La Vie Magazine - No 13

ISSN 2391–9833 INDEKS 40408x

nr 1 (13) 2017 10 zł (w tym 8% VAT)

POPIEL

Longhi Urquiola Tarasewicz Jackowski Twombly Koudelka Bralczyk ŁYSAK

W poszukiwaniu codziennej równowagi Czas upływa, ludzie odchodzą. Przychodzą nowe wyzwania i nowi ludzie, których dokonania pokazujemy na naszych łamach. Peruwiański architekt Luis Longhi szuka swoich inkaskich korzeni na andyjskich wzgórzach i próbuje odnaleźć tożsamość swojego kraju, budując domy, które wtapiają się w naturalny krajobraz.

Jako architekt czuje się twórcą kreującym nowy świat, bez burzenia istniejącego ekosystemu.

Nowe ekosystemy, niby sztuczne – bo w butelce – ale całkiem naturalne, tworzy Justyna Stoszek.

Swoim zielonym mikrolasem, kawałkiem natury, miłością do leśnej roślinności, dzieli się z mieszkańcami miasta.

Jej mieszkanie pełne jest słoików i butli wypełnionych zielenią, mchem i paprociami. To przywraca artystce wewnętrzną równowagę. Stworzenie miniaturowego ekosystemu jest bardzo pracochłonne, wymaga wiele czasu, ogromnego skupienia i cierpliwości, jest swoistą medytacją. Niech te ostatnie dni starego roku i te pierwsze nowego pozwolą Wam złapać oddech i oddać się medytacji, dać wytchnienie choć na chwilę. |

R E DA KTOR N ACZ E L N A Bar bar a G r ab owsk a

redaktor naczelna: barbara grabows ka V-Ce NACZELNA: Katarzyna Skorska dział restauracje: Albe rt Litwin dyrektor artystyczna: Natalia Olbiński Szef studia graficznego: Krzysztof krawczyk korekta: Aleksandra Trocka adres redakcji: KRASIŃSKIEGO 39 lok. 3 01-784 Warszawa tel. +48 22 713 87 97 e-mail: redakcja@laviemag.pl reklama@laviemag.pl www.laviemag.pl

Wydawca: LA VIE sp. z o.o. prezes: Tomasz kacprzak Dyrektor zarządzająca: ANNA TROCKA konsultacja prawna: APT&RIGHT Kancelaria prawna biuro reklamy Dyrektor biura reklamy: Grażyna Zwolińska g.zwolinska@laviemag.pl tel. 600 285 231 Zespół: Karolina Zielonka K.Zielonka@laviemag.pl tel. 512 877 945 Monika Fabjan M.Fabjan@laviemag.pl tel. 734 183 161 Aleksandra seweryn a.seweryn@laviemag.pl tel. 531 586 346

Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych i zastrzega sobie prawo do ich redagowania, s k r ac a n i a o r a z o pat rywa n i a wł a s n ym i ty tułam i.

R e da kc ja n i e o d p ow i a da z a t r e ś ć z a m i e s zc z a n yc h r e k l a m i ogło sze ń.

Tłum ac z e n i a : Ba r ba r a G r a b ows k a , Ja n s s o n J. Antm ann

PROMOCJA: Łukasz Kiełpiński l.kielpinski@laviemag.pl tel. 728 654 939

OTWÓRZ SIĘ NA NOWE DOZNANIA DS 4 CROSSBACK

DS 4 CROSSBACK to samochód stworzony, by wyznaczać nowe trendy w motoryzacji.

Zaskakuje oryginalnym stylem, a jego dynamiczny charakter sprawia, że jazda modelem DS 4 CROSSBACK to wyjątkowa i emocjonująca przygoda.

Dowiedz się więcej na www.driveDS.pl DS 4 Crossback – zużycie paliwa w cyklu mieszanym: 4,9 l/100 km, emisja CO2: 114 g/km. Samochody marki DS podlegają recyklingowi i odzyskowi zgodnie z przepisami dotyczącymi wymogów ochrony środowiska. Demontażu samochodów i zużytych części dokonuje się zgodnie z przepisami o odpadach.

Zaprenumeruj

Sześć kolejnych wydań za 50 zł z prezentem

5 pierwszych osób, które zamówi prenumeratę, otrzyma książkę pt.

Wino. Praktyczny poradnik. Wine Folly

Nowoczesny poradnik, w którym miłośnicy wina znajdą najważniejsze informacje, profile najpopularniejszych win oraz tych, które stają się modne, wskazówki, jak łączyć wina z potrawami, prezentacje regionów winiarskich z ich szczegółowymi mapami, a także wiele porad dla poszukiwaczy i odkrywców win oraz regionów powszechnie niedocenianych.

15 kolejnych osób otrzyma książkę

Jak zostać damą

Przystępny i wyczerpujący przewodnik po świecie współczesnej etykiety.

Zasady savoir vivre’u przybliżają: ekspert etykiety, znana z programu TVN Projekt Lady – dr Irena Kamińska-Radomska, i ceniona dziennikarka Agnieszka Prokopowicz.

LA VIE Magazine można zaprenumerować telefonicznie pod numerem: (22) 713 87 97 lub drogą elektroniczną, pisząc na adres: prenumerata@laviemag.pl

Prenumerata realizowana jest za pośrednictwem Poczty Polskiej, każdy numer wysyłany jest listem ekonomicznym.

Faktura VAT przesyłana jest wraz z pierwszym zaprenumerowanym numerem.

współpracujemy:

ANNA MARIA JOPEK

Zapraszamy do oglądania wykończonych i wyposażonych apartamentów w samym sercu Warszawy.

APARTAMENTY COSMOPOLITAN +48 535 10 10 10 www.apartamentycosmopolitan.pl

SZT U KA

52

M i c h a ł J a c kow s k i

58

Two r ze n i e l a s u

64

10

Lidia Popiel A rc h i t e k t u r a

Na śledzia

M O DA

Re s t a u r a c j a g w i a zd i a r t y s t ów

Poezja i mit y pisane pędzlem

74

M o d a n a s ł o d ko

78

J o s e f Ko u d e l k a

P ODRÓŻ

KU LTUR A

W domu spod bieguna

Design

To m a s z Ta r a s e w i c z

146

M a z u r ów n a o d k u c h n i

94 96

Sz t u k a b i z n e s u

46

D ESER

10 d n i z S u n d a n ce

42

Design wnętr z

140

Z i m owe s m a k i Ro b e r t a S k u b i s z a

88

36

M o d n e ko l o r y

134

Jerzy Bralczyk

B a d n i Ve c h e r, B o j i t c h , Ko l e d a i H o r a

Patricia Urquiola

130

82

30 34

126

Maciej Charaziński

68

P o r t u g a l i a m u ze a l n a

F i ń s k i e d o m k i w n owe j odsłonie

Z d row e Ż yc i e

Kulinaria

20

Luis Longhi

118

Okna Pana Boga

FOTO GR A FI A W y w i a d o k ł a d kow y

KARNET TOWARZYSKI

10 0

TE ATR

110

P awe ł Ły s a k , P awe ł Sz t a r b ow s k i

Na okładce: Lidia Popiel Fot.: Alex Linda

spis tre ści

W y w i a d

1 0

l a v i e

O K Ł AD K ow y

W y w i a d

O K Ł AD K ow y

PorzA dkowan ie Swiata a new order Tekst/TEXT: Marzena Mróz ZDJĘCIA/PHOTOGRAPHER: Michał Glinicki

Rozmowa z Lidią Popiel, jedną z najbardziej utalentowanych polskich fotografek We talk to Lidia Popiel, one of the most talented Polish photographers

l a v i e

1 1

W y w i a d

1 2

l a v i e

O K Ł AD K ow y

W y w i a d

Widzę, że nie rozstajesz się z aparatem fotograficznym. Masz w torebce śliczną leicę. Zawsze nosisz ją przy sobie?

Tak. Rejestruję nią to, co widzę, i później – w jakiś lepszy sposób – przypominam sobie to już tylko przez emocje. Ten rodzaj dokumentacji traktuję jako rodzaj pamiętnika. Chcesz poprzeglądać zdjęcia, które ostatnio zrobiłam? Proszę bardzo, nie mam tajemnic…

Smakowicie wyglądają potrawy, które udokumentowałaś.

To dania, które powstają ostatnio w naszej domowej kuchni. Bogusław przymierza się do wydania książki kucharskiej – zostałam więc na chwilę fotografem kulinarnym. Oczywiście nie odeszłam od formy, którą lubię najbardziej, czyli od portretu. Ostatnio robiłam zdjęcie genialnej grupie panów. To była sesja do portfolio Barberiana – salonu dla brodaczy, który powstał w Warszawie. Wzięli w niej udział Nergal, Bosak, Saramonowicz i Palikot. Żadnej kobiety wśród nich nie było?

Nie trafiła mi się kobieta z brodą (śmiech).

Tematy zdjęć nasuwają ci się codziennie same?

Trudno nie nosić aparatu przy sobie, kiedy wciąż się gdzieś przemieszczam, natrafiam na dziwne sytuacje, fajne miejsca i nawet jeśli te zdjęcia nie przydadzą się do niczego – gdzieś tam sobie leżą. Wychodzę z założenia, że nie muszą się przydawać.

Jaki świat widzisz przez obiektyw?

Może opowiem, jaki chciałabym zobaczyć. Bo wykadrowanie powoduje stwarzanie swoich własnych kompozycji. Takich wyrywków ze świata, które są bardziej ułożone, nie są chaosem. A nawet jeśli nim są, to przekadrowanie czy brak kompozycji – to wciąż wybrana kompozycja, która sprawia, że ten świat jest bardziej uporządkowany.

O K Ł AD K ow y

What a beautiful Leica! You haven’t given up on the traditional camera then! Do you always carry it with you?

Yes. I record what I see and later I can better apply emotion. It’s a kind of a diary, but I have no secrets… you can go through what I’ve shot recently.

Food? How delicious!

And homemade in our very own kitchen. Boguslaw is seriously thinking about releasig a cookbook – so at the moment I’m photographing food. But I haven’t given up the portrait. It’s still my favourite. The last photo I took was of a brilliant group of men. It was a session of the portfolio for Barberiana – the barber shop – in Warsaw.

It included Nergal, Bosak, Saramonowicz and Palikot.

No women?

Do you know a bearded lady? [laughs] Do all your subjects just pop up like that from day to day?

I never go anywhere without my camera. I’m constantly on the go and I encounter strange situations, cool places, and even if the pictures I take of them don’t amount to anything at all, they’re there. That’s enough for me. They don’t need to be of any further use.

What kind of world do you see through your lens?

It’s more about the world I’d like to see. Framing creates different compositions; a sampling of the world that is more ordered and less chaotic. However regardless of whether there remains a remnance of chaos, or whether it is reframed or not, it’s a chosen composition that introduces a new order to the world.

A new order is your preference over ridding us of the world as it is?

Yes, I think so. Although demolition is also appealing.

It’s rebellious.

Czyli wolisz świat porządkować, niż go burzyć?

Raczej tak. Choć burzenie jest czymś pociągającym, niepokornym.

And creative.

Exactly. That’s why I never have a problem with cropped heads and strange poses in portraits.

Twórczym w sumie.

Właśnie. Dlatego nie drażnią mnie ucięte głowy w portretach czy dziwne pozy.

Do you defy the world, or are you a „Yes” woman?

I try to get along. I object when something bothers me or doesn’t align with my notion of cohabitation – whether between people or between mankind and nature. That’s something that really matters to me.

Sprzeciwiasz się światu czy raczej jesteś na tak?

Staram się dogadać. Sprzeciwiam się, kiedy coś mnie niepokoi lub nie zgadza się z moim pojęciem o współżyciu – czy to między ludźmi, czy między człowiekiem i przyrodą. Bardzo mnie to porusza.

What usually inspires you?

People. What they create. We learn from others, so it is like a lesson. I’ve always loved nature, but of late

l a v i e

1 3

W y w i a d

O K Ł AD K ow y

Co cię zwykle inspiruje?

Ludzie. To, co tworzą. To jest wielka lekcja, bo przecież od ludzi się uczymy. Uwielbiam też przyrodę, ale obserwowanie artystów i rzemieślników – świetnych w swoim fachu – inspiruje mnie ostatnio najbardziej.

Do tego dochodzą własne myśli, biorące się z jakiegoś już doświadczenia tych wszystkich obejrzanych rzeczy, przeżytych chwil, przemyśleń. One też bywają inspiracją.

Czy zdarza ci się wstać rano, żeby fotografować Warszawę?

Oczywiście! Wtedy jest najpiękniejsze światło i trudno z tego nie skorzystać. Szczególnie polecam niedzielę. Ulice są wtedy puste, mało samochodów. Można zobaczyć więcej architektury i zmian, jakie ostatnio w centrum miasta zaszły. Lubię odkrywać w Warszawie nowe miejsca, ale też fotografować te dobrze mi znane, stare. Lubię wchodzić w podwórka, na przykład na ulicy Mokotowskiej. Pierwsze podwórko – naprzeciwko Domu Dochodowego – jest zupełnie niesamowite, czujesz się tak, jakbyś znalazła się nagle w innym mieście.

Mały ogródeczek, koteczek, wywalona kanapa, sąsiedzi – inne życie. Są dwie twarze Warszawy.

watching artists and craftsmen is what inspires me the most; the masters at work. Then there are my own thoughts, coupled with experience and things I’ve seen previously – moments I’ve lived through and thoughts I’ve had. They also tend to inspire me.

Do you ever get up in the morning to photograph Warsaw?

Of course! The morning brings such beautiful light and it is hard to not take advantage, especially on Sundays when the streets are empty and there are few cars. You can really appreciate the architecture and changes that have recently taken place in the city centre. I like to discover new places in Warsaw, as well as rediscovering those more familiar. I like to go into the yard, for example, on Mokotowska Street. The first yard – opposite the House of Revenue – is totally amazing. You feel as though you’d suddenly found yourself in another city.

There’s a small garden, pussycats, a dumped sofa, the neighbors – another life; the two aspects of Warsaw.

On the one hand a pussycat and ofa in the garden, and on the other skyscrapers and a growing city.

I like modern architecture. Parts of Warsaw deserve unique, recognizable and new objects. These attract people from around the world and would have a chance could become the city’s signature... just like the Palace

1 4

l a v i e

W y w i a d

O K Ł AD K ow y

l a v i e

1 5

W y w i a d

O K Ł AD K ow y

Z jednej strony koteczek i kanapa w ogródku w centrum miasta, a z drugiej wieżowce i wyrastające city.

Bardzo lubię nowoczesną architekturę. Są w Warszawie miejsca, które zasługują na wyjątkowe, rozpoznawalne nowe obiekty. Na pewno przyciągnęłyby do miasta ludzi z całego świata i miałyby szansę stać się znakiem szczególnym, takim jak choćby Pałac Kultury. Ale nie narzekajmy. To, co już jest, to nowe city, robi wrażenie.

Wprowadziło inną jakość życia i nową przestrzeń dookoła. A to jest ważne, działa na nasze myśli. Wszystko to, co widzimy, prowokuje nasze działania.

Fotografujesz Mokotowską… …od tyłu (śmiech). Lubię też nowoczesne płaszczyzny, które się przenikają – na przykład z Pałacem Kultury w tle. Fotografowałam też plac Grzybowski i apartamentowiec Cosmopolitan z perspektywy ostatnio wyremontowanej ulicy Próżnej. Muszę przyznać, że plac Grzybowski zrobił się ostatnio bardzo międzynarodowy.

Na skwerze latem dużo ludzi odpoczywa. Można obserwować przemieszanie kultur, barw, warstw społecznych.

Przychodzą tu studenci, turyści, kiedy jest ciepło, po placu biegają rozebrane dzieci, można tu zobaczyć bezdomnych i widzów spieszących na przedstawienie do Teatru Żydowskiego. Ludzie przychodzą też na ulicę Próżną, gdzie niedawno powstało siedem nowych restauracji.

1 6

l a v i e

of Culture. Why complain? The new city is impressive.

It has introduced a different quality of life and new spaces all around. And most important of all, it impacts our thoughts. Everything we see provokes our actions.

You take pictures of Mokotowska street... ...from the back [laughs]. I also like modern areas, which penetrate each other - for example, with the Palace of Culture in the background. I photographed Grzybowski Square and the Cosmopolitan building from the recently renovated Próżna Street. I must admit that it’s become very international. In summer you can find lots of people resting in the square. You’ll find a mix of cultures, races and classes. Students and tourists love to go there. In the heat, scantily clad children run around; the homeless person and audience members of the Jewish Theatre rub shoulders. Próżna Street is also full of people visiting any of the seven new restaurants that opened recently.

Do you have a favorite shot of Warsaw?

There is one that I have in mind, and I really want to take it one day. It is the view from the roof of the Congress Hall. Recently I also took my camera on a walk along the Vistula embankment near the Copernicus Science Centre. There was a Breakfast Market and a boat with colorful tables on the river bank. It’s not

W y w i a d

Czy masz swoje ulubione kadry Warszawy?

Jest kadr, który mam w myśli i bardzo chcę go zrobić.

To widok z dachu Sali Kongresowej. Punkt, z którego widać świetną perspektywę. Ostatnio byłam też z aparatem na bulwarach wiślanych, za Centrum Nauki Kopernik. Był targ śniadaniowy, a przy brzegu stała łódka z kolorowymi stolikami. Nie dość, że miły, estetyczny odbiór, to ludzie, którzy tam przychodzą, uśmiechają się i odzywają do siebie. Dużo pozytywnych zmian.

Czy Warszawa jest fotogeniczna?

Istnieją piękniejsze miasta, to fakt. Ale w Warszawie jest bardzo wiele miejsc, w których można zrobić zdjęcia mody, portrety czy street photo – bez żadnego problemu. Zawsze coś się dzieje.

Na swoim portalu Finelife napisałaś: „Szukaj piękna.

Zachwyć się tym ewidentnym, w jednej chwili wpadającym swym ciężarem w twoje objęcia i szukaj dalej.

Szukaj tego, co schowane, co daje się powoli odkrywać.

Szukaj…”. Znalazłaś najpiękniejsze miejsce w Warszawie?

Uwielbiam parki i skwery. Od zawsze jestem zachwycona Łazienkami. Nie lubię, jak mi się odnawia coś za bardzo. Chcę czuć stare mury. Najlepszy byłby miks nowoczesności z odrobiną patyny i historii.

O K Ł AD K ow y

just a question of a changing aesthetic. There were lots of people smiling and talking to each other. Yes, a lot is changing... for the better.

Is Warsaw photogenic?

Sure, there are many other cities, which we would consider more beautiful, but Warsaw has so many locations just perfect for fashion shoots, portraits or shots that need street cred. There’s always something going on.

On your website “Finelife” you wrote: “Look for beauty. Be impressed by something that seems obvious, that at one moment comes with its weight in your arms and keep looking. Look for something which is hidden and discover it slowly. Keep searching... ”.

Have you found the most beautiful place in Warsaw?

I love its parks and squares. I’ve always liked Łazienki Park. I don’t like when something is overly refurbished or renewed. I need to feel old walls. Ideally I’d like a mix of modernity with a hint of patina and history.

Is the Warsaw of your photos black and white, or colour?

I love colour and I like to look at colourful images. That said, my Warsaw is mostly black and white.

l a v i e

1 7

W y w i a d

O K Ł AD K ow y

Warszawa na twoich zdjęciach jest czarno-biała czy kolorowa?

Uwielbiam kolor i lubię oglądać kolorowe zdjęcia.

Jednak moja Warszawa jest najczęściej czarno-biała.

Teraz pytanie może trochę górnolotne, ale kusi mnie, żeby ci je zadać. Czym jest dla ciebie fotografia?

Oprócz tego, że jest moją pasją i czymś, co mnie prześladuje, łazi za mną i sprawia, że wciąż muszę nosić aparat ze sobą – jest też – odpowiem górnolotnie – życiem.

W każdym razie zajmuje mi trochę czasu.

Pokochałaś fotografię, sama kiedyś pozując do zdjęć.

Fotografowanie zajęło mnie, zainteresowało do tego stopnia, że w pewnym momencie chciałam zrobić coś sama. Zobaczyłam kadr. Zawsze jest tak, że chce się zrobić więcej, żeby pójść dalej. Tak właśnie aparat stanął na mojej drodze, a ja stanęłam po drugiej jego stronie. Ale też miałam kogo fotografować! Obiektami stały się moje koleżanki modelki, piękne dziewczyny, z którymi wystarczyło się po prostu umówić na sesję.

Raz-dwa, raz-dwa i okazało się, że mogę robić zdjęcia na okładki do magazynu Scena. To był 1985 rok. Wtedy, oprócz modelek, zaczęłam też fotografować aktorki i jakoś to poszło…

1 8

l a v i e

What does photography mean to you?

Besides being my passion and something that haunts me, it is everywhere I go and inspires to always take my carry with me. It is also my life. One thing is for certain... it takes up a lot of my time.

You’ve also developed a passion for posing by yoursef.

Photography fascinated me to the extent that at some point I wanted to do something by myself. I saw a frame. That’s how it always starts. I want to do more and go further. When a camera came my way, I stood behind it. But in those days I had subjects to take photos of!

My first subjects were my friends – models, beautiful girls - and it was as simple as making an appointment for a session. It wasn’t long before I was taking pictures for the cover of the magazine “Scene”. That was 1985.

Then, in addition to modeling, I started to photograph actresses and somehow it continued on from there...

And now you are attracted to the city and architecture.

Yes, but there’s always a man somewhere... even in the urban environment. There’s something uncompromising about only taking photographs of walls, whereas a man – no matter how small – alway injects some life into them.

W y w i a d

A teraz pociąga cię miasto i architektura.

Tak, ale wciąż w tym mieście gdzieś jest człowiek. Jak się fotografuje same mury, jest w tym coś bezkompromisowego. Tymczasem człowiek, gdzieś tam przebijający się, nawet mała postać sztafażowa – zawsze wprowadza trochę życia.

Pamiętasz Warszawę swojego dzieciństwa? Jakie obrazy uchwyciłaś, zapamiętałaś?

Pamiętam, jak po raz pierwszy wybrałam się do miasta, bo mieszkałam na przedmieściach.

To były wagary?

Nawet nie. Po prostu zerwałam się z domu. Nie uciekłam, ale wyszłam i po raz pierwszy sama pojechałam do centrum.

Nikt o tym nie wiedział. Odważyłam się wsiąść do tramwaju i zdobyłam wtedy coś cennego – orientację w mieście. Do dziś bardzo dobrze znam Warszawę. To moje miasto.

Masz swój azymut?

Pałac Kultury, Cepelia i Domy Towarowe Centrum.

Zdarza ci się, portrecistce, robić street photo?

Moim mistrzem w tej dziedzinie jest australijski fotograf Trent Park, który robi świetne czarno-białe zdjęcia miejskie – pod słońce, dużo światła, kontrastów, ludzi w smugach cienia. Ja sama street photo nie robię, ale przecież nie można robić wszystkiego. Już bez przesady. |

O K Ł AD K ow y

Do you remember the Warsaw of your childhood?

What images do you remember?

I remember my first visit to the city. I lived in the suburbs.

Were you cutting school?

No, I just got out of the house. I wasn’t running away, but it was the first time I’d set out for the city on my own. Nobody knew about it. I took the tram and acquired something invaluable – a sense of orientation about the city. It’s served me well to this day. I feel I know Warsaw very, very well. After all, Warsaw is my city!

What’s your azimuth?

The Palace of Culture, Cepelia, The Wars and Sawa Department Stores in the centre and back to the Palace of Culture.

As a specialist in portriature do you ever take photos of the street?

I think the master of this genre is the Australian photographer, Trent Park. He takes great black and white photos of the city – the sun, lots of light, contrasts, people in the shadows. That’s not something I do. After all, you can’t do everything. That would be seriously excessive! |

zielo n e sm o othie z po kr zywy Składniki: garść czystych, młodych pokrzyw 2 nieduże jabłka ze skórką cząstki z dwóch pomarańczy połówka dojrzałego banana kawałek obranego imbiru łyżeczka miodu

Przygotowanie: Całość wrzucamy do blendera, miksujemy i już – przepyszny i zdrowy napój gotowy. Jeśli będzie za gęsty, rozcieńczamy dowolną ilością wody mineralnej.

Taka przystawka, ale może zastąpić nawet zupę.

l a v i e

1 9

A r c h ite ktu r a

2 0

l a v i e

A r ch ite ktu r a

Szukajac wspó Lc zes n ego Mac hu P icc hu In the search for a new Machu Picchu Tekst/TEXT: Barbara Grabowska

Tytuł artykułu i wstęp pochodzi z fragmentów tekstu Mai Ishizawy In the search for a contemporary Machu Picchu.

The mission of the Peruvian architect Luis Longhi.

Fragments from the text by Maya Ishizawa In the search for a modern Machu Picchu, The mission of the Peruvian architect Luis Longhi.

l a v i e

2 1

A r c h ite ktu r a

Pachacamac House, Lima Peru

W 1911 roku amerykański naukowiec Hiram Bingham odkrył osadę Inków w Machu Picchu. Odkrycie Binghama wpisało się w trwającą od 1821 roku dyskusję na temat tożsamości narodowej formowanego państwa Peru. Trwająca 286 lat kolonizacja i ewangelizacja Peru przez Hiszpanów zniszczyła spadkobierców inkaskich tradycji, ale nie unicestwiła ich tradycyjnej wiedzy zawartej w budowlach Machu Picchu. Mimo wspaniałych przykładów inkaskich obiektów współgrających z naturalnym krajobrazem peruwiańskiej architekturze nie udało się zachować ciągłości. Kraj zalały bezduszne, nijakie budowle, kopiujące styl kolonialny. Architektura peruwiańskich miast jest odzwierciedleniem kondycji społeczeństwa, które nieuleczone z traumatycznej przeszłości zostało zintegrowane z globalną cywilizacją.

Takie refleksje towarzyszą odbiorowi architektury Luisa Longhi. Urodził się w 1954 roku w Puno nad świętym jeziorem Inków Titicaca, gdzie, według inkaskich wierzeń, na Wyspie Słońca narodził się biały bóg Wirakocza oraz pierwsi Inkowie. Niezwykle bliski jest mu tutejszy krajobraz, w którym dorastał. Architekt o włoskich korzeniach wychowywał się wśród Indian Kuczua i Aymara, którzy wytworzyli w nim silne, emocjonalne więzy z ich przodkami i tradycją podbudowaną hegemoniczną kulturą Zachodu narzuconą wzgórzom Andów.

Po studiach i 15-letnim pobycie w USA i Indiach poczuł zew przodków i powrócił do ojczyzny, by

2 2

l a v i e

In 1911, Hiram Bingham, an American explorer revealed the most emblematic Inca complex nowadays, Machu Picchu. It was a time when the discussion on the national identity was central in the nation-state building of Peru, process that had only started in 1821. Yet, during 286 years of colonization and evangelization, indigenous peoples were treated with disdain. Nevertheless, the resilient Andean communities could safeguard their traditional knowledge that has been captured in constructions such as Machu Picchu.

However, even when having such magnificent examples of architecture that converse with the environment, there is a discontinuity between Inca architecture and the Peruvian contemporary architecture. This has been fed by a capitalist, soulless buildings. The architecture in Peru is the reflection of a society that has been traumatized by a colonial past and later integrated into a global civilization without being cured of its traumas.

These are the reflections that accompany Luis Longhi’s architecture. Born in the city of Puno in 1954, next to the Lake Titicaca, the sacred lake of the Inca, where they are thought to have come from, Luis Longhi feels very close to the altiplano landscape wherry he has grown.

He was raised among Quechua and Aymara people that connected him emotionally with the ancestors, and their traditions, undermined by the hegemonic Western culture being impost over the Andean world.

A r ch ite ktu r a

wypełniać tu swoją misję odbudowania esencji architektury tej ziemi i wymyślenia koncepcji współczesnej architektury inkaskiej. Jego poszukiwania nie są czysto teoretyczne. Longhi szuka oryginalnej inkaskiej architektury, komunikując się z miejscem, krajobrazem, wykorzystując lokalne materiały, bawiąc się światłem. Bliscy mu są Louis Kahn, Isamu Noguchi, Peter Zumthor i Carlo Scarpa oraz oczywiście przodkowie, architekci ery prekolumbijskiej, którzy nawiązują z nim dialog poprzez swoje dzieła: ruiny Puruchuco, Świątynię Księżyca w Machu Picchu czy Bramę Słońca w Tiahuanaco.

Dla Luisa Longhiego natura pochodzi od boga i jako taka jest doskonała. Stąd bierze się jego poszanowanie krajobrazu i przestrzeni. Design to De pochodzące od boga i sign, czyli znak. Design to dla niego akt podejmowania boskich decyzji, co nadaje architektowi status odpowiedzialnego „strażnika planety”.

Praca architekta to umiejętność tworzenia boskich dzieł, a architektura ma moc ochrony albo rujnowania świata. To architektura duszy jak u Louisa Kahna. Stąd projekty Longhiego wyglądają, jakby były wyrzeźbione w otaczającym je krajobrazie.

After studyjny and living for 15 years in the United States and India, he felt the call of the ancestors and the need to return to his homeland in order to fullfil a mission, to recover the essence of an architecture from these lands, and conceive what could be a contemporary Inca architecture.

Longhi is looking for an original architecture through the communication with the place, the feeling of local materials, the playing with the light. Longhi feels close to Louis Kahn, Isamu Noguchi, Peter Zumthor, Carlo Scarpa, and of course, the ancestors, pre-hispanic architects that communicate through their works: the waka of Puruchuco, the Temple of the Moon in Machu Picchu, and the Tiahuanaco Sun Gate.

Longhi understands nature as a divine creation and hence, a perfect one. The word „design” is being formed

by De, meaning Divine and Signum, meaning Sign. Design is the act of taking divine decisions, which would give to the architect the responsibility of „guardian of the planet”. He considers the work of an architect as the capability of generating a divine creation. He firmly defends the idea of architecture as the most powerful tool to save or ruin the world. He is inspired by Louis Kahn who talks about an “architecture with soul”. The result: Longhi’s architecture appears as sculptures in the landscape.

Wnętrze Pachacamac House, Lima Peru

l a v i e

2 3

A r c h ite ktu r a

2 4

l a v i e

A r ch ite ktu r a

Jesteś architektem, który stara się łączyć współczesną architekturę z peruwiańską kulturą i historią twojego kraju. Co jest najlepszym przykładem takiej kombinacji?

Jestem głęboko przekonany, że aby tworzyć prawdziwą architekturę, trzeba rozumieć prawdziwą naturę przestrzeni, w której się tworzy, oraz osobowość osoby, dla której się tworzy, mieszkańca danego miejsca. Trzeba też umieć odróżnić je od swojej własnej natury. Ostatnimi laty mam to szczęście, że mogę pracować na ziemi moich przodków. Myślę, że w końcu zrozumiałem moją misję, tworząc relację z ziemią w tradycyjny inkaski i prekolumbijski sposób, komunikując się z przestrzenią i wiedząc, że przestrzeń, miejsce, gdzie mam budować, musi zaakceptować ciebie jako „swojego” architekta.

Moimi klientami są mieszkańcy Ameryki Południowej, zwłaszcza Peruwiańczycy, współcześni Inkowie. Myślę, że muszę zrozumieć ich idiosynkrazję – indywidualną właściwość tej grupy ludzi, bo przecież sam jestem jej częścią. Ostatecznie czasy kolonialne już należą do przeszłości.

Teraz, w wieku 63 lat, myślę, że znam moją własną naturę: jestem Inkiem, samotnikiem, wegetarianinem, osobą intuicyjną, socjalistą.

Jak postrzegasz rolę architekta? Czym ona jest w twoim kraju?

Architekt jest twórcą. Historia zaczyna się wtedy, kiedy stwórca świata znajduje naśladowców swojego dzieła w innych architektach, jeszcze zanim architektura powstała jako zawód. W naszych czasach to praca dla wybranych, co stanowi pewną różnicę.

Architekt w Peru nie tylko musi być twórcą, ale również terapeutą, bo Peruwiańczycy wciąż leczą rany po brutalnym czasie kolonizacji, której doświadczaliśmy przez ponad pięć wieków. Wciąż staramy się zrozumieć naszą naturę jako społeczeństwa.

Współczesna architektura peruwiańska odzwierciedla tę złożoność, ale nie reprezentuje tego, czym była peruwiańska architektura naszych przodków.

Jak byś opisał swój styl?

Skromnie mówiąc, staram się zgadnąć, jak tworzyłby współczesny inkaski architekt, gdyby nie było epoki kolonializmu.

Jesteś też rzeźbiarzem – czy to ma wpływ na twoją pracę architekta?

Tak, rzeźba jest we mnie, ale nie postrzegam jej jako dziedziny oddzielonej od architektury, intuicyjnej

Veronica Beach House

Veronica Beach House

You are an architect that can manage to combine contemporary architecture with Peruvian codes and the history of the country. Can you give an example of such a combination?

I strongly feel that in order to design a true piece of architecture one has to understand the nature of the site and the nature of the user (inhabitant) from one’s own nature.

The site that I am lucky to touch these years is the land of my ancestors. I think that finally I got to understand it by establishing a relationship with the earth following traditional Inca and pre Columbian ways to communicate to the land before intervening it, understanding that the site has to accept you as “her” architect.

My user is the Latin American people especially Peruvian (Modern Incas). I think I got to understand their idiosyncrasy because I am part of it. Finally, colonial times are gone for good.

At my almost 63 years of age I think I know my own nature. By nature I am Inca, solitary, vegetarian, intuitive, socialist. What else could I do if not to combine contemporary architecture with Peruvian codes and the history of the country?

l a v i e

2 5

A r c h ite ktu r a

2 6

l a v i e

A r ch ite ktu r a

filozofii czy inteligencji słuchu, które to obszary również wpływają na moją pracę.

Gdy byłeś studentem, pracowałeś z B.V. Doshim, współpracownikiem Le Corbusiera i Kahna. Jaki wpływ miało to na twoją twórczość?

Doshi połączył mnie ze swoimi mentorami, tak jak ja łączę moich mentorów z moimi studentami. Mam nadzieję, że moi uczniowie też skorzystają z ich wiedzy w swoich dziedzinach. Architektura to nieskończona dyscyplina.

Masz jakichś innych „architektonicznych guru”?

Luisa Barragana i Carlo Scarpę.

Wielu architektów mówi, że dużo inspiracji czerpie ze swojego dzieciństwa. Czy tak samo jest z tobą?

Ja nazywam inspirację „Stanem Łaski”. To jedyny i konieczny warunek do tworzenia, projektowania. Żeby go osiągnąć, musimy porzucić status człowieka na rzecz wyższego, boskiego, tego, który był nam dany przy narodzinach. Dzieciństwo jest właśnie takim boskim stanem.

Gdy dorastamy i zdobywamy wiedzę, jest to wiedza czysto akademicka, a to sprawia, że tracimy zupełnie albo w pewnym stopniu możliwość doświadczania inspiracji.

How do you see the role of architect?

An Architect is a creator. History begins with the Creator of the world continues with the work of many architects before architecture was known as a profession and in our days with the work of the selected ones that happens to make a difference.

In Peru an architect not only needs to be a creator but also a therapist because Peruvian people are still recovering of the brutal process of colonization which we had to experience for more than 5 centuries. We are trying to understand our own nature as a society.

Contemporary Peruvian architecture only shows all these complexes, it does not represent what Peruvian ancestral architecture used to be.

How would you describe your style?

Humbly, I try to guess what a contemporary Inca architect would do should he would have not gone thru Colonial times.

You do sculpture as well. Does it influence your architectural work?

Yes, sculpture is in my nature but I do not see it as a dis­cipline separated from Architecture, Intuitive Philosophy or audial intelligence which also influence my work.

Casa Para Siempre (House Forever)

l a v i e

2 7

A r c h ite ktu r a

As a student you met B.V. Doshi, a collaborator of both le Corbusier and Kahn. How did they influence your work?

Doshi connected me with his mentors in the same way that I try to connect my students with my own mentors with the hopes that they (my students) will connect them with their own disciples. That is the infinite line of our discipline.

What are your other architectural „gurus”?

Luis Barragan, Carlo Sharpa

Casa Para Siempre (House Forever)

Jaki jest twój ulubiony materiał, forma?

Kamień i monolityczna rzeźba, to one są częścią mnie.

Twój projekt Pachacamac House wydaje się być częścią otaczającego go krajobrazu, opisujesz go jako dom spokojnej starości dla filozofów, „transformację natury”. Opowiedz coś więcej o tym projekcie. Jaką rolę natura odgrywa w twojej twórczości?

Pachacamac House powstał jakoś tak „naturalnie”, tak jak rodzi się dziecko. Wiele rzeczy można zaplanować, ale są to tylko takie „zwyczajne cuda”. Nagle, w sposób niewytłumaczalny, zdajesz sobie sprawę, że możesz coś stworzyć. Wystarczy zaakceptować ten znak. Aby móc tworzyć, trzeba czekać na boski znak: divine sign – design.

Z którego swojego projektu jesteś najbardziej dumny?

Jestem dumny z całej mojej pracy: artystycznej, naukowej i zawodowej. Nie potrafię oddzielić tego od mojej codzienności. To pomaga mi zrozumieć, że duma i skromność muszą iść w parze.

O jakim projekcie marzy Luis Longhi?

O architekturze współczesnych Inków, o współczesnym Machu Picchu. |

2 8

l a v i e

Many architects say that they take much of inspiration from their childhood. Is this also your case?

Inspiration, I call it „State of Grace”, is the only condition to be able to create, to design. In order to achieve such condition we need to elevate our human state to the divine condition with which we were born. Childhood is a Divine condition, later and thru traditional learning we acquire only academic intelligence losing some or all possibilities for inspiration.

What is your favorite material? Form?

Stone and monolithic Sculpture are part of my nature.

Your Pachacamac House is like a part of natural landscape, you describe this project as „a retirement home for philosophers”, „transformation of nature…

The Pachacamac House is a piece of architecture that just “came out” naturally, almost as babies are born. We could plan many things but they just come as a “ordinary miracle”, suddenly one realizes that was able to create, no explanation for that, only acceptance that in order to create you have to wait for the divine sign (Design) Which of your projects are you most proud of?

I am very proud of all my work, artistic, academic and professional, I cannot detached all my activities from my daily life. This help me understand that pride in humbleness need to live together.

Is there a dream project you would like to design in the future?

The Contemporary Inca Architecture, the Contemporary MachuPicchu. |

A r ch ite ktu r a

Luis Longhi Urodzony w 1954 roku w Puno, w Peru. Studiował na Uniwersytecie Ricardo Palma w Limie, pracował w biurze projektowym Juvenal Baracco, zanim wyjechał do USA, gdzie otrzymał tytuł magistra architektury i rzeźbiarstwa na Uniwersytecie Pennsilvania. Pracował ze światowej sławy architektami, jak B.V. Doshi czy Adele Santos. Pracował dla licznych firm amerykańskich, m.in.

Gruen Associates w Los Angeles. W 1994 roku powrócił do Peru, gdzie podjął pracę architekta i rzeźbiarza.

Jego twórczość to m.in. projekty indywidualne, ekoturystyczne ośrodki spa. Realizuje się głównie na terenie Peru. Wykłada architekturę na Ricardo Palma University oraz UPC University of Applied Sciences w Limie.

Luis Longhi Born in 1954 in Puno. He studied in the the Ricardo Palma University in Lima, in the design studio of Juvenal Baracco before leaving to the United States for his post-graduate studies. He made his master in Architectural design and sculpture in Penn Design (University of Pennsilvania) in Philadelphia. He worked with recognized world architects like B.V. Doshi, Adele Santos.

His projects are mainly for individual clients, ecoturism and spa, mainly in Peru. He taught in his alma mater, the Ricardo Palma University, and now he teaches in the UPC University of Applied Sciences, in Lima.

Wnętrze Casa Para Siempre (House Forever)

l a v i e

2 9

A r c h ite ktu r a

Fi Ń s ki e d o m k i w nowej o ds ło nie Tekst: OKK!

W sąsiedztwie koła polarnego, w samym sercu arktycznego lasu, powstają ekologiczne i energooszczędne domy z najwyższej jakości drewna.

Nowoczesne technologie, najlepsze gatunkowo drewno pozyskiwane z północy Finlandii, wyjątkowa architektura oraz profesjonalizm to cechy charakterystyczne dla domów z bali marki Kontio.

3 0

l a v i e

A r ch ite ktu r a

l a v i e

3 1

Fot.: Materiały prasowe

A r c h ite ktu r a

Kontio specjalizuje się w produkcji luksusowych budynków z drewna poddawanego precyzyjnej obróbce na zaawansowanych technologicznie liniach produkcyjnych. Firma może poszczycić się największą na świecie fabryką domów z bali i pierwszą, która zaczęła wykorzystywać w swojej linii produkcyjnej roboty. W trakcie przeszło 40 lat istnienia marki Kontio powstało ponad 40 tysięcy domów, wybudowanych w niemal 40 krajach świata, w tym w Rosji, Francji i… w Polsce.

3 2

l a v i e

Firma posiada liczne certyfikaty i patenty na innowacyjne rozwiązania technologiczne, takie jak SmartLog, dzięki którym powstają systemy nieosiadających bali. Architekci podczas tworzenia projektów nie muszą brać pod uwagę osiadania drewna, ponieważ zmiany wymiarów związane z wilgotnością tego materiału są minimalne. Otwiera to nowe możliwości dla nowoczesnej, drewnianej architektury, pozwalając na łączenie ze sobą różnych materiałów budowlanych.

A r ch ite ktu r a

Te ekologiczne domy powstają w fabryce Kontio w fińskiej miejscowości Pudasjarvi, położonej w sąsiedztwie koła polarnego, gdzie rosną lasy arktyczne. Pozyskiwana w nich sosna północna charakteryzuje się właściwościami stwarzającymi wyjątkowy mikroklimat. Drewno to posiada zdolność naturalnej regulacji poziomu wilgotności powietrza, co ma korzystny wpływ zarówno na domowników, jak i konstrukcję całego budynku. Ze względu na miejsce produkcji – w bliskim sąsiedztwie koła polarnego

– rozwiązania dotyczące efektywności energetycznej powstają w ekstremalnych warunkach, dzięki czemu domy z bali Kontio zaliczane są do budynków o dużym stopniu energooszczędności. Klienci mają możliwość wyboru spośród wielu gotowych projektów, jak też realizacji indywidualnych zamówień według koncepcji architektów. Polskim przedstawicielem firmy Kontio na wyłączność jest marka Domy z Finlandii, istniejąca na rynku od 2008 roku. | Więcej na temat domów Kontio na stronie www.domyzfinlandii.pl

l a v i e

3 3

A r c h ite ktu r a

W do m u s p o d bieg u na Cecylia Waś, właścicielka domu z bali – zaprojektowanego w Finlandii – zdradza tajniki jego budowy w Polsce.

Jak się mieszka w domu z bali?

Dzięki dużej ilości drewna we wnętrzu dom ma niepowtarzalny klimat i emanuje od niego ciepło. Czujemy się w nim bliżej natury, a duże przeszklenia jeszcze bardziej potęgują to odczucie.

Skąd pomysł na sprowadzanie domu aż… z Finlandii?

Jako nastolatkowie, podczas podróży po Skandynawii, widzieliśmy wiele takich domów, ale jeden szczególnie utkwił nam w pamięci. Ciepła barwa drewna, jego położenie oraz sposób, w jaki idealnie się komponował z otoczeniem ujęły nas i zapragnęliśmy kiedyś w takim zamieszkać. Po wielu latach przyszedł moment, gdy zdecydowaliśmy, że zbudujemy dom z bali, ale zapoznając się z ofertami polskich firm, nie trafiliśmy na nic, co byłoby spójne z naszymi założeniami. Zaczęliśmy poszerzać zakres poszukiwań o rynek skandynawski i tak trafiliśmy na Kontio.

3 4

l a v i e

W których pomieszczeniach najbardziej lubią przebywać domownicy?

Naszym ulubionym miejscem jest salon i w nim spędzamy wspólnie czas. Lubimy wpatrywać się w ścianę lasu, którego widok roztacza się z okien naszego salonu. Zimą cieszy nas ogień płonący w kominku, który również pochodzi z Finlandii i jest zbudowany ze steatytu, kamienia pozyskiwanego właśnie w tym kraju. Otwarta przestrzeń salonu na jadalnię i kuchnię sprawia, że te przestrzenie się wzajemnie przenikają i są miejscami, gdzie skupia się życie rodzinne. Do wszystkich pomieszczeń wpada duża ilość światła dziennego. Piętro lubimy za prywatność. Tutaj każdy ma swój pokój, a wspólną przestrzenią jest antresola.

W jakim stylu urządziliście swój dom?

Skoro pochodzi z Finlandii, to naturalnym dla nas wyborem było urządzenie go w stylu skandynawskim.

Fot.: Materiały prasowe

A r ch ite ktu r a

Cenimy prostotę i dbałość o detale. Lubimy naturalne materiały, jak drewno i kamień, oraz jasne barwy. Ciepłe ściany drewna zostały złamane szarością i bielą, bo zależało nam na tym, aby podkreślić materiał, z jakiego powstał dom. Głównym założeniem projektu były duże przeszklenia, aby zachować przenikanie się świata zewnętrznego z tym, co dzieje się wewnątrz budynku.

Całą powierzchnię parteru wyłożyliśmy gresem, dzięki czemu uzyskaliśmy efekt kamienia na podłodze. We wnętrzu pojawiają się drobne akcenty, które zaczerpnęliśmy z Włoch, jak np. płytki naścienne w kuchni projektu Patrici Urquioli, które są utrzymane w tej samej kolorystyce, co reszta domu.

Jak długo trwała budowa?

Niezaprzeczalnym atutem budowy domu w technologii drewnianej jest bardzo szybki czas jego budowy.

W zasadzie stan surowy powstaje w dwa tygodnie, a do miesiąca podziwiać możemy bryłę wraz z więźbą.

Orientacyjnie czas budowy całego domu, przy gotowych fundamentach to 6 miesięcy.

Czy łatwo było wybudować dom w tej technologii?

Osobiście przeszliśmy szkolenie w fabryce w Finlandii, poznaliśmy budowę domów z bali „od podszewki”, własnoręcznie stawiając ściany. Doglądaliśmy produkcji na każdym jej etapie. Podczas pierwszej budowy mogliśmy liczyć na wsparcie fińskiego technologa – supervisora, którego pomoc okazała się nieoceniona. Dzięki temu wiele się nauczyliśmy, nie mając możliwości popełnienia żadnego błędu. Nasza ekipa maksymalnie wykorzystała tę wizytę i dzisiaj wiemy, że współpracujemy z ludźmi świadomymi technologii, dla których praca z drewnem nie jest niczym nowym. Ważne jest postępowanie krok po kroku, zgodnie z instrukcją i planem działania. Tutaj nie można pójść na skróty. Technologia nie jest trudna, ale zawsze, kiedy kieruje nami spontaniczność i pośpiech, to nic dobrego z tego nie może wyniknąć. |

l a v i e

3 5

d e s i g n

3 6

l a v i e

d e s i g n

Kobieca st rona d es ig nu Tekst: OKK!

Hiszpański temperament i zmysłowość w połączeniu z kobiecą wrażliwością – tak można by określić projekty Patricii Urquioli.

Jest jedną z najbardziej rozpoznawanych kobiecych sław światowego designu. Jakże finezyjnego i zmysłowego! Najlepsze projekty jej autorstwa dostępne są w Mesmetric.

Lampy Cabocheterra

l a v i e

3 7

d e s i g n

Ta światowej sławy designerka, urodzona w 1961 roku w hiszpańskim Oviedo, już jako nastolatka wiedziała, że będzie zajmowała się projektowaniem. Studiowała architekturę w Madrycie, jednak to nie zaspokoiło jej aspiracji. Ukończyła więc Wydział Wzornictwa Przemysłowego w samym sercu designu – Mediolanie.

Tu ogromny wpływ na późniejsze jej prace miała możliwość obcowania z najwybitniejszymi specjalistami w dziedzinie wzornictwa. Jej promotorem był światowej sławy architekt i projektant Achille Castiglioni.

To on pokazał Patricii, że inspiracje można czerpać zewsząd – choćby nawet z ulicy.

Kolejnym mentorem i wzorem do naśladowania był Vico Magistretti, którego poznała we włoskiej firmie De Padova, w której odbywała praktyki po ukończeniu studiów. Wspólnie zaprojektowali tam krzesło Flower, sofę Loom i szezlong Chaise Longue, które niezmiennie budzą zachwyt. Jeden ze swoich projektów – fotel Bergere Légere Urquiola zadedykowała specjalnie temu kreatorowi.

Kluczowym momentem w jej karierze było rozpoczęcie w 1998 roku współpracy z firmą Moroso na stanowisku dyrektora artystycznego. Przyniosło to artystce rozgłos i uznanie w świecie designu. Jej nazwisko zaczęło być rozpoznawalne i cenione. Trzy lata później Patricia Urquiola otworzyła własną pracownię – Studio Urquiola w Mediolanie – i niemal natychmiast ustawiła się do niej kolejka firm zainteresowanych współpracą.

Wśród nich: B&B Italia, Driade, Alessi, Cassiny, Foscarini, Kartell, Flos, Rosenthal, Hansgrohe.

Od góry: Matelase, Kartell Krzesła Mafalda, Moroso

3 8

l a v i e

d e s i g n

Od gรณry: Sofa Bold, Moroso Przestrzeล Mangas

l a v i e

3 9

Fot.: Materiały prasowe

d e s i g n

Krzesła Retrouve

Patricia Urquiola obecnie tworzy meble, lampy i przedmioty użytkowe, ale również wnętrza obiektów komercyjnych i wystaw. Jedną z najbardziej znanych jej kreacji wnętrz jest hotel Mandarin Oriental w Barcelonie. Jej prace spotykają się z zachwytem nie tylko wśród licznego grona odbiorców indywidualnych, ale też znawców designu i sztuki. Zdobyła między innymi tytuł Designer Roku przyznawany przez Elle Decor, nagrody Good Design Award, Red Dot Design Award, a Home i Häuser przyznał jej tytuł Projektanta w latach 2000–2010.

Tym, co wyróżnia jej projekty od innych, jest umiejętność łączenia różnych tekstur, wzorów i materiałów.

Robi to z ogromną gracją i hiszpańskim temperamentem. Jednocześnie jej projekty są pełne wyrafinowania, finezji i wrażliwości. Są ażurowe, koronkowe, eleganckie i dopracowane w szczegółach.

Patricia Urqiola wciąż zachwyca miłośników dobrego wzornictwa. Oprócz tego uczy designu w jednej z najbardziej prestiżowych szkół – Domus Accadame w Mediolanie. Prowadzi konferencje i seminaria na całym świecie. Młodym adeptom projektowania radzi, aby odważnie pokazywali światu swoje kreacje. |

4 0

l a v i e

Tym, co wyróżnia jej projekty od innych, jest umiejętność łączenia różnych tekstur, wzorów i materiałów.

Robi to z ogromną gracją i hiszpańskim temperamentem.

d e s i g n

M o d ne ko lo ry Jakie barwy zdominują jesień i zimę? Jako co roku raport kultowego instytutu Pantone wytycza kolorystyczne trendy na nadchodzący sezon.

W opublikowanym Fashion Color Report wybrano 10 odcieni. Stonowane, mają wzbudzać zaufanie, jednocześnie są wyraziste i mocne.

4 2

l a v i e

d e s i g n

Graficy czy projektanci dobrze wiedzą, czym jest system identyfikacji kolorów firmy Pantone. To wspólna paleta barw, która od 1974 pozwala na skuteczną komunikację twórców, producentów i konsumentów. Dla tych ostatnich najczęściej Pantone kojarzy się z ogłaszanymi „kolorami roku”, które inspirują projektantów wszelkiego rodzaju. Z pokazów haute couture trafiają do sklepów, drogerii czy inspirują projektantów przedmiotów codziennego użytku.

l a v i e

4 3

Fot.: Materiały prasowe

d e s i g n

W tym roku inspiracją raportu było „pragnienie spokoju, siły i optymizmu”.

Na liście znalazły się zarówno kolory ziemi, jak i wibrujące, żywe barwy.

Pośród wybranych kolorów znalazł się jeden odcień szarości Sharkskin, 17-3914, dwa niebieskiego: łagodny, delikatny Airy Blue, silny, zimny Riverside oraz neutralny Warm Taupe. W zestawieniu nie zabrakło królującej od pewnego czasu szmaragdowej zieleni, tym razem w odcieniu Lush Meadow.

4 4

l a v i e

d e s i g n

Są pąsowe, stonowane czerwienie: Aurora Red oraz wpadająca w róż Dusty Cedar, 18-1630. Jest też gliniany, bardzo naturalny Potter’s Clay, musztardowy Spicy Mustard i wpadający w fuksję Bodacious.

Obowiązującą w tym sezonie paletę barw postanowiła wykorzystać portugalska firma Brabbu, projektując serię mebli i dodatków wnętrzarskich.

Na przekór chłodnym i ciemnym dniom ocieplą i rozświetlą jesień i zimę. |

l a v i e

4 5

d e s i g n

W N Ę TR Z

Inspirujące wnętrze na nowy rok Tekst: Barbara Grabowska ZDJĘCIE: Marcin Czechowicz

Czy wnętrze może nam dać siłę do działania? Sprawić, że poczujemy się pełni energii i gotowi do realizacji noworocznych postanowień?

O tym, co warto zmienić w naszym domu czy mieszkaniu, rozmawiamy z Tomaszem Tarasewiczem, ARCHITEKTEM WNĘTRZ I DEKORATOREM WARSZAWSKIEGO CENTRUM WYPOSAŻENIA WNĘTRZ DOMOTEKA.

4 6

l a v i e

d e s i g n

Wazony od 189 zł, kosze Shining Wire, 479 zł i 799 zł, BoConcept

W N Ę TR Z

l a v i e

4 7

d e s i g n

W Nę t r z

Lustro Cheyenne, 1858 zł, Konsola Elia, 2258 zł, Novelle

4 8

l a v i e

d e s i g n

Jak stworzyć wnętrze inspirujące do działania, aktywności, pozytywnego myślenia?

Są różne zabiegi w aranżacji wnętrz, które możemy wykonać, aby po prostu milej nam się mieszkało.

To oczywiście przekłada się na pozytywną energię i chęć realizacji naszych celów. Zawsze powtarzam, że nie trzeba dużych rewolucji w naszych domach czy mieszkaniach, aby wnętrza stały się bardziej przyjazne, przytulne, inspirujące. Swoim klientom mówię, że nawet zmiana ustawień mebli w pomieszczeniu powoduje, że wprowadzamy nowy układ, nowe funkcje, nowy podział całego mieszkania. To bardzo proste zabiegi, które pozwalają na odświeżenie pomieszczenia. Bardzo istotne jest działanie małymi przedmiotami, formami. Chodzi o przeróżne akcesoria, które są dostępne na rynku, ale też rzeczy, które mamy na przykład schowane w szafie czy w kartonach w piwnicy, a które wyjęte po latach na światło dzienne pomogą w nowy sposób zaaranżować dane miejsce. Można kupić coś nowego i nie musi to być koniecznie nowy mebel. Możemy podziałać kolorem na ścianie, położyć tapetę, powiesić inne obrazki, wymienić zasłony, obicia, dać nowe narzuty. Ważne jest też, dlaczego potrzebujemy zmiany. Czy chcemy iść za trendami, czy zmienić nastrój pomieszczenia? Czasami przez kilkanaście lat nie zmieniamy wnętrza, w którym żyjemy.

Czy z pana doświadczenia wynika, że warto często zmieniać aranżację mieszkań?

Tak, chociaż ja jak szewc, który bez butów chodzi, w moim mieszkaniu nie zmieniałem nic od lat.

Ale namawiam do tego moich przyjaciół, znajomych, siostrę. To trochę jak z kolekcjami modowymi na wiosnę i lato czy jesień i zimę. Tak jak zmieniamy nasza garderobę, zależnie od sezonu, tak powinniśmy zmieniać wystrój naszych mieszkań.

Na przykład odświeżać je zarówno na wiosnę, jak i na zimę. Zimą możemy dorzucić więcej kolorowych poduch, ciepłe wełniane koce, zmienić narzutę i zasłony na takie o cieplejszych kolorach, zmienić żarówki, by lampy dawały cieplejsze, bardziej miękkie światło, położyć dywan. Latem możemy lepiej się poczuć w chłodniejszych wnętrzach, gdzie jest więcej bieli czy błękitu. Czasami przestawienie sofy

W N Ę TR Z

powoduje, że postanowimy zmienić swoje życie!

Bawmy się przedmiotami, po to są. A brak pieniędzy nie powinien być przeszkodą. Postawmy na kreatywność. Zachęcam do tego. Tak jak codziennie wkładamy inną koszulę, tak samo postępujmy z wnętrzem.

Wystarczy przestawić fotel, sofę, zmienić miejsce lampy, wazonu i mamy coś innego.

Czy ma pan receptę na wnętrze doskonałe?

Nie, to zależy od osoby, jej potrzeb, stylu życia.

Ja sam też nie mógłbym projektować dla kogoś według mojej recepty. Wnętrz projektowanych dla kogoś nie mogę dopasowywać do siebie.

Powstają po wielu rozmowach, spotkaniach z osobą, która danego wnętrza będzie używać. Architekci są po to, by uszczęśliwiać ludzi pod kątem solidnego, komfortowego mieszkania skrojonego pod oczekiwania danej osoby. Mieszkanie nie może być tylko modne i piękne, ale musi też spełniać wymagania funkcjonalne. Na tym zasadza się sztuka projektowania wnętrz.

Domoteka jest takim miejscem, gdzie można skonsultować się ze specjalistą od projektowania, poradzić się, jak urządzić mieszkanie.

Jak to wygląda w praktyce?

W Domotece są sklepy z meblami różnego rodzaju, akcesoriami, dodatkami, tkaninami itp. To najszersza oferta na rynku, skierowana do każdego klienta – takiego, który szuka czegoś stylowego, ale niedrogiego, ale też takiego, który poszukuje produktów z najwyższej półki. Nasi najemcy często prowadzą doradztwo w zakresie projektowania wnętrz. Sama Domoteka organizuje wiele eventów, warsztatów, spotkań edukujących. Są spotkania z artystami, specjalistami.

Ostatnio podczas urodzin Domoteki były na przykład warsztaty układania kwiatów…

Tak, ale też dużo więcej wydarzeń, również takich skierowanych do najmłodszych, jak na przykład zajęcia z projektowania toreb, poznawanie małej architektury, prezentacja zabawek edukacyjnych, labiryntów, klocków. Chcemy edukować nie tylko dorosłych,

l a v i e

4 9

d e s i g n

W N Ę TR Z

ale i dzieci. Do Domoteki nie tylko przychodzimy po fotel czy poduszkę, lecz jest to także miejsce, w którym zobaczymy artystów, sztukę.

Jaki jest pana ulubiony kształt, materiał, kolor?

Lubię zaokrąglone krawędzie, okrągłe stoły.

Lubię kształty obłe, wnętrza bardziej przytulne niż zimne. Łagodne, przyjazne, ciepłe, designerskie. Jeżeli chodzi o kolory, to na pewno bliskie mi są te dające większą skalę rozwinięcia, dopasowania innych kolorów, innych form. Bazą są zazwyczaj kolory bezpieczne, odcienie szarości od jasnego do grafitowego, biele, kość słoniowa.

Potem dopiero ubieram wnętrza w kolory.

Jestem ogromnym fanem tapet. Możliwości wzorów i kolorów jest nieskończenie dużo.

W Polsce tapety nie są modne, kojarzą się z PRL-em. Ja jednak zawsze je promuję, chociażby na kawałku ściany. To może bardzo wiele wnieść do wnętrza. Kawałek tkaniny, wzór – to nadaje charakter wnętrzu. Można też grać kolorami, na przykład położyć poduszki w kolorze jednego z motywów na tapecie. To tworzy klimat.

Ma pan jakiś przedmiot, mebel, bez którego nie wyobraża sobie wnętrza?

Jestem miłośnikiem sztuki, polskiego malarstwa powojennego. Chciałbym zachęcać ludzi do obcowania ze sztuką, nie tylko w galerii, lecz także we własnym domu, mieszkaniu. Sztuka też tworzy klimat. W dodatku może być traktowana jako inwestycja.

Żyrandol Shamley Sfera, 1990 zł, Laura Ahley

Pojemnik na lód, Tom Dixon, 1167 zł, NAP

Co będzie się działo w Domotece w przyszłym roku?

Jak zwykle działania edukacyjne. A jeśli chodzi o trendy, to na pewno jest to miejsce, gdzie znajdziemy wszystkie najnowsze trendy we wnętrzach. Będzie nurt skandynawski, filozofia Josepha Franka, dużo złota, miedzi, trochę stali, dużo kolorów. Będą królować welury, grube materiały, dużo szmaragdu. Kwiecień to targi w Mediolanie, prezentowane tam trendy jak co roku pojawiają się w sklepach Domoteki. Idziemy krok w krok z trendami światowego designu. | Wszystkie produkty dostępne są w Domotece, ul. Malborska 41, Warszawa www.domoteka.pl

Fotel Savoy, Miloo Home, 1490 zł, House&More

5 0

l a v i e

d e s i g n

W N Ę TR Z

Lampa Karman Porcamiseria, 3011 zł, LABO.TECH

l a v i e

5 1

S Z TU K A

L e k ko ść ma r m uru Tekst: Marta Haiger zdjęcia: Michał Jackowski

Materiał twórczy zazwyczaj determinuje sposób myślenia o rzeźbie. Nic więc dziwnego, że obiekty realizowane w surowcach takich jak marmur czy granit najczęściej dają wrażenie monumentalności i ciężkości.

Wyjątek stanowią prace Michała Jackowskiego, białostockiego rzeźbiarza, który – wzorem renesansowych klasyków czy też francuskiego mistrza Auguste’a Rodina – z twardego materiału wydobywa lekkość kształtów.

Yesterday 5 2

l a v i e

S Z TU K A

l a v i e

5 3

S Z TU K A

5 4

l a v i e

S Z TU K A

Why she... l a v i e

5 5

S Z TU K A

Jackowski w swojej twórczości wyraża głęboką fascynację żywiołami wody i wiatru, łącząc ją w artystycznej formie z zamiłowaniem do minimalistycznego piękna.

W ten sposób, realizując w marmurze przedstawienia złożonych metodą origami łódeczek i samolotów z papieru, odejmuje ciężkości twardemu materiałowi rzeźbiarskiemu.

Obiekty sprawiają bowiem wrażenie, że położone na powierzchni wody zaczną się na niej unosić, zaś rzucone w powietrze – przeciwstawiać oporowi powietrza.

W koncepcji zestawiania w jednym dziele antagonizmów, a więc tego, co lekkie i delikatne, z tym, co nieplastyczne i ciężkie, Jackowski realizuje też projekty o przeznaczeniu użytkowym. Doskonałym tego przykładem może być wyrzeźbione z niezwykłą precyzją w jednym bloku marmuru ponadpółmetrowe pióro, służące jako patera. Realizm, w jakim utrzymany został obiekt, przywodzi na myśl osamotniony, poruszany wiatrem ślad ptasich wędrówek. Ciężko uwierzyć, że nawet przy mocniejszym podmuchu nie oderwałby się on od ziemi.

Ruch i ekspresja Podczas gdy w parze z ciężkością idą statyczność i martwota, z pojęciem lekkości materii wiąże się ruch i ekspresja. Rzeźby Jackowskiego, mimo że wykonane z twardych, nieplastycznych budulców, wydają się emanować dynamizmem i energią. Artystę fascynuje możliwość wizualnego odtworzenia więzi międzyludzkich, zwłaszcza relacji pomiędzy kobietą i mężczyzną, ujętych zarówno w kontekst emocjonalny, jak i fizyczny. Wyeksponowane w niespokojnym geście sylwetki postaci promieniują chęcią życia, która uwolniłaby je od ograniczeń nieożywionej, ciężkiej materii. Dlatego też młode nagie ciała uwiecznione w realizacji Nokturn, podejmującej tematykę męskiej i kobiecej cielesności, a także ich wzajemnego uzupełniania się, wydają się zastygać w niespokojnym oczekiwaniu na zjednoczenie i przeniknięcie siebie nawzajem.

Dynamika portretów autorstwa Jackowskiego polega natomiast na silnym eksponowaniu emocji postaci.

W związku z tym wyraz twarzy dziecka w rzeźbie Dreamer manifestuje głęboką zadumę oraz wewnętrzne wyciszenie. Wykuta w marmurze głowa starca,

5 6

l a v i e

zatytułowana Passing, jest z jednej strony świadectwem pełnego doświadczeń i rozmaitych emocji życia, z drugiej zaś zdradza fakt pogodzenia z upływającym czasem.

Bard, odlany z brązu wizerunek przyjaciela artysty, stanowi z kolei swoiste studium psychologiczne postaci, którego emocjonalny wydźwięk zdradza bliską relację Jackowskiego z portretowanym mężczyzną.

Antyczne gry W swoich dynamicznych przedstawieniach sylwetek i portretów ludzkich Jackowski okazuje się także uważnym obserwatorem i komentatorem współczesności.

W cyklu pt. Antic Games artysta przekłada bowiem społeczne problemy dzisiejszego człowieka na wizualny język antycznych rzeźb. Łącząc znane elementy popkultury z rzeźbiarską tradycją sztuki, twórca konstruuje swój własny, uniwersalny system znaków. Jednocześnie, mówiąc o kondycji współczesnego człowieka, Jackowski wybiera tematy o ponadczasowym charakterze, zręcznie budując w ten sposób relację na linii przeszłość­– teraźniejszość. Wydaje się więc, że w jego twórczości klasyka oraz innowacyjne poszukiwania w zakresie formy i treści stanowią równorzędną wartość. Okazuje się bowiem, że w wyważonych realizacjach Jackowskiego tradycjonalizm i nowatorstwo stanowią elementy wzajemnie się dopełniające, w tym przypadku dalekie od chęci podporządkowania sobie całości kompozycji.

Przykładem pracy mieszczącej w sobie zarówno wpływy antyczne, jak i popkulturowe komponenty naszych czasów jest wykonana w marmurze karraryjskim rzeźba pt. Yesterday. Stanowi ona wizerunek greckiej bogini miłości, Afrodyty, wyrzeźbiony w sprawiającym wrażenie wyrwanego wprost ze skały bloku kamienia, którego centrum stanowi tablica z inskrypcją. Chociaż w pierwszej kolejności odbiorca dostrzega w popękanej głowie mitologicznej postaci ścisłe powiązania z antyczną grecką sztuką, po odczytaniu treści wykutej na płycie okazuje się, że ma do czynienia z ciągle aktualnym przekazem. Umieszczony tam fragment piosenki The Beatles: „[…] yesterday love was such an easy game to play […]” staje się w tym przypadku swoistym pomostem pomiędzy jakże odległym nam dziś dziedzictwem antycznej kultury a najintensywniejszym

S Z TU K A

Nokturn

okresem postępu technologicznego i cyfryzacji, czyli wiekiem XX. Ponadto, praca z jednej strony wyraża nieokreśloną tęsknotę autora za wyobrażeniem przeszłości, która, wolna od maszyn i komputerów, musiała być prostsza, a z drugiej natomiast, przywołując słowa angielskiego zespołu lat 60., jest dosadną manifestacją współczesności.

Relacje damsko-męskie Podobny wydźwięk posiada rzeźba pt. Why shy…

Przedstawia ona zastygłą w dramatycznym wyrazie twarz mężczyzny oraz fragment, ujętego w komiksowy dymek, kobiecego ciała, które stanowi myśl angażującą portretowanego. W ten sposób autor zabiera głos w niezwykle często poruszanej dziś kwestii pozycji kobiety w społeczeństwie. Ubierając swoją wypowiedź w klasyczną estetykę, Jackowski wskazuje na utrwalony w naszej kulturze przez historię patriarchalny model

relacji damsko-męskich. Jednakże znany ze współczesnej ilustracji dymek nad głową mężczyzny przenosi dyskusję o społecznym statusie kobiety na dzisiejszy grunt.

Sztuka Michała Jackowskiego udowadnia, że poczucie delikatności i kruchości w rzeźbie nie musi być uzależnione od surowca, z jakiego wykonana jest praca.

Okazuje się, że również twarde, ciężkie, nieplastyczne tworzywa, takie jak brąz, granit czy marmur mogą eksponować lekkość realizowanego obiektu. W twórczości rzeźbiarza wyróżnić można rozmaite kierunki, które pozwalają na uzyskanie takiego efektu, począwszy od wyboru tematyki przywodzącej myśl, o czymś nietrwałym i nieograniczonym swoim ciężarem, poprzez dynamizację przedstawienia, na materializacji pewnego nieokreślonego pierwiastka duchowości kończąc.

Te, być może nieświadomie stosowane przez artystę, zabiegi twórcze nadają całości jego sztuki indywidualny, wyjątkowy, harmonijny i bardzo spójny charakter. |

l a v i e

5 7

S Z TU K A

5 8

l a v i e

S Z TU K A

T wo r z enie la s u Tekst: Katarzyna Kowalska Zdjęcia: Łukasz Smudziński, Ewa Szymczak

Najmniejszy las w Polsce zajmuje powierzchnię 30 cm2.

Rośnie w centrum miasta, na warszawskiej Saskiej Kępie, w pracowni artystki Justyny Stoszek. Jej butelki kryją zielony mikroświat. Artystka przypomina, że natura jest tuż-tuż i opowiada, jak długo trwa tworzenie lasu.

l a v i e

5 9

S Z TU K A

Jak zaczęła się twoja przygoda z lasami?

Można powiedzieć, że trwa od wielu już lat, a rozpoczęła się, zanim zaczęłam tworzyć lasy. Przyroda była i jest dla mnie inspirująca. Widać to w pracach malarskich i rysunkach. Często w procesie twórczym korzystam z zasobów przyrody, zarówno pod względem tematyki, jak i techniki wykonania. Lubię rośliny.

Dziwne, biologiczne kształty, misterne koronkowe formy. W moich pracach pojawiają się też zwierzęta.

Interesuje mnie wymiar symboliczny, mityczny przyrody. Kolory często biorę bezpośrednio od natury, do malowania używam przeróżnych materiałów: czerwonej ziemi, trawy czy soków roślinnych.

Jak powstał pierwszy las?

Przypadkiem. Kilka lat temu posadziłam w laboratoryjnej menzurce krzak poziomki. Moje zaskoczenie było ogromne, kiedy zobaczyłam, że poziomka owocuje. Posadziłam siewkę dębu i otuliłam ją mchem. Dąb po miesiącu zgubił liście, odstawiłam na półkę słój i zapomniałam o nim. Na wiosnę dąb puścił maleńki pączek. Od tego czasu eksperymentowałam z wieloma roślinami.

Jak to się dzieje, że tak potężne drzewo jak dąb pozostaje tak maleńkie?

Lasy w butelce miniaturyzują się. Rozpoznają granice przestrzeni i dostosowują się do niej. Potrzebują słabego światła, takiego jak pod koronami drzew.

Jeśli światło jest za intensywne, lasy będą pięły się ku górze.

Jak długo trwa tworzenie lasu?

Stworzenie miniaturowego ekosystemu jest bardzo pracochłonne, wymaga wiele czasu, ogromnej uważności i cierpliwości, jest swoistą medytacją.

Moje lasy rodzą się w sposób naturalny, czyli w lesie.

I to jest pierwszy etap. Nieprzewidywalny eksperyment. Można by powiedzieć, że zostawiam roślinom decyzję o tym, czy zamieszkają w butli. Kiedy uznam, że siewki czują się dobrze, przychodzi pora na moją pracę. Domykam kompozycję, którą zapoczątkował sam duży las. Wtedy zaczyna się pielęgnacja i obserwacja. Po około roku las nie potrzebuje już leśnika.

Sam sobie radzi.

Lasy Forest Forever nie są jedynie ładną dekoracją.

To obiekty, żywe rzeźby, które mogą nam służyć do głębokiej kontemplacji.

Czego potrzebują do życia twoje lasy, jak je pielęgnować?

Najważniejsze jest naturalne światło. Lasy zamknięte w butelce tworzą własny samowystarczalny ekosystem.

W procesie fotosyntezy wytwarzane są substancje odżywcze. Rośliny nie potrzebują podlewania, same

l a v i e

6 1

S Z TU K A

regulują sobie wilgotność podłoża, obieg wody w lesie jest obiegiem zamkniętym. Woda z gleby wchłaniana jest przez korzenie, następnie uwalniana przez parowanie, by w końcu dzięki skraplaniu znów powrócić do gleby. Ten eksperyment jest dowodem, że natura poradzi sobie bez człowieka, ale my bez niej już nie.

Twoje lasy w butelkach to żywe organizmy.

Umierają?

Lasy w szkle żyją długo. Jeżeli zaadaptują się do nowych warunków, mogą być z nami przez wiele lat. Mój najstarszy las ma dziewięć lat. Lasy Forest Forever nie są jedynie ładną dekoracją. To obiekty, żywe rzeźby, które mogą nam służyć do głębokiej kontemplacji. Ich wymiar symboliczny jest ogromny.

Zacznijmy od tego że jesienią drzewa w butli gubią liście. Jesień i zima w butli to czas, który dla właściciela lasu może być albo trudny, albo ważny, a nawet mistyczny. Umierający las pokazuje nam różne prawdy. W butli musi dojść do śmierci, do procesów gnilnych, inaczej nie wytworzy się mikroklimat. Nie powstanie dwutlenek węgla niezbędny roślinom do życia, bakterie, odżywki karmiące i leczące. Śmierć karmi i daje życie. Obserwuję swoje stare lasy i są dla mnie wzruszające. Mają w sobie misterium prawdziwej puszczy. Tajemnicę. Ich eteryczność i jednoczesna

6 2

l a v i e

moc koi i wzmacnia. Bywa, że lasy chorują. Największą satysfakcję daje mi widok lasu, który wyleczył się sam. W starych lasach, i tych małych Forest Forever, i tych wielkich, takich jak Puszcza Białowieska, można dostrzec nadzwyczajność, wagę życia. Procesy, które zachodzą przez setki lat, kształtują zachwycająco bogaty żywy, organizm. Tego się nie da skopiować ani odtworzyć, sadząc młodniki w równych rzędach – to są miliardy niepowtarzalnych zależności. Tam, gdzie pozornie pojawia się śmierć, rozkwita inne, nowe życie. Porządkowanie, „czesanie” dzikiej puszczy to zabieranie jej zdrowia i siły. Dlatego tak ważna jest ochrona starych lasów na ziemi, a te moje małe mają nam o tym przypominać.

Ogromną wagę przykładasz do kompozycji, formy słoja, zamknięcia.

Czasem jest to drewno, kamień, ceramika, kryształowe kule, rogi, kości, stara metaloplastyka. Inspirujące secesyjne fragmenty kandelabrów, klamki, dziurki od klucza. Łączenie tych elementów daje zaskakujące efekty. Bardzo lubię ten moment procesu twórczego.

Szukanie formy, która dopełni i zamknie kompozycję. |

Tekst dzięki uprzejmości internetowej galerii sztuki LUMARTE

CARNIVAL TIME TIME CARNIVAL OFYOUR YOURHAIR HAIR OF

BY JAGA HUPAŁO BORN TO CREATE

BY JAGA HUPAŁO BORN TO CREATE PRACOWNIA JAGA HUPAŁO BORN TO CREATE RECEPCJA@JAGAHUPALO.PL +22 636 67 59, (+48) 607 098 230 PRACOWNIA JAGA HUPAŁO BORN TO CREATE RECEPCJA@JAGAHUPALO.PL +22 636 67 59, (+48) 607 098 230

S Z TU K A

O kn a Pa na Bo ga Tekst: Katarzyna Skorska Zdjęcia: Monika Siejakowska, Ewa Drewicz, Jerzy Jasicki

Tajemniczym blaskiem różnobarwnego szkła od wieków przykuwają uwagę wiernych. Odnajdujemy je przede wszystkim w zabytkowych obiektach sakralnych i we współczesnych świątyniach, choć dawno już wykroczyły poza sferę sacrum.

Fragment witraża poświęconego bł. księdzu Jerzemu Popiełuszce

6 4

l a v i e

S Z TU K A

l a v i e

6 5

S Z TU K A

Witraż poświęcony św. Janowi Pawłowi II

6 6

l a v i e

S Z TU K A

Niektórzy twierdzą, że twórcy witraży zapatrzyli się w bizantyjskie mozaiki. Prawdopodobnie pierwszą prześwitującą mozaikę szklaną w otworach okiennych zastosowali Arabowie. Były to koronkowe ażury wycięte w gipsie lub innym miękkim kamieniu, wypełnione kolorowymi szkłami, płytkami marmuru, a nawet półszlachetnymi kamieniami. Na początku naszej ery okna zaczęli też szklić Rzymianie – w domach bogatych mieszkańców Pompejów i Herkulanum stosowano wówczas zielonkawe, nieprzezroczyste szkło.

Pierwsze witraże, czy też raczej wypełnienia okien złożone z kolorowych szkiełek, pojawiły się w kościelnych wnętrzach na przełomie IV i V wieku, a jakieś 300 lat później znane było już pojęcie określające szklarzy zajmujących się tworzeniem witraży – vitrearii. W czasach średniowiecznych spełniali oni również funkcje vitri factores, czyli wytwórców szkła. Najstarsze, zachowane do dzisiejszych czasów, witraże znajdują się w katedrze w Chartres we Francji, w katedrze w Augsburgu w Niemczech i w Canterbury w Anglii. Natomiast te najstarsze w Polsce pochodzą z Gniezna, a ich powstanie datowane jest na XI wiek.

Przez setki lat tworzono witraże głównie o charakterze sakralnym. Miały one podkreślać wzniosły charakter miejsca kultu, służyły edukacji, najczęściej niepiśmiennych, wiernych i stanowiły nade wszystko ilustrację tematów biblijnych.

Od Tiffany’ego Słynny jubiler, który przede wszystkim zrewolucjonizował metodę tworzenia witraży, wprowadził nową, trwalszą i bardziej finezyjną technikę łączenia wszelakich szkieł witrażowych. Jego dokonania znakomicie poszerzyły możliwości artystyczne twórców witrażu.

Technika tworzenia witraży, którą wprowadził w USA w XIX wieku Louis Comfort Tiffany, pozwala realizować niezwykłe, trójwymiarowe wizje. Złamał wielowiekową tradycję, tzw. ołowiową. Ołów, będący przez setki lat spoiną, został przez Tiffany’ego zastąpiony cyną, zaś jego metoda polega, mówiąc w pewnym uproszczeniu, na owijaniu wszystkich szklanych elementów cienką taśmą miedzianą i łączeniu ich za

pomocą cyny. Przy użyciu specjalnych preparatów uzyskuje się odpowiedni odcień spoiny (tzw. patynowanie). L.C. Tiffany był także autorem nowatorskiej metody barwienia szkła na opalizujący kolor i właśnie tego rodzaju szkła używał w swoich wyrobach biżuteryjnych, co znakomicie podkreślało ich wyjątkowość.

Wszechstronność metody Tiffany’ego pozwala na tworzenie wielu różnych, a zarazem niepowtarzalnych przedmiotów ze szkła.

Refleksje i refleksy Stosują piękne, wielofakturowe i wielobarwne szkła.

W ich pracowni znajdziemy najrozmaitsze kinkiety, lampy stojące i wiszące o przeróżnych kształtach, przepierzenia witrażowe, okna i drzwi, choć jak sami przyznają, od lat koncentrują się na projektowaniu i produkcji witraży o charakterze sakralnym. Wykonują witraże figuralne, metaforyczne, przedstawieniowe oraz takie, które ujmują tematy religijne w sposób nowoczesny i formalnie uproszczony, przy jednoczesnym zachowaniu głębi odniesień znaczeniowych. Stosują przede wszystkim technikę Tiffany’ego, choć w witrażach sakralnych, zależnie od potrzeby, posługują się także techniką tradycyjną – ołowiową.

Witamy w Studiu Form Witrażowych Moniki i Piotra Siejakowskich, które istnieje w Poznaniu ponad 25 lat.

Ich witraże zdobią kilkanaście obiektów sakralnych.

Znajdziemy je nie tylko w poznańskich kościołach i kaplicach, w wielkopolskich miejscowościach – Chludowie czy Pobiedziskach – lecz także w Kołobrzegu, Dźwirzynie, Białogardzie, a nawet na Dolnym Śląsku. W Archidiecezjalnym Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Poznaniu twórcy zapraszają do szczególnej wędrówki wśród witraży. Podczas tej podróży natrafimy na witraże odnoszące się do przestrzeni kosmicznej, dostrzeżemy tam gwiazdy i planety. Odnajdziemy też wspaniałe witraże symbolizujące święte Krew i Wodę, a oznaczające miłosierdzie, oczyszczenie, życie dusz.

W słoneczne dni nacieszymy oczy efektami świetlnymi pojawiającymi na sąsiadujących z witrażami ścianach świątyni. Bo piękno witraży jest ponadczasowe, tak jak światło, które daje im życie. |

l a v i e

6 7

S Z TU K A

P oe zja i m i ty pisa ne pędz lem Tekst: Barbara Smorawińska

Ponad 140 obrazów, rysunków, rzeźb i fotografii autorstwa słynnego amerykańskiego abstrakcjonisty i ekspresjonisty Cy Twombly’ego podczas największej retrospektywy twórczości tego artysty w paryskim Centre Pompidou. Tylko w Paryżu oglądać można tak bogaty zestaw dzieł malarza zebrany z prywatnych i publicznych zbiorów z całego świata.

6 8

l a v i e

S Z TU K A

Seria Nine Discourses on Commodus, 1963 Guggenheim Bilbao Museo, Bilbao © Cy Twombly Foundation

Świat sztuki stracił geniusza. Nieprędko napotkamy talent o podobnej skali i intensywności – powiedział Larry Gagosian, właściciel znanej nowojorskiej Gagosian Gallery na wiadomość o śmierci artysty w 2011 roku.

Cy Twombly, a właściwie Edwin Parker (ur. w 1928 roku), swój artystyczny pseudonim przejął od ojca, piłkarza i instruktora sportowego – Cy – od słowa cyklon.

Nie od razu doceniono jego spontaniczną sztukę i obrazy przywodzące na myśl pismo dziecka. Uznanie zaczął

zdobywać w latach 60., ale największym zainteresowaniem cieszył się w ostatnich latach życia. Studiował i tworzył w Nowym Jorku, w 1959 roku ożenił się z arystokratką Tatianą Franchetti i zamieszkał w Rzymie.

W 2001 roku na biennale sztuki w Wenecji nagrodzono go Złotym Lwem za całokształt twórczości, a w 2010 roku poproszono go o ozdobienie jednego ze sklepień Luwru – zaszczyt, którego dostąpił jako ostatni Georges Braque w latach 50. Jego prace znajdują się w kolekcjach

l a v i e

6 9

Fot.: Materiały prasowe

S Z TU K A

Coronation of Sesostris, 2000 Part V : Akryl, ołówek woskowy, grafit na płótnie, 206,1 x 156,5 cm Pinault Collection © Cy Twombly Foundation, courtesy Pinault Collection

7 0

l a v i e

S Z TU K A

Fifty Days at Iliam Shades of Achilles, Patroclus and Hector, 1978 Partie VI : olej, ołówek woskowy, grafit na płótnie, 299,7 x 491,5 cm Philadelphia Museum of Art, Philadelphie, dar (wymiana) Samuel S.White 3rd i Very White, 1989-90-6 © Cy Twombly Foundation, courtesy of Philadelphia Museum of Art, Philadelphie

m.in. Tate Modern w Londynie i Museum of Modern Art w Nowym Jorku, i wyceniane są na miliony dolarów.

Z okazji retrospektywy Twombly’ego w 2009 roku w Muzeum Sztuki Współczesnej w Wiedniu twórczość artysty opisał Edelbert Köb, dyrektor muzeum, mówiąc, że artysta ten łączy radykalizm powojennej sztuki amerykańskiej ze złożonością europejskiego malarstwa.

Z kolei dr Marcin Pastwa, pracownik Instytutu Historii Sztuki KUL, autor i współautor wielu publikacji naukowych, w ramach cyklu wykładów Aktualność Sztuki tak opisywał twórczość Twombly’ego, uznawanego za jednego z najbardziej enigmatycznych twórców współczesnych: „Sztuka tego artysty w niezwykle subtelny sposób ukazuje dialog tradycji sięgającej przez dzieła Dawnych Mistrzów do starożytności ze współczesnością. Obrazy Twombly’ego są zarówno do oglądania, jak i do czytania. Zmysłowość jego prac i swoisty sposób narracji prowokują do uważnego widzenia i pogłębionej lektury pozwalającej odkryć tropy wskazujące na śródziemnomorskie korzenie jego twórczości, wciąż żywą mitologię, a jednocześnie świadomość przemian nieustannie dokonujących się w historii sztuki”.

Jasne zazwyczaj tło, poplątane linie, kolory – dzieła Twombly’ego przywodzą na myśl rysunki wykonane przez dziecko. Łączą kolory z napisami, przez co często kojarzone są z miejskim graffiti. Nawiązują do mitologii

czy dawnych bohaterów, poezji Rainera Marii Rilke czy sztuki Moneta. „Jego malarstwo to rodzaj poezji, sztuki płynącej z ducha. Obrazy Twombly’ego to symbole, do których odczytania konieczna jest zdolność «widzenia wewnętrznego». Znamienną cechą dzieł artysty jest wplatanie w kompozycje imion bóstw, fragmentów poezji, błędnie rozwiązanych zadań matematycznych.

Niestaranny charakter pisma powoduje, że słowa rozmywają się, są nieczytelne, ale dostrzeżenie ich jest kluczem do zrozumienia sensu obrazu. Cy Twombly jest erudytą, odczytanie jego dzieł wymaga znajomości mitologii, poezji i wielu innych tekstów kultury. Obrazy te prowokują przede wszystkim do dialogu wewnętrznego, tym samym stanowią zwycięstwo nad sztuką figuratywną” – mówił Pastwa.

Wystawa w paryskim Centre Pompidou zorganizowana jest w trzech cyklach tematycznych: Nine Discourses on Commodus (1963), Fifty Days at Iliam (1978) and Coronation of Sesostris (2000), pokazujących twórczość artysty w sposób chronologiczny. Można tu obejrzeć obrazy-ikony artysty nigdy wcześniej niepokazywane w Paryżu.

Wystawa powstała we ścisłej współpracy z Fundacją Cy Twombly i jej prezesem Nicolą Del Roscio oraz Fundacją Nicola Del Roscio z Gaety, przy wsparciu syna artysty Alessandro Twombly’ego. |

Centre Pompidou, Paryż, do 24 kwietnia 2017, galeria 1, poziom 6.

Muzeum otwarte codziennie od 11 do 21. www.centrepompidou.fr

l a v i e

7 1

S Z TU K A

Od góry: Apollo, 1975, pastele olejne i grafit na papierze 150 x 134 cm, Cy Twombly Foundation, © Cy Twombly Foundation, courtesy Archives Nicola Del Roscio Venus, 1975, pastele olejne, grafit i kolaż na papierze 150 x 137 cm Cy Twombly Foundation © Cy Twombly Foundation, courtesy Archives Nicola Del Roscio

7 2

l a v i e

M O DA

Moda na s Lod ko Fryzury: Franck Provost – www.franckprovost.com Makijaż: Make Up For Ever

To największe międzynarodowe święto czekolady.

Podczas tegorocznej, 22. już, edycji obok występów światowych mistrzów cukiernictwa jak zwykle nie zabrakło czekoladowego pokazu mody.

7 4

l a v i e

Zdjęcia: Materiały prasowe Salon du Chocolat

M O DA

Co roku w halach wystawowych Porte de Versailles pod Paryżem swoje wyroby prezentuje blisko pół tysiąca producentów czekolady i cukierników z całego świata. Podczas festiwalu Le Salon du Chocolat można zobaczyć sposób powstawania czekoladowych słodkości, a także spróbować najlepszych specjałów.

Jak co roku jedną z czekoladowych atrakcji jest pokaz mody. Wykończenia z pralinek, czekoladowe koronki, tiule i zdobienia. Kreacje pokazywane na Salon du Chocolat to efekt współpracy najlepszych projektantów mody z mistrzami cukiernictwa.

Wielość atrakcji, zapachy, smaki, zadziwiające formy i kolory – to wszystko sprawia, że czekolada już nigdy nie będzie kojarzyła się tylko z brązową tabliczką. |

Czekoladowe duety projektantów i cukierników 2016 Fashion Show: – Le Chocolat de H & Tae Ashida – Joël Patouillard, M.O.F & Isadora Delarose – Jacques et Vianney Bellanger & Anne-Lise DuriezGrandjean – Danilo Fedrighi & Jeffrey Cagnes, Chef Pâtissier – Boissier & Angélique Godey – Ghraoui Chocolate & Jérémie Pujo – Stéphane Bonnat & Valérie Pache – Hasnaa et Vincent Ferreira & Elise Martimort – Jean-Paul Hévin & Cameron Kham – Régis Ferey et les élèves de l’École Ferrandi & Yanping Huang, Esmod – Jean-Luc Decluzeau pour Leonidas & Cassandra Allaire et Namiko Seto, Esmod – Vincent Lechevallier & Elise Chalmain – Patrice Chapon & Jean-Paul Benielli – Dragées Reynaud & Nicolas Fafiotte

l a v i e

7 7

F oto g r a f i a

P i ewca wolnoSc i Tekst: Barbara Smorawińska

Sztuka to słowo, które wyrzuciłem ze swojego słownika.

Po czesku mówimy „umnelec” – ktoś, kto zna się na tym, co robi.

To mi bardziej odpowiada. Jestem po prostu fotografem – Josef Koudelka.

Cornell Capa Infinity Award, Grand Prix Henri Cartier-Bresson, Nagroda Nadara czy Nagroda Złotego Medalu Roberta Capy.

To tylko niektóre nagrody słynnego czeskiego fotografa Josefa Koudelki.

7 8

l a v i e

F oto g r a f i a

Josef Koudelka zaczął fotografować już jako dziecko.

Później zajmował się dokumentowaniem występów praskiego Teatru za Bramą. Jego projekt fotografowania Romów w Rumunii zbiegł się w czasie z inwazją wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji w sierpniu 1968 roku. Koudelka wyruszył do Pragi, aby być w centrum wydarzeń. Jego zdjęcia udokumentowały najazd na Pragę i krwawe starcia, w wyniku których śmierć poniosło około 200 osób. Negatywy przemycił do słynnej amerykańskiej agencji Magnum, która anonimowo opublikowała jego materiał w magazynie The Sunday Times pod inicjałami P.P. (Prague Photographer). Do elitarnej agencji Magnum dołączył w 1971 roku.

Niezależny i wolny. Miłości do fotografii nauczył się od pewnego piekarza… Swój pierwszy aparat, w dodatku plastikowy, kupił za pieniądze zarobione przy zbieraniu truskawek. Poświęcił się fotografii, porzucając karierę inżyniera lotniczego (musiałem przestać, inaczej bym umarł – mówił potem).

Po sowieckiej inwazji na Czechosłowację przyjął azyl polityczny w Wielkiej Brytanii, kontynuował wędrowny tryb życia, wożąc ze sobą rolleifleksa i niewiele ponad to.

Jeden z jego najdłużej trwających projektów nosił adekwatny tytuł Exiles (Wygnańcy).

Jednak to jego zdjęcia praskich ulic, ludzi wypisujących na murach „Sowieci do domu”, sowieckich czołgów, stały się dla całego świata symbolem walki o wolność.

Koudelce przyniosły medal im. Roberta Capy, przyznawany za szczególną odwagę.

Koudelka nie był jednak fotografem wojennym.

Uwielbiał portret i dokument w czarno-białej tonacji.

Lubił portretować „wygnańców” – ludzi na marginesie, bezdomnych, samotnych, narodowe mniejszości.

Wolność była zawsze dla niego najważniejsza.

Nie chciał być z nikim związany, odrzucał wszystko, co mogłoby ograniczać jego swobodę. Na pytanie, czy coś na tym stracił, odpowiada: Nie. Straciłbym, gdybym oddał część swojej niezależności. | Wystawę zdjęć Josefa Koudelki, La Fabrique d'Exils (Fabryka uchodźców) można będzie oglądać w paryskim muzeum Centre Pompidou.

22 lutego-22 maja 2017 r. www.centrepompidou.fr

Inwazja praska, 1968, odbitka żelatynowo-srebrowa, 50 x 60 cm, Collection Centre Pompidou, Paris, dar artysty 2016 © Josef Koudelka / Magnum Photos © Centre Pompidou / Dist. RMN-GP

l a v i e

7 9

F oto g r a f i a

Josef Koudelka, Grecja,1983, odbitka şelatynowo-srebrowa, 10,2 x 15 cm Š Josef Koudelka / Magnum Photos

8 0

l a v i e

F oto g r a f i a

Josef Koudelka, Francja, 1973 odbitka żelatynowo-srebrowa, 50,7 x 60,5 cm, Collection Centre Pompidou, Paris, dar Jeu de Paume, z udziałem agencji Magnum w 2013. Z dawnej kolekcji Centre National de la Photographie. © Josef Koudelka / Magnum Photos © Centre Pompidou / Dist. RMN-GP

l a v i e

8 1

Zdjęcia: Materiały prasowe

P O D R Ó Ż

P o rt ugalia m u z ea lna Tekst: Małgorzata Biskuo

Jak najlepiej poznać dany kraj? Można przestudiować tony książek, zamieszkać tam na dłuższy czas lub… odwiedzić najważniejsze muzea.

My proponujemy osiem miejsc, które pozwolą zrozumieć charakterystyczne elementy kultury Portugalii.

l a v i e

8 3

P O D R Ó Ż

Narodowe Muzeum Azulejo (Museu Nacional do Azulejo) – Lizbona

Muzeum Fado (Museu do Fado) – Lizbona

W Portugalii ręcznie malowane i szkliwione płytki ceramiczne azulejo można spotkać na każdym kroku.

Zdobią i chronią ściany domów, kościołów i innych miejsc użyteczności publicznej. Choć pierwsze azulejo przywieźli na Półwysep Iberyjski Maurowie, to jednak Portugalczycy uczynili z nich prawdziwe dzieła sztuki, które uznają za swój skarb narodowy. Wizyta w Museu Nacional do Azulejo pomoże zrozumieć tę fascynację.

Dawny klasztor Convento da Madre de Deus, który sam w sobie stanowi atrakcję, mieści cenną kolekcję azulejo: od najstarszych portugalskich płytek z końca XV wieku po współczesne dzieła ceramiczne. Można zobaczyć, jak – wraz z rozwojem tej dziedziny sztuki – zmieniały się techniki wytwarzania azulejo, ich kolorystyka (najbardziej charakterystyczne są biało-błękitne) oraz przedstawiane tematy: od prostych geometrycznych wzorów i motywów roślinnych, aż po zaawansowane kompozycje przedstawiające sceny religijne, mitologiczne czy krajobrazy. Na uwagę zasługuje zwłaszcza ogromna ścienna panorama Lizbony, ukazująca stolicę sprzed trzęsienia ziemi w 1755 roku. W tym samym budynku znajduje się restauracja, kawiarnia i sklep, w którym można kupić ciastka, przypominające wyglądem dopiero co podziwiane azulejo. |

W lizbońskich klubach i na ulicach często można usłyszeć tęskną pieśń śpiewaną przy akompaniamencie gitary, mówiącą o nieszczęśliwej miłości, rozstaniu i przeznaczeniu. To fado, charakterystyczny dla Portugalii gatunek muzyczny, będący wraz z saudade (port. tęsknota, nostalgia) ważnym elementem portugalskiej tożsamości.

W 2011 roku UNESCO wpisało tę pieśń na Listę Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości. Lizbona, a dokładniej jej najstarsza dzielnica Alfama, uważana jest za kolebkę fado. Tam też znajduje się wiele klubów muzycznych (casa do fado) oraz Museu do Fado. Muzeum przybliża zwiedzającym historię tego gatunku muzycznego oraz jego najsłynniejszych wykonawców, od powstania fado w XIX wieku aż po czasy współczesne. Można tu zobaczyć dwunastostrunową gitarę portugalską, której zawdzięczamy specyficzne brzmienie fado, nagrania video, stroje z występów czy obrazy inspirowane fado.

Audioprzewodnik posiada bogatą kolekcję nagrań. Warto zwrócić uwagę na postać Amálii Rodrigues, niekwestionowanej królowej fado, uwielbianej nie tylko w Portugalii, ale i na świecie. Urodziła się w biednej dzielnicy Lizbony, a u szczytu swej sławy występowała w najważniejszych salach koncertowych. (Jej XVIII-wieczna lizbońska rezydencja na Rua de São Bento 193 jest udostępniona do zwiedzania).

W budynku muzeum znajdują się kawiarnia oraz sklep z pamiątkami, gdzie można kupić płyty, książki, a nawet instrumenty muzyczne. |

www.museudoazulejo.pt

Zwiedzanie muzeum ułatwia aplikacja mobilna MNAz – Museu do Azulejo (nagranie audio po portugalsku i angielsku oraz wideo w języku migowym), dostępna w sklepie Google Play w wersji na Android i iPhone. Wstęp wolny w pierwszą sobotę każdego miesiąca dla indywidualnych zwiedzających oraz grup do dwunastu osób.

8 4

l a v i e

www.museudofado.pt

Muzeum zaprasza również na wirtualną podróż po Lizbonie i miejscach związanych z fado: http://roteiro.museudofado.pt/

P O D R Ó Ż

Muzeum Morskie (Museu de Marinha) – Lizbona

Muzeum Wieloryba (Museu da Baleia) – Caniçal na wyspie Madera

Portugalia może się poszczycić długą i obfitującą w ważne odkrycia geograficzne historią żeglugi dalekomorskiej. Zapoczątkował ją książę Henryk Żeglarz, któremu przypisuje się założenie szkoły nawigatorów w Sagres.

Ukoronowaniem tej historii było wytyczenie przez Vasco da Gamę nowego szlaku handlowego do Indii w 1498 roku, poprzedzone odkryciem archipelagu Madery i Azorów oraz opłynięciem przez Bartolomeu Diasa zachodniego i południowego wybrzeża Afryki. Dodatkowo, w 1500 roku, Pedro Álvares Cabral dokonał odkrycia Brazylii. W rezultacie Portugalczycy zyskali dostęp do cenionych w Europie towarów, takich jak kość słoniowa, dalekowschodnie przyprawy, jedwab, porcelana oraz egzotyczne warzywa i rośliny z Nowego Świata. Dzięki temu Portugalia stała się jednym z najbogatszych krajów w ówczesnych czasach. Do listy tych sukcesów trzeba jeszcze dodać pierwszą wyprawę morską dookoła Ziemi, dowodzoną przez Portugalczyka Ferdynanda Magellana (Fernão de Magalhães), tym razem na rzecz Hiszpanii.

Museu de Marinha w Lizbonie, założone jeszcze w 1863 roku dekretem króla Luisa I, wielkiego miłośnika marynarki, prezentuje historię portugalskiej żeglugi.

Wystawiono tu dawne instrumenty nawigacyjne (m.in. astrolabia, sekstanty), stare mapy i globusy, modele statków zarówno w wersji miniaturowej (m.in. statki handlowe, współczesne okręty wojskowe), jak i w skali 1:1 (galeoty). Można tu też zobaczyć mundury marynarskie i przedmioty codziennego użytku oraz wnętrze kajuty królewskiej z jachtu Amelia. Dzieci do dwunastego roku życia zwiedzają muzeum bezpłatnie.

Warto zaznaczyć, że Museu de Marinha znajduje się w skrzydle słynnego klasztoru Hieronimitów (Mosteiro Dos Jéronimos), który jest wotum dziękczynnym za udany powrót ekspedycji morskiej Vasco da Gamy do Indii.

Jego grób znajduje się w tutejszym kościele. |

Położone daleko na Oceanie Atlantyckim wyspy Azorów i Madery stanowią doskonałe miejsce do obserwacji zwierząt morskich. Organizowane są tam specjalne rejsy, umożliwiające zobaczenie z bliska delfinów i wielorybów. W rybackim mieście Caniçal na Maderze warto zajrzeć do niewielkiego Museu da Baleia, które prezentuje etnograficzną wystawę na temat wielorybnictwa w tym regionie (zakazanego w 1982 roku), a także przybliża świat waleni. Można tu obejrzeć naturalnej wielkości modele delfinów i wielorybów, filmy w 3D oraz wejść do batyskafu.

Muzeum prowadzi również projekty naukowe badające życie tych zwierząt. |

www.ccm.marinha.pt

www.museudabaleia.org

Muzeum zaprasza również na wirtualne zwiedzanie: www.visitasvirtuais.com/tours/MuseuBaleia/.

Więcej na: visitportugal.com

Museu CR7 – Funchal na Maderze www.museucr7.com

W Portugalii piłka nożna jest równie ważnym sportem jak w Polsce. Najsłynniejszy portugalski piłkarz, Cristiano Ronaldo, doczekał się nawet muzeum poświęconego jego karierze. Muzeum znajduje się w jego rodzinnym mieście, w Funchal na wyspie Madera, i posiada takie eksponaty jak Złota Piłka FIFA z 2008, 2013 i 2014 roku, Europejskie Złote Buty, klubowe trofea oraz listy od fanów, także z Polski. Można obejrzeć najważniejsze momenty w karierze CR7 (w tym najlepsze gole), zrobić sobie zdjęcie z jego figurą woskową lub wejść w multimedialną interakcję, grając z nim w piłkę na wirtualnej murawie. Fotografia z takiej zabawy jest dodatkowo płatna. |

l a v i e

8 5

P O D R Ó Ż

Centrum Informacji o Wulkanie Capelinhos (Centro de Interpretação do Vulcão dos Capelinhos) – wyspa Faial na Azorach www.mi.visitazores.com/en/venues/capelinhos-volcano -interpretation-centre

Należące do Portugalii archipelagi Madery i Azorów to wyspy wulkaniczne, które swoje istnienie oraz niezwykle bujną roślinność zawdzięczają wybuchom podwodnych wulkanów. Na jednej z azorskich wysp, Faial, znajduje się Centrum Informacji o Wulkanie Capelinhos, które wyjaśnia jego geologiczny fenomen oraz sposób powstania wyspy Faial. Muzeum wybudowano na terenie dotkniętym erupcją wulkanu Capelinhos, przypominającym krajobraz księżycowy, co nadaje temu miejscu wyjątkową atmosferę. Dodatkowo, centrum znajduje się pod ziemią, tuż obok latarni morskiej, która przetrwała ten wybuch, pełniącej obecnie rolę punktu widokowego. Oprócz wystawy w muzeum znajdują się również audytorium, kawiarnia oraz sklep. Zwiedzanie z przewodnikiem trwa około godziny. |

World of Discoveries – Interaktywne Muzeum i Park Tematyczny – Porto www.worldofdiscoveries.com

W interaktywnym World of Discoveries można wcielić się w rolę sławnych żeglarzy, odkrywając coraz to nowsze lądy i kultury. Na początku przygotowano krótką multimedialną lekcję dotyczącą statków, sprzętu nawigacyjnego i poszczególnych odkrywców. Są tu m.in. miniatury portugalskich karaweli, globus 4D oraz wizualizacje wypraw. Następnie zwiedzający wsiadają do łódki i płyną do miejsc, które odkryli wielcy portugalscy żeglarze, poznając w ten sposób nieznane wody, Afrykę, Indie czy Japonię. Do dyspozycji gości jest także restauracja, oferująca kulinarną podróż przez widziane wcześniej kraje, oraz sklep z pamiątkami. Muzeum można zwiedzać samodzielnie lub z przewodnikiem (około godziny). Informacje dostępne są w kilku językach, w tym po angielsku, niemiecku i francusku. Dzieci do trzeciego roku życia wchodzą za darmo. | Wideo prezentujące muzeum można zobaczyć tutaj: www.vimeo.com/104932292

Dobrym sposobem na szybkie i dogłębne poznanie wyjątkowej kultury i historii Portugalii, oprócz bezpośredniego kontaktu z jej mieszkańcami, jest odwiedzenie kilku najważniejszych muzeów.

Azulejo, fado, Porto, wielkie odkrycia geograficzne, CR7 czy wulkany – po wizycie w polecanych przez nas miejscach określenia te nie będą już brzmiały tajemniczo.

8 6

l a v i e

K u ltu r a

Pan od pols kiego MASTER OF THE POLISH LANGUAGE Tekst/TEXT: Jack Grabowski ZDJĘCIA/Photographer: Łukasz Uszyński

Po 40 minutach jazdy pociągiem docieramy do podwarszawskiego Milanówka.

Jak pisał Wojciech Młynarski: miasto to ma szczególne miejsce w sercach poetów.

Nawet Hanna Banaszak śpiewała kiedyś o truskawkach w Milanówku, na widelczyku srebrnym drżących. A my jedziemy sprawdzić, czy to rzeczywiście miasto ogród.

Pod dom pana Bralczyka proszę – anonsuję taksówkarzowi.

A, do pana Jurka, już jedziemy, oczywiście.

Tu, w małej, lecz urokliwej mieścinie, każdy zna się z każdym.

Pan Jerzy wita nas w przepięknym ogrodzie zaprojektowanym przez żonę.

Siadamy wśród cudownej zielni i rozkoszując się zapachem stuletnich sosen, rozpoczynamy rozmowę.

A 40-minute train journey takes me to Milanówek, a town located close to Warsaw.

As Wojciech Młynarski wrote, “This town has fought its way into poets' hearts”, and Hanna Banaszak sang about “strawberries in Milanówek, shivering on a silver fork.” So, here I am to see whether this really is a garden town.

“To Mr Bralczyk's house, please”, I said to the taxi driver who responded knowingly: “Jurek' house, of course!”

In this small, yet picturesque town, people know one another well.

Jerzy welcomes me in his breathtaking garden designed by his wife.

We begin to talk as soon as we sit down, surrounded by the impressive greenery and delighting in the scent of hundred- year-old pine trees.

l a v i e

8 9

K u ltu r a

Wydał pan książkę 500 zdań polskich. Proszę wybrać trzy ulubione zdania i powiedzieć, za co je pan szczególnie ceni.

Trudno wybrać trzy, gdyż stosujemy tu różne kryteria.

Czasami jest to kryterium osobistej sympatii. Czasem jest to kryterium ważności. A czasami to kryterium piękna, czyli kryterium estetyczne. Jest jeszcze kryterium etyczne. Tak się składa, że dwa najkrótsze zdania, które można znaleźć w tym tomie, to są zdania, które prezentują bardzo szlachetne postawy. Jest to zdanie: Nic to, które powtarzał Wołodyjowski swojej żonie Basi, po to, by nie martwiła się jego przyszłą śmiercią. Także jest to zdanie na wskroś altruistyczne. A drugie to zdanie: Sie ma Jurka Owsiaka, które także pokazuje postawę prospołeczną. Są też zdania długie, lecz ważne dla nas, Polaków. Za takie należy uznać zdania rozpoczynające Pana Tadeusza lub nasz hymn narodowy. Lubię też zdania absurdalne, na przykład: Czarna krowa w kropki bordo gryzła trawę, kręcąc mordą. Albo palindromy, czyli zdania brzmiące tak samo – niezależnie, czy czytamy je od przodu do tyłu, czy odwrotnie, jak: Kobyła ma mały bok.

Proszę opowiedzieć o pana nietypowym hobby.

Podobno zbiera pan najróżniejsze wydania Pana Tadeusza?

Zbieram jedną książkę, tę najważniejszą dla mnie, która według mnie jest w naszej polszczyźnie najmocniej osadzona. Pana Tadeusza czytałem, jak miałem lat pięć.

Wtedy czytałem nie po kolei. Wybierałem to, co mnie najbardziej interesowało. Można powiedzieć, że nie tylko uczyłem się czytać na Panu Tadeuszu, ale uczyłem się go też na pamięć. Tak się moja przygoda z tą książką zaczęła już ponad 60 lat temu. Potem zacząłem się interesować, kto tę pozycję ilustruje, kto pięknie oprawia i postanowiłem zbierać nasz poemat. Mam nawet dwa egzemplarze z XIX wieku przepisane ręcznie.

Z doskonałym znawcą polszczyzny – profesorem Miodkiem – przyjaźnicie się. Czy występuje między wami pewien element rywalizacji?

Trudno to nazwać przyjaźnią, gdyż nie znamy się od dzieciństwa. Jednak lubimy się z całą pewnością, cieszymy się, kiedy się spotykamy, dzwonimy do siebie.

Pan profesor Miodek napisał doskonały wstęp do mojej książki, zarekomendował ją. Mamy trochę inny stosunek do języka. Ja w jego przekonaniu jestem trochę za bardzo liberalny, ale myślę, że się szanujemy. Uważam go za jednego z najszlachetniejszych ludzi, jakich znam. Mam też podziw dla dwóch cech, o których nikt praktycznie nie wie. Znakomicie śpiewa i jest głębokim znawcą piłki nożnej. Nawiasem mówiąc, jesteśmy kibicami tego samego klubu – Ruchu Chorzów.

Co pana jeszcze interesuje poza zgłębianiem języka?

Lubię dobrze jeść. Lubię także gotować. Lubię towarzystwo i biesiadowanie do białego rana, a nawet jeszcze

9 0

l a v i e

You have published a book entitled 500 Polish Sentences.

Could you choose your favourite three?

The choice of three sentences is not easy with so many different criteria being applied. Sometimes they refer to my private preferences, while in other cases they reflect the overall importance or aesthetic qualities. There is also an ethical criterion. Actually, the two shortest sentences included in my publication present very noble attitudes. One of them goes Nic to (That's nothing) and was frequently repeated by Michał Wołodyjowski [the eponymous hero of a historical novel by the Polish novelist Henryk Sienkiewicz – translator's note], addressing his wife, Barbara, and asking her not to worry about his approaching death. The other one - Siema (hiya) – was coined by Jurek Owsiak [a Polish social activist – translator's note] and manifests a pro-social attitude. There are also longer sentences which are equally important to Polish people, including the opening sentences of “Pan Tadeusz” [an epic poem by the Polish writer Adam Mickiewicz – translator's note] or our national anthem.

I also fancy absurd sentences, such as Czarna krowa w kropki bordo gryzła trawę, kręcąc mordą (A black claret-speckled cow was munching grass), and palindromes, that is sentences which read the same backward or forward, for example, Kobyła ma mały bok (The mare has a small side).

You collect miscellaneous issues of Pan Tadeusz...

I am a one-book collector. I collect the book which I hold dearest and consider the most prominent piece building upon the Polish language. I first read it when I was five but my reading was fragmentary in the sense that I selected those passages which I found the most interesting. One could say that I did not only master my reading skills with “Pan Tadeusz” but I also learnt it by heart. That is how my adventure with this extraordinary poem began more than 60 years ago. I then became curious about its captivating illustrations and covers, and I decided to collect its various issues. I have even got hold of two handwritten copies dating back to the 19th century.

You are a good friend of Professor Miodek, a prominent Polish language expert. Is there any competition between the two of you?

It is hard to say that we are good friends because we are not childhood friends. But we definitely like each other, enjoy each other's company and talk on the phone. Professor Miodek wrote an excellent introduction to my book, recommending it to readers. We have a somewhat different approach to language. I think he considers me a bit too liberal but I believe we respect each other. He is one of the noblest people I have even known, and I admire his two features which hardly anyone is aware of. Specifically, he is a great singer and a keen expert on football. Incidentally, we support the same football club – Ruch Chorzów.

Apart from studying language, what are your interests?

I enjoy good meals and cooking. I love staying in good

K u ltu r a

l a v i e

9 1

K u ltu r a

dłużej. Gdybym mógł wybrać swój raj, to z pewnością byłoby to miejsce, gdzie dobrze się je, nie stroni się od napitku i gdzie można porozmawiać.

Jak pan się czuje w roli wykładowcy?

Przez kilkanaście lat wykładałem na dwóch uczelniach: Uniwersytecie Jagiellońskim i Warszawskim. Później wykładałem na Uniwersytecie Warszawskim i Wyższej Szkole Psychologii Społecznej. Teraz na emeryturze wybrałem tylko Uniwersytet Warszawski, gdzie robiłem doktorat i habilitację.

Czy, według pana, na przestrzeni lat zmienił się poziom na tych uczelniach?

Zmieniła się przede wszystkim polszczyzna. Teraz studenci mówią językiem, którego czasami w ogóle nie rozumiem. Ale mimo wszystko sądzę, że nasz język bardziej się rozwija niż zwija. Jeśli ludzie dziś wybierają wyrażenia nowe, to widocznie łatwiej dzięki nim jest im opisać współczesny świat. Także współczesna polszczyzna jest dla nich najwygodniejsza. A to, że ja czasami nie rozumiem, to jest normalne. Mam przecież skończone 70 lat i już niedługo w ogóle przestanę mówić.

Kogo ceni pan najbardziej spośród polskich powieściopisarzy?

Z całą pewnością Sienkiewicz był pisarzem niezwykle świadomym języka. Potrafił pisać różnymi stylami.

Bo przecież zupełnie inaczej odbiera się XVII-wieczną Trylogię, a zupełnie inaczej Rodzinę Połanieckich czy Quo Vadis. Jeszcze inny styl prezentuje W pustyni i w puszczy skrajnie różny od średniowiecznych Krzyżaków. Osobiście uważam go za mistrza językowego.

Z kolei niedoścignionym wzorcem w prezentowaniu przewrotnych myśli był Gombrowicz.

9 2

company and feasting till the crack of dawn... or longer.

If I could choose my own Paradise, it would definitely be a place where one can eat well, savour a good beverage and have someone to talk to.

Do you enjoy working as a lecturer?

I worked for two universities, that is the Jagiellonian University and the University of Warsaw. Then, I taught students at the University in Warsaw and at the University of Social Sciences and Humanities. Since I retired I have limited my teaching activities to the University of Warsaw.

Has the teaching level changed over those years?

First and foremost, it is the Polish language that has changed. Nowadays, people speak a language which sometimes I barely understand, and yet I think it is evolving rather than devolving. If people feel inclined to use new phrases, they probably think they more accurately describe the modern world, and they find the contemporary Polish language most convenient. The fact that I sometimes do not understand it appears rather natural.

I am a 70-year-old man and soon I will speak no language.

C

Which Polish novel writers do you appreciate most?

Undoubtedly, Henryk Sienkiewicz was a writer displaying extraordinary language awareness. The various methods he had to employ while writing the 17th-century Trilogy on the one hand, and The Połaniecki Family and Quo Vadis on the other, prove that he could skilfully use a range of writing styles. The style presented in In Desert and Wilderness was also entirely different from that of The Teutonic Knights set in Mediaeval times. I personally believe he was a true language master. Witold Gombrowicz, in turn, had an inimitable ability to present paradoxical ideas.

Czy znalazł pan czas na naukę języków obcych?

Jeśli tak, jakimi językami pan włada?

Dobrze żadnym. Mówię względnie swobodnie po rosyjsku. Konwersuję po niemiecku. Czytam po angielsku, ale w tym języku nie rozmawiam. Znam też podstawy serbsko-chorwackiego. Ale to nie są znajomości językowe, w których czuję się tak pewnie, jak w rodzimej polszczyźnie.

Have you had the time to learn foreign languages?

I have not fully mastered any foreign language. I can speak Russian quite fluently. I have a communicative command of German. I can read English texts, but I do not speak the language. I also know the bases of Serbian-Croatian. However, my command of these languages is not good enough to let me feel as confident in expressing my thoughts as I do in my native language.

A co pan myśli o współczesnej reklamie?

Czy nie atakuje nas zbyt mocno?

To dlatego, że jako odbiorcy uodporniliśmy się. Więc aplikują nam coraz silniejsze środki. Dziś już nie napisałbym książki o reklamie. Odkąd fragment Ody do młodości – Sięgaj tam, gdzie wzrok nie sięga… – został wykorzystany jako hasło reklamowe środka do czyszczenia klozetów, zniesmaczyłem się…

What is your opinion on modern advertising?

Being advertising targets, we have become immunised to its impact. Therefore, the advertising companies have to resort to more aggressive means. Nowadays, I would no longer be willing to write a book devoted to advertising.

Since an “Ode to Youth” fragment: “Reach the places out of sight (...) ” was used as an advertising slogan for a toilet cleaning agent, I have felt disgust for advertising...

Kto był dla pana największym wzorem w młodości?

Mogę śmiało powiedzieć, że Adam Mickiewicz był mężczyzną mojego życia. |

Who did you consider your role model when you were young?

With all certainty, Adam Mickiewicz has been the man of my life. |

l a v i e

C M M

Y Y

CM CM

MY MY

CY CY

CMY CMY

K K

15 1515

grudnia czwartek / Thu grudnia 20:00grudnia czwartek / Thu / Thu czwartek 20:00 20:00

NFM, Sala Główna KGHM NFM, Sala NFM,Główna Sala Główna KGHMKGHM

Taniec w NFM Taniec Taniec w NFM w NFM Huang Yi & KUKA HuangHuang Yi & KUKA Yi & KUKA

grudzień grudzień grudzień

17 17 17

grudnia sobota / Sat grudnia grudnia 19:00sobota sobota / Sat / Sat 19:00 19:00

Potęga uczuć Potęga Potęga uczuć uczuć

C

M

Y

Mario Venzago, Maximilian Hornung, NFM Filharmonia Wrocławska Mario Mario Venzago, Venzago, Maximilian Maximilian Hornung, Hornung, NFM Filharmonia NFM Filharmonia Wrocławska Wrocławska Program: Program: Program: L. Janáček Zazdrość – uwertura L.R.Janáček L. Janáček Zazdrość Zazdrość – uwertura – uwertura a-moll op. 129, III Symfonia Es-dur Schumann Koncert wiolonczelowy R.op.

Schumann R. Schumann Koncert Koncert wiolonczelowy wiolonczelowy a-moll a-moll op. 129,op.

III129, Symfonia III Symfonia Es-dur Es-dur 97 „Reńska” op. 97 op. „Reńska” 97 „Reńska”

CM

MY

CY

Malwina Kotz – skrzypaczka NFM Filharmonii Wrocławskiej, fot. Łukasz Rajchert

Malwina Wrocławskiej, fot.fot. Łukasz Rajchert MalwinaKotz Kotz––skrzypaczka skrzypaczkaNFM NFMFilharmonii Filharmonii Wrocławskiej, Łukasz Rajchert

CMY

K

NFM, Sala Główna KGHM NFM, Sala NFM,Główna Sala Główna KGHMKGHM

30 30 30 31 31 31

grudnia grudnia grudnia piątek / Fri piątek / Fri / Fri 19:00piątek 19:00 19:00

NFM, Sala Główna KGHM NFM, Sala NFM,Główna Sala Główna KGHMKGHM

grudnia grudnia grudnia sobota / Sat sobota / Sat / Sat 19:00sobota 19:00 19:00

Sylwester 2016 Sylwester Sylwester 2016 2016 DanielRaiskin, Raiskin, Jan Lisiecki, NFMNFM Filharmonia Wrocławska, DanielDaniel Raiskin, Jan Lisiecki, Jan Lisiecki, NFM Filharmonia Filharmonia Wrocławska, Wrocławska, Grażyna Wolszczak Grażyna Grażyna Wolszczak Wolszczak Program: Program: Program: Szymanowski Uwertura koncertowa E-dur op.

K.K.Szymanowski K. Szymanowski Uwertura Uwertura koncertowa koncertowa E-dur op.

E-dur 12 12 op. 12 E. Grieg Koncert fortepianowy a-moll op.

16 E. Grieg E. Koncert Grieg Koncert fortepianowy fortepianowy a-moll a-moll op. 16 op. 16 Dvořák Symfonia e-molle-moll op.9595 Świata” A.A.Dvořák A. Dvořák IXIXSymfonia IX Symfonia e-moll op. op. „Z„Z Nowego 95Nowego „Z Nowego Świata” Świata”

K u ltu r a

1 0 d n i z Su nda nc e Już po raz 39. rusza najważniejszy festiwal filmów niezależnych, Sundance Film Festival.

Stworzony przez Roberta Redforda, jest wyznacznikiem kina najwyższej jakości i podpowiada, na których początkujących filmowców warto zwrócić uwagę, bo z czasem mogą się stać ważni w światowej kinematografii. Festiwal potrwa od 19 do 29 stycznia, a część filmów będzie można obejrzeć równolegle dzięki SundanceTV. Festiwal powstał w 1978 roku i szybko stał się czołową imprezą promującą kino niezależne, głównie dzięki Robertowi Redfordowi, którego nazwisko zwiększyło zainteresowanie publiczności. To właśnie podczas tego festiwalu po raz pierwszy zauważono takich twórców jak bracia Coen, Robert Rodriguez, Quentin Tarantino, Jim Jarmusch czy Steven Soderbergh.

Od 1985 roku organizacją imprezy zajmuje się Sundance Film Institute, organizacja non-profit wspomagająca kino niezależne, przyznająca stypendia reżyserom, scenarzystom i producentom,

9 4

l a v i e

a także współfinansująca produkcje filmowe.

Jak czytamy na stronie instytutu, Sundance powołano do życia po to, by odkrywać i pomagać rozwijać niezależnych artystów i widownie.

W 2017 roku na festiwalu zostaną pokazane trzy polskie filmy krótkometrażowe: fabuła Skwar Agaty Trzebuchowskiej i Mateusza Pacewicza, animacja Cipka Renaty Gąsiorowskiej oraz film dokumentalny Więzi Zofii Kowalewskiej.

Z okazji festiwalu odbywającego się w Park City w Utah, kanał SundanceTV przygotował dla swoich widzów specjalny cykl dziesięciu dni

Zdjęcia: Materiały prasowe

K u ltu r a

z Sundance – 10 days of Sundance. Od piątku, 20 stycznia, do niedzieli, 29 stycznia, każdego wieczoru o 22:00 stacja wyemituje jeden wyjątkowy film. Cykl obejmuje starannie wyselekcjonowane filmy prezentowane na festiwalu Roberta Redforda. Część z nich nie była jeszcze pokazywana w Polsce, dzięki czemu widzowie poczują się, jakby znaleźli się w pierwszym rzędzie podczas emisji najlepszych filmów ze światowej sławy festiwalu promującego kino niezależne.

Wśród premierowych filmów będzie można zobaczyć m.in. Kate gra Christine (Kate plays Christine), wstrząsający dokument przedstawiający przygotowania Kate Lyn Sheil do roli Christine Chubbuck, prezenterki telewizyjnej, która popełniła samobójstwo na wizji w 1974 roku, a także Jak się tańczy w Ohio (How to Dance in Ohio), fascynujący obraz dnia codziennego ludzi cierpiących na zaburzenia ze spektrum autyzmu.

W cyklu zobaczymy także inne amerykańskie produkcje, m.in. Rich Hill – obsypany nagrodami dokument ukazujący biedę amerykańskiej prowincji z perspektywy dorastających chłopców;

Zapada noc (Night Catches Us), film przedstawiający losy byłego członka Czarnych Panter, który po latach nieobecności powraca w rodzinne strony; Computer Chess, nostalgiczny komediodramat przenoszący widza w lata 80., do środowiska pasjonatów nowinek technicznych.

Wśród propozycji z innych krajów w ramach cyklu 10 days of Sundance zostanie wyemitowany m.in. chilijski thriller Zabić człowieka (To Kill A Man/Matar A Un Hombre), pokazujący, do czego zdolny jest człowiek, by ochronić własną rodzinę; Chorus, kanadyjski dramat stanowiący wnikliwe studium żałoby; Sembene!, amerykańsko-senegalski dokument ukazujący życie senegalskiego reżysera Ousmane’a Sembène’a, nazywanego ojcem afrykańskiej kinematografii. | A już w następnym numerze La Vie rozmowy z wybranymi twórcami kina niezależnego!

Więcej informacji o festiwalu na stronie: www.sundance.org.

Oferta festiwalowa SundanceTV: www.sundancechannel.pl www.facebook.com/sundancepl

l a v i e

9 5

K u ltu r a

BADNI VECHER, BOJ ITCH, KOLEDA I HORA Tekst: Teodora Konach

Boże Narodzenie to najbardziej rodzinne święto w Bułgarii, spędzane w domu, tylko w gronie najbliższych. To także czas związany ze wspominaniem bliskich zmarłych, przygotowywaniem się na kolejny rok i zamknięciem tego, który minął.

9 6

l a v i e

K u ltu r a

Fot.: Ladislav Cvetkov

np. siedem – jak dni tygodnia, dziewięć – ile trwa ciąża u kobiety, dwanaście – ile miesięcy w roku. Jednak im większa liczba potraw, tym lepiej, bo to symbolizować będzie przyszłoroczny dobrobyt rodziny i domu.

Wigilia Bożego Narodzenia w Bułgarii jest świętem, które w dużej mierze zachowało ludowe obyczaje z czasów trackich i rzymskich. Zachowanie przy stole i same potrawy mają wymiar magiczny; mają zapewnić zdrowie i dostatek dla całej rodziny. Tradycyjna kolacja wigilijna jest postna, przy czym wykluczone są nie tylko potrawy mięsne, ale również ryby i produkty mleczne. Podstawowe potrawy to gołąbki z marynowanych liści winogron z ryżem, gołąbki z liści kiszonej kapusty, pieczona dynia, suszona czerwona papryka nadziewana fasolą lub ryżem, różne rodzaje banicy (cienkie ciasto, wyrabiane również tylko z mąki i wody, nadziewane dynią lub jabłkami), suszone owoce, orzechy, kompot z suszonych owoców, pszenica. Liczba potraw nie jest określona, może być ich

Pieniążek albo węgielek Centralnym elementem wieczerzy wigilijnej są chleby obrzędowe – zgodnie z tradycją – trzy rodzaje.

W głównym chlebie obrzędowym znajdują się losy – wśród nich koniecznie pieniążek, w niektórych regionach również dereń, symbol zdrowia i urodzaju, czy węgielek, jako szczęście, zdrowie i sukcesy.

Drugi rodzaj chlebków to te bogato zdobione symbolami dostatku – znajdziemy na nich przedstawione symbolicznie uprawy i zwierzęta będące w posiadaniu gospodarzy: winnice, sady, konie, owce itp. Wreszcie są jeszcze chlebki najmniejsze, okrągłe tzw. kołacze albo kravai przeznaczone dla kolędników.

Dla domowników i zwierzątek Chleb obrzędowy jest dzielony na kilka części, przy czym pierwsza jest zawsze dla Matki Boskiej, która ma symbolizować również spokój i harmonię w życiu domowym rodziny w kolejnym roku. W niektórych domach chleb obrzędowy rozłamywany jest przez najstarszą kobietę w rodzinie, w innych – przez najstarszego domownika, niezależnie od płci. W zależności od regionu i tradycji danej rodziny, chleb obrzędowy może być podzielony na cztery główne części (dla Matki Boskiej, dla Boga, dla domu oraz dla trzody i upraw). Jeżeli pieniążek znajdzie się w części poświęconej Matce Boskiej, oznacza to, że wszyscy domownicy będą bardzo szczęśliwi i w domu będzie panował dostatek w kolejnym roku.

Każdy z domowników dostaje po kawałku chleba, z nadzieją, że znajdzie w nim szczęśliwy los.

Chleb obrzędowy spełnia funkcję bezkrwawej ofiary, stąd i jego centralna rola przy świątecznym stole. Jest

l a v i e

9 7

K u ltu r a

on również postny (bez jajek i bez nabiału), tradycyjnie był przygotowywany przez niezamężną kobietę w rodzinie, dziś obowiązek ten coraz częściej wykonują starsze kobiety. W niektórych domach wciąż zachowano rytualne przesiewanie mąki przez trzy różne sita, przed wypiekiem bożonarodzeniowych chlebów obrzędowych. Przed rozpoczęciem jedzenia stół jest kadzony aromatycznym kadzidłem. Przy stole świątecznym powinno się siedzieć jak najdłużej i nie odchodzić od niego bez potrzeby. Po wieczerzy wstaje się od stołu razem, aby nikogo z uczestników kolacji nie zabrakło i w przyszłym roku.

Bałkańskie szczęście Bardzo ważnym elementem jest ogień przy wieczerzy – do kominka trzeba włożyć wybrany starannie kawał drewna, gałąź dębu lub gruszy (tzw. badnik, koladnik), którą smaruje się mirrą i zawija w białe płótno. To drewno powinno się palić przez całą noc. Jego ścinanie i przynoszenie do domu zawsze było obowiązkiem gospodarza. Zwyczaj ten, najbardziej rozpowszechniony spośród rytuałów bożonarodzeniowych, obecnie kultywowany jest tylko w mniejszych miejscowościach i na wsiach.

Charakterystyczny jest także zwyczaj „przechodzenia – przychodzenia” szczęścia lub nieszczęścia, w zależności od tego, kto wejdzie do domu podczas kolacji.

Jeżeli pojawi się gość, nie można go nie zaprosić do środka. Jednak taka wizyta zapowiadać może dla

domowników zarówno dobre, jak i złe wydarzenia w kolejnym roku. Wciąż jeszcze żywe są rytuały związane z wróżeniem przy użyciu bukszpanu. Wiązanki z jego gałązek wkłada się pod poduszki domowników.

Ci, którzy po obudzeniu znajdą je zielone i świeże, będą się cieszyć dobrym zdrowiem. Tradycja nakazuje nie sprzątać niczego z wigilijnego stołu, bo w nocy być może pojawią się bliscy zmarli, aby również świętować.

Są wreszcie kolędnicy, którzy po zmroku chodzą od domu do domu i wykonują utwory obrzędowe, związane z dobrobytem, zdrowiem i urodzajem. Z reguły „drużyna” kolędników śpiewa najpierw pieśń dla całego domu, a potem dla każdego z domowników osobno. Inna jest treść życzeń dla gospodarza, inna dla gospodyni, młodych czy dla dzieci. Natomiast stałym elementem jest tzw. błogosławieństwo kolędników: „Powiedzcie, drużyna, amen!” i wszyscy kolędnicy odpowiadają „Amen”. W podzięce dostają małe chlebki (kravai), jedzenie czy drobne pieniądze. Święta Bożego Narodzenia obchodzone są w Bułgarii zgodnie z kalendarzem juliańskim, czyli 24 i 25 grudnia, podobnie jak w Grecji i Rumunii. Jednak głównym świętem w bułgarskiej cerkwi prawosławnej jest Chrzest Pański obchodzony 6 stycznia. Tu centralnym obyczajem jest święcenie wody wraz z rytualnym rzucaniem krzyża do rzeki, jeziora lub morza. Krzyż wyławiany jest przez wiernych, a cały rytuał wieńczony jest świątecznym tańcem horo w wodzie. Zwyczaj ten jest bardzo popularny w Bułgarii, ale również w Grecji. |

Konsultacja naukowa i zdjęcia: doc. Veselka Toncheva, Bułgarska Akademia Nauk.

9 8

l a v i e

KSIĄ ŻK A POLECANA PRZEZ KSIĄ ŻK A POLECANA PRZEZ

Reginę Brett i Eda Sheerana Reginę Brett i Eda Sheerana

Podnosząca na duchu historia dziewczyny, Podnosząca naże duchu historia dziewczyny, która myślała, wszystko straciła która myślała, że wszystko straciła Kiedy Jodi Ann Bickley miała pięć lat, zmarła jej ukochana babcia. Mama Jodi zachęciła ją, by napisała list do babci, i zapewniła, że listonosz dostarczy go zmarła do nieba.

Dziewczynka zapamiętała, jakzachęciła napisanie pocieszyło tylko ją, Kiedy Jodi Ann Bickley miała pięć lat, jej ukochana babcia.

Mama Jodi ją,listu by napisała list nie do babci, i ale zapewniła, dostarczy go do że nieba. zapamiętała, jak napisanie listu pocieszyło nie tylko ją, i mamę. że To listonosz doświadczenie sprawiło, jako Dziewczynka nastolatka Jodi zaczęła pisać pełne optymizmu liściki i notki, którymi ale i mamę. doświadczenie sprawiło, że jako nastolatka Jodi zaczęła pisać pełne optymizmu liściki i notki, którymi podnosiła naTo duchu nieznajomych. podnosiła naJodi duchu nieznajomych.

Latem 2011 zachorowała na zapalenie mózgu i na długie tygodnie trafiła do szpitala. Przykuta do łóżka i załamana, Latem Jodi zachorowała zapalenie mózgu i na długie tygodnie trafiłastronę do szpitala.

Przykuta do łóżka i załamana, doszła 2011 do wniosku, że albo sięnapodda, albo zdziała coś dobrego.

Założyła internetową, zachęcając tych, którym doszła do bardziej wniosku,nie że układa albo sięsiępodda, albo coś dobrego.

Założyła stronę internetową, zachęcająclisty. tych,Odzew którymbył mniej lub w życiu, by zdziała skontaktowali się z nią, a ona napisze do nich pokrzepiające mniej lub bardziej nie układa się w życiu, by skontaktowali się z nią, a ona napisze do nich pokrzepiające listy. Odzew był nieprawdopodobny. nieprawdopodobny.

Przeczytajcie inspirującą historię Jodi i jej miliona cudownych listów.

Przeczytajcie inspirującą historię Jodi i jej miliona cudownych listów.

K u ltu r a

1 0 0

l a v i e

Aukcja 8 grudnia 2016 w Domu Aukcyjnym Christie's obrazu Jacoba Jordaensa The Holy Family with an angel.

Sprzedany za 1,8 mln funtรณw.

K u ltu r a

S z t u k a biz nes u Tekst: Adrian Reiter ZDJĘCIA: Christie's Press Room

Nie muszą kosztować milionów dolarów, by można było na nich zarobić. Na Zaułku paryskim w piętnaście lat wypracowano zysk 100 tysięcy złotych, a Wenecja w ciągu trzech lat podwoiła swoją wartość. Oto sztuka... robienia biznesu.

Na świecie i w Polsce.

l a v i e

1 0 1

Zdjęcie: www.pexels.com

K u ltu r a

Nawet miliard złotych może otrzymać Fundacja XX Czartoryskich za kolekcję zgromadzonych dzieł sztuki, wśród których najjaśniejszą gwiazdą jest Dama z gronostajem, jedyne w Polsce dzieło Leonarda da Vinci. Choć od lat pieczę nad nim sprawuje Muzeum Narodowe w Krakowie, formalnie obraz pozostaje własnością potomków księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, który Damę zakupił w prezencie dla swojej matki Izabeli. Jaka dziś jest jego wartość?

Gdy w 2011 roku dzieło ruszało w podróż po muzeach i galeriach całej Europy, ubezpieczono je na 300 milionów euro. Teraz poważny klient kładzie na stole cały miliard i usilnie namawia Czartoryskich do sprzedaży. W roli kupującego premier Piotr Gliński, który chciałby, by zbiory fundacji stały się własnością polskiego narodu.

1 0 2

l a v i e

Podbijanie stawki Galopada cen na rynku sztuki trwa już niemal trzy dekady. W 1987 roku Irysy Vincenta van Gogha sprzedano za 54 miliony dolarów. W kolejnych latach dzieła niderlandzkiego malarza biły kolejne rekordy: w 1989 roku za Portret Josepha Roulina nabywca zdecydował się zapłacić 58 milionów dolarów, a w 1998 roku Autoportret bez brody wylicytowano za 72 milionów dolarów. Do tych cen zbliżyli się Rubens, którego Rzeź niewiniątek kosztowała bagatela 77 milionów dolarów, oraz Renoir z wartym w chwili licytacji 78 milionów dolarów dziełem Bal au Moulin de la Galette.

Szaleństwo? Skądże znowu. Czas pokazał, że było to ledwie wydawanie drobnych (sic!). O magiczną granicę 100 milionów dolarów już na początku XXI wieku otarły się dwa obrazy Picassa. Potem poszło gładko: Portret

K u ltu r a

Dzieła sygnowane przez najsłynniejszych artystów trafiają pod młotek sporadycznie.

I najczęściej podlegają wtórnym transakcjom: raz sprzedane, po kilku, kilkunastu latach pojawiają się na aukcjach ponownie.

Adele Bloch-Bauer Gustava Klimta osiągnął 135 milionów dolarów, a płótno No.5 Jacksona Pollocka sprzedano za 140 milionów. Rekord sprzedaży aukcyjnej osiągnięto w 2013 roku – za Trzy studia do portretu Luciana Freuda pędzla Francisa Bacona anonimowy kupiec zdecydował się zapłacić ponad 142 milionów dolarów.

Zagadkowa kremacja Gacheta Obrót aukcyjny to jednak tylko część rynku handlu sztuką. Wiele dzieł zmienia właścicieli bez publicznego rozgłosu, w zaciszu wysmakowanych rezydencji czy modernistycznych biur. Wartość tych transakcji zwyczajowo objęta jest klauzulami tajności, ale liczba zaangażowanych w negocjacje marszandów, historyków sztuki, doradców inwestycyjnych i tłumu prawników powoduje, że warunki umowy bardzo trudno utrzymać

w tajemnicy. Tak też było przy sprzedaży Graczy w karty Paula Cezanne’a. Dzięki kilku osobom zaangażowanym w rokowania między stronami wiemy, że ostatecznie transakcja ta zamknęła się niewyobrażalną kwotą 250 milionów dolarów. Co ciekawe Cezanne namalował pięć podobnych obrazów, a kupujący nabył tylko jeden z nich. W 2012 roku pod młotek poszedł Krzyk Muncha, sprzedany za 119,9 milionów dolarów.

To również tylko jedna z czterech wersji słynnego dzieła. Trzy pozostałe znajdują się jednak w zbiorach muzeów i zapewne już nigdy nie trafią do prywatnych kolekcji. Podobnie z dziełami innych klasyków.

Większość płócien Rembrandta, Moneta czy Rafaela to własność państwowych instytucji kultury, które nawet w czasach największych braków w budżetowej kasie rzadko decydują się wyprzedawać swe rodowe srebra.

Dzieła sygnowane przez najsłynniejszych artystów trafiają więc pod młotek sporadycznie. I najczęściej podlegają wtórnym transakcjom: raz sprzedane, po kilku, kilkunastu latach pojawiają się na aukcjach ponownie. Tak może być z Portretem Doktora Gacheta van Gogha, który w 1990 roku za 82,5 milionów dolarów trafił w ręce Ryoei Salto. Japoński miliarder niedługo potem jednak zmarł. Prawa własności do dzieła przejęli jego spadkobiercy, ale – wbrew oczekiwaniem niektórych – nie zdecydowali się od razu sprzedać płótna. Obraz zniknął z oczu marszandów.

Od jakiegoś czasu mówi się jednak o nim coraz częściej, budując wokół niezwykłą aurę tajemniczości. W 2011 roku brytyjski dziennik The Guardian doniósł nagle, że Ryoei Salto żądał za życia kremacji z dziełem van Gogha!

Czy płótno spalono z ciałem ekscentrycznego milionera? Na to pytanie dziennikarze nie znaleźli odpowiedzi. Plotka poszła jednak w świat, rozbudzając ciekawość kolekcjonerów. Wielu twierdzi, że to swoista reklama, która w chwili wystawienia obrazu na aukcję podbije jego cenę do rekordowych poziomów, przynosząc właścicielom niebotyczny zysk.

Picasso w Christe’s, Monet w Sotheby’s Kto ma wolne kilkadziesiąt milionów dolarów, powinien śledzić oferty dwóch odwiecznie rywalizujących ze sobą domów aukcyjnych o londyńskim rodowodzie: Christie’s oraz Sotheby’s. To właśnie u nich pod młotek trafiają dzieła Moneta, Picassa, Rembrandta, Rafaela czy Cézanne’a. I to właśnie u nich licytuje się idące w miliony dolarów kwoty za dzieła sztuki.

Jak wielkie pieniądze przepływają przez ręce londyńskich marszandów, niech świadczy fakt, że roczny obrót Christie’s liczony jest na 7-8 miliardów dolarów! Niemały jest w tym zysk pośredników

l a v i e

1 0 3

Zdjęcie: www.pexels.com

K u ltu r a

1 0 4

l a v i e

K u ltu r a

l a v i e

1 0 5

K u ltu r a

– od pierwszych 75 tysięcy dolarów wylicytowanej kwoty Christie’s pobiera aż 25% prowizji, za cenę od 75 tysięcy do 1,5 milionów dolarów zapłacić trzeba jedną piątą ustalonej kwoty, powyżej płaci się już „tylko” 12%. Nie dziwi więc, że wobec kurczącej się oferty dzieł wielkich klasyków malarstwa londyńczycy promują nowe nazwiska i szukają nowych klientów.

Rynek nie znosi próżni! Dlatego od kilku dziesięcioleci przebojem wdzierają się na niego twórcy sztuki nowoczesnej, a ich prace osiągają zawrotne ceny.

Kiedy w 2012 roku na aukcji w Christie’s anonimowy nabywca za 86,9 milionów dolarów zakupił powstały w 1961 roku obraz Pomarańczowe, czerwone, żółte Marka Rothko, wydawało się to szaleństwem.

Rok później jednak przebito szklany sufit, osiągając wspomniany już rekord aukcyjny – Trzy studia do portretu Luciana Freuda, za które ktoś zdecydował się wyłożyć ponad 142 milionów dolarów, Bacon namalował zaledwie w 1969 roku.

Dzieła Mingów i Tungów Bacon, Rothko czy Roy Lichtenstein to dziś najlepiej sprzedający się współcześni artyści. Choć ich dzieła uznaje się za bardzo młode, malarze ci znani są szerokiej publiczności od lat. A kim są Wang Meng, Wou-ki Zeng czy Chang Dai-chien? O nich słyszało naprawdę niewielu, nawet wśród zachodnich kulturoznawców czy historyków sztuki wiedza o ich pracy artystycznej jest nikła. Szybko jednak będziemy musieli te braki nadrobić, bo obco brzmiące nazwiska już teraz są symbolem kolejnej wielkiej zmiany. W handlu sztuką rozpoczyna się bowiem dyktat rynków azjatyckich! Zgromadzony w Azji kapitał coraz częściej inwestowany jest w dzieła sztuki, a więc to gusta nabywców z tego kontynentu i zasobność ich portfeli wyznaczać będą światowe trendy kolekcjonerskie.

Zmiany będą gwałtowne. Bo o ile Japończycy w czasach swojej gospodarczej prosperity kupowali sztukę europejską i amerykańską, o tyle bogacący się Chińczycy wolą inwestować w rodzimych twórców. I są gotowi płacić za ich dzieła olbrzymie pieniądze, jak choćby za akwarelę Li Kerena Góry w czerwieni, która na aukcji w Pekinie znalazła kupca za 46 milionów dolarów.

Anioł stojący na sośnie Qi Baishi poszedł za 55 milionów dolarów, a łączny roczny dochód ze sprzedaży obrazów innego chińskiego artysty Chang Dai-chiena w 2012 roku wyniósł ponad 500 milionów dolarów!

Katarska królowa rynku sztuki Chińscy kolekcjonerzy z roku na rok coraz bardziej mieszają na rynku sztuki, ale tymczasem to kraje azjatyckiego Bliskiego Wschodu wyrosły na

1 0 6

l a v i e

światowego mecenasa sztuki. Królewskie rody z Kataru, Zjednoczonych Emiratów Arabskich i Arabii Saudyjskiej postanowiły niemal od zera zbudować u siebie wielkie arsenały sztuki. To element większej strategii.

By nie utracić swojego znaczenia geopolitycznego po wyschnięciu złóż ropy naftowej, szejkowie tworzą wielkie centra biznesowe, rozwijają ekskluzywne linie lotnicze i budują lotniska przesiadkowe między Wschodem i Zachodem, ale starają się też zatrzymywać podróżnych u siebie na dłużej. Magnesem, zdolnym przyciągnąć nad Zatokę Perską miliony turystów, ma być nie tylko nowoczesne zaplecze hotelarskie i wspaniałe plaże, ale również najwyższej próby sztuka.

Szacuje się, że na zakup dzieł do nowo budowanych muzeów sam tylko Katar wyda w najbliższym czasie 2,5 miliarda dolarów! Rękę na tej potężnej kasie trzyma trzydziestokilkuletnia córka katarskiego emira Al-Mayassa bint Hamad bin Khalifa. Przy pomocy najlepszych, sowicie opłacanych, kustoszów muzealnych sprowadzonych z Francji, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych prowadzi ona prawdziwą ofensywę skupu najwybitniejszych dzieł sztuki. Gdy trzeba, do negocjacji wkracza samodzielnie. Bogactwo i uroda, którymi posługuje się w transakcjach, pomogły jej zdobyć miano „najbardziej wpływowej kobiety światowego rynku sztuki”. Udowodniła, że określenie to jest prawdziwe, dopinając największą transakcję handlową w obrocie dziełami sztuki. W 2015 roku za postimpresjonistyczne dzieło Paula Gaugina Wen Will You Marry? zapłaciła... 300 milionów dolarów!

Artystyczna fatamorgana?

Największym rywalem księżniczki Al-Mayassy w pozyskiwaniu światowej klasy dzieł sztuki jest jej sąsiad zza miedzy – szejk Chalifa ibn Zaid an-Nahajan, prezydent Zjednoczonych Emiratów Arabskich.

Postanowił on zamienić leżącą nieopodal Abu Zabi wyspę Saadiyat w jedną wielką galerię. Na wyspie stanąć ma w sumie pięć muzeów ze zbiorami równie imponującymi, jak gmachy, które je pomieszczą. Zayed National Museum urządzają eksperci z londyńskiego British Museum, a siedzibę dla niego zaprojektował Norman Fosteroku. Budynek Martime Museum powstał wedle koncepcji Tadao Ando, a Performing Arts Centre – Zahy Hadid. Najokazalsza (i najdroższa, bo jej budowa pochłonie 800 milionów dolarów) będzie siedziba muzeum sztuki współczesnej, do której ekspozycję przygotowują specjaliści z nowojorskiego Muzeum Guggenheima. Na zakup eksponatów mają 600 milionów dolarów, podczas gdy na wyposażenie amerykańskiej placówki przeznacza się rocznie ledwie

K u ltu r a

Rzeźba Henry Moore, Working Model for Reclining Mother and Child (1975) w Domu Aukcyjnym Christie's.

Oceniana wartość: 1,3-1,8 mln funtów.

Kraje azjatyckiego Bliskiego Wschodu wyrosły na światowego mecenasa sztuki.

Królewskie rody z Kataru, Zjednoczonych Emiratów Arabskich i Arabii Saudyjskiej postanowiły niemal od zera zbudować u siebie wielkie arsenały sztuki.

3 miliony dolarów. Jeszcze więcej kosztować będzie stworzenie w Abu Zabi... Luwru. Szejk zawarł bowiem z francuskim muzeum umowę na zorganizowanie jego bliskowschodniego oddziału. Wartość kontraktu opiewa na 1,3 miliarda dolarów – w kwocie tej uwzględniono zarówno koszty stworzenia stałej wystawy sztuki dawnej, jak i dzierżawy oraz ekspozycji eksponatów prezentowanych na co dzień w Paryżu. Pytanie o to, czy Mona Lisa na stałe trafi do Zjednoczonych Emiratów Arabskich, nie powinno więc już nikogo dziwić.

Polska prowincja Podczas gdy Krzyk Muncha sprzedano w Nowym Jorku za prawie 120 milionów dolarów, na stworzenie Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie postanowiono przeznaczyć... 70 milionów dolarów. To obrazuje, jak małym graczem na światowym rynku sztuki jest Polska.

Kolekcjonerzy nie liczą się też z polskimi twórcami.

Obrazy rodzimych artystów, które osiągnęły w ostatnich latach wysokie ceny, policzyć można na palcach.

To Tryptyk liczony Romana Opałki, sprzedany w 2010 roku za 1,1 miliona dolarów, Naziści Piotra Ukłańskiego oraz M58 Wojciecha Fangora, które otarły się o milion dolarów, i Palące dziewczyny Wilhelma Sasnala, za które nabywca zapłacił niecałe 500 tysięcy dolarów.

l a v i e

1 0 7

K u ltu r a

Chlubnym wyjątkiem jest Taniec wśród mieczów Henryka Siemiradzkiego, który wystawiony w 2011 roku w Nowym Jorku osiągnął cenę ponad 2 milionów dolarów. Choć jego nabywca jest anonimowy, złośliwi twierdzą, że przyozdobi ściany jakiejś moskiewskiej lub petersburskiej rezydencji, gdyż charakterystyczne dla Siemiradzkiego realistyczne malarstwo za taką cenę kupić mogli tylko rosyjscy nuworysze. Ale ci, nawet jeśli są zainteresowani zakupem polskiej sztuki, z pewnością nie szukają jej na aukcjach w Warszawie czy Krakowie.

Na rodzimym rynku brakuje spektakularnych transakcji.

W całej swojej historii po 1989 roku nie odnotował on żadnej sprzedaży o wartości choćby miliona dolarów.

Dla porównania rekord polskich aukcji w 2015 roku należał do Lekcji historii Jacka Malczewskiego, którą sprzedano za 1,85 miliona, ale złotych, nie dolarów.

Dobra lokata oszczędności Pierwszą światową ligą w obrocie dziełami sztuki na pewno nie jesteśmy. Drugą i trzecią pewnie też nie.

Ale są też tego zdecydowane plusy. Rodzimy rynek aukcji otwarty jest bowiem nawet dla osób z niezbyt zasobnymi portfelami. Mogą więc kupować na nim nawet ci, którzy niekoniecznie myślą o inwestowaniu pieniędzy, ale po prostu chcą dekorować ściany w nowych domach czy apartamentach. Choć i taki zakup przez przypadek może okazać się niezłym biznesem! W 1993 roku Zaułek paryski Władysława Podkowińskiego zlicytowano za 6,5 tysiąca złotych.

W zeszłym roku został sprzedany za 110 tysięcy złotych! Płótno Wenecja – widok na kościół Santa Maria della Salute Wojciecha Weissa w ciągu zaledwie trzech lat niemal podwoiło swoją wartość – w 2009 roku nabywca kupił je za 20 tysięcy złotych, a w 2012 roku sprzedał za 39 tysięcy. Najlepsza okazała się jednak 20-letnia lokata w Martwą naturę z dzbanem i wiśniami Meli Muter – w 1992 roku obraz osiągnął cenę 9,8 tysiąca złotych, a w 2012 roku został sprzedany za 165 tysiące. Oznacza to zysk w wysokości 1700%. I jak to ma się do lokat bankowych czy państwowych obligacji?

Aukcja z bonusem Na rodzimym rynku, podobnie jak na całym świecie, widać odwrót kupujących od klasycznej sztuki dawnej ku dziełom nowoczesnym. Czasami zaskakuje to nawet samych twórców. Wojciech Fangor w jednym z wywiadów wspominał, że w latach 60. nikt nie chciał wstawiać do galerii jego obrazów z cyklu Koła, które dziś cieszą się olbrzymią popularnością kupujących.

Artysta od kilku lat regularnie pnie się w drabince aukcyjnych wycen. W 2012 roku pokonał granicę

1 0 8

l a v i e

200 tysięcy złotych, rok później otarł się o 300 tysięcy, a w 2015 roku jego praca M58 została wylicytowana za 923 tysiące złotych!

Poza Fangorem do kanonu dobrze sprzedających się w Polsce twórców sztuki współczesnej należą też Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Jan Tarasin czy Stefan Gierowski. Na rynku co rusz pojawiają się ich prace z lat 1960–1980. Ceny? SU1 Fangora sprzedany został za 265 tysięcy złotych, Dziewczyna na tle miasta Nowosielskiego poszła za 230 tysięcy złotych, a Obraz CCVI Gierowskiego uzyskał 210 tysięcy złotych.

Jak to zatem możliwe, że średnia cena młotkowa sprzedawanego w polskich domach aukcyjnych obrazu to ok. 2 tysiące złotych? Wszystko dlatego, że najwięcej prac znajduje swoich właściciel podczas niezwykle modnych ostatnio licytacji tzw. Młodej Sztuki.

Pod młotek trafiają tu obrazy świeżo upieczonych absolwentów, a nawet studentów ASP. Ceny wywoławcze zaczynają się od kilkuset złotych i kończą najwyżej na kilku tysiącach. Niektórzy eksperci zakupy właśnie na tych aukcjach porównują do gry w totolotka – za kilkanaście lat może się bowiem okazać, że bezimienny artysta zrobi światową karierę, wraz z którą wartość sprzedawanych dziś przez niego za grosze prac niebotycznie poszybuje w górę. Szansę na sukces na miarę Fangora ma jednak zapewne jeden na sto.

Na miarę Qi Baishi czy Roya Lichtensteina – byłoby dobrze, gdyby w ogóle choć jeden! |

Wojciech Fangor M55, praca wystawiona w ramach projektu The Masterpiece w warszawskiej Galerii Mokotów.

Organizatorem wydarzenia był Dom aukcyjny DESA Unicum.

Zdjęcie: www.pexels.com

K u ltu r a

l a v i e

1 0 9

Te atr

Teatr bliZ ej lu dzi Tekst: Barbara Smorawińska

Rozmowa z dyrektorem Teatru Powszechnego Pawłem Łysakiem i zastępcą dyrektora Pawłem Sztarbowskim o tym, czy działania artystyczne można oddzielić od społecznych, jak odbiór spektaklu odzwierciedla czasy, w których jest grany, jak robić teatr przyjazny publiczności oraz czy teatr może przekraczać bariery ekonomiczne, społeczne i intelektualne.

1 1 0

l a v i e

Te atr

Czym powinien być teatr dla widza dzisiaj?

Paweł Łysak: Zarówno teatr, jak i kultura mają, zwłaszcza dzisiaj, olbrzymią rolę do spełnienia. Żyjemy w czasach trudnych, czasach podziałów, zmian i przełomu.

Rolą kultury jest stawianie tego wszystkiego, co dzieje się w polityce, mediach czy ostatnio na ulicach, w szerszym kontekście, po to, żeby te przemiany rozumieć, wiedzieć, jak powinno być, dokąd zmierzamy i dokąd zmierzać chcemy. Myślę, że bardzo ważny jest kontekst antropologiczny. Cała wiedza zgromadzona w kulturze, w tekstach teatralnych, sztukach, wszelkich dziełach, pomaga nam zrozumieć rzeczywistość, jest nauką, inspiracją i nadzieją na przyszłość.

W którymś z wywiadów mówił pan, że kontekstów artystycznego i społecznego nie da się rozdzielić.

Czy pod tym kątem dobierany jest repertuar w Teatrze Powszechnym?

P.Ł.: Teatr jest bardzo współczesną sztuką. Powieść, obraz czy film to dzieła, które pozostają, zawsze możemy do nich wrócić. Tymczasem żywot przedstawienia teatralnego jest dosyć krótki i bez względu na to, jak bardzo twórcy są oderwani od rzeczywistości, ona jednak silnie na nich oddziałuje – zarówno poprzez „zaplecze kulturowe” widzów, ich sposób odbioru, jak i poprzez realia, w jakich żyją twórcy.

Paweł Sztarbowski: Myślę, że dziś zbyt mało jest przestrzeni, które byłyby wspólne, gdzie ludzie mogliby się spotkać i podzielić swoimi doświadczeniami.

Wysłuchać, odnieść się do czegoś. Teatr jest w swoim podstawowym znaczeniu przestrzenią społeczną, czyli miejscem, w którym zbiera się grupa ludzi wymieniających się pewnym komunikatem. Mamy w repertuarze spektakl Każdy dostanie to, w co wierzy. W czasie spektaklu widzowie są aktywnymi uczestnikami, są przepytywani i głosują za pomocą specjalnych urządzeń.

Bardzo baliśmy się, czy ktoś będzie przychodził na tego typu przedstawienie. Jednak okazało się, że to, czego widzowie najbardziej pragną, to uczestnictwo w żywym doświadczeniu. Tego żadne inne medium nie daje.

W jaki sposób myślicie o teatrze?

P.Ł.: Teatr powinien brać udział w debacie publicznej, nadawać jej szerszy kontekst, zajmować stanowisko w pewnych kwestiach, inicjować tematy, mówić o współczesności. W tej koncepcji ważne jest zamawia-

nie nowych tekstów, ale naszą nauczycielką jest też literatura klasyczna. Biorąc na warsztat jakieś dzieło sprzed lat, zastanawiamy się, co ono mówi nam dzisiaj.

Na przykład Fantazy dzisiaj?

P.Ł.: Fantazy w reżyserii Michala Zadary był projektem dowartościowania mieszczaństwa, które w Polsce jest klasą zagubioną, niedookreśloną. Lilia Weneda Zadary mówi z kolei o czasach powojennych, o tym, co z wojny w naszych czasach wynika i jaka jest o niej pamięć.

Gracie też spektakl Wyspa poruszający problem uchodźców i spektakl o kobietach Strachu NIE MA… Tematy bardzo na czasie.

P.Ł.: Strachu NIE MA w reżyserii Łukasza Chotkowskiego to koprodukcja z partnerami z Indii: Teatrem Kasba Arghya i organizacją Maitri. Jest częścią polsko-indyjskiej współpracy kulturalnej rozwijanej przez Instytut Adama Mickiewicza w ramach działań w Azji. Spektakl oparty jest na wywiadach z wdowami z Vrindavan, przeprowadzonych podczas warsztatów zorganizowanych przez twórców spektaklu w Indiach. Twórcy chcieli pokazać indywidualne historie życia wdów, ich codzienność, miłość, śmierć, Boga, który jest dla nich wybawieniem. Chcą, by kobiety mówiły własnym głosem, którego nie chce się słyszeć. To dla mnie temat ważny, a spektakl jest uniwersalny. Pod koniec 2015 roku zrealizowaliśmy też spektakl Gwałt. Głosy w reżyserii Agnieszki Błońskiej, poświęcony – często wykluczanym i zapomnianym w Polsce – ofiarom gwałtów.

P.S.: Myślę, że w naszym kraju Strachu NIE MA, przywołujący nieco egzotyczne dla polskiej kultury realia, zostanie odebrany w kontekście statusu kobiet i działań polityków wobec ich praw.

Teatr Powszechny – sama nazwa zobowiązuje.

Jak działacie w tym kontekście?

P.Ł.: Jesteśmy jedną z głównych instytucji kulturalnych na warszawskiej Pradze. Cała nasza działalność jest zorientowana na to, żeby otwierać się na lokalną publiczność, historię i życie współczesne tej dzielnicy. W tym roku zrealizowaliśmy interdyscyplinarny projekt: Miasto szczęśliwe. Festiwal Sztuki i Społeczności. To był cykl szeroko zakrojonych działań, które trwały od maja do sierpnia. Festiwal miał zrealizować kilka celów, przede wszystkim odpowiedzieć na pytanie, jak sztuka może

l a v i e

1 1 1

Te atr

być pożyteczna dla społeczności, w jaki sposób myślimy o wartościach wspólnych dla każdego rodzaju sztuki, takich jak: wolność, wspólnota, partycypacja. Zaprosiliśmy mieszkańców do rozmowy o tym, jak wyobrażają sobie miasto, w jaki sposób jest ono tworzone, jakiego miasta chcemy.

To dosyć nietypowe działanie dla teatru?

P.S.: I tak, i nie. Jeżeli popatrzymy na rozwój teatru w XX wieku, możemy zaobserwować, w jaki sposób stopniowo angażuje on widza w swoje różnorodne działania. To zaczęło się w teatrach kontrkultury amerykańskiej i poprzez alternatywne działania teatralne, na przykład polskich teatrów studenckich w czasach komunizmu. Później te pomysły zaczęły przenikać do działań instytucjonalnych. Naszą ideą i obowiązkiem jest sprawdzać, jak mogą funkcjonować różne nowe formy teatralne, np. inicjatywy partycypacyjne zakładające aktywny udział widzów w nietypowych przedsięwzięciach. Zaczęło się od festiwalu Otwarta Ząbkowska, w tym roku odbyła się jego druga edycja. Coraz więcej ludzi na Pradze uważa nasz teatr za swoje miejsce.

P.Ł.: To pomysł zmierzający do tego, by naruszyć nieco barierę między samym teatrem a ludźmi. Teatr w świadomości ludzkiej funkcjonuje jako sztuka wyższa, elitarna. Teatr ma drzwi, bileterów, stereotyp nakazuje bardzo elegancki ubiór widza. My chcemy znaleźć w tym wszystkim nieco luzu, ułatwić widzom kontakt ze sztuką współczesną. Stąd też inicjatywa Ogrodu Powszechnego, gdzie można usiąść, coś zjeść, uczestniczyć w debacie, wziąć udział w warsztatach teatralnych czy wysłuchać koncertu. W Parku Skaryszewskim podczas wakacji zrealizowaliśmy Park-Operę Wojtka Blecharza, czyli operę w plenerze, powstało też słuchowisko o Pradze we współpracy z Komuną//Warszawa.

Teatr może wyjść na ulicę, być bliżej ludzi, trochę ich z tej ulicy zagarnąć.

Praga jest dla was bardzo ważna. Jesteście z Pragi?

P.Ł.: Nie, nie jesteśmy, ale uważamy, że ponieważ działamy na Pradze, ciążą na nas z tego tytułu pewne obowiązki. Jest w tym też coś fascynującego, bo jesteśmy trochę dalej od centrum miasta, a Praga jest bardziej wspólnotową częścią aglomeracji. Zależy nam, żeby mieszkańcy Pragi poczuli, że ten teatr jest ich miejscem.

P.S.: Dwa podstawowe cele, które w Teatrze Powszechnym chcemy realizować, to właśnie powszechność

1 1 2

l a v i e

Naszą ideą i obowiązkiem jest sprawdzać, jak mogą funkcjonować różne nowe formy teatralne, np. inicjatywy partycypacyjne.

Te atr

i współpraca. Powszechność, czyli upowszechnianie, jest jednym z podstawowych celów państwowych instytucji kultury. Współpracę zaś rozumiemy bardzo szeroko. Z jednej strony jest to współpraca ze stowarzyszeniami i organizacjami praskimi, lokalnymi, z drugiej – z instytucjami międzynarodowymi, dużymi teatrami, festiwalami. Teatr Powszechny nie jest teatrem dzielnicowym. Nigdy nie był.

P.Ł.: Tak, z jednej strony Otwarta Ząbkowska czy Miasto szczęśliwe, a z drugiej Kongres Kultury 2016, czyli duże wydarzenie ogólnopolskie dotyczące kultury, przedsięwzięcie partycypacyjne. Jego program tworzyło 2400 uczestników. Hasło kongresu było wyzwaniem: Zbierzmy się!. Wciąż chcemy w jak najszerszym gronie rozmawiać o tym, dokąd zmierza kultura i pracować nad działaniami naprawczymi dla rozmaitych środowisk.

Teatr gwiazd to teatr z drogimi biletami, w którym chodzi o szybki sukces.

My bardziej stawiamy na tematy, kontakt z widzem i działania długofalowe.

P.S.: Wracając do powszechności. Jeszcze w Teatrze Polskim w Bydgoszczy mieliśmy wrażenie narastającej alienacji elit w Polsce. Konstruowane były skomplikowane narracje skierowane tylko dla pewnego grona ludzi. Jak teatr może przekraczać bariery ekonomiczne i społeczne czy intelektualne, nie przechodząc na stronę teatru czysto rozrywkowego? To zawsze jest kwadratura koła. Codziennie ją rozwiązujemy. I widzimy, że godzenie tych sprzeczności jest możliwe.

Jakieś wnioski nasuwają się po Kongresie Kultury?

Dokąd zmierza kultura?

P.Ł.: Nie ma jednego My. Są archipelagi, rozrzucone w różne strony. Należy szukać porozumienia między nimi oraz inwestować w narracje i bardziej wspólnotowo budować tożsamość.

P.S.: Ale warto sobie też uświadomić, że różnorodność jest ogromną wartością. A wyzwaniem pozostaje to, jak możemy w niej tworzyć obszary wspólne.

P.Ł.: To jest niezwykle istotne. Zwłaszcza w kontekście politycznych zawirowań, prowadzenia wszystkiego w jednym kierunku, pod dyktando konkretnej grupy.

P.S.: Dlatego tak ważne jest krzewienie różnorodności, pokazywanie, jak fascynująca jest inność, to że wszyscy jesteśmy różni, jeśli chodzi o poglądy polityczne, społeczne i filozofię życia oraz jak wiele twórczych aspektów może z tego wyniknąć. To także jest cel teatru.

l a v i e

1 1 3

Te atr

P.Ł.: Z drugiej strony ważne jest szukanie porozumienia, punktów wspólnych i pola dla spokojnej debaty.

Przepraszam, właśnie przygotowujemy spektakl o Jacku Kuroniu, z muzyką Stefana Węgłowskiego, więc mocno w tym siedzę…

Właśnie o tym spektaklu też chciałabym porozmawiać.

P.S.: Zamówiliśmy nowy tekst u świetnej dramatopisarki Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk. Nie będzie to spektakl biograficzny czy dokumentalny, ale ponadczasowa opowieść o losach charyzmatycznej jednostki – nieco dzisiaj zapomnianej – która zderza się z wielką historią i brutalną realnością postprawdy. Pytamy o ideową spuściznę Kuronia. Chcemy przywołać cenne dla niego wartości (wspólnotowość, empatia, równość, tolerancja), które w dzisiejszej debacie publicznej są wypierane, a które być może okazałyby się bardzo przydatne.

Kiedyś Teatr Powszechny kojarzył się ludziom przede wszystkim ze wspaniałym aktorami, teraz bardziej z tematami….

P.Ł.: Mam nadzieję, że nadal kojarzy się z dobrym aktorstwem. Kiedyś bardziej ze znanymi twarzami.

Jedno nie wyklucza drugiego. Teraz zespół jest złożony z dosyć młodych ludzi, bardzo dobrych aktorów teatralnych, często nagradzanych. Nie jesteśmy teatrem gwiazd, ale teatrem spraw.

Teatr, który się wtrąca, jak mawiał założyciel, Zygmunt Hübner…

P.Ł.: Tak. Teatr gwiazd to teatr z drogimi biletami, w którym chodzi o szybki sukces. My bardziej stawiamy na tematy, kontakt z widzem i działania długofalowe.

Pracujemy za pieniądze społeczno-publiczne i dlatego chcemy być otwarci dla wszystkich.

Co zobaczymy w Teatrze Powszechnym w najbliższych miesiącach?

P.S.: Spektakle, które odniosły sukcesy w ubiegłym sezonie: Juliusz Cezar nagrodzony za najlepsze przedstawienie szekspirowskie w ubiegłym roku na Festiwalu Szekspirowskim w Gdańsku, Księgi Jakubowe wg Olgi Tokarczuk, szalenie aktualne w kontekście dzisiejszych wydarzeń, Krzyczcie, Chiny!, też polityczny spektakl nawiązujący do legendarnej inscenizacji Leona Schillera, poświęcony nierównościom społecznym. W repertuarze jest też Wściekłość w reżyserii Mai Kleczewskiej na podstawie tekstu Elfriede Jelinek, odnoszący się do tematu

1 1 4

l a v i e

uchodźców. To bardzo mocna wypowiedź w sprawie współczesnej Europy, faszyzmu, rasizmu, terroryzmu.

Dużą popularnością cieszy się spektakl Nieznośnie długie objęcia Iwana Wyrypajewa. Czekają nas też premiery: wspomniany już Kuroń. Pasja według św. Jacka i Klątwa bazująca na sztuce Wyspiańskiego, w reżyserii głośnego chorwackiego reżysera Olivera Frljicia. To wszystko jest bardzo silnym punktem wyjścia do dyskusji o tym, co dzieje się na styku polityki, religii i relacji społecznych tu i teraz. Będą jeszcze Chłopi na motywach noblowskiej powieści Reymonta w reżyserii Krzysztofa Garbaczewskiego, bardzo ważna dla nas produkcja, poświęcona poszukiwaniu wypartej polskiej tożsamości.

Ile lat pracujecie razem?

P.S.: Około 7 lat.

Jak powstaje repertuar?

P.S.: W mękach.

A skąd aktualność, perfekcyjne wstrzelanie się z repertuarem w to, co akurat zajmuje ludzi? Przecież repertuar powstaje co najmniej kilka miesięcy wcześniej?

P.Ł.: Tak, program przygotowujemy wcześniej, żeby zaplanować budżet. Jednocześnie sytuacja na świecie jest bardzo dynamiczna. Jeżeli się mówi o współczesności, to istnieje obawa, że nie trafi się w punkt. Gdy planowaliśmy repertuar na ten rok, sytuacja była zupełnie inna.

P.S.: Premiera Juliusza Cezara odbyła się wtedy, kiedy odbywała się jedna z pierwszych manifestacji KOD-u.

Wielu widzów przyszło do teatru prosto z manifestacji na bardzo polityczny spektakl, który opowiada o państwie w stanie wstrząsu. Nagle tekst Shakespeare’a odbierany był świeżo i dosadnie. Również spektakl Każdy dostanie to, w co wierzy na podstawie Mistrza i Małgorzaty Bułhakowa nabrał innego wymiaru.

Jest w nim wiele nagrań wideo, zrealizowanych w galerii handlowej, na ulicy, podczas manifestacji.

Nagle inaczej odbiera się rzeczywistość.

Czego panom życzyć na nowy rok?

P.S.: Żeby to, w co wierzymy, czyli skuteczność teatru i sztuki, ciągle stawało się realne.

P.Ł.: Żebyśmy mieli dobry kontakt z widownią. Żebyśmy potrafili łączyć archipelagi i docierali z naszymi komunikatami do jak najszerszego grona. |

SALA KAMERALNA Rok temu Mercedes zaprezentował nową klasę E. Przez ten rok gorzkie poczucie zawodu mogło towarzyszyć tym klientom, którzy nieświadomi, czym jest nowa klasa E, zakupili w tym czasie większe modele. Pytanie, jakie mogą sobie zadać, brzmi: czy taki zakup miał sens?

Być może miał, ale jedynie z niskich, snobistycznych pobudek. Dla każdego dojrzałego kierowcy, który poszukuje nowoczesnej limuzyny klasy premium z klasycznym, spalinowym silnikiem i konserwatywną sylwetką, nie ma nic ponadto, co oferuje aktualny model mercedesa klasy E. Począwszy od sylwetki, która (szczególnie z tyłu) jest łudząco podobna do klasy S, poprzez wszelkie systemy bezpieczeństwa aż po wrażenia estetyczne i emocjonalne.

Szklany kokpit to dzisiaj nie tylko domena nowoczesnych samolotów, ale także samochodów. W mercedesie klasy E całą deskę rozdzielczą zastąpiono szkłem.

W całości jest to panel niedotykowy (co jest zrozumiałe z racji odległości jaka go dzieli od kierowcy – po prostu trudno go dosięgnąć). Mimo to obsługa jest prosta i po kilku ruchach w menu systemu łatwo sterować całym samochodem (jedyny problem to brak dotykowej klawiatury; być może komendy głosowe mogą ją zastąpić, gdyż wybieranie poszczególnych liter wskaźnikiem poruszającym się po linii alfabetu jest zdecydowanie mało efektywne). Wszechobecne, ambientowe oświetlenie w połączeniu z całkowitym wytłumieniem, zarówno akustycznym, jak i termicznym, sprawia, że można zapomnieć o świecie zewnętrznym, szczególnie podczas ciemnych, krótkich i zimnych dni. Uroczym, ale jakże przyjemnym dodatkiem jest dyfuzor zapachów, którego solidny, szklany flakon okazale zdobi schowek przed pasażerem – nie jest to subtelne rozwiązanie, ale to chyba

zabieg celowy, bo wygląda zacnie, a działa znakomicie.

Do pełni szczęścia brakuje tylko… muzyki. W tak doskonale wytłumionym wnętrzu to prawdziwe wyzwanie, więc Mercedes wybrał zupełnie nowego dostawcę.

To berlińska manufaktura Burmester, która znana jest tylko audiofilom z ręcznej produkcji lampowych, chromowanych wzmacniaczy. Zanim usłyszymy jak Burmester brzmi, możemy dostrzec srebrne wykończenia głośników wysokotonowych w drzwiach, na których dodano symbol w kształcie litery „f” – charakterystyczny dla pudeł rezonansowych instrumentów smyczkowych.

Nie wiem, ile głośników zaprojektował Burmester w nowej klasie E. Trzeba jednak zauważyć, że po prostu grają dobrze – selektywnie, ale nie sztucznie. Głęboko, nie dudniąc i nie wzbudzając żadnych pobocznych dźwięków czy choćby drgań. Co ważne, system nie jest skomplikowany w obsłudze. Próżno szukać jakiegokolwiek korektora. Dostępne możliwości sterowania dźwiękiem zamknięte są w predefiniowane profile – spokojnie można w nich znaleźć dźwięk, który zadowoli melomana. Prawdopodobnie Burmester celowo postawił przede wszystkim na perfekcyjne zaprojektowanie systemu audio, jakość komponentów oraz ich solidny montaż kosztem niezliczonych możliwości sterowania ustawieniami przez użytkownika.

Tak się dzisiaj projektuje sale koncertowe i studia nagrań.

Jeśli tak zaprojektowano kabinę klasy E, można ten samochód można nazwać jeżdżącą salą kameralną. |

l a v i e

1 1 5

I N S P I R ACJ E

ŚW I ĄTE C Z N E

Z róż a n yc h o g ro dów Subtelność i elegancja. Zwiewność i szyk. Luksus i delikatność. To połączenia wyrażające kobiecość, finezję i magnetyzm. Perfumy ARTISTRY FLORA CHIC Eau de Parfum idealnie pasują do kobiet lubiących elegancję, posiadających energetyzujące uosobienie.

ARTISTRY FLORA CHIC Eau de Parfum opracowali perfumiarze z prestiżowego domu perfumeryjnego Flavours and Fragrance House of Givaudan, który posiada ponad 250 lat doświadczenia w kreowaniu zapachów. W ogrodach, wśród tysięcy róż, narodziła się inspiracja do stworzenia kwiatowego połączenia, które uwodzi cytrusowymi nutami francuskiej klementynki, delikatnością i słodyczą róży bułgarskiej, których aromat uzupełnia przynoszący ukojenie egzotyczny zapach esencji ylang ylang z Madagaskaru. „Obecnym trendem zapachowym w Europie są nuty kwiatowe, często odważne. Natomiast Japończycy uwielbiają łagodniejsze zapachy, orzeźwiające i lekkie. Amerykanie zaś gustują w mieszankach kwiatowych z różnymi domieszkami. Preferencje wynikają z różnic kulturowych i przyzwyczajeń wonnych” – mówi Marypierre Julien, Perfumiarz Givaudan.

Dopełnieniem zapachu jest stylowy flakon, który podkreśla kombinację luksusu i zwiewności. To połączenie starannie dopracowanych 20 elementów szkła ze złotym korkiem wyściełanym materiałem i otulonym jedwabną wstążką. |

1 1 6

l a v i e

I N S P I R ACJ E

ŚW I ĄTE C Z N E

Lu dz ie, k tó r z y t wo rz ą m ia s to Pomysł na album The Cosmopolitans autorstwa Marzeny Mróz zrodził się z wielu niezwykłych spotkań i kilkuletniej pracy. Efektem jest zbiór pasjonujących wywiadów z wyjątkowymi ludźmi.

Bohaterami książki są artyści, sportowcy, naukowcy, których łączy jedno, wyjątkowe miasto – Warszawa. Wspomnienia i impresje na temat Warszawy to punkt wyjścia do rozmów o doświadczeniach, pasjach i kosmopolitycznym stylu życia.

Czytając album The Cosmopolitans, dowiecie się między innymi, przy jakiej ulicy w Warszawie urodziła się Anna Maria Jopek, jaki kolor ma miasto Sławomira Idziaka.

Co słyszy w centrum stolicy Radzimir Dębski, a także, w której ze swoich filmowych ról Mateusz Damięcki przeniósł się w czasie. Pozostałymi rozmówcami Marzeny Mróz są takie osobowości jak: Stanisław Sojka, Urszula Dudziak, Piotr Dumała, Helmut Jahn, Lidia Popiel, Patrycja Piekutowska, Marcin Kydryński, Allan Starski, Kamila Baar, Przemysław Tarnacki, Ryszard Horowitz, Marta Gessler czy dr Irena Eris. „Nazwa albumu nawiązuje do stylu życia większości moich rozmówców, a także do miejsca, w którym przeprowadziłam część wywiadów – 42. piętra apartamentowca Cosmopolitan, który otworzył dla mnie swoje gościnne progi. Cieszę się, że album został wydany w dwóch językach – polskim i angielskim. To podkreśla kosmopolityczny charakter tego projektu” – komentuje Marzena Mróz.

Marzena Mróz to dziennikarka i fotograf, redaktor naczelna magazynu Business Traveller Poland oraz autorka wystaw fotograficznych (Dolina Issy, Przyłapani na czytaniu, Tam gdzie rosną poziomki), a także współautorka scenariuszy filmowych (Śluby panieńskie, Cień kopuły) i teatralnych (Ciao, Frederico).

Publikacja będzie dostępna w księgarniach Art Bookstore, m.in. w Muzeum Narodowym w Warszawie, MNW Królikarnia, CSW Zamek Ujazdowski czy Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, a także w internetowej księgarni magazynu Zwierciadło. | www.ksiegarnia.zwierciadlo.pl

l a v i e

1 1 7

K a r n et

To w a r zys k i

Pierwsza edycja BLOW Premium Trend Show już za nami!

W warszawskim kompleksie Royal Wilanów odbył się prestiżowy BLOW Premium Trend Show. Innowacyjny koncept targów zgromadził nie tylko miłośników marek modowych – Łukasz Jemioł, Paprocki & Brzozowski, Blessus oraz Julia Janus z Litwy – lecz także pasjonatów designu i koneserów młodej sztuki.

Ogromnym atutem BLOW Premium Trend Show okazał się udany mariaż sztuki z modą i designem (także motoryzacyjnym – goście mogli podziwiać najnowszy model audi Q2). Organizatorom udało się zgromadzić na warszawskim Wilanowie kilkadziesiąt wybranych marek premium prezentujących przede wszystkim szeroko rozumianą modę dla kobiet, mężczyzn i dzieci oraz galerie i topowe studia projektowe.

Wydarzenie stało się miejscem bliskich spotkań klientów i wystawców, ale nie tylko – stworzyło również pretekst do kontaktów pomiędzy markami. Kilka z nich już rozmawia o konkretnych formach współpracy.

Mowa tu m.in. o kooperacji Łukasz Stokowski Gallery i SMEG Polska, w wyniku której powstanie autorski projekt lodówki wykonany przy udziale warszawskiego artysty. Bardzo nas cieszą takie wieści, ponieważ oznacza to, że idea trend show – wykreowania przestrzeni do nawiązania głębszych relacji pomiędzy uczestnikami BLOW – została zrealizowana – powiedział Bartłomiej Magoch z firmy TFH, która zorganizowała

1 1 8

l a v i e

K a r n et

wydarzenie. Mocnym akcentem poświęconym sztuce podczas BLOW stała się prowadzona przez Anitę Wolszczak z Art In House XII Aukcja Nowej Sztuki, która wzbudziła ogromne emocje. Podczas piątkowej licytacji obraz Wojciecha Brewki I have a dream (2016) został sprzedany za kwotę 10 tysięcy złotych. Łącznie licytowane były 62 prace.

BLOW Premium Trend Show to również cykl wykładów, paneli dyskusyjnych i warsztatów, które wzbogaciły program wydarzenia. W specjalnie przygotowanym audytorium słuchacze spotkali się m.in. z projektantem Oskarem Ziętą, Wiolettą Podgórską z Book of Luxury, Adrianną Zawadzińską,

To w a r zys k i

Miss Polski na Wózku 2016, Magdaleną Korol z Instytutu Prawa Mody oraz Urszulą Wiszowatą, redaktor naczelną portalu Fashion Biznes.

Swoją specjalną strefę miał również magazyn La Vie. Z okazji BLOW Premium Trend Show w Royal Wilanów wspólnie z Eyebar, profesjonalnym salonem pielęgnacji brwi, przygotowaliśmy wiele atrakcji. Nasi goście mogli skorzystać ze stylizacji brwi oraz porad w zakresie makijażu i odpowiedniego doboru fryzury. W przygotowanym przez nas konkursie można było wygrać voucher do Eyebar oraz darmową półroczną prenumeratę La Vie. Kolejne spotkanie wiosną 2017 roku. |

Marki obecne na BLOW Premium Trend Show to m.in.: Łukasz Jemioł, Paprocki & Brzozowski, Blessus, UEG, Julia Janus, Stokowski Gallery, ZIETA, Smeg, VZÓR, HERSE 1868, sklep CL2.

l a v i e

1 1 9

K a r n et

To w a r zys k i

Święto sztuki i mody Za nami finał 10. edycji ART & FASHION FORUM BY GRAŻYNA KULCZYK. Tym samym poznaliśmy zwycięzców, którzy wyjadą na stypendium do Central Saint Martins College of Arts and Design w Londynie.

W poznańskim Starym Browarze odbyła się ceremonia finałowa 10. edycji Art & Fashion Forum by Grażyna Kulczyk, podczas której poznaliśmy laureatów warsztatów New School. Głosami jury pięcioro twórców otrzymało stypendium na prestiżowym Central Saint Martins College of Arts and Design w Londynie i będzie mogło rozwijać swój talent wśród najlepszych ekspertów na świecie.

W trakcie oficjalnej wieczorowej gali zamknięcia prowadzonej przez Szymona Majewskiego poznaliśmy studentów New School. Gośćmi specjalnymi Ceremonii Finałowej byli Nick Knight oraz Grażyna Kulczyk.

Na widowni nie zabrakło także gości specjalnych SHOWstudio, którzy wzięli udział w panelach Open University, wśród nich m.in. brytyjski modysta Stephen Jones, scenograf pokazów Alexandra Mc­Queena Joseph Benett, światowy autorytet w dziedzinie fotografii XX wieku Philipe Garner czy Oriole Cullen – kuratorka Victoria and Albert Museum, specjalizująca się w historii mody i sukien. Galę uświetnił występ polskiego zespołu muzyki alternatywnej – Bokka.

Goście wieczoru mogli także zobaczyć wideo zrealizowane przez SHOWStudio z okazji 10 lat Art & Fashion Forum by Grażyna Kulczyk.

Laureaci poszczególnych warsztatów New School otrzymali w nagrodę stypendium na prestiżowym Central Saint Martins College of Arts and Design w Londynie. Wszystkie prace powstałe podczas warsztatów można oglądać w Starym Browarze do 13 listopada.

Art & Fashion Forum by Grażyna Kulczyk to wydarzenie, które w wyjątkowy sposób łączy modę i sztukę.

Odbywa się ono z inicjatywy Grażyny Kulczyk od 2007 roku w stworzonym przez nią poznańskim Starym Browarze. Tegoroczna 10. edycja, ze względu na swój jubileuszowy charakter, była szczególna – przyświecało jej hasło Different = Irreplaceable, a rolę kuratora wydarzenia objęło londyńskie SHOWstudio Nicka Knighta.

Funkcję dyrektora artystycznego sprawował W P Onak. |

1 2 0

l a v i e

K a r n et

To w a r zys k i

Cosmopolitan Yachting Night Późny, jesienny wieczór, 42. piętro apartamentowca Cosmopolitan w Warszawie – to czas i miejsce trzeciej edycji niezwykłego żeglarskiego wydarzenia Cosmopolitan Yachting Night.

Po raz kolejny budynek przy placu Grzybowskim okazał się doskonałą mariną dla luksusowego jachtu, a wielcy żeglarskiego świata mogli się tam spotkać, poznać najnowsze trendy obowiązujące w branży oraz porozmawiać o swojej pasji.

Symbolem wydarzenia Cosmopolitan Yachting Night został ultranowoczesny katamaran volvo roca, który 29 listopada „zacumował” pod szklanym patio apartamentowca Cosmopolitan.

To jedyna i niepowtarzalna okazja dla mieszkańców Warszawy na obejrzenie z bliska tego niezwykłego, morskiego bolidu. To na nim wiosną 2017 roku wielokrotni mistrzowie świata w żeglarstwie – Przemysław i Piotr Tarnaccy – dokonają próby bicia rekordu prędkości Polski w żegludze. |

Dwurnik w Teatrze Wielkim Wybrane prace Edwarda Dwurnika wypełniły przestrzeń́ Galerii Opera. Można je oglądać jeszcze do ósmego stycznia.

Gdyby miał własny talk-show, poruszałby w nim każdy temat.

Taki jest Dwurnik. Obserwuje, interpretuje, prowokuje, szokuje, a przede wszystkim „dwuruje” sobie z otaczającej go rzeczywistości. A ta, w całej swej wielobarwności, stanowi dla niego wieczny asumpt do tworzenia. Stąd około pięć tysięcy obrazów i dziesięć tysięcy rysunków. Niepokorny, odbrązowujący rzeczywistość jak dziecko, które krzyczy, że król jest nagi – poprzez swą odwagę, bezkompromisowość i diabelskie poczucie humoru – jako jedyny polski artysta odniósł międzynarodowy sukces przed transformacją i do dziś fascynuje konsumentów sztuki, niezależnie od ich pochodzenia, pozycji społecznej, upodobań, metryki, płci i książeczki szczepień. |

l a v i e

1 2 1

K a r n et

To w a r zys k i

Ambasadorzy na 42. piętrze Takiego wydarzenia muzycznego jeszcze nie było!

4 grudnia Anna Maria Jopek, Radzimir Dębski i Tomasz Stańko – trzy wybitne indywidualności muzyczne – zagrali razem na 42. piętrze Apartamentowca Cosmopolitan.

Połączenie artystycznych temperamentów zaowocowało intrygującym koncertem, gdzie przejmujące jazzowe dźwięki trąbki Tomasza Stańko oraz subtelny wokal Anny Marii Jopek przenikały się z kompozycjami Radzimira Dębskiego. Dopełnieniem wydarzenia był zachwycający widok na panoramę Warszawy rozciągający się z 42. piętra Cosmopolitana. Wśród zaproszonych gości znalazło się wielu znamienitych przedstawicieli świata kultury i sztuki. „Jesteśmy dumni, że tak wyjątkowi artyści są ambasadorami Cosmopolitan. Mieliśmy okazję być świadkami fascynującej muzycznej kolaboracji, kiedy to ogromne indywidualności twórcze spotkały się na jednej scenie, dając wspólny koncert. Dzięki stałej współpracy z ludźmi ze świata kultury i sztuki budynek cały czas może być gospodarzem wydarzeń artystycznych, które cieszą nie tylko warszawiaków, ale częstokroć gości z całego świata” – komentuje Karolina Kaim, prezes zarządu Tacit Investment. |

Stylowy miejski album Premiera albumu The Cosmopolitans autorstwa Marzeny Mróz odbyła się 14 grudnia 2016 roku, na 42. piętrze apartamentowca Cosmopolitan przy ulicy Twardej 4.

Wydarzenie uświetniła wspólna rozmowa Marzeny Mróz z bohaterami jej wywiadów.

Spotkanie poprowadził Mateusz Hładki, a wybitna skrzypaczka Patrycja Piekutowska miała podczas tego wydarzenia swój minirecital.

Publikacja będzie dostępna w księgarniach Art Bookstore, m.in. w Muzeum Narodowym w Warszawie, MNW Królikarnia, CSW Zamek Ujazdowski czy Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, a także w internetowej księgarni magazynu Zwierciadło (www.ksiegarnia.zwierciadlo.pl). |

1 2 2

l a v i e

K a r n et

To w a r zys k i

Jubileuszowe OKK! design Pod hasłem DOBRE DZIŚ – LEPSZE JUTRO odbyło się 10. OKK! design. Spotkanie było okazją do zapoznania się z trendami w designie, podsumowań osiągnięć mijającego roku oraz przyjrzenia się przyszłości wzornictwa i projektowania.

DOBRE DZIŚ to podsumowanie osiągnięć w designie oraz projektowaniu i urządzaniu wnętrz w mijającym roku 2016.

LEPSZE JUTRO to natomiast spojrzenie na wzornictwo z czasowym wyprzedzeniem. Wykłady poprowadzili znakomici goście: m.in. designer Robert Majkut – jeden z najbardziej rozpoznawalnych polskich projektantów, założyciel marki Robert Majkut Design, Miłosz Kowalski – członek Małopolskiej Izby Architektów, asystent naukowo-dydaktyczny w Zakładzie Kompozycji Urbanistycznej Instytutu Projektowania Urbanistycznego na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej czy Anna Gruszewska – zastępca redaktor naczelnej w magazynie Czas na Wnętrze, juror w plebiscycie Must Have podczas Festiwalu Łódź Design na najlepiej zaprojektowane polskie produkty.

OKK! design to cykl spotkań architektów i projektantów wnętrz z czołowymi postaciami designu, reprezentantami środowiska akademickiego i przedstawicielami najlepszych firm wnętrzarskich. Pierwsza edycja odbyła się w 2012 roku.

Spotkanie odbyło się w przestrzeni MYSIA 3 w Warszawie. Partnerami 10. edycji OKK! design byli: AXOR, Comitor, Ege, Amtico, Carpet Studio, BM Housing, LAKO, Everspace, BEJOT, PIXERS, 7 razy ładniej, Galeria Heban, MINI Bawaria Motors, Avant.

O podniebienia gości zadbała restauracja Halka, której właścicielami są architekci! |

Smooth jazz na 100-lecie BMW 20 listopada Ive Mendes wystąpiła w Polsce w ramach jubileuszowej, XI edycji BMW JAZZ CLUB. Artystce w Teatrze Wielkim Operze Narodowej towarzyszył zespół oraz kwartet smyczkowy. Był to pierwszy koncert królowej smooth jazzu po europejskiej premierze najnowszej płyty Bossa Romantica. |

l a v i e

1 2 3

K a r n et

To w a r zys k i

Wilkoń na cyfrowo 7 grudnia w warszawskiej Galerii Delfiny rozpoczęła się wystawa komputerowych obrazów Józefa Wilkonia Elektroniczne Impresje Wilkonia.

Prace artysty do tej pory mogliśmy podziwiać dzięki wirtualnej ekspozycji zorganizowanej na stronie internetowej Galerii Limited Edition. Obie galerie postanowiły zmierzyć się z serią zabawnych, poetyckich prac wykonanych przez artystę przy użyciu cyfrowego medium – iPada.

Elektroniczne grafiki Wilkonia prezentowane w Delfinach wykorzystują motywy ilustratorskie stylistycznie nawiązujące do wcześniejszych prac artysty. Muzycy, zabawni grajkowie, zaczarowane instrumenty, zwierzęta, psotne dziecięce postaci. Wiele z tych grafik nawiązuje do abstrakcji. Twórczość Józefa Wilkonia wydaje się nie zapominać o poetyckich wizjach spod znaku Joana Miró czy Tadeusza Makowskiego, tworząc jednak zupełnie unikatową spójną całość. To dziecięcy świat, w którym chcą przeglądać się dorośli.

Za nowoczesną metodą pracy poszła również niebywała odwaga w posługiwaniu się kolorem. Barwy cyfrowych impresji są żywe, czasami wręcz prowokują i nieustannie pobudzają wyobraźnię odbiorcy. Ten piękny, sugestywny świat wykreowany palcem autora na każdym kroku przemawia do nas siłą równą dziecięcej wyobraźni. Jaskrawi bohaterowie Elektronicznych Impresji Wilkonia cięgle zaczepiają nas, nie tracąc przy tym dystansu i humoru. | Elektroniczne Impresje Wilkonia – wystawa Józefa Wilkonia Wystawa czynna do 5 stycznia 2017 Więcej informacji: http://limitededition.pl/blog/elektroniczne-impresje-wystawa/

Wigilia w Klubie Polskiej Rady Biznesu Przedświąteczne spotkanie w Pałacu Sobańskich to już tradycja.

Zebranych przywitali: Aldona Wejchert, Agata Wejchert-Dworniak, Prezes Zarządu Wejchert Investments oraz Jacek Szwajcowski, prezes Polskiej Rady Biznesu.

W tym roku członkom Klubu Polskiej Rady Biznesu towarzyszyły gwiazdy TVN. Martyna Wojciechowska, Agnieszka Woźniak-Starak, Magdalena Mołek oraz Katarzyna Kolenda-Zaleska, prezes Fundacji TVN Nie jesteś sam, zbierały pieniądze na rzecz Fundacji TVN. Uzyskane środki, zostaną przeznaczone na leczenie i rehabilitację chorych dzieci.

Gośćmi wigilijnego spotkania byli także projektanci: Joanna Przetakiewicz, Łukasz Jemioł i Dawid Woliński, a także dziennikarki: Monika Olejnik, Hanna Lis i Justyna Pochanke. |

1 2 4

l a v i e

INS P IRAC J E

Ś W I Ą TEC Z NE

Z i e lo na s iła Batony funkcjonalne, słodkie przekąski w formie kuleczek czy warzywno-owocowe smoothies o zaskakujących smakach. Z dodatkiem chlorelli, pochodzącej z Korei Południowej, algi zaliczanej do elitarnej rodziny superfoods.

Chlorella, oprócz nienasyconych kwasów tłuszczowych, peptydów, aminokwasów, glikoprotein, przeciwutleniaczy oraz wielu witamin i minerałów, posiada również najwyższą zawartość chlorofilu ze wszystkich żywych organizmów. Przyjmowana codziennie zapewnia zdrowie, dobrą formę oraz energię.

Najnowszym produktem od Purella Food jest Chlorella Sport Bar dla kobiet i mężczyzn. To zdrowe i naturalne batony funkcjonalne, dodające energii przed i po treningu.

Zawarte w batonie Chlorella Sport Bar for man daktyl i żurawina uzupełnią niedobory cukru, guarana i konopie pobudzą do akcji, a najczystsza chlorella na świecie nie tylko doda energii, ale również zwiększy metabolizm i poprawi kondycję.

Z kolei wyjątkowe składniki batona Chlorella Sport Bar for woman sprawiają, że możemy dać z siebie więcej.

L-karnityna zmniejszy zmęczenie podczas wysiłku fizycznego, a daktyle i migdały dostarczą dodatkowej energii. Baton bogaty jest również w białko konopne, które pomoże w szybszej regeneracji, oraz chlorellę, która oczyści organizm oraz – dzięki zawartemu w niej błonnikowi – zmniejszy uczucie głodu i wspomoże wszelkie diety.

Natural Raw Bites BIO! to przepyszne zdrowe kuleczki, w których, oczywiście oprócz chlorelli, znajdziemy najlepsze składniki bio, przede wszystkim daktyle.

Dostępny w dwóch wariantach: Mak Figa i Orzech.

Kolejną nowością od Purella Food jest Pure SMOOTHIE Chlorella – połączenie owoców, warzyw i chlorelli!

Smoothies od Purella Food powstają ze starannie wyselekcjonowanych owoców i warzyw, pochodzących od najlepszych dostawców. Do ich produkcji nie używa się zagęszczanych soków (NFC)* ani cukru, powstają wyłącznie z naturalnych składników – dzięki temu mogą być spożywane codziennie, nie zagrażając naszemu zdrowiu i szczupłej sylwetce. |

l a v i e

1 2 5

P e r f ekc j o nis ta z d u sz ą ro m a ntyk a Tekst: Beata Łapińska ZDJĘCIE: Dariusz Breś

Dr Maciej Charaziński – specjalista chirurgii plastycznej i ogólnej. Absolwent Akademii Medycznej w Warszawie, członek prestiżowych towarzystw chirurgicznych w Polsce i na świecie. Jeden z najbardziej znanych i cenionych chirurgów plastycznych w Polsce. Jeździ harleyem, kolekcjonuje noże i docenia piękno w każdej postaci. Pracuje w Klinice Chirurgii Plastycznej Promedion.

1 2 6

l a v i e

Z D R O W E

Witold Gombrowicz powiedział, że jedyną ostoją człowieka, jedyną jego bronią i prawem są wartości charakteru, a jedynym drogowskazem – mądrość i uczciwość.

Nazywają pana chirurgiem gwiazd, a także chirurgiem uczciwym, o wysokim morale.

Tak, to fakt, pacjenci dostrzegają i doceniają moją uczciwość. W moim dekalogu uczciwość wobec drugiego człowieka jest priorytetem. W czasach kiedy „mieć” ważniejsze jest niż „być”, zdarza się, że niektórzy zapominają o przysiędze Hipokratesa – primum non nocere. Dla mnie bezpieczeństwo, komfort pacjenta są najważniejsze.

Na konsultacjach uczciwie mówię o ewentualnych zagrożeniach i zdarza mi się, że pomimo nacisków pacjentów odmawiam przeprowadzenia zabiegu. Wykluczam wszelką przypadkowość, zabieg nie może być wypadkową zdarzeń. Dlatego z determinacją podkreślam rolę i wagę działań przedoperacyjnych i badań profilaktycznych. Bardzo się cieszę, że operuję w klinice Promedion, nazywanej przez media „kliniką przyszłości” czy „kliniką godną zaufania”, dla której bezpieczeństwo pacjenta jest absolutnym priorytetem. Ogólnopolska społeczna kampania Zapytaj, nie ryzykuj zorganizowana przez Promedion była bardzo ciepło przyjęta w mediach.

Warto pamiętać o uczciwości w każdym zawodzie, bo jak mawiał Jan Paweł II: „Być człowiekiem – to podstawowe działanie człowieka”.

Jest pan absolwentem Akademii Medycznej w Warszawie, ukończył pan kilka specjalizacji, notabene wszystkie z oceną celującą. Czy perfekcjonizm pana nie męczy?

Wręcz przeciwnie, wciąż szukam nowych wyzwań, ciągle się rozwijam i z determinacją wykluczam bylejakość. Mam w sobie bardzo dużo pokory i dlatego nie spoczywam na lurach. W ciągu dwudziestu lat wykonałem tysiące procedur i operacji, ale ciągle pogłębiam swoją wiedzę. Dzięki temu, że bardzo aktywnie uczestniczę w sympozjach, szkoleniach, warsztatach z zakresu chirurgii plastycznej na całym świecie, mam możliwość nauczyć się najnowszych technik operacyjnych od najlepszych chirurgów. Jestem między innymi członkiem IPRAS The International Confederation of Plastic Reconstructive and Aesthetic Surgery, a także Polskiego Towarzystwa Chirurgii Plastycznej i Rekonstrukcyjnej.

W Polsce doświadczenie zdobywałem, operując m.in. w Klinice Chirurgii Plastycznej w szpitalu im. prof. Orłowskiego, a także w Klinice Nowotworów Głowy i Szyi Centrum Onkologii w Warszawie. Inwestycja w swoją wiedzę to najpewniejsza inwestycja, która procentuje w wymierny sposób w kwestii zapewnienia bezpieczeństwa pacjentom. Chirurgia jest moją pasją – bez niej nie potrafiłbym żyć.

ŻYCI E

Henry Ford powiedział: „Praca daje nam coś więcej niż środki utrzymania, podtrzymuje bowiem także nasze życie”. Wiem, że chirurgia to nie jedyna pana pasja, jest pan uzależniony od czytania.

Mój dom przypomina dobrze wyposażoną bibliotekę.

Czytam nałogowo. Codziennie przed snem minimum godzina czytania – to moje katharsis po operacjach, które trwają kilka godzin. Czytam nie tylko wieczorami, ale w każdej wolnej chwili, od kryminałów do historii sztuki.

Spectrum moich zainteresowań w tym temacie jest niezwykle szerokie. Pochłaniam książki, bo chcę dowiedzieć się jak najwięcej. Gombrowicz napisał, że „życie przecieka przez daty jak woda przez palce”, dlatego chcę wykorzystać każdą chwilę. Bardzo cenię także dobrą muzykę, najczęściej słucham Stinga, U2, Pink Floyd, The Rolling Stones.

Muzyka jest dla mnie inspiracją. Książki, pozytywne dźwięki, dobre czerwone wino, wieczory spędzone z żoną, dziećmi i dwoma szczekającymi mopsami – to jest mój azyl – eden romantyka. Nie lubię tłumów. Podróże, które są również moją wielką pasją, organizuję od początku do końca sam. Jestem bardzo niezależny i wymagający.

Cenię wolność, jestem wierny swoim zasadom. Jako esteta uwielbiam otaczać się pięknymi przedmiotami. Doceniam piękno w każdej formie. Bardzo kocham swoją rodzinę.

Cieszę się każdą chwilą, którą możemy spędzić razem.

Jeden z filozofów powiedział: „Wspólnie spędzony czas dnia dzisiejszego nadaje piękne znaczenie dniom jutrzejszym”.

Kolekcjonuje pan noże, jeździ w skórzanej kurtce harleyem i wygląda bez charakteryzacji jak czarny charakter w hollywoodzkiej superprodukcji. Zatem synergia przeciwieństw?

Nie jestem zerojedynkowy. Nie zagrałem co prawda w hollywoodzkiej superprodukcji, ale można mnie oglądać już drugi sezon w programie Sekrety lekarzy emitowanym w TVN Style. Razem z moimi kolegami z Kliniki Promedion przeprowadzamy na wizji operacje plastyczne. Dzięki temu programowi jest możliwość, aby przyjrzeć się z bliska, jak wygląda praca chirurga plastyka. Musimy być silni fizycznie i odporni psychicznie. W chirurgii nie ma miejsca dla słabeuszy. Codziennie rano ćwiczę pompki, brzuszki, mam w domu siłownię. Wszystko po to, aby pod żadnym pozorem – pomimo że operacje trwają wiele godzin – nie zadrżała mi ręka. Bardzo dbam o kondycję, gram w tenisa, jeżdżę na nartach, nurkuję i uprawiam łucznictwo. Często, wspólnie z moim synem, strzelam z łuku do tarczy, bo niezwykle mnie to wycisza i uspokaja. Kolekcja noży – mam ich kilkadziesiąt z całego świata – to także dla mnie rodzaj nirwany. Oglądam je, czyszczę, przekładam i bardzo się przy tym relaksuję. Cenię sterylną czystość i perfekcyjną organizację. Ład i porządek bardzo ułatwiają prywatne i zawodowe życie. Moja żona, prowadząc nasz dom, dała mi możliwość poświęcenia się całkowicie chirurgii plastycznej – temu, co poza rodziną najbardziej kocham. |

l a v i e

1 2 7

I N S P I R ACJ E

ŚW I ĄTE C Z N E

D o m z witra ż em Żanna Słoniowska

Dom z witrażem to piękna powieść o odkrywaniu zarówno śladów tajemniczego Lwowa, jak i historii, sztuki oraz miłości. Każde zdanie, które Żanna Słoniowska odmalowuje przed czytelnikiem, jest kunsztowne i uwodzące niczym tytułowe szkiełka witrażu. Nic więc dziwnego, że książka zdobyła serca nie tylko kapituły Nagrody Conrada, której statuetką została uhonorowana w październiku, lecz także czytelników, krytyków, recenzentów oraz nasze. |

1 2 8

l a v i e

I N S P I R ACJ E

ŚW I ĄTE C Z N E

R ewolu c ja w o dm ła dz a niu eliksir młodości od AVON

Jeden dozownik, jedno opakowanie, a w nim dwie osobne fiolki z dwiema substancjami.

Dzięki temu serum odmładzające i kompozycja luksusowych olejków łączą swoją moc, tworząc innowacyjny eliksir młodości.

Anew Ultimate Supreme Dual Elixir 45+ to najbardziej zaawansowany kosmetyk odmładzający od AVON. Powstał w AVON Skincare Instutite – międzynarodowym centrum badawczym zatrudniającym ponad 200 naukowców z całego świata.

W pierwszym pojemniku znajduje się serum wzbogacone o ekstrakt z czarnej perły, zawierającym aż 20 aminokwasów, a także minerały złota i najwyższą koncentrację odmładzającego kompleksu Celluvive.

Serum działa od wewnątrz komórek skóry i stymuluje proces oczyszczania komórkowego. Działanie to jest bardzo istotne, ponieważ z wiekiem ten proces naturalnie spowalnia, co objawia się w postaci zewnętrznych oznak starzenia.

W drugim pojemniku znajduje się unikalne połączenie luksusowych olejków: arganowego, różanego, olejku

z baobabu, kamelii oraz marakui. Kompozycja ta wzmacnia warstwę lipidową skóry i jej barierę ochronną, ograniczając wpływ czynników zewnętrznych. Podczas aplikacji serum i kompozycja olejków łączą się na dłoni w idealnej proporcji. Regularnie stosowany produkt zmniejsza widoczność głównych oznak starzenia się skóry, nawet tych najbardziej zaawansowanych, takich jak zmarszczki, zmiany pigmentacyjne czy utrata elastyczności.

AVON Anew Ultimate Supreme Dual Elixir 45+ to kosmetyk przeznaczony dla skóry dojrzałej, redukuje widoczność zaawansowanych oznak starzenia oraz przebarwień na twarzy i szyi. Skóra odzyskuje jędrniejszy i bardziej elastyczny wygląd, a kontur twarzy odzyskuje wyrazistość. Jego formuła bardzo szybko się wchłania.

Do stosowania na dzień i na noc pod krem pielęgnacyjny lub osobno, po oczyszczeniu skóry. |

Produkt można zamówić u Konsultantek AVON, poprzez stronę www.avon.pl oraz kupić w AVON Studio w warszawskich Złotych Tarasach.

l a v i e

1 2 9

K ULINARIA

NA ŚLEDZIA Tekst: Katarzyna Skorska

Feluś – mawiała do dziadka moja babcia – nie rychtuj się specjalnie na kolację, bo dziś będą piklingi, nic lepszego nie znalazłam na targu. Nie miała ona o śledzikach najlepszego zdania. A tymczasem z cebulką, pieczone, zielone, w śmietanie i pod pierzynką, matiasy, piklingi albo kipery – wszystkie, choć spożywane z różnymi dodatkami i w odmiennej postaci, poprawią nam nastrój, wzmocnią pamięć i serce.

1 3 0

l a v i e

K U L I N A R I A

W Zatoce Puckiej połowy śledzi odbywały się już tysiące lat temu. Kto nie wierzy, niech zajrzy do Rzucewa, a znajdzie tam dowody sięgające neolitu. Przez kolejne stulecia smakiem śledzia raczyli się głównie mieszkańcy terenów nadmorskich. Dopiero w drugiej połowie X wieku rozpoczęto regularne połowy w celach handlowych. I tak z nadmorskiej osady położonej w Budzistowie, na przedmieściach współczesnego Kołobrzegu, transportowano śledzie w postaci solonej i wędzonej do głównych ówczesnych ośrodków Wielkopolski: Poznania, Ostrowa Lednickiego i Kruszwicy. Śledzie stały się w tym okresie ważnym składnikiem diety mnichów, w tym cystersów z Łekna. Zakonnicy sprowadzali śledzie nie tylko dla własnych potrzeb, lecz także jako potrawę dla ubogich. Szczątki śledzi odkryte w ruinach zamków w Toruniu i w Małej Nieszawce świadczyć mogą najlepiej o znaczeniu śledzia w kuchni Krzyżaków. Popularnym sposobem jego konserwacji było przez wieki solenie – układanie w beczkach tuszek obsypanych grubą warstwą soli pozwalało przechowywać śledzie, a przede wszystkim transportować je w czasach, kiedy droga od morza na południe zajmowała kilkanaście dni.

W następnych stuleciach jedzenie śledzi stawało się dzięki temu coraz bardziej powszechne. Obecnie jedną z najpopularniejszych metod konserwowania tej ryby jest zalewanie filetów olejem lub octem. Najzdrowsze jednak są ryby świeże oraz mrożone. Warto w tym miejscu dodać, że nasz rodzimy bałtycki śledź to skarlała i nieco mniej tłusta odmiana śledzia atlantyckiego.

Tłusty, ale zdrowy Do dziś nazywany jest na Pomorzu „chlebem morza”, jako że jest swojski, łatwo dostępny i tani. Śledź zaliczany jest do tłustych ryb, ale wcale nie jest bardzo kaloryczny.

Dlaczego tak się dzieje? Otóż mimo że śledzie zawierają sporo tłuszczu, bo aż 16 gramów na każde 100 gramów, to aż 70% tego tłuszczu stanowią dobroczynne dla zdrowia kwasy tłuszczowe jedno- i wielonienasycone. Szczególnie cenny jest kwas EPA, który rozszerza naczynia krwionośne, redukuje zlepianie krwinek i tworzenie zakrzepów. Ponadto kwas ten reguluje ciśnienie tętnicze krwi oraz obniża poziom cholesterolu, a przy tym zwiększa naszą odporność.

Jak zapewniają dietetycy, śledzie są bogatym źródłem pełnowartościowego i dobrze przyswajalnego białka, zawierają sporo potasu, a także witamin A, D, B6, B12

l a v i e

1 3 1

K U L I N A R I A

Sałaka – co to takiego?

Moja babcia przyrządzała śledzie fantastycznie na różne sposoby, ale nie przeszkadzało jej to wypowiadać się o nich z niekłamaną pogardą. Feluś – mawiała do dziadka – nie rychtuj się specjalnie na kolację, bo dziś będą piklingi, nic lepszego nie znalazłam na targu.

Pikling – śledź wędzony w całości (w tym również z mleczem lub ikrą), w gorącym dymie wraz z wnętrznościami – był dla mojej babci symbolem totalnego upadku kulinarnego. Nieco tylko łaskawszym okiem spoglądała na kipery – czyli śledzie rozpołowione, oczyszczone i wędzone na zimno. Jednak do dziś wspominam przyrządzane przez nią wariacje śledziowe z cebulką w oliwie, śmietanie albo w occie – palce lizać. Wszyscy zajadali się śledziowymi przysmakami w wykonaniu babci, a ona i tak zawsze zwykła powtarzać, że śledź to żadna ryba, ot taka zwykła sałaka.

Babcia była wspaniałą gospodynią, ale że jej spojrzenie na sztukę kulinarną sięgało pamięcią w dość konserwatywne tradycje dziewiętnastowiecznej Wielkopolski – mowy być nie mogło by ów pospolity i kojarzący się z biedą śledź mógł być traktowany przez nią choćby w części tak czule jak na przykład karp, nie wspominając już o pstrągu czy halibucie. Śledź to żadna ryba – powtarzała więc babcia Janina i z pasją wymyślała kolejne warianty jego przyrządzania. Obok najbardziej oczywistych znanych każdemu: w śmietanie z cebulką i jabłkami, serwowanych z jajkiem (niektórzy nazywają to śledziem po japońsku), babcia Janka przyrządzała śledzie smażone i śledziowe marynaty, a także przeróżne sałatki śledziowe. Przygotowywała śledzie po staropolsku, po żydowsku, po cygańsku, z pomidorami, z buraczkami, pod pierzynką, na słodko i w musztardzie.

Za każdym razem babcine śledzie smakowały wybornie i nikomu nie przyszło do głowy dziwić się, jeśli dziadek Feliks kolejną porcję śledzia przegryzał innym specjałem babci Janki – świątecznym drożdżowym plackiem posypanym migdałami. |

1 3 2

l a v i e

Fot.: Materiały prasowe

oraz E, która ma działanie przeciwmiażdżycowe. Śledzie dostarczają także dużo żelaza, cynku, miedzi oraz fosforu i jodu. Jeśli dodamy, że zawarte w nich kwasy omega-3 przyspieszają przemianę materii i spalanie tłuszczu, to wnioski są oczywiste – spożywanie śledzi po prostu musi wpływać na nas korzystnie. Każdy zjedzony śledź sprzyja dobremu nastrojowi, bo zwiększa poziom serotoniny, działa zatem przeciwdepresyjnie, wzmacnia też pamięć i koncentrację.

Śledzie są bogatym źródłem pełnowartościowego i dobrze przyswajalnego białka, zawierają sporo potasu, a także witamin A, D, B6, B12 oraz E

K U L I N A R I A

Śledzie po poznańsku z pyrami Składniki: 500 g ziemniaków 5 płatów śledziowych (matias) ogórki kiszone cebula koperek natka pietruszki ewentualnie masło i mleko do ziemniaków sól, pieprz

Przygotowanie: Śledzie namocz w zimnej wodzie przez około 2–3 godziny.

Ziemniaki umyj, obierz i ugotuj (możesz je także ugotować w mundurkach, a następnie obrać). Śledzie oraz ziemniaki pokrój w dużą kostkę (ziemniaki możesz również utłuc z masłem i mlekiem). Cebulę obierz i drobno ją posiekaj.

Możesz ją szybko sparzyć na sicie, żeby była łagodniejsza w smaku. Wszystkie składniki delikatnie wymieszaj. Jeśli chcesz, możesz także dodać pokrojone w kostkę ogórki kiszone. Całość dopraw do smaku solą oraz pieprzem.

Posyp umytym, posiekanym koperkiem oraz pokrojoną natką pietruszki i podaj.

Jeśli Twój wybór padł na ziemniaki pokrojone – nie tłuczone – całość możesz polać sosem przygotowanym z majonezu, musztardy i śmietany, po czym starannie wymieszać. Śledzie z pyrami możesz serwować jako samodzielne danie, jednak równie dobrze sprawdzą się też jako dodatek.

Słownik śledziowy mleczaki – dojrzałe, tłuste samce śledzia moskaliki – młode sztuki delikatnie marynowane matias (ulik) – gatunek śledzia holenderskiego poławianego wczesną wiosną; smaczny i łatwy w obróbce sałaka – śledź bałtycki, który żyje 20–25 lat; długość ciała tej ryby dochodzi do 50 cm, a waga aż do 0,7 kg pikling – śledź wędzony w całości w gorącym dymie (a nie, jak często dziś się robi, w wielkich zakładach przemysłowych – w chemicznej mieszance aromatu wędzarniczego i barwnika) kiper – śledź patroszony, moczony w solance, a potem wędzony rolmopsy – zwinięte filety śledziowe spięte drewnianymi pałeczkami i konserwowane w kwaśnej zalewie z przyprawami surströmming – śledzie kiszone, szwedzki przysmak; dla nie-Szwedów ich skisły zapach jest nie do zniesienia

l a v i e

1 3 3

K ULINARIA

R es tau r ac ja gw ia z d i a rtys tów Tekst: Barbara Grabowska

Na rogu Avenue George V i Pól Elizejskich, z widokiem na Łuk Triumfalny, od ponad wieku gości artystyczny i filmowy świat legendarna brasserie Fouquet's. Wykwintną, tradycyjną francuską kuchnię serwuje tu kulinarny mistrz Jean-Yves Leuranguer, a specjalne menu Twist oferuje nagradzany kucharz Pierre Gagnaire.

1 3 4

l a v i e

K ULINARIA

Klasyczne ślimaki po burgundzku z masłem czosnkowo-ziołowym, sałatka Delphine z krabem, kawałkami awokado, serwowana z chrupiącymi warzywami i majonezem doprawionym sokiem z grejpfruta, norweski łosoś w cytrynowej śmietanie – to tylko niektóre z wykwintnych przekąsek, które pobudzą nasze podniebienia na początek kolacji w luksusowych wnętrzach słynnej paryskiej restauracji Fouquet's.

Absolutna klasyka Dalej jest tylko lepiej: panierowany na maśle witlinek atlantycki w sosie tatarskim, pietruszką w tempurze podawany z ziemniakami z pieca, niezwykle krucha wołowina, tradycyjna francuska potrawka z cielęciny blanquette de veau czy absolutny rarytas, czyli homar podany w intensywnej w smaku, aksamitnej, kremowej zupie bisque po karaibsku. Pochodzenie nazwy tej zupy

l a v i e

1 3 5

K U L I N A R I A

kremu nie jest do końca jasne: niektórzy twierdzą, że chodzi o Zatokę Biskajską, w której poławia się homary.

Inni są zdania, że to złożenie dwóch francuskich słów bis cuites, czyli dwa razy gotowane, bo przygotowanie zupy jest dwuetapowe. A na deser chociażby słynny Millefeulle Tradition Fouquet's, czyli przekładaniec z ciasta francuskiego z kremem waniliowym.

Absolutna klasyka kuchni francuskiej!

1 3 6

l a v i e

Jak wieża Eiffla Restauracja Fouquet's to miejsce w Paryżu, które po prostu zobaczyć trzeba. Odwiedzają ją tłumnie turyści ze względu na historię, przebywające tu gwiazdy kina, kultury i sztuki, piękny wystrój i taras wychodzący na Pola Elizejskie.

Powstała w 1899 roku, a właściciel, Louis Fouquet, dał jej swoje nazwisko, dodając „s”, podobnie jak właściciel

Zdjęcia: Materiały prasowe

K U L I N A R I A

modnego wówczas Maxima. W tym czasie w Paryżu to właśnie w gastronomicznych lokalach toczyło się bujne życie towarzyskie. Przesiadywali w nich artyści, często przy jednej szklaneczce absyntu czy filiżance kawy, tworząc i dyskutując o sztuce. Z czasem u Fouqueta zaczęto organizować́ imprezy po wręczeniu Cezarów, francuskich nagród filmowych. Ten zwyczaj przetrwał do dziś.

Fouqueta szczególnie upodobali więc sobie filmowcy.

Nie tylko jedli tu lunche i kolacje, ale i mieszkali w znajdującym się nad restauracją hotelu. O pobycie słynnych gości świadczą pamiątkowe zdjęcia filmowych gwiazd, porozwieszane na ścianach restauracji czy w recepcji hotelu. Jego wnętrze zaprojektował Jacques Garcia, który, jak piszą znawcy, zilustrował francuską tradycję w luksusowej oprawie: barok, surrealizm, klasycyzm łączą się ze światem kina. |

l a v i e

1 3 7

I N S P I R ACJ E

ŚW I ĄTE C Z N E

JASNE S T RONY P IELĘGNAC J I Gładka skóra, pełna blasku, bez przebarwień i zmarszczek? Gwarancją młodszego wyglądu, niezależnie od wieku, są innowacyjne systemy pielęgnacyjne amerykańskiej marki Obagi.

Nowoczesne, aktywne i świadome siebie kobiety od kosmetyków przeciwstarzeniowych wymagają coraz więcej. Oczekują, że skutecznie i w krótkim czasie wygładzą zmarszczki, ujędrnią skórę, zwalczą przebarwienia i poprawią koloryt. Efekty, jakie daje stosowanie kosmetyków Obagi, wynikają z dwóch założeń: synergii składników aktywnych oraz współdziałania poszczególnych produktów tworzących systemy, które należy stosować

w odpowiedniej kolejności. Formuły kosmetyków opierają się o rygorystycznie wyselekcjonowane substancje o udowodnionej klinicznie aktywności przeciwstarzeniowej: kwasy, ekstrakty roślinne i witaminy. Dodatkowo w nowych systemach pielęgnacyjnych Obagi wykorzystano innowacyjny składnik – Oligopeptyd-68, który nie tylko rozjaśnia skórę i likwiduje istniejące już przebarwienia, lecz także zapobiega ich powstawaniu. |

NA PIERWSZE OZNAKI STARZENIA

SKONCENTORWANY NA MŁODOŚĆ

Delikatne linie i zmarszczki, nierównomierny koloryt i utrata blasku to pierwsze oznaki starzenia się skóry. Reagując w porę odpowiednią pielęgnacją, proces ten można spowolnić. Marka Obagi proponuje profesjonalny system do domowej pielęgnacji OBAGI-C Fx, którego głównym składnikiem jest witamina C. Ten silny antyoksydant zapewnia ochronę przed promieniowaniem UV i wolnymi rodnikami, rozjaśnia skórę, stymuluję syntezę kolagenu oraz ogranicza utratę wody. W dwóch produktach z systemu – serum C-Clarifying i kremie na noc C-Therapy Night Cream wykorzystano innowacyjny Oligopepty-68.

Skóra odzyskuje młodzieńczy blask i świeżość.

Z wiekiem zmarszczki stają się głębsze i coraz bardziej utrwalone. Skóra traci elastyczność, a twarz owal. System Nu-derm marki Obagi to gama produktów, których synergiczne i zgodne ze wskazaną kolejnością stosowanie gwarantuje odnowę komórkową, zmniejszenie widoczności przebarwień i zmarszczek oraz poprawę elastyczności i nawilżenia skóry. Obagi Nu-derm jest dostępny w dwóch konfiguracjach, w zależności od typu skóry: suchej do normalnej oraz normalnej do tłustej.

OBAGI-C Fx

Cena: ok. 997 zł – zestaw do skóry normalnej w kierunku tłustej i 907 zł – zestaw do skóry normalnej w kierunku suchej

1 3 8

l a v i e

OBAGI Nu-Derm

Cena: ok. 1199 zł

I N S P I R ACJ E

ŚW I ĄTE C Z N E

W zgo dz ie z naturą Manufaktura kosmetyczna Mokosh rozpoczęła współpracę ze Stowarzyszeniem SIEMACHA i przekaże środki na realizację zajęć edukacyjnych dla dzieci i młodzieży. Dochód ze sprzedaży świątecznego produktu z limitowanej edycji zasili projekt, który uczy najmłodszych życia w zgodzie z naturą.

Odżywczy eliksir do ciała pomarańcza z cynamonem – stworzony z oleju makadamia oraz oleju z kiełków pszenicy, o zapachu korzennej pomarańczy, do pielęgnacji ciała dla kobiet i mężczyzn. Eliksir intensywnie nawilża, odżywia i regeneruje skórę. Może być stosowany bezpośrednio na ciało lub jako dodatek do kąpieli, maseczki lub peelingu. Eliksir zamknięty jest w butelce 100 ml z najwyższej jakości ciemnego szkła farmaceutycznego z praktyczną i elegancką pipetą ułatwiającą dozowanie.

Skład: olej z kiełków pszenicy, olej makadamia, kompozycja zapachowa pomarańczowo-cynamonowa idealna na chłodne jesienne i zimowe dni, witamina E.

Zainteresowanie ekologią, lokalnymi produktami i edukacją połączyło młodych twórców z wychowankami jednej z największych organizacji społecznych w Polsce.

Mokosh Cosmetics, polska marka, która wykorzystuje naturalne surowce i uczy świadomego dbania o siebie, oraz Stowarzyszenie SIEMACHA, założona ponad dwadzieścia lat temu w Krakowie organizacja pomagająca dzieciom i młodzieży, realizują wspólny projekt. Mokosh wesprze wychowanków SIEMACHY, przekazując środki finansowe ze sprzedaży limitowanego produktu na edukację i promocję zdrowego stylu życia wśród najmłodszych. „Urzekła nas innowacyjność nowoczesnego domu dziecka w Odporyszowie i projektu SIEMACHA naturalnie, bo dzięki niemu Stowarzyszenie pokazuje młodym ludziom, jak racjonalne korzystać z darów natury. Stwierdziliśmy, że jako producent kosmetyków naturalnych chcemy być częścią tego wyjątkowego projektu. Młodzi ludzie będą w przyszłości decydować, jakich produktów używać i swoimi wyborami kształtować rynek – chcemy pokazać im, jak ważne jest czytanie składu kosmetyków, zwracanie uwagi na pochodzenie produktów i sposób ich wytwarzania. Cieszymy się też, że w naszym zespole znalazł się wieloletni wychowanek Stowarzyszenia – owocem jego więzi z SIEMACHĄ

stał się świąteczny eliksir Mokosh Cosmetics” – mówi Anna Didiuk, założycielka Mokosh Cosmetics. SIEMACHA naturalnie to projekt realizowany przez Stowarzyszenie w Odporyszowie koło Tarnowa. Dwa lata temu powstał tam nowoczesny dom dziecka wybudowany od podstaw przez SIEMACHĘ. Dom otacza sad ze starymi odmianami jabłoni, wychowankowie zbierają plony w ogrodzie warzywnym i szklarni, a wszystkie rośliny zapylają pszczoły z domowej pasieki. Na terenie ośrodka znajdują się pływalnia, sala fitness i boisko piłkarskie. Kontakt ze zwierzętami i lekcje odpowiedzialności gwarantują najmłodszym czworonożni mieszkańcy Centrum Sportów Konnych i psy husky, którymi dzieci opiekują się na co dzień. SIEMACHA organizuje też w Odporyszowie zajęcia edukacyjne, dzięki którym młodzi ludzie przekonują się do zdrowego stylu życia, a w kontakcie ze zwierzętami uczą się odpowiedzialności.

W świątecznej ofercie firmy Mokosh znajdzie się odżywczy eliksir do ciała pomarańcza z cynamonem wyprodukowany w Polsce wyłącznie z naturalnych surowców – oleju makadamia i oleju z kiełków pszenicy. Dochód ze sprzedaży produktów zasili konto Stowarzyszenia SIEMACHA i wesprze działania organizacji na rzecz dzieci i młodzieży. Eliksir można będzie kupić w sklepie internetowym marki. |

l a v i e

1 3 9

K U L I N A R I A

z im ow e s maki Robe rta Skubisza Re stau r acja Amb e r Room

Zimowa aura zachęca do sięgnięcia po korzeniowe warzywa, późne owoce, orzechy czy inne regionalne produkty, które idealnie pasują do dziczyzny, jagnięciny, kaczki i polskiej sezonowanej polędwicy wołowej. Nowa, jesienno-zimowa karta Amber Room w subtelny sposób podkreśla zmieniającą się pogodę. Poza regionalnością i sezonowością szef kuchni Robert Skubisz jak zawsze wpasowuje się w najnowsze style i nurty kulinarne. Zarówno te lokalne, jak i światowe.

Carpacci o z j e l e nia , p uré e z k asztan ów, m arynowan a k u r k a, m u sztar d owi ec Składniki: 50 g polędwicy z sarny 10 ml oleju z pestek winogron 4 g orzechów laskowych 20 g marynowanej dyni 5 g jarmużu 15 g marynowanych kurek 2 g młodych liści musztardowca 50 g purée z kasztana

Receptura na marynatę: ( 2 po rcje/500g ) 100 g soli morskiej 100 g cukru 6 gałązek tymianku 4 sztuk trawy żubrowej

Pu ré e z kasztanów (2 po rcje) Składniki: 50 g kasztanów 30 ml śmietany 36% 80 ml mleka 10 g cebuli

Przygotowanie: Cebulę przesmażamy w rondelku, dodajemy do niego kasztany i chwilę mieszamy, całość zalewamy mlekiem i śmietaną.

Gotujemy na wolnym ogniu przez około 40 minut.

Gdy kasztany będą miękkie, przekładamy do miksera i mielimy na gładką masę. Doprawiamy do smaku solą.

wykonani e Mango obieramy i kroimy w kawałki, imbir obieramy i ścieramy na tarce.

Do rozgrzanego rondelka z masłem klarowanym wrzucamy mango i imbir, doprawiamy do smaku miodem, octem i solą.

Całość podlewamy delikatnie wodą i dusimy do momentu rozgotowania się owocu.

Tak przygotowane mango miksujemy, przecieramy przez drobne sito i odstawiamy do wystygnięcia.

Plastry fois gras układamy na kromkach bagietki o tej samej szerokości co plastry.

Tartinki możemy przybrać kiełkami. Talerz dekorujemy kleksami z sosu mango, octu balsamicznego i pesto.

1 4 0

l a v i e

K U L I N A R I A

Co mbe r jag nięcy, b ro k uł , to pin amb u r , k u sk u s , j u s jag nięcy Składniki: 200 g combra jagnięcego bez kości 3 brokuły liściaste 60 g purée z brokułu 30 g kaszy kuskus 60 ml espumy z topinamburu 3 liście musztardowca 60 ml sosu jagnięcego z tymiankiem 1 g soli maldon 1 g grubo mielonego pieprzu czarnego Sos jagnięcy z tymiankie m Składniki: 0,5 kg kości jagnięcych 50 g cebuli 20 g marchewki 1 l wody olej rzepakowy do smażenia sól

Przygotowanie: Kości wkładamy do pieca rozgrzanego do 180 stopni na 20 minut. Warzywa przesmażamy i zalewamy wodą.

Po wyjęciu kości z pieca dodajemy je do reszty składników i gotujemy na średnim ogniu, redukując całość o 50%.

Na koniec sos zagęszczamy do pożądanej konsystencji.

Pu rée z brokułu (2 po rcje, cza s 30 m in .)

Składniki: 1 kg brokułu 100 g cebuli 5 g czosnku 200 ml wywaru warzywnego 20 ml oleju

Przygotowanie: Brokuł kroimy na małe części, pozbywając się zdrewniałej łodygi. Cebulę i czosnek kroimy w kostkę, przesmażamy na oleju do momentu, aż będzie szklista. Następnie dokładamy pokrojony brokuł, a całość zalewamy wywarem warzywnym.

Gotujemy przez około 20 minut. Przekładamy do termomiksa i miksujemy maksymalnie 6 minut. Wylewamy na chłodną blaszkę i przekładamy do lodówki w celu wystygnięcia.

wykonani e Comber wkładamy do torby wakowej razem z masłem, czosnkiem, wakujemy i gotujemy w temperaturze 54 stopni przez godzinę.

Brokuł parzymy w wywarze warzywnym przez 4 minuty i hartujemy w wodzie z lodem. Następnie przygotowujemy espumę z topinamburu, wlewając do syfonu 300 ml purée z topinamburu, 20 g espumy w proszku i 5 g pesto bazyliowego. Całość nabijamy dwoma nabojami.

Kaszę kuskus zalewamy odmierzoną ilością wrzącej wody i odstawiamy na 10 minut w celu napęcznienia. Po tym czasie dodajemy łyżkę purée z brokułu, mieszamy i formujemy duży knedel. Purée przekładamy do małego rondelka i podgrzewamy, doprawiając do smaku solą. Ugotowane mięso po wyjęciu z torby i obsuszeniu obsmażamy na patelni z olejem na lekko złoty kolor. W ten sposób powstanie skarmelizowana skórka, która nada wyjątkowy smak. Przed podaniem mięso kroimy na pół i posypujemy odrobiną soli maldon.

l a v i e

1 4 1

K U L I N A R I A

S ufle t cyt rynowy, lo dy ear l g r ey, m elisa Składniki: 100 g białej czekolady 100 g masła 30 g mąki pszennej 30 g cukru kryształu 2 żółtka 4 białka 1 cytryna (skórka z cytryny i sok) 1 kulka lodów earl grey

Dekoracja: 5 g melisy świeżej 5 g cukru pudru

Przygotowanie Sufletu: Białko ubijamy z cukrem na sztywną pianę, rozpuszczamy masło, żeby było gorące, dodajemy czekoladę. Następnie dodajemy żółtka i mąkę, delikatnie mieszając. Na koniec dodajemy małymi partiami wcześniej ubite białko. Wkładamy do ramikezów wysmarowanych masłem i posypanych cukrem (kryształem). Pieczemy około 15 minut w 180 stopniach.

1 4 2

l a v i e

I N S P I R ACJ E

ŚW I ĄTE C Z N E

As co ni ICE WINE Ries ling 2012

Słodki podarunek wprost z objęć magicznej, mołdawskiej zimy Wino lodowe zawsze stanowi nie lada gratkę dla smakoszy.

Produkowane z gron zbieranych dopiero, gdy nadejdą zimowe przymrozki, jest winem najbardziej niezwykłym.

Winiarze zwykli mawiać, że najlepsze zbiory odbywają się nocą, przy pełni księżyca. Wino lodowe powinno szlachetnieć, dojrzewać i nabierać dodatkowych walorów, leżakując jak najdłużej. I takie właśnie jest Asconi ICE WINE Riesling 2012 – białe, deserowe, naturalnie słodkie, wyjątkowe, po prostu boskie. Owocowe i kwiatowe aromaty, bogaty i bardzo orzeźwiający finisz perfekcyjnie współgra z doskonale zbalansowaną słodkością i kwasowością wina.

Ice Wine Riesling to soczysta, delikatna, po prostu boska uczta.

Najlepiej smakuje serwowane w temperaturze od 6°C do 8°C | Wino dostępne wyłącznie w: Hurtownia Najlepsze Wina z Mołdawii/Asconi Polska: zamowienia@asconipolska.pl lub biuro@asconipolska.pl tel. 502-328-990

l a v i e

1 4 3

I N S P I R ACJ E

ŚW I ĄTE C Z N E

W i ęc e j ko lag enu Atelokolagen – mistrzostwo biotechnologii i arcydzieło designu w trosce o piękno twojej skóry.

Urzekający produkt, dzięki któremu dostrzeżesz, jak perfekcyjnie zbudowana jest helisa kolagenu naturalnego i równie perfekcyjnie zadbasz o wygląd swojej skóry, skutecznie powstrzymując biegnący czas.

Stworzony, by w bezpieczny i naturalny sposób zwiększyć ilość kolagenu ustrojowego w skórze, zapewniając: zwiększenie gęstości i spoistości skóry, wygładzenie zmarszczek, wyciszenie zmian zapalnych i wzmocnienie naczyń krwionośnych. Efektem jego stosowania jest rozświetlenie i nadanie zdrowego kolorytu cery, aksamitna i gładka skóra, nawilżenie i regeneracja.

Atelokolagen Colway zawiera trzy formy kolagenu naturalnego, w tym najczystszą jego postać Atelo, która dzięki swojej zminimalizowanej cząsteczce niewiarygodnie szybko przenika przez skórę – tak, aby pielęgnacja była szybka i skuteczna. Obecna w preparacie serycyna to płynny jedwab, składnik tworzący mikrofilm, utrzymujący doskonały poziom nawilżenia i chroniący przed działaniem czynników zewnętrznych. Zawarte w suplemencie dwudziestoczterokaratowe złoto koloidalne stymuluje wszystkie funkcje skóry i zwiększa przenikanie substancji aktywnych obecnych w Atelokolagenie. |

1 4 4

l a v i e

I N S P I R ACJ E

ŚW I ĄTE C Z N E

M oc a mino k wa s ów To suplement dla świadomych potrzeb swojego organizmu konsumentów, ceniących sobie naturalną suplementację najwyższej jakości.

Colvita to zbiór dwudziestu aminokwasów w formie liofilizatu, wytworzonego z aktywnego biologicznie kolagenu naturalnego. Wzbogacony jest algami Fucus vesiculosus, słynącymi z gromadzenia większości mikroelementów, minerałów i pierwiastków śladowych, oraz witaminą E we wszystkich występujących jej formach, aby zapewnić naszemu organizmowi ochronę przed utlenianiem i wydłużyć życie komórek. Colvita zapewnia dbałość o tkankę łączną organizmu człowieka, stymulując do wytwarzania naturalnego kolagenu ustrojowego.

Preparat gwarantuje zachowanie sprawności fizycznej, ochronę przed kontuzjami i chorobami, szybką regenerację po treningach sportowych, spowolnienie procesu starzenia, zachowanie witalności i dobrego samopoczucia oraz sprawność umysłową i doskonałą kondycję psychiczną. |

l a v i e

1 4 5

Zdjęcie: Ignacy F. Heringa

MAZURów na od k u c hni

DESER

Pieprz jest dobry w życiu, bo dodaje pieprzu do wszystkiego, co się je, robi i myśli.

Podobno nie można pieprzyć wieprza pieprzem, ale ja to robię, bo lubię wszystko robić na odwrót.

Wanilia nie rośnie jako proszek, ale w postaci długich zębów, które nie wiedzieć czemu nazywają się laseczkami.

Jest interesująca i ładnie pachnie.

Warzywa są bardzo zdrowe. Wszyscy to wiedzą. Trzeba jeść dziennie 5. Ale co to znaczy?

Czy 5 małych pomidorków ma lepsze działanie niż 5 dużych buraków?

A może lepiej, jak zjem ząbek czosnku, troszkę wanilii, poprawię małym pomidorkiem, a potem zjem bardzo dużo konfitur z żurawin?

Sesję zrealizowano w Food Lab Studio, Warszawa, ul. Racjonalizacji 5

1 4 6

l a v i e