Een Parel voor het Benoordenhout

Atelier Pro Een Parel voor het Benoordenhout

1

Atelier Pro / Een Parel voor het Benoordenhout

3

Er is gekozen voor een transparant gebouw, aangezien het daarin mogelijk is in alle openheid toezicht te houden op wat kinderen doen. Het onderwijs is een proces van begeleiding, van het helpen en sturen van kinderen op hun weg naar zelfstandigheid.

Veranderingen in het onderwijs hebben hun weerslag gevonden in de opzet en de uitrusting van de klaslokalen.

Het klassieke onderwijs wordt steeds vaker gecombineerd met het werken in kleine groepen.

4

5

Een Parel voor de Wijk Cees Boekraad

H.P. Berlage, Uitbreidingsplan ’s-Gravenhage, 1908.

Uitsnede met de wijken Benoordenhout en Clingendael.

6

Om de verscholen ligging in het

sief liberale raadslid en latere

schopstraat en de Weissenbruch-

Benoordenhout, de opzet en verschij-

wethouder Jurriaan Kok werd in 1907

straat was zodanig dat er te zijner

ningsvorm van de Paschalisschool te

aan de bekende architect en steden-

tijd twee openbare lagere scholen

kunnen begrijpen en vervolgens op

bouwkundige H.P. Berlage opdracht

in konden worden ondergebracht.

waarde te schatten is het nodig in te

verleend een nieuw algemeen uitbrei-

Dat gebeurde respectievelijk in 1926

gaan op de opmerkelijke ontstaans-

dingsplan op te stellen. Binnen een

en 1929. In 1930 werd daarbij in

geschiedenis ervan, zowel in steden-

jaar vervaardigde hij een gedetail-

twee leegstaande lokalen de nieu-

bouwkundig als in bouwkundig

leerd plan dat uitgaat van een wijdrui-

we katholieke Paschalisschool toe-

opzicht.

mige en regelmatige hoofdopzet met

gevoegd. Geleidelijk groeide het

De Haagse wijk Benoordenhout is

monumentale routes, het vaardig

aantal leerlingen van deze school

genoemd naar de gelijknamige

hanteren van ‘barokke’ figuren als de

tot meer dan tweehonderd met

polder, waarin hij vanaf het eind van

ster, de waaier en de vork voor de

gevolg dat in 1949 de Paschalis-

de negentiende eeuw in het tijdsbe-

ordening van wijken en stadsdelen en

school het gehele gebouw in

stek van enkele decennia verrees.

tenslotte het aanbrengen van geslo-

gebruik had. Overigens lagen de

Vanwege de gunstige ligging pal

ten pleinen met openbare gebouwen

speelplaatsen aan de buitenzijde

tegen de oude stad en naast het

als centra van de wijken. Door de

tegen de erfafscheidingen van de

Haagse Bos is het niet verwonderlijk

wijken Benoordenhout en het aan-

belendende percelen aan de

dat grond- en bouwmaatschappijen

grenzende Clingendael tekende Ber-

Neuhuyskade en Duchattelstraat.

op dit gebied hun oog lieten vallen

lage diagonalen die samenkomen op

Twee verbindingsgangen met de

om huisvesting te bieden aan de in die

het punt waar de Benoordenhoutse-

entrees tussen de vleugels scherm-

tijd sterk toenemende bevolking van

weg de Laan van Nieuw Oost-Indië

den een binnengebied af, waar gras

Den Haag. In 1893 verleende de

ontmoet. Zo worden in zijn ontwerp

groeide en in het midden een

Haagse Gemeenteraad toestemming

deze belangrijke wegen verbonden

indrukwekkende paardekastanje

om rondom de Dierentuin een aantal

met de Wassenaarseweg, die in het

stond. Kinderen kwamen er in die

straten aan te leggen en te bebouwen

verlengde is gelegd van de Javastraat

begintijd nooit.

met statige herenhuizen: het Naus-

en Laan van Meerdervoort. Van deze

In de jaren zestig begint het leerlin-

saukwartier werd de eerste buurt in

diagonalen is echter, waarschijnlijk

genaantal gestaag te dalen tot ver

het Benoordenhout. Om echter aan

vanwege grondspeculatie, slechts

in de jaren tachtig, om dan weer

de wildgroei van dit soort specula-

een beperkt gedeelte uitgevoerd,

explosief te gaan stijgen. De verjon-

tieve stratenplannen in de grote ste-

namelijk het stuk tussen het pleintje

ging van de buurt is aangebroken.

den een eind te maken werden de

in de Van Hoytemastraat en het Maer-

De school werd te klein en ging

gemeenten door de overheid in 1901

lant-Lyceum.

allerlei ernstige gebreken en tekortkomingen vertonen. Na veel gehar-

verplicht een samenhangend stedenbouwkundig uitbreidingsplan voor de

De geschiedenis van de Paschalis-

rewar werd in 2001 besloten de

hele stad op te stellen. In Den Haag

school is nauw verbonden met die van

geliefde school af te breken en te

meende men aanvankelijk dat men

het Maerlant-Lyceum. De directe

vervangen door nieuwbouw. Atelier

dit wel kon overlaten aan de directeur

voorganger van de Paschalisschool

Pro werd aangetrokken om een ont-

der Gemeentewerken, ingenieur I.A.

stond op exact dezelfde plek en werd

werp te maken dat al eind van dat

Lindo, onder wiens leiding het uit zijn

in 1923 gebouwd ter huisvesting van

jaar gepresenteerd kon worden.

voegen barstende Den Haag was ver-

leerlingen van het Lyceum, zolang de

anderd in een onoverzichtelijke lap-

nieuwbouw nog niet voltooid was.

pendeken. Zijn plan dat in 1905 in de

Deze in 2003 gesloopte voorganger

openbaarheid kwam werd in de pers

was een semi-permanent (!) gebouw

neergesabeld als een plan uit de koker

dat in rap tempo werd opgetrokken

van de ‘passer en liniaal van een inge-

pal naast de locatie waar het Maer-

nieur die niet verder komt dan een

lant-Lyceum verrees. De vorm en

monomaan diagonaal- of driehoeksy-

indeling van het tweevleugelige

steem’. Op instigatie van het progres-

gebouw met ingangen aan de Bis-

7

8 1

Neuhuyskade

A stenen schil, aan de

Oranje-Nassauschool binnenzijde naar el-

vormen samen stedekaar toe zo open mo-

lijke ruimten. gelijk. De boom in het

Inpassing in de omgeteruggelegde entrees

ving met open zichtlijn aan de speelplaats.

Duchattelstraat

2 De geschiedenis van Het tweevleugelige

de Paschalisschool is gebouw was echter

nauw verbonden met zodanig opgezet dat

het Benoordenhout en er lager onderwijs in

het naastliggende kon worden gegeven

Maerlant-Lyceum. aan jongens en meis-

De voorganger van de jes. Deze kenmer-

Paschalisschool stond kende tweedeling

op exact dezelfde keert terug in het

plek. Het gebouw nieuwe gebouw, maar

werd in 1923 opgenu om geheel andere

trokken voor leerlin-

gen van het Lyceum, redenen.

zolang dat nog niet 1 Maerlant-Lyceum

voltooid was.

2 Oranje-Nassauschool

doorsnede nieuwe situatie

wegend gesloten bak-

en teruggelegde

doorsnede bestaande situatie

bekleed met een over-

Paschalisschool

gebouwvolumes

stedelijke ruimten

De ni

zijn aan de buitenzijde

de vleugels van de

Een belangri prachtige, v het midden schoolplein. wordt helem Er is ook ee naar de tore het concept karakter van Om de eenh hele buitenk opgetrokken gelegen, zijn worden tran Het verdiept benadrukt d uitgevoerd.

De rooilijnen Bisschopstra echter zover blijft alleen e schoolpleine voor omwon woningen te De hele beg ligt ca. 50 c verdieping li is gedaan o van dezelfde handhaven. aan de Bissc De verkeerss brengen van grote aandac buurtbewone verkeersprob Bisschopstra de verkeerss B De gebouwvolumes

Maerlant Lyceum,

doorsnede nieuwe situatie

doorsnede bestaande situatie

gebouwvolumes

stedelijke ruimten

B

Weissenbruchstraat

Bisschopstraat

De nieuwe situatie

bruchstraat en de Bis-

schopstraat en de

Een belangrijk uitgangspunt vormt het handhaven van de prachtige, voor de school kenmerkende, kastanjeboom in het midden van het centrale bestaande en nieuwe schoolplein. Het middengebied met de schoolpleinen wordt helemaal open gehouden vanwege de zichtlijnen.

Er is ook een mooie zichtlijn vanaf de Weissenbruchstraat naar de toren van de Paschalis-Baylonkerk. Hierdoor blijft het concept van de twee schoolvleugels en het lineaire karakter van de plek gehandhaafd.

Om de eenheid van de bouwvolumes te versterken is de hele buitenkant van het blok volledig uit baksteen opgetrokken. De schoolpleinen, met hieraan alle lokalen gelegen, zijn opgevat als een uitsnede. Deze gevels worden transparant uitgevoerd, als 'glas-in-loodramen'.

Het verdiepte middenplein met de entrees wordt benadrukt door een iets hogere dakopbouw, in zink uitgevoerd.

De rooilijnen langs de Weissenbruchstraat en de Bisschopstraat blijven hetzelfde. De bouwmassa's zijn echter zover mogelijk naar de erfgrenzen verschoven. Er blijft alleen een ruim achterpad over. Hierdoor komen alle schoolpleinen centraal te liggen. Dit om geluidsoverlast voor omwonenden in de tuinen van de aangrenzende woningen te voorkomen.

De hele begane grond van de school en het centrale plein ligt ca. 50 cm verdiept in het maaiveld. De opbouw van de verdieping ligt juist weer tegen de schoolpleinen aan. Dit is gedaan om zoveel mogelijk ruimte en zicht ten opzichte van dezelfde tuinen van de aangrenzende woningen te handhaven.De centrale toegang tot de school is gelegen aan de Bisschopstraat.

De verkeersstromen die gemoeid zijn met het halen en brengen van kinderen met zowel auto's als fietsen hebben grote aandacht. In overleg met de gemeente en de buurtbewoners wordt een optimale oplossing voor de verkeersproblematiek gezocht. Voorgesteld wordt om de Bisschopstraat éénrichtingsverkeer te maken, waardoor de verkeersstroom in goede banen kan worden geleid.

A Het terugwijkende

midden markeert de

tussen de Weissen-

kerkspits van de

Paschalis Baylonkerk.

In 1923 verrees in de

De locatie

Op het terrein verheft zich nog steeds

Benoordenhoutse

Een foto van kort na de oplevering van

de majestueuze kastanje.

permanent schoolge-

het ’hulpgebouw’ van het Maerlant-

Beide ankerende kwaliteiten van de

bouw nog voordat er

Lyceum laat een complex zien dat

locatie – de open zichtlijn vanaf de

straten omheen waren

midden in een wei met koeien ligt. Op

Weissenbruchstraat naar de kerkspits

een luchtfoto van zes jaar later is de

en de centraal gelegen kastanje –

bebouwing tussen het Haagse Bos en

geven richting aan het concept. Door,

de Wassenaarseweg al opgerukt tot

zoals het was, de school in twee paral-

aan de Van Hoytemastraat. De Nir-

lelle langgerekte vleugels onder te

wanaflat van Jan Duiker heeft zijn pro-

brengen worden de zichtlijn en de

minente plaats ingenomen. Om het

boom ruimtelijk ingekaderd.

schoolgebouw is de bebouwing aan

Om de eenheid van de beide bouwvo-

Luchtfoto van het

de Neuhuyskade, Weissenbruchstraat

lumes te versterken is de hele buiten-

Benoordenhout in

en Duchattelstraat nagenoeg gereed.

kant van het ‘blok’ volledig uit bak-

met linksboven de

In de buurt zijn veel uitgesproken

steen opgetrokken. De schoolpleinen,

Paschalis Baylonkerk

voorbeelden te vinden van op de Stijl

met hieraan alle lokalen, zijn opgevat

en rechtsonder de flat

en het kubisme geïnspireerde bak-

als een uitsnede. Deze gevels die uit-

steenarchitectuur welke later de

zien op het plein worden transparant

naam Nieuwe Haagse School heeft

uitgevoerd, als ‘glas-in-loodramen’.

gekregen. De bouwwijze kenmerkt

Het middenplein met de entrees

zich door plastische composities van

wordt benadrukt door een iets hogere

gevelvlakken en bouwvolumes. De

dakopbouw, in zink uitgevoerd en

detaillering van het metselwerk en

door een teruggelegde gevel. De rooi-

dakranden benadrukken vaak de vlak-

lijnen langs de Weissenbruchstraat en

kencomposities. In het oog springen

de Bisschopstraat blijven ongewij-

de gemetselde plantenbakken onder

zigd. De bouwmassa’s zijn echter

ramen of de lage gemetselde muur-

zover mogelijk naar de erfgrenzen

tjes met hagen bij terrassen of om het

verschoven. Er is ter plekke alleen

terrein, waardoor een goede over-

ruimte gespaard voor een achterpad.

gang van openbaar naar privé wordt

Hierdoor komen in tegenstelling tot

gemaakt. Aan de kant van de Bis-

vroeger alle schoolpleinen centraal te

schopstraat kijkt men uit op de terug-

liggen. Groot voordeel hiervan is dat

wijkende bouwmassa’s van het

de geluidsoverlast voor omwonenden

Maerlant-Lyceum, een imposant

in de tuinen van de aangrenzende

meesterwerk van architect Jo Lim-

woningen wordt voorkomen. De

burg. Daarachter duikt de vierzijdige

opbouw van de verdieping ligt hele-

spits van de Paschalis Baylonkerk op,

maal tegen de schoolpleinen aan. Dit

een markant oriëntatiepunt op het

is gedaan om zoveel mogelijk ruimte

kruispunt van de Wassenaarseweg en

en zicht ten behoeve van dezelfde

de Neuhuyskade. In de tegenoverge-

tuinen van de aangrenzende wonin-

stelde richting kijkt men naar de gevel

gen te waarborgen. De hoofdtoegang

van de Oranje-Nassauschool, die iets

tot de school en het kinderdagver-

terugliggend is opgenomen in de

blijf ligt aan de Bisschopstraat.

polder een semi-

aangelegd.

aanleg, toestand 1929,

Nirwana.

wand van de Weissenbruchstraat. De oost- en westzijde van het terrein worden begrensd door de erfafscheidingen van de percelen van de huizen aan de omringende woonstraten.

9

Het centrale schoolplein met kastanjeboom kort voor en na de sloop van de oude Paschalisschool in 2003.

Het nieuwe centrale schoolplein met opgetilde loopbrug, de gehandhaafde kastanjeboom en doorzicht naar de bebouwing aan de Weissenbruchstraat.

In 2005 vierde de Paschalisschool haar 75-jarige bestaan.

10

De oude Paschalisschool met zicht op de spits van de Paschalis Baylonkerk kort voor en na de sloop in 2003.

De Paschalisschool is harmonieus opgenomen in de bestaande stedenbouwkundige context, die wordt gedomineerd door het Maerlant-Lyceum en de Paschalis Baylonkerk.

11

Het klaslokaal is

Bladzijde 12-13:

geschikt voor het wer-

De zonovergoten

ken in kleine groepen.

speelplaats gezien

Door transparante

vanuit de aula.

schuifpuien is er zicht op de werkplekken in

Bladzijde 14-15:

de gangzone, die dag-

De boom, loopbrug

licht van boven ont-

en teruggelegde, ver-

vangt.

hoogde entreepartij geleden de ruimte van het langgerekte schoolplein.

12

Programmaonderdelen

gebouw, aangezien het daarin moge-

Naschoolse opvang

Naast een basisschool bevinden zich

lijk is in alle openheid toezicht te

aan het schoolplein.

in de het tweevleugelige gebouw een

houden op wat kinderen doen. Het

peuterdagopvang en een naschoolse

onderwijs is een proces van begelei-

opvang. De kinderopvang Jonas heeft

ding, van het helpen en sturen van

een uitstraling die past binnen het ge-

kinderen op hun weg naar zelfstan-

heel: open en toegankelijk, maar wel

digheid.

met een eigen entree aan het centrale

Veranderingen in het onderwijs heb-

plein. Dit kindercentrum is gericht op

ben hun weerslag gevonden in de

kinderen van de leeftijd 0-12 jaar,

opzet en de uitrusting van de klaslo-

maar vormt tevens het startpunt voor

kalen. Het klassieke onderwijs wordt

de basisschool. Cultuur en identiteit

steeds vaker gecombineerd met het

sluiten daarom nauw aan op de basis-

werken in kleine groepen, op plekken

school, passend binnen de doelstellin-

binnen of buiten het klaslokaal. Het

gen van de kinderopvang. In het hart

lokaal blijft wel de voornaamste

van het kindercentrum ligt een patio,

groepsruimte, een ware thuisbasis,

die voor direct daglicht zorgt in de

die een veilige, vaste en herkenbare

ruimten rondom. De patio biedt voor

plek biedt.

de groepen van 0 tot 2 en van 0 tot 4

Naarmate de kinderen ouder worden

jaar een veilige buitenruimte. Alle

gaan ze meer op zoek naar een losser

ruimten zijn bereikbaar vanaf de gang

klassenverband en vragen ze om

om de patio.

werkruimte buiten de klas, groeps- of

Op de verdieping liggen, boven de

verwerkingsruimte, waar niveau,

peuteropvang, twee lokalen met een

belangstelling en zelfstandig werken

gemeenschappelijke ruimte en een

van belang zijn. De lokalen kunnen op

teamruimte met keuken bestemd

verschillende manieren worden inge-

voor naschoolse opvang van kinderen

deeld, gecombineerd met een zone

van 4 tot 12 jaar. De kinderen kunnen

voor werken in kleinere groepen.

het schoolplein van de basisschool

Daarnaast kan ook de gangzone, die

gebruiken als buitenruimte, zodat

aan het lokaal grenst, door leerlingen

deze optimaal wordt benut.

worden gebruikt voor zelfstandig

De hoofdmoot van het gebouw wordt

werken.

Patio kinderopvang Jonas.

De buitenruimte is veilig en geeft daglicht in de omliggende ruimten.

in beslag genomen door de Paschalisschool. Het ontwerp is een ruimtelijk en programmatische vertaling van de gezamenlijke visie op het onderwijs en de ontwikkelingslijnen naar de toekomst, zoals door de leiding en de leerkrachten geformuleerd. (Zie ook het interview met Frans Plag en Paul Otto in dit boekje.) Het is een visie in beweging en zeker geen statisch geheel. In het nieuwe gebouw is het mogelijk toekomstige onderwijskundige en pedagogische ontwikkelingen door te voeren. De ruimten kunnen flexibel gebruikt worden.

Er is gekozen voor een transparant

13

14

15

16

17

18 4

6

4

6

5

6

5

5

5

29

7

32

7

8

10

8

3

12

11

15

13

14

16

4

17

4 2

6

31

28

28

6

9 5

6

5

5

1

28

28

29

19

26 7

7

24 30

20

18

21

21

22

8

8

26

26 27

27

25 27

27

23

Plantoelichting

De gang op de verdieping heeft door

aan de overzijde. De indeling van de

Ouders en kinderen betreden aan de

een trap en een langgerekte vide een

lokalen met de verwerkingsruimten is

kant van de Bisschopstraat het cen-

ruimtelijke relatie met de begane

op de verdieping hetzelfde als op de

trale schoolplein waaraan alle entrees

grond. Door de lichtkoepels in het dak

begane grond.

liggen. De school is onderverdeeld in

boven de vide valt daglicht in vele

een onder-, midden- en bovenbouw.

kleuren tot op de begane grond naar

De entrees van de onderbouw en de

binnen.

middenbouw liggen naast elkaar aan

Om de grote vide van de gemeen-

de gemeenschapsruimte. Deze

schapsruimte of aula is een omloop

entrees zijn ruim zodat deze ook

met zicht naar beneden. Aan weerszij-

gebruikt kunnen worden door ouders

den leiden trappen naar omlaag.

met kinderwagens. De lokalen van de

Aan de omloop ligt precies boven de

onderbouw liggen in het rechterge-

speelzaal, de mediatheek. Er is daar

deelte, die van de middenbouw in het

ook plek om te blijven lezen. Vanaf de

linker deel van de vleugel. Aangezien

omloop bereikt men ook de geheel

de lokalen van de bovenbouw aan de

beglaasde loopbrug naar de andere

overzijde van het centrale schoolplein

vleugel, waar de gymzaal, de boven-

liggen, bevindt zich daar een eigen

bouw, de kinderopvang en de na-

entree. Zo wonen onderbouw, mid-

schoolse opvang zijn gehuisvest.

denbouw en bovenbouw samen en

De gymzaal is zowel bereikbaar door

toch apart in één gebouw.

de entree van de bovenbouw of, voor

Voor een harmonieuze ontwikkeling

de onderbouw en middenbouw,

is afstemming van normen en waar-

droog over de loopbrug. De gymzaal

Paschalis

den van het gezin en de school heel

heeft zoveel mogelijk glas aan de

1 schoolplein Paschalis

belangrijk. Het houden van gemeen-

pleinzijde op het noordoosten. Door

2 entree / aula

schappelijke vieringen en feesten in

middel van het openen van de grote

de school met kinderen en ouders

schuifdeuren kan het schoolplein bij

5 lokaal onderbouw

levert daaraan een goede bijdrage.

het sporten worden betrokken. De

6 lokaal middenbouw

De gemeenschapsruimte of aula

kleedruimten met douches en toilet-

vormt het hart van de Paschalis-

ten zijn ruim omdat de gymzaal door

9 handvaardigheidslokaal

school. Hier komen niet alleen alle

veel kinderen tegelijk, maar ook apart

10 fietsenstalling

gangen en de loopbrug op uit, maar

voor buurtactiviteiten, gebruikt

het is ook de ontmoetingsplaats voor

wordt.

13 conciërge

samenkomsten. Overdag functio-

De entree van de kinderdagopvang is

14 lerarenkamer

neert de gemeenschapsruimte als

eveneens gesitueerd aan het centrale

speelzaal. Doordat de vloer van de

plein. De dagopvang van 0-2 en 0-4

17 orthotheek

aangrenzende speelzaal verlaagd is

jaar heeft de veilige patio als buiten-

18 mediatheek

kan de gemeenschapruimte gebruikt

ruimte. De slaapkamertjes liggen aan

worden als podium voor toneelstuk-

de kant van het achterpad en hebben

21 kleedruimte met douches

ken en uitvoeringen.

vluchtdeuren naar buiten. De dagop-

22 vakdocent

Aan weerszijden van de speelzaal

vang van 2-4 jaar heeft ook slaapka-

bevinden zich tegenover de klasloka-

mertjes en een eigen afgebakend

24 entree

len de ondersteunende functies, zoals

buitenspeelterrein aan de Weissen-

25 patio

de conciërgekamer met keuken, de

bruchstraat.

teamruimte, een ortotheek met leer-

Op de verdieping is de bovenbouw

28 naschoolse opvang

middelen, vergaderruimte en kamers

door middel van de transparante

29 gemeenschappelijke ruimte

voor de remedial teacher, de directie

loopbrug direct verbonden met de

en administratie.

gemeenschapsruimte en mediatheek

3 speelzaal 4 gang / verwerkingsruimte

7 lokaal bovenbouw 8 verwerkingsruimte

11 directiekamer 12 administratie

15 spreekkamer 16 remedial teaching

19 gymzaal 20 toestellenberging

Jonas 23 buitenspeelruimte Jonas

26 kinderdagopvang 27 slaapkamer

30 kantoor hoofd Jonas 31 personeelsruimte 32 kantoor

19

De vleugels van de Paschalisschool houden de oude, karakteristieke kastanjeboom in ere: een tastbaar teken van plaatsbepaling en continu誰teit.

6

19

21

10

6

A

8

18

7

8

1

7

2

3

B

26 C

20

25

29

5

4

29

5

4

14

schoolplein gevel (zuid-west)

De buitenspeelruimte wordt aan weerszijden begrensd door de transparant uitgevoerde gevels van de school en de naschoolse opvang.

De gekleurde zonweringen stroken met de zoneringen in de klaslokalen.

A dwarsdoorsnede gymzaal - middenbouw B dwarsdoorsnede bovenbouw - aula / speelzaal C dwarsdoorsnede Jonas - onderbouw 1 schoolplein Paschalis 2 entree / aula 3 speelzaal 4 gang verwerkingsruimte 5 lokaal onderbouw 6 lokaal middenbouw 7 lokaal bovenbouw 8 verwerkingsruimte

De kinderopvang heeft een eigen afgebakend buitenspeelterrein aan de Weissenbruchstraat.

10 fietsenstalling 14 lerarenkamer 18 mediatheek 19 gymzaal 21 kleedruimte met douches 25 patio 26 kinderdagopvang 29 gemeenschappelijke ruimte

21

22

De gymzaal is aan de pleinzijde, die op het noordoosten ligt, geheel transparant.

Door het openen van grote schuifdeuren kan het schoolplein bij de lichamelijke oefening worden betrokken.

23

De gemeenschapsruimte of aula vormt het hart van de Paschalisschool.

Het is de plaats voor ontmoetingen en samenkomsten van kinderen, ouders, onderwijzers en bezoekers.

De brede trap naar de verdiepte speelzaal kan als tribune dienen.

24

25

Vanaf de bovenbouw over de opgetilde loopbrug komt men op de omloop om de aula. Links gaat het richting middenbouw, rechts naar de mediatheek en onderbouw of omlaag naar de aula zelf.

26

Aan de omloop ligt de

De betekenis van de

mediatheek. Er is gele-

aula is af te lezen aan

genheid om rustig te

zijn dubbele hoogte.

lezen.

De omloop en trappen maken een ruimtelijke ervaring ervan op meerdere hoogten mogelijk.

27

28

Ten slotte

om overlast voor omwonenden te

De gangzone die aan

Nu de school in gebruik is genomen

beperken. Dat is op een virtuoze

de lokalen grenst

kan geconstateerd worden dat buurt-

manier bereikt door een reeks vier-

bewoners, leerlingen, ouders en

kante bovenlichten die steeds wisse-

leerkrachten bijzonder gelukkig zijn

lende kleuren hebben. Kleur is

met het resultaat. Getuige de woor-

sowieso een sterk punt in het ont-

den van de juryleden, die de Design-

werp. Op bijna antroposofische wijze

in de verdiepingsvloer

Share Honour Award aan de

is getracht een harmonieuze sfeer te

bewerkstelligt een

Paschalisschool toekenden, is er ook

scheppen, waarvan bijvoorbeeld de

waardering in de internationale vak-

houten roodbruine gevels en de met

kaar gelegen gangen,

wereld. En ook de lokale pers was vol

sedum (een groene vetplant) begroei-

die wordt versterkt

lof, zie het artikel ‘Architectuur die

de platte dagen getuigen.’ Aldus

kinderen op weg helpt’ in de Haag-

Casper Postmaa.

wordt door leerlingen gebruikt om zelfstandig te werken.

Bladzijde 28-29: Een langgerekte vide

ruimtelijke relatie tussen de boven el-

door de lichtval.

sche Courant van 9 november 2004.

‘De nieuwbouw toont dat architectuur een belangrijke bijdrage kan leveren aan de belevingswereld van het kind. Schoonheid is wat dat betreft een diffuus begrip, omdat jonge kinderen behoefte hebben aan een heel andere vorm daarvan dan volwassenen. Ze verlangen een beschermde omgeving die min of meer het verlengstuk is van de huiskamer. De architectuur mag het kind niet afschrikken, maar tegelijkertijd moet duidelijk zijn dat de school een nieuwe fase in het leven is, die behalve spelen ook verplichtingen met zich

Door de bonte licht-

brengt.

koepels boven de

Waarom is dat samenspel in dit ont-

gang op de verdieping valt licht in alle kleu-

werp zo goed geslaagd? Allereerst

ren van de regenboog

omdat Leon Thier zijn gebruikers seri-

naar binnen.

eus heeft genomen. Hij maakte dus geen collage van kabouterpaviljoens, zoals je wel vaker ziet bij basisscholen, maar een gebouw met een stevige omvang. Waar je tegenop kijkt, maar waarin je je tegelijkertijd thuis voelt.

Dat laatste is te danken aan een geraffineerd samenspel van ruimtelijke ingrepen en zorgvuldig vormgegeven details.’ De krant wijst terecht op de belangrijke rol die licht en kleur in de school speelt, bijvoorbeeld op de gangen: ‘Op deze plek was extra lichtinval nodig omdat ze aan één zijde zijn begrensd door blinde muren, nodig

29

30

31

Het veiligheidsgevoel van kinderen wordt niet alleen bepaald door het gebouw.

Maar het feit dat de Paschalisschool zo open is heeft ontegenzeggelijk invloed op de populatie, ook op de leerkrachten. Wij doorbreken op die manier het idee dat de klas alleen van de leerkracht is. Dat idee willen we juist weghalen. Deze school doen wij met z’n allen en wij hebben daarin niets te verbergen.

32

Interview met Frans Plag en Paul Otto Cees Boekraad

De Paschalisschool heeft een inter-

is van waaruit wij onderwijs willen ge-

lega’s er aan moesten wennen dat het

nationale Award ontvangen. Wat is

ven. Als een kind zich thuis voelt en

zo open was. Als je hier in een groep

er bijzonder aan de school en hoe is

zich veilig voelt, dan is dat het juiste

zit kun je de hele dag volgen wat er in

dat tot stand gebracht?

vertrekpunt om je te ontwikkelen en

de gymzaal gebeurt. Na een redelijk

Het komt aan op het samenspel

te presteren. Want daar kom je

korte tijd is iedereen daaraan ge-

tussen opdrachtgevers en architect.

immers voor.

wend. Er kunnen nu mensen door de gang lopen zonder dat dat enige

De ideeën die wij hadden vielen bij Leon Thier in zeer goede aarde. Hij is

Maar aan vooroorlogse scholen valt

invloed op de kinderen heeft. Ze gaan

iemand die goed kan luisteren en

vaak veel meer te beleven, ze zijn

gewoon door met hun bezigheden.

zaken aanvoelen. De kern van het bij-

detailrijker en opgetrokken uit

Maar de vraag is begrijpelijk. Toen de

zondere zit in het open karakter wat

weelderige materialen. Veel naoor-

eerste tekeningen van de nieuwe

wij met elkaar wilden. Dat was ook

logse scholen zijn ronduit armoedig

school kwamen waren er een paar col-

het kenmerk van de gesprekken die

in dat opzicht.

lega’s die zeiden niet in ‘zo’n aqua-

wij met de architect hadden, wat zich

Er is een verschil tussen de architecto-

rium’ te willen werken. Maar de er-

vertaalde in een, letterlijk en figuur-

nische waarde van een gebouw, zijn

varing van een vergelijkbaar school-

lijk, transparant gebouw.

schoonheid, en de pedagogische

project heeft geleerd dat juist het feit

waarde. Pas als je later, bijvoorbeeld

dat het zo open is de rust ten goede

Wat is het grote verschil met de

voor een reünie, naar je oude school

komt. En de openheid went snel voor

school waar wij als kind naartoe

terugkomt merk je de architectoni-

iedereen. Overigens werkt welk

gingen?

sche stijlkenmerken. Als kind keek je

schoolsysteem dan ook nooit voor

Dat zit in de sfeer en in het gevoel van

daar niet naar, je zag alleen maar

alle kinderen optimaal. Sommige kin-

veiligheid. Als je op de school van mijn

stenen. Je kon nergens naar binnen

deren zijn inderdaad snel afgeleid.

jeugd, trouwens van bijna iedereen

kijken. Je mocht zelfs niet naar buiten

Kinderen met een zwakke concentra-

van onze leeftijd, op de gang werd

kijken!

tie hebben hier wat meer moeite

gezet, kon je eigenlijk niets zien. Je

Het veiligheidsgevoel van kinderen

mee, maar grosso modo komt het het

stond echt op de gang. Op ooghoogte

wordt natuurlijk niet alleen bepaald

pedagogische klimaat ten goede.

hingen er die bekende kapstokhaak-

door het gebouw. Het zijn op de eer-

Daarom is de DesignShare Award

jes. Veel hoger was er een raampje

ste plaats de mensen die er toe doen.

terecht toegekend. De opzet is niet

waar de meester of de juf doorheen

Maar het feit dat de Paschalisschool

alleen sterk en de vormgeving prach-

kon kijken. Het was altijd doodstil op

zo open is heeft ontegenzeggelijk

tig, maar het werkt ook in de praktijk.

de gang. Er was één deur waar af en

invloed op de populatie, ook op de

De hoeveelheid licht wordt door

toe een boeman, de directeur, uit kon

leerkrachten. Wij doorbreken op die

iedereen als erg prettig ervaren. De

komen. Als die deur openging was het

manier het idee dat de klas alleen van

onderwijzeres in de klas tegenover de

helemaal fout. Wat er achter alle an-

de leerkracht is, waar verder niemand

kamer van de directeur merkt niet

dere deuren zat was volslagen ondui-

iets mee te maken heeft. Dat idee

meer of hij wel of niet aanwezig is.

delijk. De gang was voor je gevoel als

willen we juist weghalen. Deze school

kind heel groot en riep weinig veilige

doen wij met z’n allen en wij hebben

Wat is er in jullie ogen opmerkelijk

gevoelens op. Het gebouw was ge-

daarin niets te verbergen.

aan de opzet in relatie tot de vormgeving?

heimzinnig, iedereen zat in een eigen hokje, kortom geen omgeving die uit-

Leidt het niet af dat alles door ieder-

Aan het programma van eisen ligt,

nodigde tot een vriendelijke en gezel-

een altijd bekeken kan worden?

zoals gezegd, op de eerste plaats een

lige omgang met elkaar. Het gaf niet

De eerste weken dat wij hier zaten

pedagogische opvatting ten grond-

dat gevoel van veiligheid, dat de basis

kon je zien dat de kinderen en de col-

slag, die heeft geleid tot een gebouw

33

34

Door het openen van

met zoveel glas. Wat de indeling be-

Niet ieder kind leert in hetzelfde

de schuifpui gaat de

treft wilden wij redelijk grote lokalen,

tempo. Bij rekenen zijn de principes

vloeiend over in die

maar ook veel ruimte waar kinderen

iets veranderd. Bij het ‘koopmansre-

van de speelplaats.

zelfstandig kunnen werken. Het is in

kenen’, optellen aftrekken vermenig-

het onderwijs zo dat kinderen steeds

vuldigen en delen, leerde je vroeger

zelfstandiger aan allerlei taken wer-

trucjes, zoals het maken van een

ken, wij vinden wel dat we er zicht op

staartdeling. Tegenwoordig wordt

moeten kunnen houden. De docenten

kinderen geleerd inzichtelijk te reke-

blijven verantwoordelijk. Dus de kin-

nen, zodat ze snappen wat ze doen.

deren zitten niet in een of ander hoek-

Een tijdlang werd in onderwijsland

je zonder enige vorm van toezicht. De

meer de nadruk gelegd op het proces

ruimte waar dat gebeurt hoort bij de

dan op de juiste uitkomst, maar het

klas en de leerkracht weet wat er ge-

gaat er natuurlijk ook om dat je het

beurt. Ieder lokaal heeft ook aan de

goed doet. Verder is er bij de leervak-

gangkant een grote schuifpui, waar-

ken niet veel veranderd. Je komt op

door de ruimte die er voor ligt bij de

school om te leren.

klas kan worden getrokken. Daar

De ontwikkeling in de leermiddelen

heeft niemand last van. Leon Thier

moet een groot effect hebben op de

heeft dat laten zien door de kleur van

vorm van het leren. Ik herinner mij

de vloer daarin door te laten lopen.

van vroeger de ervaring met de

Het oranje vloergedeelte is voor het

schoolradio, het luisteren naar

klassikaal lesgeven, het geven van

geluidsdragers en het kijken naar

groepsinstructie aan de klas. In het

films.

rode gedeelte staat een aparte tafel

Televisie en video zijn gemeenschap-

waar meer individueel instructie aan

pelijke hulpmiddelen die veel ge-

kinderen wordt gegeven. Daarom

bruikt worden en nu ook ITC

hangen er ook twee schoolborden in

natuurlijk. Tien jaar geleden was dat

de klas, aan iedere kant één.

nog een hobby van een enkeling,

ruimte van de klas

maar de laatste jaren is veel sofware Welke veranderingen, bijvoorbeeld

ontwikkeld gericht op het onderwijs.

in de leerstof of leermiddelen, heb-

Iedere klas heeft een vijftal pc’s ter

ben dit soort zaken veroorzaakt?

beschikking. Iedereen hier in de buurt

De leerstof is niet zozeer veranderd,

heeft internet. De communicatie met

de didactische principes zijn wat ver-

de ouders verloop hoofdzakelijk via

anderd. Een voorbeeld. Vroeger te-

e-mail of het internet. De school heeft

kende de meester een magneet op

een redelijk goede website, waar alle

het bord en tekende de klas dat na.

informatie op staat.

Tegenwoordig mogen kinderen

De pc is een prachtig hulpmiddel om

groepsgewijs ontdekken wat magne-

rekenen en taal te oefenen. Een com-

ten zijn en hoe ze werken. Ze leren

puter is buitengewoon geduldig. Je

samen te werken en er een verslagje

mag honderd keer iets fout doen.

van te maken. Deze manier van het

Internet biedt een krachtige bron van

overbrengen van leerstof past meer

informatie, maar heeft voor kinderen

bij de kinderen.

ook wel gevaren in zich. Zij en wij

Taal is niet zoveel veranderd. Spelling-

moeten leren daarmee om te gaan.

regels moet je gewoon leren. Wat er

Wij zijn door schade en schande wijs

veranderd is, is dat het onderwijs

geworden. Msn-en doen we hier niet

minder klassikaal gebeurt.

op school en hopelijk ook niet thuis.

35

Ter gelegeheid van de opening in 2004 hebben leerlingen van de Paschalisschool hun nieuwe school verbeeld in een boekenlegger.

Een transparant gebouw, waarin het lokaal de vaste groepsruimte is, een thuisbasis die aan de leerlingen een veilige en herkenbare plek verschaft.

36

Nu de school er ruim een jaar staat,

aparte ruimte aan de overkant. Een

van groep drie tot en met acht steeds

hoe kijkt u terug op het totstandko-

flink gedeelte van het gebouw aan de

twee stromen. Die schaalvergroting is

mingsproces?

overkant staat overdag leeg. Beneden

begonnen op de universiteiten en

Er zijn mensen die het Benoordenhout

is nu de dagopvang voor baby’s en

daarna op de HBO’s en het primaire

karakteriseren als de mooiste woon-

peuters. Alle lokalen van de naschool-

onderwijs, terwijl men vanuit Amerika

wijk van West-Europa. Veel bewoners

seopvang worden pas na schooltijd en

al wist dat schaalvergroting heel veel

vonden dat de oude school in de wijk

in de vakanties in gebruik genomen.

nadelen heeft. Daar is dat proces ge-

paste. Sommigen verzetten zich über-

In november 2004 hebben we de ope-

keerd, terwijl het hier in wezen nog

haupt tegen de aanwezigheid van een

ning van de school gevierd, waarbij

doorgaat. Iedereen komt er achter

schoolgebouw in de wijk vanwege de

ook de mensen uit de buurt waren uit-

dat het niet werkt, kijk naar de ont-

overlast. Het Benoordenhout is heel

genodigd om de school te bekijken.

wikkelingen op VMBO’s. Met onze

bedreven in het tegenhouden van

We kregen van iedereen alleen maar

school zijn wij uiteindelijk in alle op-

veranderingen. Wij waren al acht jaar

positieve reacties. De mensen die

zichten dik tevreden, ook door het

met het proces bezig, zonder dat er

aanvankelijk het meeste kritiek

rustige beeld en de eenheid in de

iets van de grond kwam. Telkens

hadden vonden het toen ‘een parel

kleurstelling.

werden de bezwaren van de buurt

voor de wijk’.

gehonoreerd. Na die acht jaar hebben

Als je terugkijkt op de afgelopen jaren

Frans Plag en Paul Otto zijn respectieve-

de wethouders Heijnen en Bruins

mag je zeggen dat het tropenjaren

lijk directeur en adjunct-directeur van

gezegd dat er een school móet ko-

zijn geweest. Het leuke was het

de Paschalisschool.

men. De oude school was totaal ver-

proces met Atelier Pro, de gesprekken

sleten. Er is een werkgroep in het

die we met Leon Thier en zijn mede-

leven geroepen en een voorlichtings-

werkers hebben gehad. Je ziet je idee

avond georganiseerd om te bereiken

groeien. Voor de rest hebben wij niet

dat het ontwerp- en bouwproces op

alleen maar plezierige herinneringen

een voor eenieder tevredenstellende

aan die periode, aan de buurt, de

manier kon verlopen. Tijdens de ont-

weerstand, de ambtelijke molens, de

werpperiode zijn er concessies ge-

verhuizing. Dan is het goed en aardig

daan aan de buurt. Je moet natuurlijk

te constateren dat je er nu van kan

rekening houden met de geluidsover-

genieten en dat je eindelijk toekomt

last. Maar aan de ander kant is het zo

aan de dingen die je eigenlijk moet

dat bij een wijk kinderen en ook scho-

doen.

len horen. Het Benoordenhout is een kinderrijke buurt. In sommige jaren

Zijn er nog toekomstplannen?

hebben er wel 550 kinderen op de

We hebben bij de bouw van de school

school gezeten, en dat geldt ook voor

heel nadrukkelijk de grootte van de

de scholen van de andere gezindten.

school vastgelegd zonder de moge-

Men was bang voor de aantrekkings-

lijkheid om uit te breiden. Wij vinden

kracht van een witte school op de rest

een school met vierhonderd leerlin-

van Den Haag. Wij hebben toegezegd

gen groot genoeg. Vanuit de filosofie

uitsluitend te voldoen aan de behoef-

van veiligheid moet het wel te over-

te van de wijk en dat is nu ook zo.

zien blijven. Dat scholen zo groot

Het Benoordenhout is als laatste wijk

zouden moeten zijn is natuurlijk een

van Den Haag aan het verjongen. De

politieke keuze. In nieuwbouwwijken

peuterspeelzaal en de naschoolse

zie je scholen van twaalfhonderd leer-

opvang zaten voorheen elders in de

lingen staan. Dat vinden wij een

wijk. Die zijn nu bijeengevoegd met

slechte ontwikkeling. Wij vinden vier-

de school. Voor ons bleek dat wennen

honderd de grens. Dat zijn al zeven-

te zijn. De Stichting Triodus zit in een

tien groepen: vijf kleutergroepen en

37

More with less - blurring the lines between inside and outside Reviews of the jury of the DesignShare Honor Award 2006

‘School authorities that struggle to

Rodolfo Almeida, International Con-

‘The light, colour and transperance

provide quality facilities at 150 square

sultant, Montpellier, France

between outdoor and indor is brilliant. The scale is good and variation in

foot per student can take a lesson from the Paschalisschool in The

‘Simple and objective narrative to

experience of rooms and courses.

Hague, The Netherlands. The design

explain their goals and the way they

A place you can overwiev as a student

blurs the line between indoor and

managed to achieve them. Welco-

and fell serenity’

outdoor spaces, classrooms and

ming and quite spaces with real

Ulla Kjærvang, Danish Center of Edu-

common areas, and creates a delight-

opportunities to enhance

cational Environment, Randers, Den-

ful environment in less than 100

communication(client main priority).

mark

square feet per student.’

Good use of the mezaninos and

Randall Fielding wears two hats, one

transparencies exploring more its

‘A beautifully transparent, and inti-

as a Principal of Fielding/Nair Interna-

entertainment component and

mate school that meets and exceeds

tional, an award-winning planning

making a better use of spaces other

the educational vision where “child-

and design firm, and another as the

than making the simple control and

ren develop in openness and trust.”

editorial director of DesignShare, an

surveillance.’

The extension of the primary learning

online journal and library of facility

Mariza Weber Alves, Member of the

space into the hallway and to the out-

planning. DesignShare.com is a pre-

Extension Pro-Dean´s Office at Uni-

side courtyard is exceptional. The use

mier resource for research on the

versidade Federal Fluminense, Rio de

of wide glass doors provides a unique

design of learning environments. The

Janeiro, Brasil

and flexible subdivision of space.’

Web site has received seven awards

Jeffery Lackney, Dept. of Enginee-

for design and quality of content, and

‘Thoughtful separation of functions

ring, Univ. of Wisconsin, Madison, WI,

is accessed each month by more than

caused by sensitivity to the site is cou-

USA

25,000 educators, architects, and

pled with abundant transparency and

planners worldwide.

connectivity to provide a dynamic

‘Impressive. Objectives of the educa-

One of Fielding’s roles is to assemble a

tension that makes this project

tion narrative seem likely to be

team of 12 leading educational facility

appear successful.’

achieved and once again we find a

planners each year to serve as revie-

Victoria Bergsagel, Educational Plan-

good planning process and the resul-

wers for DesignShare’s awards pro-

ner, Architects of Achievement, Seat-

tant product likely to make a diffe-

gram, co-sponsored by School

tle, USA

rence to the range and quality of the

Construction News.

interactions which are so important

Randall Fielding, AIA, Founder & Edi-

‘A simple but rich building, with plan-

to learning. ‘

torial Director DesignShare, Inc.

ning and material choices pared down

John Mayfield, Educational Consul-

to the essence, and quailty derived

tant, Danton Services International,

‘Though there is only presented one

from flexibility, color, and light. Ironi-

Australia

floor plan; one can see that the

cally labeled ‘‘large” by the designer

essence of using corridors as exten-

and educator, the school is subtlely

‘You must stay focused on the vision

sion of classrooms, or by themselves,

and deftly subdivided into three small

itself, while building maps and specifi-

and the connection between indoor

schools. Administrative spaces are

cations are taking over. This school

and outdoor learning activities; scale

nonexistant (or simply not revealed),

has done just that - stayed focused on

is good; colours, though many, well

implying this is a “teacher’s building”.

the vision. This is a great example of a

and discretely manipulated; beautiful

Frank Locker, Vice President,

project which successfully brings

subtle spaces; thus giving a sense of

Research, DeJong & Associates,

together a majority of the best prac-

calm and serenity and happinness’

Dublin, Ohio, USA

tice design principles like daylighting,

38

Educator Narrative Frans Plag

transparency, strong indoor-outdoor

The education in Holland for children aged 4 to 12 is called elementary educa-

connections, flexibility, cave and

tion. This school period is, besides the raising at home, the base of development

watering hole spaces, physical fitness,

of children, the base of their lives. The primary school must accompany the

and small learning communities.’

children during their development. It’s a search for everything they can do, their

Prakash Nair, Educational Facility

talents and possibilities. A search for what they can do and what they cannot do.

Planner, Fielding Nair International,

As an individual and as a member of society, children will do this search with a lot

NYC, New York

of fantasy and an open view. Curious and every day more independent, children want to develop themselves in all openness and trust.

‘Nice integration between indoors

The school must guide them during this development, by giving them the atten-

and outdoors.’

tion they need, real attention, listen, observe in a dialogue and with real interest.

Henry Sanoff, Professor of Architec-

To shape this search for development.

ture, North Carolina State University,

The school building must give people, big and small, space so they have atten-

Raleigh, NC, USA

tion for one another. An open building without dark allies and corners.

Within such a building children must be part of a small and reliable society. So the teachers can give the children the right attention, so everybody knows each

‘Wonderful use of connecting the

other. For that our large school – over 400 children – had to be split. We divided

indoors with the outdoors. It also

it into three units: 4 to 6 year olds, 7 to 10 year olds and 10 to 12 year olds. That

speaks to the kinetic energy of young

makes it three schools and three society’s within a large one. Inside the school

people.’

we must have a balance between individual education and the process of lear-

Susan Wolff, Wolff Designs, Educa-

ning from one another. You need a place for group education, individual educa-

tional and Facilities Planning

tion, group activity and a place to work independently. You need space for

Hood River, Oregon, USA / Dean of

creativity, expression and gymnastics.

Instruction at Columbia Gorge Com-

There also must be a meeting point where children can present all kind of things

munity College in The Dalles, Oregon

in front of each other or their parents.

For the translation of my vision we looked for someone who can make the vision into sketches and maps and materials into a model. A person who gives our vision the right attention. After a few conversations the architect translated our vision into a model. Translation of a vision is a fascinating process; it’s an amalgamation between education and architecture. The building process shows – just like an educational process – that ideas, dreams and expectations can become reality.

The most difficult part of the process is the beginning of the actual building. You must stay focused on the vision itself, while building maps and specifications are taking over. Than the technical language of the teacher and the technical language of the architect and constructer must find an understanding. With everybody’s involvement you will get a result you can be proud of.

39

Summary

Summary

by Cees Boekraad

by Cees Boekraad

The Paschalis school in The Hague has landed an HONOR AWARD 2005, the highest distinction awarded by DesignShare, The International Forum for Innovative Schools.

The school was designed by Atelier Pro (project architect Leon Thier with RenĂŠ Souverijn and Johan Blokland) and realised in 2001-2004.

DesignShare International Forum for Innovative Schools DesignShare was inaugurated in 1998 by the architect Randall Fielding from Minneapolis, USA. It comprises a website with online reports and a large worldwide database covering the field of education, school building and school design. See the website www. designshare.com. The website itself has already received seven awards for its design and content. The website is visited every month by 25,000 educationalists, teachers, architects and planners. In June 2005, DesignShare organised a three-day conference about current developments in teaching methods and school building.

Every year DesignShare awards five Honor Awards (its highest distinctions) to school projects that most excel in terms of contemporary, innovative solutions. A twelve-person international jury, acting on the authority of DesignShare, designates the winners. This year the Paschalis school in The Hague, designed by Atelier Pro, has been declared one of the winners.

40

History of the Paschalis school

remain. A second requirement was

ted with each other by means of extra

The Paschalis school is located on the

that the school should emanate a very

staircases and open wells. In this way

Bisschopstraat in the middle of the

open, transparent atmosphere.

a differentiated and yet lucid building has been created, in which 400 child-

Benoordenhout district, which stretches out between the Wassenaarse-

The new Paschalis school

ren and their supervisors and teachers

weg and the Haagse Bos. The main

The placement right between the

can feel at home.

features of the district’s urban design

back gardens of the houses on the

were established in the 1903 develop-

Neuhuyskade and Duchattelstraat

The jury assessment

ment plan by the director of Public

meant that care had to be taken to

The DesignShare jury praised the

Works, I.A. Lindo, and elaborated in

prevent noise pollution. The solution

school because of the way that the

H.P. Berlage’s development plan of

was found by centrally placing an

corridors can be used as extensions of

1908. Owing to the high architectural

elongated playground around the

the classrooms, but also on their own

quality of the buildings, which were

tree, flanked on both sides by a two-

account. Particularly appreciated was

erected in the first decades of the

storey wing of the school. The two

the possibility of combining indoor

twentieth century in the characteris-

wings are connected by a raised glass

and outdoor activities. The scale, the

tic New Hague School style, the dis-

footbridge. Although the school buil-

use of colour and the design ensure

trict enjoys the status of listed area.

ding has hardly any windows looking

peace, serenity and joy. The school is

The Paschalis school was completed

out onto the surrounding housing and

transparent and yet intimate, simple

in 2004, replacing a demolished

presents closed brick facades partly

but generous, at once large and small,

‘semi-permanent’ school building

clad with vertical roofing tiles, the

flexible in use within a fixed frame-

built in 1923, which for some years ini-

facades facing the square have been

work. In realising the school the edu-

tially served as emergency accommo-

kept as transparent as possible. All the

cational idea that children should be

dation for secondary school pupils

classrooms, the gym and the central

able to develop in an open atmos-

while the nearby Maerlant Lyceum,

hall look out onto the playground. An

phere with complete trust has been

which opened in 1926, was being

awning in cheerful colours prevents

successfully adhered to. Atelier Pro

built. Afterwards it housed state pri-

direct sunlight from entering. The

earlier received an Honor Award for

mary schools for boys and girls and a

middle of the wings is accentuated on

the Vensterschool in Groningen and

few classrooms were used as a Catho-

both sides by a slight elevation of the

Citation Awards for the Euro-College

lic primary school. Through the years

roof and by a recessed outer wall in

in Maastricht and for the Haagse

the latter, under the name Paschalis

which the entrances are to be found.

Hogeschool.

school, became the sole user of the

As a result of this articulation of the

building. The old complex had two

building mass, a natural division can

wings connected by two corridors in

be made into junior, middle and

which the entrances were situated;

senior classes, a day nursery with a

furthermore there were two play-

patio for the infants and a separate

grounds and a courtyard, initially

playground for toddlers. The spatial

inaccessible for children, with a splen-

constellation of the spacious and high

did chestnut tree. When it turned out

entrance hall/auditorium has been

towards the end of the previous cen-

ingeniously worked out architectu-

tury that the necessary expansion and

rally. Around it runs a gallery provi-

renovation of the school complex

ding a convenient connection with

would work out considerably more

the footbridge to the other side, the

expensive than demolishing it and

corridors to the middle and senior

constructing a new building, Atelier

classes and the mediatheque. The

Pro was commissioned in 2001 to pro-

corridors themselves receive light

duce a new design, the most impor-

through coloured skylights and

tant requirement being that the old,

through the glass inner walls of the

characteristic chestnut tree had to

classrooms, and are spatially connec-

41

adres

Herkomst illustraties

Bisschopstraat 3, Den Haag

Atelier Pro 6(l), 16, 18(o), 19(b) Jonah 34(b)

ontwerp/bouwperiode

Noa 34(m)

2001-2004

Peter de Ruig omslag, 3, 8(o), 9(o), 10, 11(bm), 12, t/m 15, 18 t/m 29, 32, 34(o), 38

opdrachtgever

persoonlijk archief Cees Boekraad 4

SCO Lucas en Gemeente Den Haag, dienst OCW

Reinildis van Ditzhuyzen, Kroontjespen catechismus & mondige ouders. Portret van de Haagse [Sint] Paschalisschool,

architect

Akribeia Uitgevers Den Haag 2003 6(rm)

Atelier Pro architekten

René Souverijn 8(bm), 9 (bm), 11(o)

(Leon Thier m.m.v. René Souverijn en Johan Blokland)

met dank aan: Frans Plag, Paul Otto en Reinildis van Ditzhuyzen

projectleider Atelier Pro architekten (Fred Jager) bouwdirectie Atelier Pro architekten (Ernstjan Cornelis) toezicht Atelier Pro architekten (Paul Verhaar) bouwkundig aannemer elion & pajkrt bouwen bv rijswijk zh (thans onderdeel van Van Hoogevest Den Haag) aannemer installaties GTI Utiliteit West bv

Colofon Deze uitgave is een initiatief van: Atelier Pro SCO Lucas Paschalisschool Gemeente Den Haag, dienst OCW Triodus kinderopvang / kindercentrum Jonas elion & pajkrt bouwen bv rijswijk zh (thans onderdeel van Van Hoogevest Den Haag) GTI Utiliteit West bv uitgever Atelier Pro redactie Cees Boekraad vormgeving Atelier Pro (Joeri van Beek) i.s.m. Bureau Piet Gerards vertaling Michael Gibbs druk Drukkerij NIVO, Delft © Atelier Pro architekten Den Haag, maart 2006 ISBN-10: 9080955140 ISBN-13: 9789080955141

In de Paschalisschool staat openheid voorop. Alle ruimten staan op een volstrekt transparante manier met elkaar in verband en zijn gerangschikt in twee naar elkaar gerichte vleugels.

Op de speelplaats in het midden staat een oude kastanjeboom als levend teken van plaatsbepaling en continu誰teit. Met een rustige, aangepaste materiaalkeus is zo voor vierhonderd leerlingen een veilige leeromgeving geschapen, die de bewoners van het Benoordenhout een Parel 44 voor de Wijk vinden.