Montessori Magazine - Januari 2014 - 37/2 by Montessorinet

montessori MAGAZINE

Nummer 2 Jaargang 37

Hoofd, hart en handen, karakteristiek voor voortgezet montessorionderwijs

Thema: montessorimaterialen Met de eerste Piazza en Parels Voortgezet onderwijs: docenten deﬁniëren de montessorikarakteristieken Basisonderwijs: Wat is montessorimateriaal? ‘Geometrie geen ondergeschoven kindje meer.’ Het jonge kind: ‘Lang leve de kringloopwinkel’

8441_POM1_fc.indd 1

23-01-14 09:43

ALLES UIT DE KAST VOOR MONTESSORI ONDERWIJS

Totaalleverancier Montessori Onderwijs

w w w. h e u t i n k . nl

1_1_stA4_fc_A.indd 1

21-01-14 13:13

1000-21-3000-1516 Montessori 37-2 Kleur: FC 1000-21-3000-1514 Montessori 37-1

Inhoud 1

Van de redactie

Parel Bianca Rodrigues

Thema: montessorimaterialen 26 2

Persoonlijke introductie redactieleden

In dit nummer

Erica Dirven, Joke Werver, Paula Leideritz, Annemieke Wijma,

Montessori digitaal

Bob Molier

Bob Molier 28 3

Colofon

Kiezen voor Montessori Ferd Stouten, Cor Hoffmans

Voorblad Werken in het voortgezet onderwijs met hoofd, hart en handen.

De nieuwjaarswens van Maria montessori

Foto Rien Walrave

Paula Leideritz 6

Communiceren: de kunst van het samen doen Cor Hoffmans

Ik wil verbinding leggen tussen alle montessorianen Annette de Deken

Van de redactie U heeft zojuist het eerste exemplaar opengeslagen van de opvolger vanMM: Montessori Magazine. Een magazine in beweging, dat ook graag uw bewegingen toont. Want het

Piazza

golft en knettert in ons montessorilandschap. U helpt, elke

Maarten Delvaux

schooldag weer, de kinderen in uw groep zich te ontwikkelen tot een goed opgeleid, weerbaar, sociaal en zelfstandig

Parel

lid van onze samenleving. Dagelijks ervaart u parels in hun

Joke Werver

de ontplooiing. Dat lukt mede dankzij de voorbereide omgeving met materialen die u smeedt uit zweet en inspiratie.

Docenten deﬁniëren de montessorikarakteristieken

Met Maria Montessori als dé inspirator voor modern en in-

Johanna Beneden

noverend onderwijs en opvoeding, want zij keek niet alleen goed naar wat kinderen nodig hebben, maar streefde ook

Column ‘Materiaal ontwikkelen moet’

naar vrede door opvoeding en durfde uitdagingen aan te

Jules

gaan. Tegelijk zoeken montessorischolen en peutergroepen

naar antwoorden op de - in toenemende mate contrapro13

Column ‘Powered by Brinta’

ductieve - eisen die de overheid het onderwijs oplegt.

Bas Met Montessori Magazine wil de redactie een levendig en 14

De Kwestie ‘Voor mijn leerlingen montessorimaterialen

herkenbaar blad ontwikkelen. Elk nummer heeft een thema,

maken? Zelf?

dat blijft. Er komen wel nieuwe rubrieken. In Parel beschrijft

Els Wasmann-Peters, Egbert de Jong, Tessa Wessels,

een van u een mooi onderwijsmoment. Piazza is een plein

San Helfferich

waar u op een kistje kunt gaan staan en uitspreekt wat u over de montessoripraktijk kwijt wilt. Later komen er wel-

‘Gelukkig is geometrie geen ondergeschoven kindje meer’

licht nog meer rubrieken. We vragen bij de rubrieken uw

Annemieke Wijma

hulp uit alle delen van het land, van kinderdagverblijf tot en met voortgezet onderwijs. Het zal wel even duren voor

Zeven beloftes aan kinderen van montessoribasisscholen

Montessori Magazine haar vorm heeft gevonden. Mooi, dat

Willemien Bekema

biedt u ook de kans om met ideeën te komen!

Andre Gilara: wat is montessorimateriaal?

De redactie wil u vier keer per jaar inspireren met afwisse-

Bob Molier

lend luchtige en verdiepende verhalen en beelden. Ook helpen wij u herinneren dat op de websites van de vereniging

Lang leve de kringloopwinkel

en in de digitale MM-nieuwsbrief inspiratie en informatie

Erica Dirven en Joke Werver

valt te halen. Zie ommezijde: montessori digitaal.

‘Een gefrustreerd voornaamwoord, daar heeft Montessori

De redactieleden van Montessori Magazine, die aan dit alles met

over nagedacht’

veel plezier werken, stellen zich achterin dit magazine aan u voor.

Christiaan Willemsen Bob Molier Hoofdredacteur Montessori Magazine

8441.indd 1

22/01/14 11:33

Inhoud

In dit nummer Bob Molier

Dit eerste Montessori Magazine staat in het teken van montessorimaterialen en van het handelen van de leerkracht. Te beginnen bij het voortgezet montessorionderwijs. Johanna Beneden van het Montessori Lyceum Amsterdam werkte, gevoed door haar collega’s, de karakteristieken uit waar het voortgezet montessorionderwijs aan moet voldoen voor erkenning door de NMV. De foto op de voorpagina verbeeldt de karakteristieken van dat montessoriaanse werken: met hoofd, hart en handen. Hoe een hart in het voortgezet onderwijs als materiaal gebruikt wordt, toont de voorpagina. Ook de ﬁets komt de klas in. Maarten Stuifbergen laat zien hoe hij die in het basisonderwijs gebruikt bij zijn lessen geometrie. En wat betekent de kringloopwinkel voor Joke Werver en Erica Dirven? Zij steken veel tijd in het maken van montessoriwerkjes voor hun kinderdagverblijf. Maar moeten we zelf nog wel materialen maken? Dat is De Kwestie. Ben u zo’n doener in het basisonderwijs, dan heeft Andre Gilara tips voor u. En hij herhaalt - u wist het al - aan welke eigenschappen montessorimaterialen moeten voldoen. Of, en zo ja wanneer, die op de markt komen vertelt Chris Willemsen van Nienhuis. Hij graaft ook in het verleden, naar de eerste ontmoetingen tussen Maria Montessori en Albert Nienhuis. En wat is de rol van de Association Montessori Internationale, kortweg AMI, in dit geheel? Montessorionderwijs is mooi, en dat mogen we uitdragen. De NMV werkt daar als vereniging aan, zie ‘Kiezen voor Montessori’. De NMV en u, u en de NMV zijn voor elkaar van betekenis. Dat stelt voorzitter Cor Hoffmans in zijn bijdrage.

In het redactioneel las u de routebeschrijving van ons magazine. Met dit eerste nummer van 2014 zijn wij op weg. De redactie wenst u veel plezier met Montessori Magazine en een inspirerend 2014. En daarom staat voorin ons magazine met de nieuwjaarswens uit het hart van Maria Montessori zelf.

Montessori digitaal Montesso Misschien leest u dit blad wel op montessori.nl op uw tablet. Dat wij leven in het Miss digit tijdperk is ook de redactie niet ontgaan. Wij gaan de inhoud van Montesdigitale sori Magazine afstemmen met de websites montessori.nl, montessorinet.nl en de MM MM-nieuwsbrief. Mon Montessori.nl wordt, met algemene informatie en archieven, een meer statische site. Nie Nieuws over bewegingen in de vereniging kunt u maandelijks lezen in de digitale MM MM-nieuwsbrief. U kunt zich daarvoor aanmelden via montessorinet, de ontmoeting tingssite voor iedereen met en hart voor Montessori. Hier kunt u ideeën uitwissele samenwerken aan vernieuwingen en zult u beter in beeld krijgen wat in onze selen, vere vereniging allemaal in beweging is. De facebookpagina https://www.facebook. com com/montessorinet laat ook aan ouders en andere geïnteresseerden zien hoe dyn dynamisch en leuk het montessorilandschap is. Via montessorinet kunt u zich aanmelden om als panellid uw oordeel geven o over (artikelen uit) Montessori Magazine. Op montessorinet kunt u zelf op d zeepkist gaan staan en uw verhaal over montessorionderwijs en opvoeding de ve vertellen - bij Piazza, of over dat prachtige moment in uw onderwijspraktijk - bij Par Parel. Mailt u liever? Dat kan: -

piazza@montessorin piazza@montessorinet.nl

parel@montessorinet.nl

panel@montessorinet.nl om u als panellid aan te melden van Montessori Magazine

mm-nieuwsbrief@montessorinet.nl om u aan te melden voor de MM-nieuwsbrief

En tips over artikelen voor Montessori Magazine of de websites kunt u sturen naar mm@montessori.nl.

Montessori Magazine

8441.indd 2

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:33

Vereniging

Kiezen voor montessori Namens Ferd Stouten, voorzitter Commissie communicatie Cor Hoffmans, voorzitter NMV

Wie wil dat eigenlijk niet, kiezen voor montessori? Om betrokkenheid en interesse voor het montessoriopvoeding en -onderwijs

aan te wakkeren, ondersteunt en organiseert de NMV in 2014 twee grote landelijke evenementen. Samen met u!

Montessoridag, 12 maart

info@montessori.net en onze vereni-

soribeurs kunt bezoeken (een soort

De Montessoridag op 12 maart is de

ging zal u waar mogelijk ondersteu-

montessori-NOT), kinderen van de

eerste mijlpaal. De NMV roept alle

nen. Met een format voor een lokaal

montessorischool uit Noordwijk

montessori-instellingen op om hier

persbericht, met een draaiboek, met

ontmoeten, of, heel anders: uw eigen

aan deel te nemen.

ballonnen, wellicht samen in een

teamuitje kunt vormgeven. En ’s

toolkit. Daarbij gaat de NMV de social

middags komen er een paar werkelijk

U kunt zich beperken tot verwijzen

media inzetten om geïnteresseerden te

inspirerende sprekers. Daarbij kan het

naar de landelijke publiciteit, de vlag

bereiken. En hoe groter de betrokken-

een geweldige gelegenheid zijn om de

uithangen, aandacht voor uw mon-

heid van montessori-instellingen, hoe

medestudenten van uw montessori-

tessorispeelzaal of -school vragen

steviger de NMV staat bij het inzetten

opleiding weer te ontmoeten, of oude

in plaatselijke media, uw kinderen

van de pers. Wij horen graag van u, u

collega’s. En u kunt nieuwe contacten

montessoriles(jes) laten geven aan

hoort van ons!

op doen.

zelf geheel iets anders bedenken. Een

Montessoriconferentie – 24 september

Binnenkort sturen wij u het program-

kleine of grote activiteit maakt niet uit,

De tweede mijlpaal is de Montessori-

ma toe. Houd, bij het opstellen van uw

het zou mooi zijn als wij samen onze

conferentie op 24 september in Noord-

jaarplanning, deze de dag alvast vrij

montessoriopvoeding en onderwijs

wijk. De NMV organiseert deze samen

voor de conferentie!

onder de aandacht brengen. Zodat ou-

met de Association Montessori Internati-

Uiteraard zal de NMV ook bij deze

ders zich bij de keuze voor speelzaal,

onale (AMI) voor álle medewerkers van

dag veel pers betrekken. Zodat meer

kinderdagverblijf en onderwijs bewust

montessori-instellingen.

mensen kennis kunnen nemen van en

gaan oriënteren op montessori.

U kunt kiezen uit verschillende ar-

kiezen voor montessori.

Meld uw activiteit via een mail aan

rangementen, waarbij u onze montes-

ouders, een open dag organiseren of

Montessori Magazine

8441.indd 3

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:33

Vereniging

d 4

De Nieuwjaarswens van Maria Montessori1 Paula Leideritz

Veel leed, verwarring en ogenschijnlijk

evenmin uit het verzekeren van het

gebied zo is, en dat psychische minder-

onoplosbare problemen der heden-

geluk der kinderen in de oppervlakkige

waardigheid ook door andere om-

daagse mensheid is zo niet geheel,

zin, waarin men het gewoonlijk opvat.

standigheden en andere oorzaken kan

dan toch ten dele veroorzaakt door het

Wij moeten het kind dienen, niet bedie-

ontstaan, die dikwijls niets te maken

feit dat de mensheid in een zeer ver

nen. Wij helpen hem immers zich on-

hebben met lichamelijke zwakheid en

ontwikkelde wereld leeft, maar zelf nog

afhankelijk van onze hulp te maken en

materiele levensomstandigheden.

niet een dienovereenkomstig hoger

zijn plaats in de wereld in lichamelijk,

plan bereikt heeft. De achterstand in ei-

cultureel, sociaal en moreel opzicht te

Onderwijs

gen ontwikkeling vooral op zedelijke en

veroveren. Hiermede maken wij het

Het is absurd dat een groepje volwas-

geestelijke gebied is zo groot dat dit de

kind juist werkelijk gelukkig, want de

senen, die de openbare opvoeding

mensheid met de ondergang bedreigt.

persoonlijkheid van de mens vindt pas

besturen, willekeurig de studiepro-

Voor zuivering, verhefﬁng en het

ware bevrediging in de volle gebruik

gramma’s en de leerjaren der verschil-

voortbestaan van de beschaving is het

harer mogelijkheden.

lende onderwijsinrichtingen bepalen en

van de grootste betekenis dat zij we-

In de jeugd ligt de oorsprong van de

dat zonder meer aan de jeugd opleg-

reldwijd erkenning eist van de sociale

mens. Men zou het kind met de arbei-

gen, zonder rekening te houden met

rechten van het kind, opdat zijn nog

der kunnen vergelijken, al is die verge-

het feit, dat ook de ontwikkeling van de

veel te weinig gekende scheppende

lijking onvolledig. Ook het kind is een

mens haar eigen plan, laat ons zeggen,

vermogens en alsnog onbenutte mo-

producent. Hij brengt de volwassen

haar eigen natuurlijke ontwikkeling

gelijkheden aan de wederopbouw en

mensheid zelve voort. Elke volwassene

heeft. Dit conﬂict tussen de wetten die

verhefﬁng van de mensheid ten nutte

werd door een kind gebouwd. Het kind,

de administratieve bestuurslichamen

mogen komen.

dat tijdens zijn ontwikkeling – bij zijn

van het onderwijs opleggen en die

Vrede en Eenheid zijn alleen moge-

arbeid dus – in ongunstige omstandig-

andere wetten, de even strenge, zo niet

lijk indien de aandacht en alle kracht

heden verkeert, lijdt als mens en levert

onverbiddelijker wetten van de natuur,

gericht worden op de Ontdekking van

een minderwaardig product af, een

is verderfelijk voor de mens.

het Kind en op de ontwikkeling van de

minderwaardige volwassene. De mens-

En waarom wordt nu het onderwijs

grote potentiële mogelijkheden van

heid, die niet aan haar bestemming

verplichtend gesteld door de leiding

de persoonlijkheid tijdens de mense-

beantwoordt, die onder allerlei kwalen

van de Staat? Men meent, dat het

lijke opbouw. Een vernieuwing van de

en afwijkingen gebukt gaat, ontstond

doel bestaat in de voorbereiding van

school en van de kinderpsychologie

uit het lijden van het kind, uit de te-

de mens voor het sociale leven, dat

zijn hiervoor niet voldoende, de maat-

genstelling tussen de levensbehoeften

immers die bepaalde opleiding vereist.

schappij zelf en haar organisatie en

van zijn ontwikkeling en een omge-

Dit doel wordt echter bij lange na niet

wetgeving moeten hiertoe vernieuwd

ving, die niet aan hen beantwoordde.

bereikt! Ja, deze opvoeding is dikwijls

worden en zullen juist door deze op

Op lichamelijk gebied heeft men dit

de grootste belemmering voor een

geestelijke waarden gerichte vernieu-

al terdege begrepen. Men beseft dat

werkelijke sociale voorbereiding.

wing haar eenheid kunnen voorberei-

een ondervoed kind een rachitische of

De scholen leiden jonge mensen

den en vinden.

voor tuberculose vatbare jonge man

slechts op om elk individueel een

De opvoeding van de jeugd bestaat

kan worden. Maar men beseft nog

betrekking te zoeken, waarmede zij

niet alleen uit het geven van onderwijs,

onvoldoende, dat dit ook op psychisch

hun brood hopen te verdienen. Zij

1 Deze nieuwjaarswens is gebaseerd op voordrachten en artikelen van Maria Montessori, gebundeld in het boek: Door het kind naar een nieuwe wereld. Heiloo, 1941, NMV. Verantwoordelijk voor de gekozen teksten: Paula Leideritz

Montessori Magazine

8441.indd 4

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:33

Vereniging

geven geen sociale richtlijnen. De

De hele hervormingsbeweging in de

eigen optreden niet dienovereenkom-

blinde wedijver der enkelingen, waarin

moderne opvoeding tracht deze stand

stig gedraagt, wekt deze tegenstelling

ieder tracht voor zich zelf de arbeid

van zaken te herzien. Zij gaat uit van

conďŹ&#x201A;icten in de ziel van het kind, dat

te vinden, die zijn bestaan verzekert,

de opvatting dat de opvoeding de ont-

in zijn geloof aan de volwassene een

is het meest anti-sociale streven, dat

plooiing van de levenskrachten moet

zedelijk houvast vond.

men zich kan denken. Men bereidt de

helpen. Hiermede krijgt zij een psy-

De school verenigt het hele mensdom

mens voor tot het felste egoĂŻsme, dat

chologische grondslag. Het psychische

onder haar dak, en is in de gelegen-

zich slechts tot het stoffelijke leven op

leven is het middelpunt en niet een

heid, het lange tijd onder haar toezicht

zichzelf wendt. Men geeft arbeid aan

leerplan. Hieruit volgt dat gedwongen

te houden. In de school mobiliseert

de mens, als ware hij een onderdeel

arbeid vervangen moet worden door

de beschaafde wereld voortdurend al

van een of andere machine, zonder

spontane arbeid. In de plaats van een

haar leden. Men kan dus zeggen dat de

enig sociaal bewustzijn, zonder enig

klasse van toehoorders treedt de soci-

controle op de toekomst van de mens

saamhorigheidsgevoel, zonder enige

ale samenleving van werkzame jonge

en zijn sociale gemeenschap door de

zin voor rechtvaardigheid.

mensen.

school uitgeoefend kan worden. Het

En evenmin als een onderdeel van een

Het is van wezenlijk belang voor

gaat in de opvoeding dus niet alleen

motor beseft, hoe het hele werktuig

de spontane ontwikkeling van de

om het verwezenlijken van paedagogi-

functioneert, weet de mens, die als

kinderen, dat zij bij de volwassene

sche idealen, maar om de bevordering

eenheid aan de sociale arbeid deel-

werkelijk leiding en hulp vinden. Hij

en verzekering van sociale vooruitgang!

neemt, iets af van het grootse geheel,

moet hun belangstelling opwekken,

waartoe hij behoort. Of ze nu mecani-

hen aanmoedigen en de leerstof op

Ik wens u veel wijsheid bij het voorbe-

cien of leraar wiskunde zijn, allen staan

grootse wijze aanbieden, hij moet

reiden van een omgeving waar steeds

zij op zichzelf, zij zoeken werk voor

een persoonlijkheid en een mens zijn,

wijdere sociale ervaringen opgedaan

zich zelf, zonder zich ermede bezig

gevoelig en vol belangstelling voor zijn

kunnen worden, die op bekwame wijze

te houden, de samenleving te leren

leerlingen. De leraar moet wel degelijk

geleid worden en de karaktersterkte

kennen.

een intelligente, levende persoon zijn,

en de moraliteit, kortom de persoon-

De opvoeding in haar huidige vorm,

met rijkdom aan kennis en ervaring

lijkheid van de mensen der toekomst

waarbij het leerplan de toon aangeeft,

en de leerlingen moeten dit zelf ook

verzekeren.

heeft gevolgen, die niet alleen de licha-

voelen. Ook de zedelijke kracht van de

melijke, maar vooral ook de zedelijke

volwassene is van groot belang, want

ontwikkeling nadelig beĂŻnvloeden.

als hij iets onderwijst, maar zich in zijn

Montessori Magazine

8441.indd 5

Maria Montessori

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:33

Vereniging

Communiceren: de kunst van het samen doen Cor Hoffmans, voorzitter NMV

Het zal u niet zijn ontgaan dat in de media de afgelopen periode de dood van John F. Kennedy is herdacht. Eén van zijn beroemde uitspraken is: ‘Ask not what your country can do for you - ask what you can do for your country.’ Ik ben er vaak door getriggerd geweest – ook bij de NMV - aangezien ik nogal eens wordt aangesproken door leden van onze vereniging. En wel met de vraag: ‘Wat hebben wij nu eigenlijk aan onze club? Of is het wel een club?’

Wat bindt ons en hoe kunnen wij verbin-

buiten de vereniging over ons nieuw

onze vereniging - veilig te stellen. De

den en daardoor samen sterker worden?

vormgegeven blad. Tot voor kort bekend

Commissie communicatie heeft een

Dat was en is de vraag, waarover het

als MM maar doorgaand als Montes-

inventarisatie opgestart van alles wat er

bestuur van de NMV en de Commissie

sori Magazine met de ambitie om nog

is. Er zijn gesprekken met het nationale

communicatie zich het afgelopen jaar

toegankelijker te worden en interessant

onderwijsmuseum dat bezig is een

hebben gebogen. Ik kan u zeggen dat

voor een breder publiek.

nieuwe mooie locatie in Dordrecht voor

wij daar nog niet de ﬁnale oplossing

te bereiden. De geschiedenis van het

voor hebben, maar wij zijn op weg om

En er is meer waarin wij de verbinding

montessorionderwijs krijgt daarin een

die vraag ook van een antwoord te voor-

zoeken. Op 24 september 2014 gaan

plek. Ook andere mogelijkheden voor

zien. Met vallen en opstaan. En hopelijk

wij in Noordwijk een NMV-conferentie

behoud en bereikbaarheid van de his-

ook heel snel met onze leden.

organiseren. Aanvankelijk was het de

torie worden verkend. In het komende

bedoeling dat deze in het voorjaar zou

jaar zullen leden, scholen en organisa-

In ons ambitiedocument en onze mis-

plaatsvinden, maar veel leden konden

ties worden benaderd die een bijdrage

sie staat: ‘De NMV is van en voor de

die dag niet in hun planning opnemen.

kunnen leveren aan het archivarisch

leden.’ Ik wil er nu al aan toevoegen ‘en

Door deze verplaatsing naar het nieuwe

veiligstellen van wat honderd jaar mon-

door de leden’. Dat wil de NMV ook

schooljaar kunnen nu meer teams aan

tessorionderwijs heeft opgeleverd. Dat

gaan doen onder stimulerende aanvoe-

de conferentie deelnemen. Daar hebben

moet veel zijn en er zullen ongetwijfeld

ring van de Commissie communicatie

wij graag gehoor aan willen geven.

kostbare documenten op zolders of in

en samen met leden die daaraan een bijdrage willen leveren.

kasten van scholen aanwezig zijn, die De locatie is Noordwijk. De gemeente

de papiercontainer niet verdienen. Ook

viert in 2014 het Montessori Memorie-

wat dit betreft rekenen wij op u.

Er staat veel op de rol. U heeft er het

jaar. Maria Montessori bezocht 100 jaar

afgelopen jaar al wat van mee gekregen.

geleden Noordwijk voor het eerst. Zij

De – soms in de vergetelheid geraakte

We hebben een nieuw logo en er zijn

besloot er in 1946 te gaan wonen. Ze

- jaarlijkse open Montessoridag op

nieuwe bordjes gemaakt voor onze

overleed vier jaar later en is er begraven.

woensdag 12 maart breiden wij uit tot

erkende leden. Mooi waren ook de vooral positieve reacties van binnen en

landelijke Montessoridag, waar verschilDe organisatie vindt plaats samen met

lende activiteiten mogelijk zijn.

Noordwijk (o.a. VVV) en met de AMI.

(Zie artikel: Kiezen voor montessori,

Het belooft voor onze leden een spet-

pagina 3.) Via de social media en

terende dag te worden. Markeren in uw

montessorinet voert de NMV campagne

agenda dus!

om zoveel mogelijk potentiele bezoekers te bereiken.

Ook montessorionderwijs in Nederland

Montessori Magazine

8441.indd 6

bestaat volgend jaar honderd jaar met

Voor informatie over montessori onder-

de start van de eerste montessori-

wijs wordt een informatief boekje sa-

school in Den Haag. Hoogste tijd om

mengesteld. Al weer lang geleden is het

na honderd jaar het erfgoed – ook van

boekje Kiezen voor montessori van Ineke

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:33

Vereniging

Roorda uitgekomen. Met toestemming

en die van montessorinet niet alleen

Misschien is dat wel een mooi voorstel

van de auteur gaat dit worden herschre-

te verbinden, maar ook met elkaar te

voor het jaarlijkse goede voornemen

ven, waarbij niet enkel naar het basison-

integreren. Daarvoor zal in begin 2014

voor elke lezer: “Wat gaat u in 2014 voor

derwijs gaat worden gekeken, maar ook

een overeenkomst worden gesloten.

de montessori vereniging doen“? De

naar het Jonge Kind en het voortgezet

Doel is: alle leden en belangstellenden

Commissie communicatie krijgt graag

onderwijs. Het moet voor ouders een

een (inter)actief en modern podium bie-

suggesties en die kunnen altijd worden

goed beeld geven waar hedendaags

den om met elkaar te werken aan mooi

verzonden via het secretariaat van de

montessori onderwijs voor staat.

onderwijs: montessori onderwijs dus.

vereniging, onder vermelding van ‘Commissie communicatie’.

De NMV gaat verder het contact met

Maar, zoals ik begon: het wordt alleen

de leden versterken. Dat gebeurt op de

maar nog veel mooier wanneer leden

Ik wens iedereen een gezond, inspire-

eerste plaats door de actieve en interac-

meedoen. Er is binnen een vereniging

rend, spannend en mooi 2014 toe.

tieve wijze waarop het kenniscentrum

van grotendeels vrijwilligers altijd be-

aan de slag is gegaan. Daarnaast is de

hoefte aan steun en menskracht.

NMV bezig om de website van de NMV

Ik wil verbinding leggen tussen alle montessorianen ‘Mijn doel is het kenniscentrum verbinding te laten leggen tussen alle montessorianen.’ Dat zegt Annette de Deken. Zij is de nieuwe medewerker van het montessori kenniscentrum (MKC). Onder verbinden verstaat De Deken dat professionals in het montessorionderwijs hun kennis met elkaar delen. ‘Hierbij gaat het MKC een voortrekkersrol nemen. En wij laten ook zien welke diensten en kennis wij voor montessorianen ter beschikking hebben.’ De nieuwe medewerker verwacht dat het MKC steeds beter in staat zal zijn om scholen op weg te helpen bij het

maken van keuzes. ‘En die zijn soms lastig, in een onderwijssysteem dat gericht is op andere keuzes dan die binnen de montessorivisie.’ Daarbij benadrukt De Deken dat montessorianen graag hun eigen keuzes maken. Bij het delen van kennis ziet De Deken ook een rol weggelegd voor montessorinet.nl. ‘Op deze site kunnen de medewerkers van het MKC met andere montessorianen, of montessorianen onderling, in gesprek komen over uiteenlopende vragen. Op zo’n forum kan het MKC ontdekken welke vragen en keuzes er spelen en daarop inspelen.’ Annette de Deken werkt sinds 1 november bij het montessori kenniscentrum. De andere medewerkers zijn Michael Rubinstein, Mirjam Stefels en Debbie van den Burgh. Hun telefoonnummers en e-mailadressen staan op montessori. nl, bij Kenniscentrum/Waar.

Annette de Deken werkt al zestien jaar in het montessorionderwijs. Eerst volgde zij de fulltime montessoriopleiding op de Hogeschool Rotterdam. Daarna werkte De Deken twee jaar in het speciaal basisonderwijs. Vervolgens startte zij samen met een directeur en een andere leerkracht Montessorischool de Trinoom in Barendrecht. Die school begon in 1998 met zeven leerlingen en hoorde tot de eerste gebruikers van het montessori kindvolgsysteem (mkvs). De Deken heeft andere scholen begeleid met het mkvs. De trinoom telde zo’n vijfhonderd kinderen toen De Deken na acht jaar vertrok naar Montessorischool Hoogvliet in Rotterdam. Daar werd zij directeur. Deze school met peuterspeelzaal heeft de afgelopen jaren een grote metamorfose doorstaan, zodat nu de inspectie van onderwijs het groene licht weer heeft gegeven. Het team en de kinderen zijn Hoogvliet wel als een montessorischool blijven zien.

Montessori Magazine

8441.indd 7

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:33

Rubriek

Piazza Montessori = eigen tempo = achter lopen

Maarten Delvaux, sinds 1984 docent economie op het Montessori Lyceum Amsterdam

Voor het eerst werkt de sectie economie

lui? Hebben wij overijverige leerlingen

De vragen die rijzen zijn: faalt onze

in 6vwo met werkwijzers. Daar staat

weinig te bieden?

montessorididactiek met zijn naïeve

precies in welke stof wanneer behan-

Die achterstanden ergeren ons en in

geloof in de goede, verantwoordelijke

deld wordt en welke opgaven ze in

6vwo hebben mijn collega en ik beslo-

leerling? Of graven wij ons eigen graf

welke week moeten maken.

ten het niet meer zomaar te accepteren.

door steeds strenger te zijn en regels

Na vijf jaar of meer montessorionder-

We hebben onze toevlucht genomen

en protocollen op te stellen, waardoor

wijs kunnen leerlingen lezen, kunnen

tot de methode-Walter, genoemd naar

leerlingen minder initiatiefrijk en zelf-

ze plannen en hun eigen verantwoor-

onze collega die geschiedenisles geeft.

verantwoordelijk worden?

delijkheid nemen, zou je denken. Maar

De heer Walter gaat op eigen wijze om

Dit is toch een interessant punt om op

te vaak blijkt dat leerlingen de vrijheid

met achterstanden bij leerlingen: als je

de volgende studiedag eens met elkaar

en eigen verantwoordelijkheid op een

je werk niet af hebt kom je de les niet in.

te bespreken.

manier invullen die bij hun leraren tot

Wij hebben bij economie wel de softe

onvrede leidt. Vele leerlingen besluiten

variant hiervan: als je meer dan een

PS Hebt u het gelezen? Nederlandse

namelijk, met een beroep op Montesso-

week achter loopt op de werkwijzer mag

scholieren zijn slechter geworden in

ri, om achter te gaan lopen. ‘Het is toch

je de les niet in. Dit noodzaakte mij een

wiskunde, maar we staan hoger op de

Montessori en dan heb je toch je eigen

week geleden mijn halve 6vwo de klas

ranglijst, omdat het in andere landen

tempo?’, hoor je regelmatig. Daar ben

uit te sturen, onder wie leerlingen die

nog slechter ging. Als onze leerlingen

ik het tot op zekere hoogte mee eens,

mij kort geleden nog hadden gevraagd

niet verder dan 10 kunnen tellen, is dat

maar ik vraag me vaak af waarom dat

of ik nog een bijlesleraar voor dit

helemaal niet erg zolang leerlingen in

beroep op eigen tempo er bijna nooit

moeilijke vak kon regelen. De volgende

andere landen maar niet verder dan 9

toe leidt dat een substantieel aantal

les waren de achterstanden weg. Ik ben

kunnen tellen. Hatsakidee!

leerlingen voor loopt. Zijn leerlingen

benieuwd hoe het verder gaat.

Parel Benjamin, een intelligent manneke van

(dit is stom). ‘C’est pas bête’ (dit is niet

2.3 jaar met een Franse moeder en een

stom) mopper ik op dezelfde toon terug.

Amerikaanse vader, heeft twee ‘vrien-

Vliegensvlug kijkt hij betrapt op en zegt:

den’. De drie jongens worden zo in

C’est bon!’’ (dit is leuk). Ik knik.

beslag genomen door hun nieuwbakken vriendschap, dat ze rennend en gieche-

Benjamin heeft een ding begrepen, met

lend de orde verstoren. In gedachten

een juf valt niet te spotten. En… het

noem ik ze al ‘de drie musketiers’.

leermoment heeft waarde, want in de dagen na dit voorval pakt hij veelvuldig

Uit de kluwen onder tafel pak ik Benjamin

het kralen rijgwerk.

en leid hem af met kralen rijgwerk. Hij krijgt een lesje en aan mijn houding be-

Joke Werver

grijpt hij dat er geen ontkomen mogelijk is. Bij de eerste kraal die hij zelf rijgt moppert hij onder zijn adem: ‘C’est bête’

Montessori Magazine

8441.indd 8

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:33

Thema

Opbrengsten van het operationaliseren van de montessorikarakteristieken

Docenten deﬁniëren de montessorikarakteristieken Johanna Beneden1

Voortgezet montessorionderwijs moet voldoen aan zes karakteristieken voor erkenning door de NMV. Maar hoe doe je dat? Onderwijskundige en docent Duits aan het Montessori Lyceum Amsterdam Johanna Beneden heeft de karakteristieken in samenwerking met andere docenten van het MLA concreet uitgewerkt.

ste elementen, zoals ze tijdens mijn onderzoek na een aantal sorteer- en discussieronden werden vastgesteld

– Leerlingen ontdekken door reﬂectie achterliggende waarden – Leerlingen ontwikkelen hun eigen

Montessorikarakteristieken in proﬁlering en evaluatie

(Beneden, 2011).

Voor de erkenning als school voor

HOOFD HART HANDEN

SOCIAAL LEREN

voortgezet montessorionderwijs (vmo)

– Leerlingen krijgen de ruimte hun

– Leerlingen leren van en met elkaar

moeten de zes montessorikarakteristieken (hoofd, hart en handen; leren kiezen; reﬂecteren; sociaal leren; samenhang in leerstof; binnenschool-buitenschool) duidelijk zichtbaar zijn in het onderwijs van een school (Rubinstein red., 2008). Voor het Montessori

zelfreﬂectie

creativiteit vorm te geven – Leerlingen werken regelmatig met hun handen – Leerlingen voelen zich betrokken bij de leeractiviteiten – Leerlingen krijgen de kans hun talenten te ontplooien

Lyceum Amsterdam (MLA) hebben de

– Leerlingen leren en werken zelf-

Zelfevaluatie MLA ( Boekstal e.a 2010)

standig, in een daarop gerichte

en de vmo conceptrapportage visitatie

leeromgeving

(2011) gediend als basisdocumenten LEREN KIEZEN

de montessorikarakteristieken te gene-

– Leerlingen plannen hun leerstof

in leerlingactiviteiten. Het resultaat is dat elke karakteristiek nader is ingevuld

– Leerlingen leren hun sociale vaardigheden te ontwikkelen

– Leerlingen werken samen in een positieve wederzijdse afhankelijkheid – Leerlingen werken aan opdrachten die uitnodigen tot samenwerken – Leerlingen worden uitgedaagd na te denken over hun bijdrage in groepsprocessen SAMENHANG IN LEERSTOF

om een aantal concrete elementen van reren, die vervolgens zijn beschreven

leerstijl, door middel van begeleide

zelf, binnen een bepaalde periode – Leerlingen kiezen, begeleid, zelf hun aanpak

met vijf concrete elementen, die de

– Leerlingen leren keuzes te maken

basis vormen voor een evaluatie-instru-

– Leerlingen hebben keuzevrijheid

ment. Dit instrument bestaat uit een

in de lesstof, zij kiezen uit voorge-

leerlingen een docentvragenlijst van

stelde onderwerpen

elk dertig vragen: vijf per karakteristiek.

– Leerlingen kiezen zelf hun werkplek

Het onderstaande overzicht toont de

REFLECTEREN

karakteristieken met hun belangrijk-

– Leerlingen reﬂecteren op hun

– Leerlingen werken aan niet-vakgebonden thema’s – Leerlingen werken aan thema’s bij meerdere vakken tegelijk – Leerlingen ervaren samenhang in de leerstof – Leerlingen spelen een actieve rol in projecten – Leerlingen werken aan actuele thema’s BINNEN SCHOOL/BUITEN SCHOOL

aanpak, leerontwikkelingen en vorderingen 1 Johanna Beneden is docent Duits op het Montessori Lyceum Amsterdam en onderwijswetenschapper; hannekebeneden@mla.msa.nl

– Leerlingen leren reﬂecteren op de gevolgen van gemaakte keuzes – Leerlingen reﬂecteren op hun gedrag

Montessori Magazine

8441.indd 9

– Leerlingen gaan, naar aanleiding van opdrachten, zelfstandig op onderzoek uit in de buitenwereld – Leerlingen leren in de “echte” wereld – Leerlingen leren in relatie met volwassenen die niet aan de school verbonden zijn

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:33

Thema

– Leerlingen onderzoeken werkelijkheidsgebieden – Leerlingen passen het geleerde toe in een realistische context

van de vragenlijst die is ontwikkeld

te hebben ontdekt. Als opbrengst is

naar aanleiding van het onderzoek.

dit alles positief te waarderen, al werd

De geformuleerde evaluatievragen zijn

ook regelmatig gewezen op logistieke

met docenten en leerlingen uitgetest.

belemmeringen zoals tijd, roosters en schoolregels. Het zal voor de docenten

Pedagogische en didactische uitgangspunten in kaart brengen en meetbaar maken

Voor het vaststellen van de concrete

een uitdaging vormen om deze geza-

elementen van de karakteristieken is

menlijke uitgangspunten te vertalen

gekozen voor een speelse en mon-

naar vakinhouden en vakdidactiek.

Op het MLA worden de montesso-

tessoriaanse methode onder een

rikarakteristieken als uitgangspunt

heterogene groep, om zodoende

De op dit onderzoek gebaseerde vra-

gehanteerd. Dit is een onderdeel van

tegelijkertijd discussie los te maken en

genlijst is inmiddels afgenomen onder

het schoolbeleid. Hoe de uitgangs-

draagvlak te creëren en te waarborgen.

12 VMO-scholen en biedt zo mogelijk-

punten in de praktijk worden ingevuld,

Docenten sorteerden kaartjes met

heden tot onderlinge vergelijking en

is een andere vraag. Mijn onderzoek

leerlingactiviteiten onder een bijpas-

leren van elkaar. Waar naar eigen idee

had als doel de door de scholen voor

sende karakteristiek. Dit heeft ervoor

te laag gescoord is, kan een doel voor

voortgezet montessorionderwijs zelf

gezorgd dat de discussie onder de

het volgend schooljaar worden gesteld.

geformuleerde karakteristieken met

deelnemende docenten zich afspeelde

Het is aan te bevelen het evalueren

docenten nader in te vullen.

binnen een voorgegeven structuur. Een

rechtstreeks te koppelen aan professio-

Met de opbrengst, bovenstaand

brainstormfase die een divergerend

naliseren. Hierbij kan gedacht worden

overzicht, kan elke karakteristiek wor-

effect op de invulling van de elementen

aan de scholing van nieuwe docenten,

den gedeﬁnieerd en in later stadium

zou kunnen hebben, is zo verme-

intervisie en coaching. De geoperati-

geëvalueerd.

den. De vraag kan worden gesteld of

onaliseerde karakteristieken bieden

hiermee niet bepaalde aspecten buiten

docenten handvatten om bijvoorbeeld

De karakteristieken worden onder-

beschouwing zijn gebleven of over het

in leergroepen ontwerpregels voor het

scheidende kenmerken genoemd,

hoofd zijn gezien. Aan de docenten

onderwijs op te stellen en aan de hand

maar tegelijkertijd zijn het ruime, soms

is steeds gevraagd of ze nog aanvul-

daarvan montessoriaans lesmateriaal

normatieve begrippen, waarbij het

lingen of verbeteringen hadden, maar

te ontwerpen. Een eenmaal ontworpen

in algemene zin over pedagogische

na het sorteren werden geen ideeën

les kan vervolgens met een `lesson

en didactische uitgangspunten gaat.

buiten het al gecreëerde kader meer

study` worden getest en verbeterd.

Vakinhoud, vakdidactiek en de bijbeho-

geopperd.

rende leerprocessen en instructiemeDe wens om de karakteristieken binnen

aan de karakteristieken gelieerde

en leereffecten voor leerlingen zijn

het onderwijs meer gestalte te geven

ontwerptips, deels ge nspireerd op het

een volgende noodzakelijke stap in de

is vooral geuit door de schoolleiding.

Handboek Ontwerpen Talen (Bimmel

invulling van de karakteristieken. Zoals

De schoolleiding geeft ook aan dat de

e.a. red., 2008).

een aantal docenten in het onderzoek

wens bestaat om de karakteristieken

al aangaf: “alles staat of valt met de

meer richtinggevend te laten zijn. Voor

Als je doel is ruimte te bieden voor

docent.”

het creëren van meer bekendheid met

hoofd, hart en handen….

de karakteristieken en meer consensus

– Breng de taak tot leven: laat het

Nu de uitgangspunten meer zijn ver-

over de invulling ervan is een eerste

leren niet beperkt zijn tot leren in

duidelijkt is het bijvoorbeeld de vraag

begin gemaakt met dit onderzoek

de klas.

of de leerstof steeds meer in samen-

onder verschillende groepen binnen

hang wordt aangeboden en de taken in

de school. De reacties op het op deze

een realistische context zijn ingebed.

wijze gezamenlijk invullen van de ka-

En in welke mate hebben bepaalde

rakteristieken waren positief. Door alle

aan te sluiten bij de interesses van

vaardigheden, zoals het plannen van

betrokken docenten werd het uitvoeren

leerlingen.

de lesstof, het vormgeven van het

van de sorteertaak als zinvol ervaren.

– Laat de leerlingen iets doen met de

eigen leerproces, het leren samenwer-

De docenten gaven aan het belangrijk

taak: met hun handen, een gesprek

ken, het leren kiezen of het reﬂecteren,

te vinden om de uitgangspunten weer

voeren of een creatieve verwerking.

een belangrijke plek binnen het voort-

eens (gezamenlijk) te overdenken

gezet montessorionderwijs? Het leren

en stil te staan bij de invulling van

wordt beschouwd als een actief

de uitgangspunten in de praktijk.

n constructief proces, maar hoe en in

Bovendien zag men de uitgangspunten

welke mate leert de leerling om zijn

als aanleiding om het eigen onderwijs

leerproces steeds meer zelf te sturen

tegen het licht te houden. Sommige

en inhoud te geven? Deze vragen kun-

docenten gaven expliciet aan verbe-

nen worden beantwoord met behulp

terpunten voor hun eigen onderwijs

Montessori Magazine

8441.indd 10

Hieronder volgt tot slot een aantal

thoden vertaald naar docenthandelen

– Bied leerlingen de ruimte hun creativiteit te gebruiken. – Vergroot de betrokkenheid door

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:33

Thema

Als je doel is ruimte te bieden voor zelf-

Als je doel is de leerlingen te laten

Als je doel is de wereld buiten school

standig leren….

reﬂecteren….

te betrekken in je les….

– Zorg dat de leerling een cruciaal

– Laat de leerlingen reﬂecteren op wat

– Breng de leerlingen in direct contact

aandeel heeft in succes of falen bij

zij al in huis hebben aan leerstrate-

het leren van de taak en daarop

gieën die van pas kunnen komen bij

haar/zijn aanpak en inspanning

het uitvoeren van een taak.

afstemt. – Maak criteria bekend en bespreek

– Laat leerlingen zichzelf en elkaar

met de wereld buiten school (excursies, authentieke krantenteksten). – Haal de wereld buiten school naar binnen (face to face of digitaal).

evalueren.

deze met de leerlingen voordat zij aan de taken beginnen. – Vraag leerlingen zelf criteria op te stellen. Als je doel is keuzemogelijkheden te bieden…. – Bied jongens-/ meisjesonderwerpen aan. – Geef alternatieve inhoudelijke keu-

Als je doel is de leerlingen te laten

Referenties

samenwerken….

Beneden, J. (2011). MLA-docenten deﬁni-

– Zorg voor gestructureerd groeps-

eren de montessorikarakteristieken. Am-

werk (concreet in omvang, inhoud,

sterdam: Universiteit van Amsterdam.

taakverdeling en planning).

Bimmel, P., Canton J., Fasoglio D.,

– Laat de leerlingen – bij het leren in

Rijlaarsdam G. (red.) (2008). Handboek

groepen – als groep een stappen-

ontwerpen talen. Amsterdam: Vossiuspers

plan maken voor de aanpak van de

UvA.

taak.

Boekstal, P., v. Keeken, C., Vinke, E.,

zemogelijkheden.

Welle, A. ter, Winter, J. (2010). Zelfeva-

– Varieer in het soort taak, het tempo,

Als je doel is de leerlingen over de

luatie MLA, najaar 2010. Amsterdam.

de middelen, het niveau, de groeps-

grenzen van het vak heen te laten

Rubinstein, M. (red.) (2008). Karak-

samenstelling.

kijken….

teristieken van scholen voor voortgezet

– Zoek naar overlap tussen de pro-

montessori-onderwijs. Antwerpen/Apel-

– Zorg voor afwisseling in de tijd en/ of de plaats waar de taak wordt

gramma’s van vakken en ontwerp

doorn: Garant.

uitgevoerd en/of de manier van

gezamenlijk een opdracht.

Wetenschappelijk Bureau NMV (2010).

evalueren.

– Geef de leerlingen dan open en

Toelating en erkenning (T&E) voor scho-

Wanneer er voor de leerling iets te

complexe, levensechte taken die

len met voortgezet montessori-onderwijs.

kiezen valt, kan dit het gevoel van “ei-

actief, participerend en/of observe-

Wetenschappelijk Bureau NMV (2001).

genaarschap” versterken: ik werk aan

rend leren uitlokken.

Het Montessorionderwijs in de 21e eeuw.

iets waar ik zelf voor gekozen heb op

een manier die ik zelf gekozen heb.

Foto: Rien Walrave

Montessori Magazine

8441.indd 11

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:33

Rubriek

s l e u J

Materiaal ontwikkelen moet...

Afgelopen week sprak ik met een van

de leerling. En zijn passie voor het vak

Ook VO content heeft steeds meer en

mijn collegae Nederlands. Hij liet me

is de drijfveer.

goed gevalideerd materiaal waar iedere docent zo gebruik van zou kunnen

een aantal mappen zien met tekenin-

gen. Als beeldend kunstenaar probeert

Voor veel collegae zijn de methoden

maken. En toch gebeurt het te weinig.

hij de vele begrippen uit de Neder-

leidend. Methoden blinken niet uit in

Juist wanneer je weinig tijd ervaart,

landse spelling te vangen in beelden.

creatieve omgang met de stof. Veel

moet je hier gebruik van maken..

Voorzetsels, lidwoorden, voegwoorden,

oefeningen, weinig uitdaging. Samen-

Veel collegae zien er tegenop om zelf

(on-)regelmatige werkwoorden, per-

werkingsopdrachten? Op een hand te

materiaal te ontwikkelen. Maar waarom

soonsvorm, zelfstandige -, bijvoeglijke

tellen. Andere didactische werkvormen

niet met een opdracht beginnen, voor

naamwoorden etc. Het waren erg beel-

aangeven? Nauwelijks. Iedere methode

een groep, voor een niveau. En dan de

dende beelden. Grappige beelden.

kent nu wel haar ICT ondersteuning.

volgende opdracht. Experimenteer, leer,

Bij bepaalde vakken en onderwerpen

toon lef, deel. Wanneer wij daar meer

Zijn analyse was helder. Leerlingen

zeker handig als ondersteuning. Maar

gebruik van maken, kan het onderwijs

vinden spelling ingewikkeld, maar ook

vaak is het ook digitaliseren van wat er

daadwerkelijk kwalitatief verbeteren en

erg saai. Hij experimenteerde met zijn

al in geschreven vorm is.

voor veel leerlingen veel interessanter

tekeningen in de klas. En zijn ervaring

Veel docenten komen er niet toe om

worden.

was dat leerlingen het leuk vonden en

materiaal te maken waardoor leer-

Materiaal ontwikkelen moet.

deze stof door de beelden beter snap-

lingen anders leren. Echt leren. Het

ten en onthielden. Het mooie is dat

argument: de werkdruk is te hoog.

Jules Jansen

hij ondertussen ook nog koppelingen

Wanneer opdrachten uitdagend en

Directeur IVKO Amsterdam

probeert te maken met de spelling en

goed doordacht zijn, leren leerlingen

j.jansen@ivko.msa.nl

begrippen bij de vreemde talen.

beter, zijn de resultaten beter, kost het

Een ander project van hem: het mid-

uiteindelijk minder tijd.

deleeuwse epische dicht ‘Van den vos

Nu ligt er een initiatief vanuit de VMO

Reynaerde’ zet hij met een bevriende

om collegae te mobiliseren goed Mon-

muzikant op muziek. Geactualiseerd

tessorimateriaal te maken en te vooral

en in rap stijl. Een giga klus. Maar

te delen. Waaraan moet goed materiaal

leerlingen snappen en onthouden het

volgens onze uitgangspunten voldoen?

verhaal.

Wat zorgt er voor dat leerlingen echt en met plezier leren, kritisch en creatief

De essentie is: deze docent is gepas-

zijn, samenwerken? Hoe kunnen we

sioneerd bezig met de stof en hij denkt

tussen niveaus, maar ook binnen een

na over op welke wijze leerlingen die

niveau differentiëren? Wanneer we der-

de stof het beste leren. Daarbij is niet

gelijk goed doordacht materiaal delen,

het (werk)boek het uitgangspunt, maar

besparen we gigantisch veel tijd.

Montessori Magazine

8441_v00.indd 12

nummer 2 | jaargang 37

22-01-14 17:15

Rubriek

Op school zou het eigenlijk niet

school op grond van de groeicijfers

of bakjes warme melk klaar gemaakt en

anders moeten zijn. De leerkracht

die mogelijk gemaakt worden door de

daar Brinta in gestrooid. Het resultaat

die dagelijks observeert en eens in de

landelijke toetsenmaker CITO. De hele

was, na wat toevoeging van suiker, een

zoveel tijd veriﬁeert of er daadwerkelijk

school staat in een zwak daglicht en

smakelijk ontbijt. Dat was althans de

sprake is van groei. Helaas is dat niet

onder verzwaard inspectie toezicht,

mening van mijn dochters. Ik zelf vond

zo makkelijk om vast te stellen. Er zijn

wanneer de toetsuitslagen tegenvallen.

het voornamelijk smaken naar gema-

om groei te meten meerdere toetsen

Ik zou gewoon zeggen dat je als school

len karton. Maar ze deden het er goed

in omloop, met meerdere meetlatten

wanneer dat gebeurt, moet kijken wat

op en groeiden volgens verwachting.

die daar mee corresponderen. Som-

er in het dagelijkse voedselpakket voor

Hoe ik dat weet is tamelijk simpel. In

mige toetsen werken met didactische

kinderen zit. Is het aanbod van de

huis staat een prima weegschaal die

leeftijd equivalenten en andere met

school wel voldoende gevarieerd, zijn

het gewicht in kilo’s aan geeft en we

vaardigheidsgroei. Die laatste maat is

de kinderen nog wel betrokken, is er

hebben ook een meetlint aan de muur

door CITO geïntroduceerd. Dat laatste

sprake van voldoende uitdaging? Bij de

waarmee ik de lengte van kinderen

is natuurlijk een beetje vreemd. Een

ﬁxatie op groeicijfers, ben ik bang dat

kan bepalen. Voor u denkt dat ik dat

toetsenmaker die zijn eigen toetsmaat

we wel een erg eenzijdige bril op zijn

met heel grote regelmaat deed, moet

meelevert klinkt als de ﬁrma Brinta

gaan zetten en mogelijk vluchten in het

ik u uit de droom helpen. Dat deed ik

die zijn eigen meetlat of weegschaal

nog meer voorzetten van steeds meer

sporadisch als een leuke aanvulling

meebrengt. Nu ben ik groot van

en steeds grotere borden Brinta aan

op wat je in de dagelijkse omgang met

vertrouwen dus ik denk dat ze bij CITO

onze kinderen. Ik bemerkte dat toen

kinderen ziet. Eten ze hun bord leeg,

echt wel over die vaardigheidsgroei

ik folders binnenkreeg van internet

zien ze er gezond uit en zijn ze vrolijk.

hebben nagedacht alvorens die cijfers

software om thuis sommen mee te

Die dagelijkse observaties doe je als

op de kinderen en de scholen los te

oefenen waarbij als aanbeveling stond

ouder natuurlijk niet bewust, het valt je

laten. Wat me echter opvalt is dat de

pas op als er iets niet goed gaat.

maat om groei van leerlingen mee vast

voor het maken van toetsen is op de

Toch is het een hele geruststelling

te leggen nu gekoppeld is aan de ma-

markt en mag zich gelukkig prijzen

wanneer je op de weegschaal of aan

kers van de toetsen. Zeker gezien de

met dezelfde aanbeveling. Ik denk dat

de meetlat daadwerkelijk ziet dat er

neiging van beleidsmakers, inspectie,

dit alles leidt tot een eenzijdigheid

sprake is van groei. Voor die meetlat

politiek en besturen om ﬂink met cij-

en eenvormigheid die mij alle trek

bestond er in het verleden de mo-

fers te zwaaien ter onderbouwing van

beneemt. Ik kies liever voor gevarieerd

gelijkheid er een aan te schaffen via

de onderwijs hype van het moment,

en veelzijdig.

bonnetjes op de verpakking van de

ben ik sceptisch over het gebruik van

Dat heb ik uiteindelijk ook gemerkt bij

Brinta pakken. Ik heb het nooit zo op

die cijfers en die meetlat. Was die

mijn eigen dochters, ze zijn van muesli

bonnetjes sparen en de meetlat die er

meetlat immers niet bedoeld om te

gaan houden en van cornﬂakes, van

op stond was gewoon de meetlat van

kijken of het effect van het dagelijks

een beschuitje met chocolade korrels

een meter die al dateert uit de tijd van

handelen - zeg maar het verstrekken

maar ook van een croissantje met jam.

Napoleons tientallig stelsel. Dus aan Joep Dohmen een meetlat powered by Brinta had ik

van het bordje Brinta - te meten, nu

geen behoefte.

gehele opvoeding, zeg maar de hele

Montessori Magazine

8441_v00.indd 13

13 13

worden er uitspraken gedaan over de

nummer 2 | jaargang 37

22-01-14 17:15

v De kwestie

‘Voor mijn leerlingen montessorimaterialen maken? Zelf?’

Els Wasmann-Peters

Regelmatig hoor je op de opleiding: ‘Wat is dit materiaal knap bedacht! Had ik vroeger maar op een montessorischool gezeten! Dan had ik het wel begrepen!’ De combinatie nieuwsgierig zijn en handelend, kinesthetisch ontdekken en zelf tot inzichten komen en het universele is de kracht van het montessorimateriaal. Een onderdeel van het montessori-examen is het zelf ontwerpen van materiaal voor de hele groep. De invloed van de tijd van nú wordt dan zichtbaar. Het is fantastisch dat je via een digibord connecties kan leggen. Meestal wordt gekozen voor het uitwerken van een kosmisch thema. Een thema waar de hele school graag mee aan de slag wil of een onderwerp waar jezelf veel afﬁniteit mee hebt. Er zijn verschillende mooie websites die geraadpleegd kunnen worden zoals montessorinet en kosmisch-concreet. Van belang is na te gaan wat de kinderen al weten, hun belangstelling te peilen en ze vooral nieuwsgierig maken. De informatie moet relevant en betekenisvol zijn. De samenhang tussen leergebieden komt aan de orde en de doorgaande lijn van onder- naar midden- en bovenbouw. Op veel verschillende manieren kun je met het thema bezig zijn. En er wordt vanuit een andere invalshoek naar het onderwerp gekeken. Het voordeel van zelf materiaal maken is dat het onderwerp meer gaat leven bij de kinderen, ze gemotiveerd raken en uitgedaagd worden op onderzoek uit te gaan. De zelfwerkzaamheid bij kinderen komt ook tot uitdrukking wanneer ze zelf informatie gaan verzamelen en opdrachten maken voor en met elkaar. Natuurlijk hoeft niet alles zelf gemaakt te worden, het is een combinatie van zelf maken en gebruik maken van middelen die er zijn. Het liefst duurzaam.

In mijn hoofd schiet ik weer even terug naar mijn tijd op de Pabo. We liepen daar als Montessoristudenten rond tussen de reguliere studenten en we stonden bekend als de ‘knip en plak studenten’ of de ‘lamineerclub’. En het was ook zo. Het lamineer apparaat werd aangeschaft voor ons en wij deden er van alles mee. Ik denk zelfs dat ze de bibliotheek, Onderwijs Werkplaats noemden omdat wij daar aan onze werkjes aan het werk waren. Helaas was ik zelf zo onhandig dat ik zelfs met een machine mijn werkjes nog wist te verprutsen. Maar wat was ik blij met mijn eigen materiaal.

Egbert de Jong

Vrijdag bekeek ik het portfolio van één van mijn leerkrachten die de montessorinascholing aan het volgen is. Ze liet me een prachtig gouden materiaal kwartet zien. Handwerk. Helaas toen nog niet uitgeprobeerd, maar erg mooi om te zien. De kracht van deze aanvullingen zit hem in het laten passen van de omgeving bij de behoeftes van je groep. We willen graag aansluiten bij de kinderen in de groep en daar kunnen deze eigen materialen goed bij worden gebruikt. Het gaat dan om ﬁne-tuning. Laten we niet vergeten dat het ontwikkelen van materiaal een complexe zaak is. Goed materiaal wordt ook onderzocht en geëvalueerd. Wordt kritisch geanalyseerd en geplaatst in het grote geheel van leren. Maar goed materiaal is niet af en daar komen wij om de hoek. Wij maken door handelen en eigen invulling het materiaal compleet voor ieder kind. Ik zie nog wel een mooie taak om dit meer met elkaar te delen. Zo zouden de leermiddelen die ontworpen worden op de montessoriopleiding, wel eens mooi in de schijnwerpers mogen staan. Ik weet zeker dat iedereen dan net zo enthousiast wordt als ik over het kwartet van mijn collega.

Montessori Magazine

8441.indd 14

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:33

De kwestie

De motto van iedere Montessori begeleider zou wat mij betreft moeten zijn: ‘Volg het kind’. Dit impliceert dat de begeleider het kind moet observeren, bewust moet zijn van de ontwikkelingslijn en drijfveren van ieder kind. Daar moet hij/zij op in kunnen spelen en vervolgens een uitdagende omgeving/werk aan het kind moeten kunnen bieden. Moet deze uitdagende omgeving bestaan uit zelfgemaakte werkjes?

Tessa Wessels

Het zou ﬁjn zijn als begeleiders zeeën van tijd zouden hebben om werkjes te maken die aansluiten op de behoeften van het kind. De werkelijkheid is helaas anders. Het is in praktijk onmogelijk voor begeleiders om werkjes voor individuele kinderen te maken. De primaire taak van de montessoribegeleider is wel de voorbereide omgeving optimaal in stand te houden. Omdat er voor sommige gebieden zoals de oefeningen voor het dagelijks leven in de onderbouw geen materiaal kant en klaar te koop is, is het noodzakelijk dat de begeleider zelf extra werkjes maakt. Door het gebrek aan tijd, betekent het dat de werkjes niet vaak genoeg omgewisseld worden of dat er onvolledige, onaantrekkelijke werkjes op de plank staan. Door werkjes zelf te maken, geeft de begeleider een stukje van zichzelf aan de groep. Toch heb ik vaak gezien dat begeleiders ook werkjes over kunnen nemen die door collega’s gemaakt zijn. Omdat deze werkjes vaak functioneel en heel aantrekkelijk zijn, kunnen de begeleiders de lessen met veel passie aanbieden – alsof ze het zelf gemaakt hebben. Er zijn veel voordelen verbonden aan zelf gemaakte werkjes, maar ik heb liever een omgeving waar werk heel aantrekkelijk, functioneel en in goede orde is, in plaats van een omgeving die niet voldoet aan de eisen van het kind/groep omdat de leerkracht geen tijd had om materiaal te maken. We hebben in Nederland zeker leveranciers nodig die aantrekkelijke, betaalbaar werk voor alle gebieden voorzien.

Eigen gemaakt materiaal, al is het maar deels, zorgt ontegenzeggelijk bij docenten voor een sterk verhoogde betrokkenheid bij het onderwijs dat ze geven. MAAR....docenten zijn geen methodeschrijvers en dat moeten ze (uitzonderingen daar gelaten) ook vooral niet willen worden. Wel moeten docenten heel goed op de hoogte zijn van waar het vak dat ze onderwijzen naar toe gaat, wat de einddoelen zijn en hoe de vakdidactische weg daar naar toe leidt. Aan dat laatste ontbreekt het nogal eens en dat is niet alleen de schuld van de docenten zelf maar op zijn minst voor een deel de schuld van het gebrek aan kennis en wetenschappelijk onderzoek hierover. San Helfferich

Wijlen Daan Lockhorst, de auteur van het proefschrift ‘Leerling en leraar in samenspraak’ (de enige echte ‘vertaling’ van de theorieën van Maria Montessori naar de praktijk van het voortgezet onderwijs anno nu), zei dat ooit al eens op één van onze jaarlijkse schoolleiderconferenties. Docenten kennen heel goed de logische opbouw van hun vak maar het ontbreekt hen nogal eens aan kennis over de psychologische opbouw van de leervakken. Pas wanneer die kennis aanwezig is kan een docent in de ‘zone van naaste ontwikkeling’ van een individuele leerling gaan staan. Pas dan kan hij/zij door het arrangeren van eigen onderwijssituaties de zo broodnodige leervragen bij de leerling zelf genereren. Zonder die eigen leervraag wordt geen enkele werkje of materiaal, hoe prachtig ook, een montessoriwerkje of montessorimateriaal. Met ander woorden, een goede montessoridocent kan van vrijwel ieder materiaal binnen de context van zijn onderwijs goed montessorimateriaal maken als hij/zij maar weet waar en op welke manier aan te sluiten bij de leerbehoefte van de individuele leerling. En andersom geldt het ook: goed montessorimateriaal wordt in handen van een minder goede montessoridocent helaas ook minder goed montessorimateriaal.

Montessori Magazine

8441.indd 15

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:33

Thema

Interview met Maarten Stuifbergen op Montessorischool Leidschenveen

Gelukkig is geometrie geen ondergeschoven kindje meer! Annemieke Wijma

Een workshop van Maarten Stuifbergen over geometrie zorgde ervoor dat ik weer enthousiast de geometrie materialen uit de kast haalde om er lesjes mee te geven. Met het montessorimateriaal als thema van dit nummer van MM een goede aanleiding om Maarten over geometrie een aantal vragen te stellen. Werkt het vooral in de bovenbouw? Is het te combineren met digitaal materiaal? En, waar haalt hij de tijd vandaan om dit in te zetten?

Op één van de eerste echt winterse

tussen het kind en datgene wat het

erom dat je een aansprekend verband

ochtenden begin december, stap ik

kind wil leren. Een wiskundige stelling

legt met de omgeving, dan heb je de

onder een waterig zonnetje de metro

is een kale abstractie maar door middel

aandacht van de kinderen. Zorg dat je

uit in Leidschenveen – Den Haag.

van visuele en sensomotorische toe-

als montessorileid(st)er verder kijkt

Na een korte wandeling langs strak

passingen creëer je een betekenisvolle

dan alleen het montessorimateriaal!

vormgegeven gebouwen kom ik bij

vertaalslag naar het kind. Je maakt met

De geometrische ﬁguren die jij als

het modern ogende schoolgebouw

het materiaal een verbinding en zo

leid(st)er aanwijst kunnen kinderen

van Montessorischool Leidschenveen.

komt het leerdoel dichterbij.

wellicht herkennen van materialen als

Maarten Stuifbergen ontvangt mij er In de workshop over geometrie ver-

breukenkastje of van de twaalf blauwe

leider vol enthousiasme over (vooral)

telde je dat je een ﬁets de klas inhaalt.

driehoeken.

het geometrisch materiaal waar we

Welk deel van de ﬁets staat dan

Kijk naar buiten; we zitten hier in een

over spreken.

centraal? En hoe leg je de link met het

typische Vinexwijk met veel strak vorm-

geometrisch materiaal?

gegeven gebouwen. We zouden nu de

Waarom koos jij voor montessori-

‘Een ﬁets is maar een voorbeeld. Het

kinderen mee naar buiten kunnen ne-

onderwijs?

frame is een driehoek, wielen zijn cir-

men om foto’s te maken van geometri-

‘Mijn stage hier op Montessorischool

kels. In je directe omgeving zijn prach-

sche ﬁguren, die we dan later in de klas

Leidschenveen voelde direct goed; het

tige voorbeelden te vinden. Het hoeft

gaan analyseren. Dat is aanschouwelijk

contact met het kind, de ruimte die

geen ﬁets te zijn, het kan net zo goed

onderwijs pur sang!’

je krijgt als leid(st)er om je onderwijs

een auto-onderdeel, een pc-onderdeel,

vorm te geven en natuurlijk de montes-

of het kofﬁekopje zijn dat je in je hand

Je werkt in een bovenbouw; heb je ook

sorimaterialen, maken dat ik me hier

hebt. Zet dat kopje op z’n kop, trek

ervaring met geometrisch materiaal in

op mijn plek voel.’

‘m om en je hebt een cirkel. Het gaat

de andere bouwen? Welk geometrisch

Wat is je favoriete montessorimateriaal en waarom? ‘Alle rekenmaterialen spreken me aan, maar geometrisch materiaal is mijn favoriet. Geometrie is lange tijd een ‘ondergeschoven kindje’ geweest. Wanneer er te weinig aandacht is voor geometrie vind ik dat een verarming van het montessorionderwijs. Het montessorimateriaal zie ik als de connectie Montessori Magazine

8441.indd 16

de rode metalen inlegﬁguren uit het

allerhartelijkst. Een jonge montessori-

CV Maarten Stuifbergen (28) Opleiding: Reguliere Pabo Hogeschool Leiden Ervaring in het onderwijs: 9 jaar Gaf tijdens zijn opleiding al muziekles op Montessorischool Leidschenveen School: Montessorischool Leidschenveen Functie: bovenbouw leider & bouwcoördinator Ervaring in: onder-, midden- en bovenbouw Tevens: opleider rekenmaterialen bovenbouw aan de montessoriomscholing Haagse Hogeschool Extra activiteiten: geeft diverse workshops o.a. geometrie, op montessorischolen

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:34

Thema

materiaal uit midden- en onderbouw vind jij nuttig? ‘Geometrische materialen kunnen vaak bouw-doorbrekend gebruikt worden. De constructieve driehoeken vind ik echt te gek! Werken met driehoeken begint eenvoudig in de onderbouw door bijvoorbeeld met twee driehoeken een ruit te vormen en wordt complexer in de bovenbouw.

Maarten Stuifbergen met enthousiaste leerlingen. Foto: Jorn van Eck

Gebruik jij digibord, tablets en apps bij

Wat kun je collega’s aanraden als ze

bij me met een mooie verzameling en zegt:

geometrie?

meer aan geometrie willen doen? Wat

‘Meester, dus eigenlijk reken ik nu de we-

‘Ik zag laatst een kind de roze toren

reld uit’. Deze uitspraak komt heel dicht bij

doen op de iPad, dat is natuurlijk

kan de eerste stap zijn? ‘Erken dat geometrie een wezenlijk on-

ﬂauwekul. Het cruciale aspect van

derdeel is van het rekenaanbod; het komt

ren een nieuwe bril om op een andere ma-

oefening met de tastzin valt dan weg.

vaak terug op de middelbare school in een

nier naar de wereld te kijken. Uiteindelijk

Montessorimateriaal is concreet of

abstracte vorm. Je zou kunnen beginnen

is het hogere doel van ons onderwijs dat

symbolisch en vormt de directe verbin-

met het verhaal over Egypte en de oevers

we kinderen op zoveel mogelijk manieren

ding met abstractie. Op alle elektronica

van de Nijl - het ontstaan van geometrie.

naar die wereld willen laten kijken, opdat zij

is het toch tweedimensionaal. Maar als

Misschien herinner je je het verhaal nog

deze nog mooier maken dan gisteren.’

de kracht van geometrie; je geeft de kinde-

vanuit je opleiding. De vruchtbare grond

‘Je moet tijd durven “verliezen” om later tijd te winnen’

langs de Nijl werd door de Egyptenaren

Maarten’s enthousiasme heeft mij te

eerlijk verdeeld door het op te meten met

pakken! Op de terugweg naar het me-

een touw met knopen erin. Begin eens

trostation zie ik tegen een strak blauwe

met dat verhaal en bouw dit uit naar het

winterlucht allerlei geometrische vor-

concreet werken met materialen.

men afsteken en ben ik al volop lesjes

Beginnen met geometrie kan heel eenvou-

geometrie aan het bedenken!

Maria Montessori nu geleefd zou heb-

dig; In de middenbouw begin ik met een

ben, zou zij zeker ook alles aangegre-

stip op het bord. Vandaaruit trek ik een lijn

pen hebben dat voor handen is om kin-

en zo ben je al begonnen. Zo wordt het

In Wikipedia valt te lezen dat het woord

deren iets te leren. Dus ook computer,

ook beschreven in het werkboek geometrie

geometrie komt van de Griekse woor-

digibord en tablet. Het middel moet bij

(dat als het aan mij ligt trouwens dringend

den ‘geo’, aarde en ‘metria’, meting

het doel passen, een werkstuk maken

aan vervanging toe is). Analyse van ﬁguren

en betekent letterlijk het ‘meten van de

op de computer vind ik dan weer wel

start met een stip, een lijn en een ﬁguur.

aarde’. Geometrie is het onderdeel van

prima. Ons onderwijs is constant in

Maar vergeet wat mij betreft die stofﬁge

de wiskunde, dat zich bezighoudt met

beweging. Er is geen handboek voor

map van geometrie, kijk eens om je heen.

het bepalen van afmetingen, vormen,

een actuele voorbereide omgeving.

Begin eenvoudig met de drie hoofdonder-

de relatieve positie van ﬁguren en de

Scholen moeten vooruit blijven kijken;

delen; analyse van ﬁguren, oppervlakte en

eigenschappen van de ruimte. De

de voorbereide omgeving van morgen

inhoud. Deze tafel waar we aan zitten is

Nederlandse term ‘meetkunde’ werd

is een keuze van vandaag.

geometrie? Kan tijd besteden aan geometrie uiteindelijk tijd opleveren omdat

een zeshoek, prachtig voorbeeld van een

triemateriaal. De Nederlandse vertaling

je inzicht bij de leerlingen creëert?

geometrisch ﬁguur toch? Kijk naar buiten

verscheen in 1988: ‘Psycho-geometrie’.

‘Nou ik denk liever in termen van

en bereken de oppervlakte van een deel

Gebaseerd hierop ontwikkelde een

‘moed’ met een ‘d’! Contact met het

van je schoolplein of de inhoud van het

Werkgroep geometrie vanaf 1989 een

kind en liefde voor het vak mogen

speelgoedschuurtje.’

ontwikkelingslijn van geometrie, met

komen leerkrachten soms niet toe aan geometrie. Hoe maak jij tijd voor

Simon Stevin geïntroduceerd. In 1934 gaf Maria Montessori Montessori in het Spaans het boek ‘Psico-geometria’ uit, over werken met het geome-

ordening van de materialen. Behalve

nooit worden overschaduwd door alle verplichtingen. Zorg als school dat je

Heb je ook wel eens iets meegemaakt met

deze didactische lijn ontwikkelde de

er een draai aan geeft, waardoor je én

een leerling op het gebied van geometrie

werkgroep ook een Werkboek geome-

aan de kerndoelen voldoet én een echte

wat je bijgebleven is?

trie, dat in 1991 verscheen.

montessorischool blijft. Het één sluit

‘Ja, een kind kreeg na een lesje opper-

het ander niet uit! En inderdaad; dat

vlakte de opdracht om van verschillende

NB Maarten Stuifbergen ging op een

vind ik een hele mooie; je moet tijd dur-

ﬁguren in de omgeving de oppervlakte te

aantal vragen dieper in. Lees het hele

ven verliezen, om later tijd te winnen.’

berekenen. Na een half uur komt het kind

interview op montessorinet.nl.

Montessori Magazine

8441.indd 17

rond 1600 door de Vlaamse wiskundige

‘ Dus eigenlijk reken ik nu de wereld uit, meester’

Doordat er zoveel ‘moet’ op school

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:34

z Vereniging

Zeven beloftes aan kinderen van montessoribasisscholen

Impressie en weergave van de 24-uursconferentie met veertig directeuren uit het montessorionderwijsonderwijs, op 4 en 5 november in Leusden.

Door Willemien Bekema, directeur Jan Vermeerschool Delft en medeorganisator van de conferentie

Hoe prikkelend kan een conferentie

tot verdieping leiden. Dat gebeurde:

Uiteraard door het goede voorbeeld te

zijn! Ja, als je mag denken buiten

de directeuren zochten een antwoord

geven, zoals tijdens deze conferentie

de normale kaders, met elkaar gaat

op de vraag: Hoe gaan wij de kansen

de directeuren goed samenwerkten en

praten 贸ver vragen in plaats van over

die er liggen voor het montessori

buiten de kaders dachten. Die samen-

antwoorden, en als je dan ook nog

onderwijs benutten, zodat er nog meer

werking leidde uiteindelijk tot zeven

getrakteerd wordt op theater dat je een

kinderen van het montessorionder-

beloftes, zie onder.

prachtige spiegel voorhoudt, dan is dat

wijs kunnen genieten? De conferentie

* Hoe kan de stigmatisering van het

enthousiasmerend. Maar het moet ook

begon maandagmiddag.

vmbo uit de wereld geholpen worden? Duidelijk werd dat de leerlingen elkaar

Drie gastsprekers, Hugo Dirksmeier

van verschillende niveaus moeten ont-

(oud rector van het HML), Julien Spliet

moeten. In het voortgezet onderwijs

(senior adviseur van Mc Kinsey en

dus vmbo en vwo het eerste jaar in

Gerben Verbeek (adviseur Cito) waren

dezelfde groep. Dit is op verschillende

er tijdens de opening. Zij gaven hun

middelbare scholen niet het geval.

kijk op de maatschappij en wat dat

* Wat is het belangrijkste argument

van kinderen vraagt. Daarna schreven

waarom elke montessori school met

de directeuren de meest brandende

Cito-toetsen moet werken? De toetsen

vraag voor een van de gastsprekers op.

volgen de leerlingen op een onafhanke-

Vervolgens spraken zij over het belang

lijke manier. De toetsen kunnen op de

van de vragen. Die kregen een cijfer en

kinderen worden afgestemd. De toet-

na het optellen van de cijfers bleef voor

sen op maat afmeten is het advies voor

elke gastspreker een vraag over. Er

montessorischolen. Scholen gebruiken

bleven drie vragen over die bediscus-

het instrument nog onvoldoende op

sieerd werden:

deze wijze. En overall waren we het

* Hoe zorg je dat kinderen op school

met elkaar eens dat de kwaliteit van

sociaal, speels en creatief worden?

leerkracht zo enorm belangrijk is. De

Foto: Laura de Haan

Montessori Magazine

8441.indd 18

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:34

Vereniging

leraar is bepalend en we moeten elke dag een beetje beter worden in het kijken en leren en werken met kinderen. De Theaterbrigade sloot de opening af met “Maria The Musical, de kracht van de liefde”. De ter plekke geïmproviseerde musical bevatte de discussie en een bespiegeling van de middag. Tijdens de opening, het diner en ook daarna werd er ﬂink gediscussieerd en getwitterd. De deelnemers gingen

Zeven beloftes:

tevreden slapen. De volgende dag spraken de deelnemers verder over de belangrijkste thema’s van de vorige dag. Zij werden

* Ik doe er toe! * Ik kan kiezen!

verdeeld over vier ‘adviesbureaus’, die in een Brainstorm XL streden om een opdracht binnen te halen. Die luidde: hoe gaan wij de kansen die er liggen voor het montessori onderwijs

* Ik zoek oplossingen!

* Ik weet wat ik wil!

benutten, zodat er nog meer kinderen van het montessorionderwijs kunnen genieten?

* Ik blijf nieuwsgierig!

De criteria voor de adviesbureaus waren: -

uitvoerbaar op schoolniveau

innovatief

praktisch haalbaar

* Ik bewijs dat ik het kan!

* Ik weet waar ik goed in ben!

De adviesbureaus werden aangemoedigd om buiten kaders te denken en kansen te zien.

Tegen het einde van de conferentie

Een jury bepaalde wat het beste idee

bedacht elke deelnemer voor zichzelf

was. Dat werd het idee van ‘adviesbu-

wat zij/hij met de beloftes gaat doen.

reau Mega Mario’: het montessorion-

Bij de uitwerking hiervan gaan groepen

derwijs gaat zeven beloftes formuleren

scholen samenwerken. Er komen

op kindniveau, en deze gaan we koppe-

bijvoorbeeld posters waarop de zeven

len aan kinderen en aan boegbeelden,

beloftes staan en foto’s van boegbeel-

zoals sporters, acteurs, en muzikanten.

den. In januari wordt de conferentie

Daarna bepaalden alle deelnemers

geëvalueerd en kijken we hoe het

samen zeven beloftes. Het werden:

vervolg er uit zal zien.

Deelnemers werden aangemoedigd om buiten de kaders te denken

Montessori Magazine

8441_v00.indd 19

nummer 2 | jaargang 37

22-01-14 17:15

MONTESSORI

Groepsverblijven

MONTESSORI LYCEUM ROTTERDAM

Samen dichtbij groen • Voor groepen van 14 tot 500 personen • Overnachten in groepsgebouwen, safaritenten en tentenkampen • Voor elk budget een verblijf mogelijk • Overnachten vanaf € 15,- p.p.p.d. incl. 3 maaltijden per dag

• • • •

Open Dag Donderdag 6 februari 15.30 - 17.30 en 19.30 - 21.30 uur

Handig! Altijd dichtbij de natuur Altijd als enige in een verblijf Veel speelmogelijkheden rondom de verblijven Catering: standaard drie maaltijden p.p.p.d. rekening houdend met dieet- en eetwensen

36 groepsverblijven door heel Nederland

Voorlichtingsavond Dinsdag 14 januari (voor ouders) 19.30 uur

Open lesmiddagen Woensdag 22 januari 14.00 - 16.00 uur Woensdag 26 februari 14.00 - 16.00 uur Contact: 0800 - 400 400 4 (gratis) info@paasheuvelgroep.nl www.groepsgebouw.nl

Kijk ook eens op onze site www.rml.nl

Ⱦʑɚ ʖɚ ʖʜɃHVɀʑ

Ʉʑʁȴʑɚ Dʋɚ

woordenschat = schoolsucces 3000 woorden in beeld aanpakken taalachterstand ouders doen thuis mee met digitaal woordenboek

DĞĞƌ ŝŶĨŽƌŵĂƟ Ğ͍ mail: info@logo3000.nl of bel: 0346 219 211

Met LOGO 3000 hebben leerkrachten een instrument in handen om flexibel, binnen de bestaande thema’s, veel extra woorden aan te bieden.

>K'K ϯϬϬϬ ŚĞĞŌ ĂůůĞ ϯϬϬϬ ǁŽŽƌĚĞŶ ǀĂŶ ĚĞ < ŬĂŶƚͲĞŶͲŬůĂĂƌ ƐƚĂĂŶ ǀŽŽƌ ůĞĞƌŬƌĂĐŚƚĞŶ͘ ŝũ ŬƌŝũŐĞŶ ƵŝƚŐĞǁĞƌŬƚĞ ǀŽŽƌďĞĞůĚĞŶ ĞŶ ƉůĂĂƚũĞƐ ŝŶ ŚĂŶĚĞŶ͘ Ž ŬƵŶŶĞŶ ǌĞ ŚƵŶ ĂĂŶĚĂĐŚƚ ƌŝĐŚƚĞŶ ŽƉ ĞĞŶ ŐŽĞĚ͕ ĨƵŶĐƟ ŽŶĞĞů ƚĂĂůĂĂŶďŽĚ͕ ǁĂĂƌďŝũ ĚĞ ǁŽŽƌĚĞŶ ĚƵŝĚĞůŝũŬ ĞŶ ƐƉĞůĞŶĚĞƌǁŝũƐ ĂĂŶ ĚĞ ŽƌĚĞ ŬŽŵĞŶ͘

8441_p.indd 1

Logo

3000

verwerven van de basiswoordenschat, op school én thuis

21-01-14 13:30

Thema

A Bob Molier

Andre Gilara Wat is montessorimateriaal? In het montessorionderwijs (en niet alleen daar) zetten wij materialen in om tegelijkertijd meerdere zintuigen te prikkelen: visueel, auditief en kinesthetisch. Montessorimateriaal voorziet in die behoefte. Dat doen wij om tegemoet te komen aan de verschillende leerstijlen van kinderen. Veel montessorimaterialen bieden een ordening aan en geen inhoud. Zij voldoen aan de volgende eigenschappen (bron: Montessori concreet, Annemarie Moorman 1979):

Andre Gilara is leerkracht bovenbouw aan de Anninksschool, openbare basisschool voor montessorionderwijs in Hengelo. Hij is lid van de werkgroep Kosmische educatie van het Kenniscentrum. Hij startte en beheert de website http://www. kosmisch-concreet.nl.

zelfwerkzaamheid

controle van de fout

isolatie van de eigenschap

aantrekkelijk

beperking

opklimming in moeilijkheid

eenvoud

kwalitatief duurzaam materiaal

Montessorimaterialen zijn gematerialiseerde abstracties. Ieder materiaal heeft een hoofdleerdoel met subdoelen in zich. Montessorireken- en taalmaterialen zijn krachtige hulpmiddelen om kinderen tot rekenen taalinzicht te laten komen. Het ontwikkelingsmateriaal is een onderdeel van de voorbereide omgeving. Met een voorbereide omgeving wordt een krachtige, uitdagende leeromgeving bedoeld die zodanig is ingericht dat het kind uitgedaagd wordt om te leren. Hulpmiddelen Naast montessorimaterialen kunnen hulpmiddelen als verwerking ingezet worden, zoals taalsymbolen, kaarten met voorbeeldzinnen voor grammatica (zinsontleden / woordbenoemen), oefenmateriaal voor de werkwoordspelling en voor tafels van vermenigvuldiging, topograďŹ ekaarten. Veel hulpmiddelen zijn inmiddels digitaal beschikbaar, als educatieve app. Educatieve apps: http://ipad.yurls.net, www.eduapp.nl Auteurs- en beeldrechten Tips voor de leerkracht die zelf materiaal ontwikkelt en publiceert: denk aan de auteurs- en beeldrechten. Richtlijnen voor het gebruik van teksten en fotoâ&#x20AC;&#x2122;s van anderen: auteurs- en beeldrechten: http://www.auteursrechtenonderwijs.nl/home/ Primair_onderwijs/?p=1.

Foto: Backx Positief

Montessori Magazine

8441.indd 21

Creative Commons over licenties: http://creativecommons.nl/uitleg/

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:34

Thema

ang eve

de kringloopwinkel! 22

Erica Dirven en Joke Werver

Als leidsters in een kinderdagverblijf

Jongsten zijn vooral bezig met het

een mooi eerste materiaal om bij

is het onze taak om een voorbereide

ontdekken van de wereld, de ontwikke-

hele jonge kinderen uit te proberen.

omgeving voor het jongste kind samen

ling van de motoriek en het opbou-

Dat valt in de praktijk tegen, omdat

te stellen. Anders dan voor het kind

wen van hun taal. De baby leert door

dreumesen vooral gefocust zijn op het

van drie tot zes jaar, waarvoor je bij

oefening controle te krijgen over het

uithalen van de cilinders en er verder

Nienhuis zoâ&#x20AC;&#x2122;n beetje een klas bij elkaar

eigen lichaam. De hand ontwikkelt zich

weinig mee doen. Voor hen is het werk

kunt kopen, bestaat er voor het kind

door eerst te reiken naar voorwerpen

dan klaar. Er is geen herhaling en ook

jonger dan drie jaar weinig kant en

die de aandacht trekken en later door

geen onderzoek naar afmetingen. De

klaar materiaal. Voor de inrichting van

die mooie dingen ook vast te pakken.

grootste aantrekkingskracht hebben

onze klassen struinen wij dan ook heel

Bij de dreumes wordt deze grijpbewe-

de knopjes op de cilinders, net als de

wat rommelmarkten, speelgoedwin-

ging steeds doelgerichter en de greep

knopjes van puzzelstukjes.

kels en kringloopwinkels af op zoek

zelf steeds verďŹ jnder. De handen gaan

Jongste kinderen leven in het moment.

naar geschikte voorwerpen voor onze

nu ook beter samenwerken en de

Ze pakken een voorwerp vast om te

doelgroep.

ondersteunende hand krijgt een eigen

onderzoeken, lopen ermee weg en

taak. Daarnaast leert het kind onder

zijn vergeten dat ze het nog steeds

de drie jaar in hoog tempo een enorm

vasthouden. Zo laten ze een spoor

arsenaal aan woorden. Deze woorden-

van losse onderdelen achter, waardoor

schatvergroting ondersteun je door een

de werkjes niet meer compleet zijn.

rijke omgeving aan te bieden vol van

Nog meer dan bij de peuter moeten

aantrekkelijke en realistische replicaâ&#x20AC;&#x2122;s.

materialen voor de jongsten dus zeer

Dreumesen en jonge peuters zijn erg

simpel zijn met weinig onderdelen

zintuiglijk gericht, maar onderkennen

en zo vormgegeven dat het zonder

nog geen structuren. Ze verkennen

instructie duidelijk is wat je er mee

vooral de vormen, het gewicht, de

kunt doen. Het materiaal roept in zijn

textuur van de materialen. Zo op het

puurste vorm.

eerste gezicht lijkt een cilinderblok

Hoe heerlijk is het dan toch om juist

Montessori Magazine

8441.indd 22

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:34

Thema

en context. Daarom stoppen we veel energie in het mogelijk maken van ervaringen zodat er een stevig fundament voor taal wordt gecreëerd. Naast een aanbod van echt fruit, groente en bloemen in de voorbereide omgeving zorgen we voor mandjes met voorwerpen bijeengezocht rond thema’s. Denk bijvoorbeeld aan verzamelingen van een paar voertuigen of boerderijdieren, tuingereedschap, muziekinstrumenten, keukengerei, schoeisel, kleding enz. Dit kunnen echte voorwerpen zijn op klein formaat of miniaturen. De kunst is het voor deze doelgroep materialen te ver-

alen die zo’n succeservaring mogelijk

om voorwerpen te vinden die stevig

zamelen die aan het ‘stem der dingen’-

maken, maar we ervaren het als een

genoeg zijn om door kinderhanden

principe voldoen en verkennend han-

sport en goede vondsten zijn de kers

verkend te worden, maar wel een

delen uitlokken. Natuurlijk nemen we

op de taart.

realistische weergave van het origineel

hierbij de vijf eisen die Montessori aan

Om de woordenschat van jonge kinde-

zijn. Uitpakken en benoemen door de

materiaal stelde in acht: aantrekkelijk,

ren te vergroten is er ook veel te vinden

leidster is een mooi spel dat eindeloos

uitnodigen tot herhaling, controle van

op rommelmarkten en in kringloopwin-

gespeeld kan worden.

de fout, zelfwerkzaamheid, beperking.

kels. Veel reguliere taalprogramma’s

Een voorbereide omgeving voor het

Er bestaat een toddler-lijn van Nien-

leggen de nadruk op het gebruik van

jongste kind samenstellen kost veel

huis voor verkennend onderzoek van

afbeeldingen naast het geschreven

energie. Het is daarna dan ook best

kinderen op deze jonge leeftijd. Zo is

woord, maar wij maken gebruik van de

een kunst om het eigendom van de

er een doos met een lade en een ope-

‘ervaring’ als basis voor het taalbegrip.

materialen aan de kinderen over te

ning aan de bovenkant waar een bal

Je kunt het woord ‘appel’ leren met een

dragen, zodat ze er op eigen wijze,

ingedaan kan worden. Als je de lade

afbeelding, maar als je nog nooit een

zonder continu toezicht, verkennend

opent verschijnt de bal. Ook is er een

appel hebt geproefd weet je niet wat

mee kunnen werken. In peuterhanden

paaltje op een plank met drie ringen

het woord ‘appel’ inhoudt. Een appel

gaat nu eenmaal veel ongewild kapot.

die er overheen gezet kunnen worden.

aan een boom zien hangen, hem pluk-

Ons mantra is daarom: ‘Laat het ma-

Maar veel houten materialen van de

ken, ruiken, schillen, in verschillende

teriaal los, je hebt al plezier gehad bij

reguliere speelgoedhandel zijn ook

gerechten proeven, geeft verdieping

het maken!’

goed toepasbaar. Vooral als ze in Oost Europa zijn gemaakt bezitten ze nog de ouderwetse degelijkheid en eenvoud. Denk aan een houten autobaan, waarbij het voertuig langzaam heen en weer afdaalt, rijgkralen en puzzels met kleine knoppen. Voor de oog-hand coördinatie is er dus veel voorhanden. Je moet het alleen bij elkaar scharrelen. Het hart van een voorbereide omgeving voor dreumesen wordt gevormd door de dagelijkse handelingen en voor kleine kannetjes, dienblaadjes, tangetjes, ﬂesjes en schaaltjes gaat er niets boven de kringloopwinkel. Zelf een beetje melk in een glaasje schenken wordt makkelijker gemaakt door het juiste kannetje, dat het schenken vereenvoudigd. En planten krijgen met succes water als de gieter die je kiest een lange tuit bezit die de aarde ook echt bereikt. Veel van onze vrije tijd gaat zitten in het zoeken naar materi-

Montessori Magazine

8441.indd 23

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:34

Thema

E 24

‘Een gefrustreerd voornaamwoord, daar heeft Montessori over nagedacht’ Christiaan Willemsen, business unit manager Nienhuis Montessori, vertelt over herkomst en ontwikkeling van montessorimaterialen

dat kinderen met zintuiglijk materiaal

door ene Albert Nienhuis, een hout-

spontaan en geconcentreerd aan het

bewerker van wie het atelier dichtbij

werk gingen totdat ze precies begrepen

deze montessorischool stond. Maria

wat het uiteindelijke doel van het

Montessori bezocht dit atelier en gaf

‘Regelmatig krijgen wij bij Nienhuis Mon-

materiaal was. Wat met een spontane

Nienhuis de opdracht materialen voor

tessori de vraag: Hoe ontwikkelen jullie

impuls begon, leidde bij de kinde-

haar te maken. De samenwerking

nu die prachtige Montessori materialen?

ren keer op keer tot een zelfvoldaan

groeide gestaag en in 1929 werd het

Maken jullie ook nieuwe materialen en

gevoel. Na deze openbaring ontwik-

bedrijf Nienhuis Montessori opgericht.

waar komen de ideeën dan vandaan?

kelden Maria Montessori en haar zoon

Wordt een materiaal wel eens aangepast?

in de loop van vele jaren een complete

Hoe ging dat toen Maria Montessori nog

reeks montessorimaterialen. Het was

leefde? En hoe werkt Nienhuis samen met

een proces van heel goed naar de kin-

de AMI, ofwel de Association Montessori Internationale? Het zijn allemaal vragen

deren kijken en elke keer de materialen perfectioneren.

over het mysterie van dat prachtige materiaal dat door vele kinderen op de

‘Maria Montessori bezocht na 1920 de

hele wereld wordt gebruikt als middel om

eerste Nederlandse Montessorischool

Om haar gedachtegoed en de kwaliteit

iets te leren.

in Den Haag. Zij was erg onder de

van het montessorionderwijs zeker te

Toen Maria Montessori in 1907 in San

indruk, zeker ook van de mooie mon-

stellen, richtte Maria Montessori rond

Lorenzo haar levenswerk begon, zag ze

tessorimaterialen. Die waren gemaakt

dezelfde periode de AMI op. Om de kwaliteit van het montessorimateriaal te waarborgen legde de AMI in een later stadium alle speciﬁcaties van het montessorimateriaal vast in blueprints. Albert Nienhuis kreeg deze speciﬁcatielijsten en daarmee mocht Nienhuis Montessori zich de AMI-geautoriseerde fabrikant noemen. De blueprints worden nog regelmatig geraadpleegd als er discussie is over een bepaald materiaal. Kort geleden nog kwam de opmerking uit het werkveld dat de plaatjes van verschillend geleidingsvermogen van marmer moesten zijn. Nienhuis gebruikte hiervoor al jaren Belgisch hardsteen, maar aangezien de blueprints expliciet marmer aangeven, is het nu ook marmer geworden. Ander recent voorbeeld: de setjes gewichtsplankjes bestaan al jaren uit zeven stuks van ieder plankje. We ontdek-

Montessori Magazine

8441.indd 24

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:34

Rubriek

Dus wij verbeteren onze klassieke

voornaamwoord net iets hoger is dan

montessorimaterialen nog steeds.

het zelfstandig naamwoord, omdat het

Hierover hebben wij regelmatig contact

zich enorm trots en voornaam voelt als

met het Material Committee van de

zo’n gelegenheid zich wel voordoet?

AMI. Deze commissie van ervaren

Het is geweldig hoe goed Montessori

montessoriopleiders beoordeelt of

de details in het materiaal overdacht,

Nienhuis zich bij de klassieke mon-

en hoe goed zij passen bij de bele-

ten dat er hier tien van elk plankje in

tessorimaterialen wel aan de regels

vingswereld en ontwikkelingsfase van

hoorde te zitten. Dat is ook logisch,

houdt en verzamelt vragen uit het

de kinderen die ermee werken!’

omdat vele zintuiglijke materialen uit

werkveld. Met enige regelmaat komen

tien onderdelen bestaan en daarmee

uit deze bron hele interessante we-

de indirecte voorbereiding tot het deci-

tenswaardigheden over het materiaal

male stelsel vormen.

naar voren. Wist u bijvoorbeeld dat het taalsymbool van het persoonlijk

Wilt u weten hoe Nienhuis Montessori nieuwe materialen ontwikkelt? En of Nienhuis dat alleen doet als het

voornaamwoord paars is, omdat het

harde valuta oplevert?

enorm gefrustreerd is dat het niet elke

Kijk op montessorinet.nl voor het

dag het zelfstandig naamwoord mag

vervolg van dit artikel.

vervangen? En wist u dat ditzelfde

Parel Bianca Rodrigues Leidster middenbouw aan de Leeuwarder Montessorischool.

Groep 3,4,5 is aan het werk. Er heerst

van het kaartje voor. Op teken van M.

deze woensdagochtend een actieve en

voert N. uit wat in koor is opgelezen.

werklustige sfeer. Maandagochtend

De drie wachten geduldig tot deze taak

vroegen N. en M. een lesje ‘voorzet-

is volbracht en N. zich weer bij hen

sel’ van de taaldozen en gingen ijverig

heeft gevoegd. Daarna, weer op teken,

aan de slag. Ze zijn er al een paar

dit maal kijken ze elkaar allemaal ter

weken ijverig mee aan de slag. Het is

bevestiging nog even aan en beginnen,

het eerste wat ze willen doen als ze op

opnieuw in koor de woordsoorten op

school zijn. Wanneer N. en M. elkaar

volgorde te benoemen.

bij binnenkomst in de klas zien maken zij direct werkafspraken voor de dag:

Resultaat: juf overbluft, alle vier heb-

Taaldozen? Samenwerken? Vandaag

ben de oefening déze ochtend kunnen

maken zij de leesdoos ‘voorzetsel’ af.

doen en als bonus: publiek! De kinde-

Ondertussen hebben A. en E. die toe

ren, die in de buurt van het bureau wa-

zijn aan dezelfde leesdoos een pro-

ren vielen helemaal stil en luisterden

bleem: ook zij willen door. Het een en

vol verbazing, ontzag en verwondering

ander wordt ergens in de klas op een

naar dit kwartet. Missie geslaagd!

kleedje onderling geregeld en terwijl ik

Montessori Magazine

8441_v00.indd 25

aan mijn bureau zit verschijnen de vier

Gnuivend staat het viertal mij aan te

met glimmende ogen en de handen vol

kijken, in afwachting van mijn reactie.

met de onderlegger waarop de kaartjes

Ik ben zo trots op ze dat ik stamelend

en taalsymbolen uitgelegd zijn, klaar

uitbreng: ‘Misschien kunnen jullie

voor hun ‘moment’. Het is duidelijk

dit ook even aan meester Johan laten

afgesproken werk, ik merk het aan hun

horen.’ Hup! Ze maken rechtsomkeert

giechelende ernst. Ze kijken elkaar aan,

en marcheren haast in huppelpas naar

ze kijken mij aan en op teken van M.

het directiekantoor. Wat heerlijk om

lezen ze alle vier in koor de eerste zin

een werkje te doen!

nummer 2 | jaargang 37

22-01-14 17:15

Redactie

Persoonlijke indroductie redactieleden

Erica Dirven

Bijna was ik jurist geworden, gespecialiseerd in kinderrecht en jeugdrecht, maar tegen het einde van mijn studie werd het me ineens erg duidelijk dat dit niet mijn toekomst was. Kinderen een goede start in het leven geven heeft bovendien veel meer positief maatschappelijk effect, dan achteraf de schade beperken. De keus voor de Amsterdamse Montessoripabo was een intuïtieve, maar ik heb er nooit spijt van gehad. Joke Werver was één van mijn eerste docenten en toen ze ons de video ‘Starting from year zero’ liet zien wist ik dat mijn passie lag bij de aller jongste kinderen. Na de pabo heb ik daarom in Londen de AMI ‘Assistants to Infancy’ opleiding gevolgd voor kinderen van nul tot drie jaar. Deze cursus heeft diepe indruk op mij gemaakt. Het voelt nog steeds alsof ik een paar nieuwe ogen heb gekregen om mee naar de wereld te kijken. De eerste jaren van een kinderleven zijn cruciaal en ik heb mijn opleidster ,Dr. Sylvana Montanaro, beloofd mijn kennis met zoveel mogelijk mensen te delen. Ik werk nu al ruim 11 jaar als hoofdleidster bij een tweetalig Montessori kinderdagverblijf, heb een aantal jaren les gegeven bij de NMV cursus ‘Montessorileidster van het jonge kind’ en schrijf met Joke Werver voor Montessori Magazine.

Mijn moeder begon als leerling rond 1930 op de 1e openbare Montessorischool in Amsterdam. Deze school stond toen nog in een zandvlakte van het te bouwen plan Zuid van Berlage. Jaren later, toen ik ‘iets met kinderen wilde doen’, moest ik van haar per sé een montessorigeoriënteerde opleiding volgen. Het werd de Montessori Kweekschool voor Kleuterleidsters. Gedurende mijn loopbaan volgde ik nog een AMI cursus voor drie- tot zesjarigen in Londen, de applicatiecursus ter omscholing tot onderwijzeres en behaalde de hoofdakte.

26 Joke Werver

Ik werkte in binnen- en buitenland: vier jaar als onderbouwleidster in de eerste Montessorischool van Toronto, een aantal jaren als didactisch medewerkster bij Nienhuis en ik was achttien jaar peuterleidster bij de Amsterdamse Montessori School. Mijn twee zonen doorliepen hier de basisschool en gingen naar het Montessori Lyceum. Op mijn vijftigste wilde ik ‘iets anders’. Met een tweede diploma van de AMI, behaald in Denver voor kinderen tot drie jaar, werk ik nu al weer tien jaar bij een tweetalige montessoricrèche. En dan ben ik ook nog opleider geweest. Tijdens een vakantie mopperden mijn zonen: “Jij praat altijd met andere kinderen.” Ik ging een weddenschap aan, zei dat ik altijd wist wanneer het montessorikinderen waren. Omdat deze kinderen zo open en frank een gesprek voeren, won ik vele weddenschappen.

In 1977 ging ik acht uurtjes economieles geven op het MLA. Ik had nog nooit van Montessori gehoord en zag lesgeven als een tijdelijk baantje om wat geld te verdienen. Ondertussen solliciteerde ik op totaal andere functies. Toch bleef ik 35 jaar op het MLA omdat lesgeven en omgaan met leerlingen zich snel ontwikkelde tot mijn passie en een hobby.

Paula Leideritz

Montessori Magazine

8441.indd 26

Het lesgeven bleek aan te sluiten bij mijn overtuiging dat onderwijs gericht behoort te zijn op kritisch leren denken en algemene vorming. Het vak economie met al zijn presumpties, aanvechtbare statistiek, politieke voorkeuren en eigen mensbeelden leent zich daar ook uitstekend voor. Daarnaast was er op het MLA volledige ruimte en vrijheid om totaal anders met leerlingen om te gaan. Zelf groot gegroeid en opgevoed door de nonnen van Fons Vitae met veel straffen, uitsluiten, vernederen, discipline en gericht op het moederschap (Bron des Levens), wist ik in ieder geval uit ervaring hoe je leerlingen niet stimuleert in hun schoolprestaties en persoonlijke ontwikkeling. Het enige wat het rendement in het onderwijs verhoogt, is aandacht! Waarom doet iedereen zo moeilijk? De Montessori pedagogiek paste mij als een jas. En de lange mars door de instituties ging voor mij naadloos over in door het kind naar een nieuwe wereld.

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:34

Redactie

Tijdens mijn studie Beleid & Bestuur in Internationale Organisaties aan de Rijks Universiteit Groningen deed ik vrijwilligerswerk voor American Field Services, een uitwisselingsprogramma voor middelbare scholieren. En ik liep stage bij Defence for Children International, waar ik mijn eerste artikel schreef in het Tijdschrift voor de Rechten van het Kind. Ik merkte in diverse banen hoe leuk ik uitleggen aan, begeleiden van en werken met jongeren en kinderen vind. Daarom ging ik naast mijn werk bij the International Student Travel Confederation de deeltijdpabo volgen.

Annemieke Wijma

Toen ik eenmaal in het onderwijs werkte, zocht ik voor mijn oudste dochter een basisschool. In mijn woonplaats Noordwijk was net een Montessorischool van start gegaan. Op een informatieavond kreeg ik lesjes met schuurpapieren letters en kralenstaafjes en ik was verkocht! Niet alleen voor mijn dochter, maar ook voor mijzelf. En weer zat ik in de schoolbanken, nu voor omscholing tot montessorileidster aan de Haagse Hogeschool. Inmiddels werk ik tien jaar in het onderwijs. Via montessorischolen in Noordwijk, Den Haag en Hoofddorp kwam ik in 2006 terecht op Montessorischool Wassenaar waar ik nog steeds met veel plezier werk. Dit jaar sta ik twee dagen in de onder- en één dag in de middenbouw. En sinds afgelopen zomer ben ik ook redactielid van MM.

Kort nadat ik als vierjarige in Amsterdam Slotermeer op een montessorikleuterschool kwam, verhuisde ons gezin naar Slotervaart. Daar was geen montessorischool. Twintig jaar later stapte ik na uitstapjes in accountancy en politicologie toch in de voetsporen van mijn moeder en grootouders: het onderwijs. Tijdens de introductie op de PA Bouman in Amsterdam kwam ik terecht in het montessorilokaal. De geur van de cilinderblokken maakte mooie herinneringen los, meer gevoelens dan beelden. Een student vertelde mij meer over het montessorionderwijs en ik dacht: zó had ik les willen krijgen.

Bob Molier NMV, hoofdredacteur Montessori Magazine mm@montessori.nl

Na de PA werkte ik als leerkracht en directeur in het montessorionderwijs, vooral in Hoorn, Amsterdam en Wageningen. Ik schreef voor onderwijsbladen zoals Het Schoolblad van de ABOP. Dat is alweer wat jaren geleden, want in 1995 fuseerde de ABOP met het NGL tot AOb. Ik vind werken in het onderwijs is inspirerend en intensief. Na dertig jaar onderwijs besloot ik te stoppen en heb ik mij gericht op schrijven. En soms lijkt toeval te bestaan: ik had mijn journalistieke opleiding net afgerond toen de NMV een nieuwe hoofdredacteur zocht. Ik hoop samen met de andere redactieleden van Montessori Magazine een mooie bijdrage te leveren aan bekendheid van en inspiratie binnen het montessorionderwijs.

Portretten redactie: Jorn van Eck

Montessori Magazine

8441.indd 27

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:34

Thema

Colofon Montessori Magazine is een uitgave van de Nederlandse Montessori Vereniging en verschijnt vier keer per jaar.

Redactie Annemieke Wijma, Bob Molier, Erica Dirven Joke Werver, Paula Leideritz

Eindredactie Bob Molier Redactieadres (voor artikelen en inhoudelijke mededelingen) E-mail: mm@montessori.nl Roghorst 184, 6708 KS Wageningen Telefoon: (070) 331 52 82

Graﬁsche vormgeving en advertentieverkoop E Media Groep B.V. Keizelbos 1, 1721 PJ Broek op Langedijk Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk Telefoon: (0226) 331600 Fax: (0226) 331601 E-mail: info@elma.nl

Website: www.elma.nl

Abonnementen Leden van de NMV ontvangen Montessori Magazine gratis. De kosten van een gewoon lidmaatschap bedragen € 31,91. De abonnementsprijs voor niet-leden bedraagt € 20,26. Reductie is mogelijk voor studenten. Aanmelding: Per fax: (070) 381 42 81 Per e-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl Men ontvangt na aanmelding een acceptgirokaart. Losse nummers zijn verkrijgbaar bij het secretariaat. Centraal Secretariaat NMV (voor informatie over abonnementen) Bezuidenhoutseweg 251-253 2594 AM ’s Gravenhage Telefoon: (070) 331 52 82 E-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl Websites NMV: www.montessori.nl www.montessorinet.nl Sluitingsdatum kopij MM 37-3 (april/mei 2014): 8 maart 2014 Kopij aanleveren: mm@montessori.nl. Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uitsluitend na schriftelijke toestemming van de uitgever.

Montessori Magazine

8441.indd 28

nummer 2 | jaargang 37

22/01/14 11:34

www.nienhuis.nl

De Geometrische lichamen

Nienhuis Montessori. The global standard. Industriepark 14, 7021 BL Zelhem, Nederland T 0314 62 71 10 F 0314 62 71 28 E info@nienhuis.nl

1_1_stA4_fc_R.indd 1

21-01-14 13:10

1000-21-2000-6974 Montessori 37-2 Kleur: FC

Voor welke dienstverlening u ook kiest. U zit altijd goed.

Bij Merces treft u specialisten aan die het onderwijs door en door kennen. Alle cao’s, alle weten regelgeving en al die evenzovele uitzonderingen. Wij kennen ze en begrijpen ze. Om u nog beter van dienst te zijn hebben we pakketten ontwikkeld die maatwerk leveren op het gebied van: • Human Resource • Personeels- en Salarisadministratie • Financieel en • Bedrijfskundig. Merces kent keuzepakketten. Deze pakketten kunt u moeiteloos combineren. Afhankelijk van uw organisatie maakt u een keuze waarmee u altijd goed zit. Helder en overzichtelijk. Meer weten? Bel 0344 - 64 80 00 of mail naar info@merces.nl.

merces.nl

1_1_stA4_fc_B.indd 1

1000-21-3000-0530 NMV MM 37-2

Kleur: fc

21-01-14 13:13