Mihó lat ku nunka

Page 1

Jenilva (Jenny) Coffi-Alber to
Jenilva (Jenny) Coffi-Alber to

Jenilva (Jenny) Coffi-Alber to Mihó lat ku nunka

© 2022, Jenilva (Jenny) Coffi-Alber to © 2022, Fundashon Chikitín, Kòrsou

Revishon di teksto: Lucille Berry-Haseth i Jefka Mar tina-Alber to Ilustrashonnan: Rober to De Cuba i Enny Tan Líriko di “Digno”: Chantal Huybregts

Layout i deseño: Dajo Graphics N V

ISBN: 978-99904-5-355-3

Tur derecho reservá No ta permití reprodusí nada di e edishon akí di ningun forma, ni pa ningun medio, sin pèrmit skirbí di e editor.

Rekonosementu

Mi ke duna rekonsementu na dos hende muhé ku mi tabatin i tin den mi bida

Mi mama Vilma Alber to-Baloriano ku no t’ei mas ku mi i mi suegra Mercedes Coffi-Josefina.

Nan ta muhénan ku a entregá nan bida na kuida nan mama, tata i rumannan.

Ora nan a forma nan mes famia, nan tabata semper na kas pa kuida nan kasá, instruí i eduká nan yunan

Pasobra SEÑOR ta duna sabiduria, ta for di su boka komprenshon i konosementu ta sali E ta garantisá éksito duradero pa hende hustu i ta un eskudo pa hende rekto E ta kuida esnan ku ta kana ku hustisia i ta protegé esnan ku ta fiel n'E.

E ora ei lo bo sa kiko ta nifiká: ta un hende rekto, biba un bida bon den bista di Dios i di hende, trata tur hende sin hasi distinshon E ora ei lo bo sa kon bo tin ku biba Pasobra sabiduria lo bini den bo kurason i konosementu lo ta un plaser pa bo alma. E ora ei koutela i konosementu lo protegé bo i warda bo. Sabiduria lo protegé bo kontra mal hende, kontra hende ku ta trose bèrdat, kontra esnan ku ta kita for di bon kaminda pa sigui esun malu, kontra esnan ku ta gosa di kos ku ta malu i alegrá nan den perversidat di maldat, kontra esnan ku ta kana riba kaminda korkobá i ta malisioso den nan andá.

Proverbio
2: 6-15

Dedikatorio

E buki aki ta skibí pa duna animashon na tur ku ta den e mesun situashon pa tuma desishon pa sali for di isolashon

Bon purá Djo ta kore pasa kantu di e kashi den kamber di Shishi bai den sala. Djo ta biba tras di un kashi di paña den kamber.

6
7

Shishi sa ku Djo t’ei, pero nunka e no ta haña chèns di ku’é den trampa pasobra Djo sa tur triki ku tin pa kue djaka den trampa òf pa mata djaka.

8

Anochi ora kas ta ketu, Djo ta bai den sala kaminda e baki di korant ta i ei e ta lesa tur aviso ku tin tokante invento nobo pa gana djaka den trampa òf pa mata nan.

9
10
Bòi a bai drumi kaba i awor Shishi, kende a kaba ku su trabounan di kas, tambe ta bai sosegá su kurpa.

E ta dal e por ta di kamber sera na yabi te mainta. Shishi tin masha miedu i fis di djaka. Tur ora e ta reklamá Bòi di e djaka ku tin den nan kas. Kada bes ku e topa e bestia, no ta poko bochincha e ta hasi. E ta grita ku kasi henter bario ta tende. Un biaha Shishi a sali na kareda bai den kurá pa wak si e por haña un hende den kaminda pa mata e djaka p’e. Nèt a pasa un mucha hòmber ku a sali skol kanando pa bai kas. Shishi a puntr’é si e por drenta bin buska e djaka pa mata. E mucha hòmber di ku e tambe tin masha miedu di djaka. El a kana masha duru bai laga Shishi pará pafó ta wak si e por haña un bon alma pa ousili’é ku e djaka. Despues di basta ratu, desapuntá Shishi a drenta kas bèk yen di miedu pasobra e no sa unda e djaka por a bai.

Un otro biaha e djaka tabata den kashi di kushina. Ora Shishi a bai kue su panchi di hasa banana, Shishi i e djaka a mira otro kara kara. Shishi a kore sali for di kushina kasi pa el a dal abou ora el a slep riba un pida banana ku a kai for di dje sin e sa. E mester a wanta na su aanrecht pa e no kai.

11

Ku un doló di lomba inmenso el a lastra bai den sala i logra kai sinta riba un stul. Ku hopi esfuerso el a logra pone su pianan riba un otro stul. Asina Shishi a pasa sobrá di dia. Ora Bòi a yega kas atardi no tabatin kuminda kla. Bòi a yuda Shishi bai den kamber i el a bai buska algu pa nan kome. Bòi a purba tur kos ku a bini na moda pa mata e djaka, pero nada no a yuda. El a disidí di laga e djaka biba ku nan den kas numa.

12

Un anochi Djo no a logra sali pa e lesa korant pasobra el a pega un soño profundo. El a keda drumí tras di e kashi di paña den kamber sin lanta promé ku Shishi i Bòi sera por ta di kamber. Ora el a spièr ta, el a ripará ku e por ta ta será kaba. El a pensa kon e ta hasi sali for di kamber pa bai lesa korant. El a pensa, pensa, pensa i e no a paga tinu ku un pida di su rabu tabata sali for di tras di e kashi kaminda e tabata drumí. Shishi a mira pida di e rabu ku ta sali for di tras di su kashi, anto el a tuma un kurashi, kue e slòf grandi di Bòi, pensando ku awe sí ta su dia di éksito. Pokopoko el a yega serka. Ku forsa Shishi a dal e rabu duru ku e slòf.

13

Djo a spanta i el a sinti un doló teribel. El a sinti su rabu ta hincha di e sla. Lastrá Djo a sali for di tras di e kashi.

El a lanta para riba su dos patanan i kuminsá papia. ’Ta di kon bo a dal mi?’

14

Shishi a spanta, dal un gritu. ‘Bòi, e djaka a papia ku mi, e djaka a papia ku mi, Bòi.’ Shishi a keda ripití asina masha tantu bes te ku Bòi a lanta zur’i soño, bisa Shishi ku ta kos di kèns e ta papia i el a bai sigui drumi. Shishi no tabata sa unda e skonde den e kamber. El a subi para riba kama i sigui grita Bòi ketu bai. ‘Bòi, bo por lanta mata e djaka pa mi, por fabor, Bòiiiiiiii’, pero Bòi a sigui drumi trankil di dje.

15

Shishi tabata tembla di miedu. Djo a keda wak Shishi duru den su kara i tabata hari chikí chikí. Ora el a ripará ku ta di bèrdè Shishi tin miedu di dje, e di: ‘Stòp di grita i skucha mi!’.

16

Te awe Shishi mes no sa dikon el a stòp di grita i kuminsá skucha loke Djo ker a bis’é.

‘Shishi, mi ta un djaka enkantá, mi por lesa i skibi. Mi sa ku bo tin un sekreto.

17

E sekreto ta ku bo no por lesa ni skibi. Anto niun hende no sa, a ni Bòi bo kasá no sa.’ Ku awa na wowo Shishi a atmití ku di bèrdat e no por lesa ni skibi. Djo a haña masha duele, anto e di: ‘Si bo laga mi biba den boso kas, mi ta siña bo lesa i skibi.’ Djo a splika Shishi ku ta yama un hende ku no sa lesa ni skibi un ‘analfabeta’. Tambe el a splika kon impor tante ta pa un hende sa lesa i skibi, pero Shishi mes sa esei bon bon, esaki ta e un di motibunan pakiko semper e ta bisa Bòi ku ta bon pa é bai kumpra kos na supermerkado. Djo a splika Shishi ku den e mundu moderno akí, bo mester por lesa kiko tin skibí unda ku bo bai. Shishi a konta Djo ku semper el a trata na kamuflá e echo akí. Djo a puntra Shishi kon el a hasi dia el a kasa ku Bòi. Shishi a splik’é ku su ruman chikí a siñ’é skibi su nòmber i su fam. Promé ku esaki, e tabata firma markando un krus. Shishi a bai di akuerdo ku e plan i nan a palabrá ku Djo ta bai siña Shishi lesa i skibi. Pero Djo ker a sa promé ta kon bini Shishi nunka no a siña lesa i skibi. Shishi a sinti masha bèrgwensa, pero el a disidí di konta Djo su historia tòg. ‘Mi ta bini di un famia grandi. Nos ta 12 ruman. Ami ta e ruman muhé mayó. Despues di mi ta bini 5 ruman

18

muhé i 6 ruman hòmber. Mi mama tabata lora man na kas i mi tata tabata traha komo sastre na su wenkel. Nos tabata hende masha humilde mes. Nos tabata biba den un kas masha chikitu ku mi tata mes a traha. E kas tabatin un salita, komedor, adrei, tres kamber i un kushina. E flur tabata di palu i e bentananan di yalusí. Baño tabata pafó den kurá. Mi mayornan tabata drumi den e kamber mas grandi. Nos tabata drumi den e otro kambernan. E mucha muhénan den un kamber i e mucha hòmbernan den e otro. Den e kambernan kada unu tabatin un kama di dos persona. Segun e

19

famia tabata bira mas grandi, e chikitunan tabata drumi abou den kamber riba kama di pushi i e sobránan tabata drumi banda di otro riba kama. Komo e famia a krese asina lihé, mi mama a bisa mi ku mi tin di keda kas pa yud’é kuida mi rumannan mas chikitu. Mi no a bai skol nunka. Mi mama tabata semper drùk ku trabou, p’esei e no tabatin hopi tempu pa nos. Mi mester a kushiná pa henter famia, laba paña i limpia kas. Un bes pa siman mi mester a frega e flur di palu ku un skeiru chikí, despues mòp e flur ku un pida paña. Tambe mi mester a limpia

20

tur yalusí di e bentananan. Kada be ku un ruman mas nase, mi trabounan na kas tabata bira mas duru. Mi mama a laga mi otro rumannan sí bai skol pasobra mi mama tabata di opinion ku pasobra mi por a hasi e trabounan di kas bon, mi no tin nodi di bai skol. Mi mama a pensa semper ku den futuro lo mi por haña trabou den limpiesa di kas i asina gana mi pan. Semper mi a sinti ku loke mi mama i mi tata a hasi no ta bon pero mi no por a hasi nada. Mi mama tabatin mester di un hende pa yud’é na kas. Ta e mes tabata bai kumpra su komestibelnan ku e ta lora man kuné. Mi tata ora e bai wenkel ta te atardi e ta bini kas. Ora e yega kas e tabata kome, kaba bai drumi i mi mama no ker a molesti’é ku nada di hasi. Ora mi rumannan a bira mas grandi i nan bini for di skol, nan tabata yuda ku trabou di kas. Den kushina tabatin yen di rèki kaminda tabata pone e komestibelnan ku mi mama tabata bende. E rèkinan akí tambe mi mester a limpia tur siman.’

Diripiente Shishi a keda ketu. Djo a spanta kere ta algu a pasa Shishi. ‘Shishi, kiko bo ta pensando?’ el a puntra. Shishi a sigui konta. ‘Apesar di tur e trabounan duru, tabatin momentunan dushi tambe.

21

Mi ta kòrda ku ta nos kas so tabatin un radio transistor den bario.Tur siman e muchanan di bario tabata bin skucha un programa kaminda un señora ku yama Nilda Pinto tabata konta kuenta na Radio Curom. Mi tabata gusta e kuentanan di Kompa Nanzi un mundu. Ora e programa kaba, mi mama tabata duna tur mucha un tiki warapa ku un buskuchi Maria. E muchanan tabata gusta mashá. Despues ku mi mama a duna lus na mi último ruman, mi mama a keda malu i el a bin keda na kama sin por a lanta mas. Mi a bira manera un mama pa mi ruman chikí, i mi mester a kuida mi mama tambe. Mi a kuida mi ruman chikí manera ta mi mes yu. Tambe mi tabata sòru pa tur kos na kas kana na òrdu pa asina mi tata por a bai traha na su wenkel ku un kurason trankil. M’a sigui lora man na kas manera mi mama tabata hasi. Asina tur mi rumannan por a sigui bai skol i nan tur a studia. Tin a bira abogado, dosente i e otronan tabata studiando na Hulanda. Ora mi mama a fayesé, mi a hiba mi tata un kas di ansiano. El a bira grandi i mi no por a sigui kuid’e mas. Tiki tiki mi rumannan ku tabata na kas ainda, a bai biba na nan mes kas i m’a keda mi so. Mi por gradisí mi ruman chikí ku el a siña mi skibi mi nòmber ku mi fam ora el a

22

haña sa ku mi no por a lesa ni skibi. E por a siña mi mas kos, pero mi no tabatin pasenshi. Un dia ku mi a bai fiesta na kas di un amiga di mi, ei m’a konosé Bòi mi kasá. Nos a namorá di otro. For di e dia ei Bòi tabata bin bishitá mi na kas tur ora. Despues di un amistat di dos aña, nos a disidí di kasa. Komo Bòi tabatin un kas ku el a heredá di su mayornan, mi a bai biba na kas di Bòi. E kas di mi mayornan, mi ruman mas chikí a kumpr’é.’ Djo a keda impreshoná di e historia di Shishi. El a haña asina tantu duele ku Shishi no a haña chèns di bai skol i desaroyá meskos ku su rumannan. Mas smak el a haña ainda pa siña

23

Shishi lesa i skibi. Nan a palabrá ku esaki lo sosodé ora Bòi no ta na kas. Shishi a keda kontentu ku el a haña opor tunidat pa siña lesa i skibi. Su siguiente dia Shishi a bai kumpra un skreft i tres diferente pèn: un ku koló di enk kòrá, unu di enk koló blou i e último koló di enk koló bèrdé. Asina Djo a bis’é pa e kumpra. Ku e pèn blou Shishi tabata skibi, esun kolo kòrá tabata pa Djo marka e foutnan ku Shishi hasi i ku esun koló bèrdè Djo por a pone un krùl ku ta nifiká ‘tremendamente bon’ pa Shishi.

Asina a bira ku tur mainta ora Bòi bai trabou, Djo ta siña Shishi kon ta lesa i skibi e lèternan di álfabèt. Na kuminsamentu e siñamentu tabata bai ku doló di kabes i frustrashon. Shishi su skreft tabata keda tur na strepi kòrá. Segun tempu tabata bai, e kòránan tabata bira ménos i e krùlnan bèrdè tabata bira mas tantu. Despues di kada lès, Djo tabata duna Shishi un diktado di e palabranan i frasenan ku Shishi a siña. Danki na Djo su pasenshi i perseveransia, Shishi no a stòp i el a sigui su lèsnan ku hopi ánimo. Un di Shishi su difikultatnan tabata e lèternan b i d. E tabata brua hopi den nan dos i esaki ta pone ku e tabata skibi e palabranan robes.

24

Tiki tiki Shishi su gana pa siña tabata bira mas tantu. Asina e haña tempu e ta repasá loke el a siña. Despues di un tempu Shishi por a lesa palabra i despues frase kompleto. For di e korantnan ku tin, Djo tabata saka palabra i frase pa Shishi siña lesa. Despues di un tempu basta largu, Shishi so por a lesa su korantnan. El a haña smak tambe pa bai kumpra buki ku tema ku e gusta, manera buki di reseta.

25

Shishi a siña traha su lista di kompra pa Bòi ora Bòi tin di bai supermerkado. Shishi su kushinamentu tambe a desaroyá pasobra awor e ta traha diferente sor to di kuminda ku resetanan ku e ta saka for di buki òf tin biaha for di korant. Djo tambe ta disfrutá di e kumindanan dushi ku Shishi ta kushiná. No a dura mashá ku Shishi a haña hopi interes pa siña lesa su Beibel tambe. El a kumpra su Beibel hopi aña pasá ku e speransa ku dia e siña lesa, lo e por lesa e ‘Buki di tur buki’. Djo tabata gradisido ku a pèrmitié keda biba den kas di Shishi ku Bòi, p’esei el a primintí ku e ta sòru pa tur otro djaka ku ke bin biba akí ta keda afó. Nan no por pone niun pia den kas akí. Shishi ta masha kontentu mes ku e promesa akí di Djo. E lesamentu a bai asina bon ku Shishi a tuma un kurashi pidi Bòi pa siñ’é kon ta traha ku kòmpiuter. Bòi a keda agradablemente sorprendí ku Shishi tabata interesá, pasobra semper Shishi a bisa ku e kos ei ta muchu difísil p’e. Ku masha smak Boi a kuminsá i sigui siña Shishi asuntu di kòmpiuter. Awor Shishi por hasta subi internèt pa e skucha su kantikanan di gòspel preferí riba You Tube i Soundcloud.

26
27

Na su iglesia un yu hòmber di su amiga a mustra Shishi ta kon. Tur ora Shishi ta pone su gòspel preferí ku yama “Digno” di Chantal Huybregts. E ta Google pa buska reseta nobo pa okashonnan spesial di fiesta. Shishi a bira masha interesá tambe di buska un Smar t Phone. El a kumpra unu pa e por komuniká via app ku su amistatnan di iglesia. Asina Shishi ta keda na altura di tur aktividat di iglesia pasobra Shishi ta forma par ti di diferente Group App di iglesia.

Djo ta na altura di tur loke Shishi ta hasi, pasobra nan dos ta kombersá hopi tokante diferente tema ku nan ta haña interesante. Shishi i Djo a keda biba dushi ku otro, te ora Djo a muri di behes. Shishi a sigui desaroyá su mes i a bira un gran lesadó, eternamente gradisido na Djo i Bòi su kasá.

28

Splikashon di algun palabra

Analfabeta

Kamuflá

Lora man Sastre Wenkel Komedor Adrei

Hende ku no sa lesa ni skibi. Pèrkurá ku algu ta bira invisibel pa su ambiente. Hasi trabou o negoshi di manera informal pa haña algu di entrada. Persona (hòmber) ku tin komo fishi kose paña pa hende hòmber òf kende tin un pakus kaminda ta kose e sorto di pañanan akí (Hende muhé ku ta hasi e mes trabou akí ta kosedó òf kosturera).

Lugá di trabou di un artesano, hòmber di fishi.

Espasio, parti di un kas, pa hende sinta kome na mesa. Espasio, galeria (habrí o será) parti di dilanti i/òf di patras di kas, kaminda ta sinta den fresku segun posishon di solo.

29

Kama di pushi

Reha, generalmente di palu òf di e.o. heru òf aluminio, spesialmente poné na bentana òf na otro espasio habrí pa hende por mira pafó sin ku otro di pafó ta mira bo. Kama di habri abou, mat trahá di kabana. Tambe: steira.

Radio transistor Warapa

Radio portátil ku ta traha ku transistor. Bibida trahá ku kané òf tamarein, suku brùin i awa ku ta pone herebé. Ta traha warapa ku otro fruta tambe, manera anasa i lamunchi. Originalmente tabata traha warapa ku awa i stropi di abeha.

30

Digno:

Verse 1:

Lamchi di Dios

B’a muri pa nos. B’a deramá Bo sanger I awe nos ta liber. Ba kumpra nos bèk Ba paga e preis Viktoria ta di Bo Abo so ta digno

Pre-Chorus:

Shelu i tera ta tembla, ora nan skucha Bo bos Gloria na Bo nòmber, Leon di Huda a triunfá.

Chorus:

Abo so ta digno, pa risibí mi alabansa Digno, pa risibí mi a adorashon Bo so ta digno, pa mi trese sakrifisio na mi rei, E rei resusitá Bo so ta digno.

Bridge:

Bo ta digno pa risibi Honor Bo ta digno pa risibi Gloria Bini Señor, bini Dios. Bo ta digno.

Copyright 2016 All rights reserved

31
Written by: Chantal Huybregts

Mi nòmber ta Jenilva (Jenny) Coffi-Alber to, mi tin 61 aña. Mi ta bini di un famia di 5 yu muhé i ami ta esun mayó. Mi ta mama di dos yu, un yu hòmber di 24 aña ku yama Joïm i un yu muhé di 22 aña ku yama Daïc. For di 2016 Dios a disidí di laga mi sigui mi so ku nos yunan den bida i a tuma mi kasá Oscar Coffi serka di dje.

Na aña 2000 mi a skirbi mi promé pensamentu. Despues di esei, mi a skirbi 25 pensamentu mas i dos kuenta pa mucha. For di aña 2014 mi ta forma par ti di e organisashon Biblionef. Aki mi a haña e opor tunidat pa laga mi inspirashonnan haña nan kaminda i asina mi skirbi pa mucha ku a kaba di kuminsá siña lesa. Loke ta fasiná mi ta e echo ku aunke e muchanan tin un vokabulario limitá, mi por a skirbi kuentanan komprendibel ku hopi kontenido. Mi a par tisipá na kompetensia di Haiku na 2016 pa promé biaha i mi a sali number 4 den e 5 ganadónan. Den siman di Ban Lesa di biblioteka nashonal, mi a yega di par tisipá na diferente skol. Mi promé publikashon, Keanu su alegria a sali na 2018.

Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.