Εκπαιδευτική Οικογένεια Ι arnos.gr Το πρόβλημα της ακράτειας και η αντιμετώπισή του από το Σωκράτη Το πρόβλημα της ακράτειας1 αφορά στις περιπτώσεις εκείνες κατά τις οποίες ενώ γνωρίζω τι είναι ενάρετο και τι όχι, επιλέγω να κάνω το μη ενάρετο (π.χ καπνίζω ενώ γνωρίζω πόσο βλαβερό είναι). Για το Σωκράτη αυτό το πρόβλημα δεν υφίσταται καν. Όταν δηλαδή γνωρίζω πραγματικά τι είναι ενάρετο και τι όχι, δεν πρόκειται να πράξω το μη ενάρετο. Αν όντως γνωρίζω ότι είναι κακό το κάπνισμα, τότε δε θα καπνίσω. Αν καπνίσω σημαίνει ότι δεν ξέρω πράγματι πόσο βλαβερό είναι το κάπνισμα. Για την ακρίβεια θεωρεί πως τη στιγμή που θα καπνίσω θεωρώ ότι το κάπνισμα εκείνη τη στιγμή είναι καλύτερο για μένα από ό, τι το να μην καπνίσω (π.χ είμαι στρεσαρισμένος και αυτό αυτή τη στιγμή θα με βοηθήσει περισσότερο από το να μην καπνίσω). Εφόσον λοιπόν υπάρχει πραγματική γνώση, εδώ πραγματική γνώση ότι το κάπνισμα είναι βλαβερό ανεξάρτητα από το πώς νιώθουμε τη δεδομένη στιγμή, τότε δεν υπάρχει περίπτωση να θέλουμε να καπνίσουμε, οπότε δεν τίθεται και ζήτημα ακράτειας (ξέρω ότι κάτι είναι κακό αλλά δεν κρατιέμαι και το κάνω). Όπως βέβαια γίνεται αντιληπτό, όντως, ενώ γνωρίζουμε τη ζημιά του καπνίσματος, πολλές φορές καπνίζουμε. Ο Σωκράτης δεν μπορεί να το παραδεχτεί αυτό, διότι στη δική του αντίληψη, η μόνη πηγή κινήτρων είναι η γνώση μας για τη σκοπιμότητα της πράξης. Αν όπως είπαμε γνωρίζω πραγματικά κάτι, τότε θα πράξω ανάλογα. Σε μεταγενέστερους διαλόγους2, όπου ο Πλάτων αναγνωρίζει τρεις πηγές κινήτρων, το επιθυμητικόν, το θυμοειδές και το λογικόν, ο Σωκράτης φαίνεται να δέχεται πως η επιτέλεση μιας ανήθικης πράξης δεν είναι αποτέλεσμα άγνοιας αλλά αδυναμία του λογικού μέρους της ψυχής να τιθασεύσει το επιθυμητικόν. Με άλλα λόγια καπνίζω όχι γιατί δεν ξέρω ότι αυτό είναι βλαβερό αλλά γιατί ενώ το ξέρω, δεν μπορώ να συγκρατήσω τις επιθυμίες μου με τη λογική μου. Εν ολίγοις, ενώ στους αρχικούς διαλόγους ο Σωκράτης αρνείται το πρόβλημα της ακράτειας, στους μεταγενέστερους φαίνεται να το δέχεται.
1 Α σελ. 134- 136 2 Α σελ. 150
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr