montessori MAGAZINE
Jaargang 40 nummer 1 november 2016
Thema:
de montessoriopleiding Marscha Hammersma geniet van montessoriopleiding nieuwe stijl Montessoriaans leiderschap: in goede balans met elkaar verbinden en begrenzen Inspiratiedag ‘Kwaliteit voor onderwijs’ legt Haags montessorionderwijs plat
AVE.IK Wij bieden een inspirerende en innovatieve kijk op Montessori. info@ave-ik.nl www.ave-ik.nl
1_2_liA4_fc_x.indd 1
1000-21-6000-1179 NMV Magazine 40-1
Kleur: fc
Diagnostische analyses bij Schoolvaardigheidstoetsen
01-11-16 11:06
Bestel be id basissets e novembe in r met 20% kor ting
N NIEUW: De diagnostische analyse b biedt u inzicht in de categorieĂŤn van h het begrijpend lezen en rekenenw wiskunde die in het onderwijs aan eeen individuele leerling of groep m meer nadruk verdienen.
Lees meer en bestel op www.boomtestonderwijs.nl info@boomtestonderwijs.nl (020) 524 45 14
Geen verzendkosten binnen Nederland vanaf â‚Ź 20,-
Inhoud 2
Parel Joke Werver
3
Column Investeren in elkaar Floor Vermeulen
4
Marscha Hammersma geniet van montessoriopleiding nieuwe stijl Bob Molier
6
Column Talent! Quincy Elvira
7
Cursussen in het voortgezet montessorionderwijs Truus Bakker
8
Column Zelfsturend leren word je aangeleerd Patrick Sins
9
Montessoriaans leiderschap: in goede balans met elkaar verbinden en begrenzen Ingrid van der Neut
10
Impressie Montessori Europe Congress Berlijn Annette de Deken, Debbie van der Burgh, Martine Lammerts
14
Chinese studenten leren montessoriaans kijken naar de opvoeding in hun land Nel de Groot
15
Inspiratiedag ‘Kwaliteit voor onderwijs’ legt Haags montessorionderwijs plat Bob Molier
18
De Kwestie Gabriël Enkelaar, Egbert de Jong, Ineke Smits, Maarten Stuifbergen
20 Ermelinde Zweers zoekt verdieping montessorifilosofie in Bergamo Hildi Glastra van Loon 22
Nieuw: AMI-opleiding in Nederland Erica Dirven en Joke Werver
24
Column Even stilstaan… en gáán! Femke Cools
25
Parel Mike Louwman Montessorinet Colofon
Voorblad: cursisten van de vernieuwde montessoriopleiding in Rotterdam foto Rolf van Koppen
Van de redactie Bob Molier Hoofdredacteur Montessori Magazine
Hij is van start: de vernieuwde montessoriopleiding voor het basisonderwijs! Amsterdam en Rotterdam bijten het spits af. Cursist Marscha Hammersma uit Rotterdam doet veel nieuwe inzichten op en krijgt van deze opleiding veel energie en motivatie. Zij vertelt in dit magazine waarom. Opleider Truus Bakker geeft een overzicht van de montessoriopleidingen voor het voortgezet onderwijs. Andere vormen van scholing (nascholing) laten wij in deze editie buiten beschouwing. We kijken in dit nummer ook weer eens over de schutting, naar AMI-opleidingen. Enthousiaste geluiden over een Engelstalige 0-3 opleiding in Den Haag (ongesubsidieerd, kosten €7950) voor bijvoorbeeld leidster, opvoedingsconsulent of om een kinderdagverblijf te starten. Maar let wel: AMI-opleidingen zijn niet wettelijk erkend in Nederland. Opleider Nel de Groot maakte in China foto’s van opvoedingssituaties. Zij legde die voor aan haar Chinese studenten en liet ze ernaar kijken door een montessoriaanse bril. En waarom lag op 26 september het Haagse montessorionderwijs zo goed als plat? Dat weet ik niet meer. En dat is prima, zegt hersenonderzoeker Mark Mieras, vergeten is vaak de beste manier om te onthouden. ‘De wet van het vergiet’ noemt hij dat tijdens de inspiratiedag ‘Kwaliteit voor onderwijs’. Het werd georganiseerd door het Montessori regio-overleg Den Haag en omstreken. Want al ben je ooit opgeleid, je moet altijd blijven zoeken naar kennis en inspiratie.
Afscheid De redactie heeft afscheid genomen van Paula Leideritz. Zij heeft een forse bijdrage geleverd aan ons magazine met vooral artikelen over het voortgezet montessorionderwijs. Zij dook de geschiedenis in en legde verbanden met wetenschappelijke ontwikkelingen. Wij zullen haar bijdragen missen en ook haar verkwikkende en inspirerende inbreng in onze redactiebijeenkomsten. De redactie dankt Paula voor dat alles en wenst haar succes met al haar werkzaamheden.
nummer 1 | jaargang 40
1
Parel
Parel Joke Werver Mijn zoon belt. Hij komt langs met
voorkomen. De rest is al uitgefilterd.’
een vriend en de twee dochters van de
Beide mannen kijken even bewonde-
vriend, een baby van 7 maanden en
rend en stil naar de baby.
een meisje van twee. De twee mannen, nu 33 jaar, kennen elkaar sinds zij als
Intussen speelt de oudste met wat
peuter bij mij in een klasje zaten.
portemonneetjes die ieder een andere sluiting hebben: een klittenband, een
2
Gauw zoek ik wat speeltjes bij elkaar,
drukknoop, een rits en een beugelslui-
voor elke leeftijd 3 dingen. Het is mooi
ting. Ze bekijkt objecten in een mandje
weer en dus rollen we op het terras een
met mini tuingereedschap en andere
kleed uit voor de baby en zetten er een
miniatuur tuinbenodigdheden, maar de
stoeltje plus een boomstammetje als
knopendoos vind ze het interessantst.
tafel naast voor de oudste.
Sorteren en tellen. Ze is er een hele tijd
De baby ligt op de buik te ‘fladderen’
mee zoet.
en ondersteunt zich op de armen om
Dan gaan ze op huis aan. Ze moet
de speeltjes te overzien. We leggen een
opruimen van haar vader. Pa is nogal
bal dichtbij. De vader zegt dat ze nog
streng, hij denkt waarschijnlijk aan de
niet vooruit komt; hoe graag ze ook iets
tijd in mijn peutergroep en wil zeker
wil pakken, ze blijft zichzelf achteruit
laten zien dat hij zijn dochter goed
duwen. Ik antwoord dat je dan iets net
opvoedt. Ik antwoord halfslachtig dat
buiten bereik moet leggen in plaats
het opruimen niet hoeft, maar ik wil
van in handen te geven. De wil om
ook niet tegen zijn opvoedkundige
het te pakken geeft zo het zetje tot de
vermaningen ingaan. Opeens loopt ze
volgende ontwikkeling: het begin van
naar binnen en er klinkt hard gehuil. Er
kruipen.
wordt gesust en dan verlaten ze gedag
Dan maak ik een gebaar van ‘plop,
zwaaiend de tuin.
speen uit de mond’. Beide heren protes-
Later besef ik dat de verwarring en het
teren tegen dit voorstel met de medede-
verdriet voortkwamen uit de onmogelij-
ling dat ze vreselijk kan schreeuwen. ‘Ja
ke eis tot opruimen. Want als je opruimt
maar hoe kan ze dan leren praten?’ zeg
weet je ook de plek waar de spullen ho-
ik. ‘Ze moet toch haar spraakapparaat
ren. Zij was hier gast, de spullen had ik
oefenen?’ Even later klinkt er vrolijk ge-
naar de speelplek gebracht, ze had geen
kwetter en rollen de ‘ddddd’s’ en ‘ttttt’s’
idee wat ze moest doen. Ik had gewoon
uit haar mond. ‘Hoor je, ze oefent de
een groot dienblad moeten neerzetten
t... In de vierde maand horen baby’s
waarop ze alle speeltjes kon deponeren.
alle klanken van alle talen ter wereld en
Montessori Magazine
oefenen ze deze klanken tot ongeveer
Zo bleek een uurtje visite op een zon-
de zesde maand. Daarna produceren ze
nige middag leerzaam voor jong en
alleen de klanken die in de moedertaal
oud.
nummer 1 | jaargang 40
i
Column
Investeren in elkaar Floor Vermeulen
Met de landelijke verkiezingen voor de deur zult u veel pleidooien horen voor investeringen in onderwijs, in opleidingen van leerkrachten en kwaliteit van scholen. Dat is natuurlijk mooi, maar uiteindelijk gaat het niet om weer een groot plan vanuit Den Haag met regelgeving, administratie of gedoe tot gevolg. Het gaat om ruimte voor het onderwijs om invulling te geven aan identiteit en ontwikkeling. Montessori-educatie staat niet stil en is continue in ontwikkeling. Dat geldt ook voor onze opleidingen. Daar leest u in deze editie veel meer over. De professionele deskundigheid staat centraal, en wel op een wijze die aansluit bij de uitgangspunten van ons onderwijs.  Overigens vindt die deskundigheidsbevordering niet alleen plaats via de opleidingen. Recent was ik te gast bij de studiedag van de sectie basisonderwijs regio Haaglanden, waar echt een collegezaal van de hogeschool vol leerkrachten en opleiders aanwezig was tijdens een Inspiratiedag. Recent vond in Leusden weer de jaarlijkse tweedaagse van de sectie voortgezet onderwijs plaats. Dat is de meerwaarde van onze vereniging, dat we met elkaar dat extra zetje kunnen geven en montessori in de 21e eeuw relevant en op de kaart kunnen houden. Overigens valt mij op dat de vraag naar de meerwaarde van onze vereniging vaak aan de orde is. Het is in ieder geval een vraag die het bestuur bezig houdt. Terecht, want het gaat erom dat onze leden de meerwaarde ervaren. En daar is nog werk te verrichten. Door de introductie van het lectoraat, de vernieuwing van de opleidingen voor leerkrachten in het basisonderwijs en het opnieuw bekijken van de visitatie van onze scholen in het basisonderwijs zetten we flinke stappen naar een nieuwe eeuw voor de NMV. Ik ben in ieder geval trots op hetgeen we bereiken, waarbij het mijn persoonlijke ambitie is om bij het 100-jarig bestaan in 2017 niet alleen achterom, maar vooral ook vooruit te kunnen kijken. Op 14 november vindt onze jaarlijkse ledenvergadering plaats in Utrecht. Ik hoop dat er op mijn tweede ledenvergadering weer meer leden aanwezig zijn dan vorig jaar. Ik ervaar het als een enorme motivatie als leden daadwerkelijk met elkaar en met het bestuur het gesprek kunnen aangaan over de inhoud die ons verbindt. Het programma is er dan ook naar om vooral ook over die inhoud met elkaar van gedachten te wisselen. Ik hoop u samen met het bestuur te kunnen ontmoeten!
voorzitter@montessori.nl
Montessori Magazine
nummer 1 | jaargang 40
3
m Thema
Marscha Hammersma geniet van montessori opleiding nieuwe stijl Bob Molier
Hogescholen in Rotterdam en Amsterdam zijn in september gestart met deel één van de montessoriopleiding nieuwe stijl : van startbekwaam naar basisbekwaam. De ontwikkeling van een montessoriaanse grondhouding staat centraal. Cursist, opleider en directeur van de school zijn samen verantwoordelijk voor het slagen van de opleiding. Hoe krijgt dat vorm en hoe bevalt het? Marscha Hammersma, die de opleiding in Rotterdam volgt, twijfelt geen moment: zij geniet. De eerste les in Rotterdam is op woens-
4
Het vernieuwende van de opleiding
dag 7 september. De 25 montessoria-
Opleider Joëlle de Groot licht
scholen in Nederland en België en één
het vernieuwende karakter van
directeur, krijgen afwisselend les op de
de opleiding1 toe. ‘De opleiding
Hogeschool Rotterdam en op de Tho-
wat montessorionderwijs betekent. Zij
vertaalt montessoritheorie en
mas More Hogeschool. Cursusleiders
onderzoeken wie Maria Montessori was
hedendaagse wetenschappelijke
Joëlle de Groot, Fiona van Ede van de
en wat ze wilde. We bespreken waarom
inzichten continu naar de werkplek.
Hogeschool Rotterdam en Debbie van
wij hier zitten en hoe we werken. We
We bespreken en reflecteren
der Burgh van Thomas More Hoge-
hebben veel zij-instromers, ook voor
consequent in heterogene groepen
school geven de opleiding samen.
hen is het goed om daarbij stil te staan.
nen, leraren uit een grote diversiteit van
op zowel de vrije als gerichte
Marscha Hammersma
Resultaat: we hebben een visie en
portfolio- opdrachten, waarbij
Marscha Hammersma (39) van montes-
missie ontwikkeld in aansluiting op de
de leerkracht de competenties
sorischool Cascade uit Almere heeft een
uitgangspunten van de school. Dat kan
zichtbaar maakt in het handelen.
lichte voorkeur voor locatie Hogeschool
heel goed met bovenbouwers, zij maken
Zo leren de cursisten denken en
Rotterdam, want daar zijn alle materi-
zich eigenaar van hun onderwijs.’ De
handelen vanuit pedagogisch
alen van alle leerlijnen bij de hand. En
cursiste vertelt alsof ze al jaren op de
concept naar didactisch model, met
het is een belangrijk doel van Hammer-
opleiding zit en verbaast zich als ze
daarin de essentiële observerende
sma om die materialen te beheersen.
beseft dat er pas drie bijeenkomsten
grondhouding. Daarbij zetten
Hammersma bespreekt regelmatig
waren. ‘Het lijkt alsof ik al een heel eind
we in op brede kennis van
haar ontwikkeling met haar teamleider
op weg ben en ik voel mij met de dag
ontwikkelingsgebieden, de plaats
Jacqueline Stroosnijder. ‘Zij vraagt mij
groeien!’
van het montessorimateriaal en
waarin ik mij bekwaam voel en wat ik
het ontwerpen van een verrijkende,
wil leren. Als ik een ontwikkeling wil
Hammersma komt uit een onderwijs-
essentiegerichte voorbereide
bewijzen dan nodig ik haar uit voor een
familie en wist al op de basisschool
omgeving.
observatie. Ik maak ook video’s om het
dat zij voor de klas wilde. ‘Havo, de
In het tweede jaar, van basis- naar
te laten zien.’
Ipabo in Amsterdam, in één rechte lijn
vakbekwaamheid, verdiepen
ging ik op mijn doel af. De school in
cursisten zich onder meer in
Kinderen bespreken visie
Halfweg, waar ik tien jaar werkte, koos
ontwikkelingsgebied geometrie,
Hammersma brengt onderdelen van
voor teamonderwijs op maat met de
waarbij wij stevig inzetten op
wat zij leert meteen in de praktijk.
filosofie om talenten van mensen goed
de kosmische houding van de
‘Tijdens een les brainstormden wij
in te zetten. Dat past bij mij: ontplooien
montessorileraar. Cursisten
over Maria Montessori en vervolgens
van talenten en persoonlijkheid vind ik
leren zich steeds beter te
maak ik op school met de kinderen een
nog belangrijker dan kennis meegeven.
verantwoorden door hedendaagse
mindmap over Montessori. Ik vraag ze
En toen ik naar Almere verhuisde en
montessoritheorie te koppelen aan hun werkplek, zowel op leerling-, 1 Zie http://bit.ly/ThomasMoore-MontessoriOpleiding (Rotterdam) en http://bit.ly/HVA-MontessoriOpleiding (Amsterdam).
groeps- als bouwniveau.
Montessori Magazine
nummer 1 | jaargang 40
Thema
De cursisten en opleiders in Rotterdam Foto: Rolf van Koppen
mijn enthousiasme en denkt mee hoe
Lef en liefde
Vernieuwing van de montessoriopleiding voor het basisonderwijs
ik dat kan overbrengen op ouders en op
In het ambitieplan 2012 – 2016 van
Hammersma wilde na haar aanstelling
mijn collega’s. Ik vind die erg positief.
de NMV staat:
in augustus 2015 al meteen de montes-
En vrolijke gepassioneerde leerkrach-
‘De NMV zet de komende periode
soriopleiding gaan volgen, maar moest
ten kweken gemotiveerde zelfstandige
in op het ontwikkelen van een
wachten tot dit jaar. ‘Ik kende best
leerlingen. Ik ben mijzelf en leerlingen
vernieuwd model voor opleidingen
al veel ideeën van Montessori en die
durven dat dan ook. Ik maak fouten,
montessorionderwijs, dat recht doet aan
passen goed bij mij. Een van haar uit-
zij mogen dat ook. Niet bang zijn om
de huidige situatie zonder af te doen aan
spraken past mij als een jas: “Montes-
fouten te maken, dat vraagt een dosis
de kwaliteitseisen. Gedacht wordt aan
sori is an education for independance,
lef en liefde.‘
een meer modulaire opzet, waardoor
de kans kreeg om op Cascade te gaan
op school en ook naar het team. Ik
werken voelde ik mij meteen thuis.’
praat erover met mijn directrice. Zij ziet
leraren niet alleen geleidelijk toe kunnen
preparing not just for school but for life.” En nu leer ik meer over de theorie.
Het zijn lange dagen voor Hammer-
groeien naar hun montessori(start)
En over wetenschap, bijvoorbeeld van
sma. ‘Ik geef ’s morgens les en mag iets
bekwaamheid, maar waaraan ook
Jelle Jolles over neuropsychologie, dat
voor twaalven weg om tegen tweeën
een cyclus van ‘opfriscursussen’ kan
spreekt mij aan. We spreken alles door
in Rotterdam te zijn. ‘s Avonds ben
worden verbonden. Hierin kunnen ook
in de cursus. We hebben een gevari-
ik tegen half elf thuis. Maar dat geeft
de ontwikkelingen en vernieuwingen
eerde groep. We zijn allemaal gepassio-
niet: ik doe veel nieuwe inzichten op en
bij de ontwikkelingsgebieden (taal,
neerd en we doen de cursus samen. Dat
krijg van deze opleiding veel energie en
rekenen, koo, mkvs, materialenproject
samenwerken neem ik mee in de groep
motivatie.’
vo) een plek krijgen. Ook wordt gekeken hoe ‘onderzoek en opleiden in de school’ een integraal onderdeel van het opleidingsaanbod kan uitmaken.’ Het Montessori Ontwikkelcentrum (MOC) sprak hierover met secties Obo en Bao. Joëlle de Groot (Obo) en Martine Lammerts (MOC) legden in februari 2016 het beleidsadvies ‘Innovatief montessorionderwijs en opvoeding’ voor aan het NMVbestuur, dat het in maart vaststelde. Het wordt het kader voor het ontwerp van een nieuwe montessoriopleiding. De opleiding van start- naar basisbekwaam loopt inmiddels in Amsterdam en Rotterdam. Aan de Proeve van basisbekwaam (het examen voor basisbekwaamheid) en aan deel twee van de opleiding, van basis- tot vakbekwaamheid, wordt Foto: Rolf van Koppen
Montessori Magazine
nog gewerkt.
nummer 1 | jaargang 40
5
t Column
6
Talent! Quincy Elvira Docent management & organisatie en economie aan het Montessori Lyceum Amsterdam; lerarenopleider en onderzoeker aan de Radboud Docenten Academie in Nijmegen
Laat het woord talent vallen en emoties
lesbezoeken, intervisie) aangeboden.
onbenut laten of investeren in talent
liggen op de loer. Idols, X-factor, Hol-
Maar meestal wordt na 1 jaar van deze
negeren, schieten zichzelf in de voet.
land’s Got Talent zijn het levende voor-
docenten verwacht dat ze mentor worden,
Sportverenigingen hebben goed door
beeld. Afgelopen juni was er in de media
profielwerkstukken en werkweken bege-
dat een goede jeugdopleiding (lees:
volop aandacht voor breedteteams versus
leiden, de open dagen organiseren etc,
goed personeelsbeleid) een voorwaarde
selectieteams bij de jeugd van hockey en
etc…. Misschien is het dan niet zo vreemd
is voor het voortbestaan van je vereni-
voetbal. Immers, wie buiten de selectie-
dat meer dan een kwart van de begin-
ging (lees: school). Dus is het interes-
teams valt, belandt in een breedteteam.
nende leraren in het voortgezet onderwijs het onderwijs binnen vijf jaar verlaat1...
sant om te leren van onderzoek naar
En daar zijn de trainingen kwalitatief een stuk slechter, tot frustratie van de ouders.
Met talent moet je zuinig omgaan.
talenten succesvol ontwikkelen. Larsen,
In het weekend kom ik vaak op de sport-
Tussen de regels door proeft u het mis-
velden waar naast de scouts van betaald
schien wel; ik ben sceptisch of scholen
Alfermann Henriksen & Christensen (2013)2 vonden een aantal factoren die
voetbalorganisaties ook interne scouts
een actief strategisch personeelsbeleid
te vertalen zijn naar het onderwijs:
aanwezig zijn, op zoek naar talent.
voeren met als doel talent herkennen,
1) De vereniging (school) hecht aan
Wat heeft dit relaas nou met onderwijs
(door)ontwikkelen en binden - passend
een leeromgeving waarin streven naar
te maken?
bij de vele veranderingen in het onder-
ontwikkeling en elke dag keihard werken
Ieder jaar stromen er van de pabo’s, 1e-
wijs. Weten directies en teamleiders
hoog in het vaandel staan.
(hbo/wo) en 2e-graadsopleidingen dui-
daadwerkelijk wat de talenten zijn van
2) Een sterke, coherente organisatie-
zenden nieuwe docenten het onderwijs in.
de collega’s die er rondlopen? De rol van
cultuur waar de zichtbare tekenen van
Ieder met hun eigen talent, daar worden
deze formele leiders (lees: scouts) moet
de cultuur corresponderen met de
ze als het goed is op aangenomen. Deze
juist zijn talenten binnen de school te
kernwaarden, waar mensen doen wat ze
verse docenten krijgen één en als ze geluk
detecteren en deze bij elkaar te brengen
zeggen en zeggen wat ze doen.
hebben twéé jaar intensieve begeleiding
om de school door te ontwikkelen.
3) Een sterk familiegevoel (schoolge-
(coachingsgesprekken, verschillende
Het idee dat de schoolleider de school
voel) weerspiegeld in sterke relaties
in zijn/haar eentje kan veranderen is
tussen de leden van het team.
achterhaald. Je doet dat écht samen door
4) Spelers (docenten) krijgen informa-
gebruik te maken van elkaars talenten. De focus op talentontwikkeling vraagt om
tieve en motiverende feedback en zijn in
een mentaliteitsverandering bij directies
5) De coach voert individuele gesprek-
en teamleiders. Dus leg de afvinkformu-
ken met spelers (docenten) om begrip
lieren aan de kant. Het belangrijkste mid-
en bewustzijn van hun ontwikkelpunten
del is de professionele dialoog, het goede
aan te geven.
wederzijdse gesprek tussen leidingge-
6) Er is een sterke focus op leren; elke
venden en medewerkers, over dromen,
speler (docent) heeft een individueel
betekenisvolle doelen en wat leraren/
ontwikkelingsplan dat twee keer per jaar
leidinggevenden daaraan kunnen bijdra-
wordt besproken.
gen. Welke talenten heeft deze docent en
Als het bovenstaande herkenbaar is,
hoe kan ik als leidinggevende dit talent
dan is uw school op de goede weg.
voeden, ondersteunen en benutten voor
Herkennen van talent staat en valt bij
de gehele schoolorganisatie? Dat moet
de kwaliteit van de leidinggevende.
dé leidende vraag zijn. Scholen die talent
Herkennen van talent is ook een talent.
kenmerken van sportomgevingen die
voortdurende dialoog met de coach.
Helms-Lorenz, M. (2014), Factsheet uitstroom van beginnende leraren, Platform Beleidsinformatie, 13 november 2015. 2 Larsen, C. H., Alfermann, D., Henriksen, K., & Christensen, M. K. (2013). Successful talent development in soccer: The characteristics of the environment. Sport, Exercise, and Performance Psychology, 2(3). DOI: 10.1037/a0031958 1
Montessori Magazine
nummer 1 | jaargang 40
c
Thema
Cursussen in het voortgezet montessorionderwijs Truus Bakker Trainer Montessori Academie
Ieder schooljaar biedt de Montessori
In de basiscursussen ‘Montessoripe-
In de cursus sociaal en actief leren
Academie verschillende cursussen
dagogiek en didactiek 21e eeuw’ voor
– zonder acteur - passen wij onder-
aan voor docenten en onderwijsonder-
beginnende en ervaren docenten in het
dompelingstrategie toe. De (vierde)
steunend personeel in het voortgezet
voortgezet montessorionderwijs koppe-
karakteristiek van het vmo over sociaal
montessorionderwijs (vmo). Truus
len wij de montessorivisie aan de eigen
leren laat zien dat een individueel
Bakker geeft een overzicht en beschrijft
pedagogische grondhouding: Hoe zorg
leerproces in interactie met anderen een
kort aspecten van de inhoud en de
je ervoor dat je vertrouwen kunt geven
bijzonder resultaat kan opleveren. Wij
werkwijze.
aan de leerling? Welke betrokkenheid is
reiken leerarrangementen aan om op
nodig tijdens het proces van bijvoor-
verschillende manieren de leerstof aan
In de vmo-cursussen verkennen we
beeld leren kiezen? Elke cursist werkt
te bieden en te verwerken, zodat er een
samen het gedachtegoed van Maria
vanuit zijn eigen leervraag.
rijke voorbereide omgeving ontstaat.
Montessori en wat dit betekent voor
Wij willen binnen een scholengemeen-
ons onderwijs. Het onderwijs waarin
Tijdens de verdiepingscursus wordt het
schap dezelfde ‘taal’ spreken rondom
wij fundamentele montessoritradities
handelingsrepertoire uitgebreid door de
de ontwikkeling en benadering van
als de ontwikkeling van zelfstandig-
visie van Montessori te vergelijken met
leerlingen. Dat vraagt om uitwisse-
heid en het uitgaan van vertrouwen in
inzichten van o.a. Vygotsky en inzichten
ling en ontmoeting met álle betrok-
leerlingen bewaken. De brede ontwik-
van de eigentijdse pedagogen en ont-
kenen. Tijdens de basiscursus voor het
keldoelen, vmo-karakteristieken en het
wikkelingspsychologen van de 21e eeuw.
onderwijsondersteunend personeel
vmo-docentprofiel geven richting aan de
bespreken we dan ook de montesso-
invulling van ons onderwijs. Het huidige cursusaanbod1 bestaat uit:
Acteur
riaanse basisbegrippen ‘zorg voor de
De mentoraatscursus biedt verschil-
omgeving’en ‘vrijheid in gebondenheid’.
- basiscursus montessoripedagogiek
lende vormen van begeleiding aan.
We bespreken wat zij daarvan herken-
en -didactiek 21e eeuw voor begin-
Zowel individuele begeleiding als het
nen in hun werk en vragen: Welke ‘taal’
nende docenten
begeleiden van groepen komt aan de
spreek jij? De uitwisseling van (praktijk)
orde. Taakaanvaarding, zelfregulatie
ervaringen van collega’s van verschil-
en -didactiek 21e eeuw voor ervaren
en zelfdiscipline zijn hierbij belangrijke
lende scholen geeft een dynamiek die
docenten
begrippen. Er is veel aandacht voor het
ruimte biedt voor zelfreflectie. Samen
- verdiepingscursus montessoripeda-
oefenen met begeleidingsgesprekken,
inspiratie opdoen en het uitwisselen
gogie in het voortgezet onderwijs
en waar nodig zetten wij een acteur in.
van ideeën zijn sleutelwoorden tijdens
- mentor in een montessorischool
Dit geldt ook voor de cursus leerdia-
de cursusdagen.
- leerdialogen en gesprekstechnieken
logen en gesprekstechnieken. Welk
- basiscursus montessoripedagogiek
tijdens proces- en productbegelei-
dialooggenre is in welke leersituatie het
ding in het voortgezet montessori-
meest effectief? Het uitgangspunt is
onderwijs
‘help mij het zelf te doen’. Dit blijft een
- sociaal en actief leren in het voortgezet montessorionderwijs
kernachtige formulering van de relatie tussen docent en leerling. We brengen
- basiscursus montessori(onderwijs)
de vaardigheden in kaart die nodig zijn
voor onderwijsondersteunend
om het zelfverantwoordelijk leren van
personeel.
leerlingen te stimuleren en oefenen die.
De brochure met de cursussen te downloaden vanaf http://bit.ly/aanbodMontessoriAcademie. Bij voldoende belangstelling kunnen cursussen of delen daarvan op locatie plaatsvinden.
1
Montessori Magazine
nummer 1 | jaargang 40
7
Z Column
Zelfsturend leren word je aangeleerd Patrick Sins Lector Vernieuwingsonderwijs Saxion en Thomas More Hogeschool
Zelfsturend leren leidt tot betere leerprestaties en motivatie. Wat is zelfsturend leren en wat kunnen leraren doen om dat te bevorderen? Patrick Sins geeft in zijn artikel kort antwoord op deze vragen. Op montessorinet1 beschrijft Sins twee voorbeelden uit onderzoek. Een zelfsturende leerling stuurt zelf cognitieve, metacognitieve en moti-
8
vationele processen aan om bepaalde
Leraren die leerlingen effectief willen
bloedsomloop. Vaak worden studenten
leerdoelen te bereiken. Verschillende
begeleiden bij zelfsturend leren moeten
gebruikt in onderzoek, om de simpele
onderwijswetenschappers werken
expliciet, geïntegreerd en afgestemd
reden dat ze goedkoop en relatief mak-
deze definitie uit in beschrijvingen van
strategieën voor zelfsturend leren
kelijk te benaderen zijn. De bevindingen
het proces van zelfsturend leren als
onderwijzen. Expliciet betekent dat een
uit zulke studies zijn niet een-op-een te
een cyclisch proces: planning van de
leraar het gebruik van een strategie
vertalen naar leerlingen in het basis
leertaak tijdens de voorbereidingsfase. In
demonstreert en daarbij precies uitlegt
onderwijs of middelbaar onderwijs,
de uitvoeringsfase staat het checken en
hoe en waarom deze strategie bijdraagt
maar ik herken ook daar de verschillen
aansturen van het leerproces centraal.
aan een betere leerprestatie. Dit gebeurt
in leren die Moos en Azevedo in hun
De afrondingsfase is gericht op de evalu-
te weinig: uit observatieonderzoek
studie laten zien. De observatie van de
atie van het leerproces.
blijkt dat hooguit 10% van de expliciete
eerste student illustreert mooi een pro-
De waarde van zelfsturend leren voor
instructie gaat over strategieën voor
ces van zelfsturend leren, bij de tweede
het leren van leerlingen is aanzienlijk.
zelfsturend leren. Er valt dus nog een
student is hier nauwelijks sprake van.
Een groot aantal studies laat zien dat
hoop te winnen. Geïntegreerd betekent
een hoge mate van zelfsturend leren
dat leerlingen strategieën direct leren
gepaard gaat met hogere leerprestaties
toepassen. In aansluiting hierop is het
en motivatie. Daarnaast laten meta-
van belang dat leraren leren omgaan
analyses zien dat instructie in zelf
met verschillen tussen leerlingen en
sturend leren bijzonder effectief is en
hun onderwijs hierop afstemmen.
dat zelfs de jongste kinderen profiteren
Verschillen tussen leerlingen bepalen
van instructie. Juiste begeleiding bij
namelijk of en in hoeverre bepaalde
dit proces door de leraar is bijzonder
instructie effect heeft op het zelfsturend
belangrijk. Leeractiviteiten – de meer
leren van leerlingen.
diepgaande leerprocessen - bij zelfsturend leren zijn: de leerstof relateren aan
Op montessorinet staan twee voorbeel-
eigen voorkennis, belangrijke gedeeltes
den uit een wetenschappelijk artikel van
samenvatten en het begrip van de tekst
de Amerikaanse onderzoekers Daniel
checken.
Moos en Roger Azevedo. Zij lieten in hun studie eerste- of tweedejaarsstuden-
1
Zie http://bit.ly/ZelfsturendLeren Hier staat ook de geraadpleegde literatuur
Montessori Magazine
ten onderwijskunde in een elektronische leeromgeving teksten lezen over de
nummer 1 | jaargang 40
m
Thema
Montessoriaans leiderschap: in goede balans met elkaar verbinden en begrenzen Ingrid van der Neut Bestuurslid van de NMV; sectie voortgezet montessorionderwijs
Mag je van docenten in het voortgezet
herinneren aan onze morele opdracht.
montessorionderwijs (vmo) meer vragen
Als montessoriaanse leiders in vmo-
dan van docenten in regulier onderwijs?
scholen willen we hier actief aan bijdragen,
Ja, zeggen wij rectoren in de sectie vmo.
door in dialoog met collega’s, leerlingen
En dat geldt ook voor onszelf. Vorig
en andere betrokkenen helderheid te
schooljaar hebben wij het ons gegund
creëren over het speelveld, morele verbin-
om een paar bijeenkomsten lang te pra-
dingen aan te gaan over de kernwaarden
ten over onze drijfveren, wat we in school
die we delen en voluit ‘ja’ te zeggen tegen
tegenkomen en wat specifiek montessori-
anderen en hun initiatieven. Daarbij zijn
aans is. Frank Weijers heeft ons geholpen
we er steeds naar op zoek hoe we dat kun-
onze eigen rol te verwoorden in de notitie
nen doen op een wijze die bijdraagt tot het
vrijblijvend en vragen de moed om ervoor
‘Montessoriaans leiderschap’.1
verder ontwikkelen van zelfstandigheid,
te gaan ‘staan’. Daarmee is morele druk
Vijf leden van de vmo-kenniskring; Janneke Stam is het zesde lid
creativiteit en maatschappelijke betrokken-
niet alleen acceptabel, maar ook noodza-
Wie zich verbindt aan grondbeginselen
heid bij alle betrokkenen. Dat is wat ons,
kelijk, mits op de juiste wijze uitgeoefend:
van montessorionderwijs heeft de morele
montessorischoolleiders, verbindt.
in dialoog met elkaar, elkaars eigenheid
plicht om gedrag te vertonen en activitei-
voluit omarmend, nieuwsgierig en oprecht
ten te ondernemen die bijdragen aan het
Voluit ja
vormgeven van die identiteit. Dat vinden
We zijn in onze gesprekken uitgegaan van
geïnteresseerd vragen stellend aan elkaar. Voluit ‘ja’ zeggen vraagt de moed om
wij. Deze morele plicht geldt net zo goed
de kernwaarden en karakteristieken van
voluit mede-eigenaar te zijn, de moed om
voor schoolleiders als voor docenten en
het montessorionderwijs en we sluiten
werkelijk verantwoordelijkheid te dragen,
andere medewerkers. De essentie van
aan bij de benadering van Frank Weijers,
actief deel te nemen én uit te dragen. Het
goed montessoriaans leiderschap formu-
beschreven in zijn boek Spelen met
genereert energie en levert verbinding en
leren we als ‘in goede balans met elkaar
ruimte - samen werken aan een professi-
beweging, onontbeerlijk voor ontwikke-
verbinden en begrenzen.’
onele cultuur. Dat leidde tot de omschrij-
ling. Helder begrenzen, in dialoog, levert
ving van montessoriaans leiderschap als:
daarbij het speelveld.
Schoolkamp verplicht?
zelfstandig, creatief en maatschappelijk
Een belangrijke taak van schoolleiders
betrokken verbinden en begrenzen. We
De notitie is bedoeld als gespreksstof,
is teams en docenten aansturen. En do-
verdiepten ons in verbinden en begrenzen
het is geen door de NMV vastgesteld
centen kijken nog wel eens verschillend
beleid. Als een ander er zijn voordeel
aan tegen taken. Móét je als vmo-docent
en daaruit trokken wij conclusies: Vrijheid brengt verantwoordelijkheid met
deelnemen aan een schoolkamp? Héb je
zich mee: de verantwoordelijkheid voor de
interessant voor het basisonderwijs. De
een inspanningsverplichting om leerlin-
keuzes die we maken binnen de ruimte die
Vmo-sectie gaat in elk geval door met
gen te ondersteunen bij een herkansing?
we hebben. Dat geldt voor ons als leiding-
verdiepende gesprekken als vorig jaar.
Ja, zeggen wij, dat is een morele plicht
gevenden, voor onze docenten en andere
Dat hebben we besloten tijdens onze
die hoort bij de essentie van montessori-
tweedaagse met vmo-schoolleiders in
educatie. En wij rectoren op vmo-scholen
medewerkers en voor onze leerlingen. Vanuit waarden die we delen gaan we
hebben de plicht om bij voortduring te
morele verbindingen aan. Die zijn niet
de naam ‘kenniskring’ gegeven. En wie
mee kan doen, graag! Wellicht is het ook
Leusden. We hebben deze gesprekken wil kan natuurlijk een eigen kenniskring
De notitie ‘Montessoriaans leiderschap’ staat op montessorinet: http://bit.ly/MontessoriaansLeiderschap
1
Montessori Magazine
opzetten, ook met docenten.
nummer 1 | jaargang 40
9
Vereniging
i
Impressie Montessori Europe Congress Berlijn Debbie van der Burgh, Annette de Deken, Martine Lammerts
Vanaf vrijdag 7 oktober brachten de le-
Duitsland groeit nog steeds.
den van het Montessori Ontwikkelcen-
Het congres bood de deelnemers
trum (MOC) een driedaags bezoek aan
een variatie aan nieuwe activiteiten
het 17th Montessori Europe Congress
om samenwerking en uitwisseling te
in Berlijn. Zij raakten geïnspireerd
stimuleren, met workshops en forums
rond het thema responsibility. Zij doen
en aansluitend ruimte voor debat en
verslag.
discussie. In het Wereld Café diepten kleinere groepjes de inhoud verder uit.
10
Het congres vond plaats op verschil-
De markt met diverse nieuwe materi-
lende locaties rondom het Adlershof
alen en uitgaven, zowel van bekende
Science City in Berlijn, één van de
uitgevers als van individuele leden
meest succesvolle hightech-locaties
van Montessori Europe, werd druk
van Duitsland. Maria Montessori be-
bezocht.
zocht Berlijn tweemaal: in 1896 sprak zij over women’s empowerment at the
Tijdens de goed verzorgde lunch,
International Women’s Congress en in
koffie en borrel was er genoeg tijd en
1930 ontmoette zij er Clara Grunwald,
ruimte om in contact te komen met het
de oprichtster van de Duitse Montes-
diverse gezelschap, zoals ook hoort bij
sori Vereniging. Maria Montessori
het Meeting Point. 2000 naar 3,2 miljard internetgebrui-
stemde in met het aanbod van de Duitse Montessori opleiding en het aanbod van montessorionderwijs in
Theodor Feldner
Montessori Magazine
Responsibility, the core of montessori-education
kers in 2015. Wat moeten scholen nu
Na het welkomstwoord van voorzitter
Haar visie: scholen moeten kinderen
Mirjam Stefels van Montessori Europe,
besef bijbrengen over wat ze doen en
hield directeur Lynne Lawrence van de
over de gevolgen van hun acties. Maak
Association Montessori Internationale
ze verantwoordelijk en geef ze tijd om
(AMI) een lezing over de The three ‘Rs’
tot diepe reflectie te komen in een om-
in montessorieducation: responsibility,
geving waar talloze activiteiten kunnen
respect and reflection. Met het indruk-
plaats vinden. En wij leraren moeten
wekkende filmpje I just sued the schoolsystem1 zette zij iedereen op scherp.
weten hoe kinderen zich ontwikkelen.
En ze vroeg zich af: Wat wisten wij 15
We bezochten meerdere lezingen, zo-
jaar geleden over wat nu onze kinderen
als die van Ulrike Kegler over Learning
doen? Welke gadgets gebruiken de kin-
without schools en de Leidse lector Pas-
deren nu en wat gaan zij gebruiken?
send Onderwijs Annemieke Mol Lous
In 2020 is alles ontwikkeld door de kin-
over Education for sustainable develop-
deren die wij ooit hebben onderwezen.
ment: responsible schools. En Stefaan
De globale connectie groeit enorm,
Cuypers hield een lezing over Educating
van 400 miljoen internetgebruikers in
for moral responsibility and authenticity.
1
bieden aan de kinderen?
De lezing van Lawrence sprak ons aan.
Zie de film op YouTube http://bit.ly/I_just_sued_the_school_system
nummer 1 | jaargang 40
Vereniging
ven.2 Met een magnetensysteem zijn de piramides te transformeren tot geometrische lichamen als een dodecaëder (regelmatig twaalfvlak), octaëder (regelmatig achtvlak) en icosaëder. Dit regelmatige twintigvlak kent 20 gelijkzijdige en congruente driehoekige vlakken, 12 hoekpunten en 30 ribben. Feldner wilde ons in zijn workshop plezier en schoonheid van geometrie laten ervaren, zoals je dat ook kinderen kunt laten ervaren, Op een speelse en ontdekkende manier. Hij vindt het zijn verantwoordelijkheid om zijn enthousiasme en kennis over te brengen op anderen. En dat het de kunst is om elke leerkracht in de houding te zetten waarin je bij kinderen kennis, creativiteit en zelf onderzoek stimuleert. Deze workshop bracht ons verwondering over alle mogelijkheden van dit materiaal, uitbreiding van onze wiskundige kennis en prikkeling van onze verbeeldingskracht.
Verbindend Kinderen van de Freie Montessori Schule Berlin3 sloten het congres af met een Hij zoomde in op de morele verant-
het gebruik van de oude technieken
muzikale show. Terugkijkend op drie
woordelijkheid. Van belang daarbij
hoeveel tijd geautomatiseerde hande-
dagen Montessori Europe Congress
is dat je als opvoeder een tweeledige
lingen besparen. Werken in de natuur
kunnen we zeggen dat het ons veel
rol hebt: je bent verantwoordelijk en
en zorgen voor de omgeving maakte
heeft gebracht aan ontmoeting, kennis
je moet daarnaar handelen (passieve
hen tot een ander soort kinderen, zei
en ook het ervaren van verbinding.
en actieve rol). Ook dit gaf ons weer
Kegler: ‘It heals the soul being in nature.’
Wij hebben ervaren dat er door heel
genoeg stof tot overdenking.
Het was niet makkelijk om de school
Europa een grote inzet is om de visie
in Potsdam te starten, maar Ulrike
van Maria Montessori door te geven.
zorgde voor vele sponsoren en redde
Dat verbindende karakter gaat samen
We bezochten ook het forum van
het. Haar boodschap aan de groep is:
met behoud van eigenheid vanuit
Ulrike Kegler en Claus Dieter Kaul over
‘Doen!’
ieders achtergrond en gaf inzicht over
Erdkinderplan Putting the Erdkinderplan into practice.
de verschillende mogelijkheden (soms ook problemen) om daaraan te werken
over scholen die zich hebben ingezet
Geometrie met een gouden randje
om het Erdkinderplan van Maria Mon-
Wij bezochten ook de workshop The
de krachten van dit congres.
tessori uit te voeren. Kegler vertelde
beauty and harmony of the platonic solids
In 2017 staat het 18e Montessori Eu-
hoe, in de door haar opgerichte school
– a creative approach on operational
rope Congress gepland in Den Haag.
in Potsdam, jonge pubers werken op
geometry van Theodor Feldner. Dit was
Het is van 3-5 november op het Haags
het land, samen koken, genieten en
er een met een gouden randje. Hier
Montessori Lyceum en is geheel gewijd
een gemeenschap vormen. Het maakt
zaten alle deelnemers met open mond
aan Children’s Rights.
de kinderen verantwoordelijk voor
te luisteren en te kijken. Feldner heeft
hun omgeving. Zij noteren zelf wat
in zijn vrije tijd 125 driezijdige gekleurde
onkruid is en wat niet en ze leren door
piramides ontwikkeld en vormgege-
In een grote zaal ontstond het gesprek
Montessori Magazine
in verschillende landen. Dat is een van
Zie www.matheomatik.at www.montessori-schule-berlin.de
2 3
nummer 1 | jaargang 40
11
Advertorial
Alles-in-1
Dé methode voor samenhangend onderwijs
Thematisch leren: dat boeit! OBS Frankendael in Callantsoog maakt al zo’n zeven jaar gebruik van Alles-in-1. Leerkracht Ellen Zwanenburg vertelt over haar ervaringen met Alles-in-1. Visie Alles-in-1 is geen gewone methode: het staat voor een visie op onderwijs. Wanneer het concept gezamenlijk wordt gedragen, kan Alles-in-1 floreren. Kernwoorden van Alles-in-1 zijn samenhangend, betekenisvol en thematisch onderwijs. Ellen vertelt hierover: “Alles-in-1 sluit aan bij onze onderwijsvisie. Wij willen dat de kinderen van de Frankendael zich ontwikkelen tot creatief denkende, gelukkige, zelfstandige, nieuwsgierige, verantwoordelijke leerlingen, die voor elkaar zorgen en kunnen samenwerken.” “Taal en zaakvakken zijn geïntegreerd. Dus niet meer elk vak een eigen thema. Ook alle creatieve opdrachten sluiten aan. De klas ademt het thema met alle werkstukken en kunstwerken van de kinderen. Door te werken naar een gezamenlijke afsluiting van het project ontstaat een moment waarop leerlingen reflecteren en aan elkaar en ouders kunnen laten zien wat ze hebben geleerd.” Alles-in-1 in het kort Thematisch, samenhangend onderwijs 5 projecten per jaar vanaf groep 4 Tot zes verwerkingsniveaus per les Flexibel inzetbaar Afwisselend, uitdagend en motiverend Vrijwel alle vakken binnen één lesmethode Kerndoelendekkend Voldoet aan taalreferentieniveaus
• • • • • • • •
Hoe werkt Alles-in-1 Alles-in-1 biedt per schooljaar vijf projecten, elk binnen een van de domeinen aardrijkskunde, cultuur, geschiedenis, techniek en natuur. Er wordt gewerkt in blokken van acht weken. Een project duurt vijf weken, daarnaast zijn er drie weken voor de instructietaallijn Alles-Apart.
Advertorial Ellen: “Binnen Alles-Apart worden begrijpend lezenstrategieën, spellingcategorieën, werkwoordspelling en grammatica zeer gedegen aangeboden. In de projectweken wordt deze verworven kennis toegepast en herhaald.”
“Alles-in-1 sluit perfect aan bij OnsOnderwijs2032.” Differentiatie en inzetbaarheid “Voor alle kinderen biedt Alles-in-1 uitdaging. Er zijn zes niveaus waarop de lessen kunnen worden verwerkt. Ideaal voor combi klassen en sterkere of zwakke leerlingen.” Door de mogelijkheid om een project met meerdere klassen of met de hele school te doen, biedt Alles-in-1 de flexibele inzetbaarheid waar veel scholen, bijvoorbeeld die met veranderende leerlingaantallen, behoefte aan hebben. De leerkracht is de regisseur Alles-in-1 biedt ruim materiaal aan op veel niveaus. Dat betekent dat de leerkracht keuzes moet maken. Ellen: “Dit vergt overzicht, flexibiliteit en kennis van zaken. Thematisch onderwijs vraagt inzet en vaardigheid van de leerkracht en een gedegen voorbereiding. Er zijn vaste lessen, waarbij de leerkracht een modellerende rol heeft en er zijn zelfstandige lessen, waarbij de leerkracht coach is.” Afwisseling “Onderzoekend en probleemoplossend leren wordt dankzij de leskisten, doe-opdrachten en werkstuk/onderzoek gestimuleerd. Deze onderdelen vormen een wezenlijk onderdeel van de methode. Vele didactische werkvormen wisselen elkaar af, waaronder allerlei vormen van samenwerkend leren. De methode voorziet ook in de sociaal-emotionele ontwikkeling van de kinderen: filosofisch getinte vragen, meningsvragen, onderwerpen over normen en waarden en coöperatieve werkvormen komen in elk thema en op elk niveau aan bod.”
Niet het vele is goed, maar het goede is veel.
Effecten “De methode gaat de diepte in. Niet meer van hetzelfde maar minder met aandacht en zorg.” Door vijf weken lang intensief met een thema bezig te zijn, wordt er dieper op het onderwerp ingegaan en beklijft de lesstof beter. Ellen: “De nieuwsgierigheid van kinderen wordt aangewakkerd. De lesinhoud krijgt betekenis voor hen omdat ze zich ermee verbinden. De kinderen zijn uitermate betrokken, mede omdat ze zelf veel kunnen kiezen!” Waarom past Alles-in-1 bij Montessori-onderwijs? Alles-in-1 bestaat uit aantrekkelijk, kosmisch lesmateriaal, dat de nieuwsgierigheid en leergierigheid van de kinderen aanwakkert. De kinderen kunnen in grote mate zelfstandig met de materialen aan de slag. Elk kind op eigen niveau, waarbij de afwisseling van werkwijzen en leerstijlen zeer motiverend en stimulerend werkt. Alles-in-1 kan het werken met een verticale groepsstructuur flink vereenvoudigen.
Meer weten over Alles-in-1? Bent u geïnteresseerd in Alles-in-1 en wilt u meer informatie? Kijk dan op www.alles-in-1.org. Voor persoonlijk contact kunt u bellen naar 0224-214745 of mailen naar info@alles-in-1.org.
Thema
C
Chinese studenten leren montessoriaans kijken naar de opvoeding in hun land Nel de Groot Leerkrachtenbegeleider en opleider bij de Stichting Monton
Opleider Nel de Groot geeft1 montes-
zelfstandigheid op jonge leeftijd begrijpen
soricursussen in China. De afgelopen
ze waarom het me opvalt.
zomer besprak De Groot kenmerken van montessorionderwijs die haaks
Elementaire beleefdheden
lijken te staan op heersende normen in
Ik zie bijna nergens ouders een spelletje
China. Zij maakte in China foto’s over
doen met een kind. Een kind, dat met het
opvoeding en besprak die met haar
gezin de hele nacht bij ons in de trein-
cursisten. Waarom dragen Chinezen
coupe verblijft, heeft niet meer dan een
hun kinderen en waarom doen Chinese
knuffeltje en een mobiel met games. Als
kinderen zo weinig spelletjes?
ik met mijn reisgenote in een wachtkamer het spel Quatro speel - ook leuk en
14
In de eerste cursus, zomer 2015, introdu-
leerzaam voor midden- en bovenbouw
ceerden wij het gedachtegoed van Maria
- hebben we alle bekijks, van klein tot
Montessori en het onderwijsaanbod.
groot. Ik zie één keer een moeder voor
Daarna, in februari 2016, bespraken we
Of willen ouders hun kind beschermen
haar zoon iets maken: een vliegtuigje van
het belang van fouten durven maken.
tegen vallen, weglopen en verdwalen?
blaadjes met info die ze kreeg toegestopt
Deze zomer gingen we voor de derde
Het is hoe dan ook lastig voor de ouders
keer naar China om de cursus af te ron-
om het kind te laten exploreren, wat wij
in de hal van het metrostation. Waarom doen Chinese kinderen zo weinig
den en de examens af te nemen.
zo belangrijk vinden om grenzen te leren
spelletjes? Ligt het antwoord in de recente
Voor deze zomer las ik over de Chinese filosofie en cultuur.2 En in de twee weken
kennen. Ik vroeg mij af: wordt een jong
geschiedenis? Vroeger hadden Chinese
Chinees kind hierdoor minder zelfstandig
ouders om economische redenen weinig
voor de cursus reisde ik als toerist door
dan een jong Nederlands kind? Die vraag
tijd om met hun kinderen te spelen. Later
China. Ik maakte daarin foto’s van
kwam ook op toen ik zag dat een oma een
werd de éénkindpolitiek in China ingevoerd
ouders en grootouders met kinderen in
meisje van een jaar of 6 aan het voeren
en decennia lang streng gehandhaafd. Dit
opvoedingssituaties. Die foto’s toonde ik
was. Waarom? Moet de jurk netjes blij-
ging in grootstedelijke gebieden gepaard
tijdens de cursus, waarin we dit keer een
ven? Vindt het meisje het wel gemakkelijk
met een stijgende welvaart in veel gezin-
soort synthese wilden laten ontstaan tus-
zo? Ik vraag het de Chinese studenten.
nen. Toen gingen ouders hun kind zien en
sen de Chinese en de montessoricultuur.
Ze bekijken de foto’s en komen er niet
behandelen als een prinsje of een prinsesje.
echt uit. Nu ze leren over het belang van
Observaties op straat
Ze laten graag zien hoe mooi hun kind is. De foto’s leidden tot diepe discussies.
Het valt me op dat in China veel kleine
Ik vertelde hoe ik, met montessoriaanse
kinderen worden getild. Ze kunnen nau-
blik, anders aankijk tegen situaties die
welijks bewegen, proberen zich los te
voor hen vanzelfsprekend zijn. Het ble-
wurmen. Komt het door de drukte in
ken eyeopeners voor de studenten. Ik ben
alle openbare ruimten? Of moeten ze
diep getroffen door hun leergierigheid,
beschermd worden tegen vuil op straat?
sterke motivatie en hun harde werken. Zij
Chinezen zijn blijkbaar niet gewend
hebben de cursus deze zomer afgerond.
aan opruimen: in wachtruimtes staan
Er zijn nu 52 Chinese leerkrachten met
prullenbakken aan het einde van elke
een NMV-certificaat.
wachtrij, maar het vuil strooi je gewoon om je heen. Dat wordt opgeruimd door ouderen, die de hele dag lopen te vegen. Daardoor oogt het overal toch erg schoon.
Montessori Magazine
Samen met Ward van de Vijver en Els Mattijssen van Vivid Onderwijs en met Els Wasmann 2 Zie op montessorinet mijn artikel met meer foto’s en films: http://bit.ly/MontessoriChina 1
nummer 1 | jaargang 40
i
Vereniging
Inspiratiedag ‘Kwaliteit voor onderwijs’ legt Haags montessorionderwijs plat Bob Molier
Het montessorionderwijs in en rond
alleen mag, maar dat wie fouten maakten
Het nut van fouten
Den Haag ligt op maandag 26 sep-
daarvan leert verder komt dan wie nooit
‘We zien dus al bij baby’s dat het es-
tember zo goed als plat. 330 leraren,
fouten maakt.’
sentieel is dat we fouten durven maken,
vakleerkrachten, intern begeleiders en
Mieras ziet dat de overheid scholen de
dat we durven onderzoeken en veel
directeuren komen inspiratie opdoen
laatste decennia de verkeerde kant heeft
oefenen. De beste kunstschaatsers zijn
in de Haagse Hogeschool vlak bij
opgestuurd. ‘Het Nederlandse onder-
eindeloos vaak gevallen. Uitvinders
station Holland Spoor. ‘Kwaliteit voor
wijssysteem kent een fundamenteel
maken eindeloos veel fouten (op weg
onderwijs’ heet het programma, dat
probleem: georganiseerd wantrouwen.
naar zijn filterloze stofzuiger kende
is samengesteld door het Montessori
Dat leidt tot een hevige toetscultuur,
James Dyson ruim 5100 mislukkingen),
regio-overleg Den Haag en omstreken.
gebaseerd op de illusie dat alle kinderen
Het biedt een verkwikkende lezing over
op dezelfde leeftijd dezelfde resultaten
zij leren daarvan en juist daaróm komen zij tot verbeteringen. Onderzoek2 op
leren door hersenonderzoeker Mark
moeten kunnen behalen. Dit maakt
scholen toont aan dat leerlingen die we-
Mieras, compleet met de ’wet van het
onderwijs tot een ongemakkelijk vak. We
ten dat zij fouten mogen maken betere
vergiet’, een keur aan praktische work-
worden aangezet om vooruit te denken
resultaten gaan behalen dan leerlingen
shops en een poëtisch toetje.
en te organiseren, terwijl uit onderzoek juist blijkt dat kinderen het best leren
die bang zijn om fouten te maken.
in ongestructureerde omstandigheden
Net zo belangrijk is nieuwsgierigheid.
waarbij leraren kinderen vertrouwen
De mens is van nature nieuwsgierig en
geven, inspelen op het onverwachte en
we onthouden antwoorden op vragen
kinderen de ruimte hebben om zelf op
waar wij nieuwsgierig naar zijn beter
onderzoek te gaan. Montessorionderwijs
dan antwoorden op andere vragen.
kan dat bieden. Ik zie dat de wetenschap-
Leraren moeten dus nadenken over
pelijke basis voor montessorionderwijs
de vraag hoe zij kinderen nieuwsgierig
steeds steviger wordt.’
maken. Dat kan door één woord in een
1
gedicht af te plakken. Of vraag waarom Mieras signaleert nog een groot misver-
de maan niet naar beneden valt. Kinde-
stand: ‘Leraren moeten informatie down-
ren die nieuwsgierig zijn gaan op onder-
loaden en bij kinderen op de harde schijf plaatsen. Daarbij werken leraren erg hard, maar het werkt niet best. Kijk naar baby’s. Hun hersenen hebben nog geen enkele basisstructuur. Ze slaan veel informatie ‘Leren geeft het beste resultaat als leraren
op, helaas kunnen we ze niet vragen hoe
en leerlingen samen onderweg zijn en
ze dat doen. Hoe geven ze betekenis
daar plezier aan beleven,’ zegt natuur-
aan wat ze ervaren? We zien dat acties
kundige Marc Mieras, gespecialiseerd in
leiden tot verwachtingen en verrassingen.
breinonderzoek. Vanuit zijn vakgebied
Baby’s maken voorspellingen en kijken
heeft hij tips voor leraren. ‘Geef korte
of die kloppen. Zij testen hypothesen –
instructies, maak kinderen nieuwsgierig,
visueel, motorisch - en dat noemen wij
laat ze onderzoeken en bewegen. En
dan spelen. Vaak komen voorspellingen
bovenal: leer ze dat fouten maken niet
niet uit en daar leren ze van.’
1 Barker, J. E. et al. Less-structured time in children’s daily lives predicts self-directed executive functioning. Front. Psychol 5, 593 (2014). 2 Dweck, C. S. (2006). Mindset: The new psychology of success. New York: Random House
Montessori Magazine
nummer 1 | jaargang 40
15
Vereniging
Nabespreking ‘Lente van eigenaarschap’ Na zijn inleiding staan Mark Mieras en Bianca van Haaften, intern begeleider van Montessorischool Houtwijk Den Haag, samen aan tafel. Van Haaften is zich gaan afvragen of zij van huis uit veel ongestructureerde activiteiten heeft meegekregen. Zij speelde vaak buiten, verveelde zich soms. Nu hebben sommige kinderen elke dag na schooltijd een activiteit: sport, muzieklessen, bijles. Is dat mooi? Mieras: ‘Niet als het allemaal gestructureerd is. Vervelen is heel goed, eigenlijk begin van alles. Dan ben je dicht bij jezelf, word je niet geleefd. Het is de meest ongestructureerde situatie die er is. Wifi heeft vervelen uitgebannen. Als ik mijn kinderen hun tablet afneem liggen zij eerst boos op de bank, dan na een half uur hoor ik: Mark, waar zijn mijn skates?’ Van Haaften heeft veel gehoord om verder over na te denken. ‘Ik kreeg een mooi kijkje in de hersenen. Het bleek maar weer hoe belangrijk het is om bij kinderen creativiteit te stimuleren en werkvormen af te wisselen. Zij mogen fouten maken, bewegen en vooral zelf ontdekken. Maar er is ook de druk om te komen tot meetbare resultaten.’ Wat als de scores achterblijven? Mieras ziet dat er dan vaak een verkeerde diagnose volgt. ‘Efficiënt onderwijs is niet effectief onderwijs. Door een te gestructureerd aanbod ondergraaf je het leerproces, haal je bij kinderen het eigenaarschap weg en dan beklijft het geleerde minder. Ter vergelijking: in Finland hebben de leerlingen na elke 3 kwartier les een kwartier pauze. Daar geeft de school de kinderen veel ongestructureerde tijd. Kinderen zijn veel buiten en krijgen weinig huiswerk. De schooldagen zijn kort, de vakanties lang. En de resultaten zijn beter dan in Nederland. Dus wij maken precies de verkeerde keuzes. Het is onze intuïtieve neiging om bij ongemak de controle aan te trekken. Externe druk op leraren maakt het voor hen steeds moeilijker om kinderen op de goede manier te begeleiden, leraren worden gedwongen om vooraf de route te bepalen. Leerlingen leren zo dat het de bedoeling is om achter hun leerkracht aan te sjokken, niet om voorop te lopen. Juist hierdoor vallen de resultaten soms tegen. Door onze foute keuzes trekken we een wissel op de toekomst qua zelfvertrouwen en zelfstandigheid.’ Is Mieras pessimistisch? Nee: ‘Veranderingen komen niet van boven naar beneden, maar gaan van beneden naar boven. Steeds meer scholen durven eigenwijs te zijn. Die geven het onderwijs vorm op een manier waar zij zelf in geloven. Dat begint met vertrouwen en niet met meten. En dan komen de resultaten. Ik zie ook dat de inspectie probeert om een draai te
16
maken, maar dat duurt een tijd. Ik ben optimistisch: iedereen om mij heen signaleert een lente van eigenaarschap, dat wil zeggen dat ouders, overheden en inspecties gaan snappen dat vertrouwen in zelfsturing van de kinderen belangrijk is.’ zoek. Vertel ze dus niet alles. Want weet
Mieras adviseert ook om de kinderen veel
tiviteit waarbij we naar muziek luisteren,
je alles, dan ben je niet nieuwsgierig.
te laten bewegen. ‘Steeds meer onder-
ruimte kiezen, vele bewegingen op elkaar
En als je ergens niks over weet, dan
zoek3 toont aan dat denken en bewegen
afstemmen - helpt om hersendelen sa-
kan je er niet nieuwsgierig naar zijn. De
samenhangen. Dat heeft het onderwijs
men te laten werken. Standaardlessen fit
grootste nieuwsgierigheid zit tussen
niet echt op de agenda, bewegen, maar
en bewegen leiden tot een betere ontwik-
niets weten en alles weten in.’
de natuur wel. Dans - een complexe ac-
keling. Kinderen die op het schoolplein
Zie bijvoorbeeld: Onderzoek Esther Hartman (RUG), Lesmethode Fit & Vaardig Havas et al. “Cosmetic Use of Botulinum Toxin-A Affects Processing of Emotional Language” Psychological Science July 2010 21: 895-900, first published on June 14, 2010
3
4
Montessori Magazine
nummer 1 | jaargang 40
Vereniging
de ruimte krijgen om goed te bewegen,
Geheugenpad
keer iets uit te leggen, maar voor de kin-
ontwikkelen een betere taakopvatting. De
Andere tip: ‘Vergeten is vaak de beste
derhersenen is dat wel beter. Ik zeg: geef
resultaten zijn beter in het voorjaar dan
manier om te onthouden, dat noem ik
kinderen de tijd om te vergeten, en her-
in de winter, want dan gaan de kinderen
de wet van het vergiet. Leraren vinden
haal je lesje. Hoe werkt dat in het brein?
weer meer naar buiten.’
het vervelend om leerlingen soms drie
Een herinnering is een geheugenpad. Als dat pad wat invalt en daarna weer wordt betreden, dan wordt het breder. Het past zich steeds ook iets aan. Daarmee versterk je de kennis en het geheugen. Daarbij bestaat het misverstand dat we alleen leren als de les aan de gang is. Dat doen we ook na de les. Het borrelt door. Daarom kan je na de les beter een kwartiertje pauze geven dan meteen met een andere les starten. Beter 20 minuten instructie en 10 minuten zelf laten spelen, dan 30 minuten instructie. Mark Mieras gaf ook meer algemene in=formatie over ons brein, zie http://bit.ly/InspiratiedagKwaliteitVoorOnderwijs
Verrijkend montessorimateriaal Lerares Joppie Kemperman van Montessorischool Waalsdorp komt speciaal voor de workshop hoogbegaafdheid. De school had plusgroepen, maar het team wil vanuit principe over ondersteuning en uitdaging de verdieping en verrijking in de klas geven, of zo dicht mogelijk daarbij. Daar heeft Waalsdorp een werkgroep voor waar Kemperman in zit. Teamleden uit andere werkgroepen bezoeken andere workshops. De school onderzoekt bijvoorbeeld de balans tussen werktijd, drama, beweging, muziek en handvaardigheid, want tijdens vele vaklessen zijn grote groepen leerlingen de klas uit. Een andere groep leraren denkt na over visites die leerlingen kunnen afleggen in een andere bouw om te werken, te helpen, inspiratie op te doen, sfeer te proeven. Joppie Kemperman gaat naar de workshop Verrijken van Brigit Brinkman. ‘Ik vind het mooi dat Brigit allemaal montessorimateriaal gebruikt: gouden materiaal, dierenbak, cilinderblokken, taalsymbolen. Zij heeft ons ideeën meegegeven om daar verrijkend mee te werken.’ Tijdens de workshop gaat de groep uiteen om per sectie (onder- middenen bovenbouw) aan de hand van de hogere denkvaardigheden bij de taxonomie van Bloom opdrachten te bedenken bij montessorimateriaal. ‘Heel praktisch,’ vindt Kemperman, ‘dat leert mij ook om top-down te denken, opdrachten te geven vanuit het grotere geheel. En dat sluit ook weer aan bij de inleiding van Mark Mieras. Hij sprak al eens bij ons op school en ik vind het fantastisch om hem nog een keer te horen. Want wij moeten zoveel dat niet bij het montessorionderwijs past en hij brengt ons terug naar de basis.’
Montessori Magazine
nummer 1 | jaargang 40
17
De Kwestie
i
Gabriël Enkelaar Teamleider onderbouw (havovwo) scholengemeenschap Pantarijn in Wageningen
18
Montessorischolen zijn bij uitstek geschikt om vluchtelingen op te nemen
Wageningen is een stad waar vluchtelingen welkom zijn. Ongetwijfeld ook omdat het als universiteitsstad zelf al meer dan 170 nationaliteiten kent. Pantarijn heeft een jarenlange traditie om leerlingen van elders voor korte of langere tijd op te nemen. Begin dit jaar hebben we onze eigen isk-afdeling (internationale schakelklas) weer heropend. Daarnaast hebben we op onze mhv-locatie het ‘voorbij A2-project’: leerlingen, die Nederlands op A2-niveau beheersen, worden geschakeld en gekoppeld aan een ‘normale’ klas. Zij volgen niet alle lessen, maar krijgen in speciale ondersteuningsuren en tijdens keuzewerktijd extra aandacht, met name om hun Nederlands op een hoger niveau te krijgen. En daar gebeuren vaak prachtige dingen, juist ook tussen leerlingen onderling. Naast nt2-docenten zijn er leerling-tutoren, die gekoppeld worden aan instromende vluchteling-leerlingen. Deze maatjes helpen elkaar om hun weg op school te vinden en geven hulp en onderwijs op maat. Het zijn beslist niet alleen Nederlandse leerlingen, die zich als tutoren aanmelden. Ook Mohammed, vluchteling, afkomstig uit Syrisch Koerdistan, die inmiddels al enkele jaren bij ons op school zit, is zelf tutor voor nieuwe instromende leerlingen en fungeert als tolk Arabisch–Nederlands. En vanmorgen kwam er via Vluchtelingenwerk weer een mailtje of een hoog opgeleide jonge vrouw, die zelf uit Aleppo is gevlucht en goed Engels en al redelijk Nederlands spreekt, als vrijwilliger mee zou kunnen draaien in onze isk. Wie zelf als vluchteling met zoveel bedreigingen heeft moeten leren leven pakt maar al te graag de kansen, wanneer die geboden worden. Dus gaan we graag met zo iemand in gesprek. Natuurlijk wreken zich ook de trauma’s en de cultuurverschillen. Maar juist het vertrouwen in de intrinsieke motivatie, dat ten grondslag ligt aan het montessorionderwijs, maakt het mogelijk dat kinderen van vluchtelingen hierin bijzonder goed gedijen.
Het vluchtelingenopvangcentrum in Vijfhuizen is vroegtijdig gesloten. De verwachte hoeveelheid vluchtelingen bleef uit. De onderwijsfaciliteiten waren ingericht op 300 leerlingen, er kwamen er 80. Leerkrachten en directie moesten aan het begin van dit schooljaar plotseling op zoek naar ander werk. Toch ben ik trots op de inzet van de besturen die zich het lot van deze groep kinderen aantrokken en deze onderwijsfaciliteit inrichtten. En ik luisterde met bewondering naar de verhalen over de mensen die zich hiervoor inzetten. Zijn vluchtelingen die in Nederland blijven wonen het meest gebaat bij montessorionderwijs of past een ander systeem beter? Ik vind het belangrijk dat deze kinderen zo snel mogelijk Nederlands leren. Uit onderzoek blijkt dat het vergroten van de woordenschat gebaat is bij een gestructureerd aanbod, waarbij woorden op veel verschillende manieren en in een rijke gevarieerde context worden aangeboden. En waarbij het aanbod aansluit op de woorden die kinderen al kennen.
Egbert de Jong Algemeen directeur Montessorivereniging
Waar ligt de kracht van het montessorionderwijs? Met name in het rijke aanbod en de leeromgeving. Ook de sociale structuur en samenhang werken in het voordeel. Maar de structuur van het aanbod is vaak minder sterk. Ik denk dus dat montessorionderwijs niet automatisch het beste past bij de nt2-lessen. Als we kinderen echt een goede kans willen geven dan moeten we ons, ook in het montessorionderwijs, aanpassen aan de doelgroep. En dat vraagt wat van de leraren: inzet, lef, onderzoek, wil, durf en veel creatief denken en zoeken naar oplossingen. En misschien ben ik daarom wel zo trots op het team in Vijfhuizen dat zich op die manier, vol overgave heeft ingezet om de vluchtelingen te helpen bij hun eerste stappen in Nederland.
Haarlemmermeer
Montessori Magazine
nummer 1 | jaargang 40
De Kwestie
Sinds 1 juni verzorgen wij op ons kinderdagverblijf in Arnhem elke week 3 middagen de opvang van de peuters vanuit het AZC, 10 minuten lopen van ons vandaan. Na een korte maar intensieve voorbereidingstijd zijn we gestart met 8 peuters.
Voor deze keer gaf Margot Schreurs de pen aan haar collega Ineke Smits (foto), die schrijft vanuit haar persoonlijke ervaring. Ineke is locatiemanager
Het is belangrijk om deze peuters goede structuur te bieden en dingen duidelijk te maken met beeldend materiaal. We werken met dagritmekaarten en gebaren om de taal te ondersteunen. Daarnaast is een duidelijke middagstructuur heel belangrijk. Met vrij spel, eet- en drinkmoment, buiten spelen, tafelactiviteit. De concentratie is kort dus hebben de kinderen veel afwisseling nodig. Sensopathisch spel (spelend omgaan met vormloze materialen) is favoriet: zand, water, klei, verf, rijst of macaroni, scheerschuim, bedenk het maar. En tussen alle activiteiten door proberen de peuters voor zichzelf te zorgen: dat zij ook genoeg krijgen, ze houden vast wat ze hebben, verzamelen spullen - desnoods hardhandig. Ze vragen voortdurend om de aandacht van de medewerkers. Ze weten nog niet dat medewerkers ervoor zorgen dat iedereen wat krijgt en alle kinderen ondersteunen en helpen zodat zij niet zelf meteen het gevecht (letterlijk vaak) aan hoeven te gaan om hun plekje of spullen te verdedigen. Fysiek zijn deze kinderen vaak ver vooruit en bij het uitproberen wat kan liggen hun grenzen verder dan bij de gemiddelde peuter.
van een kinderdagverblijf in Arnhem
We zijn nu 3,5 maand verder en we hebben al grote stappen gemaakt. De middagen ‘overkomen’ ons niet, we hebben die gestructureerd. De kinderen die er langer zijn beginnen soms al kleine zinnetjes te maken. Ze genieten van de echte aandacht die ze krijgen, van medewerkers die er volledig voor hen zijn. We proberen korte momenten echt even individueel met kinderen te spelen. Daar genieten zij intens van en ze leren veel. Voor ons als medewerkers komt er veel bij kijken om te werken met deze kinderen en het vraagt een groot incasseringsvermogen. Maar wij maken verschil en dat geeft een enorme voldoening.
Maarten Stuifbergen Groepsleraar Montessorischool Leidschenveen Montessoriopleider Haagse Hogeschool Studiebegeleider Hogeschool Leiden Student onderwijswetenschap-
De afgelopen jaren zijn we allemaal geconfronteerd met indrukwekkende beelden van kinderen en volwassenen op de vlucht; in rubberen bootjes, te voet, met gevaar voor eigen leven. Deze beelden zijn overal en voor iedereen zichtbaar, rauw en aangrijpend. In het afgelopen jaar heeft het vluchtelingenprobleem zich een hoofdrol toegeëigend in de berichtgeving. Vorig schooljaar heb ik gemerkt dat veel kinderen worstelen met vragen en de drang hebben om na te denken over oplossingen: Hoe gaan deze mensen naar de tandarts? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat deze mensen veilig kunnen leven? Wat kan ik doen om het voor de ander iets aangenamer te maken? Hoe moet het nu als Nederland straks helemaal vol is? En wat nou als deze mensen gevaarlijk zijn? Kunnen we een dag organiseren om mensen bij ons op school met elkaar kennis te laten maken? In samenwerking met veel kinderen en jongeren is er onder leiding van The Missing Chapter Foundation1 een kwalitatief onderzoek gestart naar het vluchtelingenvraagstuk in Europa. De bevindingen van dit onderzoek zijn gevangen in een prachtige publicatie onder de naam ‘Wij Denken Mee’2 en die is uitgereikt aan staatsecretaris van Rijn. Tijdens dit project hebben kinderen een stevige verbinding gelegd met de buitenwereld. De vanzelfsprekendheid waarmee kinderen dilemma’s bespraken, uitdiepten en oplossingen bedachten is buitengewoon en raakt aan de kern van onderwijs en opvoeding. De onderzoekende manier van leren deed een groot appèl op de maatschappelijke betrokkenheid van kinderen.
pen Open Universiteit Montessori pleitte in haar boek ‘Door het kind naar een nieuwe wereld’ al voor een prominente rol voor kinderen om vanuit authenticiteit bij te dragen aan de ontwikkeling van mens en maatschappij. Wat zou het mooi zijn als alle kinderen op alle plekken in de wereld de mogelijkheid krijgen om hun creatieve denkkracht in te zetten. De Braziliaanse onderwijsfilosoof Paulo Freire kon het niet mooier verwoorden: ‘Education does not change the world. Education changes people. People change the world.’
Montessori Magazine
nummer 1 | jaargang 40
19
e Thema
Ermelinde Zweers zoekt verdieping in Bergamo Hildi Glastra van Loon
20
Ermelinde Zweers is 27 jaar en woont
Herman Jordan in Zeist. Er was
in Amsterdam. Na een reguliere basis-
een basisrooster met de vakken die
school ging zij naar het Herman Jordan
verplicht waren. Daarnaast hadden
Lyceum in Zeist. De afgelopen twee
we iedere dag een aantal uren waarin
jaren werkte zij op Montessorischool
we mochten kiezen aan welk vak we
De Linde in Amstelveen. Op 1 septem-
werkten. Ik was verantwoordelijk voor
ber vertrok zij voor 10 maanden naar
mijn werk. We namen de stof zelfstan-
Bergamo in Italië om zich daar op de
dig tot ons, maakten de opdrachten,
AMI-opleiding onder te dompelen in de
keken het werk na en lieten ons werk
montessorifilosofie. Voor de zomerva-
bekijken en aftekenen door een docent.
kantie lichtte Zweers haar keuze toe.
De docenten gaven ruimte voor eigen keuzes en zelfstandigheid en daar
‘Vroeger zat ik op een reguliere basis-
bloeide ik van op.’
school, dat vond ik erg saai. Alle lessen
‘Na het vwo startte ik met verschillen-
de kosmische vertellingen spraken mij
werden klassikaal gegeven: we pakten
de studies waarmee ik ook weer stopte.
aan. Deze vertellingen maken kinderen
allemaal tegelijk ons geschiedenis of
Zo stopte ik al na 8 weken met de
bewust van de verbondenheid, van de
aardrijkskundeboek en lazen om beur-
reguliere pabo omdat ik het helemaal
samenhang der dingen, de verbanden
ten een stukje voor. Daarna maakten
niks vond. Ik miste de diepgang die ik
tussen verschillende culturen en ver-
we de vragen met elkaar. De leerkrach-
uiteindelijk wel bij de montessoriop-
schillende delen van de aarde.
ten bepaalden wat je deed en besteed-
leiding vond. Uiteindelijk ben ik daar
Kinderen zijn in deze tijd te weinig in
den geen aandacht aan intrinsieke
vol overgave voor gegaan. De montes-
verbinding. Het onderwijs is te veel
motivatie en de interesse van het kind.
soripedagogiek vond ik prachtig! Na
hapsnap en dat maakt kinderen onrus-
Mijn middelbare schooltijd bracht
een hele zoektocht had ik eindelijk iets
tig. Door de samenhang en verbanden
ik door op het Montessori Lyceum
gevonden dat diepgang had en beteke-
te zien wordt alles logischer, waardoor
nisvol was. Vroeger dacht ik dat je echt
kinderen meer rust en zelfvertrouwen
len en buiten ontdekken. Maar vooral
gek moest zijn om het onderwijs in te gaan. Ik vind dat nog steeds en tegelijk weet ik nu ook dat ik niets liever in de wereld wil doen.’
Bewustzijn ‘In het 4e jaar van de montessoriopleiding deed ik een minor in Londen. Hier werd mijn interesse voor de AMI-opleiding gewekt. Ik vond een school waar alle leerkrachten de AMI-opleiding hadden gevolgd. De voorbereide omgeving was er prikkelender en spannender dan op de meeste scholen die ik in Nederland had gezien. Er waren moestuinErmelinde Zweers
Montessori Magazine
tjes, kinderen konden veel buitenspe-
nummer 1 | jaargang 40
Thema
krijgen. Dit kosmisch bewustzijn en deze
meubilair is op de grootte van de
nu het topje van de ijsberg gezien
kosmische houding waar montessori over
kinderen afgestemd en overal ligt
en ben nieuwsgierig naar de rest.
heeft geschreven, mis ik op veel scholen.
vloerbedekking. Deze school prik-
Op 1 september ga ik voor tien
Ik denk dat ik zelf ook nog meer kan leren
kelde mij om aan de slag te gaan.
maanden naar Bergamo in Italië
over de montessoripedagogiek. Kennis die
Ik wilde meer weten over de mon-
om daar de AMI-opleiding te vol-
dieper gaat dan de kennis die ik tot op he-
tessoripedagogiek en werkwijze.’
gen. Ik dompel mij dan vijf dagen
den heb. Ik hoop hier op de AMI-opleiding
‘Ik sprak daarna verschillende
per week onder in de montesso-
meer over te horen.’
mensen die mij vertelden dat er
rifilosofie en verheug mij op het
nog veel meer te ontdekken is over
uitdiepen van de achterliggende
de montessoripedagogiek. Ik heb
gedachten.’
Liefdevolle omgeving
21
‘Ik wil de wereld iets meegeven, mooier maken. Ik wil kinderen de liefde voor de wereld meegeven, liefde voor elkaar en liefde om iets te leren. Dat lukt mij niet met
NIEUW: safarikampe n in Blaricum en Vierhouten!
de beperkte ruimte en middelen die ik vaak op scholen in Nederland aantref. Ik ben op verschillende montessorischolen gaan kijken om te zien of er onderlinge verschillen waren. Ik zag scholen met onvoldoende binnen- en buitenruimte om echt op ontdekking uit te gaan. Waar materiaal incompleet was en beschadigd. Die strikt reguliere methodes volgen waardoor de montessori-aanpak in mijn ogen niet goed meer mogelijk is. Ik zag arrangementen en groepsplannen, maar ik miste de grote en kleine ronde en de observaties. Op montessorischool Casa in Pijnacker is dit anders. Hier heerst een prettige en veilige sfeer. Ik ervoer een liefdevolle omgeving. Er zijn dieren, mooie aantrekkelijke materialen, moestuintjes, een ruimte waar getimmerd en gezaagd wordt. De lokalen zijn er twee keer zo groot, in ieder lokaal is een grote vrije loopruimte en er wordt
Samen dichtbij groen • Voor groepen van 14 tot 500 personen • Overnachten in groepsgebouwen, safaritenten en tentenkampen • Voor elk budget een verblijf mogelijk • Overnachten vanaf € 16,- p.p.p.d. incl. 3 maaltijden per dag Handig! • Altijd dichtbij de natuur • Altijd als enige in een verblijf • Veel speelmogelijkheden rondom de verblijven • Catering: standaard drie maaltijden p.p.p.d. rekening houdend met dieet- en eetwensen
met twee leerkrachten én een klassenassistent gewerkt. Een kok bereidt samen met de kinderen biologische maaltijden. De voorbereide omgeving is goed: de kasten
44 groepsverblijven door heel Nederland
Contact: 0800 - 400 400 4 (gratis) info@paasheuvelgroep.nl www.groepsgebouw.nl
facebook.com/paasheuvelgroep
zijn toegankelijk voor de kinderen, al het
Montessori Magazine
nummer 1 | jaargang 40
n Thema
Nieuw: AMI-opleiding in Nederland Erica Dirven en Joke Werver
Anne Elzerman was montessorileidster en
International 0-3. Het is een 0-3 course
ging ik werken in de bovenbouw op
werd opleidingsmanager AMI-Nederland.
for Assistance to Infancy in the Nido
montessorischool Leidschenveen.
Zij startte dit jaar een AMI-opleiding in Nederland1: de opleiding voor specialisten
and Infant Community. Nido staat voor
Daarnaast werd ik gevraagd om af en
nest, de groep van baby’s en dreu-
toe een gastcollege te verzorgen aan de
op het gebied van het jonge kind (0-3) aan
mesen en de Infant Community is de
montessorinascholing op de Haagse
de Haagse Hogeschool. Erica Dirven en
groep voor peuters.
Hogeschool. Mede doordat ik tegen-
Joke Werver vroegen haar hoe zij hiertoe
Hoe kwam deze opleiding van de
over niet-montessorianen steeds weer
kwam. En zij vertellen over hun eigen
grond? Vijf vragen aan initiatiefnemer
moest uitleggen wat de meerwaarde
ervaringen met AMI-cursussen.
Anne Elzerman.
van de montessoriaanpak is, kreeg ik
Het hoofdkantoor van de Association
over dit thema. Aan de Universiteit van
zich al sinds 1947 aan de Koninginneweg
Kun je iets vertellen over je achtergrond qua opleidingen en werkervaring?
161 in Amsterdam, toen Maria Montessori
Op de pabo ontdekte ik dat de
Development and Education waar ik in
daar kwam wonen. Maar pas dit jaar start-
pedagogische en didactische aanpak
2016 afstudeerde. Ik deed onder an-
ten er AMI-opleidingen Nederland: in sep-
die ik als kind op de Delftse Montes-
dere onderzoek naar verschillen tussen
tember een AMI-cursus voor assistenten
sorischool had ervaren, voor mij een
montessorischolen in Nederland.2
in kinderdagverblijven in Amsterdam en
heel goede manier is om kinderen hun
half november aan de Haagse Hogeschool
basisschooljaren te laten doorlopen.
een opleiding voor specialisten op het ge-
In leerjaar drie van de pabo koos ik
Hoe kwam je in aanraking met de AMI-opleidingen?
bied van het jonge kind (0-3). De specialist
dan ook voor extra verdieping in het
Op de Delftse Montessorischool
kan een leidster zijn in de montessorikin-
montessorionderwijs. Op de Delftse
werkte Tessa Wessels. Zij volgde de
deropvang, een persoonlijk adviseur voor
Montessorischool werkte ik vol enthou-
AMI-opleiding in Amerika en vertelde
aanstaande ouders of een opvoedcoach. Deze opleiding wordt gegeven in het
siasme in de onderbouw met kinderen
mij veel over het specifieke karakter
vanaf drie jaar. Ook deed ik ervaring
hiervan. Tijdens een vakantie heb ik
Engels en heet Association Montessori
op in een middenbouwgroep. In 2010
daarom een bezoek gebracht aan een
behoefte aan wetenschappelijke kennis Montessori Internationale (AMI) bevindt
22
Amsterdam volgde ik de tweejarige Engelstalige Research Master Child
AMI-school in Toronto. Ik was erg onder de indruk van de sfeer op deze school en nam me voor om zelf ook een AMI-opleiding te volgen. Tot mijn verbazing ontdekte ik dat ik hiervoor niet in Nederland terecht kon. Ik bezocht het AMI-opleidingscentrum in Londen en reisde samen met mijn vriend langs diverse AMI-basisscholen en opleidingscentra in het noorden van Tanzania. Telkens opnieuw kwam ik geïnspireerd terug in Nederland. Zie voor meer informatie http://bit.ly/AMI_0-3 en ami-global.org of stuur een mail naar a.elzerman@hhs.nl 2 Elzerman, A. & Volman, M. L. L. (2016). ‘The variety among Dutch Montessori primary schools. Article in preparation.’ Het artikel is nog niet voor inzage beschikbaar. 1
Montessori Magazine
nummer 1 | jaargang 40
Thema
Ervaringen van de auteurs met de AMI-opleiding Erica Dirven volgde haar AMIopleiding in Londen (2005-2006) en Joke Werver in Londen (1970-1971
Anne Elzerman
Je bent nu opleidings manager AMI-Nederland. Wat houdt dat in?
kinderen een montessoriopvoeding
voor 3-6 jaar) en in Denver (2003-
willen meegeven. Er is ook belangstel-
2004 voor 0-3 jaar). Hun ervaringen
ling vanuit het montessoribasisonder-
komen overeen.
wijs. Behalve diversiteit in opleiding
‘Er wordt het uiterste van je gevergd
en ervaring kenmerkt deze eerste 0-3
en je leert ongelofelijk veel. Je
opleiding zich door de grote variatie in
krijgt niet alleen montessoritheorie
nationaliteiten. Het is geweldig om een
voorgeschoteld, maar ook de laatste
montessoriopleiding te doen met me-
wetenschappelijke inzichten. Het
destudenten uit Roemenië, Nederland,
brein wordt belicht, de fysiologische
Spanje, Italië, Engeland, India, China,
ontwikkeling van het lichaam vanaf
Zwitserland, Algerije en Turkije!
conceptie, de voeding die nodig is om dit proces te ondersteunen (zowel lichamelijk als geestelijk)
inmiddels aan het hoofd staat van de
Wat denk je dat zo’n opleiding toevoegt aan de bestaande montessoricursussen in Nederland?
succesvolle AMI-school Casa in Pijnac-
Niets ten nadele van de bestaande
zo’n cursus, doordat je bij elke stap
ker, bedacht ik dat het mogelijk moest
Nederlandse montessoriopleidingen
aangemoedigd wordt jezelf onder de
zijn om ook in Nederland een AMI-
en -cursussen! Integendeel, ze vormen
loep te nemen: “Wie ben ik en wat
opleiding op te zetten. Na veelvuldig
voor veel leerkrachten een onmisbare
heeft mijn handelen voor effect?”
overleg met Lynne Lawrence en Barbara
basis om goed te kunnen functioneren
Ook het ambacht heeft een
Millington van het AMI-hoofdkantoor
in het montessorionderwijs in Ne-
belangrijke plek. Een cursist
in Amsterdam, kreeg ik groen licht om
derland. En wanneer een leidster het
maakt kleding voor de baby en
een 0-3 opleiding te starten. Ik heb
gedachtegoed van Maria Montessori
krijgt hierdoor kennis over stoffen
met hulp van het AMI-hoofdkantoor en
meer in detail wil bestuderen, is een
in relatie tot de babyhuid en
Nienhuis informatie verspreid over deze
AMI-opleiding de aangewezen weg.
het bewegen van de ledematen.
opleiding en al snel kwamen de eerste
Het bijzondere aan onze opleiding is
Het maken van mobiles laat je
aanmeldingen. In juli mocht ik op Casa
dat we daadwerkelijk jonge kinderen
nadenken over de ontwikkeling van
een workshop organiseren waar Patricia
zullen verwelkomen in de door ons
het oog. Het maken van materiaal
Wallner, de beoogd docent, als gast-
voorbereide omgeving. Studenten krij-
voor het grijpen leert je over de
spreker een lezing verzorgde.
gen hierdoor de mogelijkheid om deze
grootte van de kinderhand en het
Ondertussen heb ik plannen om ook de
kinderen gezamenlijk, onder leiding
proces van reiken tot grijpen en
3-6 en 6-12 opleidingen naar Nederland
van Patricia Wallner, te observeren.
uiteindelijk begrijpen. De hand
Het is altijd aan me blijven knagen dat er in ons land geen mogelijkheid bestaat om een AMI-opleiding te volgen. Geïnspireerd door Tessa Wessels, die
te halen. Gezien de vele reacties uit
en de ontwikkeling van cognitie en bewustzijn. Daarnaast hebben deze opleidingen een sterk reflectieve kant. Je verandert door het volgen van
heeft een directe relatie tot het brein. Het brein stuurt de hand en
zal bestaan. Nederland lijkt een aantrek-
Hoe kwam de connectie met de Haagse Hogeschool tot stand?
kelijke locatie om de studie te volgen.
Omdat ik voor de opleiding onderdak
lijf te leggen. Puur montessori.
zocht, klopte ik aan bij de opleidingsma-
Die nadruk op de hand
Wie nemen deel aan de opleiding?
nager van de pabo van Haagse Hoge-
is de katalysator van een
school, waar ik inmiddels zelf als docent
bewustwordingsproces. Je gaat
Degenen die zich hebben ingeschreven
werkzaam ben. Vooralsnog kan de AMI
voelen wat een kind ook voelt bij het
zijn over het algemeen leidsters die
Nederland hier over een leslokaal be-
ontdekken van zijn omgeving. Dit
al werken in montessorikinderdag-
schikken. Om organisatorische redenen
geeft richting aan het interpreteren
verblijven. En er zijn ook een Chinese
is de AMI ondergebracht bij Masters
van observaties. Het urenlang
onderwijskundige, een in Nederland
& Professional Courses, een onderdeel
aaneengesloten observeren van
woonachtige Chinese met een master in
van de Haagse Hogeschool dat o.a.
pasgeborenen, baby’s en dreumesen
Finance and Marketing en een directeur
(internationale) hbo-masters verzorgt,
is een vereiste. Hiermee krijg je zicht
van een montessorikinderdagverblijf
maar met nadruk moet worden vermeld
op de algehele ontwikkeling die het
in India. Plus enkele ouders die hun
dat de AMI géén hbo-master is.
kind doormaakt.’
binnen- en buitenland ben ik ervan overtuigd dat ook hiervoor veel belangstelling
Montessori Magazine
de hand voedt het brein. De cursist leert deze relatie zo via zijn eigen
nummer 1 | jaargang 40
23
Column
Even stilstaan… en gáán! Femke Cools Femke Cools is leerkracht en ICT-coördinator aan de Montessorischool Nijmegen, maar nu is zij gedetacheerd bij de Onderwijscoöperatie waar zij werkt aan curriculumontwikkeling.
24
Waarom ben je leraar geworden?
ringsbehoefte, op mijn manier van
Waarom wil ik leraar blijven? Omdat ik
Waarom ben je nu leraar?
leren. Niet elke week ‘schools’ naar
wil blijven leren en ons beroep daar bij
Waarom wil je leraar blijven?
de opleiding, maar enkele intensieve
uitstek geschikt voor is.
Hoe wil je dan leraar blijven?
contactmomenten waarop ik veel
Hoe wil ik dan leraar blijven? Door
leerde van mijn opleiders, en daarnaast
mijzelf regelmatig af te vragen of ik nog
Wanneer ik - in mijn rol als ambassadeur van de Onderwijscoöperatie1 -
vooral zélf werken en leren in zelfstan-
een gelukkige leraar ben en of ik nog
dig opererende leerteams binnen de
steeds kan doen wat ik wil doen zoals ik
leraren laat stilstaan bij deze vragen,
eigen regio. Voor iedereen hetzelfde
het wil doen. En kan ik dat niet? Dan ga
dan wakker ik hun onderwijsvuurtje
‘wat’ (doelen), maar eigenaarschap
ik op zoek naar hoe ik dat dan wel weer
aan. Even een kijkje in het verleden: wat
over het ‘hoe’ (aanpak). Voor mij is dit
kan bereiken. Ik ben tenslotte zelf ver-
waren mijn idealen? Even bewust zijn
de juiste manier van scholing: leraren
antwoordelijk voor mijn (beroeps)geluk
van het nu: is het onderwijs dat wat
zijn zelf verantwoordelijk voor hun
en voor mijn (beroeps)ontwikkeling.
ik ervan verwacht had en ben ik nog
ontwikkeling en leggen daar ook zelf
Een van onze belangrijkste taken als
tevreden met mijn leraarschap? Even
verantwoording over af. Wat wij van de
leraar is voorleven. En zoals we onze
een blik op de toekomst: Wat betekenen
kinderen vragen, moeten we ook van
kinderen stimuleren bewust en met
die antwoorden voor het vervolg van
onszelf vragen en mogen opleidingen
aandacht te werken aan hun eigen
mijn loopbaan? Doe ik eigenlijk wel de
dus ook van ons vragen.
ontwikkeling, zo mogen we ook onszelf
dingen die ik wil doen? Lukt het mij om
Waarom ben ik leraar geworden? Om-
en elkaar stimuleren: regelmatig bewust
ze goed te doen? Wat heb ik nodig om
dat ik kinderen iets wilde leren.
stilstaan bij je beroep, bij je verwachtin-
te groeien in mijn beroep?
Waarom ben ik nu leraar? Omdat ik
gen, bij je behoeften. Even stilstaan… en
Toen ik de pabo (deeltijd verkort) deed,
zelf zoveel van kinderen leer.
er dan weer helemaal voor gaan!
ontdekte ik snel dat mijn missie als leraar was de kinderen zo snel mogelijk zo zelfstandig mogelijk te laten zijn. Ik verdiepte mij in diverse (traditionele)
We mogen trots zijn op ons beroep. We mogen ons professionaliseren. We mogen onszelf laten zien. Dus: sta jij al in het Lerarenregister? Ruim 60.000 leraren gingen je voor: www.registerleraar.nl
1
onderwijsvernieuwers, in adaptief onderwijs, in literatuur over zelfstandig leren. Ik ontwikkelde het Leesdossier op de basisschool, waardoor kinderen via lees- en kunstonderwijs zelfstandig leerden plannen. Ik was op de reguliere school altijd op zoek naar hoe ik kinderen kon leren het zelf te doen. Hoe blij was ik dus ook toen ik de kans kreeg om op een montessorischool te werken waar Maria’s ‘help mij het zelf te doen’ centraal stond. Dat ik meteen ook de gelegenheid kreeg om de montessori opleiding te doen, was voor mij echt een cadeau. Want ik wilde als leraar het ook zo snel en zo goed mogelijk montessoriaans werken. Wat mij als leraar drijft, hangt voor mij erg samen met hoe ik altijd al wilde werken en leren: zelfstandig. De montessoriopleiding die ik volgde sloot aan op mijn professionalise-
Montessori Magazine
nummer 1 | jaargang 40
Thema
Colofon
Parel Mike Louwman Docent Nederlands en mentor op R.S.G. Pantarijn Wageningen
Montessori Magazine is een uitgave van de Nederlandse Montessori Vereniging en verschijnt drie keer per jaar.
Redactie Het profielwerkstuk - pws - werd uitgevonden toen ik in de zesde klas zat. Ik heb ook altijd pech, dacht ik. Wat moesten we nu weer gaan doen? Het was allemaal al ingewikkeld en onduidelijk genoeg, die hele Tweede Fase. We moesten onderzoek doen, aansluitend op een schoolvak en het liefst op nog één. Oké, we mochten verder alles zelf bepalen. Morrend gingen we aan de slag. Tot overmaat van ramp was het nog best leuk ook, iets waar wij ons bij gebrek aan ervaring geen raad mee wisten.
Erica Dirven, Joke Werver, Hildi Glastra van Loon, Bob Molier (hoofdredactie en eindredactie) Redactieadres (voor artikelen en inhoudelijke mededelingen) E-mail: mm@montessori.nl parel@montessori.nl piazza@montessori.nl Roghorst 184, 6708 KS Wageningen
Samen met een klasgenoot koos ik als onderwerp voor een ouddocent van ons: Jochen Otten. Hij gaf ons Nederlands, in de derde klas. Inmiddels had hij succes met zijn eerste cabaretvoorstelling. We combineerden Nederlands en culturele vorming (ckv) en gingen samen met Jochen Otten op zoek naar het gebruik van stijlfiguren en beeldspraak door Nederlandse cabaretiers.
Telefoon: (070) 331 52 82
Nu denk ik: was elke les maar een pws. Een les die begint met de vraag: wat willen jullie weten? Natuurlijk, binnen de kaders van het vakgebied, maar daar zit voor iedereen iets interessants tussen. Wat wil je onderzoeken? De verschillen tussen jouw dialect en dat van je vakantievrienden? Helemaal goed. Waar wil je op letten? Woordgebruik, uitspraak, zinsbouw? Oké, dan is het goed om hier te beginnen, dit te lezen, en dit heb je ook nodig. Daarna kun je aan de slag. Ik ben benieuwd. Als je ergens niet uitkomt, laat het weten.
Telefoon: (0226) 331600
Ik ga het gewoon proberen. De volgende les die ik geef is een pws-les, over: vul maar in.
Grafische vormgeving en advertentieverkoop E Media Groep B.V. Keizelbos 1, 1721 PJ Broek op Langedijk Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk Fax: (0226) 331601 E-mail: info@elma.nl Website: www.elma.nl
Abonnementen Leden van de NMV ontvangen Montessori Magazine gratis. De kosten van een gewoon lidmaatschap bedragen € 31,91. De abonnementsprijs voor niet-leden bedraagt € 20,26. Reductie is mogelijk voor studenten. Aanmelding: Per fax: (070) 381 42 81 Per e-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl Men ontvangt na aanmelding een acceptgirokaart.
Montessorinet Verwijzingen naar montessorinet uit artikelen in dit magazine staan hier op een rij, plus nog een paar: Over NMV-montessoriopleidingen: Bao http://bit.ly/ThomasMoore-MontessoriOpleiding (Rotterdam) Bao http://bit.ly/HVA-MontessoriOpleiding (Amsterdam). Vmo http://bit.ly/aanbodMontessoriAcademie
Losse nummers zijn verkrijgbaar bij het secretariaat. Centraal Secretariaat NMV (voor informatie over abonnementen) Bezuidenhoutseweg 251-253 2594 AM ’s Gravenhage Telefoon: (070) 331 52 82 E-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl Websites NMV: www.montessori.nl www.montessorinet.nl
Verwijzingen uit andere artikelen: Patrick Sins: http://bit.ly/ZelfsturendLeren Kenniskring vmo: http://bit.ly/MontessoriaansLeiderschap Nel de Groot: http://bit.ly/MontessoriChina Mark Mieras: http://bit.ly/InspiratiedagKwaliteitVoorOnderwijs AMI-opleiding: http://bit.ly/AMI_0-3 En verder: 50 jaar montessori in Arnhem: http://bit.ly/JubileumMCA Aanvulling op Taal: doen! http://bit.ly/Taalronde Montessorinet op Facebook: http://bit.ly/MontessoriFacebook
Sluitingsdatum kopij Montessori Magazine 40-2 (maart 2017): 15 januari 2017 Kopij aanleveren: mm@montessori.nl Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uitsluitend na schriftelijke toestemming van de uitgever. De redactie tracht bij alle gebruikte afbeeldingen de eigenaar te achterhalen. Waar dit niet is gelukt, vragen wij de rechthebbende om contact op te nemen. ISSN nummer Koninklijke Bibliotheek: ISSN 2352-2623
Zo voorkomt u leesproblemen Een kwart van de leerlingen verlaat de basisschool met een leesachterstand van twee jaar of meer. 30% van de leerlingen leert in groep 3 niet goed lezen (Vernooy, 2016). Landelijk krijgt ca. 8% van de basisschoolleerlingen een diagnose dyslexie, dit is twee keer zoveel als de wetenschappelijk en maatschappelijk verantwoorde norm.
Zo helpt u leerlingen met dyslexie
Voorkomen is beter dan genezen Met het interventieprogramma Bouw! in groep 2 en 3 biedt u preventief hulp aan leerlingen die risico lopen. Wetenschappelijk is aangetoond dat leesproblemen met ruim 60% afnemen. Deze aanpak is effectiever dan de huidige werkwijze van achteraf remediëren als achterstanden zijn ontstaan.
Veel leerlingen met dyslexie redden het op school niet zonder compenserende software. Tienduizenden leerlingen krijgen al de beste ondersteuning met Sprint of Kurzweil. Dit geeft een boost aan hun leesplezier, zelfstandigheid, leerprestaties en zelfvertrouwen. Ruim driekwart van de leerkrachten en IB’ers rapporteert vooruitgang op al deze terreinen. De frustraties bij het lezen en leren nemen duidelijk af.
Bouw! tutorlezen
Zelfvertrouwen én zelfredzaamheid staan centraal Als een leerling goed met zijn dyslexiesoftware werkt dan scheelt dat de docent tijd die zij anders in de vorm van extra hulp moet bieden. Leerlingen vinden het prettig om met Sprint of Kurzweil te werken en gemakkelijk om te leren.
Kurzweil en Sprint de beste dyslexiesoftware
www.lexima.nl | info@lexima.nl | 033-4348000