k u t l u
k a l e m
“Milliyet Duygusunun Sosyolojik Esasları” Işığında Sadri Maksudi Arsal - I (Devamı)
Sadri Maksudi’nin hayatının ilimle geçen bu kesitini “Sadri Maksudi’nin mesut yılları” şeklinde ifade eden kızı Adile Ayda, aynı zamanda Anadolu’daki Milli Mücadele şümulündeki Mustafa Kemal Hareketi’nin Sadri Maksudi’nin kalbini sevinçle doldurduğunu da belirtir.(iv) Sadri Maksudi, bu sevincin yanı sıra şiddetli istek ve sabırsızlıkla beklediği haberi alır; Sorbon Üniversitesi’ne bağlı bir enstitüde “Türk Kavimleri Tarihi” adlı bir dersi, profesör ünvanıyla okutacaktır. Sadri Maksudi’nin okuttuğu bu derslere Fransızların yanı sıra Paris’teki Türkler de iştirak edecek ve bir Türk’ün Paris’teki bir üniversitede kürsü işgal etmesini duydukları milli gururla dile getireceklerdir. Sadri Maksudi’nin bir dersine katılan gazeteci ve bir dönemin milletvekillerinden Alâattin Cemil Topçubaşı, ilk dersi dinledikten sonra duygularını bir makalesinde şöyle ifade edecektir:
Bu ilmî yaratmakla meşgul olan Sadri Maksudi, Paris’ten Türkiye’ye gelirken kendisine tayin ettiği iki gayesini unutmaz; bunlardan birisi Türk’ün tarihini tetkik edecek ve bunun neticelerini yabancı dillerde dünyaya tanıtacak bir Tarih akademisinin kurulması, diğeri ise Türkçeyi sadeleştirecek olan Dil akademisinin meydana getirilmesidir. Her iki gayesinin propagandasını da birçok mecrada yazılı ve sözlü olarak yapar. Türk Ocakları’nın 1 930 yılındaki kurultayında Sadri Maksudi’nin teklifi üzerine, Türk Ocakları’na bağlı olarak Tarih Encümeni kurulur. Türk Ocakları’nın kapatılması üzerine ise bu encümen, Tarih Kurumu adı ile, ayrı bir varlık kazanır. İkinci gayesini gerçekleştirmek için Dil Akademisi’nin kurulması fikrinin tohumlarını ekmek maksadıyla yazdığı makaleleri “Türk Dili İçin” adlı bir eserde toplar. Hatta Atatürk’ün dil problemiyle ilgili fikirlerini en öz haliyle ihtiva eden meşhur sözü “İlk defa bir Müslüman ve Türk, Sorbon’da de bu eserde önsöz olarak yer almıştır.(vi) bir kürsü işgal etmek şerefini kazanmış oluyor. Ezcümle, tüm bunların ışığında kültürümüzün Sadri Beğ’in büyük bir minnet hissi ve dikkatle temel dayanağı olan ve hala hizmetlerine devam dinlediğimiz ilk dersi 4 Aralık 1923 Salı günü eden Türk Tarih Kurumu ile Türk Dil Kurumu’nun Sorbon’da verilmiştir. Üniversite namına Sorbon kurulmasında Sadri Maksudi’nin önemli profesörlerinden Mösyö Haumant, Sadri Beği gayretlerinin bulunduğunu söyleyebiliriz. salonun üçte ikisini dolduran dinleyicilerine takdim Atatürk’ün ölümünden sonra “Artık Türklük etti.” (v) için bir devir kapandı” minvalinde bir söz Sorbon’da “Türk Kavimleri Tarihi” dersini söyleyerek naklini İstanbul Üniversitesi’ne okuturken Cumhuriyet’in ilan edilmesi, bir Türk aldırmanın yollarını arayan Sadri Maksudi, Alman devletinin yeniden inşası, Sadri Maksudi’yi sevince – Rus Savaşı’nın ardından Kırım Türklerinin boğmaktadır. Mamafih Sadri Maksudi, bu sevincini Sibirya’ya sürgün edilmesinden son derece ve hislerini ifade etmek ihtiyacı duyar ve Türkiye’ye müteessir olur. gelir. Türk Ocakları’nın tertiplediği konferanslarda 1 946 yılında kurulan Demokrat Parti, Türk’ün meziyetlerini ve zaaflarını tahlil eder ve yaşlanan ilim adamı için bir umut kaynağı olur ve bunların neticesinde ders alınması gerekenleri 1 950 yılında Ankara’dan milletvekili seçilir. Adı sıralar. 1 4 Kasım 1 924’de Ankara’da verdiği bir Cumhurbaşkanlığı için geçer fakat birçoğu konferansta da şunları dile getirir: “Türkler daima öğrencisi olan milletvekillerinin bu temayülleri idari bakımdan kuvvetli ve sağlam devletler netice vermez. Avrupa Konseyi’nin kurulmasının kurmuşlardır. Fakat bu devletleri idare edenler, ardından Heyet Başkanı olarak Parlâmentolar ekonomi ve kültür sahalarına gereken kıymet ve arası toplantılara katılmış ve siyasi Avrupa ehemmiyeti vermemişlerdir.” birliğinin veya federasyonun inkişafı halinde, milli Konferanslardaki bu tahliller büyük ilgi hükümranlıkların devam etmesi gerektiğini ileri görür ve basında akis bulur. Atatürk, bunların süren ilk devlet adamı olmuştur. Sonradan ışığında Sadri Maksudi’ye büyük iltifat gösterir. Fransızların benimseyeceği bu görüş, “Da Gaulle Sadri Maksudi, yeniden Paris’e dönüp ders yılı Doktrini” adını almıştır. öğretimine başladığı sıralarda, kendisine Artık iyice yaşlanan Sadri Maksudi, siyasi Atatürk’ün özel daveti gelir. Kurulması sahayı kendisi için yorucu bulmuş ve 1 954 kararlaştırılan Hukuk Mektebi’nde Türklerin hukuk seçimlerinde aday olmamıştır. Sağlığının tarihini okutması istenir. Bu daveti önce şaşkınlıkla bozulması sebebiyle 1 955’de, uzun zamandan beri karşılayan Sadri Maksudi, “Beni orada tarihi yazmayı planladığı “Milliyet Duygusunun hizmetler bekliyor” diyerek Maarif Vekili Hamdullah Sosyolojik Esasları” adlı eserini aceleyle yazarak Suphi Beğ’e müspet cevabını iletir. 1 925 yılında bastırmıştır. Hayatının son demlerinde yazdığı bu kurulan Ankara Üniversitesi’nin nüvesi Hukuk eser, Türk milliyetçileri için başucu olması gereken mektebinde yeni bir ilim olan “Türk Hukuk eserlerdendir. Tarihi”nin kurucusu olarak öğretime başlar. Devamı 1 6. Sayfada Sayfa 1 5 Sayı: 2 Tarih:1 5-03-201 2