01. Oproep tot beleid
A. Nationale dodenherdenking Bestaat er een maatschappelijke behoefte om de Tweede Wereldoorlog te herdenken? Hiervoor is een verkenning gemaakt aan de hand van de maatschappelijke interesse in de Nationale Dodenherdenking op 4 mei. In het boek ‘De stilte en de storm’ van Ilse Raaijmakers is beschreven hoe Nederland sinds 1945 tot 2012 is omgegaan met de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog door 4 en 5 mei te beschrijven. Wie of wat de Nederlander herdenkt op 4 en 5 mei is een ingewikkelde maatschappelijke discussie omdat er altijd groepen buitengesloten worden. Deze discussie is vaak een afspiegeling van de maatschappelijke vraagstukken die op dat moment spelen. Veteranen uit de Tweede Wereldoorlog willen namelijk gevallen soldaten herdenken, terwijl soldaten van meer recente oorlogen de gevallen kameraden herdenken. De burger wil de Holocaust herdenken en de huidige generatie wil de Duitse soldaten betrekken in het herdenkingsproces. Er ontstaat een discussie over wie en wat er herdacht wordt. Het herdenkingsmoment is een jaarlijks terugkerend podium waarbij de relevantie van de herdenking bevraagd wordt.
Deze discussie zorgt voor een vertroebeling van de herdenking zelf. Daarbij neemt de interesse in het herdenkingsmoment neemt sterk af. Hierbij speelt ook mee dat generaties die fysiek in contact zijn geweest met de oorlog uit de tijd raken. Voor het jonge nieuwe publiek is de relevantie niet direct duidelijk en hier ontstaat ruis in het herdenkingsproces.
4 en 5 mei eens per jaar te gedenken en te vieren. Een onderdeel van deze traditie is het stilstaan bij de Tweede Wereldoorlog maar het speelt niet de hoofdrol. De herdenking is hiermee functioneel geworden en het stiltemoment is hier onderdeel van. De Nationale Dodenherdenking is dus omgezet in een nieuwe traditie en zorgt sindsdien voor het doorgeven van de collectieve herinnering aan de Tweede Wereldoorlog.
Dit kwam sterk tot uiting in 1972, toen de Dam nagenoeg leeg stond omdat er geen maatschappelijke interesse meer was voor de Nationale Dodenherdenking. In de politiek heeft dit gezorgd voor een hevig debat. Moet er nog herdacht worden door de Nederlandse burger of mag de traditie worden afgebouwd? Duidelijk was dat de herinnering te belangrijk is om te vergeten. Maar hoe wordt de traditie dan in stand gehouden? Dat 4 en 5 mei bijvoorbeeld geen jaarlijkse vrije dagen zijn voor iedere sector, is een praktisch gevolg van een politiek compromis van dit debat. De oplossing voor deze discussie is bedacht in de vorm van de traditie van het 4 en 5 mei comité. De wijze waarop de Nederlandse burger nu herdenkt en viert, zorgt voor traditie die onafhankelijk is aan de personen die de oorlog hebben meegemaakt. Jonge kinderen worden nu opgevoed door ouders met het gedachtegoed om
5. Ilse Raaijmakers. (2020, 16 april). De stilte en de storm. Amsterdam University Press.
10
