Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΗΜΩΔΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Ποιο είναι το ιστορικό πλαίσιο ανάπτυξης της δημώδους γραμματείας κατά τα βυζαντινά χρόνια και ποια είναι τα βασικά της χαρακτηριστικά; ➢ Λόγια και δημώδης γλώσσα: Παρά το γεγονός ότι η επίσημη γλώσσα του βυζαντινού κράτους ήταν η λόγια γλώσσα, που στηριζόταν στους κανόνες της αρχαίας ελληνικής, ο λαός χρησιμοποιούσε την προφορική γλώσσα, την οποία περιφρονούσαν οι λόγιοι. Το αποτέλεσμα είναι το φαινόμενο της ύπαρξης μιας διγλωσσίας. Τη λόγια γλώσσα χρησιμοποιούσε η βυζαντινή γραμματεία, η διοίκηση και η εκκλησία. Αυτή είναι η γλώσσα που σώθηκε στις γραπτές πηγές. Για την προφορική γλώσσα του λαού λείπουν οι γραπτές μαρτυρίες. Οι λόγιοι χρησιμοποιούσαν υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς όταν αναφέρονταν στη δημώδη γλώσσα. Ακόμη και οι συγγραφείς που χρησιμοποιούν τον δημώδη τύπο γλώσσας αισθάνονται την ανάγκη να ζητήσουν συγγνώμη από τους αναγνώστες τους. ➢ Ιστορικό πλαίσιο: Η δημώδης λογοτεχνία εμφανίζεται ουσιαστικά από τον 12ο αιώνα και έπειτα, περίοδος κατά την οποία παράγονται πολλά ποιητικά έργα σε δημώδη γλώσσα, ακόμα και με την υποστήριξη των ανακτόρων. Αυτή η περίοδος (υστεροβυζαντινή περίοδος) άνθησης της δημώδους γραμματείας συνιστά μία περίοδο κρίσης για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Τα βασικά ιστορικά στοιχεία που συνθέτουν αυτή την κρίση είναι: ✓ η εξασθένιση της κεντρικής εξουσίας, ✓ η διόγκωση της τουρκικής απειλής στην Ανατολή, ✓ η οικονομική διείσδυση των ιταλικών πόλεων-κρατών, οι οποίες αποσπούν εμπορικές διευκολύνσεις και αποκτούν ναυτικές βάσεις στην αυτοκρατορία και εν τέλει η στρατιωτική διείσδυσή τους στο Βυζάντιο μέσω των Σταυροφοριών, που είχε ως αποκορύφωμα την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204. Μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Βυζαντινούς ακολουθεί ταυτόχρονα με την κρίση και μία περίοδος αναγέννησης, στο πλαίσιο της οποίας αρχίζει να διαμορφώνεται ο νέος ελληνισμός. Αυτό συμβαίνει λόγω της διαμόρφωσης μιας εθνικής συνείδησης, που οφείλεται στη σύγκρουση με τη Δύση και στην επικράτηση του ελληνικού στοιχείου στο συρρικνωμένο Βυζάντιο. Έτσι H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
45