EGUZKI BERRI 107.alea

JOXEMIEL BARANDIARAN HERRI IKASTETXEA 2018ko ABENDUA

107. alea

1

AURKIBIDEA SARRERA…………………………………2 GURASOEN TXOKOA……………………3 HITZEKIN JOLASEAN…………………4-49 BERRIAK……………………………….50-58 BAT ETA BESTE………………………59-64 DENBORA-PASAK……………………..65-70 LEHIAKETA………………………….…...71

2

Joxemiel Barandiaran H.I

GURASOEN TXOKOA

AGAUNTZA GURASO ELKARTEA 2018ko UDAZKENA Udako oporretatik bueltan, aurtengo udazkenean eskola komunitatearen inguruan ekitaldi ezberdinak antolatu dira.

Iraila eta urriko lau asteazkenetan, Mindfulnesseko ikastaroan parte hartu genuen. Azkenean guraso taldetxo polita animatu zen.

Azaroaren 14an, garapen emozionalari buruzko tailerra egin genuen Ttikliken eskutik. Guraso asko bertaratu zen eta saio laburra izan zela adierazi zuten. Oso saio egokia dela eta, beste emanaldi batzuk antolatzeko eskaera egin digute.

Azaroaren 21ean, Hezkidetza Matiz-en eskutik berdintasunaren inguruko prestakuntza izan genuen. Guraso gutxik parte hartu dute, baina oso interesgarria izan da.

Azaroaren 25an, Emakumeen aurkako indarkeriaren eguna zela eta, ekitaldia egin genuen azaroaren 23an eskolako atarian. Ekitaldi xume baino polita egin da eta bertan ikasleek "Denok zu" abestiaren koreografia dantzatu dute. Saioa amaitzeko, Guraso Elkarteko kide batek egunari dagokion testu bat irakurri du.

Azaroaren 30ean gaztaina jana egin da eta ekintzak parte hartze oso handia izan du. Gurasoak gustura eta haurrak ere bai pozik afal ondorengo karaokearekin. Ea hurrengo urteetan ere horrelaxe elkartzeko aukerarik dugun!

Abenduaren 3an ikasleek Euskararen Nazioarteko eguna Herri Antzokian ospatu dute.

Arratsaldean Antzokian Haur Hezkuntzako haur guztiek abesti bat abestu dute. Ondoren, Lehen Hezkuntzako talde bakoitzak abesti jakin bat abestu du eta talde batzuk dantza ere egin dute.

Ekitaldi honetan eskolako irakasle eta ikasleak bakarrik egon dira. Iluntzean herri mailan, hainbat elkarteren partaidetzarekin (guraso elkartea barne), beste hainbat ekitaldi antolatu dira: ipuin kontaketa, trikitilariak, dantza, bertsoak eta txokolatada.

Datozen egunetan, Gabonetako ekitaldietan ere gogotsu parte hartzera animatzen zaituztegu.

Gabon zoriontsuak denoi!!

3

Joxemiel Barandiaran H.I

HITZEKIN JOLASEAN

Kaixo guztioi!!!

Ikasturte berrian sartu gara eta hemen gure kuadrilla berria! 2 urtetxo besterik ez dituzte, baina hau da martxa dakartena! Oraingoan sukaldari bilakatu zaizkigu eta bai gaileta gozoak egin dituztela!!!

HH2KO HAURRAK.

4

HITZEKIN JOLASEAN

Joxemiel Barandiaran H.I

LEHEN GIZAKIAK NOLA BIZI ZIREN ZIRIA ZIRI-ZIRI ZIZT, SAST ZULAKAITZA, LARRUZKO SOINEKOEKIN NEGUTIK SALBA GAITZA!

SU-HARRIZKO LABANAK LANEAN KARRAX-KARRAX LARRUA KENTZEN DIO EHIZARI ERRAZ-ERRAZ.

HARRIZKO AIZKOREKIN KIRRINKI ETA KARRANKA OKELA ZATITU ETA DENON ARTEAN BANA.

5

HITZEKIN JOLASEAN

Joxemiel Barandiaran H.I

EZAGUTZEN ARI GARA: HARA, NOLA DABILEN LEHEN GIZAKIA: KOBA INGURUA DU GUSTUKO TOKIA, SUA PIZTEN IKASIZ TRESNA EGOKIA, MAMUTAK EHIZATUZ HARAGI-JAKIA, ETA LARRUA BERRIZ, BERE ESTALKIA.

ZIZT-ZAZT BADOA LANTZA GEZIA ZIZTU-FIZTU. ZIRT-ZART SARTU AZKONA EHIZA GUREA DUGU!

1. maila

6

HITZEKIN JOLASEAN

Joxemiel Barandiaran H.I

MARIMUNDUKO ETA ERRATZ MAGIKOA. 1918. urtean Marimunduko izeneko sorgin bat zen.

Behin Marimunduko mendian zebilela erratz magiko bat aurkitu zuen. Urrezkoa zen eta hegan egiten zuen. Marimunduko harro gelditu zen eta esan zuen: -

Hara, zer da hau?- galdetu zuen harriturik.

Probatzen hasi zen eta konturatu zen ia gaua zela.

Orduan erratz magikoa ezkutatu eta dantzara joan zen. Denak lo zeudenean, Marimunduko erratzaren bila joan zen. Behin eta berriro probatu zuen, baina ezin.

Orduan lo hartu zuen nekearengatik.

Hurrengo egunean Marimunduko esnatu zenean, arrano bat ikusi zuen erratzari mokoka ari zena eta orduan erratza eraman egin zuen. Marimunduko oihuka hasi zen.

-

Itzuli! - esan zuen.

Arranoak ez zion kasu piperrik egin eta kobazulo ilun batera eraman zuen.

Kobazulo hartan Akerbeltz bizi zen. Akerbeltz pozik zegoen eta esan zuen: -

Ondo, arrano txiki! - arranoak ipurdia erakutsi zion.

Akerbeltz haserretu egin zen eta orduan oihu egin zion: -

Zoaz hemendik!!!! - esan zuen haserre bizian.

7

Joxemiel Barandiaran H.I

HITZEKIN JOLASEAN

Marimunduko nekatuta zegoen eta orduan arranoa negarrez ikusi zuen eta galdetu zion: -

Zer gertatzen zaizu? - esan zion Marimunduko kezkatuta.

Arranoak erantzun zuen: -

Akerbeltz haserretu egin da nirekin.

Marimundukok galdera bat egin zion orduan: -

Mesedez, esango al didazu non dagoen kobazuloa?

Arranoak erantzun zion: -

Ez zaitez joan! Oso arriskutsua da!!!

Marimundukok galdetu zion berriro: -

Mesedez, esango al didazu non dagoen kobazuloa?

Arranoak azkenean erantzun zuen: -

Etorri nirekin!!!

Mendian gora eta gora joan ziren biak eta orduan kobazulora iritsi ziren.

Marimunduko orduan atzetik joan zen eta hitz magikoak esan zituen: -

Akerbeltz harri bihurtu!!!!

Orduan Akerbeltz harri bihurtu zen. Marimunduko erratz magikoa hartu eta bere bizilekura joan zen.

Hala bazan eta ez bazan sar dadila kalabazan eta atera dadila Ataungo plazan.

SORGIN PETRALA

3. maila B

8

HITZEKIN JOLASEAN

Joxemiel Barandiaran H.I

AKERBELTZ ETA SORGINAK

Orain dela milaka urte Ataunen sorgin batzuk eta Akerbeltz bizi ziren. Sorginek, begiak urdinak zeuzkaten eta Akerbeltzek berriz, gorriak. Akerbeltz ez zen oso fidagarria eta oso serioa zen. Sorginak pozik bizi ziren Akerbeltzekin basoan, mendiko kobazulo batean.

Gauetan ilargi betea zegoenean, sua piztu eta haren ondoan dantzan eta kantatuz ibiltzen ziren. Ilargi betea zegoen gau haietako batean, sua piztu eta dantzan ari zen sorgin batek esan zion Akerbeltzi: - Etorri dantzara Akerbeltz! - Akerbeltzek erantzun zion: - Ez, ez dut nahi.

- Bai, etorri Akerbeltz - esan zion sorginak eta behartu egin zuen.

Hasi zen dantzan eta pumba! - entzun zen eta Akerbeltz erori egin zen. Sorginak barre eta barre eta Akerbeltz oso haserre joan zen.

Hurrengo goizean Akerbeltz joan egin zen eta sorginak bila eta bila hasi ziren. Bitartean, Akerbeltz herrian zebilen herritarrei arazoak sortzen. Herritarrak oso haserre zeuden: - Niri baratzea puskatu dit! – esan zuen batek.

- Niri etxeko balkoia! – esan zuen beste batek.

9

Joxemiel Barandiaran H.I

HITZEKIN JOLASEAN

bila eta bila zebiltzan. Gaua iritsi zen eta sorginak kobazuloan elkartu ziren eta bilera egin zuten eta batek esan zuen: - Mendian ez badago, herrian egongo da!

Ondoren herrira jaitsi ziren eta esan zuen sorginak: - Hor dago lotan Akerbeltz.

- Akerbeltz esnatzera joan ziren eta esnatu egin zuten: - Zer nahi duzu?

- Etorri gurekin Akerbeltz.

- Ez naiz joango.

- Ondo da, orduan bagoaz.

Hori entzunda sorginak basora bueltatu ziren.

Hurrengo egunean, Akerbeltz esnatu zenean, gosaria nahi zuen baina ez zegoen ezer jateko. Orduan mendira igo eta barkamena eskatu zioten sorginek Akerbeltzi. Handik aurrera lagunak izan ziren.

3. maila A

10

HITZEKIN JOLASEAN

Joxemiel Barandiaran H.I

BERTSOAK: ATAUN 3. mailan, lehenengo gaia “Gure txoko kuttuna” izan genuen eta bertan Ataungo auzoak eta bertako zerbitzuak aztertzen aritu ginen. Honekin lotuta, Ataun herriari buruzko bertso batzuk abestu genituen gelan.

1 ATAUN HERRIA LANDU DUGUNEZ TXANELAN ZENBAT GAUZA IKUSI TA IKASI GELAN PLANOAK AZTERTUAZ TXORIEN TANKERAN AIRETIK BEGIRATUZ GAUZA ASKO BUELTAN ATAUN ZEIN POLITA DEN HAS GAITEZEN HEGAN.

2 AUZO NAGUSIENA DUGUNEZ SAN MARTIN BERTARA NOLA EZ BA GUK TXANGOA EGIN UDALETXEA ETA HAINBESTE GAUZEKIN TXANGOARI ATERA NAHIKOA ETEKIN ZEIN ONGI PASA GENUN DENOK ELKARREKIN.

3 ATAUN DA GIPUZKOKO HERRI LUZEENA BERE BARRUAN HAINBAT AUZO DITUENA SAN GREGORIO,AIA ETA ELBARRENA ZAIL DAUKAGU JAKITEN ZEIN DEN EDERRENA ETORRI TA EZAGUTZEA ONENA DUZUE.

3. maila A

11

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

12

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

13

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

14

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

15

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

16

EHITZEKIN JOLASEAN

Joxemiel Barandiaran H.I

TORTO ETA SAN MARTIN TXIKIREN HISTORIA

Duela urte asko, San Martin Txiki eta Torto Ataun San Martingo Jentilbaratza mendian elkartu ziren. Biak ala biak, gizon handi, sendo eta indartsuak animalien

ziren. larruz

Jentilak

eta

abarkak

janzten ziren. Gainera ile luze eta bizar luzearekin ibiltzen ziren.

San Martin Txiki, Tortoren baratzera lapurtzeko

joan

zen

asmotan.

garia Garia

mozten hasi zen San Martin Txiki, Jentilbaratzean

zuten

gari

baratzean. Garia mozten zebilela, Torto eta bere lagunak agertu ziren.

-

Zertan ari haiz hemen?.- esan zion Tortok San Martin Txikiri.

-

Hementxe, zuen gariei begira.- erantzun zion San Martin Txikik.

San Martin Txiki saiatu zen, gezur txiki batzuen bidez, Torto eta bere jentil lagunei ziria sartzen. Kosta zitzaien arren, azkenean, lortu zuen ziria sartu eta alde egitea. San Martin auzora zihoala, honela esan zuen San Martin Txikik, bere baitarako:

-

Ederretik libratu naiz, oraingo honetan.

17

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

Herrira jaitsi zenean, garia janariaren truke ematen hasi zitzaion.

Mari Mundukori iritsi zitzaion San Martin Txiki egiten ari zenaren berri. Mari Mundukok, entzuten zuen guztia kontatzen zuen. Oraingoan nola kontatu Torto eta bere lagunei San Martin Txiki zertan zebilen.

-

San Martin Txiki harrapatzen dudanean, gorriak jasoko ditu.- esan zuen

Tortok.

-

Lasai Torto, hurrengoan urre berriren bat badut, kontatuko dizut.

-

Eskerrik asko, Mari Munduko.

Hurrengo egunean Torto eta bere lagunak Jentilbaratza mendian zuten baratzean tranpa bat jarri zuten; zulo bat prestatu zuten gariz eta lurrez.

-

San Martin Txiki, harrapatuko zaitut! - esan zuen Tortok.

Handik egun batzuetara, San Martin Txiki berriro joan zen Jentilbaratza mendian

zegoen baratzera. Jentilak han ez zeudela ikusita, garia lapurtzen hasi zen eta zulora erori zen.

-

Lagundu, lagundu! - hasi zen San Martin Txiki oihuka.

-

Zer egiten duk hor?- esan zion Tortok.

-

Atera nazazue hemendik.- esan zien San Martin Txikik.

-

Kar,kar,kar!, Erori haiz!, Erori haiz tranpan! Aterako haut tranpatik, baina guri lapurtutako gariarekin ogia egin beharko diguk.

-

Ondo da, egingo dizuet. Baina atera hemendik, azkar!

Jentilek San Martin Txiki zulotik atera eta emandako hitza betetzera joan zen.

Handik aurrera, Jentilbaratzean bizi ziren jentilei ez zitzaien ogirik falta izan.

5. maila

18

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

ILARGIA ETA EGUZKIA 2019ko abuztuaren 14ean, espazioan, bazen eguzki bat. Eguzkia borobila eta argi handikoa zen. Espaziotik distira gehien ematen zuen astroa zen, horregatik espazioko erregea izan zen. Gaztelua ere eman zioten eguzkiari. Gazteluak denetik zeukan: sukaldea, sala, gelak, sukaldariak, zerbitzariak etab.

Morroietako bat ilargia zen. Ilargia oso pobrea zen, ez zioten dirurik ematen eta gainera gaizki tratatzen zuten. Ilargia borobil-borobila zen.

Eguzkia oso pozik zegoen, gainera gauza pila zuen eta harro esaten zuen: - Unibertso osoko indartsuena naiz, ez dit inork erregearen postua kenduko.

19

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

Pertsona distiratsuak oso harro zeuden eguzkiaz.

Baina ilargiak ere argi asko ematen zuen, tamalez erregearen morroia zen eta ez zen ausartzen erregeari kontra egiten.

Egun batean, ilargiak erregearekin hitz egin zuen eta honela esan zion: - Nik ere erregea izan nahi dut, argi gehiena ematen duenak irabaziko du!

- Ongi da!- esan zuen eguzkiak.

Zeinek argi gehiago ematen zuen botoak ematen hasi ziren izarrak eta planetak.

Planetak eguzkiari bueltak ematen hasi ziren eguzkia animatzeko. Planetak borobilak eta handiak ziren. Izarrak, aldiz, ilargia animatzen saiatzen ziren.

Izarrak txikiak eta forma desberdinekoak ziren. Baina zulo beltza etorri zen eta eguzkia eraman zuen eta eguzkiak esan zuen: - Lagundu zulo beltzak eramango nau!!!!!!

Eguzkia etsita zegoenean, ilargiak eskua eman zion eta atera egin zuen zulo beltzetik. Eguzkiak esan zuen: - Mila esker! Sekulako indarra daukazu!

Azkenean, eguzkia eta ilargia adiskidetu egin ziren eta handik aurrera, gaztelua biek partekatu zuten.

Ez da inoiz hain harro jarri behar, laguntasuna garrantzitsuagoa da.

Handik aurrera eguzkia, ilargia, planetak, izarrak eta astro guztiak pozik bizi izan ziren.

5. maila 20

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

MARIMUNDUKO BAHITUTA Orain dela bi urte, bazen sorgin bat Marimunduko izena zuena. Ataungo mendi eder batean bizi zen, pozik eta lasai-lasai. Marimunduko neska ona zen eta jendearekin egotea asko gustatzen zitzaion. Altua zen eta ile beltz motza zeukan. Izaeraz berriz alaia, eskuzabala, esker onekoa, ausarta‌ zen.

Bakarrik bizi zen gajoa eta herrira jaistea gustukoa zuen jendearekin, egon ahal izateko. Egunero jaisten zen ur bila eta janaria erostera, edota lagunekin jolastera. Egun batean, ur bila jaitsi behar zenean, norbaitek bahitu egin zuen Marimunduko.

21

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

Marimunduko oso kezkatuta zegoen, ezagutzen ez zuen toki batera eraman zutelako. Lekua nahiko iluna zen eta pixkatxo bat beldurgarria, saguzar asko eta handiak zeuden lotan. Haiek esnatzean sortuko zen giroak oraindik gehiago kezkatzen zuen Marimunduko. Lasaitzearren Marimunduko ingurura begira hasi zen eta kobazuloan gauza asko zeudela konturatu zen: lantzak, sokak, arkuak, geziak, sua‌ Marimunduko lotuta zuten sokak askatzen saiatu zen, baina alferrikakoak izan ziren bere saiakera guztiak. Halako batean, pertsona handi bat agertu zen kobazulo beldurgarri hartan, eta honela esan zion Marimundukok: - Nor zara zu? - galdetu zion Marimundukok.

- Ez zaizu batere axola - erantzun zion gizonak.

- Zergatik diozu hori? - esan zion Marimundukok.

- Ondo da, baina ez esan inori nor naizen - erantzun zion jauntxoak.

- Lasai, nire hitza duzu - ziurtatu zion Marimundukok.

- Ni Etsai naiz - esan zion gizon misteriotsu hark.

- Benetan zeu zara Etsai? - galdetu zuen Marimundukok harriturik.

- Bai, neu naiz - erantzun zion Etsaik berriro.

- Eta zergatik bahitu nauzu? - galdetu zion Marimundukok.

- Tortoren alaba nirekin eduki ahal izateko bahitu zaitut - argitu zuen Etsaik.

22

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

Azkenean Etsaik alde egin zuen kobazulotik eta Marimunduko bertan utzi zuen sokekin lotuta. Marimunduko berriro saiatu zen sokak askatzen eta behin eta berriro saiatu ondoren ezustean askatu egin zen. Momentu hartaz baliatu eta korrika batean ihes egin zuen bere etxera. Bidea bazekien eta ziztu bizian joan zen etxera. A zer nolako lasaitua hartu zuen atea giltzez itxi bezain azkar!!!

Ordutik aurrera ez zen sarritan jaisten herrira, ura edo janaria behar zuenean bakarrik. Herriko lagunek bere hutsunea nabaritzen zuten arren, Marimundukok ez zuen lehengo ohiturekin jarraitzeko asmorik. Gertaturikoa lagunei kontatu zienean, oso ondo ulertu zuten bere erabakia, beraz, Marimundukorekin elkartu nahi zuten guztietan mendian goruntz abiatzen ziren bere etxera iritsi arte.

5. maila

23

EHITZEKIN JOLASEAN

Joxemiel Barandiaran H.I

KAIOLA Egun batean Parisko lorategi zoragarri batzuetan, txori kaiola batzuk aurkitu genituen. Kaiola horietan txori desberdinak eta kolore desberdinetakoak zeuden.

Txorien hotsa entzutea zoragarria zen.

Lorezainak egunero kaiolak garbitzen zituen, pozik aritzen zen gustukoa zuelako txorien hotsa entzutea. Lorezainez gain jendea paseatzen zebilen lorategian zehar.

Udako goiz eguzkitsu batean Maddi eta Unai baloiarekin jolasten zenbiltzatela, danba, baloikada bat kaiola bati eman zioten. Kaiola lurrera erori zen eta lagun bihurri hauek korrikan ihesi atera ziren. Ez zioten inori ezer esan, kaiola lurrean zegoen ondotik pasatzen zen jendea ez zen ausartzen kaiola bere tokian jartzea.

Hurrengo goizean, lorezaina txorien kantua entzuten ez zuenez, korrika abiatu zen kaiola begiratzera. A ze sorpresa!| Kaiola lurrean zegoen, barruko txoriak gosez eta egarriz mareatuta zeuden. Lorezainak kaiola lurretik hartu zuen, jana eta edana jarri zien kaiolan, txoriak esker hara eman nahian, kantari hasi ziren. Inguratzen zen jendea gustura aritzen zen txorien kantua entzuten.

Ordutik aurrera lorategi horretan kartel bat jarri zuten: “Baloia ez erabili lorategi honetan�

6. maila A

24

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

OPARI MISTERIOTSUA Abenduak 20azen. Ataungo herria, herri txiki, polit eta alai bat zen. Ume guztiak oso pozik zeuden. Olentzero berehala iritsiko zelako eta egun osoa zer eskatuko zuten hizketan pasa zuten.

- Nik futboleko baloi berria eskatuko diot- esan zuen Enaitzek.

- Ba nik panpina berria eta soinekoak - esan zuen Ixiarrek, bihurri aurpegia jarriaz.

Horrela igaro zuten egun osoa Ataungo haurrek.

Egun hartan, LH3ko gelara neska berri bat etorri zen. Aioraren ondoan eseri zen eta: - Kaixo, ni Alika naiz eta zu?

- Kaixo, ni Aiora. Niretzat poz handia da zu ezagutzea. Galdera bat egin nahi dizut.

Zure izenak esanahirik ba al du?

- Bai, nire izenak afrikarrez, politena esan nahi du.

Bi neskak oso alai, parkean eman zuten hizketan arratsaldea. Ondoren Aiorak bere etxera gonbidatu zuen afaltzera.

Hurrengo egunetan oso lagun onak egin ziren. Eskolatik bueltan Aiora eta Alika, Aioraren aitonaren etxearen atzealdeko zelaira joan ziren. Han Aiorak egurrezko txabola bat zeukan, txabola handia eta lorez josia zegoen, ostiralero joaten zen Aiora aitona bisitatzera.

Egun hartan, aitonak opari txiki bat zeukan bi neskentzat. Txabolan sartu eta pista bat aurkitu zuten. Pistak esaten zuen: - Evol gogoratzen Aiora?

- Evol, nik ez dakit zer den!

- Mm mm, hara badakit zer den, urtetan amonak love jartzen zuen kuadro bat oparitu zidan eta love alderantziz evol da!!

Bi neskak etxean sartu ziren kuadroaren bila. Kuadroaren atzeko aldean zegoen hurrengo pista.

25

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

- Familiaren izen guztiak idatzita dauden zuhaitzera joan, han dago eta sorpresa.

Neskek ahal zuten bezala egin zuten korrika eta iritsi ondoren, kutxa gorri ilun bat ikusi zuten, kutxa ireki eta barruan bi lepoko zeuden. Tximeleta bat zeukan lepoko bakoitzak. Eskutitz bat zegoen: - Zuen bion adiskidetasuna adierazten duten bi lepo hauek oparitu nahi genizkizuen amonak eta biok. Musu pil abat pottoki!!!!

Hurrengo egunean andereñoak esan zuen: - Umeak Olentzerori eskutitza idazteko ordua iritsi da.

Ume guztiak idazten hasi ziren, baina Alikak ez zekien zein zen Olentzero eta Aiorari galdetu zion: - Zein da Olentzero?

- Ez dakizu zein den Olentzero!! Beno Olentzero Gabon gauean opariak ekartzen dizkigun ikazkina da. Berak zer nahi dugun jakiteko eskutitza idatzi behar zaio eta orain hori egin behar dugu.

- Ondo da, baina zuk zer eskatu behar diozu???

- Aaaaa ez diot inori esango. Olentzero eta nire arteko sekretua izatea nahi dut.

Olentzerori eskutitza iritsitakotan, zera zion eskutitzak: “ Olentzero maitea, badakit ez dela erraza, baina nire katu Mitxin hil da. Katu berri bat nahi nuke, ahal bada grisa eta txuria, begi urdinekin. Mitxin faltan botatzen dut, badakit animaliak hil egiten direla. Nik ondo zainduko dut; janaria egunero jarriko diot, hortzak garbituko dizkiot, bainatuko dut… Den-dena egingo dut, baina mesedez ekarri katu txiki bat. Maite zaitut, Aiora” .

Gabon gauean Aiora korrika joan zen zuhaitzera, baina zuhaitzean ez zegoen katurik. Gurasoek zulodun kaxa bat zuten eskuetan. Zera esan zioten Aiorari: - Aiora kaxa hau Olentzerok zuretzat utzi du.

26

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

Kaxa ireki eta begi urdineko katu txiki gris eta txuri bat zegoen. Barruan eskutitz bat zegoen: - Aiora maitea, katu hau ondo zaindu eta nahi duzun izena jarri. Lasai egon, ez da batere zaila izan. Musu handi bat, Olentzero.

Aiorak katuari Nala izena jarri zion eta oso ondo zaindu zuen.

6. maila A

27

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

BERTSOAK Doinua: Badira hiru aste

1.

Egun batean herriko plazan denbora pasa nengoen Eguberriak bazetozen da Olentzerori idazten ume altu bat ezezaguna nire alboan jarri zen ez aho-bizi, ez belarri-prest ta hasi nintzen urduritzen.

3.

Egun horretan nik mugikorra etxetikan ekarria itzultzailea deskargatuta aplikazio berria euskaraz lasai hitz egin eta inglesera itzulia horrelaxe esplikatu nion Olentzeroren historia.

2.

Aurrean neukan niri begira aldrebestu zen eguna gorri-gorria nengoen eta ematen nuen tuntuna eskuetara begiratuta ikusi zuen gutuna What are you doing? galdetu zidan ez nekien erantzuna.

4.

Bi ordutan hitz egin ondoren good- bye thank you Garazi hola agurtu zen netaz Harry ta pentsatzen nintzen hasi era honetan ezagutzea pena ote du merezi telefonoak dakin guztia nik ere nahi dut ikasi.

6. maila A

28

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

BERTSOAK Doinua:olentzero joan zaigu

1Olentzero maitea niretzat nahi nuke Kainabera berri bat ahal bazenuke nik ere zerbait zuri emango nizuke nik eindako gailetak ta tazatxo bat te.

3Olentzerori postal bat idazten ai naiz eitten deten bezela urtero eta maiz zu ere nahi baduzu idazten hasi zaiz bestela zu ez zea iritsiko garaiz.

2Nire lagun maitea zer egiten duzu postal batean gauzak idazten dituzu zein da Olentzero hoi niri esaidazu eta ahal den eta lehen zuk hoi egizu.

4Gero posta horixe berak jasoko du orduan ondo gorde eta zuk ez galdu poltxikon sartu eta oso ondo zaindu ta orain nahi ezkero postala apaindu.

6. maila A

29

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

6. maila A 30

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

6. maila A 31

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

6. maila A 32

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

6. maila A 33

EHITZEKIN JOLASEAN

Joxemiel Barandiaran H.I

BASAJAUN ETA HERRITARRAK ELKARLANEAN Duela urte asko euri jasa handi bat egon zen Ataunen. Euri jasaren ondorioz, Ataungo

Aldarreta

baserria

amildu

zen.

Basajaunek

hori

ikusita,

baserritarrarengana joan zen eta esan zion: - Zer gertatu da gizon?

Eta baserritarrak erantzun zion: - Euri jasak baserria amildu du.

- Lasai gizon nik lagunduko dizut. - esan zion Basajaunek.

Egoeraren

larritasuna

ikusirik,

Basajaunek San Martin Txikiren bila joatea erabaki zuen. Bazekien, San Martin Txiki herrian bizi zela eta herritarrekin topo egin beharko zuela. Honela, hurrengo egunean, menditik herrira jaitsi zen.

Herrira herritarrek berarengana

gerturatzen Basajaun

ikusi

gerturatu

ari eta

ziren

zela, korrika zertara

zetorren galdetuz.

- Zer egiten duzu herrira etorrita Basajaun?- herritarrek galdetu zien urduri.

- Lasai!!! Aldarretako Joxerekin egon naiz eta urak baserria suntsitu du !!! , orain San Martin Txikiren bila nator!! berarekin igoko naiz Joxeri etxea berreraikitzen laguntzera. - esan zien Basajaunek - Hara, hori zoritxarra!!!- esan zuten herritarrek.

- Guk ere lagunduko dizuegu!!!- herritarrak esan zien, laguntzeko prest .

- Goazen!!!. Guk esango dizugu non dagoen San Martin Txiki!!!

Honela, lan talde polit bat elkartu zen Basajaun eta San Martin Txikiri baserria altxatzen laguntzeko prest. Baserrira iritsi zirenean, lanak banatu zituzten: Basajaun, makilen bila joaten zen, herritarrek, makilak mozten zituzten eta San Martin Txikik eta baserritarrak makilak jartzen zituzten.

34

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

Arratsaldean lanean etengabe aritu ondoren, iluntzen hasi zuen eta bakoitza bere etxera abiatu zen, baserritarra San Martin Txikiren etxera joan zen gaua pasatzera . Bitartean, gauaren ilunean, Torto basoan barrena zebilela, Joxeren baserri aurrera iritsi zen; baserria konpontzen ari zirela ikusi zuenean, asko haserretu zen eta dena botatzea erabaki zuen. Zirt - Zart!!, dena suntsitu zuen.

Hurrengo egunean lanera joan zirenean, baserria erorita zegoela ikusi zuten eta berriz hasi ziren baserria eraikitzen, baina gauean Tortok berriro bota zuen eta horrela hurrengo bi gauetan ere.

Egoera ikusirik, hurrengo gauetan norbait baserria zaintzen gelditu behar zuela erabaki zuten. Lehenengo gauean Basajaun geratu zen baserria zaintzen, isilik, zuhaitz baten atzean ezkutatu zen baserrira zein agertuko zain. Halako batean, Torto ikusi zuen baserrira gerturatu eta bere indar guztiarekin baserria botatzen. Orduan Basajaun, erabat izuturik San Martin Txikiren bila joan zen. Herrira iritsi zenean, San Martin Txikiri atea jo eta zer gertatzen ari zen kontatu zion.

Orduan San Martin Txikik sorginei laguntza eskatzea pentsatu zuen eta beraiengana joan zen, hau esanez: -Zuen laguntza behar dut!!!!!Tortok gauero baserria botatzen du!!!!!!

- Lasai San Martin Txiki, guk lagunduko dizuegu - esan zuten sorginek.

Eta horrela sorginek nola lagundu pentsatu zuten.

Hurrengo egunean Basajaunek, San Martin Txikik eta herritarrek makilak jarri zituzten berriro. Ilunabarra iristearekin batera, egin zuten lana utzi eta sorginak beraien plana jarri zuten martxan. Konjuru bat egin zuten Tortok baserria bota ez zezan.

Hurrengo egunean konjurua desegin zuten sorginek eta baserria indartzeko adreiluekin estali zuten. Basajaunek, herritarrek eta San Martin Txikik baserria bukatu zuten eta baserritarrak eskerrak eman zizkien denei.

Ondoren baserria bukatu zutela ospatzeko, festa handi bat egin zuten. Eta Tortok zer eginik ez zuela ikusirik, basora alde egin zuen, Aldarretako Joxe betirako bakean utzita.

Hala bazan edo ez bazan, sar dadila kalabazan eta atera dadila Ataungo plazan.

6. maila B

35

EHITZEKIN JOLASEAN

Joxemiel Barandiaran H.I

BERTSOAK Gure Gabonak eta Ingalaterrako Gabonak DOINUA: Badira hiru aste

1- Olentzerori karta idazten

2- Berari hasi nintzen azaltzen

ari nintzen mahai gainean Inglaterrako lagun on batek hau galdetu zidanean zergatik zaude hor eserita eta ez lagunartean azaldu idazu ongi mesedez zer duzun eskuartean.

zer ziren Gabonak gutzat gau batean ekartzen digula eskatua oparitzat, gau hau dala oso berezia batez ere umeontzat txikitatik ohitura zabala dala Euskal Herrikontzat.

3- Zerbait azaltzen hasi zitzaidan

4- Biok asko hitz egin ondoren,

emanez ezustekoa bere herrian ba omen dago Olentzeron antzekoa Santa Claus izenarekin dugu berriz inglaterrakoa gaurtik aurrera ere izango dut Santa ere gustokoa.

egin genuen tratua urtero egun berezi hontan elkarri idaztekua iruditzen zaigu tratu hori dala ezin puskatua lagunekin adostutakoa delako oso sagratua.

6. maila B

36

EHITZEKIN JOLASEAN

Joxemiel Barandiaran H.I

BERTSOAK

1

2

Gabonak datoz bazen garaia jada daukagu gogoa etxe barruan Olentzerori uzten diogu ardoa bertatik ematen dio beti izugarrizko tragoa ta astoari jartzen diogu esnea eta oloa.

Amak esan dit idatzi iozu gutuna Olentzerori oraintxe bertan etorri zaigu opari bat gu denori Afrikatikan iritsi da ta gurekin dago ederki Gabonetako festa egunak egingo ditu gurekin.

3

4

Umeak ikusi nau idazten ta galdetu dit zer da hau ezezagun egiten zaizkio hemengo hainbat arau nola da posible gizon batek opariak hola banau orduan konturatu naiz nire hau ein behar dela aldau.

Olentzeroren bila jun gera ta ikusi deu lan da lan berarekin batera gu ere hasiko gera lanean munduan zehar banatutzeko opariak banan-banan denon artean gutxigo jaso behar duenari eman.

6. maila B

37

EHITZEKIN JOLASEAN

Joxemiel Barandiaran H.I

BERTSOA Gabonak Doinua: Badira hiru aste Gerturatzen ari da negua eta badatoz Gabonak ta alaitzeko jarri dituzte herrian zehar argiak. zuhaitzak prestatzen hasi gara jartzeko apaingarriak Olentzerok azpian gustura uzteko guretzako opariak.

6.maila B

38

EHITZEKIN JOLASEAN

Joxemiel Barandiaran H.I

HIL ALA BIZIKO APUSTUA Bazen behin herri txiki batean, neska eder eta polit bat. Mikela izena zuen eta bere familiarekin bizi zen. Askotan, Mikelaren aitak, Mikela, herrian enkarguak egitera bidaltzen zuen, baita zapateriaren etxera ere. Bere semea, Antonio, aitarekin zapatak konpontzen aritzen zen. Eta Mikela ikusten zuen bakoitzean, liluratuta geratzen zen.

Asko gustatzen zitzaion Mikela, baina honek ez zion kasurik egiten eta beste mutil bat gustatzen zitzaion, Bizargorri izenekoa.Berarekin bizitzera joateko prest zegoen, baina arazo bat zegoen: Bizargorri jentila zen eta Mikelaren familiak ez zuen onartzen bere alaba jentilekin koban bizitzea.

Horrela, udako goiz batean, herrian elkartu ziren jentilak, Mikela bere gurasoekin eta Antonio bere familiarekin hitz egiteko eta arazoa konpontzeko. Mikelaren aitak esan zuen:

-Nik proposamen bat dut.Antoniok eta Bizargorrik, hiru proba egin ditzatela eta irabazten duenarekin ezkonduko da nere alaba.

- Ondo iruditzen zaigu. - esan zuen zapatariak.

- Baita guri ere. – jentilak erantzun.

- Probak honako hauek izango dira: harria handi bat nork urrutirago bota, elizako irakurgaia nork lehenago irakurri eta azkenik, gari soroa nork azkarrago moztu eta bildu.- esan zuen Mikelaren aitak.

- Ideia ona izan duzu. - esan zuen zapatariak.

39

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

- Gari soroa eta garia eramateko astoa, guk jarriko ditugu. - esan zuen Mikelaren aitak.

- Ados. - esan zueten jentilek, probak beraiek irabaziko zituztela pentsatuz.

Horrela, bi aste beranduago lehiatzeko geratu ziren.

Iritsi zen eguna eta herriko plazan elkartu ziren. Apaiza izango zen epaile. Lehenengo proban, Antoniok bota zuen harria eta eliza aurretik udaletxeko ateraino bota zuen.

Gero Bizargorrik indar handiz, mendiko kobaraino bota zuen. Jendea harrituta gelditu zen eta Bizargorri izan zen lehen probaren irabazlea.

Ondoren, irakurtzeko proba etorri zen. Apaizak liburua jarri zion Antoniori eta honek hasi orduko bukatu zuen irakurtzen. Bizargorrik berriz, nahiz eta ahalegin handiak egin zituen irakurtzen ikasteko Mikelarekin, ez zuen lortu. Proba honetan Antonio izan zen garaile.

Biek proba bana irabazi zuten eta hirugarrena geratzen zen. Proba hau egiteko, Joxeren sorora joan ziren eta han bakoitzak bere saila eta astoa zeukan lanerako prest.

Asto grisa Antoniorentzat zen eta beltza Bizargorrirentzat. Hau ez zen oso gustura gelditu astoarekin, zozketa egin beharko luketela pentsatzen baitzuen.

Hasi zen proba eta Bizargorri aurretik jarri zen. Gero beso eta esku handiekin gari asko eta azkar mozten zuen. Ondoren astoaren saskira botatzen zuen garia eta hau betetakoan, bakoitzak jarritako lekuan hustu behar zuen saskia.

Antonio ere bizi-bizi ari zen lanean, baina bat-batean, Bizargorri orruka hasi zen, jarri zioten astoa ez zelako mugitzen. Saskiak beteta zituen eta hustu egin behar zituen.

Baina astoak ez zuen pausorik ematen.

40

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

- Arre, arre, arre astoa...- esaten zion astoari.

Baina astoa ez zen mugitzen.

- Jan belarra Beltza. - esaten zion astoari engainatzeko.

Baina astoak ez zion kasurik egiten.

Bitartean Antonio bere astoarekin lan eta lan ari zen.

Bizangorri oso haserre jarri zen, berak proba galtzeko, asto alperra jarri ziotelako. Eta izugarrizko orroa egin zuen berriro. Oraingoan, Antonioren astoa erabat beldurtuta, gari guztiak lurrera bota eta ihes egin zuen sorotik. Asto beltza berriz, ez zen mugitu ere egin.

Jende guztia harrituta zegoen ikusitakoarekin. Antonio bere asto grisaren bila joan zen atzetik. Bizargorri berriz, bere astoa ez zela mugitzen eta, bildutako garia bere bizkar gainean eraman zuen. Horrela bukatu zuen Bizargorrik bere lana eta Antoniok astoaren bila jarraitu zuen. Apaizak hirugarren proba Bizargorrik irabazi zuela esan zuen.

Ondoren Mikelaren aitak, burumakur, honela esan zion Bizargorriri:

- Hirekin ezkonduko duk gure alaba eta ondo zaindu ezak!

- Ondo zainduko dut, ez izan dudarik - erantzun zion Bizargorrik.

Horrela Mikela, Bizargorrirekin zoriontsu joan zen kobara bizitzera.

Antonio berriz, jostunaren alabarekin ezkondu zen.

Pingu 41

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

6.mailaB 42

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

43

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

6.maila B 44

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

ZUHAITZ MAGIKOA

6.maila B 45

EHITZEKIN JOLASEAN

Joxemiel Barandiaran H.I

BASAJAUN ETA BASOKO 4 IZAKI ARRAROAK

Ataungo mendietan Basajaun izeneko pertsona oso altu eta iletsu bat bizi zen.

Basajaun, aspertuta zegoen ez zuelako zer eginik: Landare guztiak ureztatu, ohea egin, txabola garbitu ‌ lan guztiak eginda

zeuzkan.

Beno

eta

Ataun

ezagutzeaz zer esanik ez, herriko azken hostoa ere ezagutzen zuen Basajaunek.

Horietako egun aspergarri batean, ia mendira paseo bat emateko garaia iritsi zen. Hantxe joan zen bere hamaiketakoarekin poz-pozik mendira. Bi ordu luze oinez egin ondoren, tripa janari eske zeukan eta hango mahai batean eseri zen. Txistor ogitarteko eder bat jan ondoren, abiatu zen bere txabolara lasai-lasai. Baina halako batean, pauso batzuk entzun zituen Basajaunek, hosto eta zuhaitz guztien tartetik eta garrasika esan zuen: -Nor dabil hoooor!!!!??? Egin zuen zaratarekin basoko animalia guztiak korrika batean atera ziren, bat izan ezik. Animalia hori Basajaun zen,

46

Joxemiel Barandiaran H.I

EHITZEKIN JOLASEAN

atzetik herrira arte korrika joan zena. Oso luzea egin zitzaion korrikaldi hura: animaliarengatik eta landare pozoitsuengatik.

Egunak joan eta egunak etorri, Basajaun oraindik pauso horien aurka zer egin pentsatzen ari zen. Azkenean, bururatu zitzaion zer egin pauso misteriotsu horiei aurre egiteko. Lehendabizi herriko aztiaren dendara joan zen eta armarria, ezpata eta landareen aurkako edariak erosi zituen.

Armarria, ezpata eta edari guztiak hartu eta prest zegoen hurrengo goizerako. Iritsi zen eguna, egia esateko Basajaun nahiko urduri zegoen baina ezagutzen dugu Basajaun eta pentsatuko zenuen bezala basora joan zen. Pausoak entzun zituen tokira iritsi zen eta hantxe geratu zen berriro pausoak entzun arte. Halako batean, berriro entzun zituen pausoak eta ziztu bizian joan zen beraien atzetik eta esan zuen: -Aja!!! harrapatu zaituztet- Baina begiratu zituenean, ez zeukaten oso itxura aldrebesa eta Basajaun solasean hasi zen. Egunero gelditzen zen 4 izakiekin goiz osoa hizketan.

Azkenean, Basajaun eta izakiak oso lagun onak egin ziren. Eta geroztik mendira joaten zarenean, pausoak entzuten badituzu badakizu nortzuk diren.

Hala bazan edo ez bazan sar dadila kalabazan eta atera dadila Ataungo mendi guztietan.

6. maila B 47

Joxemiel Barandiaran H.I

BERRIAK

HIRU ETA LAU URTEKOEN GAZTAINA JAN-JAIA

Haur hezkuntzako hiru eta lau urteko geletako haurrak elkartu gara gaurkoan.

Izan ere, pasa den astean, eguzkiak pixka bat gozatzen zuela aitzakitzat hartuta, paseatzera irten ginen Astigarraga parkera. Iristean, intxaurrak eta gaztainak lurrean ikusi zituzten behatzaileenek. Saski batean bildu eta eskolara ekarri genituen. Horrela, bildutako gaztainekin horiekin zerbait egin behar genuela eta, Aitorrek bere jai eguna gurekin pasatzea erabaki zuen!

Eta Aitorren jai eguna iristean‌.Heldu da guk eskolan gaztaina jaia eta gaztaina jana ospatzeko eguna!

48

Joxemiel Barandiaran H.I

BERRIAK

Gaurko goiza ezberdina da…. usain berezi batek alaitzen du gela eta baita 3 urteko nahiz 4 urteko haurren aurpegietako irribarreek ere! Zerbait ezberdina nabari da gure geletan eta lehenengo solairuko pasillotik barrena sartzerako, poztasun hori kutsakor bihurtzen da!

Hara Guraso bat iritsi zaigu bisitan!

Aitor da!

Gu denontzat eskuak falta zaizkiola dirudi…

Esku batean…. alaba pozaren pozez eskutik emanda du Beste eskuan…. gaztaina bete zaku, Hau da hau sorpresa!!

Hotzari aurre egiteko gaztainak erre eta gure tripak asetzen laguntzera etorri da, baina burutazio mordoa izan ditu eta behin gugana etorrita, ez pentsa gaztainak erre eta jate hutsean pasa dugula goiza!

Gelara sartzean, haur guztiak berari begira jarri dira. Ipuinak kontatzerakoan begiak ondo zabaldu, belarriak tente jarri eta kremailerak ixteko eskatzen diegu zenbaitetan, baina gaur ez dugu eskatu beharrik ere izan!! Beraien jakin-minak eraman ditu horretara… Denak adi-adi jarri dira Aitorren inguruan bilduta, eta gaztainak nondik datozen, nolakoak diren, zein ezaugarri dituzten…. entzuten eta kontatzen aritu dira lehenengo.

49

Joxemiel Barandiaran H.I

BERRIAK

Danbolinak ateratzean, ikasleen harridura eta interesa nagusitu da gurean eta gaztainak erretzen jarri eta hamaiketakoa prest izan bitartean, ipuin eder bat kontatu digu Aitorrek! Jakin-minak eta Aitorrek erakarrita, arnasa hartzeko tarterik hartu ez duenik ere izan da gure artean!

Azkenean‌. iritsi da ikasleen gosea eta jateko gogoa asetzeko unea!! Bete-bete jarri ditugu danbolinak eta nahi baino gehixeago kosta zaie erretzea, ez pentsa!! Baina merezi izan du jolastokiko unea sakrifikatzeak!

Borobilean elkartu gara berriro eta gaztainak zuritu eta jateari ekin diogu!

Gaztainak gustuko ez dituztenik egon den arren, izugarri gustura jan du gehiengoak! Zer-nola gozatu duten! Eta gozatu dugun, noski!! Goiz borobila eta bete-betea izan da! Eta nola ez, tripak bete-bete irten gara gaurkoan! Eta‌ gauean ohea gozatzeko tarterik ere emango digu gaurko egunak!

Ikasleen artean entzun da oihartzuna‌.. MUNDIALAK DAUDE!!

Eskerrik asko bihotzez horrelako egun mundialak igarotzen laguntzeagatik!

50

Joxemiel Barandiaran H.I

BERRIAK

Aitorrek haurtzaroko eskola egunez pentsatzen jarri beharrik ez du, gaztainak erretzen zituzten egun haiez oroitzeko!! Eta bere haurtzaroko bizipen goxo haiek piztu nahi izan ditu bere alaba eta gelakideen artean ere. Eskerrik asko Aitor horrelako egun zoragarriak biziarazten laguntzeagatik eta zure jai egunak gurekin konpartitu nahi izateagatik!!

Ez dago guraso zein senideak gure geletan egiten ditugun proiektuen parte sentitzea bezalakorik! Aupa zuek!

HH 3 ETA 4

51

Joxemiel Barandiaran H.I

BERRIAK

IRTEERA AIZKIRRI KOBAZULORA

Azaroaren 22an irteera egin genuen eskolatik

OĂąati eta Arantzazura.

Lehenengo eta bigarren mailako guztiok joan ginen.

Goizean

goiz

jaiki,

gosaldu

eta

eskolara joan ginen. Autobusa zain zegoen. Itziar, Arantxa eta Alaitz irakasleak

joan

ziren

gurekin.

Bederatzietan puntuan atera ginen eskolatik.

Ataundik

Arantzazura

iritsitakoan,

hamaiketakoa egin genuen. Autobusean motxilak utzi, linternak hartu eta taldeak egin genituen: Lehoiak, Hartzak eta Hienak.

Mendirantz

abiatu

ginen.

Lehen

gizakiak ginen. Bidean, orkatzaren adarra, dinosauroen garaiko fosila (txirla), ardagaia (sua pizteko oso ona da), basurdearen eta azeriaren oinatzak aurkitu genituen.

52

Joxemiel Barandiaran H.I

BERRIAK

Kobazuloaren barruan, hartzaren buru-hezurra, basurde eta orkatzarena‌, fosilak, estalagtitak eta estalagmitak ikusi genituen.

Aurrera joan eta

putzu handi batera iritsi ginen. Isil-isilik jarrita, ur tantak entzun genituen. Hiru saguzar ere ikusi genituen.

Ondoren, kanpora atera ginen. Autobusa zain zegoen gu bazkaltzera eramateko.

Natur eskolara joan ginen, han bazkaldu eta lehen gizakiei buruzko bideoa ikusi genuen.

Gero, hartzaren hezurdura osoa ikusi genuen. Disekatutako animaliak

ere

bazeuden: txoriak, basurdea, azeria, arranoa, sagua, katagorria, hontza‌ Jarraian, labar margoak egin genituen, ikatza, harri xehetua, ura eta eskuak erabiliz.

Amaitzeko, ilaran jarri eta autobusera abiatu ginen gure herrira itzultzeko.

Oso ondo pasa genuen! Egun bikaina izan zen!

2. maila 53

Joxemiel Barandiaran H.I

BERRIAK

MIRANDAOLA Urriaren hamaikan, osteguna, goizeko 09:00etan autobusean sartu eta Legazpira joan ginen. Bide guztian kantatzen joan ginen.

Iritsi ginenean Mirandaolako museora sartu ginen. Bertan Olatzek, burdinari buruz azalpenak eman zizkigun eta bukaeran jolas baten ibili ginen.

Ondoren, soto itsurako leku batera jaitsi ginen eta han zeuden bi ola-gizonek, burdina egiten erakutsi ziguten eta ola-gizonen bizitza azaldu ziguten: Ola-gizonek astelehenetik larunbatera egunero 24 ordu lan egiten zuten eta lantokian bertan bizi ziren.

54

Joxemiel Barandiaran H.I

BERRIAK

Igandeetan mezetara joan beharra izaten zuten. 35 urterekin gutxi gora behera silikosi gaitzarekin hil egiten ziren.

Ondoan zegoen ermita batean sartu eta Olatzek 1580. urtean gertatu zen gurutzearen historia kontatu zigun.

Ermitatik atera eta ola-gizonek erretako txistorrarekin ogitartekoa eman ziguten eta ondoko frontoi batean hamaiketakoa jan genuen.

Jarraian, paseotxo bat eman genuen eta Patricio Etxeberriarena izandako lantoki batera joan ginen. Bertan industrializazioaren hastapenak azaldu zizkigun Olatzek.

Baita Txillidak bere eskultura erraldoiak egiteko erabiltzen zituen labeak.

55

Joxemiel Barandiaran H.I

BERRIAK

Olatzek, bere aitona Justoren bizitza eta lana azaldu zigun.

Burgostik etorri eta nola hasi zen lanean eta apopilo bezela lan egin behar izan zuen.

Handik, Birginiarekin garai bateko gure aitonaamonen eskolan zer eta nola ikasten zuten, izaten zituzten zigorrak eta zertan jolasten zuten erakutsi zizkigun.

Oinez

plaza

joan

ginen

txiki

batera

bazkaltzera.

Azkenik neskak kamarekin argazkiak

ateratzen

aritu

ginen eta bitartean mutilak, harrapaketan

eta

pilotan

ibili ziren.

Azkenik autobusa hartu eta Atauna abiatu ginen. Oso ondo pasa genuen Mirandaolan!!!

6. maila B 56

Joxemiel Barandiaran H.I

BAT ETA BESTE

EGIPTOKO BITXIKERIAK 3. mailakoak Txanelan Egipto gaiarekin ari garenez, bitxikeri batzuk kontatuko dizkizuegu!!!!

1.- Egipton uda garaiean mendietako ura urtu egiten da. Horretaz gain eurite sasoia da.

Guzti honekin Nilo ibaiak gainezka egiten du eta baratzeak tapatzen ditu ibaiak.

3 hilabete igaro ondoren, ibaia bere hortara etortzen da eta baratzetako lurra LUPETZ bihurtzen da. Ongarri bezala erabiliko dutena.

2.- Jainko asko zeuzkaten Egiptoarrek: Ra, Athor, Anubis, Orus, Tot, Isis, Osikis‌

3.- Hiru dira piramide garrantzitsuenak: Keops, Kefren eta Micerinos.

4.- Ikerketa baten arabera gaur egungo Europako biztanleen erdia TUTANKAMON faraoiaren senideak gara.

5.- Astronomia oso ondo ezagutzen zuten, egutegia asmatu zuten.

6.- Munduko idazkerarik zaharrena dute: hieroglifikoak.

7.- Faraoei ezin zitzaien aurrez begiratu, ezta ukitu ere.

8.- Makillajea beraiek asmatu zuten. Baita hortzetako eskuila eta pasta.

57

Joxemiel Barandiaran H.I

BAT ETA BESTE

9.- Piramideak pasadizo sare konplexu eta sekretuak zituzten hildakoak babesteko.

10.- KEOPS piramidea 8 futbol-zelaien parekoa da eta altuera, 40 solairuko eraikin batena du. 23 urte inguru behar izan zuten eraikitzeko.

11.- MOMIFIKAZIOA: Pazientzia handiz brontzezko kako batzuen laguntzaz, burmuina sudurretatik ateratzen zieten.

NATRON gatzarekin estaltzen zen gorputza 40 egunez. Jarraian gorpua lihozko oihalez estaltzen zen.

BIHOTZA bertan geratzen zen, gorpuan, pertsonaren adimena gordez.

12.- KATUAK eta TXAKURRAK sakratuak ziren, horregatik askotan momifikatu eta sarkofagoetan sartzen zituzten.

13.- PAPIROA idazteko erabiltzen zen papera zen. Landare batetik sortutako prozesu neketsu batetik lortzen zen.

Eskoletan egurrezko xafletan idazten zuten.

14.-Beraiek asmatu zuten orraziak, eskuko jaboia, pelukak, guraizak, SENET jolasa xakearen oso antzekoa da, giltza‌

3. maila B 58

Joxemiel Barandiaran H.I

BAT ETA BESTE

59

Joxemiel Barandiaran H.I

BAT ETA BESTE

4. maila 60

Joxemiel Barandiaran H.I

BAT ETA BESTE

HH5 61

Joxemiel Barandiaran H.I

BAT ETA BESTE

HH5

62

Joxemiel Barandiaran H.I

DENBORA-PASAK

SUDOKU 9x9 laukian hutsik dauden gelaxkak bete behar dituzu 1etik 9ra bitarteko zenbakiak idatziz eta kontuan izanik zenbaki bakar bat ere ezin duzula errepikatu errenkada eta zutabe berean.

3 1

9 6

5 5

9

4

2

2

8

4 2

9

1 8

6

5 8

8

2 9

7 6

7 4

6 1

4

7

2

7

5

1 8 3

.

6. maila B 63

Joxemiel Barandiaran H.I

DENBORA-PASAK

Aurkitu zazpi desberdintasunak

6. maila B

.

64

Joxemiel Barandiaran H.I

DENBORA-PASAK

DENBORA - PASA “ HATOR-HATOR � abestia Osa ezazue Gabon abesti hau, hutsuneak betez. _____ hator mutil etxera gaztaina____jatera ____ gaua, ospatutzeko ___ ta amaren______ Ikusiko det aita______ amaren____ atseginez ______mutil aurreko ________.

Gaztainak ____dira gaztainak____dira _________ pum!

Gabon gaua____igaro dezagun (bis) Erreak, barrezka, Eragiok, onduan, txipli-txapla, ximelak, Gabon, pozik, hator, aitaren, poz, danbolinari.

6. maila B 65

Joxemiel Barandiaran H.I

DENBORA-PASAK

HIZKI ZOPA Eguberriekin lotuta dauden hitz hauek hizki zopan aurki itzazu.

GABONAK

6. maila B 66

Joxemiel Barandiaran H.I

DENBORA-PASAK

HIZKI ZOPA Beheran agertzen diren fruten izenak aurki itzazu.

FRUITUAK

6. maila B 67

Joxemiel Barandiaran H.I

DENBORA-PASAK

LABIRINTOA Aurkitu bidea Ea bi usoak elkartzeko beharrezkoa den bidea aurkitzeko gai zaren!

6. maila B 68

Joxemiel Barandiaran H.I

LEHIAKETA

LEHIAKETA “ EUSKARAREN TXANTXANGORRIA ” ABESTIA Azpiko hitzekin osatu abestia.

Sortaldeko argi berriari ari zaio …… arratseko azken izpiari eugun ta ……..

Bular gorri hegakada arin Lur hauetan da …….

Sortu du doinua Olatuek beren …….

Aukeratutako harria Denboran zehar dute ……

Eten ez dadin haria Lau haizetara …… bera dabil hairean

Erreka eta ibai zabalaren Itsasoaren ……

Lau haizetara egan Bera dabil …….

Ahotan belarritan Su ………

Kalearen bizia Herri honen ……..

Euskararen txantxangorria Haizearen magal…….

Hedatu da oihua Bihotzaren taupadetan …

Ahotan ……… su epelean Kalearen….. herri onen irria Euskararen ……….

Lau haizetara egan Bera dabil …..

Ahotan belarritan Su ……..

Kalearen bizia Herri honen……

Euskararen txantxangorr

Aspaldi-emari- airean- epelean-leunean-gizaldi-emari—irria-egarri-solaseanhegan-jolasean-bizia-belarritan-airean-txantxangorria-epelean-honen irria

Izena:……………………………………………………..

Maila: ………………………

6. maila A 69

Eguzki Berri 107.alea