Hankjønnsorda

Hankjønnsorda Det som skil bøyinga av hankjønnsorda på nynorsk frå bokmål, er fleirtalsendinga -ar og -ane: Nynorsk: ein båt – båten – båtar – båtane Bokmål: en båt – båten – båter – båtene Vurderingseksemplar

Ein del yrkestitlar og nasjonalitetar endar på -ar i ubestemt form eintal. Da kan det bli fleire ar-ar å halde styr på i fleirtal:STOPP OG TENK

Prøv å bøye ordet amerikanar. Nynorsk: ein elektrikar – elektrikaren – elektrikarar – elektrikarane Bokmål: en elektriker – elektrikeren – elektrikere – elektrikerne

På Aunivers.no finn du interaktive språkoppgåver i tilknyting til dette kapittelet.

Ordet son får skifte av vokal og -er og -ene i fleirtal.

Nynorsk: ein son – sonen – søner – sønene Bokmål: en sønn – sønnen – sønner – sønnene

Sjå også på fleirtalsformene i ordet far:

Nynorsk: ein far – faren – fedrar – fedrane Bokmål: en far – faren – fedre – fedrene

Ordet bror får ei litt eiga bøying:

Nynorsk: ein bror – broren – brør – brørne Bokmål: en bror – broren – brødre – brødrene

Det finst ein del hankjønnsord som vi bøyer med -er og -ene, slik ein gjer i bokmål. Men her det også tillate å bruke -ar og -ane, så det er uråd å gjere feil:

Ord som endar på -nad:

Nynorsk: ein månad – månaden – månader/-ar – månadene/-ane Bokmål: en måned – måneden – måneder – månedene

Framandord som endar på -a:

Nynorsk: ein villa – villaen – villaer/-ar – villaene/-ane Bokmål: en villa – villaen – villaer – villaene

Motivet på biletet kan vere både eit hus og ein villa. Kva er skilnaden på bøyinga av dei to substantiva på bokmål og nynorsk?

O P P G Å V E R Vurderingseksemplar

8 a Skriv ein tekst på fem linjer på nynorsk der du bruker eit utval av desse hankjønnsorda: ferie, månad, familie, bror, italienar, kunstnar, pistol, heimveg, fot. b Vel fire av orda ovanfor, og bøy dei i bestemt og ubestemt form, eintal og fleirtal på bokmål og nynorsk.

Ville du ha kalla denne personen «ei kjerring»?

O P P G Å V E R

Kjerringane i aust Sylfest Lomheim skriv i språkspalta si 29. april om ordet kjerring. Bruken av kjerring i tydinga ’kone’ omtalar han som vestnorsk, medan det å bruke kjerring som nedsetjande nemning er «flatbygd-austnorsk». Det finn eg meg ikkje i! Nøytral og positiv bruk av ordet kjerring er då heilt vanleg i målføre på Austlandet. Lomheim kjenner nok opningslina i «Husmannspolka» av Alf Prøysen: «Kom hit nå, kjerring, så tek vi ein dæins.» Prøysen fekk elles sinte brev då han tok til å skriva om «Teskjekjerringa». Å læra born å seia kjerring var jamgodt med å læra dei å banna. Det var neppe «flatbygd-austnorske» folk som sende desse breva. Kjerring i tydinga ’kone’ står kanskje veikare på Austlandet, så Lomheim kan få rett på sikt. Men det er ikkje lenge sidan eg høyrde ein ung kar (som ikkje var filolog eller målmann) seie at han skulle ta med seg kjerring og ungar og reise på hytta. Kristin Fridtun, Lillehammer, Klassekampen 2. mai 2020 Vurderingseksemplar 9 a Her skal du fram til eit ord i bestemt form fleirtal som du finn i dette vesle lesarinnlegget. b Skriv eit par setningar på nynorsk om korleis du oppfattar ordet «kjerring». c Skriv fem til seks setningar der du bruker ordet «kjerring» med ulike tydingar, slik det står om i artikkelen. Les dei høgt for kvarandre. Seier de ordet på same måte i alle tydingar, eller er det ein skilnad? d Skriv ein appell om bruken av ordet «kjerring». Du skal anten argumentere for at ordet er heilt nøytralt og gjerne kan brukast så mykje og ofte som mogleg, eller at ein må slutte å bruke ordet fordi det er uhøfleg, stygt og diskriminerande. Hald appellen for klassen.