξάνδρα Πατρικίου, Ιά σονας Χα νδριν ός, Χριστίνα Μέρη-Μπούρµπεκ, Φίλιππος Κάραµποτ, Οντέτ Βα ρών-Βα σά ρ, Νίκος Ζ άικος, Μα ρία Καβάλα, Λέων Α. Ναρ, Ζα νέτ Μ πα ττίνου, Ανδρέας Μπουρούτης, Ευφροσύνη Ρούπα, Ευάγγελος Χεκίµογλου, ∆ιονύσης Γ . ∆ρόσος, ∆αυίδ Σαλτιέλ, Γ ιώργος Μ ηνούδης, Γ ιώργος Αντων ίου, Άνν α-Μαρία ∆ρουµπούκη, Χρύσα Σκαρλάτου Επιµέλεια: Γιώργος Αντωνίου, Ευάγγελος Χεκίµογλου Ο ιστορικός χώρος δεν χαρίζεται, διεκδικείται. Μέχρι πριν από µερικά χρόνια, ανάµεσα στα κενά που χαρακτηρίζουν τη δηµόσια ιστορία της Ελλάδας, οι Εβραίοι της χώρας ήταν ένα από τα µεγαλύτερα και πιο σκοτεινά. Όχι µόνον σε ό,τι αφορά στην εβραϊκή γενοκτονία στη διάρκεια του Β' Παγκόσµιου Πολέµου, αλλά και εν γένει στην εβραϊκή παρουσία. Στη δηµόσια εκπαίδευση αυτή η παρουσία φαινόταν ως απουσία. ∆εν είναι τυχαίο ότι µέχρι πρότινος ένας νέος µπορούσε να διανύσει όλες τις κλίµακες της εκπαίδευσης και να µη µάθει ποτέ ότι στην Ελλάδα κατοικούσαν και κατοικούν Εβραίοι. Η άγνοια αυτή είναι και η βασική αιτία πίσω από τις διάφορες µορφές αντισηµιτισµού. Τα εν λόγω κενά της δηµόσιας ιστορίας σιγά-σιγά γεµίζουν τα τελευταία χρόνια, καθώς έχει διευρυνθεί ο κύκλος των επιστηµόνων και έχουν αυξηθεί οι θεσµικοί φορείς που διεκδικούν ιστορικό χώρο για τον εβραϊσµό της Ελλάδας. Καρπός αυτής της διεύρυνσης είναι και το παρόν βιβλίο, που καλύπτει ποικιλία ερευνητικών τοµέων σε σχέση µε τους Εβραίους της Ελλάδας: δηµογραφία, αρχαιολογία, µουσική, ενδυµασία, πολιτισµικές ταυτότητες, στάση των χριστιανικών οµολογιών, δικαιική τάξη, οικονοµική και επιχειρηµατική συµβολή, πολιτική, εκπαίδευση, αντίσταση, απώλεια και διάσωση στη διάρκεια του Πολέµου, αποζηµιώσεις των θυµάτων, µετανάστευση όσων επιβίωσαν, αναβίωση των ισραηλιτικών κοινοτήτων. Γραµµένα από ειδικούς ερευνητές, αλλά µε τους κανόνες της συντοµίας και της απλότητας, τα κείµενα του τόµου περιλαµβάνουν τα πιο πρόσφατα ευρήµατα της έρευνας και ανοίγουν ένα σηµαντικό πεδίο γνώσης σε κάθε ενδιαφερόµενο.

29

ΕΒΡΑΪΣΜΟΣ & ΑΝΑΡΧΙΣΜΟΣ Ο ΑΝΕΜΟΣ ΤΗΣ ΜΕΣΣΙΑΝΙΚΗΣ ΤΡΕΛΑΣ Amedeo Bertolo, Furio ΒIAGINI, Enrico Ferri, Chaim Seeligmann, Eric Jacobson Siegbert Wolf Εκδόσεις Firebrand

Τα κείµενα που παρουσιάζονται σε αυτό το βιβλίο, προέρχονται από το ∆ιεθνές Συνέδριο Μελετών «Αναρχικοί και Εβραίοι», το οποίο έλαβε χώρα στις 5-7 Μάη 2000 στη Βενετία και διοργανώθηκε από το Κέντρο Ελευθεριακών Μελετών/Αρχείο «Τζ. Πινέλι» του Μιλάνου, σε συνεργασία µε το ∆ιεθνές Κέντρο Ερευνών του Αναρχισµού (CIRA) της Λοζάνης και µε την αρωγή του Τµήµατος Ιστορικών Σπουδών του πανεπιστήµιου της Βενετίας. Πρόκειται για την ανάρµοστη συνάντηση δύο πολιτισµικών παραδόσεων φαινοµενικά ξένων µεταξύ τους, της αναρχικής και της εβραϊκής. Για τον εβραϊκό αναρχισµό, υπήρξαν και υπάρχουν προσπάθειες αναγωγής αυτής της «παράξενης συνάντησης» σε µια µεσσιανικο-αποκαλυπτική παράδοση η οποία µέσω χασσιδισµού, είναι πάντοτε παρούσα. Μια ερµηνεία αυτής της συνάντησης, µεταξύ αναρχικών και Εβραίων, έχει να κάνει µε την κοινοτιστική και ταυτοχρόνως ατοµικιστική διάσταση της εβραϊκής κουλτούρας και ζωής. Πρόκειται για ένα φαινοµενικά αντιφατικό ζεύγος το οποίο όµως είναι τυπικό στοιχείο του αναρχισµού. Σήµερα, από το εβραϊκό αναρχικό κίνηµα δεν έχει µείνει τίποτα παρά µόνο ένας µακρινός απόηχος. Παραµένει, ωστόσο, η ανάµνηση µιας παράδοσης αυταπάρνησης και ηρωισµού, η πεισµατώδης υπεράσπιση της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Αυτό που απαιτείται είναι µια διαρκής πνευµατική επανάσταση. Εξαρτάται λοιπόν από τον άνθρωπο του σήµερα, όπως εξαρτιόταν από τον άνθρωπο του χθες και από αυτόν του µέλλοντος, στο να δράσει έτσι ώστε να επιτευχθεί η κοινωνική δικαιοσύνη. Όπως λένε σαφώς τα προφητικά κείµενα, αυτή η «επανάσταση» θα πάρει έναν διεθνικό χαρακτήρα, εµπλέκοντας έτσι σε αυτή την ενιαία κίνηση ανανέωσης όλα τα έθνη του κόσµου.

(Furio Biagini)

30

τεχνης σχολια-βιβλια

ΤΑ ΧΑΜΕΝΑ ΠΑΙ∆ΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Στέλλα Σαλέµ

Έκδοση: Κέντρο Ιστορίας Θεσ/νίκης, Επίκεντρο (2022) Το 2017 είχε κυκλοφορήσει από το Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης και τις εκδόσεις του University Studio Press ένα από τα σηµαντικότερα και πιο συγκινητικά βιβλία που έχουν βγει µε θέµα το Ολοκαύτωµα της Θεσσαλονίκης. Ήταν το βιβλίο της Στέλλας Σαλέµ και είχε θέµα τη µοίρα των εβραιόπουλων ηλικίας κάτω των πέντε ετών κατά την διάρκεια της Κατοχής. Ο τίτλος του ήταν Τα χαµένα παιδιά της Θεσσαλονίκης – Τόµος Α’: Τα παιδιά που δεν έβαλαν το άστρο. Χρειάστηκε να περάσει µια πενταετία για να δούµε στα ράφια των βιβλιοπωλείων τον δεύτερο τόµο της έρευνας της Σαλέµ. Και η αναµονή άξιζε και µε το παραπάνω. Ο εκδότης του δεύτερου τόµου είναι το Επίκεντρο. Στο τέλος του βιβλίου υπάρχει η βιβλιογραφία, δύο παραρτήµατα µε πίνακες και ένα πολύ ενδιαφέρον αρχείο φωτογραφιών. Μία από αυτές κοσµεί το εξώφυλλο του βιβλίου. Το κυρίως θέµα του βιβλίου χωρίζεται σε πέντε ενότητες: Η πρώτη έχει τίτλο «Συλλογή των γεννήσεων από τα Αρχεία του Ληξιαρχείου του ∆ήµου Θεσσαλονίκης». Εδώ εξετάζεται η µοίρα των εβραιόπουλων που γεννήθηκαν από το 1925 έως το 1936, παιδιά δηλαδή που το 1943, ήταν µεταξύ 6 και 18 ετών. Η δεύτερη έχει τίτλο «Σύγκριση των γεννήσεων µε διάφορα αρχεία και µαρτυρίες» όπως, π.χ., το Γιαντ Βασέµ στο Ισραήλ, το αρχείο International Tracing Service στην Γερµανία και το αρχείο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα. Η τρίτη έχει τίτλο «∆ηµιουργία Αρχείου Ονοµάτων Παιδιών». Πρόκειται για ένα αρχείο στο οποίο κατονοµάζονται τα παιδιά που έχασαν την ζωή τους στο Άουσβιτς. Η τέταρτη έχει τίτλο «Τα παιδιά που επέζησαν». Εδώ γίνεται προσπάθεια να δοθούν πληροφορίες για το πώς διασώθηκαν περίπου 500 εβραιόπουλα της Θεσσαλονίκης. Η πέµπτη ενότητα έχει τίτλο «Αρχείο Ονοµάτων Εβραιόπουλων Σχολικής Ηλικίας που γεννήθηκαν στη Θεσσαλονίκη, εκτοπίστηκαν και θανατώθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα». Η σηµασία ενός τέτοιου έργου είναι τεράστια. Μιλάµε για µια µεγάλη έρευνα που έγινε σε πρωτογενές υλικό, µια διαδικασία µε πολλά προβλήµατα που κράτησε για χρόνια. Το σηµαντικότερο όµως είναι ότι η Σαλέµ δίνει όνοµα στα θύµατα, τους

δίνει την ταυτότητα που έχασαν µε τον χαµό τους κατά το Ολοκαύτωµα. ∆εν µιλάµε πλέον απλά για έναν αριθµό, για µια στατιστική. Και η δηµιουργία ενός αρχείου ονοµάτων είναι κάτι σηµαντικό καθώς οι µελετητές στο µέλλον έχουν κάπου να πατήσουν, το αρχείο παραµένει ανοιχτό για προσθέσεις ή διορθώσεις. πηγή: vivlioniki.wordpress.com, 27.7.2022

ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ∆ΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821 Επιστηµονική επιµέλεια Βάνα Νικολαίδου-Κυριανίδου Κωνσταντίνος Ηροδότου Τα δοκίµια που περιλαµβάνονται στον παρόντα τόµο εστιάζουν στην πολυσήµαντη σχέση του εβραϊκού ζητήµατος, αλλά και των ίδιων των Εβραίων, µε τον Νεοελληνικό ∆ιαφωτισµό και την Επανάσταση του 1821. Κατόπιν µιας µακράς αρχειακής έρευνας που ξεκίνησε από την Ελλάδα και συνεχίστηκε στη Γαλλία, τη Γερµανία, το Ισραήλ, αλλά και την Αµερική, αξιοποιήσαµε άγνωστα τεκµήρια, τα οποία δηµοσιεύουµε εδώ και χάρη στα οποία αποκαλύπτονται σηµαντικές πτυχές της εποχής που περιέπεσαν σε λήθη. Πρόκειται για το πρώτο ερευνητικό βήµα στην προσπάθεια επανεξέτασης του ρόλου, της δράσης και της δυναµικής του εβραϊκού πληθυσµού σε µια περίοδο ριζικών µεταβολών, η οποία εκτείνεται από τους προεπαναστατικούς χρόνους και την Επανάσταση µέχρι κάποιες δεκαετίες µετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Μέσα από κεντρικές και έκκεντρες αφηγήσεις συζητούµε τον πολυδιάστατο χαρακτήρα της διαδικασίας συγκρότησης της ελληνικής ταυτότητας, αποτυπώνουµε τη συµβολή των Εβραίων στην Επανάσταση του 1821, αναδεικνύουµε τους οραµατισµούς της εποχής, αλλά και καταδεικνύουµε τις διαψεύσεις που ακολούθησαν. Υπό την προοπτική αυτή, η εν λόγω θεµατική υπερβαίνει το ιστορικό πλαίσιο εντός του οποίου περιορίζεται, αποκαλύπτοντας την απρόσµενη επικαιρότητά της.

ακροστιχιδα

31

Το ΑΛΕΦ... σε ακροστιχίδα 1 2

το ΑΛΕΦ πλέον αποκτά τη δική του ακροστιχιδα. Σκεφτείτε, αναζητείστε, δοκιµάστε τις γνώσεις και τη µνήµη σας σε ερωτήσεις διαβαθµισµένης δυσκολίας. Για όσους/ες σας παιδεύουν ξεφυλλίστε ξανα τα τεύχη 70-75, 77 και 79 όπου θα βρείτε όλες τις απαντήσεις.

3

4

η λύση της ακροστιχίδας στη σελίδα 15 5

6 8

7

9

10 11

12

13

14

15 16

17 18

19

Καθέτως

Oριζοντίως 2. Εβραϊκής καταγωγής έφηβη Γερµανίδα γνωστή για το ηµερολόγιό της.

5. Μαζί µε την επιστήµη, θεωρείται η κύρια µηχανή της ώθησης της οικονοµίας σύµφωνα µε νοµπελίστα βιολόγο.

7. Η καταστροφή του πρώτου Ναού έγινε την 9η µέρα του ….. Αβ.

8. Το σύµφωνο αυτού του γάµου αντλήθηκε από το αρχείο του δικηγόρου Μωυσή Ματαθία.

12. Παραµένει αναπάντητο το ερώτηµα αν τελικά αποδόθηκε δικαιοσύνη στη συγκεκριµένη δίκη των Γερµανών ναζιστών εγκληµατιών πολέµου.

13. Στη συναγωγή “Ετς Χαΐµ“ αυτής της πόλης των ΗΠΑ έγινε πρόσφατα ένα αποτρόπαιο αντισηµιτικό έγκληµα.

15. Η αλήθεια, πυλώνας στον οποίο στηρίζεται ο Κόσµος, µεταφράζεται στην εβραϊκή γλώσσα ως...

17. Ο Νταβίντ Μπεν… ανακοίνωσε την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ.

19. Εκεί οδήγησε την Πολωνία και τη Γερµανία η γονυκλισία Μπραντ στη Βαρσοβία.

1. Η νύχτα αυτή θεωρείται από τις τραγικότερες της εβραϊκής ιστορίας.

3. Μια από τις σηµαντικότερες ιατρικές ανακαλύψεις στα 70 χρόνια του Ισραήλ.

4. Συγγραφέας που έλαβε το ισραηλινό βραβείο Λογοτεχνίας το 2018.

6. Το µικρό όνοµα συγγραφέα, κοσµοπολίτη και διανοούµενου που πολέµησε στον πόλεµο των «Έξι ηµερών» το 1967, και του «Γιόµ Κιπούρ» το1972.

9. Στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Πολωνία.

10. Προσπάθειες για τη διατήρησή του στην αρχαία συναγωγή της Αίγινας.

11. Τις ηµέρες του…. οι Εβραίοι γιορτάζουν κάθε χρόνο την έξοδό τους από την Αίγυπτο.

14. Θρησκευτικός οίκος διδασκαλίας και µελέτης των ιερών κειµένων.

15. Ο πρώτος δήµαρχος εβραϊκού θρησκεύµατος στην Ελλάδα.

16. Θεσµός που αποτέλεσε βασικό στοιχείο του έργου της ∆ηµιουργίας σύµφωνα µε την εβραϊκή διδασκαλία.

18. Η επανεγκατάσταση Εβραίων της ∆ιασποράς στο Ισραήλ.