Adam Kamiński - Na granicy dyscyplin. O kształceniu projektantów grafików

Adam Kamiński Na granicy dyscyplin O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines The education of graphic designers

redakcja merytoryczna / content edition Adam Kamiński / Justyna Skowronek redakcja językowa, korekta i tłumaczenie / language edition, proof-reading and translation Katarzyna Jopek projekt graficzny / graphic design

skład i łamanie / typesetting and text makeup

© Adam Kamiński

Adam Kamiński

inserty – etiudy typograficzne / inserts – typographic études: © seria Statera / Adam Kamiński / 2015 fotografie / photographs © Aleksandra Kamińska / Angelika Rychert / Adam Kamiński / Aleksander Drożdżewski wydawca / publisher

druk / print

© EM Books

Grafix Centrum Poligrafii

Celem zilustrowania opracowywanych projektów w publikacji wykorzystano, w części lub w całości, fotografie wykonane przez

Dziękuję Pani Justynie Skowronek za rozmowy

I thank Mrs. Justyna Skowronek for the discussions

następujących studentów / In order to illustrate the carried out projects, the photographs or parts of the photographs taken by

na nurtujące mnie tematy, mojej żonie Oli

on the issues that preoccupy me, my wife Ola

the following students were featured in the publication: Julia Parchimowicz, Katarzyna Rzepka, Eugenia Tynna, Paulina Kozicka, Patrycja

za właściwe, krytyczne spojrzenie, bez którego

for her proper, critical look, without which

Podkościelny, Patryk Hardziej, Mikołaj Sałek, Szymon Sawicki

realizacja tego przedsięwzięcia nie byłaby możliwa,

the realisation of this undertaking would not be

Niniejsze opracowanie prezentuje dzieła studentów w ykonane w oparciu o moje autorskie tematy i zadania dydaktyczne. Prace zostały przedstawione w yłącznie

Piotrowi Hincowi za wieloletnie wsparcie,

possible, Piotr Hinc for his long-standing support,

w celu skompletowania dokumentacji przewodu habilitacyjnego i w całości podlegają ochronie prawnej zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim

a także wszystkim studentom, z którymi mam

as well as all the students with whom I have

i prawach pokrewnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zmianami). This publication presents the works of students carried out on the basis of my

wielką przyjemność współpracować.

the great pleasure of working.

authorial topics and didctic assignments. The works have been presented solely for the purpose of completing the documentation for my habilitation and are subject

Specjalne podziękowania kieruję do Pana

Special thanks to Mr. Rafał Rausz and the Grafix

to legal protection in accordance with the Act of 4 February 1994 on copyright and neighbouring rights (consolidated act: Dz.U. [Journal of Laws] from 2006,

Rafała Rausza i Centrum Poligrafii Grafix

Pritning Centre for repeated and selfless support

No. 90, item 631, as amended).

za wielokrotne i bezinteresowne wspieranie

for my activities which also undoubtely benefit

mojej działalności – niewątpliwie korzystają na tym

the students.

ISBN 978-83-942985-0-0

Gdańsk 2015

również studenci.

Spis treści / Table of contents Od Autora From the author rozdział 1

Współczesne znaczenie grafiki projektowej

chapter 1

The contemporary significance of graphic design

rozdział 2

Visual studies – różne propozycje kształcenia

chapter 2

Visual studies – different educational proposals

rozdział 3

Projektowanie w świecie idei

chapter 3

Designing in the world of ideas

rozdział 4

Zrównoważone nauczanie o projektowaniu

chapter 4

Sustainable teaching about design

rozdział 5

Model kształcenia projektanta grafika

chapter 5

The model of educating graphic designers

rozdział 6

Architektura znaków literniczych i przestrzeń

chapter 6

The architecture of lettering signs and space

rozdział 7

Technologie poligraficzne a projektowanie

chapter 7

Printing technologies and design

rozdział 8

W stronę nowego renesansu

chapter 8

Towards a new Renaissance

Bibliografia

9

11

31

47

63

79

99

117

131

149

Bibliography

Przypisy Endnotes

159

Od Autora

From the Author

Niniejsza publikacja stanowi w pewnym sensie

This publication constitutes, in a sense, a testimony

świadectwo mojego toku myślenia. To refleksja nad

of my way of thinking. It is a reflection on the past

minionymi latami, spędzonymi na współpracy ze

years, spent cooperating with my students, in the

studentami, w środowisku szeroko pojętego pro-

environment of broadly conceived design – mostly

jektowania – przede wszystkim projektowania gra-

graphic design, but also design in general.

ficznego, ale również projektowania w ogóle.

Aby wesprzeć wyobraźnię odbiorcy, zamieściłem

As a support for the readers’ imagination I have fea-

kilka fotorelacji, ukazujących wiele wydarzeń,

tured several photo-reports, showing many events

w których miałem przyjemność uczestniczyć wraz

in which I had the pleasure of participating together

z moimi studentami i przyjaciółmi. Przedstawiają

with my students and friends. They present a modest

one skromny wycinek naszych realizacji studyjnych,

sample of our studio realisations, diploma works

prezentacji prac dyplomowych oraz inicjatyw dy-

presentations, as well as didactic initiatives and

daktycznych i wystawienniczych. W zamyśle fotore-

exhibitions. These photo-reports were intended to

lacje te miały stworzyć równoległą opowieść, dopeł-

create a parallel story, complementing the written

niającą treści tekstu – niekoniecznie unisono – oraz

content – not necessarily in unison – and to intro-

wprowadzić namiastkę atmosfery, która towarzyszy

duce a little of the atmosphere that accompanies my

mojej pracy w Akademii Sztuk Pięknych i Polsko-

work in the Academy of Fine Arts and the Polish-

-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych.

-Japanese Academy of Information Technology.

9

rozdział 1

chapter 1

Współczesne znaczenie grafiki projektowej

The contemporary significance of graphic design

12

stateraI

Nieprzerwanie zmieniająca się rzeczywistość, nowe

Due to the continuingly changing reality, new stan-

standardy życia społecznego, a także rozwój cy-

dards of social life, and the civilization development,

wilizacyjny nadają grafice projektowej ogromne

graphic design gained an enormous significance.

znaczenie. W coraz wyższym stopniu wpływa ona

It has more and more influence on shaping social

na kształtowanie świadomości społecznej i obecna

consciousness and is present in numerous areas of

jest na wielu płaszczyznach ludzkich interakcji.

human interaction. It is hard to overrate the role

Trudno przecenić rolę projektowania, w tym pro-

of design, including graphic design, as it accompa-

jektowania graficznego; towarzyszy ono niemal

nies us in nearly all of our activities; for we live in

każdej naszej działalności, żyjemy bowiem w epoce

the age of media civilisation,1 based on the infor-

cywilizacji medialnej 1 – opartej na społeczeństwie

mation society and the omnipresence of media and

informacyjnym, wszechobecności mediów i przeka-

media transmissions.

zów medialnych.

R

Współczesne projektowanie graficzne jest dyscy-

Contemporary graphic design, being closely linked

pliną coraz bardziej skomplikowaną i złożoną, ści-

to the increasing importance of visual communi-

śle powiązaną ze wzrostem znaczenia komunikacji

cation, becomes more and more complicated and

z zastosowaniem obrazu. Oprócz kreacji wizual-

complex. Apart from the visual creation led by

nej wiedzionej intuicją, ale kontrolowanej funkcją

intuition, but controlled by the function and the

i wewnętrzną logiką formy, wpływ na nie wywie-

inherent logic of form, it is also being influenced

rają także takie dziedziny, jak teoria komunikacji,

by such disciplines as the theory of communica-

marketing, socjologia i psychologia postrzegania,

tion, marketing, sociology and psychology of per-

techniki narracji, hipertekst, semiotyka wizualna

ception, techniques of narration, hypertext, visual

i retoryka, systemy wizualne i metody typografii,

semiotics, rhetoric, visual systems, methods of ty-

a także historia komunikacji wizualnej i teoria ko-

pography, as well as the history of visual commu-

loru. Projektowanie graficzne wymaga więc dziś nie

nication and the theory of colour. Today, graphic

tylko talentu, ale przede wszystkim wiedzy.

design requires not only talent, but also, most of all – knowledge.

Perspektywa, w jakiej ujmuje się obecnie grafikę

Today’s perspective of perceiving graphic design

projektową, jest niezwykle szeroka, a w jej centrum

is extremely wide, and in its centre is the issue of

15

rozdział 1

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 1

Współczesne znaczenie grafiki projektowej

The contemporary significance of graphic design

znajduje się zrozumienie i rozwiązanie problemu

understanding and solving design problems. Tim

ręcznych rysunków, makiet, adiustowanych maszy-

illustrations, mock-ups, or edited typescripts. For

projektowego. Tim Brown, twórca funkcjonujące-

Brown, who created the concept of design think-

nopisów czy ilustracji. Tworzone dzięki programom

a long time now, virtual prototypes created with

go w dyskursie projektowym pojęcia design think-

ing , now functioning in the global design discourse,

komputerowym prototypy wirtualne od dawna

computer programmes have been enabling us to

2

ing , uważa, że „obecnie w projektowaniu nie cho-

believes that “today’s design is not only about design

umożliwiają szybkie wprowadzanie zmian i popra-

quickly make changes and corrections, thus effective-

dzi już tylko o to, żeby coś zaprojektować, ale o to,

ing things, but also about solving particular prob-

wek, a tym samym sprawne ulepszanie produktu.

ly improving a project.

żeby rozwiązać konkretny problem, wykorzystując

lems, using diverse knowledge resources and

zróżnicowane zasoby wiedzy i kompetencji nie tyl-

competencies of the designer, as well as other peo-

Z tego samego powodu współczesny typograf nie po-

Nevertheless, this is also a reason why today’s typo-

ko projektanta, lecz także innych zaangażowanych

ple and groups involved.”

siada jednak takiego komfortu, jaki miał jeszcze kil-

grapher no longer has the comfort his predecessor

kanaście lat temu jego poprzednik, który, raz opano-

had a dozen or so years ago, who, once he master-

wawszy daną technologiczną procedurę, korzystał

ed a certain technological procedure, was able to

2

w problem osób i grup”.

16

Projektowanie to jednak także – a może przede

Designing also – or perhaps most of all – means

z tej wiedzy przez lata. Nie zaprzątał sobie gło-

make use of this knowledge for years. He did not

wszystkim – pobudzanie kreatywności poprzez

to spark creativity by constantly prototyping po-

wy kwestiami natury programistycznej, ciągłymi

concern himself with issues of the programming

ciągłe prototypowanie potencjalnych rozwiązań.

tential solutions. Graphic services constitute an

modyfikacjami używanego narzędzia czy wymianą

nature, constant modifications of the used tools, or

Usługi graficzne stanowią ważny segment współcze-

important sector of the contemporary market, de-

plików pomiędzy uczestnikami procesu technolo-

the transfer of files between the participants of the

snego rynku, rozwijający się wraz z ekspansją inter-

veloping alongside the expansion of the internet

gicznego. Obecnie natomiast projektant co chwilę

technological process. By contrast, today designers

netu i nowych technologii. Dla zawodu projektanta

and new technologies. For graphic designers, the

zaskakiwany jest zmianami – od najdrobniejszych,

are being surprised by changes all the time – from

grafika niebagatelne znaczenie ma bogate spektrum

broad spectrum of possibilities brought about by

takich jak przestawienia w menu programu narzę-

the most insignificant ones, such as alterations in

możliwości, które pojawiły się wraz z postępem

the progress of computer technologies is of consid-

dziowego lub w oknie dialogowym, do poważniej-

a menu of a programme or in a dialogue box, to more

w dziedzinie technologii komputerowych. Warto

erable significance. It is worth to point out the

szych, takich jak, na przykład, nowe wymagania

serious ones, such as new requirements regarding

zwrócić uwagę na szereg głównych tendencji oraz

main tendencies and limitations which accompany

dotyczące pliku wynikowego. Chociaż wiadomo,

the resultant file. Although designing functional

ograniczeń, które temu towarzyszą.

this phenomenon.

że projektowanie grafiki użytkowej bez odpowied-

graphics without a properly programmed computer

nio oprogramowanego komputera jest już dzisiaj

is no longer possible, a designer should not focus

niemożliwe, projektant nie powinien skupiać się

solely on its technical aspect. His work must not be

W świecie produkcji masowej i seryjnej, a także

In the world of mass and serial production, as well

z punktu widzenia nowych możliwości i ogólnego

as from the point of view of new possibilities and

jedynie na technicznej stronie opracowania grafiki.

reduced to being computer-literate. When solving

postępu komputer jako narzędzie kreacji projek-

general progress, computer as a graphic design-

Jego praca nie może sprowadzać się do biegłej ob-

design problems, he has to locate all the techni-

tanta grafika wydaje się doskonale spełniać swoje

er’s tool of creation seems to fulfil its functions

sługi komputera. Rozwiązując problemy projektowe,

cal and technological facilitations and pointers in

funkcje, przede wszystkim ze względu na łatwość

perfectly, mostly because the final result, i.e. a file

wszystkie techniczne i technologiczne ułatwienia

a more general context or art creation, always hav-

osiągnięcia efektu końcowego, czyli pliku przezna-

destined for production, can be achieved with re-

oraz wskazówki lokować należy w ogólniejszym

ing in mind a wider artistic perspective.

czonego do realizacji. Nie ma już fachowców, którzy

markable ease. There are no more professionals in

kontekście tworzenia sztuki, mając zawsze na uwa-

w drukarni przygotowywali publikację według od-

printers who prepare publications using hand-drawn

dze szerszą perspektywę artystyczną.

17

rozdział 1

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 1

Współczesne znaczenie grafiki projektowej

The contemporary significance of graphic design

We współczesnym świecie wciąż rośnie popyt na

In today’s world the need for the work of graphic

w której postawił nas intensywny rozwój mediów

grammes and internet environment. Nevertheless,

projektowanie graficzne. Zapotrzebowanie na usłu-

designers is constantly growing. There is a demand

elektronicznych, oraz stała wszechobecność kom-

it seems that the situation brought about by the

gi grafików mają firmy działające w obszarze social

for graphic services in the companies operating in

puterów w otoczeniu człowieka znacząco i trwale

intensive development of electronic media and

18

media, a także agencje marketingowe i PR realizują-

the area of social media, as well as in marketing and

zmieniły postawę środowisk artystycznych wobec

the omnipresence of computers changed the atti-

ce kampanie komunikacyjne, skierowane nie tylko

PR agencies which realise communication cam-

nowych mediów.

tude of the artistic environment towards new me-

do reprezentantów młodego pokolenia. Wraz z roz-

paigns, addressed not only to the young genera-

wojem rynku rosną też wymagania kompetencyjne.

tion. Together with the development of the market,

W tym kontekście nie dziwi przyrost odpowiednich

the competency requirements are also increasing.

Zastosowanie grafiki komputerowej w edukacji

Utilising computer design in students’ education

ofert edukacyjnych wyższych uczelni. Jednakże

In this context, the growing number of academies’

studentów polegać powinno na uczeniu ich rozpo-

should serve to teach them to identify the soft-

wraz z otrzymaniem indeksu nie zostaje się automa-

educational offers connected with this field does

znawania oprogramowania oraz na zapoznawaniu

ware and to familiarise them with the possibilities it

tycznie artystą grafikiem. Obok malarstwa i rzeźby,

not surprise. However, one does not automatically

ich z możliwościami, jakie daje jego stosowanie

opens up before them on different stages of their

grafika jest jedną z podstawowych dziedzin sztuk

become a graphic artists just because he was hand-

na różnych etapach pracy. Wykładowca musi pa-

work. A lecturer has to keep in mind that the aim of

plastycznych. Współczesna wielość związanych

ed the student’s record book. Apart from painting

miętać, że celem tych działań pozostaje stymula-

these activities remain the stimulation and the de-

dia significantly and permanently.

z nią podejść i strategii stanowi dla mnie i mo-

and sculpture, graphics is one of the main artistic

cja i rozwój procesu kreacji charakteryzującego się

velopment of the process of creation, characterised

ich studentów duże wyzwanie. Model kształcenia

fields. Contemporary multiplicity of related ap-

tworzeniem nowości w obszarze wartości estetycz-

by the invention of novelty in the area of aesthetic

projektantów grafików na uczelniach artystycz-

proaches and strategies are a big challenge for me

nych. Środowisko pracy, jakim jest komputer, ekran,

values. The work environment – computer, its screen

nych powinien być wyraźnym odzwierciedleniem

and my students. The model of educating graphic

myszka (a coraz częściej także tablet czy smartfon)

and mouse (more and more often also a tablet

faktu, że jest to dynamicznie rozwijająca się dyscy-

designers at art academies should clearly reflect the

i oprogramowanie graficzne, imituje jedynie cha-

of a smartphone), as well as graphic programmes

plina sztuki. Warto tutaj wyjaśnić dwie istotne dla

fact that it is still a dynamically developing field

rakter pędzla czy płaszczyznę papieru – jest nato-

– only imitates the character of a brush or a plane

współczesnego kształcenia artystycznego grafików

of art.

miast udoskonaleniem kaszty, systemu mieszania

of paper – it is, however, an improvement of the type

kwestie. Pierwsza z nich wiąże się ze spotykanym

It is worth explaining two issues important from

farb oraz odwzorowania rzeczywistego koloru.

case, the system of paint mixing, and the projection

w środowisku grafików projektowych i typografów

the point of view of today’s artistic education of

Materię wirtualnego świata stanowią fonty, ma-

of actual colour. The matter of the virtual world

utożsamianiem artyzmu z brakiem profesjonali-

graphics. The first one involves the identification

ster strony, obiekty wektorowe i krzywe Béziera.

consists of fonts, master pages, vector objects, and

zmu. To oczywiste nieporozumienie wynika za-

of artistry with lack of professionalism, common

Realizację każdego projektu określają ścisłe zasa-

Bézier curves. The realisation of every project is de-

pewne z faktu, że brak znajomości podstawowych

among graphic designers and typographers. This

dy związane z gramaturą papieru, rodzajem ma-

termined by strict rules, depending on the gram-

zagadnień z zakresu poligrafii czy edycji tekstu był

obvious misunderstanding most likely results from

szyny drukarskiej, sposobem nanoszenia koloru,

mage of paper, the type of printing machine, the

wśród studentów grafiki jeszcze przed paru laty dość

the fact that a few years ago, lack of knowledge of

uszlachetnieniem edytorskim. Istotą realizacji

method of colour transfer, and editorial refinement.

powszechny. Bywa, że i dzisiaj wykładowcy pomi-

the basic issues of printing or text edition was quite

jest produkt. Agencje reklamowe, działy graficzne

Its essence is its product. Advertisers, firms’ graphic

jają te zagadnienia, najczęściej z powodu nieumie-

frequent among the students of graphics. Even to-

firm oraz inni zleceniodawcy zatrudniają przede

departments, and other employers are most willing

jętności obsługi programów graficznych i środowi-

day some lecturers leave out these questions, most

wszystkim grafików, którzy w pracy łączą cechy do-

to hire graphics who combine fine craftsmanship

ska internetowego. Wydaje się jednak, że sytuacja,

often because of their inability to use graphic pro-

brego rzemiosła ze skuteczną kreacją.

work with efficient creation.

19

rozdział 1

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 1

Współczesne znaczenie grafiki projektowej

The contemporary significance of graphic design

Drugą kwestią wprowadzającą chaos i zamiesza-

Another issue which causes chaos and confusion

pięknych wymaga dzisiaj pewnego intelektualnego

requires today some intellectual effort. I am con-

nie jest obraz uczelni artystycznej jako jednostki

is the image of artistic academies as alienated,

wysiłku. Jestem przekonany, że współczesne projek-

vinced that contemporary graphic design tran-

zamkniętej, dokonującej samowykluczenia po-

self-excluding units, oozing with their individual

towanie graficzne dalece wykracza poza wszelkie

scends all attempts of unification or standard-

20

przez epatowanie swym indywidualizmem. Tego

character. In the case of graphic design, this kind

próby ujednolicenia i standaryzacji nie tylko w kon-

isation not only in the context of plastic arts – its

rodzaju syndrom oblężonej twierdzy w odniesie-

of the besieged fortress syndrome can be dis-

tekście sztuk plastycznych – twórcy wykorzystują

creators utilise for their purposes a wide selection of

niu do projektowania graficznego może się prze-

played in different ways – for instance, in stating

do swoich celów szeroki wachlarz niemal wszyst-

nearly all techniques of artistic expression.

jawiać na rozmaite sposoby – chociażby w formu-

that the rationalising approach which accompanies

kich technik artystycznego wyrazu.

łowaniu twierdzeń, że racjonalizujące podejście

the process of solving problems connected with

towarzyszące rozwiązywaniu problemów zwią-

the composition and the choice of style, colour, or

Czy wobec tego pojęcie sztuki należy definiować

Is the concept of art to be defined anew, taking

zanych z kompozycją i doborem krojów, kolo-

paper is a factor which excludes graphic design from

na nowo, odnosząc się także do now ych dzie-

into account new areas towards which graphics

rów czy papieru jest czynnikiem wykluczającym

the area of fine arts; or in negating the value of proj-

dzin, w kierunku których ewoluowała grafika – od

evolved – from workshop techniques to the virtu-

projektowanie graficzne ze sztuk pięknych, czy

ects which require engaging in certain marketing

technik warsztatowych do wirtualnego środowi-

al environment, the workplace of today’s designer?

w negowaniu wartości projektów, które wymaga-

or trade-related activities. The recent discussion

ska, w którym pracuje dziś projektant? Gdy ana-

When I analyse the contemporary significance of

ją działań o charakterze marketingowo-branżo-

about the rebranding of PZU revealed these kinds

lizuję współczesne znaczenie grafiki projektowej

graphic design in the context of fine arts, what

wym. Niedawna dyskusja wokół rebrandingu PZU

of divisions in artistic circles. This ordinary con-

w kontekście sztuk pięknych, zawsze przychodzi

always comes to my mind is the idea of combin-

ujawniła tego typu podziały w środowiskach arty-

tract released a wave of comments summarised

mi na myśl łączenie sztuki renesansowej ze sztu-

ing renaissance art with vulgar and liberal arts.

stycznych. To zwykłe zlecenie wyzwoliło falę ko-

by the article written by a marketing specialist

kami pospolitymi i wyzwolonymi. W starożytno-

In antiquity, the most commonly used classification

mentarzy, których podsumowaniem stał się artykuł

Tomasz Kudła, entitled Rzeczpospolita Ekspertów

ści najpowszechniej używaną klasyfikacją sztuk

divided arts into vulgar and liberal ones. Although

Rzeczpospolita Ekspertów i nowe logo PZU Tomasza

i nowe logo PZU (The Commonwealth of Experts

był podział na sztuki wolne i pospolite. Choć był

the idea originated in Greece, it is better known

Kudły , specjalisty ds. marketingu. Wskazując na rolę

and the new logo of PZU). Pointing to the role of vi-

to pomysł Greków, bardziej znany jest w termi-

in Latin terminology – artes liberales and artes

identyfikacji wizualnej w procesie budowania marki

sual identification in the process of brand creation

nologii łacińskiej – artes liberales i artes vulgares.

vulgares. Renaissance was a period which opened

i analizując przykłady wielu znanych firm, autor

and analysing examples of many well-known com-

Renesans był epoką otwierającą czasy nowożytne,

the modern era; just like the XXI century, it made

zrywa z mitem, w myśl którego efekt pracy grafika

panies, the author breaks with the myth according

która w historii ludzkości – podobnie jak wiek XXI

a distinct mark on the pages of history. The great-

ma zachwycać – jego priorytetem ma być prostota

to which the work of a graphic should enrapture us

– zapisała się wyjątkowo wyraźnie. Najwięksi twórcy

est creators of these times were people of many

oraz czystość formy i przekazu4.

– his priority should be the simplicity and clarity of

tamtych czasów to ludzie wszechstronnie uzdol-

talents, well-educated and deriving their knowl-

its form and message.4

nieni i wykształceni, czerpiący wiedzę i natchnienie

edge and inspiration from many disciplines.

z wielu dyscyplin. Leonardo Da Vinci, Michał Anioł,

Leonardo Da Vinci, Michelangelo, Rafael Santi,

3

3

Mając na uwadze powyższe dylematy, jako profesjo-

Keeping in mind the above dilemmas, as a profes-

Rafael Santi, Mikołaj Kopernik, Giordano Bruno

Nicolaus Copernicus, Giorda no Br u no, a nd

nalista – grafik oraz wykładowca – uważam, że osa-

sional – a graphic and a lecturer – I believe that

oraz Galileusz to nie tylko wielcy artyści i naukowcy

Galileo were not only great artists and scientists

dzenie projektowania graficznego w obszarze sztuk

locating graphic design in the area of fine arts

– to także wspaniali projektanci!

– they were also magnificent designers!

21

rozdział 1

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 1

Współczesne znaczenie grafiki projektowej

The contemporary significance of graphic design

Uważam, że pojęcie „nowego renesansu” nie wy-

In my opinion, the idea of a “new Renaissance” does

klucza ze świata sztuki zasad i reguł kierujących

not exclude the principles and rules of contempo-

współczesnym projektowaniem graficznym – prze-

rary graphic design from the world of art – on the

ciwnie, organizuje ono i doskonali model kształce-

contrary, it organises and improves the model of

nia studentów dzięki dążeniu do planowego łącze-

educating students by combining liberal activities

nia działania wyzwolonego z rzemiosłem. Mając na

with craftsmanship. Having in mind that there is

względzie, iż nie istnieje jedna spójna, ogólnie przy-

no single, commonly accepted definition of art

jęta definicja sztuki – jej granice są bowiem stale

– as its boundaries are being constantly redefined

redefiniowane – chciałbym zaproponować i opisać

– I would like to propose and describe my own edu-

własny model działań edukacyjnych, w myśl które-

cational model, guided by the thought that con-

go współczesna grafika projektowa jest świadomym

temporary graphic design is a conscious pursuit of

podążaniem w kierunku nowego renesansu.

a new Renaissance.

22

23

fotorelacja 1.0 atmosfera kreacji / warsztatowy model pracy photo-report 1.0 the atmosphere of creation / workshop model of work

rozdział 1

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 1

Współczesne znaczenie grafiki projektowej

The contemporary significance of graphic design

24

25

fotorelacja 1.1 A Julia Parchimowicz – Czym jest lęk? Autorska koncepcja tablic infograficznych opisujących lęk w świadomości człowieka / praca licencjacka / serigrafia / 2014 photo-report 1.1 A Julia Parchimowicz – What is fear? An authorial idea of infographic boards describing fear in human consciousness / BA work / serigraphy / 2014

rozdział 1

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 1

Współczesne znaczenie grafiki projektowej

The contemporary significance of graphic design

26

27

fotorelacja 1.1 B Julia Parchimowicz – Czym jest lęk? Autorska koncepcja tablic infograficznych opisujących lęk w świadomości człowieka / praca licencjacka / serigrafia z użyciem farby fotoluminescencyjnej / 2014 photo-report 1.1 B Julia Parchimowicz – What is fear? An authorial idea of infographic boards describing fear in human consciousness / BA work / serigraphy with photoluminescent paint / 2014

rozdział 1

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 1

Współczesne znaczenie grafiki projektowej

The contemporary significance of graphic design

28

29

fotorelacja 1.2 wybrane realizacje studyjne i licencjackie (2010–2012) / atmosfera wydarzeń / warsztatowy model pracy nad realizacją – doświadczanie projektowania photo-report 1.2 selected studio and BA realisations (2010–2012) / the atmosphere of events / workshop model of work – the experience of designing

rozdział 2

Visual studies – różne propozycje kształcenia

chapter 2

Visual studies – different educational proposals

stateraII

Projektowanie graficzne – obok innych języków

Graphic design – along with other languages of cre-

wypowiedzi twórczej, takich jak malarstwo, foto-

ation, such as painting, photography, and industrial

grafia oraz projektowanie wzornictwa przemysło-

design – is becoming an important element of a larg-

wego – staje się istotnym elementem większej

er whole, more and more frequently referred to as

całości, coraz częściej określanej mianem komuni-

visual communication.

kacji wizualnej.

ó

Dobrze zaprojektowany komunikat wizualny opie-

Well-designed visual message factors in not only

ra się nie tylko na estetycznych lub artystycznych

aesthetic or artistic preferences, but also a measure-

upodobaniach, ale także na pomiarze jego zro-

ment of understanding it by the recipients. It is

zumienia przez odbiorców. Jest zorientowany na

oriented on graphic usefulness. Designing visual

graficzną użyteczność. Projektowanie informacji

information therefore requires achieving some bal-

wizualnej wymaga zatem osiągnięcia pewnej rów-

ance between aesthetics, technology, context, and

nowagi pomiędzy estetyką, technologią, kontek-

the interaction of the creator and the recipients.

stem oraz interakcją twórcy i odbiorcy. Większość

Most didacticians are more or less able to cope with

dydaktyków w lepszy lub gorszy sposób radzi sobie

this challenge; nevertheless, there still exists an area

z tym wyzwaniem, wciąż jednak istnieje pewien

of electronic media democracy which does not go

obszar demokracji mediów elektronicznych, który

hand in hand with good understanding of the prin-

nie idzie w parze z dobrą znajomością reguł komu-

ciples of visual communication.

nikacji wizualnej.

Jorge Frascara 5 w artykule Projektowanie graficz-

Jorge Frascara 5 in his article Graphic design. Fine

ne. Sztuka czy nauka społeczna? zwraca uwagę na

art or social science? emphasises that “a basic du-

„podstawową dwoistość projektowania graficznego,

ality of graphic design becomes apparent when the

która staje się wyraźnie widoczna, jeśli wziąć pod

formation of practitioners is considered: what skills

uwagę kształcenie praktyków w tej dziedzinie: jakie

do they need to develop? Graphic design is both

umiejętności powinni oni opanować? Projektowa-

a rational and an artistic activity.” In this context,

nie graficzne to działalność artystyczna i jednocze-

striking the above-mentioned balance of propor-

śnie racjonalna”. W tym kontekście owo wyważenie

tions between artistic and rational elements seems

proporcji pomiędzy elementami artystycznymi i ra-

to be the fundamental pedagogical duty of every

35

rozdział 2

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 2

Visual studies – różne propozycje kształcenia

Visual studies – different educational proposals

cjonalnymi wydaje się być podstawowym obowiąz-

department of graphic design. And since academies’

i wizualności, przyczyniając się do powstania no-

and visuality, which contribute to the emergence of

kiem pedagogicznym każdej katedry projektowania

most important didactic task is to prepare students

wej dyscypliny badań nad kulturą – visual studies

a new discipline of cultural research – visual studies

graficznego. A skoro najważniejszym zadaniem dy-

to knowingly and rationally deal with broadly-

– korzystającej z dokonań i przyjmującej perspek-

– which utilise the achievements and perspectives of

tywy wielu nauk.

many other fields of science.

Pod względem teoretycznym i metodologicznym

From the theoretical and methodological point of

we staje się pytanie, przy pomocy jakich metod na-

visual studies są niezwykle różnorodne. Kultura

view, visual studies are exceptionally diverse. Visual

uczania można to osiągnąć.

wizualna, sztuki wizualne, sztuka mediów i edu-

culture, visual arts, media art, visual education, and

kacja wizualna, projekty wizualne, szkoły komu-

visual design, as well as schools of communication

36

daktycznym uczelni jest przygotowanie studenta do

-conceived design problems, it becomes crucial to

świadomego i racjonalnego podejmowania szeroko

find an answer to the question about the educational

rozumianych problemów projektowych, to kluczo-

methods by which it is to be achieved.

Projektowanie jest dla mnie rodzajem dialogu i prze-

For me, design is a kind of a dialogue and an anti-

nikowania i mediów – to tylko niektóre przykłady

and media – these are just some of the examples of

widywaniem następstw reakcji odbiorcy na wysłany

cipation of the consequences of the recipients’ reac-

prób zaszczepienia ich w praktyce akademickiej. Na

the attempts to introduce them into the academ-

sygnał, na przykład plastyczny. Dialog to wymiana

tions to a signal, for example a graphic one. A dia-

różnych uczelniach – plastycznych, humanistycz-

ic practice. At different kinds of universities – of

spostrzeżeń na poziomie słowa, a także obrazu – to

logue is an exchange of observations on the level of

nych, technicznych, społecznych – treści wykładane

arts, humanities, technology, social sciences – the

rozmowa. Rola wykładowcy polega na koordynowa-

the word and image – it is a conversation. The role

jako kultura bądź komunikacja wizualna interpre-

contents of visual culture or communication lec-

niu i wspieraniu studentów swoim doświadczeniem

of a lecturer is to coordinate and support his stu-

tuje się inaczej. Szerokie spektrum zagadnień po-

tures are interpreted in differing ways. The broad

i metodyką oraz nieograniczaniu rozwoju ich wła-

dents with his experience and methods, and to not

dejmowanych w ramach visual studies wymaga od

spectrum of issues discussed within visual studies

snego, oryginalnego stylu traktowania sztuki i opo-

constrain the development of their original way of

dydaktyków prawdziwie indywidualnego podejścia.

requires from didacticians to elaborate authentical-

wiadania o niej autorskim językiem projektowym.

treating art and describing it in their own authorial

Realizując autorskie programy nauczania, uczel-

ly individualistic approaches. By realising authorial

language of design.

nie oferują swoim adeptom możliwość rozwinięcia

educational programmes, academies provide their

kompetencji poznawczych, technicznych i społecz-

adepts with a possibility of developing cognitive,

Większość badaczy komunikacji, kultury i mediów

Most communication, culture, and media research-

nych sprofilowanych zgodnie z typem kształcenia.

technical, and social competencies, profiled accor

zgadza się co do historycznego triumfu wizualno-

ers agree about the historical triumph of the media

Przykładem może być niedawno uruchomiony

dingly to the type of their education. The newly-

ści medialnej nad pozostałymi formami komuni-

visuality over the other forms of communication in

kierunek grafika w Szkole Wyższej Psychologii

-opened faculty of Graphics at the University of Social

kacyjnymi w kulturze współczesnej. Uznają visual

the contemporary culture. They consider visual

Społecznej, który w programie nauczania łączy ele-

Sciences and Humanities, which in its programme

culture za najważniejszą, uprzywilejowaną platfor-

culture to be the most important, privileged plat-

menty komunikacji społecznej i grafiki. Na stro-

combines the elements of social communication and

mę wymiany informacji między ludźmi i kulturami

form of information exchange between people and

nie internetowej szkoły znajdziemy następującą

graphics, can serve as an example; on the school’s

oraz za jeden z fundamentalnych dla współczesnej

cultures, as well as one of the fundamental areas of

informację: „Nie kształcimy artystów w tradycyj-

website we can find a following information: “We do

kultury i nauki obszarów. W szkołach wyższych co-

contemporary culture and science. At universities

nym rozumieniu, ale sprawnych, kompetentnych

not educate artists in the traditional sense, but ca-

raz częściej pojawiają się katedry i kierunki skupia-

there are more and more departments and facul-

projektantów w zakresie komunikacji wizualnej

pable, competent visual communication designers.”

jące się na kulturowej oraz społecznej roli obrazów

ties focused on the cultural and social role of image

i designu”. Możemy zakładać, że absolwenci tej

We can assume that the students there will be taught

37

rozdział 2

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 2

Visual studies – różne propozycje kształcenia

Visual studies – different educational proposals

szkoły nie będą edukowani jedynie w kierunku

no only artistic, but also – most of all – social skills

wywodzących się ze środowisk akademickich oraz

academic world and practitioners in the area of vi-

artystycznym, ale również, a może przede wszyst-

and competencies. In higher schools of informatics,

praktyków w dziedzinie komunikacji wizualnej

sual communication notes that “despite the increas-

kim, kompetencyjno-społecznym. W wyższych

management, or journalism the faculties are being

zwraca uwagę, że „mimo narastającej ekspansji me-

ing expansion of visual media in the social space,

szkołach informatyki, zarządzania czy dzienni-

open such as advertisement graphics or graphics

diów wizualnych w przestrzeni społecznej niewiele

there are sparse publications (both national and for-

karstwa otwiera się takie kierunki, jak grafika re-

and multimedia productions – and although all

jest publikacji (czy to krajowych, czy zagranicznych),

eign) which authors take up reflection on this mutli-

klamowa czy grafika i produkcje multimedialne

of them educate graphic designers, if we were to de-

których autorzy podejmują refleksję nad tym wielo-

-faceted phenomenon. Most works concerning visu-

– choć wszystkie one kształcą projektantów gra-

fine and outline a draft of their graduates’ profiles,

aspektowym zjawiskiem. Najczęściej prace dotyczą-

al communication have a character of commercial

fików, gdybyśmy zdefiniowali i wykreślili profil

each of them would be illustrated with a different fi-

ce komunikacji wizualnej mają charakter komer-

and/or designer (auto)presentation of achievements

kompetencyjny absolwenta, każdy z powyższych

gure. One sure thing is that the programmes of visu-

cyjnej i/lub projektowej (auto)prezentacji dokonań

in this field or they constitute a broad, yet usually

przykładów zilustrowany byłby inną figurą. Pewne

al studies in schools of the artistic, humanistic, and

w tej dziedzinie lub też stanowią szeroki, choć za-

rather superficial review of issues connected with its

jest, że programy visual studies w szkole o profilu

technical profiles will be constructed in completely

zwyczaj dość powierzchowny przegląd zagadnień

different manifestations.” While presenting texts by

artystycznym, szkole humanistycznej czy na uczelni

different ways.

związanych z różnymi jej przejawami”. Przedsta-

the authors involved in visual culture or creating it,

wiając teksty osób związanych z visual culture lub

he also emphasises another important thing, namely

technicznej skonstruowane będą zupełnie inaczej.

ją tworzących, podkreśla także kolejną ważną rzecz,

that “regardless of their affiliations, all authors share

Kwestia komunikowania się poprzez obrazy wią-

Today, the issue of communicating through ima-

mianowicie że „niezależnie od afiliacji wszystkich

a need of a deeper reflection about the essence of dif-

że się obecnie z intensywnym rozwojem nowych

ges is connected to the intensive development of

autorów łączy potrzeba głębszego zastanowienia się

ferent forms of visual communication, their origins,

dziedzin wiedzy, technik, technologii i obszarów

new areas of knowledge, techniques, technologies,

nad istotą różnych form komunikacji wizualnej, ich

manifestations, and semantics.”

twórczych – nic więc dziwnego, że nauczyciel

and creative fields – it is not surprising, then, that

korzeniami, przejawami i semantyką”.

akademicki już w procesie kształcenia studen-

academic teachers face tasks in the process of edu-

tów staje przed zadaniami, jakie jeszcze 15 czy

cating students that 15 or 20 years ago were being

Zgadzam się z powyższymi uwagami nie tylko jako

I agree with the above observations not only as

20 lat temu przypadłyby w udziale zamkniętym

worked out by isolated, specialised groups of profes-

projektant grafik. Jako nauczyciel akademicki sta-

a graphic designer. As an academic teacher I pro-

i wyspecjalizowanym grupom zawodowym – nie

sionals – not only graphics, technical editors, and

wiam postulat, że zarówno badania nad komunika-

pound that what both the visual communication

tylko grafikom, redaktorom technicznym, foto-

photo editors, but also engineers, urbanists, mar-

cją wizualną, jak i praktyka akademicka potrzebują

research and the academic practice need today is

edytorom czy projektantom grafiki użytkowej,

keters, psychologists, and representatives of other

dziś wymiany doświadczeń i refleksji dotyczących

an exchange of experiences and reflections concern-

ale również inżynierom, urbanistom, marketin-

scientific disciplines.

propozycji i zakresu kształcenia adeptów. Jakość

ing propositions and the scope of the educational

gowcom, psychologom i przedstawicielom innych

edukacji zależy od wielu czynników, wśród których

process. The quality of education depends on many

dyscyplin naukowych.

szczególną rolę odgrywa przygotowanie nauczycieli,

factors, among which the preparation of teachers,

ich osobowość i stosowane metody pracy. Uważam,

their personality, and methods are of special sig-

38

Piotr Francuz we wstępie do zbioru jedenastu ory-

Piotr Francuz in the introduction to an anthology of

że każda publikacja opisująca zarówno metodykę,

nificance. I believe that every publication describ-

ginalnych artykułów napisanych przez autorów

eleven original articles written by authors from the

jak i praktykę kształcenia projektantów przyczyni

ing both the methodology and practical aspects

6

6

39

rozdział 2

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 2

Visual studies – różne propozycje kształcenia

Visual studies – different educational proposals

się do dobrego rozwoju i zrozumienia, czym w isto-

of educating graphic designers would contribute

cie zajmują się visual studies, nie tylko w Polsce, ale

to the good development and understanding what

i na świecie. Tok kształcenia oraz samokształcenia

actually is the area of interest of visual studies – not

projektantów stanowi dzisiaj „żywą metodologię”

only in Poland, but all over the world. Today, the

(ang. living methodology), budowaną z nowych, in-

course of educating designers is a “living metho-

terdyscyplinarnych strategii pojmowania przeja-

dology,” built upon new interdisciplinary strategies

wów kultury wizualnej. To fascynujące, ale też

of understanding the manifestations of visual

wymykające się prostym interpretacjom zjawisko.

culture. It is a fascinating phenomenon, which evades simple interpretation.

40

41

fotorelacja 2.0 uczestnik Warsztatów Literniczych Grafikam przy pracy / program Warsztatów ma na celu pogłębianie współpracy studentów i uczniów szkół podstawowych, gimnazjów oraz liceów, a także podniesienie wrażliwości plastycznej i estetycznej u dzieci i młodzieży poprzez twórczą pracę z literą photo-report 2.0 a participant of Grafikam Lettering Workshops at work / the programme of the Workshops aims to deepen the cooperation between students of universities and primary, secondary and high schools, as well as to raise the artistic and aesthetic sensitivity of children and youth through creative work with letters

rozdział 2

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 2

Visual studies – różne propozycje kształcenia

Visual studies – different educational proposals

42

43

fotorelacja 2.1 A

fotorelacja 2.1 B

montaż ekspozycji wystawienniczej / „Prezentacja realizacji licencjackich opracowanych pod opieką dr. Adama Kamińskiego w 2014 roku” /

wernisaż wystawy / „Prezentacja realizacji licencjackich opracowanych pod opieką dr. Adama Kamińskiego w 2014 roku” /

koncepcja wystawiennicza, organizacja warsztatu pracy, realizacja wszystkich elementów ekspozycji przez studentów – konstruowanie + rozumowanie /

gmach Wielkiej Zbrojowni ASP w Gdańsku – Mała Aula

gmach Wielkiej Zbrojowni, ASP w Gdańsku – Mała Aula

photo-report 2.1 B

photo-report 2.1 A

vernissage / ”Presentation of BA realisations created under the supervision of dr Adam Kamiński in 2014” / Great Armoury, AFA in Gdańsk – Little Hall

installing the exhibition / ”Presentation of BA realisations created under the supervision of dr Adam Kamiński in 2014” / conception of the exhibition, workshop organisation, realisation of all elements of the exhibition by the students / building + understanding / Great Armoury, AFA in Gdańsk – Little Hall

rozdział 2

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 2

Visual studies – różne propozycje kształcenia

Visual studies – different educational proposals

44

45

fotorelacja 2.2 A i 2.2 B kreacja / warsztatowy model pracy, dyskusje / wyjazdy edukacyjne / wybrane prezentacje licencjackie / działania multidyscyplinarne w przestrzeni publicznej photo-report 2.2 A and 2.2 B creation / workshop model of work / educational trips / selected BA presentations / interdisciplinary activities in the public space

rozdział 3

chapter 3

Projektowanie w świecie idei

Designing in the world of ideas

stateraIII

Jak wspomniałem wcześniej, pojęcia zarówno kultu-

As I have mentioned above, today the concepts of

ry, jak i komunikacji wizualnej zyskują obecnie cały

visual culture and communication gain an enor-

szereg nowych znaczeń i są rozpatrywane w wielu

mous number of meanings and are being analysed

kontekstach teoretycznych. Przejawem tego procesu

in many theoretical contexts. One example of this

jest coraz większa ilość powiązań o charakterze

process is an increasing quantity of the relations

inter-, multi- oraz transdyscyplinarnym, co nie-

of inter-, multi-, and transdisciplinary charac-

wątpliwie obserwujemy w dziedzinie visual studies.

ter, which we undoubtedly observe in the visual

7

studies area.7

w

Interdyscyplinarność zaczyna się z chwilą przejęcia

The interdisciplinarity starts when we use another

z innej dyscypliny danych, narzędzi i technik, lub

discipline’s data, tools, and techniques, or laws and

też praw i teorii. W mojej praktyce akademickiej

theories. In my academic practice I put the most

najsilniej akcentowane jest przekonanie, że w świe-

emphasis on the idea that design should implement

tle wspomnianej rewolucji cyfrowej, która znacząco

such an interdisciplinary approach and engage

zmieniła oblicze projektowania, w tym projektowa-

many techniques, technologies, and creative areas;

nia graficznego, powinno ono być właśnie ujęciem

for the digital revolution, as I have indicated above,

interdyscyplinarnym, angażującym wiele technik,

significantly changed the face of design, including

technologii i obszarów twórczych. Formy statycz-

graphic design. Static (classic) forms, such as poster

ne (klasyczne), takie jak plakat czy ilustracja, choć

or illustration, although important from the point

istotne z punktu widzenia zawartości, syntezy prze-

of view of content, synthesis of the message, and

kazu oraz kultury projektowej, stały się elementami

t heir design culture, became t he elements of

większej całości, a powszechny dostęp do informacji,

a larger whole, and common access to information,

wiedzy, narzędzi i technologii usprawnił pozyski-

knowledge, tools, and technologies facilitated the

wanie różnorodnych umiejętności.

acquisition of diverse abilities.

Mając świadomość poruszania się na granicy dys-

Aware of working at the boundaries of disciplines,

cyplin, oprócz interesującego programu edukacyj-

apart from an interesting educational program-

nego i cyklicznie prowadzonych zajęć staram się

me and cyclically given classes, I also try to offer

zaoferować studentom coś więcej. Od 2013 roku

students something more. Since 2013 I have been

realizuję cykl spotkań interdyscyplinarnych i au-

organising a cycle of interdisciplinary authorial

51

rozdział 3

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 3

Projektowanie w świecie idei

Designing in the world of ideas

torskich prezentacji zatytułowany „Projektowanie

presentations entitled “Designing in the world

czeniu pierwszej jego edycji – pozwoliły na wydanie

after the end of the first edition provided the mate

w świecie idei”. We wstępie do publikacji stanowią-

of ideas”. In the introduction to the publication

równie interesującej publikacji. Lektura zapisu spo-

rial for issuing an equally interesting publication.

cej podsumowanie cyklu 2013/2014 prodziekan Wy-

which summarises the 2013/2014 cycle professor

tkań z okresu 2013/2014 przekonuje, że zbiór pojęć

The record of the 2013/2014 meetings shows that

52

działu Grafiki ASP w Gdańsku, profesor Sławomir

Sławomir Witkowski, the associate dean of the Faculty

i teorii dotyczących tak rozwojowej dziedziny, jaką

the set of ideas and theories concerning such

Witkowski, napisał, że projekt ten był przedsię-

of Graphics at the Academy of Fine Arts in Gdańsk

jest projektowanie, może i powinien być rozumiany

a rapidly developing field as design, can and

wzięciem „odpowiadającym na zapotrzebowania

wrote that it was a “project answering the needs of

holistycznie9 i rozważany wielopłaszczyznowo.

should be understood holistically 9 and analysed

studentów. Zaproszeni goście to liderzy w swoich

the students. The invited guests are the leaders in

dziedzinach aktywności zawodowej; to ludzie, któ-

their areas of professional activity; their understand-

rzy pojmują swoją profesję zdecydowanie szerzej,

ing of their professions is much wider than their

Warto tutaj przytoczyć słowa Tima Browna: „Po

It is worth to quote here the words of Tim Brown:

niż definiują ją słowniki. Specjaliści od najnowszych

dictionaries’ definitions. Latest printing technolog-

skończeniu akademii sztuk pięknych uznawałem

“After I finished the Academy of Fine Arts, I con-

technologii poligraficznych, specjaliści od kre-

ies specialists, branding specialists, music com-

design za głęboko osobistą działalność artystyczną.

sidered design to be a deeply personal artistic ac-

owania marki, kompozytorzy muzyczni, wydawcy

posers, book publishers… Professionals who have

Na pewno nie martwiłem się o powiązania designu

tivity. I certainly did not concern myself with its

książek… profesjonaliści, którzy odnieśli sukces

succeeded in their fields. They shared their own

z biznesem, inżynierią czy marketingiem. Kiedy

connections to business, engineering, or marketing.

zawodowy. Przekazują studentom własny świat idei

worlds of ideas and personally gained experience,

jednak wszedłem do świata praktyki zawodowej,

Nevertheless, when I entered the world of profession-

i dzielą się z nimi swoim doświadczeniem, a więc

which is what the students primarily lack.” 8

pogrążyłem się w projektach, których interdyscy-

al practice, I submerged myself in projects whose

plinarna złożoność odzwierciedlała świat dokoła

interdisciplinary complexity ref lected the world

mnie. Zacząłem też wtedy odkrywać uzdolnie-

around me. I started to discover abilities I wasn’t

tym, czego studentom brakuje najbardziej” 8.

multi-dimensionally.

W metodyce tego projektu starałem się wykorzy-

In the methodology of this project I also tried to

nia, których wcześniej nie byłem świadomy” .

aware of before.” 10 This idea sets the foundations of

stywać i zaznajamiać studentów także z podejściem

implement and familiarise students with a multi-

Myśl ta wyznacza założenia moich zajęć dydaktycz-

my didactic activities, which are aimed at educat-

multi- i transdyscyplinarnym do projektowania.

and transdisciplinary approach to design. Within

nych, których celem jest wykształcenie projektanta

ing designers successfully operating in the area

W badaniach multidyscy plinarnych problemy

multidisciplinary explorations the problems are

z powodzeniem działającego w obszarze projekto-

of graphic design.

rozwiązuje się niezależnie od siebie, a wyniki łączy

being solved independently of one another, and

wania graficznego.

ze sobą w podobny sposób, w jaki wydawca łączy

the results are put together in a way similar to the

w antologii różne opracowania. Podczas spotkań

articles in an anthology. During the meetings held

Interdyscyplinarność rozpoczyna się już w chwili,

Interdisciplinarity starts when in a group of a doz

w ramach „Projektowania w świecie idei” prelegenci,

as a part of the “Designing in the world of ideas”

gdy w kilkunastoosobowej grupie podejmujemy

en people we begin a discussion about designing

sięgając do różnych doświadczeń, szukają odpowie-

cycle, the lecturers, invoking different experienc-

dyskusję na temat projektowania komunikatów

visual messages. I do not expect my students to give

dzi na pytania dotyczące przede wszystkim rozu-

es, searched for an answer to the questions regard-

wizualnych. Nie oczekuję od swoich studentów po-

strictly graphic examples; they formulate them

mienia takich pojęć, jak proces twórczy i projekto-

ing primarily the understanding of such concepts

dawania przykładów stricte graficznych; formułują

on the basis of their previous interests and expe-

wanie. Już w trakcie realizacji projektu odpowiedzi

as creative process and design. Their answers

je na podstawie swych dotychczasowych zainte-

riences. Many aspects of design appear then within

tworzą inspirującą mozaikę znaczeń, a po zakoń-

formed an inspiring mosaic of meanings, which

resowań i doświadczeń. We wspólnej przestrzeni

this common space – the examples of students’ state-

10

53

rozdział 3

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 3

Projektowanie w świecie idei

Designing in the world of ideas

pojawia się wówczas wiele aspektów dotyczących

ments or presented works concern art, architec

projektowania – egzemplifikacje wypowiedzi i pre-

ture, music, education, fashion, or advertisements,

zentowanych prac studenckich dotyczą sztuki, ar-

as well as their quotidian activities. Our discussion

chitektury, muzyki, edukacji, mody oraz reklamy,

about the means used to create an image (influenc-

ale także czynności codziennych. Wspólna dyskusja

ing viewers’ imagination) or expression (invoking

o środkach użytych do stwarzania obrazu (działania

emotions) helps to properly define the designatum

na wyobraźnię odbiorcy) lub ekspresji (wzbudzaniu

– the process of teaching about design at a given aca-

uczuć) pomaga we właściwym określeniu desygna-

demy as well as our contribution to the team which

tu – nauki projektowania na danej uczelni oraz tego,

starts to work on a given project – understood as

co możemy wnieść do zespołu, który właśnie roz-

designer’s education.

poczyna pracę nad projektem – rozumianym jako kształcenie projektanta.

54

55

fotorelacja 3.0 A afisze Cyklu Autorskich Prezentacji Interdyscyplinarnych 2013/2014 photo-report 3.0 A posters for the Cycle of Interdisciplinary Authorial Presentations 2013/2014

rozdział 3

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 3

Projektowanie w świecie idei

Designing in the world of ideas

PRAC O W N IA PO D STAW KO M U N I KACJ I W I ZUA L N EJ S P E CJA L I ZA C JA dr

Adam Kamiński +

mgr

1

2

3

4

Agata Królak = A S P w Gdańsku

CYK L 2013/2014 INTERDYSCYPLINARNYCH PREZENTACJ I AUTORSKICH PROJ E K TOWANIE W SWIEC IE IDE II 14.11.2013 PIOTR HINC CENTRUM POLIGRAFII GRAFIX CZY WSPÓLCZESNE TECHNOLOGIE POLIGR AFICZNE WPLYWAJA NA ZMIANE MYSLENIA O PROJEK TOWANIU?

ASP W GDANSKU · WYDZIAL GRAFIKI WIELKA ZBROJOWNIA TARG WEGLOW Y 6 AUDY TORIUM · G : 18 : 0 0

6

7 5

56

57

9 8

fotorelacja 3.0 B

fotorelacja 3.0 C

afisze Cyklu Autroskich Prezentacji Interdyscyplinarnych 2014/2015

prelegenci Cyklu Autroskich Prezentacji Interdyscyplinarnych 2013–2015

photo-report 3.0 B

photo-report 3.0 C

posters for the Cycle of Interdisciplinary Authorial Presentations 2014/2015

lecturers of the Cycle of Interdisciplinary Authorial Presentations 2013–2015 1. Leszek Bzdyl / 2. Krzysztof Śliwiński / 3. Joanna Guszta / 4. Mikołaj Trzaska / 5. Piotr Hinc / 6. Andrzej Izdebski 7. David Arnold / 8. Marek Rogulski / 9. Wojciech Mazolewski / 10. Przemysław Gulda

10

rozdział 3

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 3

Projektowanie w świecie idei

Designing in the world of ideas

58

59

fotorelacja 3.0 D spotkanie z Przemysławem Guldą w ramach Cyklu Autroskich Prezentacji Interdyscyplinarnych / gmach Wielkiej Zbrojowni – audytorium ASP w Gdańsku / 2015 photo-report 3.0 D the meeting with Przemysław Gulda during the Cycle of Interdisciplinary Authorial Presentations / Great Armoury – auditorium, AFA in Gdańsk / 2015

rozdział 3

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 3

Projektowanie w świecie idei

Designing in the world of ideas

60

61

fotorelacja 3.3 E spotkania z prelegentami w ramach Cyklu Autroskich Prezentacji Interdyscyplinarnych / udział specjalny studentów IV roku Wydziału Grafiki: Julii Parchimowicz, Piotra Palucha, Szymona Sawickiego / gmach Wielkiej Zbrojowni – audytorium ASP w Gdańsku / 2015 photo-report 3.3 E meeting with the lecturers during the Cycle of Interdisciplinary Authorial Presentations / special participation of the IV year students of the Faculty of Graphics: Julia Parchimowicz, Piotr Paluch and Szymon Sawicki / Great Armoury – auditorium, AFA in Gdańsk / 2015

rozdział 4

chapter 4

Zrównoważone nauczanie o projektowaniu

Sustainable teaching about design

stateraIV

Współpraca ze studentami od podstaw – od warsz-

Working with my students from the basics – from

tatów literniczych z dziećmi i młodzieżą, prezentacji

typography workshops with children and youth,

oraz wykładów interdyscyplinarnych, po dyplomy

presentations and interdisciplinary lectures, to bach-

licencjackie i magisterskie – to dydaktyczny przejaw

elor’s and master’s degree diplomas – is a didactic

mojego sposobu myślenia o przygotowaniu do za-

manifestation of my way of thinking about prepar-

wodu projektanta. Projektowanie graficzne to czyn-

ing them to perform the jobs of designers. Graphic

ność intelektualna, techniczna i twórcza. Projektant

design is an intellectual, technical, and artistic ac-

grafiki nie tylko ilustruje czy opracowuje metody

tivity. Graphic designers not only illustrate and de-

na potrzeby prezentacji wizualnej, ale także orga-

vise methods of visual presentation, but also organise

nizuje pracę. Jego zawód wiąże się z wszelką formą

the working process. This profession involves all

prezentacji i informacji wizualnej, z opracowywa-

forms of visual presentation and information, de-

niem znaku graficznego (logo), ilustracji, typografii

signing graphic signs (logos), illustrations, typo-

oraz opakowań.

graphy, and packaging.

Celem zajęć dla różnych grup wiekowych jest po-

The aim of my classes for different age groups is to

budzenie świadomości twórczej, a w konsekwencji

raise creative awareness and, as a result, awareness

świadomości działań, a także zyskanie przez uczest-

of actions and their consequences, as well as to en-

ników doświadczenia i odwagi, która pozwala śmie-

able my adepts to gain experience and courage which

lej dialogować nie tylko z ludźmi, ale i z problemami

will allow them to dialogue more confidently not

dotyczącymi organizacji otaczającej nas przestrze-

only with people but also with problems concerning

ni. Poszukiwanie kontaktów z innymi ludźmi oraz

the organisation of the space around them. Seeking

związków pomiędzy naszą wiedzą a innymi dyscy-

contact with other people and connections between

plinami uczy nowych sposobów współpracy przy

our knowledge and other disciplines teaches us

realizacji projektów. Projektowanie graficzne cieszy

new ways of cooperation. In Poland, graphic de-

się w Polsce długą tradycją, w ostatnich czasach bar-

sign enjoys a long tradition, but it has recently

dzo się jednak zmieniło. Współcześnie projektant

changed immensely. Nowadays, graphic designers

grafiki wykonuje pracę przy użyciu komputera i spe-

work using computers and specialised applications.

cjalistycznych aplikacji. Powinien umieć rysować

They should be able to draw and illustrate in graphic

i ilustrować za pomocą komputerowych progra-

programmes and perform the tasks connected to

mów graficznych oraz wykonywać prace związane

the further edition of their graphic projects.

n

z dalszą edycją projektów.

67

rozdział 4

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 4

Zrównoważone nauczanie o projektowaniu

Sustainable teaching about design

Dostęp do wiedzy oraz łatwość pozyskiwania ko-

Easy access to knowledge and facilitated process of

ludzkiej, która – wykorzystana świadomie, z upil-

of the human nature, which – utilised consciously,

lejnych umiejętności niesie jednak niebezpieczeń-

acquiring new abilities carry the risk which I try

nowaniem powtarzalności celowych rozwiązań

with attention to the repeatability of deliberate solu-

stwo, któremu staram się przeciwdziałać – chodzi

to counteract – a kind of superficiality of creation,

– łatwo przeistoczyć się może w pewien szczególny

tions – can easily be transformed into a specific char-

68

o pewien rodzaj powierzchowności kreacji, będącej

which is a result of using solely technological so-

charakter. A ten, utrzymany w konkretnym ciągu

acter; which, as a part of a particular logical course,

następstwem ograniczania się do rozwiązań tech-

lutions. It is understandable – we have technology

logicznym, staje się stylem projektanta.

becomes a designer’s own style.

nologicznych. To dość zrozumiałe – dysponujemy

at our disposal, so we make use of it. Nevertheless,

technologią, więc jej używamy. Aplikacje i urządze-

applications and devices are more and more often

Mając więc na względzie wszechstronny i na wskroś

Aiming at a comprehensive and thoroughly human-

nia coraz częściej jednak projektowane są pod ką-

designed to facilitate and speed up the process of

humanistyczny rozwój młodego człowieka, staram

istic development of young people I try to see that

tem ułatwienia i przyspieszenia uzyskania pożąda-

achieving desired results. As a consequence, the fi-

się, aby takie elementy projektowania graficznego,

such elements of graphic design as an idea, creation,

nych wyników. W konsekwencji efekt końcowy staje

nal effect becomes an end in itself, and the pace at

jak idea, kreacja, rozwinięcie projektu, dostosowa-

developing a project, adjusting the workshop, choos-

się celem samym w sobie, a szybkość, z jaką można

which it can be achieved eliminates former, manual

nie warsztatu, wybór technologii do realizacji czy

ing technologies, or production are not conden-

go osiągnąć, eliminuje dawne, manualne i intelektu-

and intellectual ways of pursuing the highest quality

produkcja nie były kondensowane, a tym samym

sed and reduced to a set of commands, algorithms,

alne sposoby dążenia do jak najlepszej jakości. Ten

possible. Such a working routine effectively deprives

– sprowadzane do grup poleceń ukrytych w komen-

and buttons.

dach, algorytmach czy przyciskach.

tryb pracy skutecznie pozbawia autorów możliwo-

the authors of the possibility to realise their mis-

ści odkrycia błędu na etapie rysunku, nazwania go,

takes at the stage of a drawing, to define and eli-

a następnie eliminacji lub rozwoju nowej myśli na

minate them, or to develop a new thought. I believe

Na każdym etapie kształcenia staram się przekony-

On every stage of education I try to convince my

jego podstawie. Uważam, że w procesie kształcenia

that in the process of educating designers their mis-

wać studentów, że projektowanie wykracza daleko

students that the process of designing transcends

projektantów błąd jest elementem współkonstruują-

takes co-construct their artistic works. Why? Mostly

poza najlepsze technologie, że jest to proces złożo-

even the best technologies, that it is complex and

cym utwór plastyczny. Dlaczego? Przede wszystkim

because it introduces an acceptable and understand-

ny i wieloaspektowy. Moim poczynaniom dydak-

multidimensional. My didactic activities are always

dlatego, że wprowadza akceptowalny i zrozumiały

able component of human nature. Let us imag-

tycznym stale towarzyszy refleksja Johna Thackary,

accompanied by the observation made by John

komponent bliskości z naturą ludzką. Wyobraźmy

ine a line drawn using a ruler in easel oil painting

autora pracy Na grzbiecie fali. O projektowaniu

Thackara, the author of In the bubble: Designing in

sobie linię narysowaną przy użyciu linijki w sztalu-

– intuitively we sense its alien character, unbearable

w złożonym świecie, który udowadnia, że nowo-

a complex world, who proves that modern methods

gowym malarstwie olejnym – intuicyjnie wyczuwa-

stiffness among vibrant, often virtual lines resulting

czesne metody komunikacji wprowadziły warstwę

of communication introduced an isolating layer

my jej obcy charakter, nieznośną sztywność pośród

from spontaneous brush strokes.

69

izolacji – na kształt opaski na oczach – pomiędzy

– a sort of a blindfold – between people and the bio-

żywych, często wirtualnych linii, będących wyni-

człowiekiem a biosferą 11. To, co Thackara nazywa

sphere.11 Design, the way Thackara understands it,

kiem spontanicznych uderzeń pędzla.

projektowaniem lub designem, polega na opraco-

most of the time means working out new ways of

wywaniu nowych połączeń wiedzy, zasobów i umie-

connecting the already existing data, resources, and

Gdy poznamy i zrozumiemy znaczenie owej ma-

Once we have realised and understand the signifi-

jętności, najczęściej już istniejących . Projektując,

abilities.12 When designing, we make use of our own

nualności, w naturalny i harmonijny sposób zaak-

cance of this manuality, in a natural and harmoni-

odwołujemy się i sięgamy do własnych oraz innych,

and other people’s resources.

ceptujemy również swoistą niedoskonałość natury

ous way we will also accept a certain imperfection

cudzych zasobów.

12

rozdział 4

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 4

Zrównoważone nauczanie o projektowaniu

Sustainable teaching about design

Uważam, że projektowanie zrównoważone, trakto-

I am convinced that sustainable design, conceived

wane jako część zrównoważonego rozwoju, staje się

as a part of sustainable development, begins to con-

wyzwaniem dla współczesnych i przyszłych pokoleń

stitute a challenge for contemporary and future gen-

70

projektantów, w tym grafików. Design zrównoważo-

erations of designers, including graphic designers.

ny, który do niedawna był swoistym trendem, staje

Sustainable design, which not long ago was just

się standardem.

a trend, becomes a standard.

Za architektem Andrzejem Baranowskim można

After an architect Andrzej Baranowski we can say

powtórzyć, iż konsekwencją rozwoju zrównoważo-

that the consequence of sustainable development is

nego jest projektowanie zrównoważone, które po-

sustainable design, which should be characterised

winno się cechować kontekstualnością, chroniczno-

by contextuality, chronicity, and communisation.13

ścią oraz uspołecznieniem13. Stwierdzenie to dotyczy

This statement concerns equally the urbanists, ar-

w równym stopniu urbanistów, architektów, inży-

chitects, engineers, and graphic designers respon-

nierów oraz grafików odpowiedzialnych za projek-

sible for designing and constructing the settlement

towanie i tworzenie struktur oraz sieci osadniczych.

structures and networks.

W realizowanym przeze mnie modelu dydaktycz-

In my didactic model together with my students

nym razem ze studentami odwołujemy się do idei

we implement the idea of sustainable development;

zrównoważonego rozwoju, również w tym sensie,

we try to find reasonable ways of using our resources,

że wspólnie szukamy sposobów rozsądnego wyko-

engaging one another in the process.

71

rzystywania tego, czym dysponujemy, wzajemnie się przy tym angażując.

fotorelacja 4.0 kreacja / warsztatowy model pracy / manualne prototypowanie jako podstawa kontroli myślenia projektowego photo-report 4.0 creation / workshop model of work / manual prototyping as a foundation of control of design thinking

rozdział 4

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 4

Zrównoważone nauczanie o projektowaniu

Sustainable teaching about design

72

73

fotorelacja 4.1 kreacja tożsamosci wizualnej miejsca / dyskusje / współpraca międzyuczelniana / realizacja przedsięwzięcć wystawienniczych / rozmowy i dobre samopoczucie... photo-report 4.1 creation of the visual identity of a place / discussions / intercollegiate cooperation / realisations of exhibitions / conversations and good mood...

Anna Gawron 2014

rozdział 4

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 4

Zrównoważone nauczanie o projektowaniu

Sustainable teaching about design

75

74

fotorelacja 4.2 dyskusje dydaktyczne / współpraca studentów i uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i licealnych w ramach Warsztatów Literniczych Grafikam / doświadczanie twórczego procesu projektowego od idei przez kreację po produkcję photo-report 4.2 didactic discussions / cooperation between students of universities and primary, secondary and high schools during Grafikam Lettering Workshops / the experience of the creative design process from an idea through creation to production

Mikołaj Sałek 2013

rozdział 4

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 4

Zrównoważone nauczanie o projektowaniu

Sustainable teaching about design

76

77

fotorelacja 4.3 kreacja tożsamosci wizualnej miejsca / manualne prototypowanie jako podstawa kontroli myślenia projektowego / wybrane realizacje studenckie / projektowanie narzędzia dydaktycznego i rozwoju umiejętności interpersonalnych poprzez przeprowadzanie warsztatu z jego użyciem photo-report 4.3 creation of the visual identity of a place / manual prototyping as a fundation of the control of design thinking / students’ selected realisations / designing a didactic tool and developing interpersonal abilities through leading a workshop with its help

rozdział 5

chapter 5

Model kształcenia projektanta grafika

The model of educating graphic designers

stateraV

o

Przygotowanie do zawodu projektanta grafika

Preparing oneself to be a graphic designer also

wymaga pogłębiania umiejętności plastycznych.

means developing artistic skills. Artistic education

Kształcenie artystyczne oferuje możliwość roz-

offers a possibility to acquire a certain ability, a desire

woju zdolności rozumianej jako chęć świadome-

of aware creation. Artistic experiences as a psycho-

go tworzenia. Doświadczenia artystyczne jako

logical phenomena which constitute a link between

zjawisko psychiczne, stanowiące ogniwo pośred-

sensory and emotional experiences and mental acti-

niczące między doznaniami zmysłowymi, emocjo-

vity lead to the formulation of standards of conduct

nalnymi a czynnościami myślowymi, prowadzą do

and the release of creative and transgressive poten-

wypracowywania norm postępowania i wyzwalania

tial. Their formation and development take place in

potencjału twórczego oraz transgresyjnego. Ich po-

the process of students’ direct, active participation

wstawanie i rozwój dokonuje się w toku bezpośred-

in situations involving emotional experiences. An

niego, aktywnego uczestnictwa ucznia w sytuacjach

artistically endowed person takes pleasure in draw-

związanych z przeżyciami emocjonalnymi. Osoba

ing, painting, modelling, constructing, and build-

uzdolniona plastycznie lubi rysować, malować, lepić,

ing. She enjoys experimenting and demonstrates

konstruować i budować. Chętnie eksperymentuje,

creativity in subject, techniques, composition, and

przejawia oryginalność w doborze tematów, technik,

material selection. Through art, she expresses her

kompozycji oraz materiałów. Poprzez sztukę wyra-

feelings and emotions, notices details and colours

ża swoje uczucia i emocje, zauważa detale i barwy,

which not every person sees.

które nie wszyscy dostrzegają.

Prowadząc zajęcia dla studentów oraz warsztaty dla

Giving classes to students and leading workshops

młodzieży, jestem organizatorem ich doświadczenia

for younger people, I organise their artistic expe-

artystycznego. Dzielę się wtedy również własnym

rience.14 I also share with them my own experiences.

doświadczeniem 14. Interesuje mnie projektowanie

I am interested in designing a concise and simple

zwięzłej i prostej formy graficznej. Dużą wagę przy-

graphic form; I attach great significance to lettering

wiązuję do korzystania ze znaków literniczych, któ-

signs, whose presence dominates other elements of

rych sama obecność podporządkowuje sobie resztę

the project. I pay much attention to letters, signs,

elementów projektu. Uwagę poświęcam właśnie

and pictograms, as they are able to independently

literom, znakom i piktogramom jako elementom

formulate full artistic messages. The form of letters

zdolnym samodzielnie formułować bogaty przekaz

and narrative of a composition is often more elo-

83

rozdział 5

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 5

Model kształcenia projektanta grafika

The model of educating graphic designers

plastyczny. Forma liter oraz narracja kompozycji

quent than more than one drawing, painting, or

niczy, nośnik architektury znaku, który inspiruje

didactic conception is a grapheme, a medium of

jest dla mnie często bardziej wymowna niż niejed-

photograph. There is an extraordinary potential in

i jako punkt odniesienia dla tworzenia przestrzeni

the architecture of a sign, which inspires and, as

na ilustracja rysunkowa, malarska czy fotografia.

a well and richly designed lettering set.

kreatywnych jest symbolem porządku i wsparciem.

a benchmark for creative spaces, is a symbol of or-

84

W dobrze i bogato zaprojektowanym zestawie liter-

Przestrzeń kreatywna to pole, na którym tworzymy

der and support. A creative space is an area in which

niczym drzemie niesamowity potencjał.

swój utwór plastyczny – to format papieru, przyję-

we create our artistic work – paper size, proportions

ta proporcja przestrzeni dla plakatu, afiszu, książki,

of a poster, playbill, book, the internet space.

Fundament mojego projektowania stanowią punkty

Benchmarks in the form of intersecting lines and

bądź przestrzeń internetu. W procesie projektowa-

Nevertheless, designing is not only about using let-

odniesienia w postaci przecinających się linii i wy-

the spaces they map out constitute the foundations

nia nie chodzi jednak tylko o używanie liter, zamy-

ters, confining oneself to lettering and typography.

kreślanych przez nie przestrzeni. Zajmując się pracą,

of my way of designing. When we work on a pro-

kanie się w przestrzeni liternictwa i typografii. Kul-

Design culture requires from graphic designers to

której efektem końcowym ma być realizacja wizu-

ject which is to culminate in a visual realisation, to-

tura projektowa wymaga od grafika dysponowania

have at their disposal a wide set of tools, which in-

alna, wspólnie ze studentami szukamy punktów

gether with students we search for such benchmarks,

obszernym zestawem narzędzi, które inspirują do

spire to create original constructions and provide

odniesienia, do których możemy następnie wyrów-

to which we can later level out the verticals and the

tworzenia oryginalnych konstrukcji i stają się pre-

a reason for discussions about the composition, con-

nywać piony i poziomy. Jeśli chcemy uzyskać pewną

horizontals. If we want to achieve a certain aesthetic

tekstem do rozmów na temat kompozycji, kontrastu,

trast, shape, and logical course of a given project.

kształtu oraz ciągu logicznego danego projektu.

ciągłość estetyczną, musimy mieć możliwość zesta-

continuity, we have to be able to compare forms and

wiania i porównywania form oraz znaków. Z bie-

signs. In time, this “levelling out” – tonal, formal,

giem czasu to „wyrównywanie” – tonalne, formalne,

expressive, or ideational – transforms into a speci-

Podkreślam wagę szkiców w praktyce plastycznej

I emphasise the significance of drafting in the artis-

emocjonalne, ekspresyjne czy ideowe – przeistacza

fic style; one’s own style, which will translate into

– projektujemy, tworząc szkice koncepcyjne. Inte-

tic practice – when we design, we create conceptual

się w indywidualny styl pracy, który przełoży się na

a high level of visual culture and quality.

resuje nas linia i plama, kontrasty w rysunku oraz

drafts. We are interested in lines and spaces, con-

różne sposoby wyznaczania proporcji przedmio-

trasts and different ways of determining the pro-

tów. Analizując w trakcie zajęć prace studentów

portions of the objects. During my classes, when

wysoki poziom kultury wizualnej i jakości.

85

Celem naszych ćwiczeń jest również zaznajomienie

Another objective of our exercises is to familiarise

w różnych stadiach, staram się zwrócić ich uwagę na

I analyse the works of students at different stages

się z bogactwem technik rysunkowych, malar-

ourselves with many drawing and painting tech-

rozmaite rodzaje kompozycji i świadome ich wyko-

of completion, I try to draw their attention to dif-

skich, a także z abecadłem form, które pozwolą wy-

niques, as well as with the alphabet of forms which

rzystywanie. Eksperymentujemy z technikami ry-

ferent types of composition and to encourage them

razić wielość wewnętrznych przeżyć i emocji oraz

will allow us to express the multitude of our inner

sunkowymi i malarskimi. Ważnym elementem jest

to make conscious use of them. We experiment with

uwrażliwić na piękno i wspomóc jego kontemplację.

experiences and emotions, make us more sensitive

także studiowanie efektów świetlnych i koloru jako

different drawing and painting techniques. Another

Powodem projektowym w mojej pracowni jest za-

to the beauty surrounding us, and facilitate its con-

źródła ruchu oraz ekspresji, zwłaszcza w kontekście

important element is studying the light effects and

wsze znak literniczy – bardzo często jest to dawna

templation. In my workshop, the starting point of

działań wystawienniczych.

colour as sources of movement and expression,

forma czcionki zecerskiej, proces projektowania

any design is always a lettering sign – very often

przebiega jednak w różnych kierunkach. Podsta-

it is a typographic font, but the design process pro-

wą mojej koncepcji dydaktycznej jest grafem liter-

ceeds in different directions. At the basis of my

especially in the context of exhibition activities.

rozdział 5

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 5

Model kształcenia projektanta grafika

The model of educating graphic designers

Moim podstawowym zamierzeniem, gdy prowadzę

That notwithstanding, the primary target of these

że widzenie przypomina rozumienie, a wzrok każ-

proves that seeing is a kind of understanding, and

zajęcia o charakterze artystycznym, nie jest jed-

classes is not to teach students to draw and paint

dego człowieka antycypuje umiejętności, które zwy-

every man’s vision anticipates abilities which we are

nak ćwiczenie studentów w rysunku i malarstwie

– it is rather to allow them to acquire the foundations

kliśmy przypisywać wyłącznie artystom .

accustomed to attribute solely to artists.16

– to raczej zdobywanie podstaw widzenia poprzez

of perception through an acute, deepened observa-

wnikliwą i pogłębioną obserwację rzeczywistości.

tion of the reality. The education should reflect all

W d iag nozie pot rzeb edu k ac y jnych od nosz ę

In my diagnosis of educational demands I refer to the

Nauczanie powinno odzwierciedlać wszystkie

aspects of the design process – an artistic, emotion-

się do zasad nauczania odkrywającego sformu-

principles of guided discovery learning formulated

aspekty działania, jakim jest projektowanie – ar-

al, rational, communicative, technological, and

łowanych przez Jerome’a Seymoura Brunera .

by Jerome Seymour Bruner.17 In his translated into

tystyczny, emocjonalny, racjonalny, komunika-

social one. Lecturer’s and teacher’s practice thus

W przetłumaczonej na wiele języków pracy zaty-

many languages work entitled Process of educa-

tywny, technologiczny oraz społeczny. Praktycz-

requires making aware and at the same time critical

tułowanej Proces kształcenia przedstawił on dy-

tion he presented a dynamic conception of education,

na praca wykładowcy i nauczyciela wymaga zatem

choices regarding the organisation and implement-

namiczną koncepcję edukacji, opisując ważną rolę

describing the important role and requirements of

podejmowania świadomych, a zarazem krytycznych

ed methods.

i warunki pobudzania działalności poznawczej

positive motivation and encouraging children and

dzieci i młodzieży oraz pozytywnej motywacji. Roz-

youth to perform cognitive activity. Mental devel-

wój umysłowy w bardzo dużym stopniu zależy od

opment depends on appropriate external influences

wyborów co do organizacji oraz metod przekazu.

86

16

17

Ważnym punktem odniesienia jest wydana po

An important reference point is Rudolf Arnheim’s

rozwijających oddziaływań z zewnątrz, wpływają-

which impact the process of acquiring techniques

raz pierwszy w 1954 roku klasyczna już rozprawa

Art and visual perception: A psychology of the cre-

cych na opanowywanie technik tkwiących w kultu-

rooted in the culture and passed down by its repre-

z pogranicza psychologii i teorii sztuki, Sztuka

ative eye, the now-classic treatise from the border-

rze i przekazywanych poprzez uwarunkowane oko-

sentatives. Bruner claims that actual mental devel-

i percepcja wzrokowa. Psychologia twórczego oka.

lines of psychology and theory of art, first published

licznościami dialogi z jej reprezentantami. Bruner

opment begins when we retrace our steps to recode

Rudolf Arnheim rozpatruje w niej dziesięć aspektów

in 1954, in which he analyses ten aspects of visual

twierdzi, że zasadniczy rozwój umysłowy rozpo-

in a new form, with the help of experienced teachers,

percepcji wzrokowej – równowagę, kształt, formę,

perception – balance, shape, form, development,

czyna się w chwili, gdy cofamy się po własnych śla-

what we have already done and seen, and when we

rozwój, przestrzeń, światło, kolor, ruch, dynamikę

space, light, colour, movement, dynamics, and

dach, by z pomocą dojrzałych nauczycieli zakodo-

implement these newly coded information in our

i ekspresję. W Myśleniu wzrokowym z kolei cały

expression. The whole text of Visual thinking, on

wać ponownie, w nowej formie to, co już zrobiliśmy

further acts of organising reality.

wywód poświęca zrównaniu roli wzroku z rolą umy-

the other hand, is dedicated to equating the role of

i widzieliśmy, by następnie owe na nowo zakodowa-

słu. Proces ujmowania dostępnej wzrokowo rzeczy-

vision to that of the mind. The process of visual per-

ne twory wykorzystać w dalszych trybach organiza-

wistości podlega konfrontacji z naszym doświadcze-

ception of the reality is being confronted with our

cji rzeczywistości.

niem i wiedzą. Wraz z percepcją kształtu zaczyna

experience and knowledge. With the perception of

się formowanie pojęcia, a tworzenie kształtów (na-

shape begins the formation of concepts; the creation

Brunera uważa się za twórcę teorii nauczania po-

Bruner is said to be the creator of a theory of edu-

zywane potocznie „patrzeniem”) jest czynnością

of shapes (commonly referred to as “looking”) is an

stulującej samodzielne uczenie się osób prowa-

cation according to which a person should be learn-

aktywną, podobnie jak działanie pamięci. Posiłku-

active process, just like memory operations. Making

dzonych jedynie przez nauczyciela (ang. guided

ing primarily by herself, and the role of a teacher

jąc się zdobyczami psychologii, Arnheim formułu-

use of the achievements of psychology, Arnheim for-

discovery learning – sterowanie odkrywaniem) .

should be only to guide her discovery process.18

je zasady odbioru sztuk wizualnych i udowadnia,

mulates the principles of visual arts perception and

Sformułował on dwie szczególnie inspirujące dla

He formulated two especially inspiring for my di-

15

15

18

87

rozdział 5

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 5

Model kształcenia projektanta grafika

The model of educating graphic designers

mojej pracy dydaktycznej zasady, których powin-

dactic work principles, which should be taken into

no przestrzegać nauczanie skuteczne. Pierwsza

account by any effective teaching strategy. The first

dotyczy właściwego stawiania problemu, druga

one concerns a proper way of posing a problem, the

– minimalnej wskazówki.

second one concerns minimal guidance.

88

89

fotorelacja 5.0 warsztatowy model pracy (Izrael – Ramon Crater Workshop 2015) / dyskusje / wybrane prezentacje licencjackie / działania multidyscyplinarne w przestrzeni publicznej photo-report 5.0 workshop model of work (Israel – Ramon Crater Workshop 2015) / discussions / selected BA presentations / multidisciplinary activities in the public space

rozdział 5

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 5

Model kształcenia projektanta grafika

The model of educating graphic designers

90

91

fotorelacja 5.1 kreacja / warsztatowy model pracy (Izrael – Ramon Crater Workshop 2015) / dyskusje / wyjazdy edukacyjne / wybrane prezentacje licencjackie / działania multidyscyplinarne w przestrzeni publicznej / realizacje licencjackie / projektowanie wystawiennicze jako forma podania treści twórczej photo-relation 5.1 creation / workshop model of work (Israel – Ramon Crater Workshop 2015) / discussions / educational trips / selected BA presentations / multidisciplinary activities in the public space / exhibition design as a form of delivering the creative content

rozdział 5

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 5

Model kształcenia projektanta grafika

The model of educating graphic designers

92

93

fotorelacja 5.2 A uczestnicy Warsztatów Literniczych Grafikam przy pracy – współpraca studentów i uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i liceów / doświadczanie twórczego procesu projektowego od idei przez kreację po produkcję / obserwcja architektury grafemów literniczych = myślenie / Dom Angielski w Gdańsku / gmach Wydziału Grafiki ASP w Gdańsku photo-report 5.2 A participants of Grafikam Lettering Workshops at work / cooperation between students of universities and primary, secondary and high schools / the experience of the creative design process from an idea through creation to production / observation of the graphemes’ architecture = thinking / English House in Gdańsk / the Faculty of Graphics, AFA in Gdańsk

rozdział 5

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 5

Model kształcenia projektanta grafika

The model of educating graphic designers

94

95

fotorelacja 5.2 B uczestnicy Warsztatów Literniczych Grafikam przy pracy – współpraca studentów i uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i liceów / doświadczanie twórczego procesu projektowego od idei przez kreację po produkcję – obserwcja i kreatywne myślenie / Dom Angielski w Gdańsku / gmach Wydziału grafiki ASP w Gdańsku / 2013–2015 photo-report 5.2 B participants of Grafikam Lettering Workshops at work / cooperation between students of universities and primary, seconadry and high schools / the experience of the creative design process from an idea through creation to production / observation and creative thinking / English House in Gdańsk / the Faculty of Graphics, AFA in Gdańsk / 2013–2015

rozdział 5

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 5

Model kształcenia projektanta grafika

The model of educating graphic designers

96

97

fotorelacja 5.2 B wernisaż wystawy realizacji uczestników Warsztatów Literniczych Grafikam / gmach Wielkiej Zbrojowni, ASP w Gdańsku – Mała Aula / 2014 photo-report 5.2 B vernissage of the exhibiton of Grafikam Lettering Workshops participants’ realisations / Great Armoury, AFA in Gdańsk – Little Hall / 2014

rozdział 6

chapter 6

Architektura znaków literniczych i przestrzeń

The architecture of lettering signs and space

stateraVI

w

Wraz z początkiem wieku XX rozpoczął się w ty-

When we entered the XX century, in typography

pografii czas eksperymentów. Podczas moich za-

a time of experiments began. During my classes,

jęć dydaktycznych staramy się przyjrzeć się bliżej

we try to observe and understand the enormous

i zrozumieć, jak wielkie jest znaczenie tej dziedzi-

significance of this technique. The art of typo-

ny. Sztuka typografii i składu tekstu obecna jest

graphy and typesetting is present in our everyday

w naszej codzienności – kupujemy książki i gazety,

reality – we buy books and papers, read many news;

czytamy wiele wiadomości; docierają do nas różne

we receive a lot of different types of messages, if

formy przekazu, chociażby te w postaci wielko-

only those in the form of large-format banners

formatowych banerów czy reklam.

and advertisements.

W latach osiemdziesiątych Katherine McCoy i jej

In the ‘80s Katherine McCoy and her students

studenci z Cranbrook Academy of Art rozwinęli

from the Cranbrook Academy of Art developed

pojęcie typografii jako dyskursu bazujące na post-

a conception of typography as discourse based on

strukturalizmie. Odrzucili tradycyjny podział na

post-structuralism. They rejected the traditional di-

czytanie i oglądanie, dowodząc, że projektanci po-

vision between reading and looking, claiming that

winni aktywnie mieszać te dwie formy poznania

designers should actively combine these two forms

– obraz może być odczytany, a słowo pisane stać się

of cognition – an image can be read, just as a written

obiektem oglądanym. Współczesna typografia na

word can become an object to look at. Contempora-

nowo interpretuje niektóre stare tendencje, dlate-

ry typography reinterprets some of the old tenden-

go zarówno praktycznie, jak i formalnie staramy

cies – that is why we try to retrace, both practically

się prześledzić i zrozumieć drogę, jaką przebyła do

and formally, and understand the distance it has

obecnie panującego pluralizmu .

travelled to reach today’s pluralism.19

Szukając wskazówek na użytek własnej pracy ze

Searching for pointers for my own work with stu-

studentami, zdałem sobie sprawę, że dociekania

dents I realised that the Polish discussion about the

na temat istoty współczesnego projektowania i roli

essence of today’s design and the role of designers

projektanta wymagają w Polsce wielu uzupełnień.

requires many additions. According to Przemek

Zgodnie z tezą Przemka Dębowskiego i Jacka Mrow-

Dębowski’s and Jacek Mrowczyk’s thesis present-

czyka przedstawioną w Widzieć/Wiedzieć. Wybór

ed in Widzieć/Wiedzieć. Wybór najważniejszych

najważniejszych tekstów o dizajnie, podczas gdy

tekstów o dizajnie (Seeing/Knowing. A selection

19

103

rozdział 6

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 6

Architektura znaków literniczych i przestrzeń

The architecture of lettering signs and space

w XX wieku po obu stronach Atlantyku trwała

of the most important texts about design), in the

Uprawiając projektowanie graficzne coraz częściej

Performing the work of a graphic designer, more

gorąca dyskusja, w Polsce temat ten spowijało mil-

XX century, while on both sides of the Atlantic

zajmuję się również dostosowaniem projektu do za-

and more often I am also concerned with adjusting

czenie. Polskie projektowanie zdominował plakat

Ocean a heated debate continued, in Poland this

stanej przestrzeni. Bardzo istotnym elementem jest

the project to a given space. To me, its environment

– doceniony w kraju, wpisał się także w światową historię projektowania.

104

subject was passed over in silence. Polish design

dla mnie środowisko projektu, jego otoczenie, które

and ambiance are of great significance; in a natu-

was dominated by posters – acknowledged here,

w naturalny sposób wspiera efekt końcowy – bądź

ral way they support the final result – or destroy it.

they also went down in global history of design.

go niszczy. Zwracam na to szczególną uwagę pod-

I pay much attention to this aspect when my students

czas realizacji dyplomowych moich studentów, ale

prepare their diploma works, but also every chance

W latach 1952–1985 Henryk Tomaszewski prowa-

In the years 1952–1985 Henryk Tomaszewski ran

także przy każdej okazji, jaką mam do zaprezento-

I get to present our shared design idea: to see

dził pracownię plakatu w warszawskiej Akademii

a poster studio at the Academy of Fine Arts in

wania naszej wspólnej myśli projektowej: widzieć

further – wider.

Sztuk Pięknych. Jego metoda, polegająca na sta-

Warsaw. His method consisted in assigning future

dalej – szerzej.

wianiu przyszłym plakacistom zadań, którymi były

poster designers conceptual tasks; it helped to de-

często abstrakcyjne pojęcia, kształtowała przede

velop intellectual sensitivity, the ability to think log-

W 2014 roku w Małopolskim Ogrodzie Sztuki,

In 2014 in the Lesser Poland Art Garden function-

wszystkim wrażliwość intelektualną, umiejętność

ically, and use imagination. Tomaszewski wrote:

funkcjonującym w ramach Teatru Słowackiego

ing within the Juliusz Słowacki Theatre in Cracow

logicznego myślenia i wyobraźnię. Tomaszewski pi-

“I provide a subject, from which a student should in

w Krakowie, zorganizowano wystawę o inspirują-

the exhibition was organised, inspiringly entitled

sał: „Podaję temat, z którego student drogą analizy

a course of analysis remove all that is superfluous,

cym tytule Topografia/Typografia. Poruszała ona

Topography/Typography. It concerned the issue

powinien odrzucić co zbędne, aby dojść do skrótu

and thus, achieve an abstract – a sign. I accustom

kwestię przenikania się liternictwa i przestrzeni

of interpenetration of lettering and public space,

– znaku. Przyzwyczajam ich do rezygnacji z orze-

them to forego predicates, adjectives, and any beauti-

publicznej – analizowała sposób, w jaki typogra-

analysing the ways in which typography influences

czeń, przymiotników i wszelkich pięknych, a naj-

ful, yet most of the time expendable embellish-

fia wpływa na charakter otoczenia i odwrotnie,

the character of the environment and vice-versa,

częściej zbędnych ozdobników. W każdym zadaniu

ments. In every task there is a mystery which he

jak konkretna przestrzeń determinuje formę liter,

how a specific space determines the form of letters,

jest jakaś zagadka, którą muszą rozwiązać. Wszyst-

has to solved. Everything goes to the EYE . It has to

szyldów i reklam, stanowiących ważny estetycz-

signboards, and advertisements, which constitute

ko idzie od OKA. Ono musi być wykształcone, nie-

be well-trained, sovereign – abstract.” In teaching

ny aspekt naszej codzienności. Zapoznanie się ze

an important aesthetic aspect of our day-to-day

podległe – abstrakcyjne”. Ucząc grafiki projektowej

graphic design and designing posters he rejected

zbiorem artefaktów literniczych jest znakomitą oka-

reality. Becoming familiar with a set of lettering

i projektując plakaty, odrzucał dorobek i doświad-

the achievements and experiences of the Europe-

zją do prześledzenia różnych dróg rozpoznawania

artefacts is an excellent opportunity to observe vari-

czenie awangardy europejskiej, racjonalnie pod-

an avant-garde, rationally approaching the process

i oswajania przestrzeni publicznej. Niezbędnym eta-

ous ways of identifying and adapting public spaces.

chodzącej do konstruowania informacji wizualnej

of constructing visual information (the tradition

pem projektowania jest dla mnie odrzucanie frag-

For me, an essential stage of design is casting aside

(tradycję Bauhausu, typografii konstruktywistów,

of Bauhaus, constructivist typography, functional

mentów i detali, które nie wnoszą żadnej istotnej,

the fragments and details which do not provide any

druku funkcjonalnego, typografii szwajcarskiej) ,

print, Swiss typography),

which after the World

konstruktywnej informacji na zadany temat. Naj-

substantial, constructive information on a given

które to po II wojnie światowej stały się międzyna-

War II became an international alphabet, the “ABC

prościej opisałbym to następująco – niepotrzebne

subject. The simplest way to put it is that unnecessa-

rodowym alfabetem, „elementarzem form” .

of forms.”

detale sieją chaos, nieznośny szum, który zakłóca

ry details spread confusion, unbearable noise which

przekaz i odbiór meritum. To trochę tak, jakbyśmy

distorts the message and the reception of its essence.

20

21

21

20

105

rozdział 6

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 6

Architektura znaków literniczych i przestrzeń

The architecture of lettering signs and space

spacerując po pięknej polanie, kątem oka dostrzegli

It is as though we were walking through a beauti-

Specyficzna powolność pracy manualnej wymu-

imposes a deepened understanding of all steps in

rzuconą w trawę plastikową butelkę. Zakłóca ona

ful meadow and in the corner of our eyes we saw

sza dogłębne zrozumienie wszystkich kroków

a system of activities. We understand the pros and

i destabilizuje harmonię naturalnego piękna.

a plastic bottle tossed into the grass. It distorts and

w opracowywanym systemie wydarzeń. Rozumie-

cons of every change of approach to the task. We see

destabilizes the harmony of natural beauty.

my zalety i wady każdej zmiany podejścia do re-

our mistakes and we are able to retrace our steps.

alizacji zadania. Dostrzegamy błędy i potrafimy

106

Moje zajęcia to także rozmowy na temat detalu,

My classes are also an occasion to discuss de-

konstrukcji i sztuki budowania całości. Istotne są

tail, construction, and the art of building a coherent

dla mnie doświadczenia przestrzenne, wydawało-

whole. I pay much attention to spatial experiences

Uważam, że oprócz światła – medium stymulu-

I believe that apart from the light – a medium which

by się, że absolutnie nie związane ze sztuką czy ar-

– seemingly absolutely unrelated to art or artistic

jącego postrzeganie wzrokowe – to właśnie owa

stimulates visual perception – manual work is

tystycznym projektowaniem wizualnym. Często

visual design. I often reach for solutions imple-

manualność stanowi nieodzowny warunek zgłę-

another indispensable aspect of delving into every

sięgam po rozwiązania z zakresu prac manualnych,

mented in manual work, at construction sites,

biania każdej odmiany projektowania. Mistrzem

variation of design. For me, the master of such an

budownictwa, różnych technologii oraz obróbki

and for different technologies and ways of wood

takiego podejścia jest dla mnie Peter Zumthor,

approach is Peter Zumthor, a laureate of the Nobel

materiałów takich jak stal czy drewno. W zadziwia-

processing and metalworking. In an amazing way

laureat architektonicznego Nobla, czyli nagrody

Prize in architecture, the Pritzker Award. Zumthor

jący sposób świadomość wspomnianych technolo-

being aware of the above-mentioned technologies,

Pritzkera. Zumthor należy do tych twórców, którzy

is one of these creators who do not try to dominate

gii, aktów konstrukcji czy wznoszenia budowli po-

acts of construction or raising buildings allows

nie usiłują zdominować otoczenia i szanują zasta-

the environment and respect the given context; his

zwala na upilnowanie i doprecyzowanie szczegółów

us to specify the details in creative spaces of our

ny kontekst; dzieła jego cechuje prostota, trwałość

works are characterised by simplicity, durability,

w przestrzeniach kreaty wnych realizowanych

graphic projects. Understanding the consequences

oraz wysmakowanie. Jego budowle, podporząd-

and elegance. His buildings, which he subjects to

projektów graficznych. Rozumienie następstw ko-

of using volumetric and heavy materials, searching

kowując się historii i sztuce, pomimo swej imma-

art and history, despite their modesty, remain in

rzystania z materiałów objętościowych i ciężkich,

for stable forms, balance, and right proportions

nentnej skromności zapisują się w świadomości

the consciousness of the visitors as architectural

szukanie stabilności form, równowagi i proporcji

of line segments and large-format objects enables

zwiedzających jako architektoniczny majstersztyk.

masterpieces. In his works we can see the great at-

odcinków oraz wielkogabarytowych obiektów po-

me to predict faster the consequences of potent-

Kluczowe jest przywiązywanie wielkiej wagi do

tention which he pays to details as well as evi-

zwala mi na szybsze przewidywanie konsekwencji

ially wrong choices made during the process of

detali oraz widoczna radość z rękodzielniczej ja-

dent joy which he derives from handicraft quality

potencjalnie niewłaściwych wyborów podejmo-

graphic creation.

kości – u Zumthora wszystko świadczy o perfekcji

– in the case of Zumthor, everything indicates per-

i nic nie pozostaje dziełem przypadku . W swojej

fection and nothing is left to chance.22 In his book

książce Myślenie architekturą mówi on o zrów-

Thinking architecture he speaks of sustainable

wanych w trakcie kreacji graficznej.

cofnąć się po swoich śladach.

22

Manualność jest podczas moich zajęć rozumiana

During my classes, manual work is understood as

noważonym i odpowiedzialnym projektowaniu:

and responsible design: “In a society which ve-

jako dotykanie, znajomość struktury i wagi ma-

touching and knowing the structure and weight of

„W społeczeństwie, które zbyt wielką czcią otacza

nerates the superfluous, architecture can constitute

teriałów oraz obsługi narzędzi; istotnie wspiera

materials and tools, as it essentially helps in analy-

to, co zbędne, architektura może stanowić opozycję,

an opposition, work against the devaluation of mean-

to analityczne postrzeganie większości proble-

tical perception of most design problems in graphic

przeciwdziałać dewaluacji znaczeń i degradacji form

ings and the degradation of form, and speak in

mów projektow ych w środowisku graficznym.

environment. A certain slowness of manual work

i mówić swoim własnym językiem. Wierzę, że język

its own language. I believe that the language of

107

rozdział 6

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 6

Architektura znaków literniczych i przestrzeń

The architecture of lettering signs and space

architektury nie jest sprawą specyficznego stylu.

architecture is not a matter of specific style. Be-

marginesy i światło, czystą przestrzeń i biel kar-

What I have in mind here are pauses and silences,

Każdy budynek powstaje z myślą o specyficznej

hind every building is an idea of a certain function,

tki pomiędzy elementami utworu plastycznego

margins and light, pure space and the whiteness of

funkcji, konkretnym miejscu i dla konkretne-

a specific place and user. My buildings are an at-

bądź muzycznego. Pauza kreuje dźwięk, odstępy

a paper between the elements of an artistic or musical

go użytkownika. Moje budynki są próbą udzie-

tempt to provide a maximally precise and critical

i odległości budują napięcie oraz określają kształt

work. A pause creates a sound, intervals and distan-

lenia ma k sy ma l nie prec y z y jnej i k r y t ycznej

answer to the questions which arise from these

elementów wizualnych; dają czas na to, by lepiej zro-

ces build up tension and define the shape of the vi-

odpowiedzi na pytania, które wynikają z tych

simple matters.”23

zumieć dzieło.

sual elements; they give us time to better understand the work.

prostych zagadnień” .

23

108

Podczas pracy z młodzieżą i studentami na różnym

During my work with youth and students on diffe-

Pauza w muzyce i pusta przestrzeń w komunikacie

A pause in music and an empty space in visual mes-

poziomie umiejętności twórczych dużą wagę przy-

rent levels of creative abilities I pay much attention

bądź utworze wizualnym są elementami czystego

sage are the elements of pure time; I see especially

kładam do rozmów na temat architektury znaku

to discussing the topic of architecture of a lettering

czasu; sądzę, że jest ich szczególnie dużo w archi-

many of them in Zumthor’s architecture, Boznań-

literniczego, jej znaczenia dla całego projektu oraz

sign, its significance for the whole project and for the

tekturze Zumthora, malarstwie Boznańskiej i całej

ska’s paintings, and all of Tomaszewski’s works.

formy i przestrzeni, w której będzie eksponowana.

space in which it will be exhibited. This way, I try to

twórczości Tomaszewskiego. Gdy nauczymy się ro-

Once we have learned to understand their value, we

Staram się w ten sposób kształcić myślenie w ka-

teach them to think about order, achieving harmo-

zumieć ich wartość, będziemy także kontrolować

will also be able to control the time within a musi-

tegoriach porządkowania, rozbudzać dążenie do

ny by abstaining from introducing dispensable ele-

czas istniejący wewnątrz utworu muzycznego lub

cal or artistic piece; which, I believe, is essential for

osiągnięcia harmonii poprzez rezygnację z rzeczy

ments – dispensable not only in terms of an idea or

plastycznego. Jest to moim zdaniem niezbędne do

determining the character of each work and for its

zbędnych – zbędnych nie tylko ideowo czy znacze-

meaning, but also visually. Some students are able

określenia charakteru każdego dzieła oraz jego

adequate reception, as well as for teaching. Proper-

niowo, ale i wizualnie. Jedni studenci widzą to od

to see this right away, some need a little more time.

właściwego odbioru, a także do prowadzenia zajęć

ly conceived, the element of time enables the in-

– właściwie ujęty element czasu pozwala na wpro-

troduction of a balanced atmosphere, which opens

wadzenie zrównoważonej atmosfery, stwarzającej

up a possibility of discussion and spontaneous flow

razu, inni dopiero po chwili.

Gdy projektujemy z wykorzystaniem abstrakcyj-

When we design using abstract elements and grad-

możliwość rozmowy i spontanicznego przepływu

of information on a verbal and graphic level. Time

nych elementów i stopniowo zwiększamy ich zbiór,

ually increase their number, everything becomes

informacji na poziomie werbalnym i obrazowym.

– distance, right tempo, dynamics – allows us to

wszystko staje się bardziej skomplikowane. Wspo-

more complex. At first, the above-mentioned “plas-

Czas – dystans, właściwe tempo i dynamika – po-

minane „butelki” często są na pierwszy rzut oka nie-

tic bottles” are often invisible. Without practic and

woduje, że płynnie przechodzimy od rozmowy

widoczne. Bez praktyki oraz właściwych wskazówek

adequate teacher’s guidance we may never see them.

do działania.

smoothly move from talking to doing.

na etapie kształcenia możemy nigdy ich nie dostrzec.

Dzięki rozmowom o sztuce, zajmowaniu się nią

Because we talk about art and because we care for it

Szukając dla moich uczniów najlepszych środków

Searching for the best means of communication

i dążeniu do harmonii w utworze plastycznym

and for harmony in our artistic works, we are able to

przekazu, często sięgam do bliskich mi metafor

for my students, I often reach into the worlds

zdolni jesteśmy zauważyć nieład wokół nas. Jako

notice the disorder around us. As designers we gain

i świata dźwięków. Mam tu na myśli pauzę i ciszę,

of metaphors and sounds, which I feel close to.

projektanci nabieramy odwagi, podejmując twór-

confidence by making creative choices regarding pa-

109

rozdział 6

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 6

Architektura znaków literniczych i przestrzeń

The architecture of lettering signs and space

cze decyzje już na poziomie kartki papieru, farby

per, paints, and forms. When to this process we add

i wykreowanych form. Gdy do tego procesu docho-

a requirement to verbalise its stages, we realise that

dzi także konieczność werbalizowania jego etapów,

we have at our disposal a set of arguments, which

okazuje się, że dysponujemy kompletem argu-

– transferred into other areas, including our day-to-

mentów, które – przeniesione na inne płaszczyzny,

-day lives – can lead to improving the quality of the

w tym życia codziennego – mogą prowadzić do po-

visual aspect of our environment.

prawy jakości wizualnej strony naszego środowiska.

110

111

fotorelacja 6.0 kreacja liternicza / wybrane realizacje studenckie (2009–2015) / analiza architektury grafemu literniczego jako element kształcenia w zakresie kompozycji photo-report 6.0 lettering creation / students’ selected realisations (2009–2015) / analysis of the grapheme’s architecture as an element of teaching about composition

rozdział 6

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 6

Architektura znaków literniczych i przestrzeń

The architecture of lettering signs and space

112

113

fotorelacja 6.1 Joanna Czaplewska / kreacja liternicza / wybrane realizacje studenckie (2009–2015) / dekonstrukcja / konstrukcja / znak / analiza architektury grafemu literniczego jako element kształcenia w zakresie kompozycji / dostrzeganie detalu to rozumienie projektu – być może elementu wielkiego przedsięwzięcia photo-report 6.1 Joanna Czaplewska / lettering creation / student’s selected realisations (2009–2015) / deconstruction / construction / sign / analysis of the grapheme’s architecture as an element of teaching about composition / to perceive detail is to understand the project – possibly an element of a great undertaking

rozdział 6

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 6

Architektura znaków literniczych i przestrzeń

The architecture of lettering signs and space

114

115

fotorelacja 6.2 kreacja liternicza / wybrane realizacje studenckie (2009–2015) photo-report 6.2 lettering creation / students’ selected realisations (2009–2015)

rozdział 7

chapter 7

Technologie poligraficzne a projektowanie

Printing technologies and design

stateraVII

Za jedną z najbardziej efektywnych form kształcenia

In times when there are less and less printing schools,

w czasach, gdy szkół poligraficznych jest coraz mniej,

I consider the presence of students in a printer one

uważam obecność studentów w drukarni. Poligrafia

of the most effective forms of education. Printing is

jest ciekawą dziedziną nie tylko ze względu na zmia-

interesting not only because of the changes it has un-

ny, jakim podlegała na przestrzeni wieków – równie

dergone in the course of centuries – equally fascinat-

interesujący jest jej obecny etap przemysłowy, które-

ing is its today’s industrial stage, which is develop-

go rozwój zachodzi w jeszcze szybszym tempie.

ing at an evenfaster pace.

a

Przemysł poligraficzny obejmuje opracowywanie

The printing industry includes preparing stencils

wzorców (form drukowych) oryginałów tekstowych

(printing forms) of drawing and text originals and,

i rysunkowych oraz drukowanie za ich pomocą ko-

using them, printing copies, mainly for mass pro-

pii, głównie na potrzeby masowego odbiorcy. Jak

duction. As every production branch, it can also

każdą dziedzinę produkcyjną, tak i poligrafię moż-

be defined through the technologies it utilises, the

na zdefiniować poprzez odwołanie do wykorzysty-

characteristics of its products, and its relations with

wanych technologii, charakterystyki wyrobów i po-

other economic fields. The size of technological

wiązań z innymi dziedzinami gospodarki. Gabaryty

lines and machine parks and the level of complexity

linii technologicznych i parków maszynowych oraz

of performed tasks can create certain cognitive bar-

stopień skomplikowania wykonywanych czynności

riers. Thus, aiming at familiarising students with

mogą tworzyć bariery poznawcze. Dążąc do oswa-

the possibilities of contemporary printing technol-

jania studentów z możliwościami współczesnych

ogies, I try to convey to them that today’s printing

technologii drukarskich, staram się więc budować

is still the same act, even if it is industrialised and

przekaz, że współczesna poligrafia to ciągle ten sam

computerised often to an unimaginable degree.

akt, tylko – aż – uprzemysłowiony i skomputeryzo-

wany w często niewyobrażalnym stopniu.

Dzięki aktywnej współpracy z gdańskim Centrum

Thanks to the active cooperation with the Grafix

Poligrafii Grafix umożliwiam studentom korzy-

Printing Centre in Gdańsk I make it possible for stu-

stanie z tej formy „żywego kształcenia”, czasem

dents to make use of this form of “living education,”

w bardzo krótkich sesjach obrazujących podstawo-

sometimes in very short sessions illustrating speci-

we etapy procesu. Praktyczny (przemysłowy) aspekt

fic stages of the process. The practical (industrial)

121

rozdział 7

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 7

Technologie poligraficzne a projektowanie

Printing technologies and design

kształcenia znakomicie poszerza świadomość stu-

aspect of education notably broadens the awareness

jest rola dawnych, analogowych technik graficznych.

I believe that the role of traditional, analogue graphic

dentów kierunków artystycznych, którzy często

of art students, who often design having in mind high-

Zrozumienie procesów współczesnej poligrafii na-

techniques is equally important. The understanding

projektują swoje realizacje pod kątem reprodukcji

-volume reproduction.

dal wymaga znajomości klasyki. Linoryt, akwaforta,

of contemporary printing processes still requires

litografia oraz serigrafia stanowią teoretyczny fun-

being familiar with the classic. Linocut, etching,

dament budowy obrazu złożonego, kompozytowego

and screen printing constitute the foundations for

wysokonakładowej w technologi offsetowej.

122

Oswajanie ze skomplikowanymi procesami tech-

I begin familiarising my adepts with complex tech-

(składającego się z kilku nałożonych na siebie kolo-

creating a complex, composite image (composed

nologicznymi zaczynam już na warsztatach z dzieć-

nological processes during my workshops with

rów, z których powstają przejścia tonalne – wielo-

with several superposed colours which create tonal

mi, kiedy po raz pierwszy odbijają one czcionki na

children, when for the first time they print fonts on

barwne), uzyskanego w procesie druku offsetowego;

– multicolour – transitions), obtained in the process

papierze. Zasada powielania jest zawsze taka sama

paper. The principle of making copies is always the

to właśnie uczelnie artystyczne zapewniają bazę po-

of offset printing; artistic academies provide a basis

– pewien element przenosi warstwę farby i pozo-

same – there is an element which transfers a lay-

zwalającą wyposażyć studentów w wiedzę w zakre-

for students to gain knowledge of these techniques.

stawia ślad na podłożu. Plastyczne i estetyczne

er of paint and makes a print on a base material.

sie owych dawnych technik.

kształcenie dzieci, młodzieży i studentów staje się

Artistic and aesthetic education of children, youth,

aktywnym prototypowaniem, dzięki któremu sami

and students becomes an active prototyping, which

Grafika artystyczna, zwana też warsztatową, to

tworzą oni i rozwijają technologie. Pojmowanie

allows them to create and develop technologies by

trudna praca; jej zaletami są jednak możliwość

ertheless, it has certain benefits – it allows us to

technologii staje się naturalne, a w rezultacie wysoce

themselves. Their understanding of technology be-

dogłębnego zrozumienia chronologii następstw

thoroughly understand the chronology of creative

rozwinięte, co pozwala na włączenie w proces twór-

comes natural, and, as a result, highly developed;

twórczych oraz uszanowanie zwykłego aktu pracy,

activities and to learn to respect the simple act of

czy dodatkowych aspektów związanych z kształce-

it makes it possible to introduce into the creative

tak istotnego w dojrzałym funkcjonowaniu. Praca

work, which is an essential feature of mature func-

niem pod kątem precyzji, konsekwencji i doskonałej

process additional aspects of education regarding

z warsztatem dawnych technik graficznych jest pro-

tioning. Working with traditional graphic tech-

powtarzalności czynności przemysłowych. Chodzi

precision, consistency, and perfect reproducibility

cesem żmudnym i długotrwałym, jednakże to dzięki

niques is an arduous and lingering process, yet it

zatem o edukację, która pozwala projektantom nie

of industrial activities. Thus, it is all about education

niemu w późniejszym okresie można sobie pozwolić

is precisely what later allows us to improvise. I see

tylko unikać błędów technicznych i niedociągnięć

which allows designers not only to avoid mistakes

na improwizację. Obserwuję, jak powstają szybkie,

how fast, dynamic variations of these techniques are

w praktyce drukarskiej, lecz także osiągać lepszą

and shortcomings in the printing practice, but also

dynamiczne odmiany takich technik; chlapnię-

being invented; a splash of paint, pieces of colourful

jakość projektów graficznych dzięki optymalnemu

to achieve better quality of graphic designs thanks

cie farbą, doklejenie kolorowego papieru, odbitka

paper, a xerox copy – and we have created a new, yet

wykorzystaniu technik poligraficznych. Dopiero

to the optimal utilisation of printing techniques.

ksero – i oto tworzymy nowy, a jednocześnie stary

at the same time an old way of surprising ourselves.

w tym momencie, moim zdaniem, projektant za-

Only then, in my opinion, a designer starts to im-

sposób na zaskoczenie samych siebie. Takie proste,

Such simple, but dynamic changes of work environ-

czyna korzystać z zaawansowanych procesów tech-

plement advanced technological processes. He does

ale i dynamiczne zmiany środowiska pracy przy-

ment are a breath of fresh air which arouse new

nologicznych. Używa ich świadomie, przewidując

it consciously, anticipating and aiming for what is

noszą zadziwiający powiew świeżości i wzbudzają

enthusiasm among students, disappointed by the

i dążąc do tego, co ostatecznie najważniejsze – jest

most important – he is equipped with competencies

nowy entuzjazm wśród studentów rozczarowanych

standardisation of style resulting from using solely

wyposażony w kompetencje, które pozwalają na

which enable him to achieve high-quality final re-

standaryzacją stylu związaną z wykorzystywaniem

electronic tools.

osiąganie wysokiego poziomu końcowych efektów

sults of taken up challenges.

jedynie środowiska elektronicznego.

podejmowanych wyzwań. Sądzę, że równie istotna

Artistic or workshop graphics is hard work; nev123

rozdział 7

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 7

Technologie poligraficzne a projektowanie

Printing technologies and design

Nawet gdy wspomniany rodzaj pracy twórczej nie

Even when the above-mentioned type of creative

przeistacza się w pasję, zwiększa świadomość es-

work does not become their passion, it increases the

tetyczną i plastyczną osób studiujących dziedziny

aesthetic and artistic awareness of design students;

124

projektowe; objawia się to dysponowaniem przez

they utilise a wider variety of artistic means and

nie szerszym wachlarzem możliwości plastycznych

with greater confidence. I am talking about the

oraz śmiałością ich stosowania. Mam tu na myśli

understanding of colour and seeing it in a mono-

rozumienie koloru oraz dostrzeganie go w mo-

chrome or in a very limited tonal spread, reaching

nochromacie lub bardzo ograniczonej rozpiętości

for seemingly imperfect copies and skilfully utilis-

tonalnej, świadome sięganie po pozornie niedo-

ing them at next stages of graphic creation, and

skonałe odbitki i umiejętne ich wykorzystywanie

the understanding of the role of a drawing as a “narra-

na kolejnych etapach kreacji graficznej, a także ro-

tor”, watching over the form. Even timidly emerging

zumienie roli rysunku jako pilnującego formy „nar-

from beneath the layers of paint, drawing is still

ratora”. Nawet podany nieśmiało, majaczący spod

present, creating the form of an artistic work. It is

warstw koloru, rysunek jest wciąż obecny i tworzy

especially evident in the case of illustrations. A stain,

formy utworu plastycznego. Wyraźnie widać to na

a gesture, a draft – that which is first and unclear

przykładach ilustracji. Plama, gest, szkic – to, co

– often becomes an artistic declaration and may be an

pierwsze i niewyraźne – często stają się deklaracją

expression of the authorial style of certain designer,

twórczą i mogą być autorskim stylem konkretnego

graphic, and illustrator. In times when digital tech-

projektanta, grafika i ilustratora. W czasach, kiedy

nology is so common, applications for creating all

technologia cyfrowa stała się powszechna, aplikacje

kinds of graphics are free, and the best digital came-

do tworzenia wszelkiego typu grafiki są darmowe,

ras so affordable, the inability to use them creative

a najlepsze aparaty cyfrowe – na wyciągnięcie ręki,

ly is especially noticeable. Technology dominates

zauważalna staje się nieumiejętność ich twórczego

and overawes.

125

wykorzystania. Technologia dominuje i onieśmiela.

Samo projektowanie graficzne jest aktem twórczym,

Graphic design is a creative act; nevertheless, the

rozwój branży poligraficznej wymaga jednak tak-

development of printing also makes it necessary

że przygotowania merytorycznego – rozumienia

to obtain factual knowledge – to understand the

technologii i biegłości w posługiwaniu się progra-

relevant technologies and to be proficient in the

mami graficznymi. Dopiero po połączeniu tych

use of graphic programmes. Not until we com-

wszystkich aspektów mogę mówić o pełnym wy-

bine all those aspects can we speak of a full education

kształceniu projektanta.

of a designer.

fotorelacja 7.0 wybrane realizacje studenckie studyjne i dyplomowe w kontekście stosowanych techik i technologii reprodukcji realizacji z zakresu projektowania graficznego photo-report 7.0 students’ selected studio and diploma realisations in the context of the used techniques and technologies of reproduction of realisations from the field of graphic design

rozdział 7

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 7

Technologie poligraficzne a projektowanie

Printing technologies and design

A

B

126

127

fotorelacja 7.1 A i B

fotorelacja 7.2

Patryk Hardziej – praca magisterska / Polskie znaki graficzne – publikacja / 2014

prezentacja parku technologicznego i technologii druku dla studentów w Centrum Poligrafi Grafix /

photo-report 7.1 A and B

na zdjęciu: studenci Wydziału Grafiki ASP w Gdańsku i Piotr Hinc – Centrum Poligrafii Grafix

Patryk Hardziej – MA degree work / Polish graphic signs – publication / 2014

photo-report 7.2 technology park and printing technology presentation for students in the Grafix Printing Centre / on the photo: students of the Faculty of Graphics, AFA in Gdansk, and Piotr Hinc – Grafix Printing Centre

rozdział 7

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 7

Technologie poligraficzne a projektowanie

Printing technologies and design

128

129

fotorelacja 7.3 wybrane studenckie realizacje licencjackie i magisterskie w kontekście stosowanych techik i technologii reprodukcji realizacji z zakresu projektowania graficznego photo-report 7.3 students’ selected BA and MA realisations in the context of the used techniques and technologies of reproduction of realisations from the field of graphic design

rozdział 8

chapter 8

W stronÄ™ nowego renesansu

Towards a new Renaissance

stateraVIII

g

Chciałbym podkreślić, że nie piszę tych słów po

I would like to emphasise that I do not write

to, aby wykazać, że proces kształcenia projektan-

these words to show that the process of education of

tów grafików przebiega w niepożądanym kierunku;

graphic designers moves in the wrong direction;

moje oczekiwania związane z doskonaleniem syste-

however, my expectations regarding the improve-

mu kształcenia artystycznego w szkołach podsta-

ment of the artistic education system in primary, sec-

wowych, gimnazjach i liceach, a także na uczelniach

ondary, and high schools, as well as at universities,

wyższych są jednak bardzo duże. Jest to zadanie nie-

are very high. It is an exceptionally difficult task, as

zwykle trudne, wpływ na rozwój systemów kształce-

educational systems are influenced by the cultural,

nia ma bowiem cała sytuacja kulturowa, polityczna

political, and sociological situation of the country.

i społeczna kraju. Narodziny i ewolucję projekto-

The birth and the evolution of graphic design in inde-

wania graficznego w niepodległej Polsce, podczas

pendent Poland, during occupation, and in a short

okupacji i w krótkim okresie tuż po wojnie cieka-

period just after the war were interestingly described

wie opisał Piotr Rypson w książce Nie Gęsi. Polskie

by Piotr Rypson in his book Nie Gęsi. Polskie pro-

projektowanie graficzne 1919–1949 . Omawia ona

jektowanie graficzne 1919–194924 (Not Geese. Polish

historię wielką, polityczną, zapczątkowaną dekla-

graphic design 1919–1949). On its pages he discusses

racją niepodległości II Rzeczypospolitej, zakłóconą

the great, political history, initiated by the declara-

II wojną światową i zakończoną wprowadzeniem

tion of independence of the Second Polish Republic,

socrealizmu; historię sztuki, dizajnu, literatury

disturbed by the World War II, and terminated with

oraz polskiego ruchu wydawniczego – wszystkiego,

the introduction of socialist realism; the history

co związane jest z drukiem, treścią i formą. I cho-

of art, design, literature, and Polish publishing move-

ciaż przedwojenny standard oraz ówczesny poziom

ment – everything connected with print, content,

edukacji artystycznej już nie obowiązują, pojawia

and form. And although the pre-war standards and

się wyraźna paralela pomiędzy sytuacją w młodej,

level of artistic education are no longer existent,

24

niepodległej II RP a współczesną kondycją polskie-

there is a clear parallel between the situation in the

go projektowania graficznego, które wciąż wyma-

young, independent Second Polish Republic and to-

ga bardzo dużo pracy. Jako wykładowcy możemy

day’s condition of Polish graphic design, which still

i powinniśmy dbać o to, by jego rozwój przebiegał

requires much work. As lecturers we can and should

w pożądanym kierunku.

ensure that its development takes a desired route.

Moim zdaniem współcześni nauczyciele i wykła-

In my opinion, teachers and lecturers can no lon-

dowcy nie mogą funkcjonować zawodowo jako

ger operate professionally as “living encyclopaedias,”

135

rozdział 8

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 8

W stronę nowego renesansu

Towards a new Renaissance

„żywe encyklopedie”, przekazujące wiedzę sku-

passing down their knowledge to a group of stu-

Wcześniej pisałem o rozmowie jako podstawie kre-

Earlier I have been writing about a conversation as

pionej wokół siebie grupie uczniów bądź studen-

dents gathered around them; they found themselves

acji. Staram się poświęcać jej coraz więcej czasu.

a base for creation. I try to devote more and more

tów; znaleźli się w trudnej sytuacji – mogą być bo-

in a difficult situation, as their function could be

Moim zdaniem żywy dialog pomaga kształtować

time to it. I believe that a living dialogue helps to

wiem postawieni w jednym rzędzie ze znajdującą

reduced to that of the Google browser, present in

świadomość projektanta. Przywoływanie przykła-

shape the designer’s awareness. Invoking examples,

się w każdej studenckiej kieszeni wyszukiwarką

every student’s pocket. It is worth realising that they

dów oraz opowieści, wspominanie, zestawianie fak-

stories, memories, descriptions, putting certain

Google. Warto zdać sobie sprawę, że są to modera-

moderate and look after groups of dynamic, and

tów, opisy – to procesy konstruujące idee, które za

facts together – from these processes originate ide-

torzy i opiekunowie grup dynamicznych, a czasem

sometimes defiant young people, who often do not

moment zaowocują koncepcjami i szkicami. Pewne

as, which in a while will take form of concepts and

i malkontenckich młodych ludzi, którzy zwykle nie

want to be students in the traditional sense of this

wyartykułowane i skomentowane skojarzenia stają

drafts. Some articulated and commented associa-

chcą być uczniami i studentami w dawnym znacze-

word. Nevertheless, thanks to their most precious

się zalążkiem interesujących form graficznych, choć

tions become the seeds of interesting graphic forms,

niu tych słów. Dzięki swojej najcenniejszej wartości

asset – their multidisciplinary experience – today’s

przed chwilą istniały tylko w głowie studenta i być

even though just a moment ago they existed only in-

– multidyscyplinarnemu doświadczeniu – dzisiejsi

teachers are always able to react to the demands

może wydawały się nie warte wypowiedzenia. Na

side a student’s mind and perhaps seemed not worth

nauczyciele są jednak w stanie w każdym momencie

of their listeners.

forum grupy wszystkie znaczenia jawią się inaczej;

expressing. In front of a group all meanings are per-

wspiera ona pomysły swoich członków, lecz często

ceived differently; it supports the ideas of its mem-

reagować na potrzeby swoich słuchaczy.

również je krytykuje. Zadaniem nauczyciela jest nie

bers, but it often also criticise them. The teacher’s

Wartością i przewagą empirycznego doświadcza-

The value and the advantage of empirical experienc-

tylko motywowanie studentów do formułowania

job is not only to motivate his students to formulate

nia jest fizyczne dotykanie zdarzeń – postrzeganie,

ing is that it allows us to physically touch the per-

wypowiedzi – musi on także zadbać o ich jakość pod

statements – he must also pay attention to the quali-

słyszenie, wyczuwanie atmosfery… zdobywanie

ceived events – observe, hear, sense the atmosphere…

kątem formy argumentów i ogólnej kultury.

ty of arguments and to general culture.

żywej wiedzy. Wiedzą jest wszystko, co widzimy,

gather living knowledge. Knowledge consists of every-

czego doświadczyliśmy i doświadczamy. Wykła-

thing we see, everything we had ever experienced.

Następny etap, czyli kreacja, wymaga od studentów

The next stage, i.e. creation, requires from students

dowca powinien zatem być człowiekiem otwartym

A lecturer should therefore be open to experiencing,

skupienia i pracy indywidualnej, zwłaszcza jeśli

concentration and individual work, especially if

na doświadczanie, ale jednocześnie zorientowanym

but at the same time oriented towards a specific

chcą oni operować własnym, oryginalnym językiem

they want to operate with their own, original lan-

na konkretny obszar projektowy i szeroki zakres

design field and a related, broad spectrum of pos-

wypowiedzi graficznej. Wiąże się to z pewnym od-

guage of graphic design. It involves certain solitude,

związanych z nim możliwości, narzędzi, technologii

sibilities, tools, technologies, and contacts, which

osobnieniem, szczególnie jeżeli chcemy się w przy-

particularly if we want to identify with our project

136

oraz kontaktów, które można dowolnie konfiguro-

can be freely configured in cooperation with stu-

szłości utożsamiać z projektem i nazywać go swoim.

in the future and to call it our own. Earlier experien-

wać, współpracując ze studentami i wspierając ich

dents, supporting them in solving design problems.

Wcześniejsze doświadczenia, rozmowy i sponta-

ces, conversations, and spontaneous activities in the

w rozwiązywaniu napotkanych problemów. Taki

However, this style of work requires that he always

niczne działania w pracowni dostarczyły powodów

workshop provided reasons for our designs – now

styl pracy wymaga jednak pozostawania w stanie

be available for his students. Every lecturer must ask

projektowych – teraz z kolei przychodzi czas, aby

it is the time to define the authorial creative space,

pełnej gotowości. Każdy wykładowca musi zadać

himself, if he wants to be at their full disposal, often

określić autorską przestrzeń kreatywną, dokonać

to adjust and choose the creative environment;

sobie pytanie, czy chce być do pełnej dyspozycji

also after working hours.

edycji i wyboru środowiska twórczego; zdecydować

to decide – smooth or rough, lucent or grey?

swych uczniów lub studentów, w wymiarze często

– gładko czy chropowato, świetliście czy szaro?

wykraczającym poza ramy pensum.

137

rozdział 8

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 8

W stronę nowego renesansu

Towards a new Renaissance

Prowadzi to do następnego spotkania, kolejnej roz-

It all leads to another meeting, another conversa-

stawiane są w formie elektronicznej – ważne staje

– thus, it becomes crucial to develop an effective and

mowy… Zadajemy sobie podstawowe pytania: co

tion… we ask ourselves the basic questions: what

się zatem znalezienie efektywnej, ale i interesującej

at the same time interesting programme. Not de-

tutaj nie pasuje? Czego jest za dużo, czy można coś

does not fit here? Is there too much of something,

formy zajęć. Nie tracąc z oczu założonego pla-

viating from the set course of action, together with

jeszcze uprościć? Czy powołane przez autorkę lub

can anything be simplified? Do the formal and non-

nu działania, staram się wspólnie ze studentami

my students I try to create an open atmosphere, in

autora relacje formalne i pozaformalne oddziałują

-formal relations created by the author or authoress

stworzyć swobodną atmosferę, w której wszyscy

which we all feel good and sense no pressure, yet

na korzyść projektu? Etapem końcowym jest pro-

work for the benefit of the project? The final stage

czujemy się dobrze i nie wyczuwamy presji, ale jed-

every one of us constitutes a significant element of

dukcja – moment zlecenia druku bądź wykonanie

– production – is a moment of ordering the printing

nocześnie każdy z nas stanowi istotny element całej

the whole situation; both the lecturer and the stu-

pracy samodzielnie. Ale zakończenie to także kolej-

or single-handedly completing the work. But it is

sytuacji, a zarówno prowadzący, jak i student mają

dents have something to say and make sure that

ne podsumowanie, wyciągnięcie wniosków i czerpa-

also another summary – a time when we draw con-

coś do powiedzenia i dbają o to, aby zyskała na tym

it benefits the project under discussion. Personal

nie satysfakcji z całości lub fragmentu realizacji.

clusions and derive satisfaction from the whole re-

omawiana realizacja. Własne doświadczenie, które

experience which a didactician passes down to his

alisation or its fragment.

dydaktyk przekazuje studentom w trakcie oma-

students when they talk about their works provides

wiania projektów, stanowi istotne wsparcie i przy-

a necessary support and contributes towards their

Interestingly enough, this six-stage model of coop-

czynia się do ich aktywnego rozwoju. Mam jednak

active development. Nevertheless, I notice that how-

cy – rozmowa, idea, koncepcja i szkic, kreacja, edy-

eration – conversation, idea, concept and draft,

wrażenie, że o ile ten model daje świetne rezultaty

ever this model gives great results in small groups,

cja, produkcja – sprawdza się podczas zajęć z róż-

creation, edition, production – works well during

w kameralnych grupach studenckich, w których

in which two people can talk undisturbed, while

nymi grupami wiekowymi. Tak samo pozytywnie

classes with different age groups. When confronted

dwie osoby mogą bez przeszkód rozmawiać, a resz-

others can hear them out, it does not suffice in the

reagują na nie dzieci w wieku 7–8 lat, jak i studenci

with it, 7–8 years old children and I or IV year stu-

ta ma szansę ich wysłuchać, to w przypadku grup

case of larger ones. My own experiences show that

I czy IV roku studiów.

dents display equally positive reactions.

kilkudziesięcioosobowych jest niewystarczający.

in such situations it is more effective to combine

Z moich doświadczeń wynika, że bardziej efektywne

a monographic variant, in which the lecturer speaks

Co ciekawe, taki sześciostopniowy model współpra138

Z drugiej strony, podczas kilku lat intensywnej pra-

On the other hand, after several years of intensive

okazuje się połączenie wariantu monograficznego,

and students listen, with an active form of discuss-

cy dydaktycznej z zaskoczeniem zaobserwowałem,

didactic work I was surprised to observe that some

w ramach którego prowadzący mówi, a reszta słucha,

ing ideas and exchanging observations among stu-

że niektórzy studenci zbyt szybko dają za wygraną,

students give up too soon, and the design problems

z elementem aktywnym – wspólnym omawianiem

dents themselves. Examining all of the prepared

a stawiane przed nimi problemy projektowe wiążą

which they were to solve create capacity difficulties

koncepcji i wymianą spostrzeżeń przez samych

drafts by the whole group of students teaches them

się z trudnościami wydolnościowymi i niebywa-

and make them extremely weary. I suspect that es-

studentów. Obejrzenie wszystkich przygotowanych

analytical perception and allows to select the most

le ich nużą. Myślę, że sama forma dialogowania,

tablishing a dialogue with students, especially with

szkiców przez całą grupę studentów po pierwsze

interesting propositions. The projects which come to

zwłaszcza z dużymi grupami studentów, stanowi

large groups, is in itself quite a challenge for lectur-

uczy ich analitycznego postrzegania, po drugie

the fore are characterised by a well thought through

dla wykładowców niemałe wyzwanie. Mam tu na

ers. I am talking about practical classes, when we

– pozwala na wyłonienie najbardziej interesujących

graphic message, formal and non-formal contrasts,

myśli ćwiczenia, podczas których pracujemy nad

work on students’ projects, which more and more

propozycji. Na pierwszy plan wysuwają się projekty

and visible cognitive and creative effort. I try to en-

projektami studentów, które coraz częściej, nie-

often, regardless of the intended final form of the

z przemyślanym przekazem graficznym, zawierają-

sure that students formulate arguments, which often

zależnie od docelowej formy publikacji, przed-

publication, are being presented in electronic form

ce kontrast formalny i pozaformalny, opracowane

give rise to very interesting discussions in different

139

rozdział 8

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 8

W stronę nowego renesansu

Towards a new Renaissance

z widocznym wysiłkiem poznawczym i kreacyjnym.

age groups. We discuss the projects critically, but we

trzebują wspólnego uczestnictwa w rozmaitych

tute a new, strong team, they need to participate

Zabiegam o to, aby studenci formułowali argumen-

make sure that we tactfully express our observations.

wydarzeniach – przebywania razem poza uczelnią

in various events together – to spend time outside

ty, na bazie których w różnych grupach wiekowych

i pracownią. Integrującą funkcję spełniają między

the academy and outside the workshop. This in-

często dochodzi następnie do bardzo ciekawych

innymi wyjazdy do muzeum narodowego i profesjo-

tegrative purpose is served by visiting the nation-

dyskusji. O projektach rozmawiamy w krytycznym

nalnej drukarni. Każda z takich wizyt ma charakter

al museum or professional printer. Each of these

tonie, dbając jednak o własciwą, taktowną formę

poznawczy – stanowi okazję do zaznajomienia się

visits has an educational value; from the classics of

przekazywanych spostrzeżeń.

z zarówno z klasyką, jak i najnowszymi technolo-

art to the newest technologies and opportunities to

giami oraz do przeprowadzenia rozmów z eksper-

talk to the experts in various fields. I try to make

Projektowanie graficzne często operuje na bardzo-

Graphic design operates on a very sensitive matter

tami w różnych dziedzinach. Staram się, aby były to

sure that they are a permanent, consciously chosen

wrażliwej tkance – jest sztuką stosowaną pełną

– it is an applied art full of authorial pride.

stałe, świadomie wybierane przez studentów punkty

by the students points of the programme, and that

autorskiej dumy.

programu, stanowiące element oferty kształcenia na

they constitute a part of the educational offer of the

Wydziale Grafiki.

Faculty of Graphics.

Projektowanie graficzne to dziedzina, w której czę140

Graphic design is a discipline in which we often uti-

sto wykorzystujemy znacznie różniące się od siebie

lise differing sets of our own knowledge and expe-

Okres aklimatyzacji nowej grupy obejmuje kil-

The period of acclimatisation of a new group conti-

pokłady własnej wiedzy i doświadczeń. Im więcej

riences. The more we know, the more comprehen-

ka tygodni, które również dla mnie są dużym

nues for a few weeks, which are a big challenge also

wiemy, tym bogatszy jest nasz podręczny bank

sive our inner information bank, and the confidence

wyzwaniem, do mnie należy bowiem przewidy-

for me; it is my job to foresee the consequences of

informacji, a śmiałość werbalnego formułowania

to formulate our ideas increases along with the level

wanie następstw rodzących się sytuacji – muszę

emerging situations and I have to make sure that we

przemyśleń wzrasta wraz z poziomem kreacji. Nie-

of creation. Individual traits, as well as personality

mieć pewność, że podążamy w dobrym kierunku.

go in the right direction, that is, that the students are

bagatelny wpływ na jakość dyskusji mają indywi-

and emotional construction significantly influence

Chodzi o warunki, w których studenci się rozwijają

in the environment conducive to their development

dualne cechy charakteru, konstrukcja emocjonalna

the quality of discussion; nevertheless, I also notice

– interesuje mnie, czy zadają pytania istotne dla pod-

– that they ask questions important from the point

i osobowościowa, zauważam jednak także dużą róż-

a big difference in the dynamics of classes with I and

noszenia poziomu umiejętności i poprawy jakości

of view of increasing their abilities and the quality

nicę w dynamice zajęć ze studentami I i, na przykład,

IV year students.

swoich realizacji. Jeśli nie rozmawiamy, zaczynam

of their projects. If we do not talk, I analyse the par-

IV roku.

analizę problemów od początku. W trakcie naszych

ticular problem all over again. During our meetings,

spotkań rozmowa stanowi podstawę budowania.

conversation provides the foundations for building.

Od kilku lat często używam określenia „buduje-

For several years now I have been often using a fol-

my grupę”. Dotyczy to studentów III roku, któ-

lowing expression: “building a group”. It concerns

Moim zdaniem taka motywacja rodzi determina-

I believe that such motivation results in determina-

rzy po okresie propedeutyki – dwóch lat podstaw

III year students who, after a propaedeutic period

cję, dzięki której kreatywne zespoły – odpowiednio

tion, thanks to which creative teams – with proper

– wybierają specjalizację i związany z nią zestaw

– two years of basics – choose their specialisations

wspierane – są w stanie budować otaczającą je rze-

support – are able to build the reality around them.

przedmiotów. Wówczas grupa liczy około 11 osób.

and corresponding sets of subjects. The group then

czywistość. Obserwuję to zjawisko między innymi

I notice this phenomenon for instance during

Aby poczuły, że stanowią nowy, silny zespół, po-

counts around 11 people. To feel that they consti-

podczas realizacji prac dyplomowych studentów,

the realisation of my students’ diploma works, and

141

rozdział 8

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 8

W stronę nowego renesansu

Towards a new Renaissance

a później także przy przygotowywaniu ich ekspo-

later, when they create their exhibitions. Students

Jako twór autonomiczny i architektoniczny rządzi

tectonic entity it is governed by its own rules, which

zycji wystawienniczych. Studentów łączy wspólny,

share the same goal, which concerns them all equal-

się własnymi prawami, które najpierw trzeba od-

first have to be identified. Encompassed in the form

dotyczący wszystkich w równym stopniu cel – ko-

ly – they have to get the job done by a certain date.

czytać. Zamknięte w formie znaku literniczego kon-

of a lettering sign, contrasts, widths, directions, the

142

nieczność wywiązania się w terminie z zadania.

They help each other, hand over tools, give advice.

trasty, szerokości, kierunki, dynamika kształtów

dynamics of shapes – they are all subjects of de-

Pomagają sobie, przekazują narzędzia, doradzają.

Look critically. As a consequence, they stop caring

– tego wszystkiego dotyczą decyzje projektowe. Stu-

sign decisions. Students, children, and adult parti-

Patrzą krytycznie. W konsekwencji przestaje cho-

about grades – their ambition is to prepare a quality

denci, dzieci oraz dorośli uczestnicy zajęć, proszeni

cipants, when asked to create a plastic form using the

dzić im o ocenę – celem staje się jakość wydarzenia.

event. It is extremely satisfying.

o stworzenie formy plastycznej z wykorzystaniem

architecture of a letter, quickly reach the same level.

Jest to zjawisko niezmiernie satysfakcjonujące.

architektury litery, szybko wyrównują poziom

A creation which begins with observation often does

startowy. Kreacja, która zaczyna się od obserwacji,

not allow to transcend the general legibility of the

Warto omówić też model współpracy, w którym

It is also worth describing another model of co-

często nie pozwala wyjść poza ogólną czytelność fo-

phoneme of a lettering sign. The understanding of

istotną rolę odgrywa praca warsztatowa, dokony-

operation, in which an important role is played by

nemu znaku literniczego. Zrozumienie architektury

the letter’s architecture and its constructional ele-

wana na miejscu, w pracowni – od rozmowy po pro-

workshop activities – from discussions to produc-

litery i jej elementów konstrukcyjnych, a w końcu

ments, and the ability to move beyond reading the

dukcję, czyli realizację gotowego dzieła. Wiele razy

tion, that is, the realisation of the finished project.

zaprzestanie czytania znaku pozwalają na tworze-

sign enables us to create deepened works, significant-

byłem zaskoczony, widząc, jak świetne efekty udało

I was often surprised to see how great effects the stu-

nie dzieł pogłębionych, czerpiących istotne wsparcie

ly supported by its graphic character.

się uzyskać podczas 3–4 godzin pracy, w porówna-

dents were able to achieve during 3–4 hours of work

z jej graficznego charakteru.

niu z tymi, które osiągnięto w przez wcześniejsze

as compared to those accomplished during the last

4 tygodnie. To samo dotyczy pracy z dziećmi pod-

4 weeks. The same goes for lettering workshops with

Istotną rolę w środowisku analogowym odgrywają

Of course, an important role in the analogue

czas warsztatów literniczych. Efekt końcowy bywa

children. Final results can be surprisingly paradoxi-

oczywiście przypadek i intuicja; są one nieodzowne.

environment is played by chance and intuition;

zadziwiająco paradoksalny – gdy czasu jest niewiele,

cal – when they have little time, the participants

Sukces osiągamy w momencie, gdy student, świado-

they are indispensable. We achieve success, once

powstają dobre, dynamiczne i kreatywne realizacje;

create good, dynamic, and creative realisations;

my tych dwóch narzędzi, nie rezygnuje z nich, lecz

students, aware of these two tools, do not reject

gdy jest go zaś dużo, uczestnicy zajęć mają więcej

when they have too much of it, they tend to have

postrzega je jako wartość i podejmuje decyzję o ich

them, but see them as a value and decide to utilise

dylematów i tworzą mniej jednoznacznych, odważ-

more dilemmas and design less explicit, less con-

twórczym wykorzystaniu w opracowywanym pro-

them creatively in their projects. They notice an ele-

nych propozycji.

fident propositions.

jekcie. Widzi element klasyfikowany zgodnie z kla-

ment, which according to classic definitions should

sycznymi definicjami jako błąd, potrafi go nazwać,

be classified as a mistake, they are able to name

W trakcie pracy w tym trybie bardzo często ob-

When I implement this model, I very often observe

a mimo to poszukuje dalej i, rozwijając swoją kre-

it, and yet they seek further and, developing their

serwuję reakcje na grafem literniczy. Choć jest on

the reactions to a grapheme. Although it is the main

atywność, angażuje go jako równoprawny element

creativity, implement it on par with other elements

głównym narzędziem dydaktycznym, realizacje

didactic tool, the realisations develop in different

autorskiego języka wypowiedzi plastycznej. Należy

of their authorial language of artistic expression.

podążają w różnych kierunkach. Po latach do-

directions. After many years of experiences I can

jednak pamiętać, że nie w każdej technologii rola

However, we must not forget that mistakes do not

świadczeń stwierdzam, że litera stanowi wyzwanie

say that the letter is a challenge for all participants,

błędu jest równie pozytywna. Swobodne trakto-

play an equally positive role in every technology.

dla uczestników zajęć niezależnie od ich wieku.

regardless of their age. As an autonomous and archi-

wanie pomyłek w procesie skomplikowanej pro-

Ignoring them during a complicated process of pro-

dukcji przemysłowej mogłoby grozić przerwaniem

duction could result in a disruption of this process.

tego procesu.

143

rozdział 8

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 8

W stronę nowego renesansu

Towards a new Renaissance

Dzięki umiejętności dostrzegania błędu w obliczu

Thanks to the ability to notice the mistake, a desig-

woju świadomości – świadomości kreacji nie tylko

important element of the development of creative

rozmaitych nieprzewidzianych sytuacji projektant

ner does not panic in the face of different unexpect-

w środowisku plastycznym, ale i interpersonalnym,

awareness – not only in artistic, but also in interper-

nie wpada w panikę; podobnie jak na etapie kreacji

ed situations; just like at the stage of creation in the

polegającym na pracy w zespołach twórczych oraz

sonal surroundings – which consists in the ability to

w środowisku plastycznym potrafi uczynić z nie-

artistic environment he was able to use it as his tool

zrównoważonym wykorzystywaniu środowiska

work in creative groups and to make reasonable use

go narzędzie kreacji, tak na wyższych poziomach

of creation, on higher levels of professional coopera-

i jego zasobów.

of the environment and its resources.

współpracy zawodowej sprawnie szuka dobrych

tion he effectively looks for good solutions, utilising

rozwiązań, wykorzystując zasoby, którymi dyspo-

the resources which he has at his disposal – his team,

Dobrze wykształcony projektant tworzy niezależ-

Well-educated designers create regardless of the

nuje, a na które składa się zespół ludzi, z którymi

in contacts with which he can be assertive, the abi-

nie od środowiska czy szerokości geograficznej. Nie

environment or latitude. They do not feel dependent

potrafi asertywnie rozmawiać, a także umiejętność

lity to use various available tools and to foresee the

czuje się uzależniony od jednej społeczności, ale

on one community, but find and adapt proper so-

wykorzystywania dostępnych narzędzi oraz przewi-

consequences of taken actions – until the situation

znajduje i adaptuje właściwe rozwiązania wszędzie.

lutions everywhere they are. They are able to think

dywania wielu kroków naprzód – aż do powrotu do

reaches a state of full stability.

Potrafi myśleć kreatywnie, tworząc listy niezbęd-

creatively, make lists of necessary sets of tools, ad-

nych zestawów narzędzi oraz dostosowując i wyko-

just and utilise any resources they have at their

rzystując istniejące zasoby do danej sytuacji. Celem

disposal in a given situation. The aim of their ac-

stanu pełnej stabilizacji.

144

Im więcej wiemy, tym lepszymi jesteśmy projektan-

The more we know, the better designers we are.

działań projektanta jest jakość, dbałość o detale

tivity is quality, care for details, and a high level

tami. Projektant dysponujący wiedzą z szerokiego

A designer educated in many artistic and practical

i wysoki poziom satysfakcji emocjonalnej z dobrze

of emotional satisfaction from a job well done. The

zakresu dziedzin artystycznych i praktycznych

fields knows his capabilities, thinks constructively,

wykonanej pracy. Rynek pracy otwarty jest na ta-

job market is open for such creative, confident, and

zna swoje możliwości, jest konstruktywny oraz

and is oriented towards intellectual creation; he can

kich kreatywnych, odważnych, zrównoważonych

stable designers, good at organising their and their

nastawiony na kreację intelektualną; potrafi też

answer the question about his potential contribu-

i dobrze organizujących pracę swoją i zespołu pro-

team’s work. Preparing the students for performing

odpowiedzieć na pytanie o to, co może wnieść

tion to the team which is starting its work on a given

jektantów. Przygotowanie studentów do pełnienia

the important role of designers begins at university

do rozpoczynającego pracę zespołu. Współcześni

project. Today’s designers more and more often have

ważnej roli projektantów rozpoczyna się w kate-

departments; and this activity is always orient-

projektanci coraz częściej dysponują poszerzonym

at their disposal a broadened spectrum of creative

drach przedmiotowych, a składają się nań zawsze

ed on a certain goal – students’ development in

spektrum kreatywnych możliwości, które sku-

possibilities, which they effectively combine within

czynności celowe, kierowane myślą o rozwoju stu-

various areas.

tecznie łączą w ramach jednego przedsięwzięcia

one creative enterprise. There also exists another ap-

dentów na poszczególnych polach.

twórczego. Przyjęta jest też inna forma działania,

proach: the authors can form a creative group, sup-

w której autorzy tworzą grupy kreatywne, wspiera-

porting each other on the way to achieving desired

Z biegiem czasu, jako projektant i nauczyciel aka-

Over the years, as a designer and an academic teach-

jąc się w dążeniu do osiągnięcia pożądanych efektów

results and combining their contributions within

demicki, zmieniłem podejście do właściwie wyposa-

er I changed my approach to properly equipped

i łącząc swój wkład we wspólnej dynamice działania.

the dynamics of a common operation.

żonego warsztatu pracy projektanta grafika. Dzisiaj,

workshop of a graphic designer. Today, next to com-

Opisując własny model kształcenia projektantów

While describing my own model of educating

obok komputerów i aplikacji graficznych, znajdują

puters and graphic applications, there are also tools

grafików, starałem się podkreślić znaczenie kształ-

graphic designers, I tried to emphasise the im-

się w nim także narzędzia, które pozwalają dzia-

which allow us to work efficiently without losing our

towania wrażliwości plastycznej i estetycznej dzieci,

portance of bringing out the artistic and aesthetic

łać sprawnie i bez utraty motywacji. Organizując

motivation. When organising and giving classes in

młodzieży i studentów jako istotnego elementu roz-

sensitivity in children, youth, and students as an

145

rozdział 8

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

chapter 8

W stronę nowego renesansu

Towards a new Renaissance

i prowadząc zajęcia w pracowni pamiętam, że pro-

a workshop I always keep in mind that the students’

ces motywacyjny studentów zależy od dwóch pod-

motivational process depends on two main factors:

stawowych czynników: użyteczności wyniku oraz

the usefulness of the result and the subjective as-

146

subiektywnej oceny prawdopodobieństwa jego osią-

sessment of the possibility of achieving it – thus, the

gnięcia – efekt podejmowanych działań musi być

effect of taken up ctivities has to be perceived

zatem oceniony jako potrzebny i pożądany, a także

as needed and desired, as well as achievable in

możliwy do osiągnięcia w danych warunkach.

given conditions.

W mojej praktyce zawodowej motywowanie studen-

In my professional practice motivating students

tów polega nie tylko na wzbudzaniu w nich energii

consists not only in stimulating their energy and

i ukierunkowaniu ich wysiłku na określony cel – to

directing their efforts, but also in shaping their

także kształtowanie uwagi selektywnej oraz organi-

selective attention and organising individual

zowanie pojedynczych reakcji w zintegrowany wzo-

reactions into an integrated pattern or sequence.

rzec bądź sekwencję. Nauczyciele nie przychodzą

Teachers do not come to the workshop fully equip-

do pracowni wyposażeni w absolutną znajomość

ped with an absolute knowledge of everything they

wszystkiego, co wiedzieć powinni. Jednakże wraz

should know. Nevertheless, reflecting on the idea

z rozwojem myśli o istocie kształcenia studentów,

of the essence of students’ education and the prog-

a także postępami w przygotowaniu do wykonywa-

ress in preparing them to discuss and to perform

nia zawodu projektanta oraz prowadzenia dyskusji

the job of graphic designers enable us to mutually

możemy wzajemnie się motywować i wspólnie do-

motivate ourselves and to improve our workshop

skonalić warsztat współpracy dydaktycznej.

of didactic cooperation.

147

Adam Kamiński

Bibliografia

Bibliography

stateraIX

Arnheim R., 1936, Radio: An art of sound,

Arnheim R., 1936, Radio: An art of sound,

New York: Da Capo Press.

New York: Da Capo Press.

Arnheim R., 1961, Film jako sztuka, tłum. Wanda Wertenstein,

Arnheim R., 1947, Film as art,

Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.

Berkeley: University of California Press.

Arnheim R., 1978, Sztuka i percepcja wzrokowa.

Arnheim R., 1954, Art and visual perception:

Psychologia twórczego oka, tłum. Jolanta Mach,

A psychology of the creative eye,

Warszawa: Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe.

Berkeley – Los Angeles: University of California Press.

Arnheim R., 2004, Sztuka i percepcja wzrokowa.

Psychologia twórczego oka, tłum. Jolanta Mach, Gdańsk: Wydawnictwa „Słowo/Obraz Terytoria”.

a

153 Arnheim R., 2013, Myślenie wzrokowe, tłum. Marek Chojnacki,

Arnheim R., 1971, Visual thinking,

Gdańsk: Wydawnictwo „Słowo/Obraz Terytoria”.

Berkeley – Los Angeles: University of California Press.

Baranowski A., 1998, Projektowanie zrównoważone

Baranowski A., 1998, Projektowanie zrównoważone

w architekturze, Gdańsk: Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej.

w architekturze, Gdańsk: Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej.

Barthes R., 2004, Imperium znaków, tłum. A. Dziadek,

Barthes R., 1982, Empire of signs, New York: Hill and Wang.

Warszawa: Wydawnictwo KR.

Bringhurst R., 2007, Elementarz stylu w typografii,

Bringhurst R., 2004, The elements of typographic style,

tłum. D. Dziewońska, Kraków: Design Plus.

Point Roberts, WA: Hartley & Marks.

Brown T., 2013, Zmiana przez design. Jak design thinking zmienia

Brown T., 2009, Change by design: How design thinking

organizacje i pobudza innowacyjność, tłum. Maria Höffner,

transforms organizations and inspires innovation,

Wrocław – Kraków: Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji

New York: Harper Business.

Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego – Wydawnictwo Libron.

154

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

Bibliografia

Bibliography

Bruner J.S., 1964, Proces kształcenia, tłum. K. Lech,

Bruner J.S., 1960, The process of education,

Gropius W., 2014, Pełnia architektury, tłum. K. Kopczyńska,

Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe.

Cambridge, Mass.: Harvard University Press.

Kraków: Wydawnictwo Karakter.

Bruner J.S., 1974, W poszukiwaniu teorii nauczania,

Bruner J.S., 1966, Toward a theory of instruction,

Hardziej P., 2014, Polskie znaki graficzne/Polish graphic signs, Gdańsk

Hardziej P., 2014, Polskie znaki graficzne/Polish graphic signs, Gdańsk

tłum. E. Krasińska, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Cambridge, Mass.: Harvard University Press.

Hemenway P., 2009, Sekretny kod. Tajemnicza formuła, która rządzi

Hemenway P., 2008, The Secret Code: The mysterious formula that rules art, nature, and science, Köln: Evergreen.

Gropius W., 1955, Scope of total architecture, New York: Harper.

Cheng K., 2005, Designing type,

Cheng K., 2005, Designing type,

sztuką, przyrodą i nauką, tłum. B. Fabiszewski,

London: Laurence King Publishing.

London: Laurence King Publishing.

Köln – Warszawa: Evergreen – TMC Art.

Elam K., 2001, Geometry of design,

Elam K., 2001, Geometry of design,

Hochuli J., 2009, Detal w typografii. Litery, światła międzyliterowe,

Hochuli J., 2008, Detail in typography: Letters, letterspacing,

New York: Princeton Architectural Press.

New York: Princeton Architectural Press.

wyrazy, odstępy międzywyrazowe, wiersze, interlinia, łamy,

words, wordspacing, lines, linespacing, columns, London:

tłum. A. Buk, Kraków: D2d.pl.

Hyphen Press.

Fella E., 2000, Letters on America,

Fella E., 2000, Letters on America,

New York: Princeton Architectural Press.

New York: Princeton Architectural Press.

Jong C. de, Purvis A.W., Tholenaar J., 2009, Type: A visual history of

Jong C. de, Purvis A.W., Tholenaar J., 2009, Type: A visual history

typefaces and graphic styles, vol. 1: 1628–1900, Köln: Taschen.

of typefaces and graphic styles, vol. 1: 1628–1900, Köln: Taschen.

Fijałkowski T., 1971, Technologia typografii,

Fijałkowski T., 1971, Technologia typografii,

Warszawa: Samorząd Słuchaczy Szkół Poligraficznych Zaocznych.

Warszawa: Samorząd Słuchaczy Szkół Poligraficznych Zaocznych.

Jury D., 2004, About face, London: RotoVision.

Jury D., 2004, About face, London: RotoVision.

Franken R.E., 2005, Psychologia motywacji, tłum. M. Przylipiak,

Franken R.E., 1982, Human motivation, Monterey,

Kamiński A., 2009, Intuicja w projektowaniu znaku literniczego,

Kamiński A., 2009, Intuicja w projektowaniu znaku literniczego,

Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne.

Calif.: Brooks/Cole Pub. Co.

praca doktorska, Akademia Sztuk Pięknych, Gdańsk.

Phd thesis, Akademia Sztuk Pięknych, Gdańsk.

Frutiger A., 2003, Człowiek i jego znaki, tłum. Cz. Tomawszewska,

Frutiger A., 1998, Signs and symbols: Their design and meaning,

Kamiński A., Królak A., 2014, Cykl interdyscyplinarnych

Kamiński A., Królak A., 2014, Cykl interdyscyplinarnych

Warszawa: Wydawnictwo „Do” – Wydawnictwo „Optima”.

New York: Watson-Guptill Publications.

prezentacji autorskich 2013/2014 „Projektowanie w świecie idei”

prezentacji autorskich 2013/2014 “Projektowanie w świecie idei”

Furuyama M., 2004, Tadao Ando *1941. Geometria ludzkiej

Furuyama M., 1996, Tadao Ando, Basel – Boston: Birkhauser.

The cycle of interdisciplinary authorial presentations 2013/2014

przestrzeni, tłum. M. Frankowski, Köln: TMC Art.

Gombrich E.H., 2009, Zmysł porządku. O psychologii sztuki

Gombrich E.H., 2009, Zmysł porządku. O psychologii sztuki

dekoracyjnej, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców

dekoracyjnej, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców

Prac naukowych Univesitas.

Prac naukowych Univesitas.

„Designing in the world of ideas”

The cycle of interdisciplinary authorial presentations 2013/2014 “Designing in the world of ideas”

(„Zeszyt wydawniczy – Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku” nr 11),

(“Zeszyt wydawniczy – Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku” nr 11),

Gdańsk: Akademia Sztuk Pięknych.

Gdańsk: Akademia Sztuk Pięknych.

155

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

Bibliografia

Bibliography

Komowska D., 2013, Projektowanie graficzne – sztuka czy nie sztuka?,

Komowska D., 2013, Projektowanie graficzne – sztuka czy nie sztuka?,

Sudjic D., 2013, Język rzeczy. Dizajn i luksus, moda i sztuka.

Wiadomości24.pl, http://www.wiadomosci24.pl/artykul/projektowanie_

Wiadomości24.pl, http://www.wiadomosci24.pl/artykul/projektowa-

W jaki sposób przedmioty nas uwodzą?, tłum. A. Puchejda,

graficzne_sztuka_czy_niesztuka_266091.html [dostęp: 07.05.2015].

nie_graficzne_sztuka_czy_niesztuka_266091.html [access: 07.05.2015].

Kraków: Wydawnictwo Karakter.

Komunikacja wizualna, 2012, red. P. Francuz,

Komunikacja wizualna, 2012, red. P. Francuz,

Szewczyk A., 2014, Henryk Tomaszewski, Warszawa: Bosz.

Szewczyk A., 2014, Henryk Tomaszewski, Warszawa: Bosz.

Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Tatarkiewicz W., 1981, Historia filozofii, t. 1−3,

Tatarkiewicz W., 1981, Historia filozofii, t. 1−3,

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Thackara J., 2010, Na grzbiecie fali. O projektowaniu w złożonym

Thackara J., 2005, In the bubble: Designing in a complex world,

świecie, Warszawa: Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii

Cambridge, Mass.: MIT Press.

Kudła T., 2012, Rzeczpospolita Ekspertów i nowe logo PZU,

Kudła T., 2012, Rzeczpospolita Ekspertów i nowe logo PZU,

Studiumprzypadku.com, http://studiumprzypadku.com/rzeczpospoli-

Studiumprzypadku.com, http://studiumprzypadku.com/rzeczpospoli-

ta-ekspertow-i--nowe-logo-pzu/ [dostęp: 07.05.2015].

ta-ekspertow-i--nowe-logo-pzu/ [access: 07.05.2015].

Kurpik M., 2008, Polska Szkoła Plakatu,

Kurpik M., 2008, Polska Szkoła Plakatu,

Wilanów: Muzeum Plakatu.

Wilanów: Muzeum Plakatu.

Lazzi G., Pezzella F., Lacagnina S., 2006, Il Libro Ritrovato.

Lazzi G., Pezzella F., Lacagnina S., 2006, Il Libro Ritrovato.

Archimede e Piero della Francesca, Milano: Silvana Editoriale.

Archimede e Piero della Francesca, Milano: Silvana Editoriale.

156

Meggs Ph., Carter R., 1993, Typographic specimens:

Meggs Ph., Carter R., 1993, Typographic specimens:

The great typefaces, Toronto: Wiley.

The great typefaces, Toronto: Wiley.

Olsen B., 2013, W obronie rzeczy. Archeologia i ontologia

Olsen B., 2010, In defense of things: Archeology and the ontology

przedmiotów, tłum. B. Shallcross, Warszawa: Instytut Badań

of objects, Lanham: AltaMira Press.

Literackich PAN.

Ożarzewski Cz., 1965, Zarys dziejów książki i księgarstwa,

Ożarzewski Cz., 1965, Zarys dziejów książki i księgarstwa,

Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Rypson P., 2011, Nie Gęsi. Polskie projektowanie graficzne 1919–1949,

Rypson P., 2011, Nie Gęsi. Polskie projektowanie graficzne 1919–1949,

Kraków: Wydawnictwo Karakter.

Kraków: Wydawnictwo Karakter.

Sudjic D., 2008, The language of things, London: Allen Lane.

Społecznej „Academica”.

Vordemberge-Gildewart F., 1997, Retrospektive,

Vordemberge-Gildewart F., 1997, Retrospektive,

Wiesbaden: Museum Wiesbaden.

Wiesbaden: Museum Wiesbaden.

Widzieć/Wiedzieć. Wybór najważniejszych tekstów o dizajnie, 2013,

Widzieć/Wiedzieć. Wybór najważniejszych tekstów o dizajnie, 2013,

red. P. Dębowski, J. Mrowczyk, Kraków: Wydawnictwo Karakter.

red. P. Dębowski, J. Mrowczyk, Kraków: Wydawnictwo Karakter.

Zumthor P., 2012, Myślenie architekturą,

Zumthor P., 2006, Thinking architecture,

Kraków: Wydawnictwo Karakter.

Basel – Boston: Birkhäuser.

157

Przypisy

Endnotes

stateraX

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

Przypisy

Endnotes

1

1

2

Socjolog Tomasz Goban-Klas określił cywilizację medialną jako

Sociologist Tomasz Goban-Klas described the media civilisation

8

8

Adam Kamiński, Agata Królak, Cykl interdyscyplinarnych prezentacji

Adam Kamiński, Agata Królak, Cykl interdyscyplinarnych prezentacji

eksplozję medialną, czyli „skonstruowanie i szybkie upowszechnie

as a media explosion, that is, “the construction and fast generalisa

autorskich 2013/2014 „Projektowanie w świecie idei”/The cycle of inter

autorskich 2013/2014 “Projektowanie w świecie idei”/The cycle of inter

nie całej gamy zupełnie nowych instrumentów gromadzenia,

tion of a whole range of new instruments of accumulating, proces

disciplinary authorial presentations 2013/2014 „Designing in the world

disciplinary authorial presentations 2013/2014 “Designing in the world

przetwarzania i przesyłania informacji, co wywiera głęboki wpływ

sing, and transmitting information, which has a deep inf luence

of ideas” („Zeszyt wydawniczy – Akademia Sztuk Pięknych

of ideas” (“Zeszyt wydawniczy – Akademia Sztuk Pięknych

na wszystkie sfery życia człowieka”.

on every area of human life.”

w Gdańsku” nr 11), Gdańsk: Akademia Sztuk Pięknych, 2014.

w Gdańsku” nr 11), Gdańsk: Akademia Sztuk Pięknych, 2014.

W publikacji tej zawarto zapis wszystkich spotkań, jakie odbyły się

In this publication the Reader can find records of every meeting

w ramach cyklu.

held as a part of the cycle.

Tim Brown, Zmiana przez design. Jak design thinking zmienia

2

Tim Brown, Change by design: How design thinking

organizacje i pobudza innowacyjność, tłum. Maria Höffner,

transforms organizations and inspires innovation,

Wrocław – Kraków: Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji

New York: Harper Business, 2009.

9

Holizm – teoria zakładająca, że świat stanowi całość,

Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego – Wydawnictwo

9

Holism – an idea that the world constitutes a whole

której nie da się sprowadzić do sumy jej części.

which cannot be reduced to the sum of its parts.

Libron, 2013.

10 3

162

4

Tomasz Kudła, Rzeczpospolita Ekspertów i nowe logo PZU,

6

Tim Brown, Change by design…

organizacje i pobudza innowacyjność, tłum. Maria Höffner,

organizacje i pobudza innowacyjność, tłum. Maria Höffner,

Studiumprzypadku.com, 2012, http://studiumprzypadku.com/

Studiumprzypadku.com, 2012, http://studiumprzypadku.com/rzecz

Wrocław – Kraków: Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji

Wrocław – Kraków: Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji

rzeczpospolita-ekspertow-i-nowe-logo-pzu/ [dostęp: 07.05.2015].

pospolita-ekspertow-i--nowe-logo-pzu/ [access: 07.05.2015].

Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego – Wydawnictwo

Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego – Wydawnictwo

Libron, 2013.

Libron, 2013. [own translation from Polish].

Dominika Komowska, Projektowanie graficzne – sztuka czy nie

4

Dominika Komowska, Projektowanie graficzne – sztuka czy nie

sztuka?, Wiadomości24.pl, 2013, http://www.wiadomosci24.pl/

sztuka?, Wiadomości24.pl, 2013, http://www.wiadomosci24.pl/

artykul/projektowanie_graficzne_sztuka_czy_niesztuka_266091.

artykul/projektowanie_graficzne_sztuka_czy_niesztuka_266091.

html [dostęp: 07.05.2015].

html [access: 07.05.2015].

5

11

Biosfera jest światowym systemem ekologicznym obejmującym

11

wszystkie żyjące organizmy oraz ich wzajemne powiązania.

Thackara proponuje sześć strategii działania wspomagających

Biosphere is a global ecological system which encompasses all living organisms and their mutual relations.

12

Thackara proposes six strategies for action which support the design

Jorge Frascara was born in 1939 in Buenos Aires. He is an academic

proces projektowania w dzisiejszym skomplikowanym świecie:

process in today’s complicated world: from a draft and a plan to an

dowcą akademickim, specjalistą w dziedzinie komunikacji wizualnej,

lecturer, a specialist in the area of visual communication, Professor

od szkicu i planu do zrozumienia i reagowania; od koncepcji prostych

understanding and a reaction; from simple concepts to deep concepts;

profesorem emerytowanym Uniwersytetu Alberty w Kanadzie oraz

Emeritus at the University of Alberta in Canada, and a member of the

do koncepcji głębokich; od projektowania odgórnego do wykorzy

from designing from above to utilising boundary phenomena;

członkiem redakcji „Information Design Journal” i „Design Issues”.

editorial boards of “Information Design Journal” and “Design Issues.”

stania zjawisk brzegowych; od „science fiction” do „social fiction”;

from “science fiction” to “social fiction;” from designing “for…”

od projektowania „dla...” do projektowania „z...”; od designu

to designing “of…;” from a design as a project to a design

jako projektu do designu jako użytecznego rozwiązania.

as a useful solution.

Jorge Frascara urodził się w 1939 roku w Buenos Aires. Jest wykła

Komunikacja wizualna, red. Piotr Francuz,

6

Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2012.

Komunikacja wizualna, red. Piotr Francuz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2012.

13

7

10

Tomasz Kudła, Rzeczpospolita Ekspertów i nowe logo PZU,

3

12 5

Tim Brown, Zmiana przez design. Jak design thinking zmienia

Uważam jednak, że o dalszym rozwoju studiów nad kulturą

7

Nevertheless, I believe that the increasing number of contexts

wizualną może również przesądzić coraz większa liczba kontekstów

of addressed issues can also influence the further development

podejmowanych zagadnień.

of the visual culture studies.

Andrzej Baranowski, Projektowanie zrównoważone w architekturze, Gdańsk: Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, 1998.

13

Andrzej Baranowski, Projektowanie zrównoważone w architekturze, Gdańsk: Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, 1998.

163

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

Przypisy

Endnotes

14

14

Adam Kamiński, Intuicja w projektowaniu znaku literniczego,

Adam Kamiński, Intuicja w projektowaniu znaku literniczego,

17

Jerome Seymour Bruner urodził się w 1915 roku w Nowym Jorku.

17

Jerome Seymour Bruner was born in 1915 in New York. He is an

praca doktorska wykonana w 2009 roku Akademii Sztuk Pięknych

PhD thesis, 2009, The Academy of Fine Arts in Gdańsk;

Jest amerykańskim psychologiem, jednym z głównych przedstawicieli

American psychologist, one of the main representatives of contem

w Gdańsku; dziedzina: sztuki plastyczne, dyscyplina: sztuki piękne.

field: plastic arts, discipline: fine arts.

współczesnej psychologii poznania, synem Hemana i Rose Brunerów,

porary cognitive psychology, and the son of Polish emigrants Heman

którzy wyemigrowali z Polski. W latach 1952–1972 był profesorem

and Rose Bruner. In the years 1952–1972 he was a professor

Rudolf Arnheim (1904–2007) – psychologist, aesthetician, theo

Uniwersytetu Harvarda w Cambridge, w roku 1962 wspólnie

at Harvard University in Cambridge, where in 1962 together

i filmu. W latach dwudziestych, mieszkając jeszcze w Berlinie, zajmo

retician of arts and film. In the ‘20s, while still living in Berlin, he was

z George’em Millerem stworzył Ośrodek Badań nad Procesami

with George Miller he founded the Center for Cognitive Studies.

wał się psychologią eksperymentalną oraz filozofią, był także jednym

interested in experimental psychology and philosophy; he was also

Poznawczymi. W latach 1972–1979 był profesorem Uniwersytetu

In the years 1972–1979 he was a professor at Oxford University,

z pionierów europejskiej myśli filmowej (Film jako sztuka, tłum.

one of the pioneers of the European film thought (Film as art,

Oksfordzkiego, a w roku 1982 zaczął wykładać w New School for

and in 1982 he started giving lectures in the New School for

Wanda Wertenstein, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,

Berkeley: University of California Press, 1947) and radio thought

Social Research w Nowym Jorku.

Social Research in New York.

1961) i radiowej (Radio: An Art Of Sound, New York: Da Capo Press,

(Radio: An art of sound, New York: Da Capo Press, 1936).

1936). W 1934 roku opuścił nazistowskie Niemcy i udał na emigrację

In 1934 he left Nazi Germany and went into exile – first, to the

– najpierw do Anglii, a następnie do Stanów Zjednoczonych.

United Kingdom, and then the United States of America.

przedstawiania świata (rozumienia), które, choć mogą występować

ways of representing the world (understanding), which, although

Tam rozpoczął pracę nad własną koncepcją psychologii sztuki

There he began working on his own idea of the psychology of art

jednocześnie, są charakterystyczne dla kolejnych etapów rozwoju

they may co-occur, are characteristic of the developmental phases

15

164

Rudolf Arnheim (1904–2007) – psycholog, estetyk, teoretyk sztuki

15

18

18

Bruner sees the development through the prism of three different

(Sztuka i percepcja wzrokowa. Psychologia twórczego oka, tłum.

(Art and visual perception: A psychology of the creative eye, Berkeley

Jolanta Mach, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1978;

– Los Angeles: University of California Press, 1954). While developing

1. przedstawianie poprzez działanie (reprezentacja enaktywna),

1. action-based (enactive) representation,

ponowna publikacja w roku 2004 nakładem gdańskiego Wydaw-

his psychological theory of vision, he was also giving lectures

2. przedstawianie obrazowe (reprezentacja ikoniczna),

2. image-based (iconic) representation,

nictwa „Słowo/Obraz Terytoria”). Rozwijając psychologiczną teorię

at the most prestigious American academies, mainly the Sarah

3. przedstawianie słowne i językowe (reprezentacja symboliczna).

3. language-based (symbolic) representation.

widzenia, wykładał też na najbardziej prestiżowych uczelniach

Lawrence College in New York, Harvard University, and University

Uważa on, że stadium, w którym dominuje reprezentacja enaktyw

He believes that the stage in which the enactive representation plays

amerykańskich, głównie w nowojorskim Sarah Lawrence College,

of Michigan.

na, odpowiada sensomotorycznemu etapowi rozwoju, reprezentacja

a primary part corresponds to the sensorimotor stage of development,

ikoniczna przeważa na etapie myślenia konkretnego, reprezentacja

the iconic representation dominates at the stage of concrete thinking,

symboliczna zaś – na etapie myślenia formalnego. Badania struktury

and the symbolic representation – at the stage of formal thinking.

inteligencji wykazują, że u różnych ludzi dominują różne

The research on the structure of intelligence also shows that different

typy reprezentacji.

types of representations dominate in the understanding mechanisms

jednostki. Są to:

na Uniwersytecie Harvarda oraz na Uniwersytecie w Michigan.

16

Bruner patrzy na rozwój przez pryzmat trzech różnych sposobów

W Myśleniu wzrokowym Arnheim zwraca uwagę na fakt, że „dzisiejsi

16

In Visual thinking Arnheim emphasises that “the artists of our

of an individual. They are:

artyści przebyli długą drogę, unieważniając dawne kategorie i zastępu

time have gone a long way in making the old categories inapplicable

jąc tradycyjne dzieła pędzla i dłuta obiektami i instalacjami, które jeśli

by replacing the traditional works of brush and the chisel with objects

chcą wywalczyć sobie jakiekolwiek miejsce we współczesnym świecie,

and arrangements that must merge in the environment of daily life

muszą scalać się ze środowiskiem życia codziennego. Owo szersze

if they are to have any place at all. [...] This broader concept [...]

rozumienie należy uzupełnić ujęciem psychologicznym i edukacyj

must be supplemented by a psychological and educational approach

tolerancji dla wielu odmiennych stylów i kierunków) w typografii

different styles and subjects) in typography is “TypoGraphic,” a maga-

nym, które widzi w sztuce formę wizualną, upatrując w niej zasadni-

that recognizes art as visual form, and visual form as the principal

jest „TypoGraphic”, pismo wydawane przez International Society

-zine published by the International Society of Typographic Designers

cze medium twórczego myślenia” (Myślenie wzrokowe, tłum. Marek

medium of productive thinking” (Visual thinking, Berkeley

of Typographic Designers – każdy jego numer projektuje inny autor,

– every issue is designed by different author, nevertheless they remain

Chojnacki, Gdańsk: Wydawnictwo „Słowo/Obraz Terytoria”, 2011).

– Los Angeles: University of California Press, 1971).

pozostają one jednak przejrzyste; inny charakter ma nowojorski

legible. The New York typographic magazine “Mmm… skyscraper,

of different people.

19

Obecnie fantastycznym przykładem pluralizmu (społecznej

19

A fantastic example of today’s pluralism (social tolerance of many

165

Na granicy dyscyplin / O kształceniu projektantów grafików.

At the boundaries of disciplines / The education of graphic designers

Przypisy

Endnotes

20

21

166

22

23

magazyn typograficzny „Mmm… skyscraper, I love you”, zaprojekto-

I love you” has a distinctly different character; it is designed

wany przez Tomato i znany z mocnych, zaskakujących rozwiązań

by Tomato and known for its powerful, surprising formal

formalnych – to znakomity przykład żywej ekspresji.

solutions – it is an excellent example of living expression.

W opozycji do prezentowanych tu poglądów futurystów i dadaistów

20

As an opposition to the views of futurists and Dadaists, new art

wykształciły się nowe prądy w sztuce, takie jak Bauhaus, De Stijl,

movements have been developed, such as Bauhaus, De Stijl, construc-

konstruktywizm, a później styl szwajcarski. Promowały one typo-

tivism, and later – the Swiss style. They promoted typographic clarity,

graficzną klarowność, przejrzystość i funkcjonalność. Umieszczenie

legibility, and functionality. The location of every typographic element

każdego elementu typograficznego określały zasady oparte na wizu-

was determined by the rules based on the visual and linguistic hierar

alnej i lingwistycznej hierarchii ważności; kroje pogrubione oraz linie

chy of importance; the boldface and lines were used according

stosowano zgodnie z przyjętymi zasadami klarowności typograficznej.

to the rules of typographic clarity.

W dobrze pojętym procesie projektowania chodzi jednak o coś

21

Nonetheless, well-understood, the design process is about something

więcej. Twórczość Tomaszewskiego wyrastała daleko ponad standardy

more. The work of Tomaszewski outgrew the standards of commercial

grafiki użytkowej. O swojej sztuce mówił tak: «Grafika taka, jaką ja

design. He used to say about his work: “Graphics, the way I do it,

uprawiam, to sztuka usługowa; jak to kiedyś powiedziałem – ja jestem

is an art service; I once said: I am a kind of graphic designer,

grafik, co nosi meble, bo kiedy przychodzi klient i mówi: „Zanieś pan

who carries furniture, because when a client comes and says:

te meble”, to ja zanoszę».

‘Carry this furniture,’ I carry it.”

Jednym z niezwykłych dzieł Petera Zumthora jest Bruder Klaus

22

One of the extraordinary works of Peter Zumthor is the Bruder

Field Chapel – kaplica brata Mikołaja z Flüe, świętego żyjącego

Klaus Field Chapel – the chapel of brother Nicholas of Flüe, a saint

w XV wieku i patrona Szwajcarii. Ta niewielka, ufundowana

from the XV century and the patron of Switzerland. This little chapel

przez miejscowego rolnika kaplica powstała w 2007 roku na polu

funded by a local farmer was built in 2007 on the field in Mechernich

w Mechernich w południowych Niemczech. Architekt do pracy

in Southern Germany. The architect engaged the local community

zaangażował miejscową społeczność, a sposób budowy wzorował

to help him in his work, and patterned the building process after

na tradycyjnych technikach.

traditional techniques.

Piotr Rypson, Nie Gęsi. Polskie projektowanie graficzne 1919–1949, Kraków: Wydawnictwo Karakter, 2011.

23

Piotr Rypson, Nie Gęsi. Polskie projektowanie graficzne 1919–1949, Kraków: Wydawnictwo Karakter, 2011 [own translation from Polish].